Populair Jaarverslag 2022
Hoe vrij ben jij? Dat was in 2022 het jaarthema van het Nederlands Openluchtmuseum. Met als hoogtepunt de tentoonstelling Anton de Kom – schrijver, strijder, wegbereider. De Surinaamse vrijheidsstrijder De Kom is in 2019 in de Canon van Nederland opgenomen.
Een goede aanleiding voor een tentoonstelling die zijn gedachtegoed belicht vanuit de geschiedenis, het leven nu én de toekomst. De tentoonstelling werd op 24 maart onder grote belangstelling geopend door dochter Judith de Kom en haalde zelfs het achtuurjournaal!
TIJDELIJKE PROGRAMMERING
Het jaarthema kwam je overal in het museumpark tegen. Bijvoorbeeld in de vorm van een Spinozapad (onlangs overgenomen door Museum Het Spinozahuis), LHBTIQ+-vlaggen (ontwikkeld in samenwerking met COC en Pride Amsterdam), nieuwe Anansiverhalen in de thee-koepel en een vrijheidspad over vrijheidsstrijders in de Tweede Wereldoorlog. Onder het motto ‘Hoe vrij denk jij?’ deden bezoekers ook een zelftest: welke vrijheid is voor jou belangrijk?
onafhankelijkheid. Dit alles werd georganiseerd in samenwerking met onder andere NiNsee, Afimo, Comité 4 en 5 mei en Stichting Indisch erfgoed en Stichting Muhabbat.
Ook elders kwam het thema tot leven. Van vaccinatievrijheid in het Groene Kruisgebouw tot vrouwenemancipatie bij de Tilburgse huisjes en de voorstelling De schepping, bloed, zweet en tranen in Beerta. Buiten de deur vertoonde het Nederlands Openluchtmuseum samen met Focus Filmtheater twee films met inleiding: de animatieserie De avonturen van Anansi de spin en de documentaire Anton de Kom, Wij slaven van Suriname. Tijdens een lezing vertelde Vincent de Kom over het leven en de ideeën van zijn overgrootvader Anton de Kom.
Hiernaast was er ook de tentoonstelling Makers in beeld: het ambacht van nu. Veel bezoekers (63%) gaven aan dat ze hierdoor het belang en de relevantie van ambachten voor nu en in de toekomst gingen zien. 56% is het bovendien eens met de stelling dat ambachten waardevol zijn om te betrekken bij actuele uitdagingen rondom duurzaamheid en identiteit. Een mooi resultaat!
Op een festivalterrein met als thema Vrijheidsfeesten waren er het hele jaar familie-activiteiten. En er was een Vrijheidstent met een presentatie over het Leidens Ontzet. Zo’n 10.000 kinderen deden mee. Het museum vierde drie vrijheidsfeesten: Keti Koti, Bevrijdingsdag en de bevrijding van Nederlands-Indië, gecombineerd met de Molukse
UITBREIDING DEELGEBIED
De Bosrand staat in het teken van vakantie en recreatie. De stacaravan uit Nunspeet en het Rietveld vakantiehuisje, zijn hier nu geplaatst, net als het ‘nieuwe’ vakantiehuis Warnsveld uit 1937. Bezoekers ontdekken hier de impact op families van (dreigende) oorlog, onderduiken, vluchtelingenopvang en verzetswerk.
Aan de rechterkant van het deelgebied wordt een straat doorzonwoningen gebouwd. De Prinses Margrietstraat. Ontworpen naar voorbeeld van de PéGé-woningen, die in de jaren ‘60/’70 in Nederland gebouwd werden. De VriendenLoterij heeft in 2022 een extra bijdrage van 640.000 euro toegekend aan de bouw van twee doorzonwoningen voor het reminiscentieproject Huis van Herinnering. Hier kunnen ouderen met dementie zogeheten reminiscentie-activiteiten bijwonen. Omdat alles zo herkenbaar is, krijgen de ouderen in deze woning weer grip op hun omgeving. Samen vormen de zes woningen een tijdstraatje van 1960 tot en met 2020 met als overkoepelend thema Iedereen is anders, iedereen hoort erbij.
UPGRADE LOCATIES
Een aantal locaties kreeg in 2022 een upgrade. In het weeghuisje uit Wolphaartsdijk laat een interactieve animatie nu zien hoe de weegbrug werkt, wie er werkten en welke rol zo’n huisje speelde in de gemeenschap. Het tbc-lighuisje is vernieuwd en informatie geactualiseerd. Een film vertelt hier over patiënten met tuberculose en zet je aan het denken over hoe het is om jarenlang in zo’n huisje te liggen. In de Westerstraat is een gietijzeren urinoir toegevoegd, ook wel bekend als de Amsterdamse krul. In het Groene Kruisgebouw is nu een oude propagandafilm te zien om kinderen te laten vaccineren. Ook in de goederenloods van Van Gend & Loos (sinds 2007 in het Nederlands Openluchtmuseum) zijn verbeteringen doorgevoerd.
AMBACHTENWERKPLAATS
Eind 2021 is de Ambachtenwerkplaats geopend. Hier gaan bezoekers zelf aan de slag met historische en hedendaagse ambachtelijke technieken. In 2022 zijn de ambachtencoaches actief getraind en waren er zo’n 1.400 workshops.
ZOMERAVONDEN & WINTEROPENSTELLING
In de zomer organiseerde het Nederlands Openluchtmuseum voor de derde keer, op 16 avonden, de Zomeravonden. Van 3 december
2022 tot en met 15 januari 2023 vond de Winteropenstelling plaats.
Er kon ouderwets worden geschaatst en voor families was er een eigen Elfstedentocht.
EDUCATIE: NIEUWE ONDERWIJSPROGRAMMA’S
In 2022 ontving het museum 16.476 leerlingen uit het primair onderwijs, 14.171 uit het voortgezet onderwijs en 2.542 uit mbo en hbo. Het aanbod van digitale lessen op platform LessonUp groeide in 2022 verder. Het programma Op reis met Anton de Kom sluit aan bij het vak burgerschap, sinds augustus 2021 verplicht op het mbo. Studenten maken kennis met Anton de Kom in al zijn facetten én ontdekken hoe actueel zijn gedachtegoed vandaag is. Voor en met het Praktijkonderwijs is er een nieuw onderwijsprogramma ontwikkeld. Voor kleuters is er het programma Poes wil een boot, dat werkt met Tellmies: pratende knuffels. In kleine groepjes gaan de kleuters met een pratende kat op pad langs ambachtenlocaties om een bootje te bouwen. Onder andere voor het speciaal onderwijs is er een film gemaakt ter voorbereiding op het bezoek aan het museum.
KENNISCENTRUM IMMATERIEEL
ERFGOED NEDERLAND
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland maakt immaterieel erfgoed zichtbaar in drie kringen: het Netwerk, de Inventaris en het Register. Het Netwerk Immaterieel Erfgoed is een overzicht van immaterieel erfgoed in Nederland dat mensen (gemeenschappen, groepen of individuen) online hebben aangemeld. In totaal maken nu 414 beoefenaars erfgoed zichtbaar binnen het Netwerk. De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland geeft een overzicht van beoefenaars van immaterieel erfgoed die een borgingsplan hebben gemaakt en zich actief inzetten voor de toekomst van hun erfgoed. Met de bijschrijvingen in 2022 zijn nu in totaal 207 erfgoedgemeenschappen bijgeschreven in de Inventaris. Het Register biedt een overzicht van inspirerende voorbeelden van borging van immaterieel erfgoed. Het doel van het Register is het delen van bruikbare borgingspraktijken, van leerzame lessen en modellen hoe je immaterieel erfgoed kunt borgen.
Op 14 november organiseerden het Kenniscentrum en de Nederlandse
Unesco Commissie samen in Kasteel Woerden het congres Let’s celebrate our Heritage: the next 50, naar aanleiding van 50 jaar ratificatie van het
Werelderfgoedverdrag en 10 jaar ratificatie van het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed.
NETWERKPROJECTEN
In 2022 zorgden maar liefst 17 aansluitingen bij het Canonnetwerk voor een inhaalslag: het Fries museum, Joods Cultureel kwartier, museum het Spinozahuis, museum het Valkhof, de Museumfabriek, Stadsarchief Amsterdam, het Haags Gemeentearchief, Pyramide van Austerlitz, Droogmakerij de Beemster, Museum Boijmans van Beuningen, Belasting & Douane Museum, Drents Museum, Nationaal Monument Oranjehotel & Waalsdorpervlakte, Museum Ons’ Lieve
Heer op Solder, Museum Kaap Skil, Van Gogh Museum en Bibliotheek Rotterdam. Afgelopen jaar zijn er samen met de netwerkpartners diverse publieksevenementen georganiseerd. Op 9 en 10 juli vond
History in Concert plaats op het landgoed van Museum Huis Doorn en op 24 september stonden de Romeinse Limes centraal in het Rijk-smuseum van Oudheden. In het weekend van 22-23 oktober stonden voor het eerst de Canondagen op het programma. Aan deze pilot namen 15 Canonmusea deel.
De Maand van de Geschiedenis beleefde zijn twintigste editie. Ook dit jaar een bijzonder succesvolle maand, waarin 555 deelnemende instellingen 1.049 activiteiten organiseerden.
Het thema Wat een ramp! was afgelopen jaar met de Russische inval in Oekraïne actueler dan ooit. Essayiste Beatrice de Graaf schreef het maand-essay Crisis!, waarvan ruim 24.000 exemplaren, inclusief e-books, zijn verkocht. Inmiddels is een vierde druk (hardcover) in productie.
OVER HET NEDERLANDS OPENLUCHTMUSEUM
MISSIE
Wij geven materieel en immaterieel erfgoed door aan toekomstige generaties. Wij verzamelen en bewaren verhalen, tradities, gebouwen, voorwerpen, planten en gewassen die in relatie staan tot het dagelijks leven in Nederland. Met levendige presentaties maakt het Nederlands Openluchtmuseum geschiedenis relevant, voor nu en morgen.
VISIE
Wij hebben de overtuiging dat geschiedenis kan verbinden. Door van en over een ander te leren, krijgen we meer inzicht in onszelf en begrip voor elkaar. Zo bouwen we samen aan een mooiere toekomst waarin iedereen kan meedoen.
EMPLOYER BRAND STRATEGIE
Om beter te kunnen inspelen op de krapte op de arbeidsmarkt wordt gebouwd aan een sterk werkgeversmerk. Op basis van onderzoek wordt een interne en externe campagne ontwikkeld en uitgerold, inclusief een werken-bij-site.
COLLECTIEBELEID
De afdeling Kennis en Collecties heeft in 2022 gewerkt aan het collectieplan 2021-2028: Verrijken en versterken. Dit plan zal leiden tot een sterke collectie over het alledaagse leven in Nederland, met focus op de periode na 1960.
39% is bij het jaarthema Hoe vrij ben jij? gaan nadenken over wat vrijheid voor hem of haar betekent. 24% is er met anderen over gaan praten en bij 27% is de kijk op het onderwerp Vrijheid veranderd.
FEITEN EN CIJFERS
473.356 bezoekers ontving het museum in 2022. Dit ondanks het feit dat het pas eind maart weer volledig openging.
243 fte was het gemiddeld aantal medewerkers van het museum in 2022.
301 vrijwilligers (80 fte) zijn gemiddeld actief in het museum.
155.098 objecten omvatte de rijkscollectie op 31 december 2022.
Maar liefst 26% bezoekt het museum twee keer of vaker per jaar en 49% zeker eens in de vijf jaar.
Bezoekers komen uit het hele land, maar een groot deel komt uit de regio Arnhem, gevolgd door de provincies Zuid-Holland, NoordBrabant en Utrecht.
26% X 2 BEZOEK
Aton de Kom
860.000
Met 27% steeg het aantal website-bezoekers, met ruim 860.000 unieke gebruikers. Dit zorgde voor
4,2 miljoen paginaweergaven.
Met 46% is het bereik gestegen op de social-mediakanalen, met name Facebook en Instagram. Medio 2022 is TikTok ingezet om ook een jongere doelgroep aan te trekken.
46% van de bezoekers aan de tentoonstelling over Anton de Kom kreeg een beter beeld van hem en zijn rol in de geschiedenis.
8,7 is het cijfer waarmee bezoekers het museum gemiddeld waarderen. Opvallend zijn de cijfers voor vriendelijkheid personeel, een 8,9, en de omgeving, een 9.
GOED OM TE WETEN!
Met de Facebookgroep Studio Openluchtmuseum is een nieuw platform gelanceerd waar (beginnend) fotografen of schilders de mogelijkheid krijgen om beelden met elkaar te delen en elkaar te inspireren.
Het Nederlands Openluchtmuseum behoudt het duurzaamheidskeurmerk Green Key Gold ook voor 2022.
TOEKOMST EN VOORUITBLIK
Het jaarthema voor 2023 is Zorg voor Elkaar. In dat kader wordt naast een afwisselend programma ook een tijdelijke tentoonstelling ontwikkeld: (On)beperkt, leven met een handicap.
In 2023 worden de doorzonwoningen opgeleverd waar we in 2024 een reminiscentieproject mee starten. Een van de woningen is toegankelijk voor mensen met dementie, hun mantelzorgers en professionele verzorgers. Deze woning staat vol met herkenbare spullen en bevat geluiden, smaken en geuren die bezoekers een zo authentiek mogelijk gevoel van het verleden geven. Een andere woning wordt ingericht als museale en educatieve ruimte, om reguliere bezoekers van het museum context te bieden bij reminiscentie en het leven met dementie.
TOT ZIENS
