Bil M i n c o ( 1 9 2 2 - 2 0 0 6 )
Tweemaal bevrijd crvtn. wldAtew
w |
.
,i
dl- mfrt,
UlVM
ve*|
U W
W^v,
cUJ
tal
zv*tV^
ifc rxt|
l'fc
|3U4
A^M.
Jr**t.
£i w *wi**s
Kt vfjdllM •
<^<UVvl
»vviJici
KUM~
v^ed
M I « aLU z*
Ca| z*jfi i'ör oLo**o*~
Bill Minco is gestorven, hij werd bijna 84 jaar. Hij overleefde Auschwitz en andere kampen. Hij wist te overleven, voort te gaan en ook terug te kijken. Carry van Lakerveld stelde in overleg met hem een biografie van hem samen voor de tentoonstelling in het N e d e r l a n d s paviljoen te Auschwitz. Zij gedenkt Bill Minco hieronder. 'zolang ik leef zal ik daarvan I getuigen.' schreef hij. Dat heeft hij gedaan. Hij was al heel ziek, en toch heeft hij nog meegewerkt aan het verhaal over zijn verzetswerk en zijn ervaringen in de kampen voor de nieuwe Nederlandse tentoonstelling in Auschwitz. In de laatste maanden van 2005 hebben we daarover nog heel veel overlegd. Toen dc oorlog uitbrak zat Bill Minco nog op school, hij was pas zeventien jaar. Na de capitulatie wilde hij met een klasgenoot naar Engeland om
vandaar te strijden tegen de nazi's. Bij hun pogingen naar Engeland te komen, kregen zij contact met De Geiizenactie, een van de eerste verzetsgroepen, en zij sloten zich daarbij aan. Een groot deel van de groep werd al eind november 1940 gearresteerd. Bill Minco werd 7 januari 1941 op school opgehaald en in her Oranjehotel, bijnaam van de gevangenis in Scheveningen, opgesloten. Hij werd dagenlang verhoord en uiteindelijk gedagvaard voor spionage en begunstiging van de vijand. Achttien verdachten kregen de doodstraf . Ook Bill Minco werd ter dood veroordeeld. O p de dag van de executie, 13 maart, kreeg hij te horen dat hij en twee andere jonge jongens vanwege hun jeugdige leeftijd werden 'begenadigd' met levenslange tuchthuisstraf. Met dit genadiglijk vonnis begon Minco's jarenlange martelgang in Duitse gevangenissen en kampen. In december 1941 kwam hij in het tuchthuis Untermassfeld in Thüringen terecht, waar hij als een 'zware misdadiger' geïsoleerd werd opgesloten, anderhalf jaar lang. Het was een opluchting toen hij op transport naar Mauthausen moest. 'Alles leek me beter dan nog langer alleen te zijn'. In Mauthausen werd Minco in de Joden barak geplaatst. Joden moesten in een speciaal commando werken en, in looppas, zware stenen dragen van beneden uit de steengroeve tot boven in het kamp. Na twee maanden, in augustus 1943, ging hij meer dood dan levend op transport naar Auschwitz. In Auschwitz werd hij tot drie keer toe geselecteerd voor de gaskamer, maar hij werd niet meegenomen. Dat was geen toeval. Zijn oorspronkelijke doodvonnis was omgezet in levenslang en dat
5 '
moest hij uitzitten. Bij de nadering van het Russische leger werd Auschwitz geëvacueerd, lopend. Bill Minco: ' H e t was een droevige processie... Zo nu en dan klonk een knal en dan zagen we weer ergens een donkere figuur in de sneeuw liggen . Uiteindelijk werd hij op 30 april in het kleine plaatsje Tutzing door de Amerikanen bevrijd. In juni was Bill Minco terug in Rotterdam. Zijn ouders en broer waren ondergedoken en hadden de oorlog overleefd. Direct na dc oorlog schreef Bill Minco zijn oorlogservaringen op. 'Iwee en vijftig jaar later verscheen het daarop gebaseerde, indrukwekkende en ontroerende boek Koude voeten. Het relaas van een joodse scholier uit het Geuzenverzet, (Nijmegen 1997). In de tussenliggende periode heeft hij een nieuw leven opgebouwd en met pijn en moeite geprobeerd met de oorlog af te rekenen. Hoe kan dat eigenlijk, afrekenen met de dodencel, met anderhalf jaar eenzame opsluiting, met Mauthausen, Auschwitz, Dodenmars en tenslotte Dachau. Geslagen, uitgehongerd, vernederd worden, doodziek gemaakt. Toch is Bill Minco er in geslaagd zijn leven weer op te bouwen, geholpen door zijn verzetshouding, door - zoals hij schrijft — de mensen die van hem
eL