toren illegaal te drukken in zijn drukkerij aan de Nieuwe Teertuinen 24 te Amstetdam. Een inval, waar ook Obersturmfuhrer Klaus Barbie bij betrokken was, maakte daar op 21 oktober 1941 een eind aan. Het tijdschrift De Wachttoren bleef trouwens, soms gedrukt, soms gestencild, gedurende de hele oorlog verschijnen.
Sofia Hemmink, geboren te Almelo op 17 april 1920, vermoord te Auschwitz op 12 november 1942 terwijl zij ook bijeen bleven komen voor hun erediensten. Na de bezetting van Nederland kon een botsing niet uitblijven. Die bleet niet lang uit. Al op 29 mei 1940 maakte rijkscommissaris Seyssfnquartbekend dat de organisatie van Jehova's Getuigen was verboden, waardoor men gedwongen werd het predikingswerk ondergronds voort te zetten. Het Nederlandse hoofdbureau dat sinds 1931 op de Camplaan 28 in Heemstede was gevestigd, wetd op 6 juli 1940 doot de Duitsers gesloten en de drukpetsen, die in een doot Jehova's Getuigen getunde drukkerij in een gehuurd pand aan de Papentorenvest 10 in Haarlem stonden opgesteld, werden geconfisqueerd. Een golf van arrestaties volgde. De Getuigen werden stuk voor stuk gedurende de daaropvolgende vijfjaar door de nazi's opgejaagd. Soms was er ook verraad in het spel. Enkelen lukte het om gedurende de gehele bezetting uit handen van de Duitsers te blijven, anderen kwamen in gevangenissen en kampen tetecht.
De risico's voor Jehovah's Getuigen waren erg groot omdat evangeliseren een essentieel onderdeel van hun geloofsbeleving vormt en zij, weliswaar zo omzichtig mogelijk, hun predikingswerk wel gewoon gedurende de bezetting voortzetten. Dit had tot gevolg dat zelfs tijdens de oorlog het aantal Getuigen nog toenam. In de zomer van 1940 waren er z o n 500 Getuigen. Van hen werden circa 467 personen in de loop van de daaropvolgende vijf jaar gearresteerd, waarbij velen van hen werden geïnterneerd en/of gedeporteerd, terwijl ongeveer 130 van hen in de kampen omkwamen. Desalniettemin steeg het aantal Getuigen gedurende de bezetting tot 3125 in augustus 1945. Jehova's Getuigen verbleven zowel in Nederlandse kampen als Amersfoort, Herzogenbusch (Vught) en Westerbork, als in vtijwel alle Duitse concentratiekampen, zoals Auschwitz,
Buchenwald, Dachau, Mauthausen, Natzweiler, Neuengamme, Ravensbrück, Sachsenhausen en vele andere. 'Verleugnungs'-Erklarung Feitelijk verkeerden Jehova's Getuigen in een heel bijzondere situatie. Aan de ene kant werden zij, op de joden na, van alle religieuze groeperingen het hevigst vervolgd. Aan de andere kant konden zij, door een verklaring te ondertekenen w a a t m e e zij hun geloof zouden verloochenen, vrijuir gaan. De indruk bestaat dar slechts weinigen dit hebben gedaan. D t . E de jong schreef: 'Veruit de meesten hun net hebben daat, bedreigingen en martelingen ten spijt, geweigetd, hun leer te verloochenen.' Men bleef ondergronds prediken en erediensten bijwonen. In augustus 1940 besloot het Nedetlandse ondetgtonds opererende hoofdkantoor van Jehova's Getuigen om geen correspondentie meer over de post te verzenden, maar van koeriers gebruik te maken om brieven en ondergronds vervaardigde lectuur naar tie geloofsgemeenten en naar de individuele Getuigen te sturen. Verder werd er van schuilnamen gebruik gemaakt, waardoor men op den duur de meeste medegelovigen niet meer bij hun werkelijke naam kende. Gemeenren werden ondertussen opgesplitst in
KONIBDTRALIOTIILAOOI
A b t e i l u n o II
E r k l a r u n q . Ich, - der - die g e b o r e n arn .
in '
g e b e h i e r m d f o i g e n d e ErkiSrung a b : L kb
h a b e erkannt, d a s s d i e I n t e r n a t i o n a l e B i b e ï f o r s c b e r v e r e i m g i m g e i n e Jrrlehre v e r b r e i ! u n d
untcr
d e m D e c k m a n i e ! r e t i g i ö s e r B e t a t i g u n g l e d t g h c b s t a a t s f e i n d l i c h e Ziele vertolgt. 2 l e b h a b e m l c h d e s h a l b v o l i und g a n z v o n d t e s e r O i g a w s a U u n Hen v o n dies>er S e k t e f r e i g e m a c h t . 3
a b g e w a n d t , u n d rmcb tiuch inner-
ich v e r s i c h e r e hiermif, d a s s scb msch n,e w s e d e r f ü r d;e inter n a l i o n a i e F i i b c l f o r s d i e r v e r e n n g i m g bètafigen w e ' d e .
P e r s o n e n , d i e !dr die Irrlehre der B i b e i l o r s c h e r an rmch w e r b e n d b e r a n t r e t e n nder in
ünderer W e i s e i h i e R i n s t e i l u n g ais B i b t i l o r s e h e r b e k u n d e n gen.
Soilten
mir
BibeHorscherachriÜen
w e r d e ich u n v e n ü g i i c h zur A n z e i g e b n n -
z u g e s a n d t w e r d e n , s o w e r d e ieb d i e s e u m g e b e n d bei der
n^cbsfen Poiizeidienstsleife abgeben. 4. Ich wiH k n u l l i g die ÖESETZE d e s S t a a i e s a c h t e n , i n s b e s o n d e r e im P a ü e e n i e s K n e g e s n-esn Vateriand m;t der Watfe tn der H a n d v e r t e ï d i g e n und m i c b vuil u n d g a n z in die V o l k s g e m e i n s e h a i t 5. Mir ist eröHnet w o r d e n , d a s s ich mit m e i n e r
eingntdem
e r n e u t e n I n s c h u t i h a f t n a t n n e zu ."echnen tiabe. w e n n
ich m e i n e r heute a b g e g e b e n e n E r k l a r u n g z u w i d e r h a n d l e ,
Illegaal Toen de eigen drukkerij niet langer functioneerde bleek de heer Wessel Eikelenboom bereid om De Wacht-
, den
KL'4?.< n
5000
Verleugnungs-Erklarung, verklaring die de Getuigen door de SS kregen voorgelegd