NP Zedelgem van klimaatverandering Speelzone 2.0. in het Plaisiersbos Hoogveld breidt uit

De opmars van biggenkruid in tijden van klimaatverandering

Het over de lengte gevouwen behaarde blad van het gewoon biggenkruid heeft aardig wat weg van de onderbuik van een zogende zeug. Voor de tegenwoordige mens die niet (meer) vertrouwd zou zijn met het leven op de boerderij illustreert de foto van zogende biggen (speenvarkens) goed de gelijkenissen tussen het groen behaard blad van het gewoon biggenkruid en de roze behaarde onderbuik met spenen van de zeug.

Het biggenkruid openbaarde zich drie zomers terug

Het was me opgevallen dat in quasi alle grasperken in de omgeving de laatste jaren een gele bloem was verschenen die aardig wat weg had van de paardenbloem: een composiet die tot voor kort niet echt mijn aandacht had getrokken. Met aan zijn basis een krans van bladeren die zich uitspreidt over het gazon. Rozetbladeren in een gazon zijn iets wat de modale tuinliefhebber doorgaans niet weet te appreciëren. Sommigen hebben er zelf een hekel aan. Het leek me dat deze gele composiet in opmars was. Zou er een verband zijn met opeenvolgende 4 droge jaren vanaf 2017 tot heden en de snelle algemene verspreiding en toename van de plant?

What’s in a name ?

Gele composieten zijn er in overvloed en ze zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen. Dankzij beeldherkenning is het identificeren van een plant vandaag een fluitje van een cent. Aan de hand van een foto van een bloemhoofd van het (on)kruid dat dit jaar voor de eerste maal was verschenen in ons gazon liet een plantenapp op mijn mobieltje me weten dat ik (hoogst waarschijnlijk) met gewoon biggenkruid te doen had.

Een smartphone die een naam kan geven aan een plant is leuk. Maar heb ik wel goed gekeken naar de bloem, de stengel, het blad? Mogelijks zijn er details die kunnen verbazen, of iets openbaren, die verwondering oproepen. Of zelfs bekoren. En zal ik me de naam van de plant achteraf nog herinneren als ik niet goed heb gekeken welk kenmerk, welk detail juist mijn aandacht verdient. De naam van de plant zal me feitelijk ook wel worst wezen. Met de leeftijd gaat mijn korte termijngeheugen er immers op achteruit. Het terug grijpen naar de klassieke flora’s van weleer met tal van uitsluitsels bij het determineren kan soelaas bieden bij het leren kijken naar details. Het roept tevens nostalgie op naar de studententijd waar ik een flora moest maken. Efficiënt is anders. De online Heukels flora (van Nederland) weet ik best te appreciëren, toch wanneer ik de tijd neem om stil te staan bij wat me intrigeert of bekoort bij het zien van één of ander (on)kruid dat (on)aangekondigd verschijnt in onze zogenaamde ecologische sier- en moestuin.

Arm, zuur en droog

Wat verspreiding betreft, vermeldt De Heukels flora van Nederland dat gewoon biggenkruid een heel algemene soort is. Deze composiet komt in tal van plantengemeenschappen voor. De klasse der droge graslanden op zandgronden wordt hierbij als eerste vermeld. De grafiek met ecologische parameters trekt mijn aandacht. Ik

meen te begrijpen dat de plant voorkomt op arme, zure en droge gronden. De eerste twee parameters zijn eigen aan onze zandstreek. De laatste, het weinig beschikbare vocht, tegenwoordig ook. De laatste 4 jaar wordt onze streek tijdens het groeiseizoen gekenmerkt door een droogte die sterker is dan normaal.

Mijn buitengewone ervaringen met gewoon biggenkruid

“Of ik nu die 3 vierkante meter rozetbladeren die ons gazon bedekte zal aanpakken door de penwortels te verwijderen?”, vroeg ik me af in de vroege lente. Tijdsgebrek of twijfel heeft me ervan weerhouden. In volle lente vroeg ik me af of ik bij de volgende maaibeurt die strook van 5 op 5 meter ontluikende bloemhoofdjes op kale stengels van circa 20 cm zou elimineren. “Die bloemen trekken toch maar op niets”, meende ik vast te stellen. Na de maaibeurt had ik een strook van circa 5 op 1 meter gewoon biggenkruid gespaard van onthoofding. Het was intuïtie, zoals later zou blijken, dat deze composiet me nog in bekoring zou brengen. Ik lichtte mijn partner in, die doorgaans het gras maait, dat ik bewust een strook gras met onkruid had laten staan. Een tweetal weken na het bewust verzaken van het maaien van een strook gazon was het gewoon biggenkruid een vijftal centimeter bijkomend opgeschoten. Op een ochtend ontwaarde ik een strook verlepte gesloten bloemen op kale stengels: ontgoocheling. Op de middag bleken de verlepte bloemhoofden een metamorfose te hebben ondergaan. Ze waren ontloken, ontpopt: een revelatie. In de latere namiddag bleken de planten weer verlept: opnieuw ontgoocheling.

Het gewoon biggenkruid blijkt noch een ochtend-, noch een avondbloem te zijn. Op de eerste en laatste uren van de dag

staat de plant er verlept bij. De composiet is een ware middagplant. Zijn glorie straalt hij uit als de zon het hoogst aan het firmament staat. Het gewoon biggenkruid wisselt standvastig en klokslag tussen bloei en verschuilen, tussen praal en verlepping, tussen vitaliteit en neerslachtigheid. Dit is een ervaring die ik ook heb met de teunisbloem, die vrij verspreid her en der voorkomt in onze sierborders en moestuin. Het bioritme van deze plant is wel totaal tegengesteld aan dat van biggenkruid. Teunisbloem ontpopt zich bij schemeravond, na er overdag treurig te hebben bijgestaan. Dit is een schouwspel waarbij bloemen die samen staan quasi synchroon, als in een ballet, na elkaar open ploppen en de fluogele kroonbladeren in de duisterende nacht aanbiedt aan vliegende nachtinsecten zoals motten.

Gewoon biggenkruid als standaard in de klimaatadaptieve ecologische siertuin?!

In het opeenvolgend komen en gaan van de sneeuwklokjes, de krokussen, de kievitbloemen, de pinksterbloemen, de madeliefjes in winter en lente mag er gerust in de zomer, naast klaver en smalle weegbree, ook wat fels in bloei staan in het gazon. Dat kunnen een paar stroken biggenkruid zijn, en in de toekomst misschien wel een hele partij. Het (on)aangekondigd verschijnen van (on)kruiden, het komen en gaan, het ontpoppen en verleppen … met dag en nacht, zon en maan, droogte en neerslag: ook gewoon biggenkruid weet soms gewoon te bekoren!

Wordt deze plant een referentie in een wijzigend klimaat, aangepast aan onze arme zure en zich opdrogende ecologische siertuinen? Zal hij terecht en oprecht de titel klimaatadaptief sier-on-kruid verdienen?

Hoogveld breidt uit

Naast de aankoop van 3,8 ha in Doeveren eerder dit jaar zijn we erin geslaagd ook Hoogveld met 2,5 ha uit te breiden.

Het betreft een langgerekt perceel langs de Langedijkbeek (blauw omlijnd op de kaart), dat onze percelen langs de E403 verbindt met de rest van Hoogveld. Hoogveld groeit zo uit tot een belangrijke groene stapsteen van 27,5 ha binnen het erkende natuurgebied Zilleghemveld. Het nieuwe perceel wordt in de komende jaren voor de helft bebost. Wat de andere helft betreft, wordt nog gekeken of die in aanmerking kan komen voor waterberging of als bloemrijk grasland of iets daar tussenin. Bovendien konden we ook enkele stukken dreef aankopen. Dat zal ons toelaten om in de nabije toekomst een rechtstreekse toegang te maken voor bezoekers vanuit de carpoolparking en ook de bestaande wandellus een flink stuk uit te breiden.

Wim Devriendt

Speelzone 2.0 in het Plaisiersbos

Rony Jacobs

Rony Jacobs Het is een goed idee om eens een herfstwandeling te maken in het Plaisiersbos in Veldegem. Je vindt er oud bos met onder andere het nattere en zeldzamere eiken-haagbeukentype. Het gebied, met zijn mooie ondergroei en de omliggende graslanden, is erg rustig en doet op de één of andere manier een beetje mysterieus aan. Het Plaisiersbos is 30 ha groot, dus je kan er zeker al eens de beentjes strekken. In het belang van de kinderen, en dat mogen gerust wat grotere zijn, kreeg de bestaande speelzone recent een ferme upgrade!

Een kind heeft genoeg aan een stok om zich bezig te houden, maar wat te denken van een paar ladingen gratis stammen, stokken, planken en blokken? Daar kan je algauw een deftige burcht mee bouwen die bestand is tegen aanvallen van rivaliserende bendes!

De belangrijkste regel is dat er weinig regels zijn, dus bouwen en verbouwen mag, zolang het veilig en natuurvriendelijk blijft! Je vindt er zeker ook een tafel en een paar zitblokken om een strategische bespreking te houden of je boterhammen op te eten. Het speelhout werd aangebracht door de terreinploeg van Oostende samen met de Plaisierploeg. Deze vrijwilligers hebben zelfs trekpaarden ingezet om de grootste stammen ter plaatse te sleuren.

De lokale Chiro hoeft er in elk geval geen gras (of bramen in dit geval) over te laten groeien en kan meteen aan de slag om van dit stukje bos één van hun stekjes te maken. Aan de bouwsels te zien hebben ook gezinnen uit de buurt het speelbos al gevonden.

De lokale verankering die zo’n eenvoudige ingreep met zich kan meebrengen is een dikke bonus voor de afdeling!

Kris Lesage