NP De Haan Geheimen in de mosduinen

Geheimen in de mosduinen

Een harkwesp zoekt een ideaal plekje om een nestgang te graven in de mosduin.

De harkwesp is al duchtig aan het graven in het zand.

De harkwesp heeft zopas een prooi gebracht naar de enige larve in de broedkamer. Na het deponeren van de prooi sluit de harkwesp de ingang terug af.

De sabelsprinkhaandoder heeft een gang gegraven in de mosduin. Er zijn een tot meerdere broedkamers, elk wordt voorzien van een groene sprinkhaan als voedsel voor de uitkomende larve. Daar komt de sabelsprinkhaandoder aangevlogen met een verdoofde groene sprinkhaan. Seffens sleurt hij de verdoofde sprinkhaan de gegraven tunnel in naar een broedkamer. De werkster steenhommel komt aangevlogen met volle stuifmeelkorfjes aan de achterpoten naar het ondergronds nest in de mosduinen: voeding voor de larven.

Deze zomer heb ik eens de mosduinen gedurende langere periode in ons Natuurpuntreservaat De Kijkuit geobserveerd. Het leest bijna als een thriller: de geheimen in de mosduinen. Het begon eind juni, begin juli met het waarnemen van harkwespen (Bembix rostrata) in de buitenrand van De Kijkuit op het overvloedig bloeiend koninginnenkruid.

Bij het bekijken van de mossen in een bepaald gedeelte mosduinen zag ik opeens hoe meerdere harkwespen duchtig aan het graven waren in een geliefkoosde mosduin. Niet alleen harkwespen, maar ook de langsteelgraafwesp, Sphex funerarius, die zijn Nederlandse naam van sabelsprinkhaandoder zeker niet gestolen heeft, was te observeren.

Uitgezochte mosduin

Beide soorten waren actief op dezelfde mosduin: een kleine hellingsgraad, voldoende begroeiing met mos, kleine open zandplekjes en hier en daar een grassprietje met zandvasthoudende worteltjes. Er was geen interesse in andere steilere onbegroeide duinen die met hevige regenval uitspoelen, neen, alleen deze uitgezochte mosduin. Er was ook geen belangstelling voor een echte grasduin waar je niet kan graven. Deze graafwespen weten dat er in deze ideale mosduin zeker mogelijkheid is om een stevige ondergrondse nestkamer te bouwen. Toch niet zo dom deze graafwespen en langsteelgraafwespen. Blijkbaar stoorden ze zich ook niet aan elkaar.

Harkwespen (Bembix rostrata)

"Deze langsteelgraafwesp heeft blijkbaar een turbo in de vleugels.”

Er is nog geen grote kolonie van harkwespen in De Kijkuit, maar ze zijn er. De vrouwtjes harkwespen waren in juli nogal actief met graven, terug afdichten en terug openmaken. Maar waarom doen ze dat? In een broedkamer legt de harpwesp slechts één larve die ze voedt met insecten zoals

De Sphex funerarius of sabelsprinkhaandoder. - Marc Janssens

zweefvliegen. Elke keer de harkwesp haar larve een prooi bracht, werd de nestingang weer afgesloten, opdat de larve niet zou gevonden worden door predatoren. Na bijna twee weken is de nestcyclus voorbij, het nest wordt definitief afgesloten en de larve kan verpoppen, de winter ongehinderd doorbrengen en als volwassen harpwesp uitvliegen in de maand juni. het vrouwtje harkwesp start in de zomermaanden een vijftal ondergrondse nesten na elkaar. De harkwesp is zeldzaam, daarom is het zo belangrijk dat de mosduinen die de harpwespen gebruiken, afgebakend worden tegen betreding. Van even groot belang is de buitenrand van De Kijkuit met zijn talrijk voorkomend koninginnekruid.

Sabelsprinkhaandoder (Sphex funerarius) Opeens vliegt er een groot insect met iets groen tussen de poten. Het landt neer op

de mosduin in de omgeving waar harpwespen aan het graven waren: de beruchte sabelsprinkhaandoder, Sphex funerarius. Deze langsteelgraafwesp heeft een turbo in de vleugels, als je ziet hoe zij haar zware last deponeert op een stukje vrij zand op de mosduin. Amper is de sabelsprinkhaandoder geland of het graafwerk begint. Een raar geval is deze langsteelgraafwesp: ze zoekt een sprinkhaan, verdooft die, neemt het weerloze beestje mee tussen de poten en vliegt ermee naar de befaamde mosduin. Ze maakt een gangetje en sleept de sprinkhaan erin. Het is een nestgang van ongeveer 15 cm met één of meerdere broedkamers. De verdoofde sprinkhaan wordt er gedeponeerd: per broedkamer eentje. Het vrouwtje Sphex funerarius legt een eitje en zo heeft de larve bij het uitkomen een leuke maaltijd. Deze langsteelgraafwesp is sinds de eeuwwisseling vanuit

het zuiden aan een migratie naar onze streken begonnen.

Nest van steenhommels (Bombus lapidarius) In de omgeving van deze druk bewoonde mosduin was er ook een ondergronds nest van steenhommels. De werksters vlogen af en aan. Hommels voeden zich immers met nectar en stuifmeel. Het stuifmeel van bloemen wordt door de steenhommel verzameld in een zgn. stuifmeelkorfje aan de achterpoten en is bestemd voor de larven. Nectar is er nodig voor de koningin, de werksters en de mannetjes. Op het einde van de zomer sterft het nest langzaam uit en vliegen de jonge koninginnen uit

Foto’s en artikel Marc Janssens