Inventariserend onderzoek naar organisaties van oorlogsslachtoffers

Inventariserend onderzoek naar organisaties van oorlogsslachtoffers en hun behoefte aan ondersteuning toegepast onderzoek – december 2012

Samenvatting Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft in 2012 een inventariserend onderzoek uitgevoerd naar de organisatiestructuur, activiteiten en toekomstverwachtingen van organisaties van oorlogsslachtoffers. Uit het onderzoek komt naar voren dat de organisaties te maken hebben met een geleidelijk afnemend aantal leden van de eerste generatie.

Toch groeien een aantal organisaties sinds enkele jaren door de aanwas van leden van de tweede en derde generatie. De jongere generaties nemen steeds meer activiteiten over van de eerste generatie. Er is sprake van een geleidelijke generatiewisseling.

Onderzoeksvragen • Welke behoefte hebben de organisaties van oorlogsslachtoffers aan ondersteuning?

• Hoe zijn de organisaties samengesteld, wat zijn hun doelstellingen, inkomsten en activiteiten, ambities en knelpunten?

pen Midden Java 1942-1945 – Stichting Herinnering Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers en Landelijk Knokploegen (LO-LKP) – Stichting Sobibor – Stichting Vriendenkring Mauthausen – Stichting Vriendenkring Neuengamme – Stichting Vriendenkring Oud-Dachauers

Methode > Van de organisaties van oorlogsslachtoffers zijn er 39 uitgenodigd voor dit onderzoek, vooral

– Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers – Vereniging Joodse oorlogskinderen (JOK)

organisaties van burgerslachtoffers. Vertegenwoor-

– Vereniging Kinderen van Verzetsdeelnemers 1940-1945

digers van deze organisaties waren aanwezig bij

– Vereniging Oud Militairen Indië- en Nieuw-Guineagangers

een bijeenkomst op 4 mei 2012 in de sociëteit De

Nederland (VOMI)

Groote Industrieele Club, voorafgaand aan de Na-

– Vereniging Landelijke Kontakt-Groep

tionale Herdenking op de Dam in Amsterdam. Met

– Verzetsgepensioneerden 1940-1945 (LKG)

hen werd een lijst met interviewvragen doorgenomen.

Organisaties die schriftelijk hebben deelgenomen – Christelijke Gemeente van Jehovah’s Getuigen in Nederland

Respons > Van de 39 aangeschreven reünie- en lotgenotenorganisaties, bleek inmiddels één organi-

– Contactgroep Voormalig Zaans Verzet Zaanstreek/Waterland 1940-1945

satie – het Nederlands Instituut Sinti en Roma – te

– Federatie van Verenigingen van Indië-militairen

zijn opgeheven. Van veertien organisaties waren

– Organisatiecomité Vrouwenkorps Koninklijk Nederlands-

vertegenwoordigers aanwezig op de bijeenkomst op 4 mei 2012, negen organisaties namen schriftelijk deel aan het onderzoek.

Indisch Leger (VK-KNIL) – PINC Ex-Madjoe – Stichting Budi Santoso 1995 – Stichting Gijzelaars Beekvliet en Haaren

Organisaties aanwezig tijdens bijeenkomst – Bond van Ex-geïnterneerden en Gerepatrieerden van Overzee (BEGO) – Bond van Wapenbroeders – Stichting Comité Jongenskampen Bangkong-Gedungjati – Stichting Ex-Geïnterneerden en Nabestaanden Vrouwenkam-

– Stichting Herdenking Birma-Siam Spoorweg en Pakan Baroe Spoorweg – The Royal British Legion, Holland Branch

Her inn erin gen doo Bel an g rge enb ven eha r tigi Reü ng nie s/ l otg eno Con ten tact con dag tact en/ Her bije enk den om kin sten gen Ste un/ bied en v Erk an enn pla tfor ing m Edu cati e/ v oor lich Pub ting liek e be ken dhe id

richten zich met name op het organiseren van reünies en contactdagen van hun leden. Hun doelstellingen zijn terug te vinden in figuur 1. figuur 2

Samenstelling organisaties > In figuur 2 staat de organisatiestructuur en per generatie uitgesplist. Voor zover

figuur 3

Figuur 3. Activiteiten georganiseerd door organisaties.

tijd sch Web rift/ site nie uws brie Lot f gen ote nc o nta Ga s ct tsp rek ers Voo rlic htin g Reü nie s And ere bije enk Her om den sten kin gen Her den kin gsZel en e fhu duc lpg atie roe ve r pen eis

Figuur 1. Doelstellingen

Doelstellingen > De organisaties van oorlogsslachtoffers

Uit gav e

Resultaten figuur 1

de informatie beschikbaar was is deze vergeleken met

Burgerorganisaties

3

6

7

4

5

2

2

4

1

Burgerorganisaties

9

6

7

6

2

10

3

9

6

1

de eerdere onderzoeken uit 2006 en 2010.

Militaire organisaties

1

3

3

0

3

1

0

0

0

Militaire organisaties

4

4

2

2

0

2

0

5

0

1

Alle organisaties

4

9

10

4

8

3

2

4

1

Alle organisaties

13

10

9

8

2

12

3

14

6

2

Activiteiten > Figuur 3. Door de organisaties worden diverse activiteiten georganiseerd. Hieronder zijn ze

figuur 4 figuur 5

Activiteiten uitgesplitst naar organisatie Inkomsten > Uit het onderzoek uit 2010 bleek dat de helft van de organisaties van oorlogsslachtoffers inkomsten kreeg uit contributies. Uit dit onderzoek blijkt dat de meeste inkomsten komen uit contributies en subsidies.

figuur 6

Doelgroepen > De organisaties van oorlogsslachtoffers richten zich op verschillende doelgroepen. De eerste en volgende generatie van betrokkenen hebben daarbij prioriteit.

figuur 7

Behoefte aan ondersteuning > Er is met name behoefte aan financiële ondersteuning ten behoeve van de organisatie van reünies, lotgenotencontacten, voorlichtingsprojecten en basisvoorzieningen als (aangepast) vervoer en zaalhuur. De behoefte aan praktische/organisatorische ondersteuning betreft bestuurlijke, secretariële en administratieve werkzaamheden, juridische steun, vrijwilligers bij herdenkingen en professionele steun voor internationale contacten en fondsenwerving.

figuur 8

Knelpunten > Als knelpunten voor de organisatie worden met name financiën en vergrijzing genoemd.

figuur 9

Komende vijf jaar > Ook is gevraagd naar de behoefte aan ondersteuning voor de komende vijf jaar.

figuur 10

Toekomstperspectief > Uit het onderzoek van 2010 bleek dat de eigen organisaties van oorlogsslachtoffers optimistisch waren over de toekomst. Een derde van de organisaties dacht langer dan tien jaar te blijven bestaan omdat er voldoende belangstelling onder de tweede en derde generatie was. Ook nu blijkt men positief over de toekomst.

Figuur 2. Samenstelling organisaties 2006 2010 2012 Stichting Sobibor Eerste generatie bestuursleden Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 40 Tweede generatie leden 80 Derde generatie leden 40 Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers Eerste generatie bestuursleden 5 Tweede generatie bestuursleden 1 Eerste generatie leden 700 600 Tweede generatie leden 250 100 Derde generatie leden Verening Joodse Oorlogskinderen (JOK) Eerste generatie bestuursleden 5 Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 106 130 122 Tweede generatie leden Derde generatie leden Bond van Ex Geinterneerden en Gerepatrieerden van Overzee (BEGO) Eerste generatie bestuursleden 4 Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 690 475 400 Tweede generatie leden 5 Derde generatie leden Stichting Comite Jongenskampen Bangkong Gedungjati Eerste generatie bestuursleden 5 Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 550 550 550 Tweede generatie leden Derde generatie leden Vereniging Oud Militairen Indië en Nieuw Guineagangers (VOMI) Eerste generatie bestuursleden Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 9500 5200 Tweede generatie leden Derde generatie leden Organisatiecomité Vrouwenkorps Koninklijk Nederlands Indisch Leger Eerste generatie bestuursleden Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 400 180 Tweede generatie leden Derde generatie leden

Figuur 4. Activiteiten uitgesplitst naar organisatie 2006 2010 2012 Contactgroep Voormalig Zaans Verzet Zaanstreek Waterland 1940 1945 Eerste generatie bestuursleden 4 Tweede generatie bestuursleden 1 Eerste generatie leden 78 30 Tweede generatie leden 14 30 Derde generatie leden Pinc Ex Madjoe Eerste generatie bestuursleden 3 Tweede generatie bestuursleden 1 Eerste generatie leden 424 400 Tweede generatie leden 859 800 Derde generatie leden Stichting Gijzelaars Beekvliet en Haaren Eerste generatie bestuursleden Tweede generatie bestuursleden 6 Eerste generatie leden 10 Tweede generatie leden 30 Derde generatie leden Stichting Herdenking Birma Siam Spoorweg en Pakan Baroe Spoorweg Eerste generatie bestuursleden 1 Tweede generatie bestuursleden 5 Eerste generatie leden 500 300 Tweede generatie leden 200 500 Derde generatie leden 100 Federatie van Verenigingen van Indië-militairen Eerste generatie bestuursleden 5 Tweede generatie bestuursleden Eerste generatie leden 2300 1300 1200 Tweede generatie leden Derde generatie leden Royal British Legion Holland Branch Eerste generatie bestuursleden 5 Tweede generatie bestuursleden 5 Eerste generatie leden 60 Tweede generatie leden 90 Derde generatie leden Activiteiten

Uit ga Web ve tijd sch si rift/ Lot te nie gen uws Gas otenbrie t-sp con f Voo reke tact rs rlic Reü hting ni And es er Her e bijee den n Her king komst en den en Zel king fhu s en lp-g roe educa pen tiev e re is

uitgesplitst naar soort.

– Stichting Sobibor – Vereniging Landelijke KontaktGroep Verzets gepensioneerden 1940-1945 (LKG) – St. Vriendenkring Mauthausen – Verbond Belangenbehartiging Vervolgingsslachtoffers – Ver. Joodse oorlogskinderen (JOK) – Bond van Ex-geïnterneerden en Gerepatrieerden van Overzee (BEGO) – St. Vriendenkring Oud-Dachauers – Ver. Kinderen van Verzetsdeelnemers 1940-1945 – St. Vriendenkring Neuengamme – Bond van Wapenbroeders – St. Herinnering Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers en Landelijke Knokploegen (LO-LKP) – St. Comité Jongenskampen Bangkong-Gedungjati – Ver. Oud Militairen Indië- en NieuwGuineagangers Nederland (VOMI) – Organisatiecomité Vrouwenkorps Koninklijk NederlandsIndisch Leger (VK-KNIL) – Contactgroep Voormalig Zaans Verzet Zaanstreek/Waterland 1940-1945 – PINC Ex-Madjoe – St. Gijzelaars Beekvliet en Haaren – St. Herdenking Birma-Siam Spoorweg en Pakan Baroe Spoorweg – Federatie van Verenigingen van Indië-militairen – St. Budi Santoso 1995 – Royal British Legion, Holland Branch

• •

• • •

•

• • •

• • • • • • • • • • • •

•

•

• • • •

•

• • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • •

•

•

• •

• • •

• •

• •

•

•

• • • • • • • • • • • • • • • •

•

•

• • • • • • • • • • •

• • • • • • •

•

Figuur 5: Inkomsten militaire en burger organisties militaire organisaties

subsidie 37%

burgerorganisaties

contributie 36%

subsidie 28%

0

contributie 27%

20

donateurs 15%

40

don. 9%

legaten 18%

legaten 12%

vrijwilligers 15%

60

80

* 100

*= 3% giften en entreegeld Figuur 6: aantal organisaties per doelgroepen

Figuur 7: behoefte financiële ondersteuning

eerste generatie direct betrokkenen

15

overige generaties direct betrokkenen

5

12

(school)jeugd

4

8

andere geïnteresseerden

6

wetenschappers

3 1

journalisten

financieël praktisch organisatorisch

4

1

6 3

beleidsmatig

0

3

11

2 2

3

6

9 12 15

2

2 11

oorlogsbetrokkenen andere organisaties beleidsmakers lokale overheden

0

militair 5

10

Figuur 8: knelpunten

15

20

burger

Figuur 9: behoefte ondersteuning de komende 5 jaar

1

financiën

8 6

2

leeftijd (vergrijzing)

1 1 1 1 1

bestuur (tekort/vergrijzing) vrijwilligers geen knelpunten belangstelling naamsbekendheid 0

2 2

praktisch / organisatorisch

5

geen

3 3

12 8 3

0

5

10

15

20

2 Figuur 10: toekomstperspectief

2

niet van toepassing

4

financieël

1 2

2

voortzetten / uitbouwen 4

6

8

10

14 4

stoppen / afbouw

0

3

5

10

15

20

Conclusies • In de samenstelling van organisaties is een verschuiving zichtbaar van de eerste generatie naar de tweede en derde generatie.

• De activiteiten van organisaties van oorlogsslachtoffers zijn gericht op de eerste generatie, deels op de tweede generatie en ook op belangstellenden zonder directe band met de Tweede Wereldoorlog.

• Financiële ondersteuning is van belang voor continuïteit in de organisatie van reünies, lotgenotencontacten, voorlichtingsprojecten en voor basisvoorzieningen als (aangepast) vervoer en zaalhuur.

• Het toekomstperspectief is positief. Een ruime meerderheid van de organisaties van burgerslachtoffers denkt activiteiten in de toekomst voort te kunnen zetten en/of uit te bouwen.

Verantwoording Dit onderzoek is een actualisatie van eerder onderzoek dat is verricht door het Nationaal Comité 4 en 5 mei en COGIS in 2006 en in opdracht van het comité door Motivaction in 2010

Nationaal Comité 4 en 5 mei Nieuwe Prinsengracht 89, 1018 VR Amsterdam 020 7183500 www.4en5mei.nl