Interview Herman Baeten in Staalkaart over 30 jaar Dag Oude Muziek

30

“Ik geloof eigenlijk niet meer in reconstructie” Herman Baeten en 30 jaar Dag Oude Muziek in Alden Biesen

Stefan Grondelaers is als theoretisch taalkundige verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Daarnaast is hij oudemuziekcriticus voor De Standaard en KLARA.

Herman Baeten, 2013 © Tom Jordens

Wie eind juni de 30ste Dag Oude Muziek bijwoonde, maakte meteen de laatste editie mee: vanaf 2014 zal de ‘De Dag’ niet meer uitsluitend op middeleeuwse en renaissancemuziek inzetten, maar op de confrontatie tussen (muzikaal) erfgoed en zijn hedendaagse reflecties en repercussies. Met de Dag Oude Muziek ‘oude stijl’ verdwijnt niet alleen een evenement dat duizenden Vlamingen met de oorstrelend mooie maar complexe polyfone muziek uit de 13de tot de 16de eeuw vertrouwd maakte: de 30ste editie was meteen de laatste die initiatiefnemer Herman Baeten, die eind 2013 met pensioen gaat, organiseerde. Als één van de eerste en meest actieve promotoren van de polyfonie in Vlaanderen is Baeten uitstekend geplaatst om het veld van de (erg) oude muziek te overschouwen, en met ons over de toekomst te speculeren. In dat opzicht vormt dit gesprek een aanvulling op het panelgesprek in de vorige STAALKAART-editie, dat in hoofdzaak de balans van de (post-)barokke en romantische muziek in Vlaanderen opmaakte.

Stefan Grondelaers

Zoals Vlaanderen in de 16de eeuw het epicentrum van de Europese polyfonie was – door sedentaire landgenoten als Pierre de la Rue, maar vooral door migrerende Fiamminghi als Josquin en Lassus – zo was Limburg de afgelopen decennia het epicentrum van de polyfone muziek in Vlaanderen. Dat heeft alles te maken met Herman Baeten (Peer, 1948), die na zijn studies musicologie een doctoraat

STAALKAART #21 augustus-oktober2013

over minnezanger Hendrik van Veldeke wou schrijven, maar in de plaats daarvan aan een krachtige organiseer- en missioneermicrobe bezweek. Begin jaren ’70 voelde Baeten, die zelf hippie en 68-er was, instinctief het ‘aksie’-potentieel aan van de authentieke beweging in de oude muziek, die zich qua stijlinzicht en haarlengte lijnrecht tegenover het establishment van de traditionele klassiek positioneerde.

Baeten bracht zijn volk de oude muziek (en vooral de polyfonie) bij met een muziekfestival, een instrumentencollectie, een oude-muziekschool, en tal van (zomer-) cursussen. Al die activiteiten werden in 1978 samengebracht in de vzw Musica, intussen Musica, Impulscentrum voor Muziek, die sindsdien ook de Alamire muziekuitgeverij onder de vleugels heeft en samen met de KU Leuven de Alamire Foundation beheert, het studiecentrum voor muziek uit de Lage Landen.

Maar u kent Herman natuurlijk het best als de organisator van de Dag Oude Muziek, die op 30 juni haar laatste en wellicht ook meest ambitieuze editie beleefde. Inzet was de zoektocht naar de muziek van Hendrik van Veldeke (1128-1190), de eerste met naam bekende auteur die in een soort Nederlands schreef, maar waarvan geen noot muziek bewaard is. Geruggesteund door meer dan vijf jaar voorbereiding, labo en onderzoek kregen een aantal gevestigde maar ook nieuwe ensembles van Musica de opdracht om voor de Dag een muzikaal programma rond van Veldeke samen te stellen. De opkomst was hoog, de concerten die wij bijwonen goed tot uitstekend, de eerste reacties positief. Maar hoe voelt Baeten zich aan het einde van zijn laatste Dag Oude Muziek?

Herman Baeten: “Wel, het houdt natuurlijk niet echt op: volgend jaar is er een soortgelijk event, dat ook op de laatste zondag van juni zal plaatsvinden en dat door mijn opvolger Paul Craenen met de werktitel Albanova bedacht is, ‘de nieuwe ochtendzon’. Albanova zal nog meer inzetten op de visie van hedendaagse componisten en kunstenaars op muzikaal erfgoed. En dat vind ik goed. De programmatie rond specifieke componisten of regio’s en in functie daarvan ensembles uitnodigen, lukt al jaren niet meer, die formule is uitgemolken.”

Hoe komt dat? Omdat er maar weinig ensembles in de polyfone muziek actief zijn, en omdat die niet in staat zijn te investeren in een op maat gemaakt project dat ze maar één keer verkocht krijgen?

HB: “Dat is één van de redenen, ja. Het succes van vandaag had vooral te maken met het feit dat vrijwel alle voorstellingen specifiek in onze opdracht gemaakt werden: niet alleen de concerten, maar ook de interdisciplinaire voorstelling van fABULEUS, en het literaire event van Elvis Peeters. Dat is een droom die je onmogelijk elk jaar kan waarmaken. Normaal baken je een thema af en ga je op zoek naar ensembles met een programma dat in zekere mate bij dat thema aansluit. Dat is al een beperking: voor een dag rond Orlandus Lassus [één van de laatste en grootste Franco-Vlaamse polyfonisten – SG] heb je wel ensembles die dat willen en kunnen spelen, maar helaas brengen die allemaal het handjevol iconische Lassuswerken, zoals de Lagrime di San Pietro. Maar Lassus schreef 350 missen, waarvan er hoop en al vijf uitgevoerd worden.

Waarom net die vijf, die niet eens z’n beste zijn? Wij gingen de laatste jaren een stap verder: je voert nog steeds zo’n mis uit, maar je benadert dat materiaal als een aanleiding om die mis te herdenken. Soms is die aanleiding nog nauwelijks zichtbaar. In de voorstelling van fABULEUS van afgelopen middag ging theatermaker Michiel Vandevelde met jongeren op zoek naar de vraag wat hoofse liefde kan betekenen in onze huidige wereld, en hij vertrok daarbij van Hendrik van Veldekes minneliederen. Het resultaat – met versterkte muziek en zelfs rap – ging ver buiten de grenzen van de ernstige muziek die hier gewoonlijk gespeeld wordt, maar voor- en tegenstanders waren het er wel over eens dat er een gigantische ‘power’ uit de voorstelling sprak.”

STAALKAART #21 augustus-oktober2013

Dag Oude Muziek 2012 © Marc Ras