museumbulletin > elisabeth van thüringen
elisabeth van thüringen of van hongarije (1207 – 1231) een caritasheilige in hospitaalcontext Elisabeth van Hongarije is een kosmopolitische figuur. Zij krijgt een ereplaats toebedeeld in de rij van historische heiligen met een caritatieve betekenis. In Europa wordt zij ruim vereerd. Zij bekleedt, door haar permanent vasthouden aan de idealen van armoede, nederigheid en naastenliefde en als stichteres van het hospitaal van Marburg in Duitsland (1228), een palmarespositie in de Europese hospitaalgeschiedenis. De capsuletentoonstelling (Sint-Janshospitaal 23 april-1 oktober 2017) plaatst het recent verworven paneel van Frans II Francken, dat de dynastieke heilige als zorgverlener in een hospitaaldecor voorstelt, in de kijker. De dossierpresentatie bestendigt de betekenis van de heilige voor de zorggeschiedenis en het Sint-Janshospitaal in het bijzonder. Door SIBYLLLA GOEGEBUER Voor Liliane Vergison
elisabeth in het sintjanshospitaal & onzelieve-vrouw ter potterie
Anoniem, Antwerpen, omgeving Michiel Coxie, De heilige Elisabeth in Eisenach, een gewonde (Christus?) verzorgend en de verrezen Christus vererend, 17de eeuw (detail) Prinselijk Begijnhof Ten Wijngaerde Brugge Foto: Arnout Goegebuer Op het schilderij wordt de heilige Elisabeth in drievoud in haar levensverhaal geplaatst. Detail met Elisabeth die een gewonde (Christus?) verzorgt.
Vrouwelijke religieuzen die heil vinden in barmhartigheid, gebed en ascese, nemen Elisabeth als stichtend voorbeeld. Zij is een vorstin maar verzaakt aan rijkdom. Intelligent als zij is en zich bewust zijnde zowel van de kansen die aan een vrouw van haar opvoeding en status worden geboden als van de limieten die haar beperken om het levenspad uit te tekenen naar eigen wensen, maakt zij efficiënt gebruik van de vorstelijke privileges en de religieuze entourage om haar doelstellingen te bereiken. Haar levenshouding doet haar overleven. Kort na haar dood wordt zij heiligverklaard (1235). Immaterieel ben je onsterfelijk. Ook in Brugge fungeert zij als caritasheilige of beschermvrouw van religieus geïnspireerde zorginstellingen die het abstract begrip van Goddelijke liefde, naar het voorbeeld van Elisabeth, een gezicht hebben gegeven in de vorm van concrete naastenliefde voor de zorg-
behoevende mens. Het Sint-Janshospitaal, Onze-Lieve-Vrouw ter Potterie en het Prinselijk Begijnhof Ten Wijngaerde voeren haar verering hoog in het vaandel. De in 1919 gestichte school voor verpleegsters – in 1947 onder het bestuur van de hospitaalzusters van Sint-Jan geplaatst - draagt haar eenzelfde hoge achting toe. Tot in 1963 draagt deze instelling betekenisvol de naam Sint-Elisabethschool. De heilige Elisabeth van Hongarije wordt op een bijna onopvallende manier geïntroduceerd in zowel het dagdagelijkse als in het meer van de buitenwereld afgesloten hospitaalleven. Haar verering in het Sint-Janshospitaal en OnzeLieve-Vrouw ter Potterie wordt artistiek ingekleed. Kunst voedt de memoria. Verfijnde artefacten, voorwerpen voor dagelijks gebruik geven de beschermvrouw een eigenheid. Zij dwingt bij de toeschouwer, gebruiker en opdrachtgever van de objecten, ontzag en respect af. Haar levensverhaal zet aan tot gebed voor en medeleven met de behoeftige mens. De theoloog Alban Stolz verwoordt treffend dat buiten Maria om geen andere religieuze vrouw een
9
