Leeuwarder Courant NoordZ, februari 2024

BOUWERS, ARCHITECTEN EN GEBRUIKERS INSPIREREN

MARTHIJS ROORDA EN HANS ACHTERBOS

PAGINA 7: BIOBASED BOUWEN

Focus op 2025: Fryslân Europees podium circulaire economie

De ontwikkeling naar een circulaire economie is noodzaak en biedt tegelijkertijd kansen, biedt inspiratie en toont ambitie. Met de Week van de Circulaire Economie in maart voor de boeg, belichten gedeputeerde Friso Douwstra en Evert Jan van Nijen van VCF de circulaire stand van zaken.

„Komend jaar 2025 is een mijlpaal, want dat zijn we in onze provincie tien jaar aan de slag met circulaire economie met als doel om Fryslân circulair koploper in Europa te laten worden. In 2015 zetten zeven bedrijven de eerste stap naar het sluiten van kringlopen. Hun zorg en de wil tot verandering maakte dat ze samen met Provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden opdracht gaven tot een grondstofstromenanalyse van Fryslân. Dat heeft menigeen de ogen geopend. Het waren de eerste stappen naar een circulair Fryslân”, stelt Friso Douwstra. Behalve Fries gedeputeerde circulaire economie en portefeuillehouder Water & Bodem, is hij namens andere provincies dossierhouder van het thema in Den Haag en namens de Nederlandse bestuurslagen (het Huis van de Nederlandse Provinciën) dossierhouder op Europees niveau. Douwstra is bestuurlijk de circulaire spreekbuis in de regio, in Nederland en in Europa. „Fryslân onderscheidt zich door de mate van samenwerken, door het collectieve gevoel dat die circulaire economie noodzaak is. De provincie is er van meet af bij betrokken en ook voor de komende jaren is dat in beleid verankerd. En daar ben ik heel blij mee, want het biedt onze provincie en onze inwoners heel veel kansen.”

Week van de Circulaire Economie

„Het tekent Fryslân dat de beweging naar een circulaire economie van onderaf is gemaakt; dat juist bedrijven zich hebben verenigd om stappen te zetten. Het is geen papieren werkelijkheid. Het is de diepgevoelde overtuiging dat het anders moet en het enthousiasme dat samen te doen.

Inmiddels heeft Vereniging Circulair Friesland (VCF) meer dan 150 leden: bedrijven (met 90 procent mkb), overheden en onderwijsorganisaties”, vult Evert Jan van Nijen aan, directeur van de Vereniging Circulair Friesland. „Het is belangrijk dat we samen aan concrete uitvoering werken en ook politiek en bestuurlijk onze stem kunnen laten horen.

Tijdens de komende Week van de Circulaire Economie van 11 tot en met 16 maart laten we zien waar de Friese circulaire economie staat, met circulaire infrastructuur, watertechnologie, biobased bouwen, op het gebied van plastics en natuurlijke onze gastvrijheidssector. Dan geven

VCF-lid Nedcam: circulair koploper

Nedcam Solutions in Heerenveen is toonaangevend producent van hoogwaardige mallen voor de composietenindustrie. Het bedrijf wil de eerste speler in de markt zijn die een volledig circulaire propositie biedt. De transitie naar dat doel is een aantal jaren geleden ingezet en in 2023 in een versnelling gekomen met de installatie een XXL 3D printer. Met gebruik van volledig circulaire materialen zet Nedcam samen met o.a. hogescholen als VCF-lid NHL Stenden Hogeschool een belangrijke stap naar een circulaire Friese maakindustrie.

we Friese circulaire voorbeelden een podium, ontmoeten voorlopers elkaar en krijgen starters concrete handvatten aangereikt om zelf aan de slag te gaan met de circulaire economie.” VCF zet zich in voor het ontwikkelen en opschalen van circulair ondernemerschap. Ze brengt bedrijven bij elkaar, koppelt ze aan overheden en onderwijsorganisaties en deelt via workshops en programma’s kennis en expertise. „Het gaat om opdrachtgeverschap en het spreken van dezelfde taal. Grip krijgen op wet- en regelgeving. Bedrijven en bedrijventerreinen helpen te verduurzamen, circulaire ketens te bouwen. Over je schaduw heen kijken wat een ander te bieden heeft. Jongeren betrekken, gebruik maken van hun open en toekomstgerichte manier van denken. Tachtig procent van de circulaire transitie vindt plaats in de regio, dus laten we die kans verzilveren juist in Fryslân. We moeten elkaar helpen dat voor elkaar te krijgen. We zijn koploper en dat bouwen we uit,” zegt Evert Jan van Nijen.

‘Tachtig procent van de circulaire transitie vindt plaats in de regio, dus laten we die kans verzilveren juist in Fryslân’

Meer focus, meer tractie Bestuurlijk goed vertegenwoordigd, een stevige vereniging met een grote diversiteit aan leden. Is het voldoende of ? ,,Het is een geweldige ontwikkeling en daar wordt vanuit andere regio’s in Nederland en in Europa, met wie we goed samenwerken, met enige jaloezie naar gekeken. Ik denk dat we nu, na mooie pilotprojecten afgelopen jaren, moeten focussen op radicale opschaling om zo meer tractie en impact te maken. Al die prachtige circulaire initiatieven

hebben samen de potentie voor een nieuw fundament onder de regio. Het is aan ons als provincie dat aan te jagen, de voorbeelden te laten zien en stevig lobby te voeren, zodat funding vanuit met name Europa gewaarborgd blijft en we zo onze transitie kunnen versnellen en opschalen. Barrières doorbreken in wet- en regelgeving, bijvoorbeeld om te zorgen dat er meer circulair kan worden ingekocht door onze Friese overheden die hiervoor echt de sleutel in handen hebben. Dat is een complex geheel, maar we moeten doorzetten, elkaar laten zien dat het kan. Circulaire ketens verbinden, omdat je dan doorbraken kunt realiseren. Een mooi voorbeeld is de samenwerking in Fryslân en NoordNederland op het gebied van circulaire plastics. Maar denk ook aan de circulaire bouwketen met opdrachtgevers, bouwbedrijven, architecten, toeleveranciers, boeren en onderwijs. Als je leert in verbindingen te denken, kun je voor bedrijven en ook voor boeren een toekomstbestendiger verdienmodel creëren.”

2025, uitnodiging aan Europa

Evert Jan van Nijen: „We zien enorm veel enthousiasme bij steeds meer Friese MKBbedrijven en dat is wat we nodig hebben. Dat komt straks in de Week van de Circulaire Economie zeker tot uiting, dus ik nodig iedereen uit mee te doen.” Friso Douwstra: „Het is een opmaat naar 2025. Volgend jaar nodigen we heel Europa uit bij ons te komen kijken naar de impact van circulaire economie. Tonen we onze Friese voorbeelden die laten zien waar we staan en hoe wij dat hier in de regio samen, vanuit enthousiasme en met doorzettingsvermogen voor elkaar krijgen.”

circulairfriesland.frl

Friso Douwstra

Evert Jan van Nijen

We beginnen deze verse Noordz met het beantwoorden van de vraag: wat is biobased bouwen eigenlijk? In het kort: met veel minder CO2-uitstoot bouwen. Dus, zou je zeggen, met de druk op de CO2-uitstoot in ons land én de noodzaak om de komende jaren honderdduizenden woningen te bouwen: gaan met die banaan! Maar dat ligt, zoals zo vaak, iets ingewikkelder. Ook in de bouw gaat de transitie naar circulair niet vanzelf.

Toch gebeurt er veel in Drenthe, Friesland en Groningen.

We nemen een kijkje in Nieuwehorne waar een biobased woning wordt gebouwd. Houten constructie, isolatie van hennep, sedumdak en de deuren deels van vezelhennep, grondstoffen geleverd door boeren uit de buurt. Zou je daarin willen wonen dan? Nou, belooft de bouwer, in de zomer is airco overbodig en in de winter blijven de stookkosten beperkt omdat hennep zo goed isoleert.

Bij Re-Buildit in Nieuw-Amsterdam dragen ze ook hun steentje bij. Ze noemen het zelf de lego-lisering van de bouw: ze maken wand-, dak- en vloerpanelen waaraan geen beton en bijbehorende CO2-uitstoot te pas komt, maar wel even sterk is. En: de panelen worden in elkaar geschroefd zodat ze herbruikbaar blijven. De zaken gaan zo goed dat ze binnenkort beginnen met de bouw van een nieuwe (CO2-neutrale) productiefabriek in Emmen.

Op het voormalige Suikerunieterrein in Groningen staat sinds kort een gebouw dat is gemaakt van materialen uit de natuur en wat al eerder is gebruikt. En ook hier: het is zo in elkaar gezet dat het allemaal kan worden hergebruikt. Welkom in Energiehub050 waar bedrijfsleven en onderwijs de energietransitie een duw in de goede richting willen geven.

ok voor auto’s geldt: het meest duurzaam is hergebruik. Dat kan zelfs als er l meer dan tien jaar geen nieuwe exemplaren worden emaakt. Welkom bij Saab Partners in Meppel, De laats waar tegenwoordig Saabs op de weg orden geholpen. Als het moet met een elektriche motor, iets waarin Saab zelf nooit is

n in Groningen nemen ze de kledingindusrie mee in een duurzaamheidsslag door atuurlijke vezels te scheiden uit gemixt extiel. En die vezels worden omgezet in lucose waarvan weer van alles kan worden emaakt. Afval wordt zo grondstof.

I NHOUD

04

Wat is biobased bouwen?

In deze biobased woning heb je geen airco nodig

09

Tweedehands cadeautjes zijn welkom

Column Eelko Huizingh

10

Zweden? De Saab komt nu uit Meppel

‘Weer op de weg helpen is beter dan nieuwe auto kopen’

14

Energiehub050 is een circulair gebouw ‘Heeft een deur een krasje? Prachtig!’

17

Drugshandel omarmen met overheidsbureaucratie

Column Ronald Mulder

18

Plastic uit katoen

En daarmee kan weer van alles worden gemaakt

23

In de baan voor energieprestatieadviseur Nieuwe rubriek

24

Software die heel veel scholieren leert feiten te stampen

Start me up

28

Klaas Tigchelaar wordt na 25 jaar nog steeds euforisch van elke kachel die hij bouwt

Rubriek De Spiegel

BIOBASED BOUWEN: WAT IS DAT EIGENLIJK?

Er moeten de komende jaren honderdduizenden huizen gebouwd worden om aan de groeiende woningvraag te voldoen.

En als je dan woningen bouwt, waarom zou je het dan niet zo duurzaam mogelijk doen? Biobased bouwen wint aan populariteit. Maar wat is het precies? Vijf vragen en antwoorden.

TEKST WILLIAM ZIJLSTRA ILLUSTRATIE GERCO VAN BEEK FOTO’S GERRIT BOER

Biobased bouwen is niet nieuw. Houten huizen zijn in principe biobased en die maken we al duizenden jaren, leggen Niels Faber en Egbert Dommerholt uit. Faber en Dommerholt zijn beiden lector Biobased Business Valorisation aan de Hanzehogeschool in Groningen. De twee proberen de circulaire economie in het Noorden op de kaart te zetten. Faber: ,,We moeten 900.000 woningen bouwen in Nederland. En we moeten steeds zuiniger omgaan met de grondstoffen die we hebben. Waarom zouden we dan niet voor een duurzamer alternatief kiezen?’’

Wat is biobased bouwen precies?

De naam biobased verwijst naar de grondstoffen van de bouwmaterialen. Biobased bouwmaterialen zijn gemaakt van natuurlijke grondstoffen of van natuurlijke reststromen. Denk aan planten, bomen, maar ook aan schimmels. Deze natuurlijke grondstoffen moeten in maximaal honderd jaar kunnen teruggroeien om biobased te kunnen heten. Daarnaast moet de teelt van de grondstoffen niet schadelijk zijn voor de bodem.

Wat kun je allemaal maken van natuurlijke grondstoffen?

Met hout kom je al een heel eind. Zo kan de hele constructie van een huis van hout zijn. Maar hoe zit het met de rest van het huis? Een goed voorbeeld is het Biosintrum in Oosterwolde. Dat gebouw bestaat voor 80 procent uit biobased materialen. Zo is de vloer deels gemaakt van olifantsgras, bestaat de behuizing van de stopcontacten uit maïs en de plafondplaten zijn gemaakt van vlas. De wanden in het gebouw zijn onder meer geïsoleerd met cellulose en hennep en de vloer bij de wc’s is gemaakt van cacaoschillen.

Wat zijn de voordelen van biobased bouwen? ,,Het belangrijkste argument voor biobased bouwen is dat het een lagere CO2-uitstoot heeft dan de gangbare materialen die nu worden gebruikt in de bouw”, vertelt Faber. Bij de productie van staal en beton komt veel CO2 vrij. Dommerholt: ,,Biobased materialen stoten veel minder uit of nemen zelfs CO2 op.” Planten en bomen slaan bijvoorbeeld CO2 op terwijl ze groeien.

Met biobased materiaal is er ook meer prefabricage mogelijk. Dat betekent dat onderdelen van een huis al van tevoren in elkaar gezet kunnen worden. Daardoor is er minder bewerking nodig op de bouwplaats en zijn er minder vervoersbewegingen nodig, dus minder uitstoot.

Biobased materialen zijn ook hergroeibaar. Beton en steen zijn dat niet. Je kunt bomen opnieuw planten en grondstoffen als lisdodde en vezelhennep opnieuw telen. Faber: ,,Als je het goed doet, dan is dat een oneindig proces. Zolang de zon schijnt kun je biobased materialen verbouwen.” Dommerholt: ,,In Nederland zijn de meeste huizen van bakstenen, maar grondstoffen als klei zijn eindig. Als we die woningopgave willen voltooien dan moeten we goed nadenken of we daarvoor alleen maar steen willen gebruiken.’’

Nog een voordeel is dat biobased materialen gemakkelijk kunnen worden hergebruikt of gerecycled, mits er geen onnatuurlijke materialen als lijm aan worden toegevoegd. Dommerholt: ,,Hout kun je heel lang hergebruiken en voor veel verschillende doelen herbestemmen. Daar heb je honderden jaren plezier aan.” Materialen als mycelium, wat voor isolatie en binnenwanden gebruikt wordt, kan na afloop gebruikt worden als compost. Je kunt biobased materialen dus teruggeven aan de natuur.

Ten slotte hebben biobased woningen een prettig binnenklimaat. ,,Door de natuurlijke materialen zuivert de woning zichzelf. De materialen ademen als het ware. Het wooncomfort is daarmee groter”, zegt Faber.

Klinkt allemaal goed dus, maar waarom zijn we nog niet volop biobased aan het bouwen? Dat heeft meerdere redenen. Veel traditionele bouwbedrijven zijn (nog) niet met biobased bezig. Dommerholt: ,,Sommige bouwers denken: ik zet er een warmtepomp in, ik plaats zonnepanelen op het dak en dan is het duurzaam. Maar dat is nog heel beperkt.” De sector is volgens Dommerholt moeilijk te bewegen om andere materialen te gebruiken. Het cliché onbekend maakt onbemind gaat vaak op. ,,Met sommige biobased materialen wordt nog geëxperimenteerd en dat maakt het gemakkelijker en vertrouwder om traditionele materialen te bestellen. Ook moeten bouwmethodes worden aangepast op biobased bouwen. De

bouwwereld is nog overwegend traditioneel georiënteerd op technische materialen en wil biobased nog niet direct omarmen. Dus er zit ook een spanningsveld tussen.”

Ook de prijzen van biobased materialen zijn vaak nog hoog. Deze materialen worden niet op grote schaal geproduceerd en zijn niet om de hoek verkrijgbaar. Vaak komen biobased materialen nog uit het buitenland. Ruimte om te experimenteren is daarnaast schaars. Veel landbouwgrond wordt voor veeteelt en veevoer gebruikt en er is weinig ruimte om grondstoffen voor biobased bouw te telen. Boeren geven hun land niet zomaar over om er biobased grondstoffen te laten groeien. ,, Boeren moeten wel weten of ze hun vlas of vezelhennep kwijt kunnen om er geld aan te verdienen”, zegt Dommerholt.

Toch is er ook beweging in de bouwwereld. ,,We zien wel dat de bouwmaterialenbranche, bijvoorbeeld hier in Noord-Nederland, al wel op de toekomst inspeelt. Die zien wel in: als we nu niet meedoen dan vissen we over tien jaar achter het net.” In het Noorden zet een aantal boeren en bouwbedrijven al in op biobased. Hempflax in Oude Pekela verwerkt vezelhennep tot isolatiemateriaal, bouwbedrijf Dijkstra Draisma uit Dokkum gebruikt lisdodde voor isolatie en Miedema Bouwmaterialen uit Leeuwarden zet in op tweedehands hout.

Wat moet er gebeuren om die ontwikkeling verder in gang te zetten?

Dommerholt: ,,Er gebeurt steeds meer in de biobased bouwwereld, maar vooral nog op een kleine schaal. Naar mijn mening gaat het nog niet snel genoeg.’’ Dommerholt en Faber zien genoeg kansen voor de biobased bouwsector, maar voordat het echt van de grond komt, moet er goed worden nagedacht over de inrichting van de ketens. ,,De connecties tussen boeren, producenten en bouwers moeten nog worden gelegd. Wat verbouwen we waar, wat maken we ervan en wie gebruikt de materialen om een huis te bouwen? En je moet er ook letterlijk de ruimte voor krijgen om hiermee te gaan experimenteren. Dan kan biobased bouwen schaal krijgen. We hebben heel veel grond, we hebben de infrastructuur, we moeten het alleen nog doen. Het is mijn droom dat we in Groningen de grondstoffen voor onze eigen huizen kunnen gaan telen.”

Niels Faber

Egbert Dommerholt

‘Vergroenen’ en ‘verslimmen’ van plastics in Noord-Nederland

In Noord-Nederland vinden talloze interessante innovaties en ontwikkelingen plaats op het gebied van circulaire plastics. Om al deze initiatieven samen te brengen, maar bovenal het ‘vergroenen’ en ‘verslimmen’ van Noord-Nederland op dit gebied te versnellen, werd ruim een jaar geleden Greenwise Circulaire Plastics in het leven geroepen. Greenwise Circulaire Plastics is een samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheidsinstanties; onderdeel van zowel de Greenwise Campus als Chemport Europe.

„Het doel is dat het geheel meer wordt dan de som der delen”, zegt programmaleider Ineke Ganzeveld. „Oftewel”, voegt portfoliomanager bedrijven Cor Kamminga toe, „bepaalde vraagstukken kunnen alleen worden opgelost als we bereid zijn intensief met elkaar samen te werken.”

Katalysator

Dit is nodig omdat er in Noord-Nederland veel bedrijven zijn die actief zijn in de kunststofindustrie. Het verduurzamen van deze industrie is één van de noordelijke speerpunten.

„Zij moeten en willen een economische transitie doormaken, waardoor ze toekomstbestendig worden”, zegt Ineke. „Immers, veel plastics worden nog gemaakt van fossiele brandstoffen. Dat wil je niet langer, maar je wilt wel blijven profiteren van de unieke eigenschappen van plastics. Daarom zoeken we naar manieren om langer gebruik te kunnen maken van plastics of ze eenvoudig te kunnen hergebruiken.”

„Daarnaast wordt er gezocht naar biobased grondstoffen waarmee plastics van vergelijkbare kwaliteit gemaakt kunnen worden. Daar kan en wil Noord-Nederland een voorlopersrol in spelen. Alle spelers om tot toekomstbestendige oplossingen te komen zijn in Noord-Nederland aanwezig en veel zijn er al mee bezig. Het is de kunst om dit naar een hoger niveau te tillen en daarvoor is Greenwise Circulaire Plastics de katalysator.”

„Het gaat echter niet om ons, maar om het bedrijfsleven, de kennisinstellingen en de overheden, zij moeten op termijn gaan profiteren van waar we nu met elkaar aan werken”, vindt Cor. Ineke vult aan: „Het meest ideale scenario zou zijn wanneer wij uiteindelijk niet meer nodig zijn. Dat zou namelijk betekenen dat het tandwiel draait en overheid, onderwijs en bedrijfsleven elkaar blindelings weten te vinden.”

Universiteit van het Noorden

„Greenwise Circulaire Plastics bouwt voort op eerdere initiatieven zoals Het Schone Noorden en de Taskforce Groene Chemie in Emmen”, vervolgt Cor. „De winst van de bundeling is dat we nu veel meer zichtbaar zijn voor het bedrijfsleven. Daarmee spreken we ook bedrijven aan die tot dusverre wat verder van deze ontwikkelingen afstonden. Verder is de hele onderwijswaaier, zowel WO, HBO als MBO, via de Universiteit van het Noorden, aangesloten op het thema Circulaire Plastics. Daarmee kunnen we gericht aan de uitvoering van ideeën werken en innovaties tot daadwerkelijke ontwikkeling brengen. Iets waar heel Noord-Nederland echt van kan profiteren.”

En dat is nodig ook, want bijvoorbeeld een technologie ontwikkelen en nieuwe producten in de markt zetten, vergt veel kennis en know how. Natuurlijk technologische kennis, maar denk ook aan wet- en regelgeving, economische modellen en aan maatschappelijke aspecten. Cor:„ Daarom is het goed dat het onderwijs is aangesloten, want juist zij kunnen daar onderzoek naar doen en antwoord geven op bepaalde vraagstukken. Naast

dat ze uiteraard kunnen worden ingezet bij de ontwikkeling van nieuwe producten.”

Vooraanstaande rol

Antwoorden zoeken op de uitdagingen van morgen, daar gaat het om voor de circulaire plastics en daarin willen alle partijen in NoordNederland gezamenlijk een vooraanstaande rol spelen. Denk aan het vergroenen van de chemie, nieuwe energiebronnen voor de industrie, oplossingen om het personeelstekort tegen te gaan of toepassing van hightech materialen in de maakindustrie. „We zijn met elkaar constant op zoek naar welke stappen we moeten zetten om als geheel vooruit te komen”, geeft Ineke aan. „Op deze manier wil Noord-Nederland zich zowel nationaal als internationaal profileren, zodat we beter gezien worden. Nationaal lukt dat steeds beter, men ziet dat bij ons, in Noord-Nederland, veel gebeurt op dit gebied.”

De eerste resultaten

Om te laten zien wat de regio in zijn mars heeft, organiseerde Greenwise Campus, in samenwerking met Chemport Europe, in november vorig jaar de Sustainable Innovation Week. Een vierdaags congres waarop onder andere innovatieve projecten werden gepresenteerd en waar inspiratie, ontmoeting en kennisdeling centraal stond. Ineke: „Een voorbeeld van een project is het ziekenhuisafvalprogramma. Ziekenhuizen produceren veel afval, waaronder veel plastics. Inmiddels zijn de noordelijke kennisinstellingen en ziekenhuizen bij elkaar gebracht, om te onderzoeken hoe die berg plastic kan worden gereduceerd. En hoe het plastic afval beter gerecycled kan worden. Een mooi project, waarbij Greenwise Circulaire Plastics verbindt, en de

deelnemende partijen vervolgens aan de slag gaan. Een project ook dat heel Noord-Nederland, met talloze ziekenhuizen en verzorgingshuizen, dekt.”

Innovatiecentrum

Verder werd op 18 december de eerste fase van het Greenwise Campus innovatiecentrum geopend. Dit moet het kloppende hart worden in de ontwikkeling van de circulaire plastics door bedrijven en kennisinstellingen en de Greenwise Campus. Ineke: „De verwachting is dat op 1 november 2025 het innovatiecentrum volledig kan worden opgeleverd. Dit centrum staat straks in Emmen, maar ook in Heerenveen heb je een belangrijk onderzoekscentrum voor het sluiten van de kunststofkringloop bij het Nationaal Test Centrum Circulaire Plastics. En het is heel voorstelbaar dat in de komende jaren in de drie provincies nog andere innovatiecentra tot stand komen .”

„Waar we over 10 jaar staan”, herhalen Ineke en Cor de vraag. „Er moeten dan enkele economisch gezonde fabrieken staan. Fabrieken die zich onderscheiden op bijvoorbeeld de productie en/of toepassing van bioplastics. Of op het gebied van (chemische) recycling. Hiermee zetten we dan echt een concrete en zichtbare stap. Daarnaast hebben we dan een gemeenschap waar het vinden van elkaar vanzelfsprekend is en staan we als kennisregio op de kaart, natuurlijk nationaal, maar ook Europees. Uiteindelijk gaat het erom dat we laten zien dat we in Noord-Nederland innovatief de plastic keten kunnen sluiten, want dat is waar we met elkaar naartoe willen.” www.greenwisecampus.nl

Ineke Ganzeveld en Cor Kamminga

Een voorbeeld van biobased bouwen dat door lokale samenwerkingen is opgezet, vind je in Friesland. In november begon in Nieuwehorne de bouw van een geheel biobased woning. „Wij laten zien wat er allemaal kan en willen andere bouwers, architecten en eindgebruikers inspireren”, zegt Marthijs Roorda, algemeen directeur van GreenInclusive uit Drachten, een van de initiatiefnemers van het project.

IN DEZE BIOBASED WONING HEB JE GEEN AIRCO NODIG

TEKST WILLIAM ZIJLSTRA

FOTO RENS HOOYENGA

GreenInclusive verwerkt vezelhennep tot isolatie- en plaatmateriaal voor onder andere een huis in Nieuwehorne. ,,Met biobased bouwen willen we onze eigen economie versterken. We werken samen met lokale boeren om natuurlijke grondstoffen te produceren, om deze te verwerken tot gecertificeerde biobased bouwmaterialen. We willen minder afhankelijk zijn van fossiele grondstoffen en van materiaal uit het buitenland.’’

De woning in Nieuwehorne heeft een houten constructie, de hennepisolatie wordt geteeld door Friese boeren. Achterbosch Architecten uit Leeuwarden ontwierp het huis, Miedema Bouwmaterialen uit Leeuwarden leverde de meeste biobased bouwmaterialen. DW Bouw uit Nieuwehorne bouwt de woning grotendeels prefab vanuit de eigen loods en zet de houten elementen op de bouwplaats in elkaar.

DEUREN VAN VEZELHENNEP

De kozijnen zijn van hout, de gevels, de deuren zijn deels van vezelhennep, de keuken en de vloer zijn van hout en op de woning ligt

een groen sedumdak. Zo’n dak is goed voor de natuur, isoleert en zorgt ervoor dat je minder last hebt van omgevingsgeluid.

Het enige wat niet volledig biobased is, is de fundering. Die is van gerecycled beton. ,,Het huis staat in een veenlandschap en daar zit veel water in de bodem. Het is dan een te groot risico om alleen hout te gebruiken. Dit was de een na beste oplossing”, legt Hans Achterbosch uit, directeur van Achterbosch Architecten.

Een groot voordeel van biobased wonen is het binnenklimaat van de woning, legt Achterbosch uit. ,,Het huis in Nieuwehorne heeft een damp-openconstructie. Al het vocht wat met douchen, ademen en koken wordt geproduceerd, neemt het huis op in de natuurlijke materialen en wordt naar buiten toe geventileerd. De woning ademt als het ware.”

HUIS BESPAART ENERGIE

Nog een voordeel is de isolatie die is gebruikt. ,,Hennep isoleert in de winter en in de zomer. Dat zorgt ervoor dat het leefklimaat ook prettig is wanneer het buiten warm is. Zo hoef je voor warme zomers geen airco aan te schaffen. En dat bespaart ook energie- en installatiekosten”, vertelt Roorda. Het project in Nieuwehorne ziet Roorda als een stap om

‘De bouwbranche is relatief traditioneel geweest. Veel vergelijkbare initiatieven strandden vanwege een gebrek aan kennis en ervaring’

biobased verder op de kaart te zetten in de regio. ,,De bouwbranche is relatief traditioneel geweest. Veel vergelijkbare initiatieven strandden vanwege een gebrek aan kennis en ervaring. Er wordt dan gezegd: ‘We doen het niet, want het kan niet’. Wij laten zien dat het wél kan. En daarvoor zijn niet allerlei partijen vanuit het hele land nodig. Biobased bouwen kan ook als je lokaal samenwerkt.”

BETER EN MOOIER

Achterbosch: ,,We moeten ketens inrichten van land tot pand. Dus van de boer die de natuurlijke grondstoffen teelt tot de aflevering van de woning. Als we dat regelen dan kunnen we serieus concurreren met de traditionele bouw.” Roorda sluit zich bij die woorden aan. ,,We willen dat dit project navolging krijgt. Het is toch beter als we in ons eigen land natuurlijke grondstoffen op duurzame wijze kunnen verbouwen en vervolgens hoogwaardig kunnen toepassen. We sterken er bovendien onze eigen economie mee.”

De woning wordt in april opgeleverd. De rest van het jaar is het huis toegankelijk voor geïnteresseerden en voor andere bouwbedrijven. ,,We willen andere bouwers inspireren en laten zien dat biobased bouwen beter en mooier is dan traditionele woningbouw”, besluit Roorda.

MARTHIJS ROORDA EN HANS ACHTERBOSCH

GreenInclusive: perspectief voor agrarisch en bouwend Friesland

Perspectief voor de Friese agrarische sector ontstaat alleen als je zorgt voor een nieuw model, met andere producten en duidelijkheid. “We dragen met z’n allen verantwoordelijkheid voor de transitie. Het is een kwestie van keuzes maken.” Marthijs Roorda van GreenInclusive in Drachten ervaart dagelijks de kracht van Friesland. Opschalen in biobased (ver)bouwen is het motto van dit jaar.

Gedreven, energiek, overtuigend vanuit kennis. Marthijs Roorda van GreenInclusive in Drachten werkt met 12 collega’s iedere dag aan het concreet maken van de transitie naar circulariteit. ,,Juist in Friesland zien we dat het kan. Er zijn veel mensen die willen en samen de schouders eronder zetten.” Met 50 Friese boeren, vijf loonwerkbedrijven uit hun omgeving, met bouwbedrijven, groothandels en gemeenten zet Greeninclusive sinds 2020 concrete stappen. ,,Het gaat om een nieuw economisch en ecologisch perspectief voor en in de landbouw. Dat slaagt alleen als je ervoor zorgt dat er afzet is voor hun producten, zoals grondstoffen voor natuurlijke isolatiematerialen. Transitie mogelijk maken betekent dat de hele keten mee moet doen. Overheden, verwerkende bedrijven, bouwbedrijven, groothandels, banken. Geloof me, er zijn genoeg boeren en agrarische organisaties die de stap graag willen zetten. Ze zitten alleen ingeklemd in een systeem met heel veel regels, onduidelijkheid en een totaal gebrek aan perspectief. We vragen ze om vooraf enorm te investeren, maar vervolgens geven we ze geen enkele zekerheid. Dat is een onbestaanbaar model. Wij zien dat het anders kan. De eerste stappen zijn gezet: het produceren van natuurlijke grondstoffen zoals hennep die we verwerken tot waardevolle biobased bouwmaterialen. Nu is het tijd om op te schalen. Daarvoor is de hele keten nodig en daarom doe ik ook een beroep op de Friese opdrachtgevers in de bouw, zoals woningbouwcorporaties, maar ook particulieren. Het kan en mag niet zo zijn dat er in de verduurzaming van duizenden Friese (huur)woningen voor 2030 geen ruimte is voor natuurlijk isolatiemateriaal uit de eigen regio. Maak het mogelijk: pas dan is er een balans in productie, verwerking en afzet. Die lange termijnvisie en balans is nodig om financieel voor alle partijen de cirkel rond te maken en langjarig perspectief te hebben.”

Sociaal en Vitaal

Hij kent de mores en de cultuur van het boerenbedrijf vanuit zijn eigen familie. Met het oprichten van GreenInclusive en Stichting Sociaal

Hennepteelt

en Vitaal wil hij toekomst bieden aan boeren en de sociale waarden vanuit de regio uitdragen. „Als je wilt dat het anders gaat, moet je jezelf en de ander leren aanspreken. Aan intenties heb je niets als je ze niet concreet maakt. Je hoeft niet mee te doen in die circulaire transitie: dat is ook een keuze. Maar spreek je uit en neem je verantwoordelijkheid. Geef elkaar weer nieuwe hoop, perspectief en comfort. Toen we drie jaar geleden starten, hebben we een boerderij met 40 hectare land gekocht. Want je kunt bij de boer een heel mooi verhaal houden over hennep als natuurlijk isolatiemateriaal, maar als je zelf niet weet wat dat is, schiet het niet op. Toen we daar bezig waren hoorde ik over supermarkten die minder aan voedselbanken gaven, omdat ze zelf efficienter wilden worden. Toen zeiden wij met elkaar, laten we dan zelf maar gaan verbouwen. Het beste biologische verse voedsel, lokaal geproduceerd voor 300 gezinnen die te weinig geld hebben. Daar hebben we bedrijven bij betrokken, om het breder en financieel haalbaar te maken. Je wilt het liefst dat zoiets tot in lengte van jaren geborgd is. Zo is met de Stichting Sociaal en Vitaal het balletje van sociale zelfoogsttuinen gaan rollen en heeft het navolging gekregen. Dat is Friesland: we wachten niet op de overheid, maar zetten zelf de schouders eronder laten het zien en vragen dan de overheid om ook een deel van de verantwoordelijkheid te pakken. Daarom is deze regio koploper in de transitie.”

CO2- prestaties en certificaten GreenInclusive heeft met een eigen ontwikkeld methodologiemodel een belangrijke stap gezet in financieel comfort voor boeren. Een unicum in de wereld, want hun model heeft geleid tot de erkenning van de CO2- prestatieladder. „Onze CO2-propositie is goedgekeurd en vastgesteld door de Stichting Nationale Koolstofmarkt (SNK). Daarmee zijn we in staat om CO2 vast te leggen in de waardeketen die we ontwikkeld hebben. We sluiten niet alleen meerjarige teelt contracten af met de deelnemende boeren, we geven ze ook een

extra CO2-prestatietoeslag per hectare. En we kunnen nu ook CO2-certificaten uitgaven. Dat hele model draagt bij aan de zekerheden die we boeren kunnen bieden. Zo dragen we breed bij aan transitie: het regionaal mogelijk maken van het laagdrempelig en tegen lage kosten telen van natuurlijke grondstoffen waarin CO2 wordt opgeslagen zonder dat het ten koste gaat van het verdienmodel voor de boer. En dat verwerken we tot biobased bouwmateriaal. We gebruiken de hennep nu voor isolatiematten, maar zijn ook bezig met de ontwikkeling van plaatmateriaal. Het zijn producten die in de plaats kunnen komen van fossiele isolatiematerialen uit het buitenland met een hoge milieu- impact tijdens productie en transport. Bovendien dragen ze niet bepaald bij aan een gezond leefklimaat in onze woningen. Dat mag een extra stimulans zijn voor woningcorporaties om Friese woningen te voorzien van natuurlijke isolatiematerialen uit de eigen regio. Kijk naar ons woningproject in Nieuwehorne: kleinschalig, maar het laat zien wat er met elkaar mogelijk is. Het slaat aan!”

Gelijk speelveld

„Daarom is voor de stap naar opschaling het wezenlijk dat we een gelijk speelveld creëren, de overheid is daarin onmisbaar. Boeren en bedrijven willen graag mee in de transitie. Kijk waar we al staan in Friesland. Om op te schalen is het nodig dat je alles wat niet bijdraagt aan die transitie, meer gaat belasten, dat je de negatieve impact doorrekend in materialen en grondstoffen. Nu is het financieel nog veel te voordelig om fossiele materialen en producten te blijven gebruiken, daar moet een rem op. De circulaire transitie is een kwestie van keuzes maken. Je kunt niet zeggen, ach, we stoppen wel even en dan zien we later wel weer verder. Perspectief voor elkaar en een gezonde toekomst vergen dat we ons uitspreken en keuzes durven maken.”

greeninclusive.nl

Marthijs Roorda

EELKO HUIZINGH

TWEEDEHANDS CADEAUTJES ZIJN WELKOM

Onlangs hadden we een probleem met het stopcontact dat vastzit aan onze strijkplank. Dat heeft een kinderbeveiliging, een plastic schuifje dat opzij draait als je de stekker erin steekt. Dat werkte niet meer, hoeveel kracht ik er ook op zette. Omdat wij toch geen jonge kinderen meer hebben, kon die beveiliging er ook wel af. Dus een schroevendraaier gepakt. Wat blijkt? Het stopcontact is verlijmd, dus niet te openen en niet te repareren. De circulaire economie is in theorie een eenvoudig concept, maar gaat er niet komen als fabrikanten opzettelijk producten blijven maken die niet te repareren zijn en consumenten achteloos producten blijven afdanken en weggooien. Gaat deze situatie ooit veranderen?

Het goede nieuws: consumentengedrag verandert. Tussen 2015 en 2020 daalde de hoeveelheid restafval van jaarlijks 240 kg naar 180 kg per inwoner. Kringloopwinkels en online marktplaatsen geven afgedankte producten een volgend leven. Maar vooral de veranderde perceptie van tweedehands is belangrijk. Onlangs was onze kleindochter jarig en boven haar verlanglijstje stond: ‘Graag wil ik een duurzame toekomst, dus tweedehands cadeautjes zijn meer dan welkom!’ Diverse winkelketens spelen in op deze ontwikkeling. Zalando, de Bijenkorf en Zeeman verkopen gebruikte kleding en Ikea kent een Meubelinruilservice en Tweedekanshoek.

Producten een zo lang mogelijke levensduur geven is belangrijk maar slechts een opstapje naar de circulaire economie. Cruciaal is het sluiten van de grondstofcyclus, wat inhoudt dat alle materialen van een product weer volledig herbruikbaar zijn of biologisch afbreekbaar. En daar stuiten we op forse economische en technische barrières. De economische barrière is dat fabrikanten hun verdienmodellen baseren op het zo goedkoop mogelijk produceren van producten met een relatief korte levensduur. Het kapotte stopcontact van onze strijkplank is voor mij een probleem maar voor de fabrikant een kans. En zo lang gerecyclede materialen duurder zijn dan nieuwe is de keus voor de fabrikant ook simpel.

De technische barrière houdt in dat veel producten nooit zijn ontworpen om ooit te worden gerepareerd of gedemonteerd voor volledig hergebruik. Kost lijmen voor de fabrikant van strijkplanken 2 cent minder dan een schroefje, dan heeft hij twee redenen om te kiezen voor verlijmen: het bespaart geld en maakt repareren onmogelijk.

Een samenhangend technisch probleem is dat niet alle stoffen van elkaar zijn te scheiden. Daarom zijn bijvoorbeeld pizzadozen en kartonnen koffiebekers met een dun plastic laagje niet recyclebaar. En zijn materialen wel herwinbaar, dan blijken ze vaak in vergelijking met nieuwe grondstoffen slechter te scoren op kwaliteit en beschikbaarheid.

Onlangs is in Europa overeenstemming bereikt over nieuwe wetgeving die consumenten de Right to Repair geeft. Dit betreft de beschikbaarheid van onderdelen en

het tegen redelijke kosten kunnen repareren van apparaten. Allereerst bizar dat hiervoor wetgeving nodig is. Maar ik betwijfel of we hiermee ooit circulair worden.

Voor fabrikanten blijft immers ‘weggooien en vervangen’ de aantrekkelijkste optie. De fabrikant van mijn strijkplank kan zeggen dat ik dan maar het hele stopcontact moet vervangen. Of de fabrikant zorgt dat het onderdeel dat het vaakst stuk gaat op een lastig te bereiken plaats zit. Zodat consumenten voor kleine reparaties flink veel reparatie-uren moeten betalen. En dus weer voor een nieuw product kiezen, wat nu meestal gebeurt bij kleine apparaten zoals boormachines en broodroosters.

De cruciale weeffout in het systeem is: als mijn strijkplank stuk is, heb ik een probleem en de fabrikant niet. Een echt circulaire economie is alleen mogelijk als de fabrikant baat bij reparatie heeft (of zelfs het voorkomen daarvan) en baat heeft bij hergebruik van de strijkplankonderdelen. Mogelijke oplossingen zijn: consumenten en wetgeving stellen hoge eisen aan materiaalhergebruik, nieuwe grondstoffen moeten fors duurder worden en hergebruikte goedkoper, volledig hergebruik moet het uitgangspunt vormen van nieuwe

Dr. Eelko Huizingh werkt bij de vakgroep Innovatiemanagement & Strategie van de Rijksuniversiteit Groningen en is auteur van het boek Innovatiemanagement.

Het meest duurzaam is hergebruik. Dus waarom zou je dat niet zo lang mogelijk doen met een auto? Bij Saab Partners in Meppel krijgt zo’n beetje elk onderdeel een nieuw leven. Waar het kan, wordt de CO2-uitstoot ook nog teruggeschroefd.

TEKST JEAN-PAUL TAFFIJN

FOTO’S GERRIT BOER

Een walhalla is het er, voor elke fan van het ter ziele gegane Zweedse automerk. Bij SaabPartners in Meppel is helemaal niets te merken van het einde van de roemruchte bouwer van veilige auto’s die altijd een tikkeltje eigenzinnig waren. ,,In de fabriek hebben ze weleens gezegd: fijn dat jullie het gewoon overnemen. Dat was wat overdreven natuurlijk, maar ergens voelt het wel zo’’, zegt eigenaar Dirk Koppen.

SAABS KOMEN NIET MEER UIT ZWEDEN SAABS KOMEN NU UIT MEPPEL

Zo ziet het er ook uit, in Meppel. In de werkplaats worden verschillende Saabs onder handen genomen, buiten staan heel veel modellen te wachten op een nieuwe eigenaar. En in de hallen aan de overkant van het autoplein weet je helemaal niet wat je ziet. Saabonderdelen in alle soorten en maten, stellingen vol, rijen lang. Het lijkt wel of de hele inventaris van de Zweedse fabriek is opgepakt en verplaatst. En voor een deel is dat ook zo.

GLOEDNIEUWE MOTOREN

Koppen is Saab-man in hart en nieren. Zijn liefde ontstond op de pluchen achterbank van de Saab 96 van zijn opa, groeide met de aankoop van zijn eerste eigen groene Saab en loopt wat uit de hand met de verzameling die hij inmiddels heeft aangelegd. Dat hij van zijn hobby zijn werk wist te maken, stond misschien in de sterren geschreven, maar stoelt ook op heel wat toeval. ,,Ik zat in de schoenen, net als mijn ouders en mijn broers. Op zeker moment werkte ik bij een Duitse inkoopclub en ontwierp samen met mijn vrouw In Italië mooie schoenen voor de merken die wij in Nederland vertegenwoordigden.”

Als hij in Nederland was, sleutelde hij in de weekends altijd aan oude Saabs, samen met toenmalig compagnon Bas Smit. Een mooi leven, totdat de financiële crisis toesloeg. De schoenenhandel werd moeilijk, zeker ook omdat consumenten steeds meer overgingen tot het online bestellen van schoeisel. ,,Met die grote postorderbedrijven veranderde mijn werk. Ik had niet meer te maken met specialisten met hart voor hun vak, maar met inkopers die naar cijfers en prijzen keken.’’

Diezelfde crisis luidde ook het eind in van zijn grotere liefde. In 2011 ging Saab op de fles. De fabriek sloot, Koppen was geschokt. Op vliegveld Weeze kwam opeens alles bij

elkaar. ,,Ik had al van de broer van Bas Smit –die bij Saab in Zweden werkte – gehoord dat het bedrijf de inventaris wilde verkopen, waaronder honderden motoren die net van de band waren gerold. Op het vliegveld trof ik mijn broer, die net een topjaar had gehad met zijn schoenenhandel. Ik vertelde hem dat ik misschien wel wat motoren wilde kopen, hij overtuigde me groter te denken en hielp me daarmee. Zo konden we op een veiling meer dan zeshonderd gloednieuwe motoren aanschaffen. Dat is eigenlijk het begin van SaabPartners.’’

VIJF VRACHTWAGENS

Dozen schuiven was het in het begin. Want de nieuwe motoren vonden gretig aftrek, merkte Koppen. ,,Daar was ik heel blij mee! Want op een dag kwamen hier vijf vrachtwagens vol motoren aan. Dan slik je wel even. Waar laat je ze? In eerste instantie vonden we een loods in de Noordoostpolder en gingen we gewoon bellen in het Saab-circuit. Zo raakten we de motoren kwijt. Het ging zo goed, dat we ook in Italië nieuwe dieselmotoren van Saab opkochten, omdat daar vraag naar was.’’

De handel liep, maar veranderde plotsklaps toen Koppen het licht zag. ,,Ik kreeg een belletje van een man die een nieuwe motor zocht voor zijn oude Saab. Hij reed volgens deyoungtimer-regeling heel goedkoop. Ik kende dat helemaal niet, maar wist wel: dit is wat we moeten gaan doen: Saabs van vijftien jaar oud voorzien van een nieuwe motor, zodat ze voor wat betreft het onderhoud heel goedkoop in de lease kunnen én een tweede leven krijgen. Zo is ons model van de circulaire auto ontstaan.’’

Inmiddels gaf SaabPartners zo meer dan driehonderd auto’s een nieuw leven. Nieuwe motor minimaal van het type Euro 5 of 6, andere versnellingsbak, soms een gloednieuw interieur, en dan gaan ze weer heel veel jaren mee. ,,We bouwen ze standaard om naar gas, vanwege de verlaagde CO2uitstoot met wel 35 procent. Tenzij de klant dat uitdrukkelijk niet wil. De oude motoren die we vervangen, gaan het circuit van Saabhobbyisten in. We willen geen onderdeel afdanken.’’

ALLES WORDT BEWAARD

Werkelijk alles wordt bewaard, in bijna uit-

DIRK KOPPEN

Bedrijven vinden elkaar in verduurzaming kunststoffen

Bedrijven in het Noorden die zich bezighouden met kunststoffen én verduurzaming vinden in SUSPACC een partner. De organisatie, die voluit Sustainable Products and Chemical Cluster heet, is een belangenbehartiger, verbinder en aanjager van ontwikkelingen op het gebied van biologisch afbreekbare plastics, kunststofrecycling en hergebruik van composieten.

„We merken dat SUSPACC inmiddels naamsbekendheid heeft’’, zegt Bart Labrie, voorzitter van de organisatie en eigenaar van H&P Moulding in Emmen. „Er is veel enthousiasme bij bedrijven om zich aan te sluiten en er ontstaan daardoor mooie samenwerkingen. We profiteren van elkaars kennis en beschikbare technologieën, werken samen aan ontwikkeling en communiceren met één stem met overheden en onderwijsinstellingen.’’

H&P Moulding produceert kleine en vaak complexe onderdelen van kunststof door middel van spuitgieten. Labrie: „Net als ik willen veel ondernemers in het Noorden niets liever dan uitsluitend bio-based grondstoffen en gerecyclede plastics gebruiken, maar dat is nog niet altijd mogelijk. Een deel van de uitdaging zit in wet- en regelgeving ten aanzien van het gebruik van grondstoffen en die regels verschillen per sector. Gerecyclede plastics worden juridisch gezien als afval en dat mag niet zomaar gebruikt worden als grondstof.’’

‘SUSPACC is belangenbehartiger, verbinder en aanjager’

Hele keten

Labrie vormt samen met Gerard Nijhoving, directeur van Senbis Polymer Innovations, en Joost Paques, oprichter van Paques Biomaterials, het bestuur van SUSPACC. De belangstelling vanuit het bedrijfsleven, lokale en regionale overheden en onderwijsinstellingen is inmiddels

zo groot dat de ondernemers hun taken op korte termijn willen overdragen aan een betaalde kracht die zich richt op het verbinden van partijen en een verdere professionalisering van de organisatie. „Er zijn steeds meer contacten te onderhouden omdat we kijken naar de hele keten. Zo zijn we nu bezig om samen met Rijksuniversteit Groningen en Innovatiecluster Drachten een engineering doctorate te starten, een tweejarige opleiding die voor de helft wordt verzorgd door de universiteit en voor de andere helft door aangesloten bedrijven. Het bedrijfsleven heeft vakmensen op mbo-, hbo- en universitair niveau nodig voor deze transitie en ook daarom is het contact met onderwijsinstellingen belangrijk.’’ Mede dankzij SUSPACC heeft de Greenwise Campus nu een programma circulaire plastics. Greenwise Campus is een initiatief van NHL Stenden, Drenthe College, Rijksuniversiteit Groningen, Provincie Drenthe en gemeente Emmen.

Uitblinken

Het Noorden blinkt volgens Bart Labrie uit in de chemische recycling van PET (Poly Ethyleen Tereftalaat) en de ontwikkeling van PHA (polyhydroxyalkanoaat) dat biologisch afbreekbaar is. „Dat onderscheidende vermogen moeten we inzetten om een duurzame toekomst en een vitale regio te creëren.’’ Dat klinkt Guido Rink, wethouder Economische zaken gemeente Emmen als muziek in de oren: „SUSPACC is voor ons als gemeente van groot belang als netwerk van bedrijven die actief zijn in de groene chemie en biobased economie. We zijn in de regio Zuidoost-Drenthe vooral bekend om onze maakindustrie. Vaak gaat het om MKB-bedrijven

die werkzaam zijn in de chemische industrie en dan vooral op het terrein van kunststoffen, polymeren, vezels en garens. Deze bedrijfstak heeft de opdracht om verder te verduurzamen en te vergroenen. Het betekent dat je als ondernemer moet investeren in bijvoorbeeld onderzoek of subsidietrajecten. Dat kan een hele opgave zijn en SUSPACC kan daarbij helpen. Ik ben er van overtuigd dat de innovatie plaatsvindt in deze ontmoetingen.”

Volgens Rink heeft gemeente Emmen, samen met de provincie Drenthe, altijd geïnvesteerd in een goede innovatieve omgeving voor bedrijven. „We hebben dit gedaan door te investeren in de beschikbaarheid van kennis in de regio, bijvoorbeeld in het lectoraat circular plastics van NHL Stenden in Emmen en een taskforce met innovatiemakelaars, die kennis en innovatief vermogen naar de bij SUSPACC aangesloten bedrijven brachten. Gemeente Emmen is ook aangesloten bij Chemport Industry Campus Emmen, waar innovatieprojecten met bedrijven ontwikkeld konden worden en de basis werd gelegd voor Greenwise Circular Plastics.’’

Gemeente Emmen zet zich nu in voor de bedrijven in het chemisch cluster vanuit het Actieplan Circulaire Economie. „Wij helpen bedrijven met vestigen en opschalen, ondersteunen bij het vergroten van de innovatiekracht en het profileren van de sector in Den Haag en Brussel.’’

suspacc.nl

Bart Labrie is enthousiast over de boegbeelden van PHA: biologisch afbreekbare bekers zoals Happy Cup van LIMM en Wadkop.

OP EEN DAG KWAMEN HIER VIJF VRACHTWAGENS

VOL MOTOREN AAN. DAN SLIK JE WEL EVEN

puilende magazijnstellingen. Van benzinedoppen tot volledige multimediasystemen, van versnellingsbakken tot remschijven. ,,Ja, nieuw wordt er niets meer gemaakt hè? We moeten wel veel voorraad hebben. Zo kunnen we altijd weer auto’s de weg op helpen. Daar gaat het om. Dat is beter dan dat mensen een nieuwe auto gaan aanschaffen.’’

SaabPartners is continu bezig goede occasions te vinden om onder handen te nemen. ,,Ze komen vaak uit Zuid-Duitsland en Zwitserland. Daar is het klimaat beter. Maar eigenlijk halen we ze overal vandaan, en knappen ze op tot ze er weer als nieuw uitzien. Als nieuw rijden doen ze standaard bij ons.’’

Die ‘gerefurbishte’ Saabs worden veelal verkocht aan particulieren. Het bedrijf heeft er ook een leasetak bij. Zo kunnen de auto’s via de youngtimer-regeling met weinig bijtelling worden geleast door bedrijven. En daar hoort ook onderhoud bij. ,,We hebben een garage met verschillende bruggen waar we eigenlijk continu aan het sleutelen zijn. Ofwel voor onderhoud, ofwel voor het ombouwen van oudere Saabs.’’

SLEUTELEN

Zelf doet hij dat niet meer, dat sleutelen. Terwijl dat wél de start van het bedrijf was,

Ja, nieuw wordt er niets meer gemaakt hè?

dik tien jaar geleden. Toen deden Koppen en Smit al het werk nog met zijn tweeën. Nu zijn er twaalf medewerkers aan het werk en is er altijd ruimte voor monteurs die van sleutelen houden. ,,Dat krijg je als je van je hobby je werk maakt en het gaat goed. Nee, ik heb nog heel wat bijzondere modellen klaar staan om op te knappen. Soms al jaren. Ik kom er gewoon niet meer aan toe.’’

De circulariteit en duurzaamheid worden zo veel mogelijk in alle facetten van het bedrijf doorgevoerd. Logisch daarom, dat Koppen en de zijnen ook werken aan het (letterlijk) ombatterijen van gebruikte Saabs. ,,Die kunnen we voorzien van een accupakket. Maar eerlijk gezegd moet er nog wel wat gebeuren voordat de markt daarvoor rijp is. Het is gewoon veel te duur, we kunnen nog lang niet concurreren met elektrische auto’s uit Azië. Maar we experimenteren er wel mee, we willen het kunnen zodra de vraag ernaar opkomt.’’

Saabs komen niet meer uit Zweden. Ze komen uit Meppel. Koppen: ,,Dat is wel heel bijzonder hier. We hebben drie ondernemers die zich met Saabs bezighouden in Meppel. Dat zie je nergens anders. We zijn wel een beetje de Saab-hoofdstad geworden.’’

Op het voormalige Suikerunieterrein in Groningen vormen tweedehands materialen en producten uit de natuur de basis voor Energiehub050. Onderwijs en het bedrijfsleven moeten er samen de energietransitie mede mogelijk gaan maken. TEKST

ENERGIEHUB050 IS EEN CIRCULAIR GEBOUW: ‘HEEFT EEN DEUR EEN KRASJE? PRACHTIG!

Energiehub050 is gemaakt om later weer af te breken. Want echt, hoe nieuw het volledig houten gebouw ook is, plannen voor de demontage ervan liggen al klaar. In 2030, zeven jaar na de oplevering, moet plaats worden gemaakt voor woningbouw. Energiehub050 op het Suikerunieterrein aan het Hoendiep in Groningen is dus een tijdelijk project.

Maar sloopkogels en zware machines voor afbraak zul je er in 2030 niet zien. Veel meer dan een accuboor en schroevendraaier hoeven er in 2030 niet mee in het gereedschapskistje om het gebouw weer weg te halen. Want heel ingewikkeld is het niet om Energiehub050 uit elkaar te halen, zegt René van der Wal, technisch ontwikkelaar van bouw- en installatiebedrijf BAM.

ZONDE

Hij legt uit dat alles zo in elkaar is gezet dat met simpele handelingen het bouwwerk ‘plat’ gaat. Kijk bijvoorbeeld eens naar alle kabels en leidingen. Normaal gesproken netjes weggewerkt, maar hier vol in het zicht. ,,Laat maar aan iedereen zien waar die wandcontactdoos zit’’, zegt Van der Wal, wijzend op alles wat afwijkt van het ‘normale’. ,,En zie hier het grijze luchtkanaal. Je kunt een groot gat in het hout boren om dit weg te werken. Maar dat is zonde en zou afbreuk doen aan het materiaal. Bovendien heeft het hout zonder gat een hogere restwaarde en is veel beter weer opnieuw te gebruiken.’’

Bijzondere kenmerken zoals deze, daarvan heeft Energiehub050 er vele. Het gebouw moet uiteindelijk bijdragen aan het realiseren van de doelstelling om in 2035 volledig overgeschakeld te zijn op duurzame en CO2-neutrale toepassingen. Energiehub050 is vanaf de zomer een proefen oefencentrum waarin mbo-scholen Alfa-college, Noorderpoort en Terra samenwerken met bedrijfsleven en overheid.

Dit is nodig omdat ondernemers in de installatiebranche veel vakmensen nodig hebben om van de energietransitie een succes te maken. En hoe mooi is het als de omgeving scholieren en bijscholende professionals inspireert om de

De houten kolommen komen van een Friese molen. EIGEN FOTO

De kas op het dak diende voorheen als kantoor in Utrecht. EIGEN FOTO

duurzaamheidsvraagstukken van nu en straks op te lossen?

CIRCULAIR BOUWEN

Die inspiratie moet komen uit het feit dat Energiehub050 circulair is gebouwd. Dat wil zeggen dat het bouwwerk, ontworpen door Unie Architecten, straks demontabel is en elders weer in elkaar gezet kan worden. In een nauwe samenwerking tussen BAM en het mbo zijn meerdere strategieën bedacht om circulair bouwen te laten slagen. Zo zijn veel materialen tweedehands. Andere zijn

gebaseerd op de natuur (biobased) of geselecteerd op een lange levensduur.

,,Vroeger’’, zegt Van der Wal van BAM, ,,werd van een bouwbedrijf alleen de prijs gevraagd. Tegenwoordig moet daar ook een plan van aanpak bij. En duurzaamheid wordt daarin steeds meer geïntegreerd. Dat is hartstikke goed. Bedenk wel dat circulair bouwen vraagt om een vertrouwensband tussen opdrachtgever en -nemer. Je moet het spel met elkaar aangaan en heel open tegen elkaar zijn. Anders werkt het niet.’’

BAM en het mbo stelden samen een zogeheten ‘oogstlijst’ op, die ze gebruikten om te speuren naar tweedehands spullen. Van der Wal: ,,We gingen met slopers om tafel om te weten te komen wat ze beschikbaar hebben. In Winsum werd een verzorgingstehuis gesloopt, maar voordat dat plaatsvond, mochten wij er nog doorheen lopen. Zo hebben we onder meer kozijnen en trapleuningen gratis gekregen.’’

En zo stikt het van de tweedehands spullen. Betonplaten, tegels, deuren, armaturen, noem maar op; het is allemaal al eens gebruikt. Neem nou de kas op het dak, die is afkomstig van een kantoor in Utrecht van de Draaijer groep en diende daar als vergaderruimte. De kas doet nu dienst als schoorsteen.

FRIESE MOLEN

Bijzonder vindt Van der Wal daarnaast de negen houten verticale kolommen aan de voorkant van het gebouw. ,,Die zijn van een oude Friese molen’’, zegt hij glunderend. ,,We hebben ze weggehaald bij Poelman uit Grootegast. Dat bedrijf heeft een groot terrein met allerlei materialen. Maar één van de balken bleek bij bewerking in de fabriek van binnen helemaal verrot. Moesten we dus een nieuwe kopen en speciaal voor één balk een vrachtwagen laten rijden. Dat is niet echt duurzaam natuurlijk, maar tegen dit soort tegenslagen loop je nu eenmaal aan. Circulair bouwen is een combinatie van soms geluk en soms pech hebben.’’

Het neerzetten van Energiehub050 had vanuit technisch oogpunt nog wel wat voeten in de aarde, vertelt Van der Wal. ,,Hier aan het Hoendiep heeft altijd een fabriek

Meer dan een school

Energiehub050 is helemaal toegespitst op de energietransitie. Studenten, werkenden en werkzoekenden kunnen er straks terecht voor praktijkopleidingen. Hier worden vakmensen opgeleid om de uitvoering van de energietransitie mogelijk te maken en te versnellen.

,,Het is meer dan een school’’, zegt Freddy de Boer, die als programmadirecteur betrokken is bij Energiehub050. ,,Ik zie het vooral als een ecosysteem voor het bedrijfsleven. Er zijn veel vakmensen nodig om de energietransitie mogelijk te maken. Ook is er de behoefte om nieuwe technologieën te ontdekken en ermee te experimenteren. Energiehub050 is een dynamische omgeving waar je straks warmtepompen ziet, maar volgend jaar misschien weer hele andere dingen, waarvan we nu het bestaan nog niet weten.’’ Dit jaar zullen vooral warmtepompen, zonnepanelen en waterstofopstellingen te zien zijn. De Boer: ,,Vragen over bijvoorbeeld de opslag van energie staan onder meer centraal. Hoe ga je om met een overschot? En hoe ga je de pieken en dalen uit het net met elkaar in evenwicht brengen?’’

De bouwbegroting van Energiehub050 bedroeg zo’n 2,5 miljoen euro en is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland. Energiehub050 ligt op een kavel van 2000 vierkante meter, heeft zo’n 800 vierkante meter aan vloeroppervlak en kan nog een kwart groter.

gestaan. Ik herinner me de metershoge stapels suikerbieten van vroeger. Maar dat heeft er wel toe geleid dat de grond superhard was. Toen we onderzoek ernaar deden, kwamen we niet eens de grond in. Zo hard was het. Daarom is het terrein opgehoogd en zijn we op die manier verder gaan bouwen.’’

En natuurlijk, wat tweedehands is, ziet er niet altijd meer helemaal strak uit. De betonnen vloer heeft her en der beschadigingen. Kozijnen en deuren zijn ietwat aangetast. Totaal niet erg, vindt de technisch ontwikkelaar van BAM. ,,Het is juist de charme’’, zegt hij. ,,Heeft een deur een krasje? Prachtig! Zo heeft ieder deel van dit gebouw zijn eigen verhaal. Als je met elkaar de juiste spullen vindt, geeft dat bovendien enorm veel energie.’’

‘De wil om met elkaar tot de beste oplossingen te komen’

Daadkrachtig, klantgericht, deskundig, professioneel: dat is Vicoma Consultancy & Engineering in Groningen. Vicoma is een familiebedrijf dat inmiddels ruim 60 jaar bestaat, vernieuwing en flexibiliteit hebben in al die jaren altijd voorop gestaan. Niet voor niets levert Vicoma een waardevolle bijdrage aan de verduurzaming van productieprocessen en gebouwen. Mede om die reden heeft het bedrijf het aantal proces engineers op de vestiging Groningen onlangs fors uitgebreid.

„We zijn onder andere werkzaam voor bedrijven die actief zijn in de circulaire markt en bio based economy”, geeft sales manager Esmond Bakker aan. „Vanaf het ontwerp van een laboratorium tot een pilot voor een fabriek, we hebben alle facetten zelf in huis en consultancy speelt daarin een belangrijke rol. We worden bij voorkeur vroegtijdig bij een project betrokken, zodat onze expertise zo goed mogelijk door de klant kan worden benut.”

Veelzijdigheid

Die veelzijdigheid zie je terug in de opdrachten. Of het nu gaat om het engineeren van een fabriek, CO2 afvang, waterstofprojecten of de congestie op het stroomnet, de deskundigen van Vicoma zijn er in thuis. „Juist die combinatie maakt werken voor Vicoma aantrekkelijk, we merken echt dat jonge mensen daarom bewust voor Vicoma kiezen”, zegt Esmond.

Dat kan proces engineer Vincent bevestigen. „Ik ben op dit moment bezig met een grote fabriek die in Farmsum wordt gebouwd, het wordt één van de eerste plants ter wereld waar bio plastics

worden geproduceerd. Het is mooi om daar als jonge proces engineer aan mee te mogen werken. Proces techniek is leuk, zeker in de pioniersfase, ik hou er wel van om te ‘willie wortelen’”, zegt hij met een glimlach.

Communicatie

„De klant heeft een idee en wij mogen dat uitwerken”, gaat Vincent verder. “Dat is soms lang zoeken, maar als het dan lukt geeft dat een heerlijk gevoel.” Hij is blij met zijn collega’s en de aanpak van Vicoma. „No nonsense, pragmatisch en flexibel. Als ik een vraag heb, dan bel ik de klant meteen op. Alleen op die manier kun je snel tot de juiste oplossingen komen. De klant waardeert een goede communicatie.”

“„Daarnaast kan ik binnen dit kantoor altijd bij mijn collega’s binnenlopen. Er heerst een sfeer van openheid en de wil om met elkaar tot de beste oplossingen voor de klant te komen. En dat zijn soms oplossingen waar een klant zelf niet eens aan heeft gedacht. Dat is mooi. Ja, dit kantoor voelt voor mij als een warm bad en dat maakt het werken voor Vicoma zeer prettig.”

„We zijn op zoek naar nieuwe medewerkers”, geeft Esmond aan. „Ze krijgen bij ons alle mogelijkheden en ruimte om zich te ontwikkelen. Vicoma werkt aan de meest mooie projecten en loopt op talloze terreinen voorop. Pionieren, nadenken en meedenken over mooie, vooruitstrevende projecten, passend bij de vragen van deze tijd, dat is waar Vicoma en haar medewerkers zich in blijven onderscheiden.”

www.vicoma.com

ADVERTENTIE

Indu-Con: Indrukwekkend portfolio van creatieve probleemoplossers

Van festivals tot offshore, van agricultuur en industrie tot bouw en infra. Producten van de gespecialiseerde industriële zeilmaker Indu-Con kom je overal tegen. Wie het indrukwekkende portfolio bekijkt, ziet ervaring, vakwerk, creativiteit en passie.

Industriele tentenmakers en innovatieve probleemoplossers. „Wat je met ‘zeildoek’ kunt oplossen, is bijna oneindig”, vertelt oprichter en eigenaar Wytze Kaastra van Indu-Con. Naast aansprekend maatwerk en indrukwekkende series, is Indu-Con oplosser van problemen waar gangbare materialen niet de oplossing zijn. „We weten alles van zeildoek, zijn creatief en zien mogelijkheden. Bij een renovatieproject in het AMC in Amsterdam hebben we een tijdelijke oplossing geleverd om een inpandig atrium tijdens gevelrenovatie met een valkussen te beschermen. De eis was dat onze bescherming loodzware gevelplaten van 80 kilo moest kunnen opvangen. Dat hebben we getest door vanuit een hoge kraan een 80 kilo zware stalen plaat met scherpe randen op een opblaasbare airbag van 450 m2 te laten vallen. Geen beschadiging, niets. Een prima tijdelijke oplossing voor ingewikkelde bouw- en

renovatieklussen.” Aannemers Heijmans en scheepsbouwer Damen kennen de creativiteit en het vakwerk van Indu-Con. Niet voor niets is Indu-Con ook de specialist in sportgerelateerde producten zoals shorttrackboardingen, 400 meter schaatsbaanboardingen en valkuilsystemen voor turnen. Ze bekleden outfield hekwerken voor honkbalvelden en leveren producten voor sportclinics voor binnen- en buitensporten. Ook produceert Indu-Con voortenten voor Thule en de futuristische overkappingen van de NXT energy hubs. De klanten van Indu-Con zijn veelal Europees, maar de producten gaan de hele wereld over. Het draait vooral om betrouwbaarheid en veiligheid.

Grootste productiefaciliteit Europa

Aan de wanden in Grou stralen projectfoto’s je tegemoet. Van indrukwekkende pagodeconstructies en tentstructuren voor het Belgische Tomorrowland festival, overkappingen voor ijsbanen en padelbanen tot sjieke conferentietenten en andere complexe tijdelijke tent- en zeiloverkappingen. Maar ook grote series glampingtenten en producten voor de agrarische sector, zoals immens grote kuilkleden en maatwerkoplossingen als afdichtslangen en zuigkleden om landbouwgewassen te drogen en te bewaren. „We zijn zowel sterk in uniek maatwerk als in seriematig werk en grote afmetingen. Bij ons draait het om afspraken nakomen, tijdig leveren en een grote en diverse

productiecapaciteit. In Grou maken we met z’n tienen de specials en kunnen we nog een paar nieuwe collega’s gebruiken. In onze eigen fabriek in Hongarije maken zestig collega’s het seriewerk en de grote lengtes. We hebben daar de grootste productiefaciliteit van Europa en lassen lengtes tot 110 meter. We hebben er net een tweede productiehal naast gezet omdat de vraag naar series en lengtes toeneemt.”

Innovaties naar circulariteit

„Innovatie is leidend. Blijven ontwikkelen, samen met onze opdrachtgevers, want ook zij willen duurzamere oplossingen. We zijn niet voor niets lid van Vereniging Circulair Friesland. In Hongarije verwarmen we met aardwarmte en in zowel Hongarije als in Grou wordt de stroomvoorziening gevoed door zonnepanelen. Het gaat om de volgende stappen naar een duurzamere productie. Een vermindering van afvalstromen, herbruikbaarheid van materialen en om duurzamere producten. Zo ontwikkelen we nu glampingtenten van materialen die voor 80 % herbruikbaar zijn. De volgende stap is producten maken die volledig circulair zijn. Dat glampingtenten 365 dagen per jaar bruikbaar en energiearm zijn en volledig offgrid inzetbaar worden.”

indu-con.com

Wytze Kaastra

RONALD MULDER

DRUGSHANDEL OMARMEN MET OVERHEIDSBUREAUCRATIE

In januari, toen we ook al van de alcohol af moesten blijven, werden de feestneuzen onder ons ook nog eens aangesproken op ons gebruik van pillen en poeders. Ergens in de Brabantse natuur was een enorme hoeveelheid drugsafval gedumpt, en in Ecuador was de drugsmaffia zo’n beetje bezig de macht te grijpen. En dat is onze schuld, want als wij die troep niet kochten, dan zou dat allemaal niet gebeuren, zo lieten diverse politiemensen weten.

Aan een van de twitterende agenten vroeg ik waarom die Brabantse boeven hun troep niet gewoon naar het gemeentelijke inzamelingspunt hadden gebracht. Ik kreeg geen antwoord, en terecht, want dat was duidelijk vragen naar de bekende weg.

Drugshandel is, naast gokken en prostitutie, al duizenden jaren de belangrijkste divisie van de georganiseerde misdaad. Dat is omdat enerzijds de vraag naar deze diensten diep ingebakken zit in de menselijke psychologie, en omdat er anderzijds altijd weer domkoppen zijn die denken dat je dan toch een verbod kunt handhaven. Maar het enige wat je bereikt met verbieden is dat je de markt cadeau doet aan criminelen. (Van gangsterbaas Lucky Luciano is bekend dat hij met grote bedragen politici steunde die vóór de drooglegging waren, honderd jaar geleden.)

Geen aparte ‘war on drugs’ meer, maar gewoon dezelfde oorlog als tegen alle andere ondernemers

Amsterdams burgemeester Femke Halsema probeerde, ook in januari, de discussie maar weer eens op gang te trekken. Zouden we drugs niet beter kunnen legaliseren en reguleren, in plaats van domweg verbieden, zo vroeg zij zich af, in een stevig onderbouwd stuk in The Guardian. Maar ja, argumenten, die zijn sterk aan inflatie onderhevig tegenwoordig. Onderbuiken zijn de nieuwe adviesorganen.

Een dj, ik heb de naam niet onthouden, twitterde: ‘Dus roken is zo langzamerhand overal verboden en nu moet dat Colombiaanse snuifpoeder gelegaliseerd worden? Schiet mij maar lek!’ – of woorden van gelijke strekking. Zo zie je maar, zelfs de domste appelsmet-perenvergelijking kan een inzicht opleveren. Ja, we gaan ‘drugs’ inderdaad net zo behandelen als tabak: reguleren, controleren en belasten.

En waarom ook niet? Het terugdringen van roken is in Nederland, hoe je er verder ook tegenaan kijkt, vele malen succesvoller dan het bestrijden van drugs. Het is nu voor een 15-jarige eenvoudiger om aan xtc te komen dan aan sigaretten – dat zegt eigenlijk al ge-

noeg. We moeten blijkbaar meer richting tabak, qua aanpak.

Het reguleren van drugs betekent niet het vrijgeven, bagatelliseren, goedpraten of moreel goedkeuren van het product, de gebruiker of de producent. Het betekent alleen regulering. In plaats van slechts politie en justitie in te zetten, bedelven we drugsproducenten en -handelaren nu onder het volledige gewicht van de Nederlandse overheidsbureaucratie.

De milieu-inspectie. Arbeidsinspectie. Voedsel- en Warenautoriteit. Mededingingsautoriteit. Bestemmingsplannen. Energielabels voor de henneptelers. Lekvrije vloeren voor de mdma-mengers. Luchtwasinstallaties voor de crystal meth-koks. En niet te vergeten de fiscus. Accijnzen. Misschien wel banderollen, met alle bijbehorende verplichtingen. Im- en exportvergunningen. Venstertijden. Statiegeld. Een meldplicht voor verdachte transacties. Een sociaal jaarverslag.

Geen aparte war on drugs meer, maar gewoon dezelfde oorlog als tegen alle andere ondernemers. Geen geweld, maar liefdevol omarmen en dan langzaam smoren in alle goedbedoelde regels. Veel goedkoper, en veel effectiever.

Ronald Mulder is ondernemer en econoom. Man van weinig woorden.

@ronaldmulder

LINDA DIJKSHOORN

Het klinkt in eerste instantie als de omgekeerde wereld, van natuurlijke textielvezels kunststof maken. Toch is een (deels Gronings) project om dat te realiseren, in potentie een grote stap op weg naar een duurzame wereld.

TEKST JEAN-PAUL TAFFIJN

FOTO GEERT JOB SEVINK

PLASTIC UIT KATOEN

Bergen vol afgedankte kleding in de woestijn, tonnen vol textiel dat in de verbrandingsovens verdwijnt. De fashionwereld levert grote problemen op voor de aarde en de mensheid. Aan de andere kant moeten we stoppen met fossiele grondstoffen, dus is de old school vervaardiging van plastic eindig. Het zijn precies die twee uitdagingen die tegelijk worden aangepakt in een gloednieuw project.

Een internationale organisatie die zich inzet voor een economisch systeem dat goed is voor de planeet en de mensen, sloeg de handen ineen met het Groningse EV Biotech. Doel is natuurlijke vezels te scheiden uit textielafval en die om te zetten in suikers die op hun beurt de bouwstenen vormen van PHA, dat onder meer wordt gebruikt als grondstof van bioplastic.

START-UP MET GROOTSE PLANNEN

Dat vergt uitleg. Linda Dijkshoorn is founder en CCO van EV Biotech. ,,We moeten hier vooral Fabiola Polli noemen. Zij ontwikkelde aan de universiteit in Groningen een technologie om natuurlijke vezels te scheiden uit gemixt textiel.’’ Dat doet ze met behulp van micro-organismen die enzymen maken die in wezen de natuurlijke vezels aanvallen. Zo houd je twee stromen over: die van fossiele kunststoffen en die van natuurlijk materiaal.

De Italiaanse onderzoekster heeft een missie. ,,Ik kom uit een fashion-familie en ben altijd gefascineerd geweest door mode, maar ook door duurzaamheid. Onze vinding combineert die twee liefdes. We gebruiken de kracht van de natuur om in wezen met minuscule schaartjes moleculen te knippen.’’ Het patent voor dat proces is ondergebracht in een start-up met grootse plannen. ,,We werken aan de totstandkoming van een modulaire productie-unit. De toekomst? Ik zie voor me dat grote fashionbedrijven hun eigen recyclingfabriekje hebben. En in armere landen staan kleinere modulaire units. Die gaan problemen oplossen.’’

Het probleem waarvoor zij in vijf jaar tijd een oplossing bedacht, is reusachtig. ,,Aan de ene kant weten we dat van al het plastic in de wereld slechts 9 procent wordt gerecycled. Aan de andere kant zien we dat het hergebruikproces ernstig wordt bemoeilijkt omdat textiel heel vaak bestaat uit een mix van natuurlijke en kunstmatige vezels. Wist je dat 40 procent van de labels in kleding niet klopt? Meestal zit er veel meer fossiele kunststof in verwerkt. Dat maakt hergebruik moeilijk en duur. Je moet eerst sorteren, voordat je chemisch of mechanisch kunt

recyclen. Met ons hoeft dat niet meer. Of het nou katoen, linnen, zijde, hennep of wat dan ook is: wij scheiden die vezels eruit en zetten ze om in glucose. En daarmee kan weer van alles gemaakt worden, zoals pigment voor kleding. Maar ook bioplastics.’’

AFVAL WORDT GRONDSTOF

Ze wil de cirkel sluiten, zorgen dat textielafval zo snel mogelijk tot het verleden behoort. ,,Afval wordt grondstof. Afgezien daarvan verlagen we de druk op landbouwgrond. Hoe meer je kunt hergebruiken, hoe minder nieuwe textielvezels je nodig hebt.’’

De fossiele deeltjes die na het scheidingsproces overblijven, kunnen worden getransformeerd in verschillende basischemicaliën of energie. Uit het natuurlijke materiaal wordt glucose gewonnen waarvan ze bij EV Biotech vervolgens PHA maken, biologisch afbreekbare polymeren die de basis zijn van biokunststof.

,,We zijn net serieus begonnen. De komende maand willen we laten zien dat dit kan. Dat is de eerste stap’’, vertelt Andrew Keys. Hij is research analyst bij de stichting voor circulaire economie. ,,We hebben al meer partners aangesloten bij dit project. Het gaat om de symbiose, om het sluiten van de hele supply chain. We willen tegelijk werken aan de vraagen de aanbodkant, zodat de cirkel straks echt rond is.’’

Dat is vooral voor de volgende fase, waarin meer financiering zal moeten worden opgehaald om de productie op pilotschaal te realiseren. Nu is het vooral nog zaak de werking van de enzymen aan te tonen. En dat is gewoon hard werken. Linda Dijkshoorn: ,,We

zaten begin deze maand met zijn allen textiel in kleine stukjes te knippen, zodat ze in de technologie van Fabiola Polli verpulverd kunnen worden. Ik heb de blaren op mijn duimen!’’

Zij is ervan overtuigd dat dat werk niet voor niks is. ,,In Noord-Nederland en Noord-Duitsland loopt een groot project met PHA. Daar zijn ook Europese subsidiegelden aan verbonden. Ons project past daar perfect in. Afgezien daarvan is duidelijk dat we hier een paar grote problemen voor de wereld oplossen. Het is aan ons om te laten zien dat het haalbaar en schaalbaar is.’’

WERELDWIJDE VERANDERING

De Groningse technologie en het afdekken van de hele supply chain kan verstrekkende gevolgen hebben. Linda Dijkshoorn heeft vergaande ideeën. ,,Ik denk dat we straks samen met TNO gaan uitzoeken welke type polymeren nodig zijn per type product. Zo hebben we de meeste impact, omdat kunststofproducenten op die manier bio-producten kunnen gebruiken die heel erg lijken op de fossiele varianten. Wij zijn goed in het produceren van bio-organismen die precies die eigenschappen aan polymeren kunnen geven die nodig zijn.’’

Zodra er een soort kleurenwaaier klaar is met dit soort eigenschappen, ligt de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) voor de hand, denkt Linda Dijkshoorn. Dat is typisch iets voor EV Biotech, waar technologie de basis is. Computervoorspellingen vertellen er welke laboratoriumexperimenten relevant zijn, op zoek naar nieuwe producten op basis van micro-organismen. ,,AI kan helpen te bepalen welke polymeren nodig zijn om het gewenste type kunststof voor een producent te maken. En verderop in de lijn begrijpen we dankzij AI welke enzymen en dus micro-organismen we in dat geval aan het werk moeten zetten.’’

Als het meezit, gaat dit project uitgroeien tot een wereldwijde verandering in denken, die op meer terreinen gaande is. Afval bestaat straks hoegenaamd niet meer. Er zitten waardevolle grondstoffen in voor van alles en nog wat. Ook in textiel dus, dat dikwijls bestaat uit een mix van natuurlijke en kunstmatige vezels.

,,Dat het nu mogelijk is om die verschillende vezels van elkaar te scheiden, is een doorbraak’’, zegt Andrew Keys. ,,Maar de echte impact krijg je pas als je een proces in de vingers hebt om dat op grote schaal toe te passen en er producten van kunt maken waarnaar vraag is. Dát is waar we nu aan werken.’’

PHA

Polyhydroxyalkanoates (PHA) zijn biologisch afbreekbare polymeren die worden geproduceerd door verschillende micro-organismen, zoals bacteriën en archaea, als reservevoorraden voor energie en koolstof. Deze polymeren hebben eigenschappen die vergelijkbaar zijn met veel conventionele kunststoffen, maar ze zijn biologisch afbreekbaar en milieuvriendelijker. De eigenschappen van PHA’s kunnen variëren afhankelijk van het specifieke type en de productiemethode. Ze kunnen bijvoorbeeld zowel flexibel als stijf zijn.

Fabiola Polli: ,,We gebruiken de kracht van de natuur om in wezen met minuscule schaartjes moleculen te knippen.’’ EIGEN FOTO

het beste in bent

Friesland Lease: doen waar je

Friesland Lease staat voor innovatie, duurzaamheid en ondernemerschap. Een groeiende en aantrekkelijke werkgever in het hart van de samenleving. Persoonlijke groei maakt van een ‘gewoon goed bedrijf ’ blijvend de beste, een duurzaam excellerende organisatie. Mirjam Marinus is er negentien jaar in dienst en sinds 1 januari 2023 commercieel directeur.

Werken vanuit overtuiging, voortdurend een extra stap zetten, teamprestaties. Mensen laten groeien betekent je bedrijf laten groeien. De top bereiken is een reis op zich, schrijft Mirjam Marinus in het voorwoord van haar eigen boek waarin ze praat met inspirerende CEO’s van bedrijven en organisaties. Het maakte deel uit van haar opleiding Master Strategy of Leadership die ze de afgelopen jaren volgde. „Het heeft me geleerd fundamenteel na te denken over leiderschap, over hoe je samen met je collega’s een succesvol bedrijf als Friesland Lease kunt helpen zich te ontwikkelen naar blijvend de beste.”

Ondernemend, aansprekend, onderscheidend en niet bang om zich uit te spreken. Mirjam Marinus, 41 jaar, moeder van twee kinderen. Een trotse bakkersdochter uit Drachten die zich in negentien jaar tijd bij Friesland Lease ontwikkelt van kwaliteitsmedewerker tot commercieel directeur. Ze is een van de dochters van de bekende Drachtster bakker Appie de Jong, die in 1978 z’n eigen winkel begon. Haar vader overlijdt in 2005 op 62- jarige leeftijd. Met plezier denkt ze aan zijn warmte, ondernemersgeest, het doorzetten als het tegenzit, zijn kwajongenstreken

om zakelijk iets extra’s voor elkaar te krijgen. „Als sponsor van SC Heerenveen liet hij een keer een rij bedrijfsbusjes voor het stadion parkeren en nam de sleutels in. Dan ging hij het stadion in om daarna met een grote grijns naar de stadionspeaker te luisteren: Wil bakker Appie de Jong alle wagens ergens anders parkeren?”

Sociaal betrokken

Ze straalt als ze over haar ouders praat. „Bij brood bakken lag z’n hart en hij begon voor zichzelf. Daarom zei hij later altijd tegen ons: ‘Ga doen wat je het allerliefste doet en het allerleukste vindt’. De zaak stond in ons leven centraal, we zijn in de bakkerij opgegroeid.” Hard werken hoorde erbij, dus werkt Mirjam mee in de bakkerij, net als haar oudere broer Peter die de bakkerij overneemt van zijn ouders. Net als oudere zus Ingrid en net als haar tweelingzus Ruth, die in 2015 in Drachten kledingwinkel La Moda opent. Inmiddels heeft Peter de bakkerij overgedaan aan de familie De Groot en volgt nu z’n hart in de horeca en recreatiesector en bakt soms voor z’n plezier even mee. Wat we allemaal hebben meegekregen, is dat je het nooit alleen voor jezelf doet. Mijn ouders richtten ooit het Aanloophuis in Drachten op. Het was voor ons heel gewoon om al jong ons eerste geld te verdienen, maar ook sociaal betrokken te zijn. Mijn zus Ingrid heeft met haar man vijf pleegkinderen, zij maakt die betrokkenheid heel concreet. Het zat ook in mijn vader. Ik ben jaren later mensen tegengekomen die zich herinnerden dat ze als kind van een groot gezin dat het niet breed had, iedere week extra brood of koeken van hem kregen als hij met z’n bakkerskar aan de deur kwam.”

‘We zijn een dienstverlenend bedrijf waar het draait om de intrinsieke motivatie om voor de klant het allerbeste te doen’

Scherp zijn op talenten

Een warm nest, een ondernemend gezin. „Ik zei tegen mijn vader, ik wil wat anders. Mijn vader zei, Drachten is groot genoeg, kijk rond. Toen fietste ik langs autobedrijf Van den Brug op de Lange West. Ik ben er binnengestapt, omdat het me een leuk bedrijf leek. Ik begon als telefoniste en werkte op zaterdag bij mijn ouders; ik ben dat blijven doen tot onze jongste dochter Noa werd geboren. Twee jaar later begon ik bij Friesland Lease. Als kwaliteitsmedewerker en directiesecretaresse, later Kwaliteitsmanager, marketing, personeelszaken. Ik heb de kans gekregen mezelf te ontwikkelen, te leren waar ik goed in ben. Een heerlijk bedrijf, ik ben er trots op. Ondernemend en innovatief. We liepen voorop in het grootschalig aanbieden van elektrische autos en waren elf jaar geleden de

eerste leasemaatschapij die leasefietsen aanbood. We hebben prijzen gewonnen van Beste Leasemaatschappij van Nederland. Daar zijn we trots op: we doen het met z’n allen. De kunst is dat samen uit te bouwen. Niet alleen een goed bedrijf willen zijn of nu de beste: het gaat er om dat je een duurzaam excellerende organisatie wordt waarin mensen zichzelf kunnen blijven ontwikkelen en samen excellent blijven. Dat is waar ik me de afgelopen vier jaar in heb verdiept. Waarom zijn sommige bedrijven over lengte van jaren zo succesvol? Wat kun jij in jouw bedrijf doen om dat duurzaam te ontwikkelen en te verankeren?”

„We zijn een dienstverlenend bedrijf waar het draait om de intrinsieke motivatie om voor de klant het allerbeste te doen. Het betekent scherp zijn op de talenten van mensen: wie is waar goed in, hoe kan iemand zich verder ontwikkelen, hoe wordt je een beter team en vorm je een steeds beter wordende organisatie. Het betekent focus houden op wat je wel en niet doet of wat je wel aanbiedt, maar uitbesteed. Ik heb de Masteropleiding met heel veel plezier gedaan en er veel van geleerd. Ook waar ik minder goed in ben, waar ik op moet letten en waar ik juist kan excelleren. Ik heb geleerd de vraag achter een vraag te stellen.”

Samen op één goede locatie Friesland Lease zegt ze, groeit nog steeds en heeft nu 110 mensen in dienst. De groei en grootte maakt uitbreiding van het management noodzakelijk. Sinds begin januari 2023 bestaat de directie uit algemeen directeur Jan Baljeu, directeur Bedrijfsvoering & HR Catrinus van der Leest, financieel directeur Jan Lieuwe Wijbenga en Mirjam Marinus, commercieel directeur. Wat wens jij Friesland Lease? „Ik hoop dat we binnen afzienbare termijn met alle mensen en alle activiteiten op één goede centrale locatie zitten. Met alle collega’s en al onze handel onder één dak. Daar wordt het wel tijd voor…!”

www.frieslandlease.nl

Mirjam Marinus

Hunter Select kennispartner van Stichting Samen Circulair Heerenveen

Circulaire economie is hét antwoord op klimaatverandering. Sport is het verbindende element in onze wereld en een ideaal podium voor een duidelijke boodschap. Daarom kiest Samen Circulair voor sport als versneller naar de circulaire economie in het noorden, vertellen Clarice Marike Rozema van kennispartner Hunter Select en Jan Willem Sietsma, kwartiermaker van Samen Circulair.

De woorden passie, strijd en beleving zijn het credo van Steven van der Velde, directeur commercie & logistiek van Omrin, sport- en voetballefhebber en gepassioneerd vernieuwer in de circulaire economie. Begin 2022 neemt hij het initiatief voor de stichting Samen Circulair. Jan Willem Sietsma wordt er kwartiermaker. Ze brengen twaalf foundingpartners en zeven kennispartners (waaronder Hunter Select) uit het noorden bij elkaar in de nieuwe netwerkorganisatie. Hun doel: samen de circulaire economie in het noorden versnellen. Ze komen voor iedere thuiswedstrijd van sc Heerenveen bij elkaar in de circulaire huiskamer van het Abe Lenstrastadion.

#2: de urgentie van Parijs

De passie voor de sport en voetbal in het bijzonder heeft nog een duidelijk gezicht: Morten Thorsby, de middenvelder met rugnummer 2. Oud- speler van sc Heerenveen, huidig speler van het Italiaanse Genua en oprichter van de We Play Green Foundation. Met zijn #2- community gebruikt Thorsby het internationale voetbalpodium om aandacht te vragen voor de urgentie van het klimaatakkoord van Parijs. Het rugnummer 2 -waar hij op eigen verzoek mee speelt- is een rechtstreekse verwijzing naar de belangrijkste regel uit het klimaatakkoord van Parijs: maximaal 2 graden Celsius opwarming. Jan Willem Sietsma: „De #2- symboliek is lokaal, regionaal en internationaal toe te passen op bedrijven, sportverenigingen en andere organisaties. Heerenveen en het Abe Lenstra stadion is onze thuisbasis. Daar heerst de trots voor de sport en zie je de kracht van Friesland, het samenwerken en presteren vanuit passie. Daarmee trachten we anderen te enthousiasmeren om mee te doen in de versnelling naar de circulaire economie. We moeten ons vanuit de lineaire economie allemaal aanpassen, bijvoorbeeld door productieprocessen anders in te richten, wagenparken fossielvrij te maken, van afval weer grondstoffen te maken en zoveel mogelijk uitstoot te voorkomen. Dat biedt de regio heel veel kansen, banen en een gezond leefklimaat en bestaansrecht voor de toekomst. We geloven in de kracht die sport in het algemeen en voetbal in het bijzonder hebben om die boodschap overal onder de aandacht te brengen. En omdat we ons richten op Noord-Nederland willen we graag dat naast sc Heerenveen, ook andere sportverengingen worden geïnspireerd door met duurzaamheid en circulariteit aan de slag te gaan. Bij sc Joure, GAVC en Leeuwarder Zwaluwen spelen er inmiddels diverse ambassadeurs met rugnummer #2.

Play Green!

We Play Green Foundation van Morten Thorsby, Vereniging Circulair Friesland, de Freonen van Fossielfry Fryslân en gemeente Heereenveen zijn samenwerkingspartners van Samen Circulair. „Samen voor een beter klimaat en samen voor een circulaire economie. We zijn als een initiatief van bedrijven rond Heerenveen begonnen en dragen als cluster binnen het bestaande circulaire ecosysteem in het noorden bij aan het realiseren van duurzame stappen die leiden naar circulariteit. Dat doen we door met kennis,

ervaring en verbinding projecten te steunen die leiden tot minder of geen afval, tot het opwekken van duurzame energie en het terugdringen van emissies en andere besparing. Daarvoor houden we ook de activatiesessies, voorafgaand aan de thuiswedstrijden van Heerenveen. Daarin staat iedere keer een ander thema centraal, zoals netwerkcongestie, emissiereductie, verduurzaming van transport of circulaire inkoop. We dragen kennis over, leren andere mensen en bedrijven kennen en kijken met elkaar naar de mogelijkheden om die transitie van lineair naar circulair concreet te maken”, vertelt Jan Willem Sietsma. „Bij circulaire initiatieven gaat het er om te leren van elkaar en om ieders bereidheid kennis en inzicht te delen.” Concreet voorbeeld van een lopend project is de realisatie van een volledig circulair kunstgrasveld, waar de grondstoffen van oude kunstgrasvelden voor 100% opnieuw worden gebruikt.

Ander ondernemersklimaat

Jan Willem Sietsma: „Sport is een mooie en aansprekende verbinder voor jong en oud, het is een prachtig podium voor ontmoeting, inspiratie en kennisoverdracht. Het is iets dat jongeren overal aanspreekt. En zo zien we ook dat zij zich heel graag aansluiten bij die circulaire economie. Sterker nog, zij beoordelen bedrijven ook hier in de regio op wat ze wel of niet doen aan klimaattransitie en circulariteit.” Clarice Rozema, oprichter en eigenaar van Hunter Select werving en selectie is kennispartner van Samen Circulair: „Een circulaire economie vergt een ander ondernemersklimaat, andere ondernemers en werkgevers. We zien dat jongeren veel meer dan voorheen zich committeren aan bedrijven en organisaties die positief bijdragen aan

verandering naar een circulaire economie. Dat zijn de bedrijven waar ze graag bij willen horen, de gedachte om ook in je werk te kunnen bijdragen aan je eigen toekomst. Omrin is daar een goed voorbeeld van. Van afval- en huisvuilverwerker is het bedrijf de afgelopen jaren gegroeid naar een koploper en verbinder in de transitie naar circulair en heeft ze betekenis gekregen als een innovatief bedrijf dat waarde toevoegt aan de grondstoffenketen. Dat trekt nieuwe, vooral jonge professionals en het vergt een ander wervings- en selectiebeleid. Dat zijn zaken waarmee wij als sparringpartner Omrin en andere bedrijven en organisaties helpen. Bewustwording speelt een belangrijke rol in het meenemen van mensen, van de lineaire naar de circulaire economie. Ook dat is een belangrijk onderdeel van de activatiesessies van Samen Circulair. Zo hebben wij onlangs een activatiesessie verzorgd over het inzetten en behouden van duurzaam talent.”

Samen Circulair inspireert met voetbal en sport als podium. Ze faciliteert en enthousiasmeert mensen en bedrijven en deelt kennis en ideeën over de circulaire economie. En is aanjager van initiatieven en projecten in de regio om transitie concreet en zichtbaar te maken. Jan Willem Sietsma: „Passie, strijd en beleving staan centraal in wat we doen: bewust ondernemen, keuzes maken en actief bijdragen aan verandering naar de circulaire economie. Fan tinken nei dwaan!”

Clarice Marike Rozema: „En daar draagt Hunter Select graag een steentje aan bij”!

www.hunterselect.nl

www.samencirculair.frl

Jan Willem Sietsma & Clarice Marike Rozema

Ruiter Machinefabriek: bananenschil als eye- opener voor circulariteit

Vakmensen die denken in beweging, verandering en nalatenschap. Bedenkers en makers van complexe machines. 150 Jaar historie met de focus op kansen van de circulaire economie. Erik Ruiter over de impact van een bananenschil en keuzes voor mens en milieu. Verrassingen in een machinefabriek waar de gemiddelde leeftijd net geen veertig jaar is.

Een traditionele machinefabriek? Aan de voorzijde met zicht op de Kolenbranderstraat staan we in de royale spreek-, ontmoet- en lesruimte met aan de wand een levensgrote foto van een eeuwenoude wijd vertakte boom. De sfeervolle rustige ruimte wordt gedeeld met anderen. Met Liander bijvoorbeeld, die er samenkomt met ondernemers van De Hemmen voor een praktische aanpak van netwerkcongestie. En onderwijsinstelling Firda die de ruimte gebruikt als leslokaal. „Onderwijs hoort bij ons, we hebben altijd stagiairs rondlopen en afgelopen jaar weer drie jongeren aangenomen die net van school kwamen. Deze ruimte is een ontmoetingsplek waar we de wereld om ons heen binnenhalen en laten kennismaken met de wereld van Ruiter. Onze gemiddelde leeftijd is amper veertig jaar, dat is best jong voor een bedrijf in de technische productie. Deze tijd draait om de transitie naar duurzaamheid. Anders kijken naar wie je bent, wat je doet, hoe je met elkaar kunt werken aan een betere wereld. Dat begint bij de kansen die jij biedt aan volgende generaties.”

Erik Ruiter is de zesde generatie Ruiter in de Sneker machinefabriek met 150 jaar historie. Het begint met de overname in 1874 van hoefsmid en smederij Wagenaar aan de Oosterdijk. Het bedrijf groeit en verandert mee met de tijd. Innovatie noemen we dat vandaag de dag. Van kachels en vuilniswagens schakelt het bedrijf over op het ontwikkelen en produceren van bakkerijmachines. Dat groeit uit tot complexe machines en transportsystemen voor de suikerverwerkende industrie en wasserijbranche. Het bedrijf verhuist van het centrum naar de Zernikestraat. Pareltjes van machines worden er bedacht en gemaakt, zoals de befaamde pepermunt steekmachines ‘voor een altijd gaaf gestoken product’. Ruiter: geworteld in Sneek, trouw sponsor van de Sneker Pan.

150 jaar vooruitgang

„Die complexiteit van de snelheid bij snoepgoed steken en het automatisch afleggen op de transportband vind ik fascinerend. Omdat onze machines van toen nog steeds draaien, hebben we nu de oplossing bedacht om de snelheid in steken en afleggen gelijktijdig te kunnen verdubbelen”, straalt Erik Ruiter, die in 2003 het bedrijf instapte met zijn achtergrond als technisch bedrijfskundige. „Innovatie en ontwikkeling zijn de leidraad. Wat is de vraag en de wens. Aanpassing in bestaand of helemaal nieuw: we zijn ketenpartner voor tal van bedrijven en onze producten gaan de hele wereld over.” State-of-art verpakkingsmachines voor ‘een gewaardeerde opdrachtgever’ met wereldwijde vestigingen in de verpakkingsindustrie, transportsystemen voor wereldspelers in consumentengoederen, machines voor de toonaangevende voedingsmiddelenindustrie of complexe producten voor de offshore. Veel RVS- werk, maar ook aluminium, staal, titanium en kunststof. Altijd maatwerk, tot in het kleinste detail. Het bedrijf investeert voortdurend in geautomatiseerde frees- en spaanbewerkingscentra, lasrobots en vision voor eindcontrole. „Zorg, aandacht en perfectie van het product begint met overleg en engineering in

eigen huis. Veel van onze producten maken we in samenspraak met andere gespecialiseerde bedrijven. Wij zorgen voor regie, assemblage, testen, eindcontrole en het inbedrijfstellen.” Ruiter is een gezond familiebedrijf dat dit jaar z’n 150-ste verjaardag viert. Een indrukwekkende historie. „Met alle ups en downs die daarbij horen. Niets is vanzelfsprekend, we beseffen heel goed waar we vandaan komen. Je doet het nooit alleen. Mijn naam mag op de gevel staan, maar waar we nu staan is de verdienste van 35 vakmensen in engineering en uitvoering en van mijn compagnon George Hoogma.”

Sfeer en eigenaarschap

De manier waarop je met elkaar werkt, binnen en buiten je eigen bedrijf, is waar het voor Erik Ruiter over gaat. Binnen heerst rust en regelmaat. Het nieuwe complex aan de Kolenbranderstraat is sinds eind september 2022 operationeel. Het werd tijd, zegt Erik Ruiter, voor een nieuw onderkomen. Toegesneden op wat nu en straks nodig is. Licht, ruimte, toegankelijkheid, flexibiliteit. „We vinden het belangrijk dat iedereen op z’n plek is, met plezier kan werken. Sfeer is bepalend voor wat je samen aankunt. We zijn een open bedrijf, we weten wat we kunnen en hoe we willen werken: korte lijnen, overleg en eigenaarschap. En belangrijker, het gaat om wat je doorgeeft. Noem het maatschappelijk verantwoord ondernemen: wat laten we achter voor de volgende generaties?”

Een bananenschil als eye- opener Het lidmaatschap van Vereniging Circulair Friesland is niet toevallig. „Een jaar of tien gelezen zapte ik bij toeval naar een tv- uitzending waar ik ademloos naar heb zitten kijken: de toegevoegde waarde van het ‘waardeloze’ afvalproduct bananenschil. Die start- up ontdekte

dat afval voor kansen bood: ze leerden om er sap, pillen en leer voor tassen van te maken. Dat heeft me de ogen geopend. Toen dacht ik, daar ligt de toekomst, ook voor onze machinefabriek. Daarin kunnen wij bijdragen, want voor iedere omschakeling in processen van duurzaam geproduceerde producten en andere stappen naar circulariteit zijn machines nodig: onze machines. Omdat we weten hoe je die kunt maken. We zijn ervaren in het bedenken en maken van nieuwe dingen.” Het inzicht van de bananenschil bracht meer. Niet alleen een duurzamer onderkomen voor de mensen van Ruiter, een gezonde werkomgeving, een fabriek met zonnepanelen en 85 procent besparing op de energiehuishouding. „Het is het besef dat we anders met elkaar moeten omgaan en dat ook doen. Je verantwoordelijkheid pakken om bij te willen dragen. Samenwerken in een keten betekent vertrouwen, gunnen, inzicht geven, open staan voor verandering. Samen op reis. Leren delen. Dat is het meest complexe en tegelijk dat wat perspectief biedt naar onze toekomst. Dat is toegevoegde waarde. Deel je kennis, deel wat je hebt. Je krijgt er heel veel voor terug, er komt balans in wat je doet en vooral: de wereld wordt er beter van, de mens en het milieu.”

Op 9 maart doet Ruiter Machinefabriek mee met de Bedrijven Open Dag Súdwest Fryslan in het kader van het werkfestival. Het bedrijf combineert dat met haar 150-jarig bestaan. Iedereen is welkom om een kijkje te nemen in het bedrijf.

ruitersneek.nl

DE BAAN VOOR

In alle branches wordt volop gezocht naar geschikt personeel. In deze nieuwe rubriek licht NoordZ maandelijks een vacature uit het brede aanbod om deze eens nader onder de loep te nemen.

Jeroen Arbon

‘Er is meer vraag naar mensen dan er aanbod is’

Detacheringsbedrijf Bouwselect uit Groningen is voortdurend op zoek naar mensen voor de functie ‘adviseur voor Energie Prestatie berekeningen voor Woningen en Utiliteitsbouw’(kortweg EP-adviseur).

Senior consultant Jeroen Arbon van Bouwselect geeft tekst en uitleg bij de advertentie.

Wat houdt deze baan in?

,,Een energieadviseur bezoekt objecten en panden om het energielabel vast te stellen, uiteraard na inspectie. Een volgende stap is dat hij of zij ook adviezen geeft voor verbeteringen, zodat er een beter label kan worden gehaald.”

Hoe word je zo’n adviseur?

,,Eigenlijk is de achtergrond van de mensen die wij aannemen heel divers. Het kan een hbo’er zijn, maar ook een mbo’er. Bouwkunde, vastgoedmakelaardij, installatietechniek, werktuigbouwkunde; een beetje technisch inzicht wordt wel verwacht. Maar het belangrijkste is iemands intrinsieke motivatie voor dit werk. Bovendien, welke studie je ook hebt gedaan, je moet sowieso een vakgerichte opleiding plus aansluitend examen met succes afronden om dit werk te mogen doen.”

Over welke opleiding hebben we het dan? ,,Er zijn vier ééndaagse cursussen. Je begint met EP-W (Energie Prestatie Woningen), dat is de basis. Daarmee kun je keuringen van woningen uitvoeren. Daarop volgt de EP-W-detail. Als je die hebt gedaan, mag je ook advies geven. Dan zijn er nog de EP-U (Energie Prestatie Utiliteitsbouw) en de EP-U-detail, deze zijn speciaal gericht op

ADVISEUR ENERGIE PRESTATIE BEREKENINGEN

keuringen van en advies over bedrijfspanden. Vier dagen les dus mét een examen. Best pittig ook. Een kwart haalt het in één keer. De cursussen worden deels door Bouwselect en deels door de opdrachtgever betaald. Sommigen doen alleen het eerste deel van de cursussen.”

Wat voor mensen zijn geschikt voor deze functie?

,,Dit is niet eenduidig. We nemen net-afgestudeerden aan, maar ook zestigers. Voor mensen met een bak (levens)ervaring zijn er altijd mogelijkheden. Een rijbewijs is wel handig, want we bestrijken het hele Noorden. Het is een zelfstandige functie, je gaat veel met mensen om, dus sociaal en energiek zijn gewenste eigenschappen. Iemand die psychologie gestudeerd heeft? Dat zou best kunnen. Het hangt heel erg van de persoon en diens motivatie af. Je kunt

overigens ook als zelfstandige bij ons aan de slag.”

De ontwikkelingen qua duurzaamheid gaan snel. Kunnen de opleidingen dit bijbenen?

,,Voor deze functie klopt het dat er niet echt een passende vooropleiding is. Daarom zijn die cursussen ook ontworpen. Die zijn volledig toegesneden op het werk. Alle opleidingen bieden wel een stukje dat met duurzaamheid te maken heeft, maar in doorsnee is het hoger beroepsonderwijs nog niet zover.”

Waarom zoeken jullie doorlopend nieuwe mensen voor deze functie?

,,Wij hebben meerdere opdrachtgevers waarvoor wij EP-adviseurs werven. Zij werken voornamelijk voor gemeenten, vastgoedontwikkelaars en woningcorporaties. Vanaf 2008 is een energielabel verplicht, in 2021 kwamen er aanvullende eisen op het gebied van duurzaamheid waaraan nieuwbouw moet voldoen. Er zijn dus gewoon veel mensen nodig voor dit werk.”

Krijgen jullie veel reacties op deze vacature?

,,Bij vlagen. Of het genoeg is? Nee. Er is meer vraag naar mensen dan er aanbod is. Deze sector wordt steeds belangrijker, helemaal nu er verscherpte energieregels zijn gekomen rond de oplevering van nieuwbouw. Er moet nog veel verduurzaamd worden in de regio. Dit is een vak van de toekomst.”

Honderden start-ups zien jaarlijks het levenslicht. Veel daarvan groeien op tot een stabiele onderneming, sommige stranden vroegtijdig, een heel klein deel verovert de wereld. Wie zijn die starters, wat willen ze, wat doen en laten ze ervoor, waar willen ze heen? Start Me Up duikt in een wereld vol beloften, onzekerheid, doorzettingskracht, visie en hard werken.

SEC groep

Wie Tom Pals en Ruben Deddens

Wat Adviesbureau voor openbare ruimte Waar Groningen

Waarom omdat organisaties behoefte hebben aan goed advies, ondersteund door technologie Hoe door middel van ervaring, netwerk en innovatie

TEKST JEAN-PAUL TAFFIJN FOTO MARJORIE NOË

Ingegraven sensors meten de bodemgesteldheid van het Noorderplantsoen in Groningen. Ze laten weten hoe het ervoor staat met het zuurstofgehalte en de vochtigheid. En dat is handig als je wilt zien hoezeer evenementen en bezoekers drukken op de gezondheid van de bodem, zodat je er beleid op kunt maken. De sensors zijn gemaakt door SEC groep, een Groningse start-up die veel meer doet.

De club adviseert (overheids)instanties over alles wat te maken heeft met de openbare ruimte en de gebouwde omgeving. Dat gaat van ondersteuning van groene projecten, via aanbestedingsadvies tot juridische raadgeving. ,,Het liefst begeleiden we projecten van begin tot eind. We onderzoeken welke wens er is, helpen bij de aanbesteding en begeleiden de uitvoering. Maar we komen ook veel in actie voor delen van die route’’, vertelt Robbert Pals. Hij is een van de groenadviseurs van SEC groep.

Dat groen is nu de belangrijkste tak van het bedrijf en dat heeft alles te maken met de ervaring van de club. Tom Pals (broer van Robbert) en Ruben Deddens begonnen de start-up in de herfst van 2018. Tom Pals: ,,Ruben en ik werkten bij een groenaannemer en later bij verschillende ingenieursbureaus. We zaten in een café en bedachten dat we het samen konden doen, op de manier die wij wilden. We hadden de ervaring en het netwerk. Ruben is een echte groenadviseur, ik zit meer op de juridische kant, ik vind aanbestedingen interessant. Dat is een mooie combinatie.’’

Dat blijkt. Inmiddels zijn er niet veel gemeenten in Noord-Nederland meer die géén zaken hebben gedaan met SEC groep. Onder meer woningcorporaties en commerciële groenbeheerders horen ook tot de klandizie. Het team is inmiddels uitgebreid tot zes. ,,Maar we zijn altijd op zoek naar groenadviseurs en andere goede mensen.’’

Meestal werkt het zo: een gemeente heeft plannen met een plantsoen, een straat, een

METEN, WETEN EN MEEDENKEN OVER OPENBARE RUIMTE

plein, een park. Daarvoor wil ze het werk in de markt zetten. SEC groep komt erbij om de huidige staat van het groen of de bebouwing te bekijken, om mee te denken bij de nieuwe plannen, om het bestek te schrijven en soms ook om de directie over de uitvoering in te vullen.

Een bijzondere plek in het team neemt Mitchell de Jong in. Hij is IT-specialist, onder meer verantwoordelijk voor de ondergrondse sensors in het Noorderplantsoen. En ook bij EnTranCe loopt een proef met dergelijke sensors. Tom Pals: ,,Ja, dat lijkt misschien raar, dat wij zo’n techneut in dienst hebben als adviesbureau. Toch past het. We lopen soms tegen uitdagingen aan die Mitchell oplost. Wat hij bedenkt en maakt gebruiken we in ons aanbod.’’

De sensors zijn daarvan een goed voorbeeld. Ze helpen gemeenten bij het vaststellen hoe de kwaliteit van het groen is. Aan de hand daarvan kunnen de adviseurs van SEC groep hun werk

completer doen, of direct opdrachtgevers bedienen met betrouwbare gegevens.

De Jong maakt ook techniek om het werk van zijn collega’s direct te vergemakke-

‘We zijn altijd op zoek naar groenadviseurs en andere goede mensen’

lijken. Robbert Pals: ,,We voeren veel schouwingen uit, vooral voor gemeenten. Ik rijd dan door een flink gebied, bekijk de kwaliteit van de openbare ruimte, maak er foto’s bij, maak met pen en papier aantekeningen en schrijf een rapport. Mitchell bouwde een app die dat tijdrovende werk vele malen sneller en efficiënter maakt. Ik klik simpelweg punten aan, schrijf er bijzonderheden bij en maak foto’s. De app maakt daar automatisch een prachtig rapport van, inclusief beeldmateriaal, grafieken en statistieken. Werkt perfect.’’

Zo goed zelfs, dat ook van buiten interesse getoond wordt voor de app, die uiteindelijk ook los verkocht kan gaan worden. En intussen maakt De Jong hem steeds beter en completer. Tom Pals: ,,In de toekomst hebben we denk ik twee stromen: advies en technologie, dat nu al ondergebracht is in Sensity bv. Er ontstaat een mooie kruisbestuiving tussen die twee, dat zien we nu al. Klanten willen advies, technologie, of allebei.’’

MITCHELL DE JONG, TOM PALS EN ROBBERT PALS

SlimStampen

Wie Hedderik van Rijn en Hilco Boerlage Wat software om feiten leren te verbeteren en vergemakkelijken

Waar Groningen

Waarom om leerresultaten te verbeteren

Hoe door middel van op de wetenschap gebaseerde software

TEKST JEAN-PAUL TAFFIJN

FOTO GEERT JOB SEVINK

De meeste mensen met kinderen op de middelbare school hebben er weleens van gehoord: SlimStampen. Scholieren gebruiken die software vooral als hulp bij het leren van een vreemde taal. Maar wist je dat SlimStampen ‘gewoon’ in Groningen zit? Sterker nog: bij het bedrijf werken uitsluitend mensen die afkomstig zijn van de Rijksuniversiteit of de Hanzehogeschool. Ze overhoren virtueel mensen in heel Nederland en ver daarbuiten.

Sinds 2008 komen steeds meer scholieren in aanraking met de slimme technologie. En ook een toenemend aantal werkenden leert er gemakkelijker mee. ,,Wij gebruiken hetzelfde principe als goed overhoren door ouders’’, legt founder Hedderik van Rijn uit. ,,Als je zelf vader of moeder bent, dan ken je het wel. Denk aan bijvoorbeeld het leren van een Duitse woordenlijst. Je begint met alle woorden, en herhaalt woordjes die er lastiger ingaan. Ook als je een kleine hapering ziet bij je kind, vraag je dat woordje nog eens. Zo werkt onze technologie ook. Weet je meteen het antwoord? Dan vallen we je er niet meer mee lastig. Duurt het lang of komt er helemaal geen antwoord? Dan komt dat woordje terug.’’

VERSCHIL MET ‘DOM STAMPEN’

Dat werkt. Scholieren en werknemers die SlimStampen gebruiken, halen betere resultaten op toetsen. En, wat Van Rijn nog belangrijker vindt: de informatie blijft ook langer hangen. ,,Dat is het verschil met wat wij ‘dom stampen’ noemen. Dan leer je de avond of ochtend voor een toets heel hard, weet je tijdens de toets veel, maar ben je een dag later de helft alweer kwijt. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?’’

Hij weet waarover hij praat. Van Rijn is –behalve CEO van MemoryLab (de internationale naam van SlimStampen) –ook hoogleraar cognitie- en neurowetenschappen. ,,Wetenschap is de basis van alles dat we maken. We zijn continu op zoek naar manieren om het aanleren van feiten efficiënter te maken. En daarvoor maken we gebruik van de kennis die we hebben van het menselijk brein.’’

Eén van de inzichten die leidden tot de oprichting van SlimStampen, is het bepalen van het beste leermoment. ,,Als je een feitje bijna vergeten bent, als je écht hard moet nadenken, en je krijgt het dan weer aangeboden. Dát is het ideale moment. Je krijgt een fijn gevoel, omdat je het weer

HEDDERIK VAN RIJN

GRONINGSE START-UP LEERT HEEL VEEL SCHOLIEREN FEITEN STAMPEN

‘Wetenschap is de basis van alles dat we maken. We zijn continu op zoek naar manieren om het aanleren van feiten efficiënter te maken’

weet én de kennis blijft dan significant langer bij je.’’

VIRTUEEL MODEL

SlimStampen maakt in wezen een virtueel model van het geheugen van de gebruiker. De technologie leert op welke manier de informatie het best kan worden aangeboden dankzij de manier waarop de antwoorden worden gegeven. ,,De ontwikkelingen gaan door. We zijn nu ook al zover dat we aan de intonatie van de antwoorden kunnen zien of een feit al goed in het hoofd zit, of dat het nog een keer aangeboden moet worden bij spraaklessen.’’

SlimStampen en cognitiewetenschappen helpen elkaar vooruit. De theorie wordt in praktijk gebracht, de praktijk noopt soms de theorie aan te passen. En de spin-off van de Rijksuniversiteit brengt meer kennis aan het licht. Toegepaste wetenschap is het. ,,We weten hoe het leervermogen van de mens werkt. Daarom kunnen we ook afwijkingen opmerkingen, die bijvoorbeeld zouden kunnen wijzen op beginnende dementie.’’

In 2008 begon Van Rijn ermee, samen met een groep afstudeerders. De lift kwam met de intrede van uitgever Noordhoff als opdrachtgever in 2015. ,,Vrij snel daarna kwam er een Zwitserse uitgever bij en realiseerden we ons dat we los van de universiteit moesten komen. Hilco Boerlage ging vanaf dat moment het commerciële deel doen, ik het wetenschappelijke.’’

FEITENKENNIS

Steeds meer scholen doen mee, in België, Nederland, Zwitserland en de VS, bedrijven ook. Denk aan veiligheidscertificeringen, opleidingen van piloten en meer. ,,Overal waar feiten geleerd moeten worden, komen wij van pas.’’ SlimStampen werkt met een licentiemodel. Gebruikers – vaak uitgevers van schoolboeken – betalen daarvoor. Onder de naam Memory Lab werkt de Groningse start-up aan de verdere uitrol over de grens.

De kennis groeit nog steeds, net als de mogelijkheden van de technologie. Hedderik van Rijn heeft een groot doel, dat steeds dichterbij komt. Hij wil dat scholen stoppen met het toetsen van feitenkennis. ,,Dankzij ons systeem krijgen docenten een veel betrouwbaarder beeld van wat leerlingen weten. Een toets geeft stress en kost onnodig lestijd en nakijktijd. Bovendien leren de scholieren vooral voor een cijfer. Dat kan beter.’’

Een private bank met een warm welkom

InsingerGilissen Groningen, Friesland & Drenthe straalt de sfeer uit van een echte familiebank, zowel aan de buitenkant als binnenin de monumentale villa aan de Verlengde Hereweg in Groningen. Het prachtige en karakteristieke interieur weerspiegelt de identiteit van deze private bank heel goed, vindt directeur Rolf Kromhout Van der Meer. „Bij ons draait het om het creëren van een rijker leven, in de breedste zin van het woord.”

„Hierbij hoort een persoonlijke, hoogwaardige service waarbij onze cliënten hun eigen vertrouwde private banker hebben, met wie ze vaak jarenlang samen werken aan het beheer van hun vermogen. Ownership is hier vanzelfsprekend, problemen worden direct opgelost.” Bij InsingerGilissen dus geen vluchtige videocalls. „Onze mensen staan vaak vele generaties bij, daardoor zijn ze als vertrouwenspersonen nauw met de familie verweven.”

Deskundigheid

InsingerGilissen heeft een historie die ruim tweehonderd jaar teruggaat, de private bank is sinds 2014 in Groningen gevestigd. „We groeien sterk en hebben bewezen een uitstekend alternatief of aanvulling te zijn op de private banks van de grootbanken. De klanttevredenheid, die we regelmatig meten, is extreem hoog. We zijn ‘Small enough to be personal and big enough to give you access tot he world’. Oftewel in goed ‘Gronings’: we hebben veel aandacht voor onze cliënten en bieden hen een uiterst professioneel netwerk en deskundigheid die je van een private banker mag verwachten.”

„Onze mensen kennen de regio goed en werken nauw samen met fiscalisten, accountants en notarissen, zodat we onze cliënten op alle vlakken zo goed mogelijk bij kunnen staan. We kijken naar het totaalplaatje, inclusief fiscale aspecten en

vermogensoverdracht. Wellicht iets minder bekend, maar wel iets waar we succesvol in zijn is het financieren van vastgoed voor onze cliënten. Met creativiteit en op maat gemaakte voorwaarden onderscheiden we ons in de financiële sector.”

‘We hechten veel waarde aan langjarige relaties met onze cliënten.’

Vertrouwde begeleiding

Als private bank richt InsingerGilissen zich op vermogende particulieren, families, ondernemers, stichtingen en verenigingen. „We varen een consistente en betrouwbare koers, hetgeen essentieel is bij de soms complexe vraagstukken die een vermogen met zich meebrengt. Waar de een risico’s wil afbouwen en vermogen uit zijn of haar bedrijf wil halen om meer tijd met het gezin door te kunnen brengen, daar beschouwt een ander zijn vermogen als een instrument om iets na te laten aan de maatschappij. Voor iedereen betekent vermogen dus iets anders en dat maakt ons werk interessant en uitdagend. Een oordeel over dromen en/of ambities van cliënten hebben onze private bankers nooit, het is juist mooi om te zien hoe verschillend die kunnen zijn.”

Het team van InsingerGilissen Groningen bestaat uit ervaren private bankers. „Wat ons bindt is dat

we hier niet werken omdat we louter een carrière nastreven, maar omdat we een passie hebben voor vermogensbeheer en advies en veel waarde hechten aan langjarige relaties met onze cliënten. Betrouwbaar en betrokken

InsingerGilissen begrijpt de verschillende behoeften van oudere en jongere generaties als het gaat om vermogensbeheer. Rolf legt uit: „Zoals aangegeven betekent vermogen voor iedereen iets anders. De jongere generatie is bereid meer risico te nemen en streeft naar vermogensgroei waarbij de beleggingen wel een duurzaam karakter dienen te hebben. Terwijl de oudere generatie juist minder bereid is risico te nemen en streeft naar sec vermogensbehoud.” „Wat ze echter gemeen hebben”, gaat Rolf verder, “is dat ze allemaal op zoek zijn naar een langdurige relatie met een deskundige, betrouwbare en betrokken private banker. Dat zijn wij. Ons specialisme is het verbinden van vermogen en welzijn voor onze cliënten. Daarvoor zitten we vaak letterlijk en figuurlijk aan de keukentafel. Bij hen thuis of hier in ‘huis’ aan de Verlengde Hereweg. En uiteraard doen we dat altijd met een goed kop koffie of thee of onder het genot van een hapje en een drankje.”

www.insingergilissen.nl

Dokwurk: ‘Eindelijk heb ik de grip op mijn leven terug!’

Dokwurk, de grootste werkgever van de regio. Sociaal ontwikkelbedrijf, werkervaringsbedrijf en productiebedrijf. Over een paar maanden start de volgende fase nieuwbouw. Een goede werkplek doet wonderen. Dokwurk, vertrouwd adres voor wie mee wil doen in de samenleving.

Een ongedwongen, gezellige sfeer, huiselijk en warm. Licht, ruimte en een paar honderd man aan tafel. Koffietijd aan de Hendoweg. „Dat is ook de belangrijkste reden voor de nieuwbouw die hiernaast komt. Het oude gebouw van onze voorloper NEF aan de Holwerderweg voldoet niet meer aan wat we iedereen bij Dokwurk gunnen: een lichte, goede en open werkruimte. Als dat klaar is, hebben we alles op één locatie”, vertelt Pietie Wijbenga, accountmanager van het team Commercie van Dokwurk. „Het is de combinatie van wie we zijn, waarom dat zo belangrijk is. Een verbinder in de regio: een thuishaven voor de ruim duizend mensen die graag willen werken aan hun toekomst en een aansprekend, professioneel bedrijf voor de bedrijven en werkgevers met wie we zaken doen.”

Verbinding begint bij een goed gesprek Even in het kort. Dokwurk is er voor iedereen in de gemeenten Noardeast-Fryslân en Dantumadiel die aan het werk wil. Daarnaast is Dokwurk er ook voor mensen die inburgeren en voor statushouders. De deur staat voor iedereen open. „Als je hier voor het eerst komt, kijken we wie jij bent, wat je kunt en wilt. Nog niet direct toe aan werk? We helpen je weer structuur te krijgen in je leven, we kunnen je helpen om zaken op orde te krijgen, we hebben mogelijkheden voor taalles, voor scholing en opleiding. Wil je liefst meteen aan de slag? Dan kijken we waar jij aan het werk zou kunnen. Kortom, hier kan iedereen, die wil, werken aan zijn of haar toekomst. Wij geloven in werk dat bij mensen past en dat maken we hier mogelijk. Ieder op zijn eigen niveau, maar altijd met als uitgangspunt om deel te nemen aan de maatschappij”, vertelt Jurjen Kingma. „In de basis werken we aan persoonlijke ontwikkeling. Vanaf dag 1 vragen we wat het beste bij iemand past en kijken we wat er nodig is om weer aan het werk te gaan. Je thuis voelen, perspectief zien en graag weer actief willen zijn, daar draait het om. Zoals laatst iemand, die best moeite had gehad naar Dokwurk toe te komen, tegen me zei: ‘Ik ben

zo blij dat ik de stap heb gezet, want na jaren thuis zitten, heb ik nu eindelijk weer mijn weekend terug’. Daar doe je het voor”, vult Bareld Bijma aan. Bareld is net als Jurjen Kingma, ontwikkelcoach bij Dokwurk.

VR- bril om te leren solliciteren De weg van niet werken naar werken kan groot zijn, zeggen Bareld en Jurjen. „Bij Dokwurk weten we dat en dus nemen we de tijd. Dokwurk is er voor mensen en dat betekent luisteren, stimuleren, leren, activeren en helpen ontwikkelen. De kunst is het unieke talent van een mens te ontdekken en van daaruit verder te gaan. We maken voor iedereen een leerplan op maat. We gebruiken leerlijnen om mensen te ontwikkelen, zoals groen, horeca, schoonmaak, logistiek, etc. We hebben daar verschillende leermogelijkheden. VR-brillen worden ingezet om bijvoorbeeld sollicitatiegesprekken te oefenen of

om mensen virtueel kennis te laten maken met bedrijven. We maken eigen filmpjes en andere content. We doen wat nodig is om perspectief te bieden, zodat mensen weer grip krijgen op hun leven. Na het individuele ontwikkeltraject varieert het vervolg van een werkervaringstraject, beschut werk of werk vinden buiten Dokwurk bij een regionale werkgever. Waar het omgaat is dat mensen weer perspectief hebben en dat is voor iedereen anders.”

Verbinder in de regio

De medewerkers van Dokwurk, zo’n 1000 in totaal, werken deels binnen Dokwurk en deels bij werkgevers in de regio. Dokwurk is een gecertificeerd verpakkingsbedrijf voor de voedingsmiddelenindustrie, zowel in de food als de non-food. Daarnaast zijn ze gespecialiseerd in montage en assemblage, in groenonderhoud, schoonmaak en horecawerk zoals het serveren van broodjes op locatie. Het levert een diversiteit aan werk op waar mensen zich in kunnen ontwikkelen op hun eigen niveau”, zegt Pietie Wijbenga. „We zijn altijd op zoek naar vacatures bij werkgevers. Het mooiste is natuurlijk wanneer onze mensen in dienst komen bij een externe werkgever, maar soms zijn ze nog niet zover. Dan bieden wij ze eerst een jaarcontract bij Dokwurk aan en worden ze gedetacheerd, voordat ze de overstap maken naar betaald werk in dienst van een bedrijf. Waar het in de kern om gaat: heb je werk dat je wilt uitbesteden of ben je op zoek naar goed personeel, bel dan met Dokwurk. We hebben arbeidsdeskundigen in dienst, we zijn thuis in loonwaardemetingen, kennen de subsidietrajecten en we zijn er voor mensen, die graag willen werken. Verbinden betekent voor ons kijken naar mogelijkheden. En dat begint met een goed gesprek.”

Samenwerken met Dokwurk betekent dat je samen met hen kiest voor een sociale oplossing. Inburgering, opleiden en werken: voor iedereen. www.dokwurk.nl

Bareld Bijma, Pietie Wijbenga en Jurjen Kingma

KLAAS TIGCHELAAR

DE SPIEGEL

Elke ondernemer kent ze: van die momenten waarop je moeite hebt te ontdekken wat de juiste keuze is. In zo’n geval is het handig als je een groot voorbeeld hebt, iemand aan wie je je even kunt spiegelen. De Spiegel gaat over grote voorbeelden en inspiratiebronnen. Vandaag aflevering 35: Klaas Tigchelaar, eigenaar van Tigchelaar Tegelkachels in Heerenveen.

TEKST JEAN-PAUL TAFFIJN

FOTO’S SIMON BLEEKER

‘EUFORISCH ALS IK WEER EEN KACHEL GEBOUWD HEB’

Zag ik nou dat jij 25 jaar bij het bedrijf zit?

Van harte!

,,Dank je. Klopt, dat is in februari. Tigchelaar Tegelkachels bestaat al wat langer hoor, 38 jaar.’’

Het lijkt me economisch gezien een goede tijd voor kachels zoals jullie ze maken … ,,Natuurlijk, ook bij ons is de vraag flink gestegen sinds de oorlog in Oekraïne en de oplopende gasprijzen. We moeten nu zelfs wachttijden van een jaar hanteren, omdat we onze maximale productiecapaciteit hebben bereikt.’’

Geldt die grote interesse specifiek voor jullie type kachel?

,,Ik denk dat het over de hele linie te zien is. Maar we merken wel dat mensen steeds gerichter naar ons komen. Onze accumulerende kachel is duurzaam. Met een mandje hout heb je een hele dag comfort, omdat de wanden langzaam hun warmte uitstralen. Dat scheelt veel hout in vergelijking met andere kachels, die je steeds moet bijvullen. De uitstoot is ook veel minder, omdat ze eerst op vol vermogen stoken en daarna de hele dag stralen zonder te branden.’’

Ik merk dat je zelf ook de verkoop doet … ,,Ja, ik ben gek op mijn eigen product, en al onze klanten ook. Dat is denk ik onze belangrijkste bron van nieuwe klanten: mond-tot-mondreclame. Dat maakt dit werk zo leuk. Ik maak iets waar iedereen blij van wordt, inclusief ikzelf.’’

En je loopt zelf nog in overall rond. Is dat nodig?

,,We willen zo snel mogelijk werken en er is altijd veel te doen, dus zijn ook mijn handen meer dan welkom. Afgezien daarvan heb ik gemerkt dat ik dat eigenlijk het leukst vind. Het gieten, monteren en plaatsen van onze kachels. Dat heb ik geleerd tijdens de kredietcrisis. Toen móest ik wel. Voor die tijd zat ik op kantoor, maar ik genoot veel meer van het handwerk. Sindsdien combineer ik het meer.’’

Ben jij altijd zo’n Handige Harrie geweest? ,,Nou nee, dat ontdekte ik later. Ik ben mijn werkzaam leven begonnen als hulp bij een

boer. Dat zit nog altijd in mijn hart, de agrarische sector. Ik heb zelf ook schapen. Maar goed, daarna werd ik vrachtwagenchauffeur, maar dat was het echt niet voor me. Toen zei mijn moeder aan de keukentafel in Reduzum – ik zie het nog zo voor me: ‘Je kunt je pa wel even helpen’. Dat deed ik en ik ben nooit meer weggegaan.’’

Dus het was meteen mooi?

,,Heel eerlijk? Nee. We bouwden toen alleen Finovens, die zitten verwerkt in de muur. Als jongen moest ik ook weleens helpen. Had ik echt een hekel aan. Het was vooral stenen sjouwen. En mijn vader heeft de Tigchelaar Finoven ontwikkeld, dus ik moest wel goed luisteren. Maar langzamerhand ging het steeds beter en merkte ik dat ik het leuk begon te vinden, vooral in combinatie met de ontmoeting met klanten.’’

Totdat je de zaak kon overnemen. ,,Dat was in 2015. Maar toen was alles al heel anders. We hadden de Tigchelkachel ontwikkeld intussen en we bouwden veel meer kachels dan ooit. Maar dat moment voelde ik me als een postduif die werd

losgelaten. Ik kon het eindelijk helemaal naar mijn wens inrichten.’’

En nu heb je een heel concept uitgewerkt begrijp ik?

,,Ja, ik wil een duurzaam systeem. Dat betekent dat ik hout uit de omgeving wil gebruiken voor het stoken van onze kachels. Ik heb bijvoorbeeld met een gevangenis in Ter Apel al een afspraak dat ik er al het afvalhout laat ophalen en distribueer onder mijn klanten. Maar dat moet veel verder gaan. Ik wil cursussen geven voor zo duurzaam mogelijk stoken, snelgroeiende bossen gebruiken, de logistiek opzetten. Het idee is dat je bij ons duurzame warmte koopt, niet sec een kachel.’’

De hamvraag: wie heeft jou geïnspireerd om zo vooruit te komen?

,,Het is niet wie, maar wat. Het is onze kachel zelf. Dat klinkt misschien een beetje raar, maar het is echt zo. Steeds als je er met zijn allen omheen zit, of als ik hem thuis zie, dan krijg ik ideeën. En ik ben elke keer weer euforisch en trots als ik er weer één heb opgebouwd bij iemand thuis.’’

Een Board-mediator kan geschillen vroegtijdig beslechten

Naast haar werk als bedrijfsjurist en advocaat is Miryam Breeuwer van @Juste Legal Contracting en MPC Advocatuur al vele jaren toezichthouder bij diverse Raden van Toezicht/Commissarissen. Denk bijvoorbeeld aan woningbouwcorporaties, onderwijsinstellingen, zorginstanties en bedrijfsleven. Daar maakte ze regelmatig geschillen en/of andere problemen mee, die door haar worden omschreven als ‘de dynamiek binnen de boardroom’.

Ze bemerkte dat deze geschillen, vaak een gevolg van een tegengestelde visie op onderwerpen, goed oplosbaar zijn met behulp van een onafhankelijke externe partij. Na regelmatig te zijn gevraagd om Raden van Toezicht en Raden van Bestuur bij geschillen bij te staan, is dit reden voor haar om MPC Board Matters op te richten.

„Dankzij zakelijke mediation kun je geschillen oplossen zonder dat je de tijdrovende en dure gang naar de rechter hoeft te maken”, geeft ze aan. „Als mediator ben je de onafhankelijke partij die meningsverschillen weegt en vervolgens dit geschil tot een goed einde kan brengen. Het is vaak de wens van de betrokkenen binnen Raden van Toezicht/Commissarissen en Raden van Bestuur om een geschil in de luwte op te lossen. Bijvoorbeeld met het oog op ongewenste publiciteit, maar ook om eventuele onrust op de werkvloer te voorkomen. Aan die wens kan de Board-mediator sterk bijdragen.”

Vrijwilligheid

De rol van mediator is dus nadrukkelijk een andere dan die van advocaat. „Als advocaat vertegenwoordig je het belang van één partij. Een mediator wordt namens beide partijen gevraagd om een onderling geschil te begeleiden, erover te adviseren en bij te dragen aan de oplossing. Mediation gaat altijd op basis van vrijwilligheid, beide partijen moeten ermee instemmen. De mediator is onafhankelijk, heeft bij geen van beide partijen een belang.”

Het ontstaan van een geschil binnen Raden van Toezicht/Commissarissen of Raden van Bestuur heeft volgens Miryam vrijwel altijd met verwachtingsmanagement te maken. „Vaak hebben partijen andere verwachtingen van elkaar en is dat de bron van een geschil. Een goed gesprek met elkaar voeren wordt dan vaak lastig, of gebeurt te laat, waardoor een strijd zich al snel voordoet. Dat draagt niet bij aan een succesvolle samenwerking. Inhoudelijk overleg tussen partijen lukt af en toe nog wel. Soms maken persoonlijke aspecten het geschil complexer. Een Board-mediator is dan bij uitstek geschikt om te de-escaleren en de constructieve samenwerking te doen hervatten.”

Drijfveer

De rol van advocaat en mediator is dus totaal verschillend en het is van belang dit strikt te scheiden. Miryam:„ Mijn drijfveer is dat partijen die een geschil met elkaar hebben na bemiddeling van een mediator met elkaar verder kunnen, met respect voor elkaar en voor elkaars mening. En lukt de samenwerking uiteindelijk niet, dan is het wenselijk dat partijen toch respectvol uit elkaar kunnen gaan. Ik heb daarom een erkende mediation opleiding gevolgd en sta ook als zakelijk mediator (en Arbiter) geregistreerd.”

„Op een conflict zit in principe niemand te wachten, je opereert als Raad van Toezicht/Commissarissen en Raad van Bestuur immers als team. Je rol als toezichthouder is om de Raad van Bestuur goed te laten functioneren

en een onderling geschil, zowel binnen een Raad of tussen de Raden, draagt daar meestal niet aan bij. Je wilt dat voorkomen.”

Volgens Miryam kan een zakelijk mediator ook in het bedrijfsleven belangrijk zijn. „Immers, ook in het MKB kunnen schadelijke conflicten tussen bedrijven ontstaan waarbij behoefte is aan een snelle maar ook passende oplossing. Bij die controverses kun je als zakelijk mediator een bemiddelende rol spelen. Dit is vooral gericht op beperking van de schade die een langer lopend geschil kan veroorzaken.”

Uniek

Bang dat een ontwikkeling als Artificial Intelligence de rol van bijvoorbeeld een mediator of een advocaat over gaat nemen, is Miryam niet. „Elke zaak is specifiek, daar is je rol als mediator, en ook als advocaat, uniek in. Ik denk dat AI ons werk wel zal veranderen. De kans dat in de toekomst mogelijk een deel van het werk digitaal gaat verlopen, is aanwezig. Maar ook met de komst van AI blijft het van belang om zaken kritisch en analytisch te bekijken. Dat is een uitdaging. AI kan de rol van een zakelijk mediator zeker niet vervangen. Daarbij blijven de face to face gesprekken het geëigende instrument. Verbale communicatie en gevoelens spelen in zakelijke geschillen altijd een rol. De weging daarvan blijft mensenwerk.”

www.mpcboardmatters.nl

Miryam Breeuwer

Discriminatie.nl Fryslân: nieuwe naam naast vertrouwd Tûmba

Tûmba is het Friese kenniscentrum voor discriminatie en diversiteit. En onder de nieuwe naam Discriminatie.nl Fryslân het vertrouwde meldpunt voor iedere vorm van discriminatie. Directeur Mirka Antolović over vragen stellen, bewustwording en de betekenis van Internationale Vrouwendag.

Antisemitisme, geslacht, (Friese) taal, godsdienst, handicap, herkomst, huidskleur, levensovertuiging, seksuele gerichtheid: er zijn veel gronden waarop we elkaar kunnen discrimineren. Het kan niet alleen, we doen het ook. Allemaal en iedere dag. „Het zit in de mens, in ons allemaal. We hebben voortdurend de neiging onszelf te beschermen, tegen wat we niet kennen, wat niet veilig voelt op basis van wat we in onze eigen cultuur hebben geleerd. Er is wel een verschil: soms discrimineren mensen opzettelijk. Maar veel vaker gebeurt het onbewust en hebben we zelf niet door dat we een ander kwetsen of niet als gelijkwaardig behandelen. Daarom is het heel lastig uit te bannen. Waar het om gaat is dat we ons bewustzijn moeten vergroten, elkaar mogen aanspreken en meer en eerder oog moeten hebben voor iedere vorm van discriminatie of uitsluiting. Discriminatie gaat altijd over het ongelijk behandelen en achterstellen van mensen op basis van kenmerken die er niet toe doen in een situatie. We willen het niet, hoor ik vaak, maar toch gebeurt het. Mensen die dat ervaren kunnen bij ons terecht, daarvoor is ons meldpunt Discriminatie.nl Fryslan. En voor iedereen die er meer over wil weten en actief beleid op wil maken, geeft Tûmba educatie, advies en training op scholen, in bedrijven, gemeenten en instellingen”, zegt directeur Mirka Antolovi

Discriminatie.nl Fryslân

Sinds 1 januari dit jaar werken alle Nederlandse meldpunten discriminatie samen onder dezelfde naam, Discriminatie.nl. In Friesland valt dat meldpunt al heel lang onder Tûmba. Alleen de naam, die vanaf nu gekoppeld is aan het provinciale meldpunt: Discriminatie.nl Fryslân. „Het is goed dat het een herkenbare naam is geworden waar iedereen altijd terecht kan. Omdat het Friese meldpunt al jaren onder Tûmba valt, verandert er niets, behalve de naam. Wat wel eens gezegd mag worden, is dat we dat dit doen in opdracht van alle Friese gemeenten. Het geld dat ze per inwoner van het Rijk krijgen om aan discriminatie te besteden, geven zij ook daadwerkelijk daaraan uit. Dat klinkt misschien logisch, maar dat is helaas nog lang niet overal in Nederland zo vanzelfsprekend.”

„Terwijl dat juist heel belangrijk is. In heel veel verschillende situaties kunnen mensen zich ongelijk behandeld of achtergesteld voelen. Denk bijvoorbeeld aan coronatijd, waarin mensen die om welke reden dan ook grote twijfels hadden over inenting, werden weggezet als ‘wappie’. En wat te denken van zorgverleners die geconfronteerd werden met vage maar diep ingrijpende gezondheidsklachten? Ook daarvoor stonden we klaar. De kunst is niet vanuit je eigen situatie, oordeel of cultuur te kijken naar discriminatie, maar vanuit nieuwsgierigheid, vragen stellen, luisteren en waardevrij denken. Verplaats je in de ander!”

Is jouw organisatie echt inclusief?

Wie Tûmba zegt, zegt ‘inclusieve samenleving’:

Mirka Antolović

iedereen kan meedoen in de samenleving. „Maar helaas zijn we daar nog ver van verwijderd. Je leest het vaak, maar de werkelijkheid is minder mooi. Er is heel veel werk aan de winkel om dat ideaal te bereiken. Het draait om bewustwording en kennis. Stel jezelf die vraag: zijn wij als bedrijf of organisatie wel echt inclusief? Kan iedereen bij ons echt meedoen, heeft iedereen dezelfde kansen en mogelijkheden? Dat is waar we als kenniscentrum voor diversiteit en gelijkheid voortdurend aan werken. Onze beleidsadviseurs zijn actief bij gemeenten, instellingen en bedrijven. We trainen professionals die beleid bepalen en uitvoeren, we ontwikkelen kennis, vaardigheden, houding en gedrag op het gebied van diversiteit, inclusiviteit en communicatie. Niet met een opgeheven vinger en vanuit een West- Europees perspectief, maar door te signaleren en vragen te stellen. Het mooie is dat het mensen verbindt en ze bewust maakt van wat ze zeggen en doen. Het creëert kansen omdat je de mogelijkheden van een ander voor jou en je omgeving ontdekt. Neem de training Selecteren zonder Vooroordelen. Het geeft inzicht hoe snel en vooral onbewust we allemaal selecteren: we kiezen vaak mensen die op ons lijken. En dat terwijl de vacatures zich opstapelen. Kijk vaker naar wat mensen om je heen aan kansen bieden. Een inclusieve samenleving betekent ook een inclusieve arbeidsmarkt!”

Feest op 8 Maart in Zalen Schaaf Een feestje om te vieren wat vrouwen hebben bereikt: Internationale Vrouwendag. 8 Maart is het weer zover. „Het gekke is dat dat in Nederland niet zo is ingeburgerd als in tal van andere landen in Zuid- en Oost Europa”, stelt Mirka Antolović, zelf opgegroeid in Bosnië en als 13- jarige uit oorlogsgebied met haar ouders naar Nederland verhuisd. „Sinds drie jaar organiseert Tûmba die mooie en belangrijke dag. Een moment om te vieren wat er bereikt is. En wat er nog te doen valt, want alleen al in Friesland verdienen vrouwen in gelijke functies maar liefst 18 procent minder salaris en signaleren we ook hier nog zwangerschapsdiscriminatie. We vieren het feest van alle stappen die we zetten naar gelijkwaardigheid deze keer in Zalen Schaaf in Leeuwarden, de plek waar in het verleden vaker Internationale Vrouwendag is gevierd. Bijzonder: we doen dat samen met mannen, dus kom met wie je wilt. Ja, dat wekt ook verwondering en weerstand, maar onze gedachte is altijd dat je geen mensen uitsluit. Dus kom en vier op 8 maart het feest van Internationale Vrouwendag.”

www.tumba.nl

Met De Mar naar circulair bouwen: vertrouw

en communiceer

Bouwen in hout. Zo oud als de wereld van het bouwen, zo onbekend nog zijn de mogelijkheden. Dankzij verduurzaming en circulariteit, is hout een ‘hot topic’. Maar de kunst van succesvol en voldoende bouwen is vertrouwen en communiceren. Aan tafel met De Mar: kijk over de schutting, denk keten en sectoroverstijgend en durf te vragen.

Biobased bouwen, een prachtige kreet. Maar wat is het eigenlijk of wat bedoel jij ermee? Gaat het om ‘hout’ als materiaal, gaat het om het totaal van het huis of het hele project? En hoe biobased is de isolatie, de beplating binnen? Pieter van der Bas, commercieel directeur van De Mar in Grou: „Termen als biobased bouwen leiden hun eigen weg, ze worden te pas en te onpas gebruikt. Het verhult vooral dat we met elkaar veel meer en grotere stappen kunnen zetten als we beter samenwerken. En vooral als we elkaar gaan uitdagen naar beter en steeds meer circulair. De Mar lijkt een houtskeletbouwer pur sang. Ervaren in houtskelet daken, wanden, dakkapellen en complete casco’s voor woningen, zowel voor permanente bewoning als recreatief. Gelouterd in hout. Waar onderscheidt De Mar zich mee? Eric van der Himst is verantwoordelijk voor afdeling Engineering & Biobased Bouwen bij de Mar. Met zijn achtergrond als architect schetst hij de noodzaak om anders te denken. „Bij De Mar willen we die stap naar circulair bouwen graag zetten. Diversiteit in oplossingen en maatwerk op projectniveau vraagt aan de voorkant een open dialoog, dus daarbij heb je elkaar nodig. En we weten dat niet iedereen inzicht heeft in de mogelijkheden van houtskeletbouw (hsb). Daarom introduceren we onze menukaart: welke smaken zijn er, wat kun je in een project met hsb- producten realiseren? Het geeft inzicht in de keuzes die de opdrachtgever kan maken. En vandaaruit kom je tot afspraken van productie tot en met montage. Hoe beter die afspraken zijn, hoe minder fouten er op de

bouwplaats ontstaan en hoe beter en sneller een project is afgerond.”

„Eigenlijk zijn we met z’n allen binnen de bestaande regelgeving vooral aan het pionieren. Met hsb kan steeds meer: van alleen daken naar complete casco’s, van grondgebonden naar meerlaags gebouwd. Wij pleiten daarom voor proefopstellingen om te laten zien hoe je traditioneel kunt combineren met biobased bouwvormen. Als je projectmatig met alle partners aan tafel kijkt wat de vraag is en op welke wijze je daaraan kunt voldoen, kun je beter inspelen op mogelijkheden en milieu-indicatoren. Want die laatste bepalen steeds vaker de keuze voor bepaalde materialen. De markt verandert door een grotere vraag naar duurzaamheid en circulariteit. Het helpt volgens ons als overheden meer ambitie naar circulariteit eisen. Het helpt ontwikkelaars, aannemers en bouwers als de lat hoog ligt: het stimuleert versnelling van innovatie.”

Samen in de fabriek

Pieter van der Bas: „Behalve innovatie is flexibiliteit essentieel. We hebben een breed productportfolio, waarmee we goed kunnen inspelen op de vragen vanuit de markt. Met onze kennis willen we nu de stap zetten naar het slim en prefab aanbrengen van isolatie, zoals cellulose. De toenemende vraag naar bouwen van rijwoningen in hsb, maakt dat snellere en duurzamere productie mogelijk is en kostenbesparing op de bouwplaats. Daarbij hoort wat ons betreft de stap naar het prefab aanbrengen van zowel installaties als afgewerkte vloeren en plafonds. Integratie door De Mar van meerdere disciplines zien wij tevens als de oplossing om de controle over het proces en de kwaliteit te waarborgen.

„We hebben een enorme vrijheid gekregen dankzij digitale middelen, we maken er alleen nog

te weinig gebruik van. Denken vanuit vorm bijvoorbeeld geeft je een veel grotere handelingsvrijheid. Laat ontwerpers en uitvoerders elkaar inspireren en aanvullen, ieder vanuit zijn kracht in kennis en expertise. Als je denkt vanuit vorm, kun je ook veel meer gaan denken in het realiseren van componenten; je wilt standaardiseren, maar liefst ook flexibel blijven. Wij geloven in “samen iets willen waarmaken”. Gezamenlijk optrekken om bouwen in houtskelet slimmer te maken, om sneller circulair te bouwen. Elkaar bevragen en tot in detail alles bedenken.” „Nee, wij hebben ook lang niet alle antwoorden voor de bouw. Maar we geloven in beter en meer circulair bouwen. En dat begint met elkaar vertrouwen, helder communiceren en vragen stellen; het is wat je van De Mar mag verwachten. Zoals gezegd, houtskeletbouw is niet wat ons onderscheid. Het is juist de verwachting waarmee we zakendoen en steeds meer circulair willen bouwen.”

www.demar.nl

Eric van der Himst en Pieter van der Bas

‘Als je veel schrijft, scheelt een smartpen

je veel tijd’

Een gewone pen – waar dus gewone inkt uitkomt – met drie minuscule cameraatjes bij de penkop, die alles wat jij opschrijft kopiëren en naar jouw telefoon sturen. Het leverde Marc Tuinier, CEO en Pen Salesman (,,oftewel: ik verkoop pennen”) van Nuwa uit Groningen, de Jonge Ondernemers Prijs (JOP) 2023 op.

Elk jaar strijden jonge ondernemers uit Friesland, Groningen en Drenthe voor de felbegeerde award. ,,Er spreekt waardering uit, dat wij de winnaar van de JOP 2023 zijn”, zegt Marc desgevraagd. ,,Intern zijn we sowieso al heel blij met alles wat we bereiken, en het is extra cool - ook voor het team – om van een vakkundige jury waardering voor je werk te krijgen.”

NUWA

voor mij aan de slag gaat. Als je veel schrijft, scheelt het serieus veel tijd.”

Educatieve sector

Marc werd uit Friese ouders geboren in Frankrijk, groeide op in Texas (USA) en volgde de master Strategic Innovation Management aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daar is ook Nuwa gevestigd. ,,Ik vermoed dat ik hier nog wel even blijf hangen”, lacht de jonge ondernemer.

En wat is nu precies het voordeel van de winnende pen? ,,Een smartpen wil je, omdat je dan niets meer over hoeft te typen. Ik wilde gewoon graag overal mijn notities ter beschikking hebben en bij elkaar houden. Dat alle info die ik opschrijf,

De Nuwa Pen is voor iedereen (www.nuwapen.com). De recente ontwikkelingen op het gebied van smartphonegebruik op middelbare scholen bieden echter ook kansen om de pen een comeback te laten maken. ,,En als je dan een pen hebt die de transitie maakt naar de digitale wereld, dan is dat superhandig. Het scheelt stapels papier en de docent kan gewoon digitaal blijven nakijken”, zegt Marc.

,,Ik hoop dus, dat we ook veel kunnen gaan betekenen voor de educatieve sector. Mijn hart gaat erg uit naar kinderen leren leren en iets cools geven. Daar word ik ook erg blij van.”

CEO Marc Tuinier.

Foto’s: Marcel Jurian de Jong

Agiliq: goede software ontzorgt en verbetert het bedrijfsresultaat

Verminder kosten, beheer risico’s en versnel bedrijfsprocessen. Een kwestie van IT op maat, zeggen de specialisten van Agiliq in Joure. Hun kracht: denken over software automatisering voor uw primaire bedrijfsproces vanuit een technisch bedrijfskundige achtergrond. Oprichter Eddie Huizinga over IT voor het MKB. „Goede software draagt bij aan bedrijfssucces.”

„We hebben allemaal een technisch bedrijfskundige achtergrond en zien software als instrument om bedrijfsprocessen sneller en beter te laten verlopen, om minder fouten te maken. We geloven erin dat de software bij een bedrijfsproces moet passen, pas dan gaat het werken. Het is geen plakplaatje wat je overal maar op kunt plakken. Dat betekent luisteren en maatwerk per bedrijf leveren en dat doen we met bedrijfsmatige software van Microsoft Dynamics. Daarmee hebben we totaaloplossingen in de hand.”

Eddie Huizinga is eigenlijk een liefhebber van het zo vloeiend mogelijk verlopen van bedrijfsprocessen, net als z’n collega’s. „We worden enthousiast van het idee dat je met name technisch gedreven ondernemingen kunt helpen in de automatisering van hun bedrijfsprocessen, aan het stroomlijnen en integreren van processen en afdelingen. Dat komt omdat we van huis uit technisch bedrijfskundigen zijn, we houden van optimalisatie, van ontzorgen en van verbetering. Het is de kunst je te verdiepen in de kernactiviteiten van ieder bedrijf waar je komt, te kijken welke processen er spelen en hoe je zo software zo kunt inzetten, dat het beter en makkelijker wordt. Het doel is altijd om een bedrijf succesvoller te maken. Dan laat je iets na waar je trots op kunt zijn. Met minder werk naar lagere kosten en meer omzet. Dat kan in allerlei branches zijn, maar we concentreren ons vooral op technische en maakbedrijven, zoals metaal- en machinebouw, scheeps- en jachtbouw, verfbranche, technische groothandels, lucht-, klimaat en installatietechniek, de verlichtingsbranche en de verhuurbranche.”

Microsoft Gold partner

„Agiliq is opgericht in 2007 en gestaagd gegroeid naar de tien mensen die we nu hebben. Op dit

moment zijn we het enige zelfstandige IT- bedrijf in het noorden in deze markt. We begonnen ooit met het verkopen en implementeren van de ERPpakketten van Navision voor het technische mkb en het mkb+. Na de overname van Navision door Microsoft, zijn wij overgestapt op Microsoft Dynamics 365 Business Central. Inmiddels zijn we de enige Microsoft Gold- partner in het noorden, we zijn dus altijd up-to-date met iedere software-oplossing van Microsoft, we weten hoe iets geïmplementeerd moet worden, we hebben de expertise en de vaardigheden en hebben korte lijnen, intern en naar Microsoft. Binnen Agiliq werken een aantal mensen aan werkplekautomatisering en de totale office organisatie, de anderen zitten op ERPimplementatie.”

„We mogen gerust zeggen dat we niet horen tot supersnel opkomende bedrijven die ook even iets komen vertellen. We zijn van ‘doe maar gewoon’, we geloven in wat we doen en hoe we dat doen. Doe je ding, maar doe het goed. Ons motto is altijd: ga ervoor. Wat de vraag of wens ook is: klanten beter bedienen, IT-systemen verbeteren of efficiënter werken. Gaat het om meer overzicht en efficiency in productieplanning, in assemblage en voorraadbeheer, over verbetering van verkoop en debiteurenbeheer, of de wens van barcodescanning, verbetering van webshopprocessen of koppeling van facturatie met andere processen. Ons uitgangspunt is, verdiep je in de processen en kijk wat er nodig is om te komen tot verbetering van het totaal. De vraag is welke oplossing, welk pakket voor jouw bedrijf goed is. We geloven in de totaaloplossing die we kunnen bieden: Microsoft Dynamics 365 Business Central is uitstekend te combineren met Microsoft Office.”

Meer bekendheid voor de juiste oplossing

„We merken dat de totaaloplossingen van Microsoft bij allerlei bedrijven nog relatief laag onbekend zijn, zoals op het vlak van systeembeheer. De kracht van Microsoft is het aanbod van alle software die een onderneming nodig heeft voor haar primaire bedrijfsproces, van e-mail tot financiële administratie of CRM, alles volledig geïntegreerd. In de cloud of op locatie, de oplossingen binnen Microsoft zijn legio. Totale bedrijfsoplossingen bestaande uit meerdere apps, uit te breiden naar behoefte en groei. Voor ieder gebied: marketing, sales, customer services, project service automatisering, fieldservice en sociale betrokkenheid. En wat we bij Agiliq altijd daarbij voor ogen houden is het simpele uitgangspunt dat alleen de keuze van goede software bijdraagt aan meer succes voor je bedrijf.”

“Iets doen omdat het goed voelt” Agiliq werkt voor klanten in het hele land, maar de basis is het noorden. „Onze thuisbasis is Joure, dus we zitten hier lekker centraal en eerlijk is eerlijk, er zijn ongelooflijk veel mooie technische en maakbedrijven in het noorden. Op die bedrijven willen we ons nadrukkelijker richten en daar hoort naamsbekendheid bij. Ondernemers moeten soms gewoon nog even ontdekken dat we er zijn, om de hoek zeg maar. Daarom zijn we ook begonnen een paar jaar gelden met het sponsoren van lokale sporten, zoals in de breedte het schaatsen in Sneek, het skûtsje van Eastermar en het Heren- 1 volleybalteam van Kwiek uit Damwoude. Ook daarin zijn we niet het bedrijf dat luidkeels binnenkomt, dat past ons niet. We geloven in de dingen die we doen en doen ze omdat het goed voelt. Zo staan we in het leven en zo werken we.”

agiliq.nl

Eddie Huizinga

Bos en Meerzicht: zorg is zorgen dat je elkaar blijft zien

Leven zoals je dat graag wilt, ook als je ouder bent. Op een andere plek, een nieuw thuis. Regie houden waar mogelijk. Wonen met excellente zorg als dat nodig is. Zorg is zorgen voor elkaar, hoe eenvoudig of complex dat ook is. Bos en Meerzicht bij Oudemirdum is een erkende ouderenzorginstelling waar gastvrijheid en welzijn centraal staan.

„Het zijn cadeautjes”, zegt Debby Nota stralend over de gesprekken en voorvallen in Bos en Meerzicht. Al tien jaar is ze de spil in het voormalige zorgpension aan de rand van het Gaasterland. Wat 25 jaar geleden begon als sociaal pension, groeide uit naar een zorgorganisatie met woonfunctie. In 2013 nam Debby Nota het complex met zorgbedrijf over en professionaliseerde het naar de eisen van nu. „Ik heb het overgenomen met een heldere visie op ouderenzorg. Ik gun iedereen die ouder wordt de fijnste plek om te wonen als dat thuis niet meer kan. En ik gun iedere verzorgende de beste plek en omstandigheden om te werken. Ik wil excellente zorg bieden in een thuisomgeving.” Het is Debby Nota ten voeten uit. Gedreven, enthousiast en altijd de puntjes op de i. Werkend vanuit een heldere visie op hoe zorg hoort te zijn. Waar komt dat vandaan? „Ik heb dat voor het eerst gevoeld toen mijn jongere broertje leukemie kreeg en een week voor zijn achttiende verjaardag overleed. Hoe dat ging, heeft diepe indruk op me gemaakt. Daar heb ik geleerd dat zorg heel slecht kan uitpakken, dat het iets heel kwetsbaars is voor alle betrokkenen en dat je iedere dag tot het uiterste moet inspannen om de beste zorg te bieden.”

Werken vanuit visie De zorg werd haar doel en dat begon met de HBOV- opleiding tot een verpleegkundige. Ze werkte in het ziekenhuis en de GGZ, leerde haar weg en vaardigheden. Langzaam stapte ze over naar leidinggeven binnen de zorg en volgde ook nog de opleiding Bedrijfskunde. Ze hielp mee een zorgbedrijf op te zetten en realiseerde zich dat ondernemen haar aanspraak. „Ik weet wat ik wil en wil dingen opbouwen en realiseren. Toen ik in gesprek kwam met de eigenaren omdat ze een directeur vroegen, wist ik wat ik wilde. Dit is wat ik wil. Ik heb Bos en Meerzicht van hen overgenomen en uitgebouwd tot wat het nu is: een gezond bedrijf, een erkende zorginstelling, waar 36 mensen op hun oude dag wonen en iedere zorg kunnen krijgen die ook maar nodig is. Een thuis waar je jezelf kunt en mag zijn, in het appartement dat je hier huurt. Een thuis waar je iedere zorg kunt krijgen die ook maar nodig is; die component staat los van het appartement dat je huurt. Maar op het gebied van zorg, doen we wat nodig is: van eenvoudige incidentele zorgvraag tot complexe en structurele zorg vanuit een WLz- indicatie tot palliatieve zorg aan toe. En dat doen we met 52 zorgprofessionals, dag in dag uit. Het welzijn van onze bewoners en gastvrijheid staat voorop. We willen graag dat mensen het hier iedere dag volledig naar hun zin hebben, kwaliteit staat voorop.”

Wie Debby Nota leert kennen, weet dat ze haar eigen visie heeft op hoe zorg hoort te zijn. Een tikje eigenzinnig? „Vanuit die diep gewortelde opvatting dat je de beste zorg moet bieden, zie ik

dingen inderdaad op mijn manier. Maar het is veel breder dan dat: het gaat erom hoe je met elkaar omgaat en behandelt, wat je elkaar gunt. En ik hou niet van betutteling. Mensen kunnen uitstekend aangeven wat ze willen, hoe ze zich voelen, wat voor hen belangrijk is, wat hun leven maakt tot wat het is. Niets erger dan aan het einde van iemands lange en rijke leven vanuit een zorgsysteem gaan bepalen dat iets niet meer mag of kan. Als iemand al jarenlang iedere zondagochtend na een kerkdienst een lekker glaasje nuttigt, wie ben ik dan om dat te verbieden? Laat mensen zijn wie ze zijn, laat ze genieten en ga niet tornen aan zulke gewoontes. En wat we hier heel wezenlijk vinden: altijd goed, vers, eerlijk eten. Alles wordt hier in eigen huis klaargemaakt en we verdiepen ons in eten dat onze doelgroep aanspreekt en voor hen vertrouwd is. Herkenning is ook genieten. Net als de sfeer, de omgang met elkaar. Je thuis voelen, dat is waar het hier over gaat.”

“Zorg betekent mensen blijven zien” Het betekent voor Bos en Meerzicht ook dat allerlei mensen er met elkaar wonen. „In de Nederlandse zorg is het heel gewoon geworden om vanuit systematiek en doelgroepen mensen bij elkaar te zetten, mensen van elkaar te scheiden. Dat wil ik niet en het hoeft ook niet. In de kleinschaligheid van Bos en Meerzicht gaan

allerlei mensen met verschillende achtergronden en hun zorgvraag prima met elkaar om. Ze leven hier onder het zelfde dak, ieder met z’n eigen thuis maar vooral samen in een gemoedelijke omgeving. En wij organiseren daarvoor alles dat nodig is. Van zorg tot onderhoud, van certificering en audits tot keurmerken en HACCP. Natuurlijk gaat dat niet vanzelf, daar moeten we ons iedere dag voor inspannen, ons uiterste best voor doen. Maar ook na tien jaar op deze plek weet ik het heel zeker: goede zorg kan, als je dat graag wilt. Vanuit de gedachte dat onze bewoners centraal staan. Kwaliteit van leven, welzijn en gastvrijheid zijn ons fundament.”

De ongedwongenheid, de sfeer, de verhalen van bewoners. De opgetogen vrouw in rolstoel die stralend met een verzorgende terugkeert in Bos en Meerzicht na een wandeling buiten en haar geluk even deelt. Debby Nota: „Het is zingeving, dit is in contact zijn met elkaar. Dat is machtig. Je raakt elkaar, dat is een drijfveer van ons allemaal. De passie en het plezier om het beste voor onze bewoners te willen doen, dat elkaar te gunnen. Want zorg is vooral zorgen dat je mensen blijft zien!”

bosenmeerzicht.frl

Debby Nota

Het dak op met Feenstra: perspectief voor wie echt iets wil

Niks nieuws onder de zon: personeel gezocht. Maar waar wil jij aan de slag?

Feenstra Dakbedekking zoekt mensen in Friesland, Groningen of Noord-Holland.

Feenstra Dakbedekking werkt op aansprekende locaties in het hele noorden. Een toonaangevend bedrijf met aantrekkelijk perspectief. Trots op het werk en elkaar.

De vader van Willem Feenstra begon het bedrijf deze maand dertig jaar geleden. Willem Feenstra stapte in 1998 bij z’n vader in het bedrijf en nam het bedrijf na het overlijden van z’n vader in 2001 over. In drie decennia groeit het bedrijf in dakbedekking naar dertig man in vaste dienst. Vanuit Dronrijp werkt het bedrijf in Friesland, Groningen, Noord-Holland en een stuk van Overijssel. Feenstra Dakbedekking is een vaste partner voor grote landelijke en regionale aannemers, voor mkb- bedrijven, woningbouwverenigingen, instellingen en vastgoedbeheerders. Toonaangevend in dakbedekking, zeker van goed werk. Van nieuwbouw tot service en onderhoud.

Groei en perspectief

„Het is een mooi vak met veel vrijheid en met eigen verantwoordelijkheid voor onze mensen. We hebben het bedrijf weten uit te bouwen tot wat het nu is, we zijn ijzersterk in alle soorten daken. We hebben werk genoeg om het bedrijf uit te breiden met zes tot acht mensen. Omdat we op locatie werken in een brede regio, maakt het bijna niet uit waar nieuwe collega’s wonen. Dus of je in Harlingen of Heerhugowaard woont, in Zuidbroek of Zwolle, in Dronrijp of Delfzijl, neem gerust contact op. Gemotiveerde mensen zijn altijd welkom, ook al doe je nu iets heel anders. Waarom? Omdat Feenstra Dakbedekking een goed en gezond bedrijf is, waar ruimte is voor groei en perspectief.”

Nee, een grapje maakt hij niet. „Als je goeie mensen wilt hebben, moet je ze echt iets kunnen bieden. Dankzij onze orderportefeuille en de klanten met wie we een jarenlange relatie hebben, weten we waar we staan en wat we kunnen. We staan er goed voor, we hebben een hele mooie

toekomst en met meer mensen kunnen we voldoen aan de toenemende vraag. Nu moeten we ‘nee’ zeggen: we kunnen de extra vraag die er is niet aan. Niet inmeten, niet calculeren en niet uitvoeren. Op kantoor hebben we het nu voor elkaar, deze maand is ook onze bedrijfsleider begonnen, een nieuwe functie binnen Feenstra. Het geeft aan waar Feenstra Dakbedekking staat in ontwikkeling en groei.”

Partner voor vernieuwende projecten Een stabiel bedrijf met gezonde toekomst. En verder? „Ik vind het belangrijk om mensen in dienst te hebben. Een kleine flexibele schil is prima, dus als we met een paar zelfstandigen werken, kan dat wat mij betreft. Maar ons bedrijf wordt gevormd door de mensen die we in dienst hebben, mensen die de keuze maken met elkaar ‘Feenstra’ te willen zijn. ‘Feenstra’ betekent gemotiveerd, goed en veilig je werk doen en kunnen doen. Een fijne werkomgeving, goede collega’s, perspectief om te groeien als jij dat wilt. Trots op het werk dat je met elkaar maakt.”

„De tijd is voor ons gelukkig veranderd: waar je vroeger als dakdekker gewoon je ding moest doen als laatste in de rij, zijn wij gegroeid naar een aansprekende bouwpartner met brede kennis en inzicht in ontwikkelingen. We worden daarom vroeg bij projecten betrokken: we denken mee over oplossingen en mogelijkheden. En daarom wordt Feenstra Dakbedekking gevraagd voor bijzondere en vernieuwende projecten. ‘Daken’ worden steeds multifunctioneler, moeten meer functies bieden. Parkeren, terras zijn, werk- of sportplek zelfs. Daken worden groener, duurzamer, worden deel van klimaattransitie. Het vergt van ons meer kennis en inzicht en het maakt ons tot partner voor onze opdrachtgevers.

Willem Feenstra

Bij wat we hen bieden, horen mensen die ‘Feenstra’ willen zijn, die deel uitmaken van wie we zijn. Relaties bouwen is niet alleen iets van mij naar onze opdrachtgevers, het geldt in het hele bedrijf.”

Enthousiasme zonder hoogtevrees „Bij deze tijd hoort dat niet iedereen 40 uur wil werken. Ja, ik heb daar aan moeten wennen, omdat ik nu eenmaal anders ben opgegroeid. Maar het is zoals het is en eerlijk is eerlijk: een gezondere balans maakt ook dat je gezonder ouder wordt en dat is voor iedereen belangrijk. Korter werken merk je hier op kantoor en bij onze dakdekkers. Een kortere werkweek is meer van deze tijd, dus bij ons ook gewoon bespreekbaar.”

Enthousiasme, aanpakken en op locatie met je collega’s de vrijheid hebben. Vrijheid in het werk, eigen verantwoordelijkheid. Het spreekt vast veel mensen aan. Maar zijn er ook dingen die een ‘must’ zijn voor wie bij Feenstra aan de slag wil? Willem Feenstra: „Mensen uit andere beroepen kunnen zich gerust melden, want een vak kun je leren. Maar je moet geen hoogtevrees hebben en iedereen moet een veiligheidscertificaat halen om op hoogte te werken. Dat is het? „Een rijbewijs, ik vind dat je moet kunnen autorijden. Eigen vervoer is niet direct noodzakelijk, maar je bent altijd als team aan de slag en de klus moet gedaan, ook als degene die rijdt, misschien een keer ziek is. Dus ja, een rijbewijs vind ik voor leerling- dakdekkers en dakdekkers wel een voorwaarde.”

Feenstra Dakbedekkingen. De vrijheid van een machtig mooi vak. Voor wie aan de slag wil bij een nuchter en gezond familiebedrijf.

www.feenstra-dakbedekking.nl

Een uitsmijter leidt tot een nieuwe klant

Als accountant maak je van alles mee, zeker wanneer je regelmatig bij (potentiële) klanten over de vloer komt. Het is van belang om ogen en oren dan goed open te houden. Bedrijfsbezoeken bieden waardevolle informatie waar potentiële klanten hun voordeel mee kunnen doen en dat hoeft niet altijd tijdens een officieel bezoek te gebeuren.

Zo kwam Hennie van Braak van Van Braak Accountants tijdens één van zijn werkbezoeken toevallig langs een horecagelegenheid in Friesland. Het was lunchtijd en hij besloot een hapje te gaan eten. „Het bedrijf zag er gelikt uit, het eten was goed en ik besloot na afloop de eigenaar op te bellen. Niet veel later zaten we geheel vrijblijvend rond de tafel en al tijdens dat eerste gesprek gaf hij aan dat ze, het is een VOF, klant bij Van Braak Accountants wilden worden.”

Advies

De VOF bestond uit vier vennoten en er werkten daarnaast nog twee partners van de vennoten in de zaak. „Ik heb hen meteen geadviseerd om tot de VOF toe te treden, omdat dit fiscaal voordeel oplevert. Eén van de partners besloot dit meteen te doen, de andere moest daar om persoonlijke redenen over nadenken.”

Verder had het bedrijf fors geïnvesteerd in onder andere zonnepanelen. „De eerste vraag die dan bij mij opkomt is of men de brandverzekering heeft aangepast. Ze dachten van wel, maar moesten dit nakijken.”

Van de nood en deugd maken

Vervolgens ging het over de goodwill en inventaris, die circa 500.000 euro waard is, maar voor slechts 50.000 euro in de boeken stond. „Vandaag verkopen betekent in dit geval dat je over de stille reserve van 450.000 euro belasting moet betalen. Tel dat op bij de FOR van 130.000

euro en je weet dat er wat moet gebeuren. Het is dan onze taak om van de nood een deugd te maken.”

Het advies van Van Braak Accountants was om van de vier zittende vennoten vier BV’s te maken, die gezamenlijk weer een VOF gaan vormen. Dat is op 1 oktober vorig jaar gebeurd. „Over de 580.000 euro, meerwaarde goodwill, inventaris en FOR bij elkaar opgeteld, moet wel belasting worden betaald, en die hebben we op de juiste wijze geregeld. Dat betekent dat de belasting in termijnen kan worden betaald, te beginnen vanaf 72-jarige leeftijd van diverse vennoten. En dan mag er in 15 jaar worden terugbetaald. Maar, daarmee zijn we er nog niet. Er zijn nog meer fiscale voordelen te behalen. Zo kan de partner die tot de VOF toetreedt een deel van de inventaris kopen, waardoor deze vennoot in de jaren die gaan komen willekeurige afschrijving kan opvoeren.”

„Kortom, de belasting over de 580.000 euro die betaald moet worden, verlagen we hiermee en we verschuiven het tijdstip van betalen. Door het kopen van een deel van de inventaris en de goodwill ontstaan er tevens meer afschrijvingsfaciliteiten bij de BV, waardoor de winst gedrukt wordt.”

Spreekbeurt

Het gezelschap praatte in een klein zaaltje verder en er kwam nog veel meer aan het licht.

Bijvoorbeeld het ontbreken van een levenstestament, de vraag of het bedrijf meer zou kunnen bereiken in de regio. „Ze zijn lid van de ondernemersvereniging, maar daar gebeurt niet zoveel mee. Daarom gaan we binnenkort een spreekbeurt houden in dit bedrijf, waarvoor we alle ondernemers in de regio uitnodigen.”

Ook personeelszaken kwam aan de orde. „Ze hebben een probleem met het vinden van nieuwe medewerkers en ik heb uitgelegd hoe wij dat aanpakken. Ik ben voetbalscheidsrechter en nadat de wedstrijd is afgelopen ga ik altijd de kleedkamer in met de vraag wie er accountant is of het vak wil leren. Vervolgens zit ik regelmatig na afloop in de kantine in gesprek met kandidaten. Dat werkt echt, actie geeft reactie.”

Tenslotte, dit was nog maar het eerste gesprek van een willekeurige dag en zo gaat het de hele dag door. Het adviseren behoort tot de core business en dat hebben ze bij Van Braak Accountants goed begrepen. „Het gaat er bij elke klant om te zoeken naar fiscale optimalisatie. Een kwestie van net even anders aanpakken door middel van pro actief advies, waardoor je echt onderscheidend kunt zijn. Als dat lukt, dan denk je daadwerkelijk met de klant mee.”

www.vanbraakaccountants.nl

Hennie van Braak

Meijer Metal, de kracht van mensen en technologische innovatie

Toonaangevend familiebedrijf in de Nederlandse metaalindustrie met een sterke focus op innovatie. Passie voor techniek: Industrie 5.0 aan de Oudebildtdijk. Nuchterheid, focus, vakmanschap en optimale dienstverlening. Alles voor een zorgeloze productiestroom. Wie komt ook ondernemen in het familiebedrijf?

Nuchter en eerlijk, vakkennis in de metaal, voortdurend innoveren. Vierde generatie familiebedrijf met 175 mensen in dienst. Partner voor logistieke bedrijven, de agrarische sector, verpakkingsindustrie en de foodsector. Specialist in het maken van samenstellingen, omkastingen, framebouw en assemblage. De Meijer Groep in Sint Jacobiparochie omvat Meijer Metal en Meijer Handling Solutions. Handling Solutions is vooral bekend als s’ werelds grootste fabrikant van hydraulisch uitschuifbare heftruckvorken onder de naam KOOI®REACHFORKS. Het bedrijf is gespecialiseerd in de productie van logistieke supply-chain oplossingen. Meijer Metal zet de toon in de verwerking en constructie van plaat-, buis- in staal, rvs en aluminium materialen. Twee bedrijven onder één dak die elkaar versterken.

Een familiebedrijf dat zich kenmerkt door loyaliteit aan de omgeving, de mensen die het bedrijf vormen, de creativiteit in ontwikkeling en efficiency in productie. Investeren in mensen en

middelen vormt de leidraad voor succes. „We begonnen hier in 1921 als lokale eenmanszaak. Nu zijn we een krachtig productie- bedrijf, dat zich in de loop van haar bestaan voortdurend heeft aangepast aan ontwikkelingen in de markt. Meijer Metal is een van de meest toonaangevende Nederlandse familiebedrijven in de metaal en produceert voor zo’n vijftien vooral Nederlandse Machinebouwers in verschillende markten die allemaal internationaal actief zijn. We staan bekend om onze hoge kwaliteit, betrouwbaarheid en hoge klanttevredenheid. Onze innovatiekracht toont de synergie met onze klanten: uitwisseling van kennis en inzicht, voortdurend streven naar verbetering van productie en processen. Onze focus ligt op Industrie 5.0, de synergie tussen mens, machine en omgeving. Het is de manier om te voldoen aan de hoge standaarden van onze klanten en onszelf, aan verdere operationele efficiency en betrouwbaarheid, aan het elimineren van fouten en verlagen van kosten. Het is onze keuze om te zorgen dat we als bedrijf een gezonde

toekomst houden, want we weten dat we er in de toekomst steeds minder vakkrachten beschikbaar zullen zijn”, vertelt CEO Hendrik Meijer.

Vanuit de passie voor techniek en door focus en aandacht is in de loop van ruim 100 jaar een toonaangevend en technologisch gedreven metaalbedrijf ontstaan, dat trouw is aan haar omgeving. „Dat hoort bij wie we zijn. We weten waar we vandaan komen, we hechten aan relaties. Met onze mensen, onze opdrachtgevers en leveranciers. Waar we nu staan, hebben we samen bereikt. Met de mensen en de omgeving en dat is het fundament waar we in blijven investeren.”

Autonoom produceren Daarbij hoort voor Meijer het continue investeren in het machinepark. In de productiehal van 17.000 vierkante meter wordt de dienst uitgemaakt door de samenwerking van vakmensen en steeds meer autonome machines. Plaatlasers, las-, frees- en kantrobots met

Reinder Hoekstra en Hendrik Meijer

automatische aan en afvoer worden gebruikt voor de bewerking van halffabricaten. Met behulp van AGV’s, Automated Guided Vehicles, worden hun materiaal zoals las- en freesmallen, geheel zelfstandig en geduldig uit het unieke buffermagazijn gehaald en gebracht. Naast twee freesbanken met robots staat de nieuwste aanwinst van Meijer Metal, een SafanDarley kantrobot. De indrukwekkende machine wordt deze maanden in gebruik genomen. „We zijn nu bezig met het testen en, samen met de fabrikant, het opleiden van mensen. Zo bouwen we iedere keer verder aan het automatiseren van de productie en het verhogen van onze output”, vertelt Reinder Hoekstra, COO van Meijer Groep. „De robots zetten we in voor de grotere en repeterende series producten. Bijvoorbeeld de nieuwste kantrobot; het fascinerende van deze robot is dat hij ieder werkstuk met sensoren controleert en daardoor met de juiste input continue kwalitatief hoogwaardige producten produceert. Kijk, een vakman is meer dan in staat om met een machine sneller te kanten dan deze robot, maar het grote verschil zit zowel in de controle als in de autonome en de foutloze productie en het feit dat de robot 24/7 kan draaien. Met het buffermagazijn, de AGV’s en de verschillende robots kunnen we in de avond en in

de weekenden gerust series produceren zonder dat we erbij zijn. Bovendien zorgen we hiermee voor betere Arbo technische omstandigheden voor onze vakmensen, door het zware repeterende werk te automatiseren. Nu zijn we bezig om een groter deel van de productie van Meijer Handling Solutions te automatiseren. Het is een volgende stap in het synergievoordeel voor de groep, want wereldwijd is de potentie van onze gespecialiseerde heftruckvorken en pallethandling producten enorm. Het is prachtig om te zien hoe die automatisering van processen nieuwsgierigheid wekt bij onze mensen. Ze willen heel graag weten hoe het werkt, wat ze ermee kunnen en hoe ze samen met die machines ook zelf een volgende stap kunnen zetten.”

Gezocht: ondernemer in uitvoering met passie voor techniek

Het kenmerkt de metaalspecialisten van Meijer: samenwerken om de klant te ontzorgen. Van engineering tot uitvoering en transport, alles moet naadloos op het gewenste moment aansluiten. Voor de uitvoering binnen Meijer Metal zoeken Hendrik en Reinder daarom nog een productiemanager met de passie voor techniek die kenmerkend is voor het bedrijf. „Een heerlijke baan waarin je alle vrijheid hebt om te

ondernemen binnen dit bedrijf. Passie, samenwerken met alle afdelingen, meedenken voor klanten, oplossingen aandragen, versnellen en verbeteren van automatisering naar optimale productie”, zegt de COO over de baan die hijzelf met veel plezier zelf vervulde. „En perspectief om jezelf en je veertig collega’s verder te ontwikkelen. Ondernemen in de productie van een familiebedrijf, een prachtige combinatie.”

Scan de QR-code voor de vacature.

meijerbv.nl

6 t/m 10

MAART 2024

Stap aan boord tijdens Boot Holland!

Dompel jezelf onder in de boeiende wereld van watersport! Of je nu een liefhebber bent van sloepen, tenders, weekenders of op zoek bent naar een motorjacht, op Boot Holland vind je alles wat je zoekt. Liever huren? Ontdek talloze mogelijkheden op het recreatieplein. Maar dat is nog niet alles! Boot Holland is eveneens de plek waar je alles kunt vinden over duurzaam varen, en er is een breed scala aan watersportaccessoires en scheepsbenodigdheden te ontdekken

Mis de boot niet! Koop je tickets met korting voor dé enige indoor watersportbeurs van Nederland via de QR code of boot-holland.nl