Fecri Afak Dergisi 6. Sayı

fecri âfâk edebiyat ve fikriyat

Bahar/2020

Yıl: 7 Sayı: 6

Gökyüzünü görebiliyorsan ufuk çizgini

kendin çizmelisin.

Güven Adıgüzel - Sefa Toprak - Mızrap Güleç - Hamza Karademir - Burak Tekiner - Ahmet Salih Şahin Samet Temir - Enes Karademir - Semanur Bozok - Furkan Selçuk Soylu - Burak Yazıcı - Hilal Kaya - Özlem Koç Hamza Kaplan - Emre Korkut - Feyzanur Karagöz - Mehmet İyidoğan - Yusuf İkbal

Edebiyat ve Fikriyat Dergisi

fecri âfâk

Sayı: 6

Yıl :7

Bahar - 2020

İmtiyaz Sahibi ENES KARADEMİR Yazı İşleri SAMET TEMİR Genel Yayın Yönetmeni MIZRAP GÜLEÇ Yayın Danışmanı HAMZA KAPLAN Sanat ve Sinema HAMZA KARADEMİR Âfak’ın Dört Atlısı ABDURRAHİM GÜNER AHMET SALİH ŞAHİN BURAK TEKİNER BURAK YAZICI Basım Merkezi Efor Copy Yayın Türü Yerel Süreli İletişim afakdergisi@hotmail.com instagram.com/fecriafak twitter.com/fecriafak facebook.com/fecriafak Fecri Âfâk Dergisi (2013-2020) Ticari amaçlı bir dergi değildir.

Yayınlanmayan yazılar iade edilmez.

Yazılar için telif ücreti ödenmez.

Coca Cola ve Tekbir giyimden reklam almaz. Her hakkı saklıdır.

Yazılı izin olmaksızın içerik kullanılamaz. Fiyakalı dergilerden haz etmez.

Hiçbir holdinge sırtını dayamaz.

Parayla satın alınamaz.

Miroğlu yasalarına uymayı taahhüt eder.

“Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ iken” Herkese esaslı bir merhaba!

Uzun bir aranın ardından 6. Sayımızda sizlerle buluşmak heyecan verici. Edebiyat dergilerinin yerini internet yayınlarının almaya başladığı şu günlerde dergilerin önemi bir kat daha ortaya çıkmaya başladı. Dergi okumak, blog sayfaları veya kitap okumak gibi değildir. Artık bunu ayırt edebilen okuyuculara sahibiz. Dergi zekalar toplamıdır.

Fecri Âfâk Dergisi olarak kültür ve edebiyat sahasında varlık gösterebilmek bizim için onur verici bir durum. Ülkemizin bir ucundan diğerine tebrik mesajları alıyoruz. Bu da bizim aşkımızı ve gayretimizi artırıyor. Her defasında bunun son sayı olup olmadığını soran kişilere sonunu düşünmediğimizi belirtip sahneyi kapatasımız geliyor. Sonra da kadirşinas okuyucularımıza teşekkür etmek…

Yazmak, insana öğretilen en yüce eylemlerden biridir. Bu anlamda dergimizi genç yazarların kalemlerini güçlendirdikleri bir okul olarak gördük. Daha önemlisi kelimelerle kendi ufkumuzu çizdiğimiz ve muhayyilemizi oluşturduğumuz bir dünya. Dar kalıplara aldırmadan, hiçbir güdüme girmeden, sonu izm’le biten ideolojilerden uzak bir kıpırtı.

Bu sayımızda çok değerli bir misafirimiz var.

Edebi Müdehale serüveninden beri takip ettiğimiz, ulusal dergilerde başyazıları olan efsane bir yazar. Güven Adıgüzel dergimiz için yazdı.

Yeni sayımızda görüşmek üzere esenlikle kalın.

.

enes kar ademir

“Ey artık ölmüş olan at! - dediler Ne güzeldi senin çılgınlığın, ne ulaşılırdı!

Sen açardın, Otuzüçbin at türünün tek kaynağıydın sen!

Tüylerin karaparlaktı. Koşumların, - kokulu yağlarla ovulup parlatılannasıl yakışırdı sağrılarına ve göke.

Göke bir ululuk katardı sonsuz biçimin, at!

Turgut Uyar

GÜVEN ADIGÜZEL

Asalet, Talih, Sadakât

Türk’ün Muradı; At

Düzenli olarak at binmeye heveslendiğim, hayatımın o en güneşli ve güzel günlerini hayırla yâd ederim hep. Bilirim ki, bazı anlar yaşamın bizatihi kendisini kapsayacak kadar anlamlı ve büyüktür. Bir at çiftliğinde eski yarış atı namıyla maruf, huysuz kız Sıla’nın sırtına tırmandığım o an mesela, tedirgin olduğumu anlamışçasına huysuzlanmayı bırakıp eyerinin üzerine yerleşmemi bekleyen Sıla’nın sırtında, dünyanın bütün dertleri geride kalmış gibiydi sanki. O anı unutamam.

Dengede durmaya çabalamanın heyecanıyla rüzgâra karşı yürümenin görkemi arasında gidip gelen epik bir ruh hali. Atımın terkisine atıp her şeyi, dörtnala uzak alemlere doğru koşturmanın çiçeği! İnsan bir atın üzerindeyken, başka hiçbir duyguyla kıyaslanamayacak kadar coşkun, derin ve güçlü hissediyor. Hayır, muzaffer bir komutan edasıyla değil, daha büyük bir ahengin içinden duymayı kastediyorum. Atın sırtı, yani eyerin tam ortası, dik bir şiirin giriş dizeleri gibi.

Kalbimde Âdiyât Suresi… Necip Fazıl’ın “At’a Senfoni” kitabında gördüğüdür; “Kalem gibi incecik dört ayak üzerinde, dünyanın en ahenkli gövdesi, en vezinli boynu ve en haşmetli kafası.

Sonra bütün bunları birer imparator mantosu halinde bürüyen, yağız, doru, al ve kır, pırıl pırıl kürkler. Şahane, şahane; sürmeli, tahrirli, akı görünen gözler. Zarafet tuğrası yele ve satvet arması kuyruk... “ Bir Moğol atasözü “ruhunuz yoksa atınız koşmaz” der. At, asalet, talih ve sadakat temsilidir. İnsan atı ehlileştirmiş, atlar da insanın ruhunu güzelleştirmiştir. At sahibine sadıktır. Eğer tüm kalbiyle güvenirse ona, ayrılmaz bir bütün, hatta etle tırnak gibi olmayı ister, kader arkadaşlığı yapar sahibiyle. Gidilecek ne kadar uzak varsa, olanca gücüyle yakın etmeye çalışır,

gerekirse çatlayana değin koşarak aşar bütün yolları. İnsanın atlarla olan münasebeti, yaklaşık 5 bin yıldan beri devam eden kadim bir geçmişe dayanıyor. Atların, hizmet ettikleri insan’ın ruhunu da yücelten bir varlık olarak tebarüz ettikleri o ilk andan bugüne kadar unvanları hiç değişmemiştir; insanoğlunun en güzel yoldaşı! İnsanla at arasında kurulmuş o güçlü bağın derinlemesine bir anlamı var elbette. İsmet Özel’in yaptığı bir kapalı salon toplantısında söylediği şu sözleri mesela; “Bizim topraklarımızda iki kez at katliamı yapıldı. Birisi, 1947-48 yıllarında diğeri 1962-63 yıllarında. Çünkü Türkleri atlarından mahrum ederek ancak dilenci durumuna sokabilirdiniz. Koşumları olacaktı, eyerleri olacaktı.

Yani bu çok canlı çok aktif çokta çevreci bir iktisadi çevrim, bir iktisadi cycle doğuran bir şeydi.

Bu bir. İkincisi çok önemli. İnsanların atlarla münasebeti. Atlar, Allah´ın, yani Allah bize at yetiştirmeyi emrediyor, övdüğü hayvan. Ve insanlar at yetiştirir diyorlar. Hayır, atlar insanları yetiştirir.

Yani insanlar atlarla kurdukları münasebet dolayısıyla daha üstün bir ruhi meziyet sahibi olurlar.”

GÜNEŞ DİYARINDAN GELEN KUTLU ATLAR

Çin kaynaklarında geçen “Türklerin hayatı ata bağlıdır” ifadesi, at üstünde yaşayan bir kültürü tanımlamak için kullanılmış çok yerinde bir tasvir sayılır.

Gökyüzünden yeryüzüne indirildiğine inanılan uğurlu bir canlı olarak Türklerin hayatının tamamına nüfuz eden at, Orta Asya steplerini mesken tutan kültürlerin hepsinde kutlu bir hayvan olarak kabul edilmiştir. Kutlu ve şans getiren. At, kadim Türkler’de yunt olarak adlandırılır. Türk burada ikamet eder. Güneşin doğuşundan günbatımına kadar; gün atla başlayıp, atla biter. At sırtında geçen bir ömürdür bozkırda yaşanan. Atla kanatlanır Türkler. Dörtnala uçarak 7 iklim, 4 bucak, 3 kıta boyunca nal izleriyle nam salarlar. Kaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lügati’t-Türk’te kullandığı “At Türk’ün kanadıdır” ifadesi de böylelikle o derin anlamını bulur.

Erine aygır, dişisine kısrak, yavrusuna tay, iğdiş edilmişine beygir, cenk meydanına çıkanına rahş, hepsine birden at! Yiğidin uğraşına eş, yoluna refik, kılıcına yoldaş. Kutlu atlar güneş diyarından gelirler. Pegasus’tan Tulpar’a uzanan

bir mitolojik hatta gezen o ateş yeleliler. Bamsı Beyrek düşmana esir düştüğünde, onu tam 16 sene bekleyen, ebedi sadık, satrançta şövalye, Kutadgu Bilig’de zaman, Türk’e kanat, şaha kalkışında kâinat, Amerikan steplerinde mustang.

Kuzey rüzgarlarından yapılmış, sağrılarına şimşek yalazı değmiş, gökyüzü ile yeryüzü arasında salınmış, dizginleri erini arayan, dört nala süvari, vahşi tabiatında yılkı, nefesi kötü ruhları kovar, cennet rüzgârları iki kulağı arasından eser, tetikte bir yaşam, uykusu hep ayakta! Manas’ta Akkula, Battal Gazi’de Aşkar, Köroğlu’nda Kırat, Beyrek’te Deniz Kulun, Miraç’ta Burak, İmam Ali’de Düldül ve Fergana Vadisi’nde kan terleyen gök atları!

At; güçlü ve zarif, heybetli ve estetik. Türk’ün ve uzakların simgesi, özgürlüğün ve sadakatin. Üzengiden sonra görünmeye başlayan o yüce dağın tepesine sıçrayarak tırmandığın eyerin, kirpiklerine değin tenine saldıran o rüzgâr ve uzaklara bitimsiz hayranlığın; doruklara sevdalanmaktır at. Harp meydanlarında, cirit sahalarında, Orhun yazıtlarında, kıl çadırlarda, dörtnala koşularda ve gelin toylarında anılır adı. Sütünden kımız, kılından kopuz, derisinden giysi, eyerinden ufuk, rüzgarından zafer ve asaletinden huzur elde edilir. Merhametlidir at, savaşta bile üstüne basmaz insanın. Ve savaşçılar atlarıyla birlikte gömülürler toprağa. Yelelerinden kopan her parça bir başka fırtınaya yel olur.

Rüyada at görmek bir murada ulak. İyi talih, güzel baht. Dolu dizgin dört nala koşar ufka doğru. Tasavvufta afetlerinden arınmış nefistir at, Allah yolunda hizmete koşulmayı da simgeler. Aytmatov’un Sultanmurat romanında geçen o cümle; “şansın sana gülmesi için atlarına çok iyi bakacaksın” Şimdi yeniden Sıla’nın sırtındayım. Attan daha iyi bir yoldaş yok insana.

SEFA TOPRAK

Kalmak Zor, Kaçmak Güç Kalmak zor, kaçmak güç Gün ağarmadan çıktılar yola. Baba siyah paltosunun yakasını kaldırdı, korusun diye soğuğa, ayaza karşı. Atladı yaylının üstüne, aldı dizginleri eline “bismillah” dedi. Hayata, güne, geleceğe, ekmeğe, hilalin parıltısına; gücenmişliğe, korkutulmuşluğa, kimsesizliğe inat… Kadın hiç konuşmadan bindi, yaylının arkasında yer bulup kendine; burukluğa, bu suya damlayan zehir gibi geceyi bilinmez bir griliğe, laciverte boyayan mahzunluğa tahammül edercesine ah etti içinden.

Adam duymuş gibi döndü arkasını… Hayret eder gibi bakmadı ağaran günün yüzüne. Çocuk bir çıkın dolusu hayaller getirip koydu anasının kucağına. Sokuldu “uyu sen yavrum” diyen sesin sıcaklığına.

“Hayda!” çekti adam, iki yaşlı kısrağa kırbaç niyetine. Uzun kavak ağaçlarının altından geçtiler patika yollardan, kurumuş ırmak kenarlarından, yakılmış bir ormanın heyulasından.

Gün bir türlü ağarmıyordu.

Ay ışığıydı yol gösteren. Yaylının ahşap tekerlekleri çiğ düşmüş toprakta iz bırakıyordu. Bir garibin, içinden çıkılmaz kader izleriydi.

Esen rüzgârla eğilen kavak ağaçlarının çıkardığı ürpertici ses çocuğu uykusundan uyandırdı.

Adam bir sigara yakmıştı, dumanı kadının yüzüne vurarak geriye doğru savruluyordu. Yaylının dönen, döndükçe sarsan tahta tekerlekleri sessizliği bölen tek şeydi.

Adamın suratında ince bir çizgi vardı. Kırışık al-

nının ortasından çenesinin altına kadar uzanan bu çizgi arkasında bıraktığı “her şeye” dairdi. Geri dönülmeyeceği bilinerek çıkılan bu yolda gidecekleri tek bir istikamet vardı ve şuanda o yol üstündeydiler.

Bu kaçış, kadının içine hiç sinmemiş lakin adını koyamadığı bir sessizlikle de apar topar toplamıştı eşyalarını. Kocasının arkasında hep bir dağ misüllü durmanın gereğini anasından öğrenmişti, gereğince hareket ettiği için günlü hoşnuttu. Aklında yeni çevirdiği kasnakta yarım kalan işlemesi vardı. Çıkarken almaya fırsat bulamamıştı. Varsın olsundu…

Kucağındaki çocuk, kadının hayra yorduğu bir düştü…

Kadın, Memişin Tekke’si derler, köye inen son selde yıkılıp yerle bir olması beklenirken hiçbir zarar görmemiş olmasıyla ziyaretçi sayısının artmasından yıllar öncesinde gitmişti oraya. Başında dua etmiş, toprağına su dökmüş, kabrin yanına da küçük bir taş dikmiş idi. Ol gecenin içinde gördüğü düşte Memiş ona bir elma vermişti “yarısını sen ye, yarısını da erine yedir” demişti…

Adam kuvvetle çekti dizginleri kendine doğru. Hafif bir sessizlik oldu. Bir yol ayrımına gelinmişti. Yol çatallanmış adam çocukluğundan bu güne belki de binlerce kez geçtiği bu iki yol karşısında bigâne kalmıştı.

“Atlar biraz soluklansın…”

Kadın uyuşmuş ayaklarını açmak için çocuğu kucağından alıp yanındaki minderin üzerine bıraktı.

Ağır ağır indi yaylıdan. Adam iki eli belinde, yine o acı izin buruşturduğu yüz ile baktı kadına. “Evladımın üzerine yemin ederim. Yoksulluğumun ve kırılan onurumun üstüne de yemin ederim. Ben yapmadım beyim dedim, dinletemedim.” Dedi adam. Kadın hiçbir şey sormamışken...

Adamın çaresizliğini gözlerinde görmüştü kadın.

Hava aydınlanmamıştı ama o siyah gözlerin içindeki canlılığın yerinde olmadığını görmüştü. Adam âdeti olmadığı üzere üst üste iki sigara içmişti, kadın bunu görmüş hiç ses etmemişti.

Yol ikiye ayrılmış kaderin onları hangi yöne sevk ettiğini görememişti adam. İçinden çıkılmaz bir haldeydi ki çocuk seslendi. “Ana…” Kaçmak erkeklik onurunu eziyor, kemiriyor, paramparça ediyordu ama başka bir çıkar yol mu var ki diyordu. “benim gücüm yetmez Allah’ım, ben onlarla baş edemem… sen.. Allah’ım..”

MIZRAP GÜLEÇ

Mezarcı Selahattin Sabah olmak üzereydi. Yatağının içinde gerinerek doğrulup oturdu. Bugün abisiyle eski mezarlığın arkasındaki ormanlığa gideceğini düşündü.

Kurumuş bir kavak ve iki çam ağacını devireceklerdi. Devrilecek olan ağaçları düşünürken yaşının kırk olduğunu hatırladı. Kaybolan yıllarını düşündü. Sonra bunca yıl ne iş yaptığını hatırladı. Boynunun arkasında beliren soğuk bir ter damlası, soğuk bir mezar yalnızlığı hissini uyandırırcasına sırtına doğru akmaya başladı. Babası abisini marangozluğa çırak göndermiş, kendisini ise mezar kazma ve mezarlığın bahçe işlerini düzenlemede yardımcı olarak yanında bulundurmuştu. Sonunda babasının ölümüyle de, yapayalnız bir mezarcı olmuştu. Hiç evlenmemişti. Yeni ve henüz küçük olan bir mezarlıkta çalışıyordu. Ölüleri çok sevip mezarlığı evi gibi görüyordu. ‘’Bu mezarlık benim ekmek teknem’’ diyor, işini özenle yapıyordu. Kasabada ölümlere sevinen tek kişi oydu. Belediyeden maaşı vardı. Ama ölenlerin ailelerinden de küçük bir bahşiş alıyordu.

Parayı alırken de kendi annesinin ölümünü gözlerinin önüne getiriyor ve bu sayede takınabildiği en mutsuz insan yüzüyle aslında para umurunda değilmiş gibi, ölenlerin ailelerinden parayı gönülsüzce alıyordu. Aslında hiç kimse bilmese de bu küçük kazancın olduğu günler, onun için en mutlu günlerdi.

Bugün gözlerini cevabını veremediği bilinmez bir korkuya açtı. Anlayamadığı bu hissi ilk defa yaşıyordu. Ayağa kalktı. Pencereye doğru yürümeye başladı. Perdeyi aralayıp tam evinin önünden uzayıp giden mezarlığa bakacağı sırada, kapı sert sert çalındı. Koşarak kapıyı açtı. Abisiydi gelen; -Dürzüüüüüü! Uyuyor musun haalaaaa? Çabuk çabuk giyin üstünü! Çabuk dedim sana, hala neyi bekliyorsun?

-Tamam tamam abi! İki dakikaya hazır olurum şimdi!

Abisi evin önünde ki kütüğün üstüne oturup, cebinden tabakasını çıkarıp bir sigara sardı. Önünde uzayıp giden mezarlığa uzun uzun gözlerini belertip sarma sigarasını içiyordu. Gün yeni doğuyordu.

-Hazırım abi.

Traktörün sesiyle orman yoluna koyuldular. Orman, eski mezarlığa bitişik olduğundan mezarlığın devamı gibi gözüküyordu. Dört saatte üç ağacı devirip, belediyenin de vinci yardımıyla römorka yüklediler. Ateş yakıldı, su kaynatılıp çay demlendi ormanda. Vinç operatörü ve abisi bir yandan yemeklerini yerken bir yandan da tarlaların mahsulünden, vinç operatörünün bu sene buğdaydan kâr ettiğinden, kasabada yeni yapılan evlerden, ev yaptıranların durumunun demek ki iyi olduğundan konuştular. Kendisi susuyordu.

Kalktı, eski mezarlığa doğru yürümeye başladı.

Mezarlığın şimdiki durumu çok kötüydü. Bu büyük mezarlığın her yeri otlarla kaplanmış, yağmurlarla oluşan çamur yığınları küçük tepeler ve çukurlar meydana getirmiş, mezarlığı tanınmaz hale sokmuştu. Dikkatle bakılmazsa buranın mezarlık olduğu bile anlaşılmazdı. Seçerek yürüdüğü mezarlar arasında, babasıyla kazdığı mezarlara baktı. Onları kazarken babasının mezar kazma inceliklerini anlattığı anları hatırladı. Babasıyla kazdığı ilk mezar geldi aklına, gözleriyle mezarı aradı hemen. Görür görmez yanına gitti mezarın.

Mahalleden Şerife teyzenin mezarıydı bu mezar. Şerife teyzenin onu ne kadar sevdiğini hatırladı.

Oğlu Ahmet, onun en yakın arkadaşıydı. Şerife teyze; Ahmet ile onu hiç ayırmaz, ikisini de öz oğlu gibi görürdü. Çoğu gece Şerife teyzenin evine gider, oğlu Ahmet’le aynı odada kalırdı. Şerife teyze sabahları ikisini de uyandırır, kahvaltılarını

hazırlar okula gönderirdi. Ahmet okumuş, avukat olmuştu. “Şerife teyze öldüğünde” dedi; “Daha on dokuz yaşındaydım.” Şerife teyzenin mezarını kazmaya gitmek istememişti ama babasına itiraz edememiş, çekinmiş ve sessizce babasının peşine takılmıştı. Sonra babasının ilk kazmayı vurduruşunu hatırladı. Kazmayı kaldırdığı an; yüreğinin korkuyla dolduğunu, nefesinin bir daha hiç geri gelmeyecek gibi durduğunu, kusacağını, gücünün tükendiğini hatırladı. Ama yine de kazmayı vurabilmişti babasının bağırtısıyla, hem de var gücüyle. O gün babasından nefret etmişti. Fakat yeni mezarlar kazdıkça bu nefretini de, Şerife teyzeyi de, korkusunu da unutmuştu. Babasının hoşuna gidiyordu onun mezar kazması. İşin inceliklerini öğrenmiş, işi kapmıştı; aç kalmayacaktı. Babasının son zamanlarını hatırladı; artık hiç karışmıyordu işine. Tek başına mükellef bir şekilde ölülere mezarı hazırlarken, babası da annesinin mezarına gider, uzun uzun kıpırdamadan düşünür vaziyette oturur, dua ederdi. Babasının mezarını düşündü başını kaldırıp. Mezarın yanına gitti. Babası; öldüğünde mezarının nasıl kazılması gerektiğini, sanki ilk kez mezar kazacakmış gibi üç dört defa anlatmıştı ona. Babasının; ‘’Unutma haa ananın yanına gömeceksin beni’’ dediğini hatırladı.

Annesinin mezarına baktı. Annesi öldüğünde dokuz yaşındaydı. Hatırlıyordu, hiç unutmamıştı annesini. Ama sadece hayal gibi; sanki gerçekte hiç yaşamamış, rüyada görmüş gibi hatırlıyordu... İçinde bir burukluk, bir acı, bir yalnızlık doğdu birdenbire.

Yutkundu. ‘’Özledim’’ dedi. Gözleri doldu. ‘’Anne seni çok özledim’’ dedi. Mangal başında annesinin dizlerinde uyuduğunu, annesinin başını okşadığını, sımsıcak sesiyle ‘’canım oğlum’’ diye fısıldadığını anımsadı... Ve sonra annesinin ölümünü… Annesinin mezarına sarılıp hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı.

Ağlarken ansızın kendine doğru yürüyen biri varmış gibi bir ses... İçini korku kapladı bir anda. Başını kaldırdı yaşlı gözleriyle. Ona doğru bakarak yürüyen bir kadın yaklaşıyordu. On metre kadar yakınında durdu. “Niye artık yanıma gelmiyorsun, nasılsın, beni unuttun mu?” der gibi kinayeli bir gülümseme ile bakıyordu. Elinde erguvanlar ve papatyalardan bir demet vardı. Elindeki demeti burnuna götürüp koklanıyordu arada bir. Şarkı söyler, hafiften de sallanarak dans eder gibi bir hali vardı. O şaşkınlıkla kadına bakıyor, kadınsa içten bir gülümseme ile ona bakmaya devam ediyordu. “Kim bu kadın?” dedi içinden. Bu kadını tanıdığını, hatta çok

iyi tanıdığını düşünüyor, hissediyordu. Ancak nerden tanıdığını, kim olduğunu bir türlü aklına getiremiyordu. Kadın, hafif kısaydı ondan. Sapsarı güneş ışığı gibiydi saçları. Kapalı fakat canlı bir yeşillikte, omuzlarından ayak bileklerine kadar salınan bir entari vardı üzerinde. Çıplak omuzları ince, kırılgan bir yapıdaydı. Bembeyaz bir ten...

Bu süt beyazlığı, omuzlarından başlayıp boynuna dolanıyor, kulağının arkasındaki saç diplerinde son buluyordu. Belinde parlak, gümüşten bir kemer vardı; beli çok inceydi. Etine dolgunluğuyla birlikte narin bir vücudu vardı. Yirmili yaşlarda bir kadın olmalı diye düşündü. Yanaklarında baharın gelişini müjdeleyen bir canlılık hâkimdi.

Kocaman gözleri yeşil bir yakut gibi parlıyordu.

Yüzü ne düz, ne yuvarlak ne de büyüktü. Alnı geniş, çenesi küçük, hafiften de elmacık kemikleri belirgindi. O, dikkat ve hayranlıkla kadına bakmaya devam ediyordu; yay gibi kalın kaşlar, çok küçük ve yuvarlak burun, kuş gagası gibi küçük bir ağızda kalın dudaklar… O da gülümsemeye başladı kadına ve ayağa kalktı. Kadın, onun gözlerinin içine bakarak, hafif hafif adımlarla yaklaşmaya başladı. Burun buruna geldiler. Aralarında bir parmak büyüklüğünde boşluk vardı. Kadın, elindeki demeti kaldırdı, onun burnuna yaklaştırdı. Eğildi, gözlerini kapattı, demeti kokladı.

-Baba, amcamın neyi var?

-Doğuştan epilepsi oğlum…

-İyi ama daha önce hiç böyle olmamıştı sanki.

-Beş yıl önce olmuştu en son. O gün şehre inmiştin sen. Bir de anamız öldüğü gün nöbet geçirmişti. O gün de hastalığını öğrenmiştik. Anamız öldüğünde amcan daha çocuktu. Haplarını her gün kullanırsa bir şey olmuyor ama. Aslan gibidir benim kardeşim.

Hekim; -Hah, kendine de geliyor.

Gözlerini yavaşça açtığında karşısında bulanık bir halde abisini gördü. Bir süre sonra abisinin yüzü netleşti gözlerinde: -Selahattin çok korkuttun beni. Sabah hapını almadın değil mi?

-Unuttum abi!

Oscar’lı

Parazit Filmi Üzerine HAMZA KARADEMİR

Daha önce Snowpiercer ve Okja filmleriyle bilinen Güney Koreli yönetmen Bong Joon Ho tarafından kaleme alınan ve yönetilen Güney Kore yapımı Parazit(parasite), en iyi kurgu ve en iyi prodüksiyon dahil 6 dalda aday gösterildiği 92. Oscar Ödülleri’nde En İyi Film, En İyi Yönetmen, En İyi Uluslararası Film ve En İyi Orijinal Senaryo ödüllerini kazanan film oldu. Yılın iddialı yapımları arasında olan ve 11 dalda aday gösterilen Joker, 10’ar dalda aday gösterilen Once Upon a Time in Hollywood, The Irishman ve 1917 gibi filmleri ardında bırakarak 6 farklı dalda Oscar a aday olan ve 4 ödül kazanan Parazit filmi, Oscar tarihinde ilk kez İngilizce olmayan bir film olarak En İyi Film seçilmesiyle Oscar tarihine geçti. Film ayrıca Cannes’da

Altın Palmiye kazanan ilk Güney Kore filmi olmasının yanı sıra, Altın Küre ve BAFTA ödüllerinde de En iyi Yabancı Dilde Film ödülüne layık görüldü.

Parazit’in merkezinde birbirini aynalayan, biri burjuva sınıfına mensup diğeri onun sahip olduğu bütün ayrıcalıklardan yoksun iki çekirdek aile var. Sınıf farklılığından yola çıkan filmin hikayesi ilk başta sıradan gibi gözükse de sıradan gibi gözüken durumlar zamanla yerini kendi hayatımızda dahi farkına varmakta zorlandığımız, göz ardı ettiğimiz veya alıştığımız bir gerçekliğe bırakıyor.

Yoksul bir ailenin zengin bir ailenin evine hizmetçi olarak girişi etrafında sınıf farkları, kapitalizm ve aile ilişkilerinin göz önüne serildiği filmde, bir tarafta servetin klasik bir tablosunu sergileyen, ünlü bir mimarın tasarladığı, ultra modern, aydınlık, ferah malikanelerinde lüks ve konfor içinde yaşayan Park ailesi, diğer tarafta ise Seul’un altyapıdan yoksun gecekondu mahallelerinden birinde, şiddetli yağmurda taşan lağım sularının bastığı, rutubet kokan bir bodrum katında yaşayan, sokak kültürü ve zekâsı bakımından zengin ama başka hiçbir zenginliğe sahip olmayan Kim ailesi var. İki aile ve iki mekân üzerinden ilerleyen filmde sınıf zıtlıklarının temsili tahmin ettiğimizden daha ileri düzeyde karşımıza çıkıyor.

Parazit filmi konusu ile dikkat çekiyor. Filmin başında pizza kutusu katlamak gibi basit işler yaparak karınlarını doyurmaya çalışan Kim ailesinin dört üyesinin dördü de işsiz.

Evlerinde interneti bile olmayan Kim ailesinin wi-fi sinyalini yakalayabildikleri tek yer ise tuvalet ve bu onlar için bir lüks olarak gösterilmekte bizlere. Kim ailesinin oğlu Kiwoo’nun, bir arkadaşının yardımıyla üniversite mezunu bir İngilizce öğretmeni rolüne bürünüp Park’ların kızına ders vermeye başlamasıyla ana konuda şekillenmeye başlıyor filmde. Zamanla ailenin diğer fertleri de gerçek kimliklerini gizleyip Park ailesinin evinde işe girmeye başlıyor. Kim ailesinin erkek çocuğu Ki-woo, Park ailesini, oğullarının iyi bir resim öğretmenine ihtiyacı olduğuna ikna ediyor. Kim’ler, çevirdikleri dolaplar ve kurdukları komplo veya planlamalarla Park ailesinin şoförünü ve hizmetçisini işten attırmayı başarınca baba Kim ve anne Chung-sook’a da uygun işler Park ailesinin evinde bulunuveriyor. Bir süre zengin hayatı yaşayan Kim ailesinin bu düzeni ve konforları, düzen kurup işten attırdıkları önceki kadın hizmetçinin eve girip gizli bir şey yapmak için Kim ailesinden yardım istemesiyle son bulmaya ve bir anda ters düz olmaya başlıyor.

Yönetmen her ne kadar filmde zenginlerin mi yoksa fakirlerin mi parazit olduğunu ve yaptığı film ile kapitalist sistemi eleştiriyor gibi gözüküp bu durumu bizden sorgulamamızı istemiş olsa da aslında kapitalist düzenin yanlışlığını ve haksızlığını söyleyen bir uyarı bulundurmuyor film. Öyle ki Parazit filmi, muhatap olarak yüzünü tüm insanlara değil de zenginlere dönüyor. Tüm kötü huy ve ahlaklar sanki yoksullara, ezilmişlere aitmiş gibi aktarılırken, maalesef ki iyilik, güzel huyların ve erdemlerin hepsi de iyilere has özellikler gibi lanse ediliyor. O zaman şu soruyu sormadan geçemiyoruz bu noktada; nerde kapitalizmin eleştirisi. İyi-varsıl ailemizin elindeki imkanlarda mı kapitalizmin eleştirisi. Oysaki bunun bir eleştiri olabilmesi için onun sahip olduklarının birçoğuna sahip olamayan yoksulların çektiklerindeki haksızlığın gösterilmesi lazım gelir. Maalesef ki böyle bir haksızlık anlatısı da yok filmde.

Ayrıca yoksul ailelerin veya bireylerin sahip oldukları varlıkların haksızlık üzerine kurulmuş olması burjuvaya karşı eleştirel olabilmenin de önünü kesiyor. Bu arada yoksul her zaman iyidir demiyorum ama yoksul kötü de değildir. Aynı şekilde varlıklı zengin kimseler iyi değildir ama kötü de değildir. Sonuç olarak film kapitalist düzene, mevcut sisteParazitler Kimler? me ve sınıflar arasındaki farklara yani düzen eleştirisine eleştirel bakıyor gibi gözükse de Filmin başlarındaki bir sahnede Ki-woo’nun aslında olan madalyonun tek yüzünü yansıtPark ailesinin küçük oğlunun yaptığı resme maya benzemiş gibi gözükmekte. bakıp “çok metaforik, altında güçlü bir anlam yatıyor” dediğini işitiyoruz. Ki-woo’nun Bu arada merak edenler için duyuralım; Pabu sözleri bir şekilde filmin metaforik yönü- razit’in yakaladığı başarı sonrası Amerikan ne ve altında yatan anlamlara işaret ediyor HBO kanalı, filmin devamı niteliğinde mini aynı zamanda. Filmdeki kilit metaforsa filme bir dizi için de çalışmalara başlamış. adını veren parazit. Film esasen şu soru etrafında dönüyor: Asıl parazitler kimler, varlıklı Park ailesi mi, yoksa onları kandırarak işe giren Kim ailesi mi? Bu sorunun cevabını izleyenlere ve izleyecek olan siz okurlarımıza bırakıyor ve filmin diğer bir yüzüne odaklanarak devam etmek istiyorum bu noktada.

BURAK TEKİNER

İçsel Yürüyüşler – 4

İnsanlar gibi şehirlerinde ruhu vardır. Onlar da tıpkı bizim gibi doğar, büyür, yaşar ve ölür. Edip Cansever’in de dediği gibi ‘‘ İnsan yaşadığı yere benzer / O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer.’’ İşte belki de bu yüzden biz şehirlerde yaşamayız aslında, şehirler bizim içimizde yaşar.

Yaşadıkça da değerini orda bulur. Gün geçtikçe bizden ona, ondan bize bir şeyler siner. Üstat Necip Fazıl’ın Büyük Doğusu, Nureddin Topçu’nun Anadolu’su, Sezai Karakoç’un Şam ve Bağdat’ı, Yahya Kemal’in İstanbul’u, Yavuz Bülent Bakiler’in Sivas’ı, Charles Baudelair’in Paris’i, Eliot’un Londra’sı, Aliya’nın Bosna’sı, Kavafis’ın İskenderiye’si bunlardan yalnızca bir kaçıdır. Bir de hiç gidemesek de aidiyet kurduğumuz, hasretini çektiğimiz şehirler vardır. Nuri Pakdil’e ‘‘nasılsınız?’’ diye sorulduğunda, ‘‘Kudüs gibi’’ diyerek verdiği cevap biraz da bahsettiğimiz bu hissiyatla verilmiştir. Çevremizde her şey betonlaşırken unutuyoruz bu hissiyatları. Unutuyoruz ilk insan kadar eskidir toprak, ilk insan kadar şerefli. Toprağın söylediği, kalbin direnişi ya da metruk bırakılan mevzii... Çekim gücü arttıkça kalbin direnişi azalıyor. Yukarılardan, aşağıya indikçe toprakla ülfetimiz bitiyor. İnsan insana güvenemiyor, sofrasına buyur eden hayli azalıyor. Neon ışıkları aydınlatması gerekirken karartıyor kalbimizi.

Yağmur diniyor, şarkılar bitiyor... Ağaçların söylediğini anlamıyoruz. Onlarla konuşanları yadırgıyoruz. Anlayanları görünce seviniyoruz, mutlu oluyoruz. Sıra sıra ağaçların ardından gidiyoruz beton yığınlar arasına.

Mayamızdır bu anlamda toprak, özümüz. Yaratılış sırrımız. Kalbimizin ta kendisidir. Şairin ısrarla söylediğidir: ‘‘eve dön şarkıya dön kalbine dön!’’ Betonlaştıkça kuşatıldıkça çepeçevre, kalbimizden uzaklaşıyoruz. Ağzımızı dayayıp içtiğimiz suların lezzetini hiç bir hazır su veremiyor. Hangi sularda yüzüyoruz, bilmiyoruz.

Gürültü artıyor sanki bir kaosun ortasına düşmüşüz gibi. Samimi gülüşler, yerini yapmacıklara, hakikat ise sahteye bırakıyor yerini. Kuşatılıyor adeta dört bir yanımız. Mayamız bozuluyor.

Kendimize, kalbimize giden yollarla aramıza kat edilemez mesafeler giriyor. Toprağa yakınlaştıkça kapanıyor mesafe. O yüzdendir Hz. Ömer’in

beni hemen gömün deyişi. O yüzdendir başı oğlu Abdullah’ın dizindeyken, ‘‘başımı toprağa koyun’’ demesi!

Bir rahmetle yüreğimize yüreğimize işleyen bir terennümle ezginin hatırlattığıdır toprak: “ Bulsam ve anlasam bir bir ayak izlerin / Öpsem öpsem ve sonra kardeş olsam toprağa / ayakların değdi diye sevgili / Yalnız Allah adına bir kapansam toprağa’’ Toprak hep kutsaldır. Satın alınamayan, satılırken düşünülen, esaslı adamların ise hiç satmaya yanaşmadığıdır toprak. Cennet mekan Abdülhamit Han’ın, Teoder Herzl’in suratına çarptığı sözlerdir. Yine Kızılderililerin şefi Seattle’nin 1854 yılında topraklarını kendilerine satmalarını isteyen Washington’daki Amerikan yetkililerine yazdığı mektuptaki çarpıcı ifadelerdir: ‘‘Washington’daki büyük Şef bize dostluk ve iyilik dilekleriyle birlikte bizden topraklarımızı satın almak istediğini bildirmektedir. (…) Gökyüzünü ve toprağın sıcaklığını nasıl satabilir ve satın alabilirsiniz? Havanın serinliğine, suyun parıltısına biz sahip değilsek, siz onları nasıl satın alabilirsiniz? (…) Dolayısıyla Washington’daki büyük şef topraklarımızı satın almak isterken bizim gücümüzün ötesinde bir şey talep etmektedir. Ayrıca toprak beyaz adamın kardeşi değil, düşmanıdır. O, annesi olan toprağı, kardeşi olan gökyüzünü alıp satılacak, yağmalanacak bir nesne gibi görmektedir.’’

Ve işte şehirler bir bir yitiriyor mavisini… Kararıyor rengi dünyamızın. Israrla ‘‘ Suya ve yeşile bakmak’’ derken şair, mavinin ve yeşilin perdeleri kapanıyor. Nereye baksam görünmüyor hiçbirisi. Kentte sis ve duman. O şehirler yok artık! Sadece beton yığını kentler ve hissizleşmiş kalpler! Saçlarına mavilik inmemiş kent çocukları. Hayır, kitaplar yalan söylüyor o çocuklara.

Göğün mavi mavi gülümsediği yok artık. Şimdi biz rengi eksilmiş dünyanın insanları! El kadar mavi görünüyorsa pencerenizden, başınızı kaldırınca mavilik görebiliyorsanız bir yerlerde, şükredin ve göz bebeklerinizde biriktirin o ma-

viyi. Ve biz şehrin gürültüsünde boğulan çocuklar için ya da kuşlar için seyredin gökyüzünü!

Mabetlerin minaresini gölgede bırakan beton yığınları, üç artı bir mağaralar, şehrin merkezini kuşatan AVM’ler... Siren sesleri, kan anonsları,duble yollar… Ya şimdi büyük bir medeniyetin rüyasıyla şehirlerin sokaklarına dağılın! Aklansın şehrimiz bir yitik cennet gibi… Bir bedenin en uç noktasına kan ulaştırıp can veren damarlar gibi umut pompalansın şehrimize, aşkla basılsın karış karış her toprağına.

AHMET SALİH ŞAHİN

Bir Kitap Kritiği

Sönmeyen Masal

Burhan Sönmez’in hayatına göz atan herkes ‘Masumlar’ı okurken yarı otobiyografik bir romanla karşı karşıya olduğunu anlayacaktır. Üstelik Sönmez bu otobiyografik ögeleri romanın alt katmanlarına saklama gereği duymadan apaçık bir şekilde vermiştir. Gerçi otobiyografik olmayan bir edebi metin var mıdır?

Her eser zaten yazarın hayatından fışkırmaz mı? İsmet Özel ‘Şiire Damıtılmış Hayat’ adlı kitabın takriz yazısında şöyle söylemişti: “Her kitabı yazan kendi hakkında yazar ve kim olursa olsun bir kitabı okuyan, okuduğunu kendi hakkında yazılmış olduğu kanaatinden sapmadan okur.” İsmet Özel’in bu sözleri inancımı pekiştirdi.

Romanda yer alan Cambridge, Haymana ovası yazarın hayatını derinden etkilemiş yerlerdir ve yine romanda geçen uykusuzluk Burhan Sönmez’in yıllarca peşini bırakmayan bir illettir.

Romanın başkahramanı Brani Tawo’nun babaannesi Kewe de Sönmez’in annesine masallar anlatan köylü bir kadından başkası değildir. Sönmez Cambridge’de tercümanlık yaparak geçimini sağlamaktadır Brani Tawo da. Bunları örnek olsun diye verdim, otobiyografik ögeler bunlarla sınırlı değil.

Bu girizgâhtan sonra romanın muhteviyatına ve tekniğine geçebiliriz. Romanda birbiriyle paralel olarak ilerleyen iki farklı mekân iki farklı zaman ve iki ayrı dünya var. İlki Haymana ovasındaki bir köy diğeriyse Cambridge. Haymana ovasındaki köy ile Cambridge arasındaki yarılma ve ayrılık birçok unsur kullanılarak okura usta bir anlatım ile veriliyor. Haymana’da zaman daha hissedilir, yekpare ve döngüsel bir biçimdeyken Cambridge’de ise zaman çizgisel ve insan algısını darmadağın eden bir hız ile akan bir biçimde.

Nitekim köy kısmında kırk elli yıllık bir zaman dilimi üç beş sayfada anlatılırken Cambridge’te tek bir saati sayfalarca anlatıyor Sönmez. Çünkü köyde zaman bir bütünlük arz ettiği için ha kırk yıl olmuş ha yüz yıl bir şey fark etmiyor oysa şehirde durum öyle değil, şehirde zaman parçalanmıştır, şehrin bir saati bir saatini tutmaz. Bu zaman akışlarındaki farklılık hem romana bir canlılık katıyor hem de köy kent arasındaki fark-

lılığı hissetmemizde önemli bir yer tutuyor. Ayrıca bir Cambridge’e bir Haymana’ya savrulan okur dikkatini devamlı diri tutuyor, bu özellik okuyucuyu sürekli romanın içinde tutması açısından gayet başarılı. Tekdüzeliği kırıyor. Zaman akışlarındaki farklılık da bana aynı şeyi hissettirdi, vitesi kâh artıran kâh azaltan bir zaman tekniği okura bir canlılık sağlıyor. Bu köy kent farklılığını hissetmemizi sağlayan tek şey zaman akışındaki farklılık değil. Haymana ovasındaki köy ile Cambridge anlatılırken tamamen ayrı diller ve üsluplar tercih edilmiş. Bu dil meselesi bence çok mühim. Bana göre romanın vermek istediği gerçeklik duygusuna göre dil tercihi değişkenlik göstermelidir. Her duruma göre farklı bir dil vardır. Italo Calvino da ‘Amerika Dersleri’nde “Bana dil hep dikkatsizce, rastgele bir biçimde kullanılıyormuş gibi geliyor ve bundan katlanılması zor bir rahatsızlık duyuyorum.” demişti. İşte Burhan Sönmez dili o kadar dikkatli ve içerikle üst üste gelecek şekilde kullanıyor ki, dil anlatının ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Yani romanda anlatılanlar ancak bu dil ile anlatılabilir başkası ile değil. Köyü anlatırken kullanılan dil açıklayıcı, boşluklara yer vermeyen nitelikte. Çünkü köy hayatının kendi içinde bir bütünlüğü var. Daha sıcak, samimi, akıcı ve hikâye etmeyi seven bir dil. Şehirde ise kısa, yoğun ve boşluklu bir dil var. Çünkü şehirde bir bütünlük duygusu yok. Köyün aksine eksikliği, yarımlığı ve yetersizliği seven bir dil kullanılmış. Bu iki dil arasındaki farklılık da köy ve kent arasındaki farklılığı hissetmemizi sağlıyor.

Romanın temel izleği ise gurbet ve sıla özlemi duygusu üzerine inşa edilmiş. Yalnız gurbet sadece memleketinden ayrı düşme şeklinde ele alınmamış. Roman şu cümlelerle başlıyor, “Benim vatanım çocukluğumdu ve ben büyüdükçe uzaklaştım ondan, uzaklaştıkça da o büyüdü içimde.” Yani yetişkinlik demek de çocukluğun gurbeti demek istiyor Burhan Sönmez. Memleketten ayrı kalmanın yaşattığı gurbet, çocukluktan her gün biraz daha uzaklaşmanın yaşattığı gurbetin dışında bir diğer gurbet de ölüm. İnsanın sılası hayattır, gurbeti ise ölüm. Biz ölünce hayattan kopacağız ve gurbete düşeceğiz yani

ölüme. Bunun için de ölümden korkarız. Tabii bu görüş tamamen batı mahsulü, bunu da söylemek gerek. İslam düşüncesine göre tam tersidir, insan dünyaya gelmekle Allah’tan ayrı düşmüştür ve dünya onun için gurbettir, ölünce Allah’a kavuşacak ve gurbeti sona erecektir. Özellikle değinmek istediğim birkaç şey daha var. Wittgenstein bölümü bence romanın en iyi bölümü olmuş. Sinematografik bir özellikte bence, sırf bu bölümün filmi çekilse yeridir. Sonra antikacı dükkânına ‘Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok’ kitabından ilhamla Batı Cephesi ismi verilmesi çok hoş bir ironi olmuş. G.G. Marquez’in son romanını yayınevine vermeden korsan basımcıların eline geçmesi hikâyesi gerçek mi kurgu mu bilemiyorum ama o da çok hoş bir yer tutmuş romanda. Zaten romanda Marquez’in etkisini rahatlıkla görüyoruz ve J.D. Salinger’in.

Bir de Bach’ın ay ışığında tuttuğu notlar hakkında anlatılan bir anekdot var ki, o da harika.

Burhan Sönmez’in masal anlatmadaki becerisi, doğu ve batı edebiyatının verimlerini bir potada başarıyla eritmesi bu romanın gücünü anlatmaya yetecektir. Bu roman hakkında daha anlatacak çok şey var ama benden bu kadar.

SAMET TEMİR

Bilgi Çağında

Kütüphaneler

Sustuğunuz zaman sessiz, konuşturduğunuz zaman konuşkan, meşguliyetiniz varken sohbete başlamayan, çalışma zamanlarınızda sizi yalnız bırakan, kendisi için süslenip giyinme ve utanıp sıkılma külfetine sokmayan bir gece misafiri; yüzümüze karşı dalkavukluk etmeyen bir arkadaş, azdırıp saptırmayan bir dost; bıktırıp usandırmayan, münafıklık yapmayan ve size karşı yalan söyleyip dolap çevirmeyen bir yoldaştır diye tarif eder Cahiz kitabı. İnsanlığın ilimle ilk serüveni daha ilk insan ve ilk peygamber olan Hz. Adem’le başlar. Hz. Adem Allah’ın kendisine öğrettiği ilim ile meleklerden üstün olduğunu gösterir bizlere. Daha sonra nice peygamberler gelip geçer. Her biri Allah’ın gönderdiği vahiyle toplumlarına doğru yolu göstermeye çalışır.

Nihayet Son Peygamberle buluşur ilahi hitap.

Oku, der Allah Teala. Yaratan rabbinin adıyla oku. İslam peygamberi vahyi ilahiyi insanlara duyurmaya başlar. İlmin, kitabın, vahyin öneminden bahseder. O’nun izinden giden müminler bu çağrıyı ömürleri boyunca uygulamaya çalışır.

Yıllar geçtikçe ilmi miras arttıkça artar. Medreseler, kütüphaneler insanlığa hizmet ederek şehir şehir ülke ülke dünyanın dört bir yanına yayılır.

Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar ilmi mirası korumak sonraki nesillere aktarmak amacıyla kütüphaneler inşa ederler. Kimi zaman işgallerle zarar görür ilmin kaleleri. Kitapların yakıldığı, nehirlere atıldığı zamanlar görür insanlık tarihi. Fakat ilmin serüveni asırlar boyunca devam eder. Yeni kütüphaneler kurulur, kitaba aşık insanlarla şereflenir yeryüzü. Bu yazımızda ilmin kaleleri olan ülkemizde ve dünyanın muhtelif yerlerinde bulunan belli başlı kütüphanelerden bahsetmeye çalışacağım.

ABD Kongre Kütüphanesi Kitap ve raf sayısı bakımından dünyanın en büyük kütüphanesi olarak kabul edilmektedir. 164 milyon esere ev sahipliği yapmaktadır. Bunlar arasında 38 milyon kitap, 70 milyon el yazması, 3.6 milyon kayıt, 14 milyon fotoğraf, 5,5 milyon harita bu devasa kütüphaneyi dünyadaki en değerli kültür hazinelerinden biri haline getirmektedir.

İngiltere Mili Kütüphanesi Dünyanın en büyük ikinci kütüphanesi olarak bilinen İngiltere Milli Kütüphanesi (The British Library), 150 milyondan fazla eseri barındıran bir koleksiyona sahip bulunuyor. 1753’te kurulan İngiliz Müzesi’nin bir parçası olan, 1972’de çıkarılan yasayla müzeden ayrılan kütüphanenin koleksiyonunda el yazmaları, haritalar, gazete ve dergi nüshaları, çizimler, müzik notaları, ses kayıtları ve patent belgeleri bulunuyor.

İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi Bu kıymetli kütüphane 1984 yılında İslâm Ansiklopedisi’nin hazırlanması sırasında ihtiyaç duyulacak yayınları toplamak ve bunları ilim âleminin istifadesine sunmak amacı ile kurulmuştur. İslam tarihi, kültürü ve medeniyeti ile ilgili 300 binden fazla kitap, yekunü 226 bin sayıyı bulan süreli yayın, 23 bin civarında Osmanlı kadı sicili ve daha pek çok kıymetli belgeler ülkemize ilmi ve kültürel anlamda hizmet etmektedir.

Rusya Devlet Kütüphanesi Rusya’nın “devlet arşivi” statüsündeki Moskova’daki Rusya Devlet Kütüphanesi (National Library of Russia) de 43 milyon parça kitap ve arşiv malzemesine ev sahipliği yapıyor. Rusça dışında 247 farklı dilde belge içeren kütüphane, 1862 yılında kapılarını açtı. “Leninka” olarak anılan kütüphane özel harita, müzik, ses kaydı, nadir eser ve bilimsel tez koleksiyonlarını barındırıyor.

Beştepe Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi Geçtiğimiz günlerde açılan ve ülkemizin en büyük kütüphanesi olma özelliğini taşıyan Millet Kütüphanesi, 201 km raf uzunluğuyla dikkat çekmektedir. Bünyesinde 2 milyon kitap ve 2 milyon süreli yayın barındıran devasa kütüphane mimarı yapısıyla da ziyaretçilerin ilgisini celp etmektedir. Kütüphanenin “dünyaya açılan kapısı” sayılan Cihannüma Salonunda ve Nadir Eserler Kütüphanesinin, kubbesinin altında yer alan kemerde Alak Suresi’nin 4. ve 5. ayetlerinin Türkçe meali olan, “O kalemle yazmayı öğretendir. İnsana bilmediğini öğretendir” yazıları okunmaktadır. Millet Kütüphanesi’nde, 5-10 yaş grubu çocuklar için Nasreddin Hoca Kütüphanesi, 10-15 yaş çocuklar için Gençlik Kütüphanesi, ses ve görüntü kütüphanesi, nadir eserler kütüphanesi, araştırma kütüphanesi, Cihannüma Salonu, süreli yayınlar salonu, okuma salonları, Selçuklu Müze ve Sergi Salonu, mücellithane, 500 kişilik konferans salonu, teknoloji sınıfları, mesleki eğitim sınıfları, özel grup çalışma odaları, film izleme alanları, mescit, restoran ve kafeterya yer alıyor. Kütüphaneye Ahmet Burak Erdoğan, merhum müzisyen ve bestekar Cinuçen Tanrıkorur, Prof. Dr. İlber Ortaylı, Mehmet Şevket Eygi’nin de arasında olduğu pek çok kişi şahsi kütüphanelerini ve arşivini bağışlamıştır

Japonya Ulusal Meclis Kütüphanesi Japonya Ulusal Meclis Kütüphanesi (National Diet Library), 1890’da kurulan Japon İmparatorluk Meclisi’nin farklı kamaralarına ait 2 kütüphane ile 1872’de kurulan Japon İmparatorluk Kütüphanesi’nin mirasçısı olarak 1948’de kuruldu. Arşivinde 41 milyondan fazla eser olan kütüphanenin giriş duvarında Yunanca ve Japonca olarak “Hakikat özgürleştirir” ifadeleri dikkati çekiyor. Kütüphanenin misyonunu “kanun koyuculara kamu politikalarında doğru yol gösterecek kaynakları sağlamak” olarak ifade ediliyor. Çin Milli Kütüphanesi Çin Milli Kütüphanesi (The National Library of China), 115 farklı dilde 35 milyonu aşkın kitap, yazıt ve tarihi koleksiyondan oluşuyor. Çing Hanedanlığı (1644-1912) tarafından 19091912’de başkent Pekin’in kent merkezinde kurulan kütüphane, her yıl 5 milyonu aşkın ziyaretçiyi ağırlıyor. Kütüphanenin dijital ortama aktarılan verileri bin 323 terabayta ulaşıyor.

Bu bilgilerden sonra İlber Ortaylı hocanın da kitaplarında belirtmiş olduğu iki önemli kütüphanemizden bahsetmek istiyorum.

ENES KARADEMİR

Y Parantezinde irmi edi aş

Yirmi altıdan sonra gelen, yirmi sekizden önce olan ve muhtemelen bir yıl sürecek olan hayatın o anını ifade eden yaş. Yeni yollar, kararlar, çizgiler, karakter oturması ve gençliğin sorgulandığı o muhteşem olamayan dönem. Bir yıl sürer dedik ama o maarif takviminde öyle. Aslında çekilen çileler ve derinlere daldıran kaygılar hiç de bir yıl gibi gelmemektedir insana. Yirmi yedi yaş aslında bir krizdir. Hayata erken başlayanlar ve başlamaya çalışanlar için. Hayatın her halini yirmi yedi yaşta özet olarak bulabilirsiniz.

Yirmi yedi yaş, devam eden yolda yirmi yedinci duraktır. Durursunuz bakarsınız, sonra geçer ve gidersiniz. Her yaş bir duraktır, önermesine şimdilik ihtiyacımız yok. İki kavramda da bir yaşantı ve devam etmek söz konusudur. Yirmi yedi yaş üzerinden Da Vinci’nin şifresini çözümlemeye de çalışmayacağız. Bence yirmi yedi yaş Da Vinci için de önemliydi. Ama bunu ilk defa burada bahsetmemin National Geographic de bilirkişi olarak konuşmamı sağlayacağını sanmıyorum.

Hep alışıldık yaş muhabbeti yapmamı isteyenler okumayı bırakmalılar. Bu yazıyı klişelerle doldurmaktan çok kroşelerle doldurmak istiyorum.

Siz şimdi yirmi yedi yaş kavramıyla yeni tanışıyor olabilirsiniz, belki de tanışmayı unuttunuz ve şimdi çok çok ileri yaştasınız. Yirmi yedi yaş ile tanışmak… Tokalaşmayı denemeyin bile. Yirmi yedi yaş agresif özelliklere sahip. Dostlarından çok yumruk yediği için dost ve düşman ayırt etmesi de zaman alabilir.

Yaş unsurunun insanda yaşattığı yoğunluklar bütününden söz etmek için gayet doğru satırlardayız. İnsana verdiği ve aldığı bazı şeyler vardır.

Doğumunuzdan beri 26 yılı doldurmuş ve yirmi yediye adımınızı atmışsınız. Kimlik kartınızı yenilemekle bir yıl daha eskimiş olmaktan kurtulamazsınız. Bu geçen zamanda meyve veren ağaçsanız dallarınızdan meyveler sarkacaktır, eğer hamursanız kıvama gelip ekşirsiniz. Birileri sözlüğü ekşitmiş biz burada hamurdan bahsediyoruz. Adamlar bu konuyu da konuşmuşlar. İnsanı kamil olmak için ham olmaktan başlayarak pişmek ve yanmak felsefesi üzerinden gidemeyeceğim. Fırıncı değilim. Fakat taze pişmiş ek-

meğin ucundan bölerek yemeyi de çok severim.

Yirmi yedi yaş insanı… Saçlarına tek tük beyazlar düşmeye başlamış, bazen hastalıklarla boğuşmak zorunda kalmış, herhalde yaşlanıyorum kanısı üzerinde iyiden iyiye duran, bazen de isyan bayrağını kendini bilmezlere karşı açmış olan insan. Toplum bu insana saygı duymalı. Araştırmacılar bu yaşta yeni keşif yapa…

Birisi klaketi kapatsın ve burada keselim belgeseli. Abi hangi araştırmacılardan bahsediyoruz?

Monoton kalıpları kurmaya başladım yine. Giriş, gelişme ve tanım cümleleri. Müstakil cümleleri ararken sözlük diliyle gidiyor olabilirim. Belki wikipedia’da ansiklopedi maddesi olmaya oynuyor da olabilirim. Ya da şuraya iki örnek verip, “Sayın okuyucu siz ne bilirsiniz ki?” yazabilirdim. Fakat yazının amacı bu değil. Buz dağlarını hohlayarak eritmek de değil. Yukarıda geçen ifadeye, toplumun saygı duymasına takıldım kaldım aslında. Cümleyi kuran yazar olarak kelimeye takılan yazar formuna çevrildim ve sorular sormaya başladım. Burada soruları ben sorarım repliğini kullanmanın tam sırası. Toplum kimlere saygı duyuyordu? -Oturduğu masaya araba anahtarını ve cüzdanını bırakanlara selam gönderiyoruz Sıradaki şarkımız… Toplum yirmi yedi yaş insanına neden saygı duymalıydı? Birey mantığı üzerinden giderek toplumsal mantığa ulaşmayı deneyelim. Bir. Toplum saygı duymak için her insana yaşını soramaz. İki. Yirmi yedi yaşındaki insanların da yaka kartı takmaları tamamen anlamsız olur. Üç.

O zaman toplum saygı duyması gerektiği kişileri alameti fabrikasından, yok fabrika değildi, farikasından tanımakta özgürdür. Çözüme ulaşmayı başardık. Saygıdan uzak insanların mantıksal düşünüm süreçleri böyle işliyor olsa gerek. Yirmi yedi yaşında eser verebilecek olan gencin kanatlarını açmaya çalışırken, burada kanat açmak yasak levhasını gösterip ceza kesen insanları hatırlıyoruz. Daha iyi fikir hep vardır. Beklemeyi sevenler, saygısını yitirmiş insanlardan gazeteye kayıp ilanı vermelerini de bekleyebilir.

Toplum ve saygı konusunu rafa koyduktan sonra yirmi yedi yaş insanının kendini gerçekleştirme çabalarına bakmak gerekiyor. Yirmi bir yaş insanının, İstanbul’u fethedecek yaştayız, demesi gibi yirmi yedi yaş insanı ise, “Kaç yaşına geldik hala yaptığımız işlere bak.” iç haykırışıyla buhranlar yaşayacaktır. Aslında ne buhrana ne de başkasının saygısına ihtiyacı vardır. Yirmi yedi yaş insanı toplum üzerindeki etkisiyle bu saygıyı oluşturabilecek potansiyele sahiptir. Kimlik problemi yaşamayan kişiler için bu geçerli.

Yirmi yedi yaş insanına çevresinden parlak sitemler gelmektedir. Hala ev alamadın mı? Araba da almamışsın? Ya sen evlenmemişsin bile. Yirmi yedi yaş insanı bu kıskaç içerisinde kendini ispat etmenin dünyevi şeylere bağlı olup olmadığı ikileminde kalacaktır. Çevre, onu kreatif çalışmalardan uzaklaştırmak için devamlı engeller çıkaracaktır. Yirmi yedi yaş insanının engellere takılmadan yoluna devam etmesi gerekmektedir.

Hatta devam et butonunu bulabilse telefonunu şarja bile takabilir.

SEMANUR BOZOK SABUNCU

Haykıran Sükutlar

Benim annem bir balık. Renkli, parlak pullu, inci dişli bir tetra balığı. Annem, babam, ben ve kardeşim bir gölde yaşıyorduk. Sessiz sakin bir gölde. Gölün sükunetini ara ara pikniğe gelen insanlar bozuyordu. Her şey bir öğle vakti oldu. Her zaman olduğu gibi kardeşimle oyun oynuyorduk. Pikniğe gelen ailenin yaramaz çocuğunun göl kenarında olduğunu bilmeden.

Oyuna öylesine dalmıştık ki bize kurulan tuzaktan haberimiz olmamıştı. Ta ki annemin kulağıma kürdan batırmış gibi kulak zarımı patlatan “Çocuklar dikkat!” sesiyle irkilene dek. O an kardeşimle neye uğradığımızı şaşırdık. Olanca gücümle kardeşimi ittirdim. Kardeşim kurtuldu ama ağ tüm bedenimi sarmıştı. Ne yaptımsa kurtulamadım.

Gözleri sevinçten çakmak çakmak olan çocuk beni su dolu bir kavanoza koydu. Gözümü açtığımda kendimi ahşap bir evin pencere kenarına konulmuş olarak buldum. Dışarıda çiçekler, ağaçlar geldiğim yere benzeyen kocaman bir göl vardı. Çocuk her sabah günaydın diyor. Bana yiyecek veriyor. Gün içinde yaşadığı bütün olayları saatlerce anlatıyordu. Beni kendi hayatının içine mahkum ettiğini bilmeden. Yemek yemiyor, tepkisiz öylece bakınıyordum. Sadece annemi, ailemi istiyordum.

Günler sonra kavanozun dibinde biriken yemekleri çocuğun annesi fark etti. Buğulu gözlerimden ne kadar üzüldüğümü de. İçimde eve dönebileceğime dair ufacıkta olsa bir ümit ışığı doğmuştu. Günler süren çabaların sonunda çocuk ikna edildi. Beni tuttukları yere bırakmaya karar verdiler.

Sıcak bir öğle vakti göle -vatanıma- bırakıldım.

Anneme yine bir anne sayesinde kavuştum.

Kalemin hem kelâmın, tükenmez onuru var Hakikatin şükür ki, derinden şuuru var

FURKAN SELÇUK SOYLU

Devşiren şu zamanın, âşina bir tarafı Her taze sabah ile, yenilenen turu var Ayların hem yılların dönen her bir mevsimin Sırasıyla her şeyin, nizâmî düstûru var

Var

Güneş ayrı bir âlem, göz kırpmada yıldızlar Gecesi gündüzüyle, göklerin sürûru var O ne mes’ud hadise, bayağı bu hayatta Hakkın bâtılı derdest edecek uğuru var ‘’Er-Rezzâk” adıyla ki, rızkı taksim eden “O” Kiminin pirzolası, kiminin bulguru var Adaleti gözetip, hikmetle çalışanın Yüzünde o bilindik o haklı gururu var ‘’Ahsen-i takvim’’ üzere, yaratılmış insanın Nafile katmer katmer, art arda kusuru var Bir imtihan dünyası, var olan her yönüyle Mü’mini, münafığı, yobazı, gavuru var Malla mülkle övünmek, belli ki süflî tavır Kaçınılmaz herkesin, kabirden çukuru var Kıyamet alarmıyla, tüm sesleri kesecek Hâli hazır elinde, İsrafil’in sûru var Saklı açık ne varsa, sofrasında topyekûn O mizan sırasında, beklenen zuhuru var

BURAK YAZICI

Visal Perde perde veralar, ışık başka, nur başka; Bir anlık visal başka, kesiksiz huzur başka.

Dergimizin bundan önceki tüm sayılarındaki yazılarımız Divan Edebiyatıyla ilgili yazılardı.

Bu sayıda da biraz farklılık olsun dedik ve Necip Fazıl’ı yazalım, “Visal”i konuşalım istedik.

Bizim gibi Doğu Kültür ve Medeniyetine mensup bireyler şiiri, düz yazının önüne geçirerek dünya edebiyatı içinde zirveye oturtmuşuz. Batı, düz yazıya önem verirken; biz, şiire ve şaire önem vermişiz. Bu yüzden de bazen hiçbir şey yapmak istemez, sadece şiir okumak veya dinlemek isteriz. Arap’ın, Acem’in, Türk’ün mayasında şiir vardır çünkü. Şiir bu coğrafyada yaşanmış, bu coğrafyada yazılmıştır. Bazen aşk olmuş, bazen ölüm, bazen fikir, bazen de isyan olmuş. Ama şiir Batıda değil de hep bu topraklarda değer görmüş. Hani meşhur bir söz vardır “Coğrafya kaderdir.” diye. Doğu insanının şiiri bu kadar çok sevmesi de kaderin bir sonucu olsa gerek.

Hani bazı şairler vardır da ismini duyduğunuzda aklınıza fotoğraflarda gördüğünüz simaları değil de bazı şiirleri gelir. Abdurrahim Karakoç’sa eğer “Mihriban”ı hatırlarsınız. Özdemir Asaf’da “Lavinia”yı, Sezai Karakoç’da “Mona Roza”yı… Bazense en meşhur şiirlerini değil de sizi en çok etkileyenleri hatırlarsınız. Herkes Ahmed Arif’i “Hasretinden Prangalar Eskittim”le hatırlarken, ben kendi kendime “Uy Havar!” derim.

Üstadın da her adını duyduğumda gayri ihtiyari içimden mırıldanırım: “Rabbim, Rabbim, Yüce Rab, âlemlerin Rabbi, sen!

Sana yönelsin diye icad eden kalbi, sen!

Senden uzaklık ateş, sana yakınlık ateş!

Azap var mı alemde fikir çilesine eş?” diye.

Bazıları için Necip Fazıl demek “Çile” demek. Bazıları için “Kaldırımlar”, bazıları ise “Sakarya Türküsü”nü hatırlar.

Kimileri de bu yazının yazıcısı gibi “Visal”i hatırlar… İşte bu yüzden benim için Necip Fazıl demek “Visal” demek.

Necip Fazıl’ın bu şiirinden daha meşhur şiirleri varken ben “Visal” şiirine dikkat çekmek için bu yazıyı yazmak istedim. Üstadın, fikir kitaplarını ayrı tutup sadece şiirlerini düşündüğümüzde bile “Sultânu’ş Şuarâ” diye anılması için “Visal” şiiri bile yeterlidir herhâlde. Kıymetli okuyucu, başka hangi şair kapalı bir hududu aşıp, ölümü yaşar?

“Evet, ben, bir kapalı hududu aşıyorum; Ölen ölüyor, bense ölümü yaşıyorum!”

Afganistan’la ilgili okuduğum bir kitapta şu bilgiye rastlamıştım. Derler ki Afgan köylerinde okuma yazma bile bilmeyen insanlar dahi Hâfız’dan, Sâdî’den, Hayyam’dan mısraları ezbere okuyabilirlermiş. Peki okuma yazma bilmese bile Doğu’nun şiir bilip, şiirden anlayan insanları cahil olabilir mi? Batı Klasiklerini kitaplıklarına boy boy dizenler mi daha münevver, yoksa zihnine mısra mısra şiir dizenler mi? O halde her Türk’ün de ezberinde bir Necip Fazıl şiiri olması gerekmez mi? Bu soruların cevabını siz okuyuculara bırakırken “Visal”in son dizeleriyle nokta koyuyorum. Haddimizi aştıysak affola…

“Hatıra küpü, devril, sen de ey hayal, gömül!

Sonu gelmez visalin gayrından vazgeç, gönül!

O visal, can sendeyken canını etmek feda; Elveda toprak, güneş, anne ve yâr elveda!”

HİLAL KAYA

Konuşma Vakti Heyecanlıyım.

Nicedir yazmıyordum. Nicedir bilmediğim bir sebepten ötürü, kağıdı kalemi elime almıyorum.

Gerçi şimdi de elime kağıt kalem aldım sayılmaz; eskimiş, üzerindeki harfleri silikleşmiş bir klavyeden yazıyorum bunları. Henüz, dolma kalemlerimi tekrar elime almaya cesaretim yok.

Aslında cesaretim değil de yüzüm yok. Utanıyorum onları mahkum ettiğim yalnızlıktan, onların onca çabasına karşın benim sessizlik vefasızlığımdan. Kim bilir hangi kalemimde hangi mürekkepler kurudu, kim bilir hangi defterimde hangi yarım hikayeler unutuldu. Bilmiyorum.

Ben, güvenirim sessizliğime aslında. Kelimelerimin olduğu kadar sessizliğimin de anlatacağı vardır bana. Sessizliğimi kelimelerimden daha özenli daha dikkatli dinlerim hatta. Ne zaman susmaya meylederse kelimelerim, o zaman daha da çok demektir anlatmak istediklerim.

Velhasıl, anlatmak istediklerim var, bu aşikar.

Ama dinleyen yahut dinleyip de anlamayı başarabilen yoksa eğer; binlerce sayfaya akıtsan mürekkeplerini ya da yıllarca konuştursan sessizliğini, neye yarar? Derin bir yalnızlıktan mı ileri bu sessizliğim yoksa yüzeysel kalabalıkların eseri mi bu sükunet? İkisi de aynı gibi mi?

Yalnız başımayken yalnız kalışlarım mı, yoksa kalabalıkların içinde yalnız bırakılışlarım mı?

Anlatabiliyor muyum dersiniz, yoksa kalemim biraz karışık mı? Mazur görün, -uzunca zamandan sonra yeniden- acemiyim kendimi anlatışlarımda, henüz kavuşamadım renkli mürekkeple-

rime, mis kokulu kağıtlarıma. Henüz, ben “ben” değilim sizin anlayacağınız. Eski kuvveti çevikliği kalmadı kelimelerimin. Daha genç olmadan; eskidiler, yaşlandılar sözcüklerim. Küf tuttular, unutuldular,unutturdular kendilerini. Neden böyle yaptılar bilmiyorum; ama bunca yalnızlığa, bunca unutulmaya, bunca eskimeye, bunca yok olmaya, bunca hamlamaya değecek bir sebebi vardır mutlaka susmalarımın, inanıyorum. Gerçi, susmalarım mı, susturulmalarım mı, bilmiyorum; ama öyle olduğuna inanmak istiyorum.

Yoksa, susturulmak… Kasıtlı olmasa da hani, bilerek yapılmasa dahi.. Ne acı. İnsanlar seni dinlemeyince, duymayınca ya da sen senin anlattıklarını anlamadıklarını anlayınca.. Kelimelerin tesirsiz olduğuna kanaat getirmek ve susmak…

Aslında, görünürde susmak gerçekte susturulmaktır bu. Çünkü başkalarının yapamadıkları; senin sözüne, kederine değer vermeyişleri, kelimelere yüklediğin anlamları önemsemeyişleri susturur seni. Susturdu beni.

Sustum; ama boş durmadım. Hikayeler biriktirdim içimde, belki bir gün anlatırım diye. Herkesi dinledim; rüzgarları, hastanelerin acil kapılarını, sözsüz müzikleri olan reklamları, beyaz önlüklü insanları, kovulmamak için uyuyor numarası yapan kadını, kedinin oyuncağı olmuş kurbağayı, eski bir bordo arabayı. Kalbimden duyabileceğim ne varsa dinledim. Hepsini sessizliğimle ördüğüm heybeme attım. Dinlediklerimin bazılarına hal dilimle, kalbi hislerimle anlatmak istediklerimi fısıldadım. Beni duydular mı, duydularsa da anladılar mı anlamadım. Anlamadım; ama rahatladım. Onlarla karşılıklı susmak; ama susarken de bir şeyler anlatmak iyi geldi, bu sözsüz müzikleri kendi anılarınla doldurmak gibiydi.

Ama artık şimdi; sustuklarımı duyma vakti. Heybemi açma vakti. Ve artık şimdi; kimse duymasa bile kendin için konuşma vakti.

SEMANUR BOZOK SABUNCU

Lev Nikolayeviç Tolstoy

İnsan Ne ile Yaşar?

Sevgi, hırsa kapılmamak, kardeşlik, affedebilmek, kanaat etmek gibi kavramlar hikayelerde mesaj olarak verilmiş. Tolstoy, insan sevgisi ve inanç konularını ustalıkla ele alırken yeni bir ahlak anlayışı orta koymuş.

Simon, kendine ait hiçbir malı olmayan fakir bir kunduracıdır. İki senedir koyun postundan yeni bir palto almak istemektedir. Buna parası yetmediği için iki senedir evde karısının, çocuklarının paltolarını üst üste giyerek dışarı çıkmaktadır. Biriktirdiği para ise palto almak için yeterli değildir. Ancak köydeki alacaklı olduğu müşterilerden paralarını alabilirse bir palto sahibi olacaktır. Bu umutla yola çıkar.

Köyde tahmin ettiği gibi bütün müşterileri ödeme yapmaz ve Simon’un bütün ümitleri boşa çıkar. Üzgün bir şekilde karısına ne cevap vereceğini düşünerek giderken yolda bir türbenin yanında yarı çıplak, garip bir adam görür. Adam, oldukça tuhaftır. Ona acır ve onun yiyeceğe, sıcak bir yere ihtiyacı olduğunu düşünür. Adam yarı çıplak olduğu için üzerindeki karısının paltosunu ona sarar.

Adam hiç konuşmamaktadır. Birlikte eve gelirler. Matryona, onları gördüğünde çok sinirlenir. Kocası paltoyu alamadığını söyleyince nerdeyse evi terk edecek hâle gelir.

Yanındaki adamın sarhoş biri olduğunu düşünür. Fakat sonra kocası onun zor durumda olan iyi bir insan olduğunu anlatır. Karısının kalbi yumuşar, evlerindeki tek ekmeği de onun karnını doyurmak için kullanırlar.

Ertesi gün, adının Mihael olduğunu öğrendiği bu hiç konuşmayan adama Simon acır ve çalışırsa yanında yaşayabileceğini söyler. Mihael kabul eder. Ona ayakkabıcılık sanatını öğretir Simon.

Aradan bir yıl geçmiştir. Mihael çok iyi bir kunduracı olmuştur. Civarda onun gibi kundura yapan yoktur ve akın akın herkes Simon’un çırağına ayakkabı yaptırmak için gelmektedir. Simon’un durumu hayli düzelmiştir. Mihael ise sadece çalışan ve hemen hiç konuşmayan ve dışarı çıkmayan bir kişidir.

Simon onun ermiş olduğunu düşünmektedir.

Bir gün çok zengin bir adam gelir. Oldukça şişman bir adamdır bu. Elinde çok değerli bir deri vardır ve mutlaka kendisine bu değerli

deriden bir sene asla dikişi bozulmayan çizme dikilmesini istemektedir. Çizme istediği gibi olmadığı takdirde de kellelerinin uçuracaktır.

Fakat çizmeyi beğenirse de onlara çok para verecektir. Mihael’in ısrarıyla Simon teklifi kabul eder. Adam gittikten sonra Mihael çizmeyi dikmeye başlar. Simon onun işine hiç karışmaz.

Fakat gördüğü felaket karşısında donakalır. O çok yetenekli Mihael bu deri ile bir çift terlik yapmıştır ve paha biçilmez deri heba olmuştur. Simon çok telaşlanır, artık hayatları tehlikededir. O sırada kapı zili çalar. Gelen, zengin adamın uşağıdır. Adamın evden ayrıldıktan sonra hemen vefat ettiğini ve çizmeye değil, bir çift terliğe ihtiyaçlarının olduğunu söyler. Simon bu durum karşısında şaşakalır. Mihael zaten bir çift terlik yapmıştır.

Bu olayın ardından 6 yıl geçer. Mihael hâlâ Simon’un yanında yaşamakta ve hemen hiç konuşmamaktadır. Yalnızca iki defa gülümsemiştir Biri Matryona ona yemek verdiğinde; öteki ise zengin adam kulübelerine geldiğinde.

Simon’un tek korkusu Mihael’in onları ansızın terk etmesidir. Bir gün yanında biri topal iki kız çocuğu olan bir bayan gelir.

Topal kızı için ayakkabı ister. Simon, kadını gören Mihael’deki değişikliklere şaşırır.

Gelen kadın, Simon ve ailesine başından geçenleri anlatır. Aslında yanındaki kızların gerçek annesi değildir. Altı yıl önce, komşuları olan kadının ölmesi sonucu onları evlat edinmiştir. Kızlardan birinin ayağı da, anneleri ölünce bebek olduğu için bedeninin altında kalıp ezilmesi neticesinde sakatlanmıştır. Kadın, kendi çocuğunu da yitirince onları kendi öz çocukları gibi sevmiştir.

Simon’un çocukları bu olayı dinlerlerken Mihael’in odasından yeşil bir ışığın, nurun yükseldiğini görürler. Mihael, gitmek için Simon’dan izin ister. Simon onun sıradan bir insan olmadığını anladığını, istediği zaman gidebileceğini; fakat kim olduğunu anlatmasını ister.

Mihael olanları anlatmaya başlar. O aslında Allah’ın üç hakikati öğrenmesi için dünyaya gönderdiği bir melektir. Allah, onu bir kadının canını alması için dünyaya gönderir. Kadın, iki çocuklu bir annedir. Kadının yalvarmaları-

na dayanamaz ve canını almadan döner. Allah da onu itaat etmediği için cezalandırır. Mihael kadının canını alır. Bu kadın, biraz önce gelen iki kız çocuğunun ölen annesidir. Annesiz kalan çocukları başka bir kadın büyütmüştür. Bunu gören Mihael ‘İnsan ne ile yaşar?’ sorusunun cevabını bulur. İnsan sevgi ile yaşar. Kendisini soğuktan koruyan ve yanma alan Simon’la karşılaştığı gün de ‘İnsanın kalbine ne hükmeder?’ sorusunun cevabını bulur: Sevgi. Zengin adamın ölümü hadisesinde de, ‘İnsana ne verilmemiştir? Sorusunun cevabını bulur. Kendisinin öleceğini bilmeyen zengin adamın yanındaki ölüm meleğini gören Mihael, anlar ki ‘İnsana kendi ihtiyaçlarının bilgisi verilmemiştir.’ Şimdi Mihael’in cezası bitmiş ve günahı affolunmuştur. Bunu anlatınca da bir anda yeşil bir ışık şeklinde semaya yükselir. Simon gözlerini açtığında yanında sadece ailesi vardır.

ÖZLEM KOÇ

İçimi Dök

Bulutların az ötesinde Balbadem diyarına mı gidermiş hayvanlar ölünce. “Ya ben?” diye düşünmeden edemiyorum. Dünya’ yı dolaşan enerji ışık olup, ses olup yakanı tuttuğunda kendi sandalyene tekme atmak en kolay yol gelir ve ehlileştiremediğin yabanıl hayallerine de. Dalından bir elma, sufleden bir kaşık almadan, yiyeceğinin en temiz yerinden infak etmeden, biter bazen sayılı günler. Renklerin en baş döndürücü tonları gökkuşağında da, Dünya’ nın bittiği Nullarbor uçurumlarında gibiyim ben. Kuş dili öğrensem, kedice, köpekçe, yılanca hatta. “Dört ayak iyi, iki ayak kötü. “ Bütün şeytanlıkları yaptığı alet olan iki eli varmış insanların. Animalizme kapıldım. Saçma sapan suallere, yalan yanlış avuntular ekleyip, bir bavul sızıyla bir bavul yenidenleri kertip, masalımsı rüyalarda canavarları alt edebilir miyim çok çabalasam? Kıyıya vuran mercan gördüm de göz kapakları olmadan uyuyabilir mi insan? Yaşlandım mı da azı yetiyor, yoksa anksiyeteden mi, artık uykulara kavuşamamam. Uçan kazın kanadında dalsam da okyanus çiçekleri toplasam biraz. Okyanus çiçekleri de güzel kokar mı acaba. Ağacı sallayarak, yurdundan ayırıp havada uçuşturduğu pembe çiçekleri fon yaptığı çocuğunu resimlemeye çalışan anneler var bu dünyada. Nefret duygularım tekrara düşüyor.

Vicdanım sızlıyor diyecek oluyorum, “ Vicdandır o” diye sesi geliyor haresiz meleğin. “ Vicdan olsa duramazsın.” Duramıyorum zaten. Kopya çekerken hocaya yakalanmak gibi kalakaldığın o an korku başlıyor mu yoksa bitiyor muydu ha-

tırlamaya çalışıyorum. Geçkin hayat meyhanesinde, alaturka hayallerini fondipleyip, annenin taradıktan sonra beyaz kurdele taktığı saçlarını gözlerinle ıslatıp bozarsın. Lokma lokma doğradığın sevgini akbabalara bile yetirsen, hep paralel mi kalacak gülüşler, hiç kesişmez mi? O saçları kazıtsam bitli oğlan çocuğu gibi, cam gibi kırılganken, cam gibi keskin görünüme bürünebilir miyim? Çınar gibi olmalıymış oysa hayatta. İçten içe çürüse bile dimdik. Çepeçevre çevrelese de örümcek ağları dimdik. Yaprakları savrulsa, kahpeler gövdesinde ateş de yaksa inadına inadına dimdik. Kendi dilinde karşılığı olmayan bir kelimeyi anlatabilmeyi çabalamaktan öte geçmeyen bir gidiş bendeki. Tabiat ana küsmüş müdür bana, Ay dede dargın mıdır? Kaç binlik yapboz ömrüm, neresindeyim resmin? Halihazırda kaç parça var kutuda ve kaçı eksik? Bozmadan, her anlamsız parçayı anlamlandırıp duvarıma asabilsem. Tam “bitti işte” diye sevinirken dağılan dağılan yerler var. Kayıp parçalar, yapışmayan, yakışmayan, oturmayan parçalar. Tabanı aşınmış, çerçeve ahşap aynı zamanda kırık. İnançlarımı sorgulayıp yüreğimi her tarttığımda, terazinin bir kefesi boş kalır eşitleyemem. Hız limitini her aştığımda bir kayalıktan uçasım gelir. Belki gökyüzü daha aşağıdadır, belki yerin altı daha aydınlık. Kim bilir, belki uçmak için yüzgeçlere, yüzmek için kanatlara ihtiyacın vardır. Bana direnen nefes suyun altındaysa. Ben buralara ait değilim gibi geliyor. Uzatsam elimi andayım da, aslında olduğum tayy-ı mekan sanki. Pimi çekilmiş kayıp saatlerin son üç saniyesi kalmış, daha da infilak etse ne etmese ne. Sanrıları kabarmış, düğümlere üfleyenlerin arsızlığıdır yaşamın kanseri. Oyun bozan olmak mı; oyunu bozmak mı muzır ruhumun amacı. Madem ki hastasın, ötenazi hakkını kullanabilmelisin. Yolunu kesen, önüne çıkan, karşına dikilen, pusuya yatan ne varsa elinin tersiyle itip, güz dönümlerini beklerken sırasını şaşırınca mevsimler, beynindeki jilet telleri aşıp, kanayan yerlerini saklayıp, karanlık sokaklarda gölgenden önce ulaşmaya çalışarak sokak lambasına, avazın çıktığı kadar gülmek, kahkahalarla ağlamak istersin de kah susma orucu tutarsın, kah tavaf etmeye çabalarsın umutlarını. Sela’m okunmuş da musallada unutulmuş gibiyim. Çok da abartmamak lazım. Vav olup geldim; Elif olur giderim.

HAMZA KAPLAN

Sonbaharın Ardından Sonbaharın gelişi de gidişi de hassasiyetini yitirmemiş her kalp için hüzündür. Bir hatırlayış, bir özlem, bir göç, bir anlatılamazlıklar zinciri vardır bu çöl sarısı mevsimde. Maziyi yâd eden her gönlü buruk seyyah, ağaçlardan dökülen yapraklarla zirvesini yaşar yalnızlığının. Şairler, benzi sararmış bu girift mevsimde uzanır maziden atiye. Kalabalıklar içinde yalnızlığın, sıla içinde gurbetin, fanilik içinde ebediliğin esrarengiz çekiciliğinin buram buram aşikar olduğu bir hal mevsimidir sonbahar. Bu mevsim kim bilir belki de kıyamet ve mahşeri hatırlattığı için özel bir yer edinmeyi başarmıştır yüreklerimizde.

Münzevi kaldırımların üzerine serilmiş binlerce can çekişen yaşlı yaprak, bir kefen gibi örter arzın üstünü. Bu durum ayaklar altında ezildiğinde hışırtı ile bin bir parçaya bölünen, her gün onlarca kişi tarafından incitilip, baltalanan vicdanımıza benzemez mi? Merhaba sonbahar, elveda sonbahar diye diye karşıladığımız her mevsimde, ömrün sonbaharına doğru bir adım daha yaklaşıldığı düşünülmez mi? Gözlerimiz kapalı ve mecburi olarak ileriye doğru attığımız her adımda, vadesi dolmuş bir yaprak düşüyor ömrümüzden bilinmez mi? Sonbahardaki ağaçlar gibi güneşin her batmasıyla, solgunlaşan bir yaprağımız hicret ediyor. Akıl sahipleri her gün ölümü tadıp, her gün yeniden doğup doğup dirildiğini anlayıp hissetmez mi? İnsan sonbahara benzer, sonbahar ölüme. Sonbahar yapraklarını bir anda döküverir, bizlerse gün

gün, aheste aheste.

Ey gönüllere segah makamında serzenişte bulunan sonbahar! Sen ki, geldiğin her bir an tefekkür ve tezekkür dolu celalinle çepeçevre kuşattın benliğimizi. Sen ki, bir aşk oldun, çağın anlamsız ve kokuşmuş müzahrefat aşklarına inat. Bir tülbent ardında sessiz ve kuvvetli haykırıp durdun bilmediğimiz kelimelerle. Senin ikliminde pervazlardan bülbüller şakırdadı sevda türkülerini.

Pencerelerden ıslık ıslık Allah’a şiir yazdı ay ışığında, her gece sefere giden rüzgarlar.

Doğarken yalnızız, ölürken, yürürken, koşarken.

Bu çağ kalabalıkların yalnızlığında boğdu bütün beşeriyeti. Bu asır, sonbahar gibi yalnız bırakıp terk etti bizleri, nesilleri, geleceği. Bu çağ yalnızlıklar ve yalnızlar çağı. Bu dünya acılar ve keder girdabı. Sen sonbaharsın. O son kılavuz. Sen baharların sonuncususun. O yaratılmış kainattaki çağıltı silsilesinin son mührü celilesi. Senin ardında derin, soğuk bir kış. Onun gidişiyle yaşlı dünyanın mazlum hıçkırıkları ardında okyanuslar kadar derin bir haykırış...

Gidelim bizde Sonbahar gibi İlk ve son kez Bir ağaç gölgesinde Bir taşın altında Toprağı yorgan eyleyelim Amellerimizi yastık Yaşanmışlık Ve yaşanmamışlıklarımızla! Ömrümüzde ilk Ve dönüşsüz son defa Başlar üzerinde taşınarak Gidelim ebedi istirahatgâhımıza...

Sonbahar yapraklarını döküp gitti Bir daha gelir mi bilinmez!

Sonbahar gelse bile Biz görür müyüz?

Bir daha vuslat eder miyiz?

Bilinmez.

EMRE KORKUT

Mucizeye Mektup Gökyüzü kelimeleri çınlıyor bugün kulaklarımda Bir maviliğe tundu dilim aklım hep aynı duraklarda Biraz daha kalalım şu mekanda bu masada Gözlerim doymak için koşuyor mavi ilk baharlara Düşünüyorum bir ton daha beklesem baktığın yerde Bir ton daha mavi bir ton daha sende Bir çok kelime yuvarlanıyor duyduğun bende Sonra susasım geliyor istemsizce Sorular yankılanıyor seni bulmak istediğim yerde Özgür bir kuş bu mavi gözler, konabilecek mi benim kafesime İncitirsem , üzersem kırılır tüm kemiklerim kalırım olduğum yerde Amacım tebessüm ettirmek bu gökyüzü mavilere Makus bir kaderi bir hayalde yenip gerçeği yaşamak sende Olmaz bir hayalde kaybolacaksam eğer kapatalım bu bahsi bu yerde Olumsuzluk topraklarımın meyveleri de olabilir bu satırlar taşıdığım bu serde Kaybolurum dilersen maviliklerin derinliklerinde Dilersen bir karara izin ver, yaşamaya başlayalım gerçekleri bu mekanda, bu yerde.

FEYZANUR KARAGÖZ

Maâni-i Muallâk Gönlümde yıkılamayan bir kainatın Sesini işittim zahm-i tîg gibi…

Esbabların,neticesi olur; Ba’zan gururu kamçılar, Dağlar koyar başla başın arasına…

Ba’zan “Her şeye rağmen, a’mâk-ı kulûbdedir yerin” dedirtmez. İçine hapseder esiri olduğun erakk-ı hissiyatlarını.

Dağlar girdi aramıza, sustum.

*Maâni-i muallâk: boşlukta kalmış mânâlar. *Zahm-i tîg: kılıç yarası *Esbab: sebepler *Erakk-ı hissiyat: Duyguların en inceleri. Gizli hisler, en rakik duygular. *A’mâk-ı kulûb: Kalplerin derinlikleri

MEHMET İYİDOĞAN

Yar’ım Şiir Tam iken yarım kaldık Yarım iken asla tam olamadık Bilinmeze doğru yol almış ayaklar Düşünceli, tedirgin felaket yorgun Tüm bu yaşanmışlara şahittir kaldırımlar Sevmeyi beceremeyenlerin kahvehanesinde Yine ışıl ışıl şehir ışıkları bu gece Dem kokularına yoldaş sigara dumanları çıkarken göklere Gönülde yeşerir satır ve dize yanlız tek bir hece Aşk..

Hayaller sürerim penceremin pervazlarına Paslı eskimiş bi o kadar da yalnız.

Kurtlar yapamaz kışın karanlığında ayazsız Aşkın gölgesi düşer kavimlerin boyunlarına Belki de sevdalar bu yüzden kutsaldır anlasana.

Kurudu gönül çeşmem Bir damla sevgi akmaz oldu “İyi şeyler birden bire olur der şair” Günler yıllara kafa tutan akılalmaz ordu Nasıl sevmektir bu hayret Acılar oluşturur mu taşlardan mabet ?

Velhasıl eksik kaldık Söyledim ya biz asla tam olamadık Yazamıyorum daha fazla mısralar yarım artık Benim gibi, bizim gibi ,şiirim gibi...

MUHAYYİLE

Sessiz Kulenin Hatırası Siz Beni kalbinizden geçirmişken Dünya kadar umut taşıyan yüreğimle Sevgi çiçekleri açmıştı yeryüzü Tek Çaresi kalmış iki kanatlı bir kuş Gibi göçtünüz yârin ülkesine Sebepsiz çığlıklar sardı her yanı Şehir Kapkaranlık vadiye dönmüştü Ayakların altında ezilen çiçekler Sevgisiz kalmıştı insanlık Sadece Sizi hatırlamakla yok olur karanlıklar Geçiyorken ansızın Gök tebessümünüz gönlümden.

YUSUF İKBÂL

Akçakoca

dedeme…

Sıktıkça göğsünün kafesini o ağrı Ruhunda göklere ferahlık çağırdı, O ağrıyı kalbinden, yine kalbine inen O serin rayihasıyla bir ramazan fecri aldı.

Kışları dize getirmek için köpürürdü hiddetin, Yusuf kuyudan çıksın diyeydi her akşam dileğin.

Gençliğin, demir yolunda raylar arasında pazılarında Taş fırında alnından fışkıran o helal pınarda, Bir atın üstünde dalgalanan yorgunluğunda, Sakallarına erkenden ay çarpan gençliğin Çocuklarına gölge, bize masal olsun içindi.

Gençliğin, her yan yana gelişimizde Bir hikâye biçiminde koşuverdi gençliğime.

Yüzüne çocuklardan taşınan gülüşün Kaldı şimdi kadrajımda sıkışıp, Kaldı kulağımda bir deniz öteden sesin.

Bir denizin ötesinden gelemedim Kollarımda kudretin yok dünyayı geçemedim.

Sıktıkça senin göğsünün kafesini o ağrı, Solmasın diye yüzündeki o tebessüm Bir ramazan fecrinde bir deniz ötesinden Toprağına durmaksızın rahmet yağdı.