Ġemma newsletter
Ġemma newsletter
CREDITS
All Members
Ġemma Team
All Contributors
Freelancers
Content Coordinator
Daniela Xuereb
Proof-Reading
Helena Holland
Graphics Production
Peter Miceli Saydon
Distribution
Archibald Attard
Media Editor MSPC
Tonio Bonello
ĠEMMA Newsletter is another publication produced and distributed by the Ministry for Social Policy and Children’s Rights. Along with this newsletter, the Ministry produces several other publications under the brand name FAMILJA.
FAMILJA AĦJAR is an annual publication aimed at informing the general public about the measures announced in the last budget. Once a year SUPPLIMENT SPEĊJALI FAMILJA is produced conveying content related to a specific entity and its services within MSPC. On a quarterly basis RIVISTA FAMILJA seeks to inform the readers with the holistic works of the Ministry combined with socio-cultural themes of general interest.
If you would like to subscribe to our publications, please click here
We have a winner!
Well done to Dr Mark Bugeja who is the lucky winner of the last Ġemma Newsletter Competition. He has successfully completed the correct solution as per above and won worth of €60 One4All.
ACROSS
3. The name of a card that takes your money directly from your bank account (5)
7. Expenses that change based on consumption (8)
9. A savings strategy to prepare for when you stop working (10,4)
11. You will have this if you owe money to someone (4)
12. This term refers to money set aside for future emergencies (7)
14. The potential to lose money on an investment (4)
DOWN
1. Money returned to you after filing your tax return (3,6)
2. This is a legal document that specifies how your belongings (assets) are distributed after death (4)
4. What term refers to the rate at which the general level of price for goods and services is rising? (9)
5. What is it called when you grow your money by putting it into stocks? (10)
6. The process of planning your income against expenses or savings (9)
8. You must pay this if you borrow money (8)
10. The amount of income left after tax and national insurance deductions (3)
13.Fraudulent schemes designed to steal your money (5)
Intervista ma’ Anzjan
Is-sigriet ta’ familja kif tgħix ħajja deċenti... infiq bil-għaqal
Dan l-aħħar iltqajt ma’ kollega u ħabib tiegħi li ilni nafu fil-professjoni tal-ħidma soċjali għal żmien twil. Is-Sur Vince Tonna huwa Social Worker anzjan li għamel ġid kbir fost il-poplu ta’ dawn il-gżejjer. Filfatt naħseb, m’hawnx familja f’Malta li xi darba jew oħra ma ltaqgħetx miegħu għal xi parir jew servizz.
Nistqarr, il-problema ta’ din l-intervista kienet ilkunfidenzjalità. Dan għaliex waqt li aħna ttnejn tassew nafu lil xulxin u nitkellmu anke f’kuntest ta’ ħbieb, flistess ħin meta wieħed jiġi biex jitkellem dwar flus, salarju, potenzjal ta’ dħul ieħor u lkumplament, l-affarijiet ma jkunux wisq faċli biex konversazzjoni ttul.
Hu f’dan is-sens li qed hawnhekk inwassal sommarju ta’ intervista ħafna itwal, iżda li lkontenut preżentat għandu jwassal kwadru ċar ta’ familja modesta Maltija. Vince isostni li ssigriet ewlieni għal ħajja feliċi, bl-anqas inkwiet possibbli u fl-istess ħin b’serħan il-moħħ hu linfiq bil-għaqal. Ma jfissirx li okkażjonalment ma tmurx tiekol barra. Lanqas li darba jew darbtejn f’sena ma taqbadx vapur jew ajruplan u titlaq timraħ x’imkien lil hinn minn dawn il-gżejjer tgawdi mal-familja s-sbuħija tal-
kampanja, tas-siġar, talmuntanji u x-xmajjar. Wara kollox, jekk ma jkunux dawn fost l-isbaħ memorji ta’ familja, x’jistgħu jkunu!
Qalli kif dak iż-żmien, ta’ età tenera li kellhom, qajla kienu jħabblu rashom dwar x’se jagħmlu ‘il quddiem, kif se jkunu qed jgħixu 20, 30 u 40 sena oħra u allura eżempju, dwar polza għal ħajja jistqarr li fil-verità, kieku stess kellhom għarfien dwarha, aktarx ma kienu jagħmlu xejn xorta waħda. Dan primarjament għaliex ilpagi ma kienux tali li setgħu jħallu bniedem jieħu inizjattivi biex iġemma’!
Fiż-żmien ta’ wara, Vince ħa l-istat tiegħu u żżewweġ u kellhom tifla wkoll. Ikompli kif f’dik lepoka l-ħajja f’kuntest monetarju kienet saret aħjar peress li kemm hu kif ukoll martu kienu jaħdmu t-tnejn waqt li meta binthom kibret, hi wkoll bdiet taħdem iżda fuq bażi part-time.
L-għaqal eventwalment wassal lil familja Tonna biex maż-żmien investiet fi proprjetà oħra li permezz ta’ dħul minnha f’sens ta’ kirjiet, ilkwalità tal-ħajja tagħhom kompliet tissaħħaħ. Dan għax kif spjegali Vince, huma bdew letteralment minn xejn u qatt ma wirtu xejn.
Interessanti kien ilkumment tas-Sur Tonna meta staqsejtu kif jirnexxielhom, b’mod
kostanti, għal deċenji sħaħ jibqgħu jżommu livell ta’ ħajja modesta waqt li jġemmgħu xi ftit ukoll. U r-raġuni sempliċi hi li huma dejjem jieħdu notamenti ta’ x’qed jonfqu kif ukoll jikkalkulaw minn xahar għal xahar x’se jkunu qegħdin jonfqu.
Vince però jisħaq dwar limportanza li kull membru tal-familja jżomm bogħod minn xi vizzji. Spjega kif hu qatt ma pejjep jew xorob u listess martu, u dan ilprinċipju għaddewh lil binthom ukoll li anke metalaħqet l-età li tibda toħroġ, dejjem baqgħet soda fil-prinċipji tagħha. “Vizzju wieħed biss jista’ jiswiek eluf ta’ Euro kull sena”, kompla b’vuċi soda Vince Tonna.
Illum il-ġurnata Vince għandu l-età sabiħa ta’ 77 sena u minkejja li ta’ dik l-età, kulħadd bħal donnu jibda jittantah ftit il-mard u xi problemi oħra tas-saħħa, iżda b’ton pożittiv għall-aħħar Vince qalli kif issa ilu li rtira mix-xogħol kważi 16-il sena, waqt li xorta għadhom iżommu malprinċipju tal-għaqal, sallum xorta waħda għadhom imorru jieklu x’imkien flimkien minn żmien għal żmien u xorta waħda għadhom isiefru xi darba kultant.
“Jien pensjonant bħal kumplament talpensjonanti l-oħrajn kollha. Nirċievi €1,200 kull xahar pensjoni imma nistqarr li bil-mod kif ngħixu aħna, xorta nsibu dan il-ħlas suffiċjenti
għalina.”
Mas-Sur Vince Tonna però ma temmejtx l-intervista tiegħi dwaru u l-familja għaliex kif spjegajt filbidu, hu ħadem għal bosta snin fil-kamp tal-ħidma soċjali fejn iltaqa’ ma’ mijiet ta’ familji u individwi u li dawn ilkoll kellhom esperjenzi diversi tal-ħajja, anke dwar l-att monetarju u kif irnexxielhom jew ma rnexxielhomx ikampaw.
Ħidmietu volontarjament primarjament kienet iffukata madwar idDjakonija ta’ Wied ilGħajn. Spjegali kif rwol ewlieni ta’ kull Djakonija hu dak li tgħin familji foqra fil-parroċċa. “Dan għaliex il-faqar materjali, anke jwassal għal ċirkostanzi xi kultant li huma xejn sbieħ fosthom il-vjolenza domestika. U kienu jkunu dawn l-istanzi fejn proprju għaliex jien ħidmieti kienet dejjem ilqasam soċjali li sakemm bqajt fid-Djakonija kont nara li familji jew individwi tali jfittxu u jsibu l-għajnuna li għandhom bżonn.”
Is-Sur Tonna spjegali kif bħalissa hu u josserva lpassi li qed tagħmel gżiritna qed jara bħal żewġ estremitajiet, jiġifieri waqt li problemi ta’ vjolenza domestika u reati relatati, fl-opinjoni tiegħu aktarx qed jiżdiedu, fuq in-naħa l-oħra, dawk li qed ibatu l-ġuħ, m’għandhomx fejn jorqdu u/jew qed ikollhom jorqdu barra, aktarx qed jonqsu.
Itemm jaqsam miegħi: “Hawn bżonn ta’ ħafna aktar nies, Maltin u Għawdxin li jivvolontarjaw biex jgħinu persuni oħra
madwarhom, fil-komunità fejn jgħixu jew anke f’inħawi oħra fejn jippreferu, imma żgur li hawn bżonn ta’ ħafna għajnuna. Dan f’sens ta’ persuni u familji
ġenwinament foqra u li allura anke jinħtieġu min jiggwidahom dwar maniġġjar ta’ flus, però blistess qies, biex tikber lgħajnuna fost tant nies fissoċjetà tagħna li qed ibatu mid-dimensjoni tas-saħħa mentali tagħhom.
NOTA IMPORTANTI
Ta’ min jgħid li l-entità ĠEMMA fi ħdan ilMinisteru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tatTfal f’dawn l-aħħar snin bdiet torganizza serje ta’ laqgħat għall-pubbliku f’bosta bliet u rħula madwar Malta li għadhom isiru sal-lum. Dan anke bilkollaborazzjoni tatTaqsima Anzjanità Attiva, kif ukoll fil-Kunsilli Lokali għal dawk tal-età 60+.
Xi suġġerimenti mingħand Ġemma:
Ipprova uża sistemi jew Apps li jgħinuk tqassam u tippjana l-ispejjeż tiegħek kull xahar. Jeżistu ħafna apps li jgħinuk tqassam ilpaga tiegħek b’mod għaqli waqt li tassigura ruħek li tkopri l-ispejjeż regolari... ippruvahom!
Ikkunsidra jekk wasalx iżżmien li tfaddal xi ħaga żgħira kull xahar għal meta tasal għall-età tal-irtirar. Illum jeżistu diversi pension plans li wieħed jista’ jikkunsidra. Ta’ min wieħed jikkunsidrahom u jieqaf għal ftit jaħseb fuq l-età tal-irtirar li għalkemm taf tidher filbogħod, tasal ukoll. Tibdiex taħseb għaliha meta jkun tard wisq!
Jekk għandek kapital taħt rasek, nissuġerulek li waqt li żżomm somma dejjem disponibbli għal dak li jista’ jinqala ta’ bla ħsieb, tara x’possibilitajiet ta’ investiment jeżistu.
Tibżax tfittex l-għajnuna ta’ esperti/professjonisti fis-settur.
Meta tfittex l-għajnuna ta’ esperti/professjonisti kun ċar dwar is-sitwazzjoni finanzjarja tiegħek u fejn tixtieq tasal, kif ukoll dwar l-abbiltajiet tiegħek. Ftakar li dawn mhux qegħdin hemm biex jiġġudikawk u li waqt li lprudenza hija tajba filpubbliku f’dan il-każ taf iżżommok lura. Dawn innies qegħdin hemm biex jgħinuk f’mumenti ta’ diffikultà.
TMIEM
Tonio Bonello
Editur Media MSPC
Ritratt: Ábrahám Szilárd
Imniedi ktieb ġdid dwar l-immaniġġjar
The Ultimate Game Plan for Your Financial Success
Kull ma jmiss mad-dħul talflus, ħafna jqisuh bħala suġġett privat u kunfidenzjali. Ftit huma dawk li lesti jiżvelaw x’għandhom jew m’għandhomx dieħel filkontijiet bankarji tagħhom. Sa ċertu punt, hekk għandu jkun, iżda meta naraw jew qed inħossuna f’diffikultà finanzjarja, m’għandniex nibqgħu siekta. Hemm bżonn nitkellmu, nieħdu passi, azzjoni..., qabel ikun tard wisq!
Il-biċċa l-kbira tar-reklamar li naraw fuq it-televiżjoni u lmidja soċjali jħeġġek tonfoq, tberbaq, tiddeverti u tgħix illussu filwaqt li r-reklamar li jħeġġek tfaddal, taħseb għal futur u tinvesti hu tassew ftit. Huwa veru wkoll li trid tkun int li tagħraf kif se tfaddal u fejn se tinvesti b’ħafna għaqal, ħsieb, riċerka u pjanar fit-tul. Ma tridx tinvesti fl-ewwel ħaġa li ssib quddiemek u tissogra li taqa’ għal xi scam, u kollox imur il-baħar!
Fil-ħajja, qatt m’hu tard biex tibda tfaddal u tqassam ilflus tiegħek b’mod aktar għaqli. Importanti li malewwel sinjali ħomor, tieqaf u tagħraf fejn qed tiżbalja!
Tara kif tista’ tnaqqas mixxiri żejjed u tikkontrolla aħjar il-flus li tonfoq fuq divertiment. Jekk mill-banda l-oħra tinstab f’diffikultà minħabba xi vizzju jew diffikultajiet oħra li l-ħajja poġġiet quddiemek fittex sib l-għajnuna u ftakar li lewwel pass biex ittejjeb ilpożizzjoni tiegħek hija li ma tibżax tiffaċċja u li ma tibżax issaqsi għall-għajnuna. Pass iebes, ħafna, iżda mhux impossibbli. B’naqra kuraġġ
tista’ terġa ssir sid ta’ ħajtek!
Jekk il-problema hija waħda ta’ kif tqassam il-flus, ieqaf għal kwiet u ara x’inhu ddħul tiegħek u fejn qed tonfoq. Dur madwar mejda ma’ dawk l-aktar qrib talqalb tiegħek u tkellmu dwar il-fatti. Araw x’inhuma lispejjeż bażiċi, x’hemm li jrid jiġi prijoritariżżat u x’hemm li hu żejjed. Fejn jidħol divertiment, illum hawn ħafna postijiet fejn wieħed jista’ jmur u jgawdi x-xenarju sabiħ li joffri pajjiżna mingħajr ma jħallas ċenteżmu. X’hemm isbaħ minn ħarġa fejn il-baħar b’xi biċċa ħobż tal-Malti u barmil u pala għaċ-ċkejknin tagħna jew xi ġirja taħt is-sur ta’ lImdina?
minnhom saħansitra gradwati li bdew jaħdmu, bdew b’paga deċenti iżda biżżejjed biex jgħixu ħajja komda u li eventwalment ingħataw promozzjoni fuq il-post tax-xogħol jew saħansitra biddlu l-post tax-xogħol u l-pakkett li offrewlhom wassalhom għal qabża konsiderevoli fid-dħul tagħhom. Imma dawn ma jkunux jafu jiddistingwu bejn ilbżonnijiet u x-xewqat, ma jafux jagħżlu sew ilprijoritajiet tagħhom u allura erħilhom ibiddlu lkarozza u jixtru waħda tqum ħafna, isiefru spiss jew jixtru ħafna ħwejjeġ ġodda kull staġun imbagħad forsi jarawha bi kbira biex iġemmgħu jew jinvestu b’mod għaqli.
Banking and Finance għandu aktar minn 15-il sena esperjenza fis-settur finanzjarju. Bħalissa impjegat fis-settur privat bħala Direttur ta’ kumpanija liċenzjata millMFSA bbażata f’Malta.
L-esperjenzi akkademiċi tiegħu kienu primarjament ibbażati f'Malta, apparti korsijiet supplimentari lokali u internazzjonali biex kompla jżid l-għarfien tiegħu. Waqt li min iħaddmu kienu l-aktar negozji Maltin, fil-parti lkbira tagħhom iżda kellhom l-għan li jiffokaw u jattiraw investimenti internazzjonali.
Ma’ dawn qed niffaċċjaw realtà ġdida, persuni, uħud
Huma dawn iċ-ċirkostanzi li għandhom juruna limportanza li nżommu ruħna aġġornati dwar kif wieħed għandu jqassam iddħul tiegħu, l-għodda li hemm disponibbli u lperikli li għandna noqgħodu attenti għalihom bħal tattiċi ġodda ta’ frodi u scams. Hemm ħafna passi żgħar u sempliċi li wieħed jista’ jieħu biex iqassam flusu aħjar u fejn possibbli jfaddal jew jinvesti l-flus. Hekk innaqqsu l-inkwiet finanzjarju, li ejja nkunu onesti, mhux xi ħaġa li wieħed jixtieq f’ħajtu! U jekk allura nistgħu ngħixu b’rasna mistrieħa u nkunu nistgħu niddedikaw lenerġija tagħna lill-familja mhux ħafna aħjar?
Għal aktar informazzjoni żuru is-sit tagħna fuq: www.gemma.gov.mt
X’għandna ġdid illum?
Mark Scicluna, gradwat
b’Masters fis-Servizzi Finanzjarji, kif ukoll
b’Baċellerat tal-Arti fil-
Dan fisser għalih linvolviment kostanti tiegħu ma’ klijenti u swieq finanzjarji internazzjonali. Din l-espożizzjoni waslitu jikseb ħiliet u għarfien li ma xtaqx iżomm għalih. Hekk ħaseb biex jibda proġett letterarju, ktieb, biex eventwalment jaqsam dak kollu li tgħallem u li jaf ma’ ħaddieħor. Ftit ilu kelli l-opportunità niltaqa’ miegħu u bdejt biex staqsejtu...
Reċentament inti nedejt ktieb proprju dwar limmaniġġjar monetarju. Ilkontenut tiegħu hu bbażat dwar statistika u tendenzi fil-kuntest lokali, ewropej jew internazzjonali?
Fil-bidu tas-snin 20, Malta ffaċċjat sfidi kbar filfinanzi, fil-politika u fissaħħa pubblika. Il-grey listing tal-FATF, irrestrizzjonijiet tal-COVID19 u l-inċertezza politika naqsu mill-fiduċja talinvestituri. Bl-istess qies, kellhom impatt fuq ilpilastri ewlenin talekonomija Maltija, inklużi t-turiżmu, il-proprjetà u sservizzi finanzjarji.
Fost din l-inċertezza, għaraft il-ħtieġa urġenti li nieħu kontroll tal-finanzi tiegħi. Bdejt nixtarr filfond fil-komponenti essenzjali tal-finanzi personali bħall-ibbaġitjar, it-tfaddil, il-ġestjoni taddejn u l-ippjanar fit-tul. Madankollu, sibt vojt firriżorsi aċċessibbli. Filwaqt li stajt insib informazzjoni sporadika minn sorsi internazzjonali (ħafna minnhom kienu ta’ spiss preġudikati jew immexxija minn xi aġenda), ma kien hemm l-ebda riżors prattiku u komprensiv imfassal speċifikament għall-kuntest lokali u Ewropew.
Determinat li nindirizza dan il-vojt, komplejt nespandi r-riċerka tiegħi billi kkonsultajt professjonisti finanzjarji kif ukoll b’qari u riċerka minn kotba u preżentazzjonijiet akkademiċi. Hekk mażżmien ikkumpilajt għarfien kbir, ktibt manuskritt u blgħajnuna ta’ BDL Books, issena li għaddiet ippubblikajt dan il-ktieb: The Ultimate Game Plan for Your Financial Success. Ktieb maħsub speċifikament għallkuntest lokali u ewropew.
Kif tesprimi l-iskop talktieb u l-messaġġ li trid twassal lill-udjenza? Fi ftit kliem, għaliex għandhom jaqraw dan ix-xogħol?
Il-Pjan Aħħari għas-Suċċess Finanzjarju Tiegħek joffri programm maħsub biex wieħed itejjeb b'mod sinifikanti l-finanzi tiegħu, irrispettivament minn fejn ikun qed jibda l-vjaġġ. Ilkontenut jissimplifika kunċetti kumplessi waqt li jipprovdi strateġiji prattiċi biex wieħed jieħu l-kontroll ta’ flusu b’mod sikur u organizzat. Nemmen li dan il-ktieb jista’ tassew jagħmel differenza fil-ħajja tal-qarrejja li jfittxu li
jtejbu l-finanzi tagħhom, għalihom infushom u għal dawk ta’ madwarhom.
Kif tfisser il-kontenut talktieb b’dawk l-aktar temi fundamentali li huma lqofol ta’ dak li trid tenfasizza jew twassal lillqarrejja?
The Ultimate Game Plan for Your Financial Success jenfasizza l-edukazzjoni finanzjarja - li tgħix filmezzi tiegħek u tfaddal għall-futur. Jipprovdi bħal pjan strutturat li jiżgura li persuna tibda tifhem li kull Ewro għandu skop. Il-ktieb jiggwida lill-qarrejja jagħtu importanza fl-infiq tagħhom, ifaddlu, u eventwalment jinvestu blgħan li jibnu futur finanzjarju sigur.
Il-konklużjoni tiegħek...
Nixtieq nenfasizza laffordabbiltà u laċċessibbiltà tal-ktieb. Bi
prezz baxx u disponibbli fil -ħwienet tal-kotba ewlenin, stationaries u online, tul ta’ madwar 130 paġna kollox, dan joffri riżors prattiku u konċiż għal kull min qed ifittex li jieħu lkontroll tal-finanzi tiegħu.
L-istrateġiji huma sempliċi u applikabbli għall-ħajja reali waqt li jagħtu saħħa lill-qarrejja biex jibnu ssigurtà finanzjarja u jieħdu deċiżjonijiet aktar intelliġenti, irrispettivament mill-punt tat-tluq tagħhom.
Nixtieq nieħu din lopportunità wkoll biex nirringrazzja lil APS Bank p.l.c. għall-appoġġ tagħhom f’din ilpubblikazzjoni, 'The Ultimate Game Plan for Your Financial Success’.
Tonio Bonello
Corporate Communications Office
Family Budget-friendly Easter Fun
Staycation Fun with Family
Another long stretch of holidays is just around the corner for the kids – and keeping them entertained doesn’t have to break the bank. Family outings can be both fun and budget friendly. You don’t have to travel to make the most of your Easter holidays. There are plenty of activities you can do locally to create lasting memories without forking out money.
Picnic by the sea: the best thing about living on an island? The coast is always close by. Gather some homemade sandwiches and fresh fruit, and head over to the beach. Collect seashells, rocks, enjoy the fresh air and each other’ s company.
April weather is gorgeous for a walk in nature. Put on your walking shoes and go on a hike together to explore the outdoors. If
involved in preparing the food together for a fun, shared experience. Think hearty mains like roast chicken, pasta salads and baked potatoes. Choose local fruits and vegetables that are in season for the freshest, most budgetfriendly dishes.
Roll your sleeves up and be prepared for a little mess in the kitchen – BUT, baking figolli with the kids can be a fun thing to do. Contributing to the family meal is a learning opportunity for the little ones. Being involved in the whole process gives them a sense of accomplishment and pride.
If you need a little inspiration, click discover a simple, delicious and wallet recipe for Easter prepared by Peter, a dedicated member of the ĠEMMA team.
Upcoming Events
We would be happy if you join us for any of the following upcoming free events.
March 5
Money Management - Żejtun Day Centre
March 6 How can banks be of assistance to SME's - SME Training - Online Session
March 12
Different Types of Cards & Cashless Payments – Iz-Żejtun Day Centre
March 18 Applying Financial Capability in Education - Money Week online Event
March 20
Social Benefits - Birkirkara Day Centre
March 25 Training for Parents - Online
March 27
March 28
April 3
Money Management - Birkirkara Day Centre
Money Management - Caritas Pensioners
Scams & Frauds - Birkirkara Day Centre
April 10 Different Types of Cards & Cashless Payments - Birkirkara Day Centre
May 8
May 15
May 22
Social Benefits - Bormla Day Centre
Money Management - Bormla Day Centre
Scams & Frauds - Bormla Day Centre
May 29 Different Types of Cards & Cashless Payments - Bormla Day Centre
June 4
June 11
June 18
June 25
Money Management - Birgu Day Centre
Social Benefits - Birgu Day Centre
Scams & Frauds - Birgu Day Centre
Different Types of Cards & Cashless Payments - Birgu Day Centre