Rivista FAMILJA MSFC : Xitwa 2021

familja Ħarġa Numru 17



xitwa 2021

MINISTERU GĦAS-SOLIDARJETÀ U L-ĠUSTIZZJA SOĊJALI, IL-FAMILJA U D-DRITTIJIET TAT-TFAL

JINKLUDI SUPPLIMENT FAMILJA

ĠEMMA

familja.media@gov.mt

Rivista ‘Familja’ hi inizjattiva tal-Uffiċċju tal-Komunikazzjoni fi ħdan il-Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal.

‘Familja’ toħroġ online, maħsuba u indirizzata għall-pubbliku bħala l-vuċi uffiċjali ta’ dan il-Ministeru.

Din ir-rivista titqassam mingħajr ħlas.

Jekk jogħġbok tikkontribwixxi b’xi kitba, twassal proposti jew xi suġġerimenti, inkella għaddejt minn xi esperjenza li tixtieq taqsam magħna, nistiednuk tiktbilna fuq l-imejl: familja.media@gov.mt Biex tirċievi r-rivista ‘Familja’ tista’ tiktbilna fl-indirizz elettroniku jew bil-posta: Tonio Bonello, MSFC Uffiċċju tal-Komunikazzjoni, Direttorat tal-Operat, Nru 38 Triq l-Ordinanza, Il-Belt Valletta.

Il-kontenut f’kull ħarġa ta’ ‘Familja’ mhux neċessarjament jirrifletti l-opinjoni Editorjali.

‘Familja’ qed tasal għandkom grazzi għall-kontributuri professjonali, volontarji u kollegi oħra li jaħdmu magħna.

Dan bl-għan li l-impenn fl-istruttura korporattiva ta’ din l-entità jkompli jissaħħaħ fl-interess tas-soċjetà Paġna 2

Tonio Bonello Editur

Tista’ taċċessa edizzjonijiet passati fuq: https://family.gov.mt/en/policies-publications-andstrategies/familja-magazine/ familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Kontenut 04 Editorjal 05 Messaģģ mill-Onorevoli Dr Michael Falzon Ministru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal 06 Messaģģ mis-Sur Mark Musù Segretarju Permanenti fil-Ministeru 08 Il-vjolenza abbażi tal-Ġeneru u Vjolenza Domestika

Ħajr ukoll lil Is-Sur Joseph Cachia Konsulent fl-Uffiċċju tas-Segretarju Permanenti Is-Sur Stefan Borg Communications Coordinator tal-Onor. Ministru Michael Falzon Is-Sur Grazio Barbara Direttur Ġenerali (Sigurtà Soċjali) Is-Sur Anton Cesare Direttur (Direttorat tal-Operat)

11 L-Għaqda Ħbieb tal-Presepju

Is-Sa Suzanne Garcia Imbernon Task Manager Uffiċċju tal-Kummissarju tat-Tfal

12 Ġabra sommarja tal-miżuri tal-Budget 2022

Is-Sur Archibald Attard Officer in Scale 10

14 MITA 16 X’inhuma l-Gruppi tad-Demm u kif inħolqu?

18 What are the EU Social Security Coordination rules and how do these apply to me?

20 65 sena ta’ Sigurtà Soċjali f’Malta 22 MSFC > X’HEMM ĠDID? 24 Elderly Persons and Financial Capability 26 Jiem internazzjonali mfakkra bejn Diċembru u Frar ta’ kull sena 27 Fun Page 28 Id-dritt taċ-ċittadin li jkun jaf x’informazzjoni personali għandu dwaru d-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali 30 Il-Christmas Markets 32 Happy Valentine’s Day 33 A Child’s Voice Listen to it!

34 Tradizzjonijiet tat-tfal fi żmien il-Milied 36 Kompetizzjoni bi Premju 37 L-anzjani fiż-żmien tal-festi tal-Milied 38 Niltaqgħu ma’ Yana Psaila 42 L-Uffiċċju tal-Komunikazzjoni u Attivitajiet 43 50 sena ta’ servizz mill-Laboratorju tal-Paċi

Ritratt tal-qoxra: Jonathan Borba familja.media@gov.mt

Paġna 3

SENA DIFFIĊLI LI DAWWARNA F’OPPORTUNITÀ

B

l-għajnuna t’Alla għaddiet sena oħra. Sena diffiċli li bdiet biċ-ċentru ta’ kollox kien għadu l-Covid-19 u l-konsegwenzi kollha li ġab miegħu.

Illum, nittamaw dejjem, qed nersqu lejn tmiem din l-esperjenza kiefra, kważi surreali.

Editorjal Tonio Bonello Editur Media MSFC Corporate Communications Manager

Minkejja dan, kienet ukoll sena fejn b’saħħet il-pandemija, ħafna nies fuq ix-xogħol, fil-familji, bejn il-ħbieb resqu aktar lejn xulxin. Dan waqt li komplew jiżviluppaw sistemi u proċeduri ġodda dwar kif tista’ tkompli taħdem id-dinja tax-xogħol bla ma wieħed ikollu għalfejn jidħol xogħol.

Telework u Remote Work L-istruttura żviluppata u moderna li jgawdi minna pajjiżna llum, fil-qasam tat-teknoloġija u l-informatika, però forsi aktar, ta’ riżors uman effiċjenti u determinat, dawn għenu mhux ftit biex kwalunkwe ostakolu li seta’ kellna kien riżolt fl-iqsar żmien u bl-anqas problemi.

Din l-esperjenza ġdida rriflettiet bl-istess qies fix-xogħol tagħna, kemm f’livell Ministerjali però anke bħala Direttorat. Ta’ dan ħajr lill-impjegati kollha tagħna, mill-kbir saż-żgħir li ħdimna bla heda biex irnexxielna naslu fejn wasalna llum.

Il-kultura ta’ ħidma mid-dar permezz tat-Telework, li rrid ngħid sarrfet f’riżultati tajbin, illum marret pass ’il quddiem permezz tal-introduzzjoni tar-Remote Working. Bla dubju, ix-xogħol mhux se jonqos, u l-impenn irid jibqa’ jidher minn kulħadd, iżda b’dawn l-inizjattivi l-impjegat illum jista’ jkun flessibbli dwar kif iqassam ix-xogħol u kif isib il-ħin għalih innifsu u għal familja tiegħu.

Pubblikazzjonijiet tal-Ministeru

Rivista Familja Suppliment Familja facebook.com/ DSSMalta

Familja.gov.mt

Matul din is-sena ħabbrikna wkoll biex komplejna nżommu aġġornat liċ-ċittadin Malti b’dak kollu li sar u qed isir f’termini ta’ servizzi u benefiċċji offruti minn dan il-Ministeru. Mar-rivista Familja, pubblikazzjoni ta’ kull erba’ xhur, fis-sensiela ta’ supplimenti speċjali annwali din is-sena kien imiss dak dwar il-kampanja nazzjonali ĠEMMA, inizjattiva maħsuba biex tgħin kull saff tas-soċjetà fl-użu aktar kawt fl-infieq, u sa fejn possibbli, iġġemma’ wkoll.

Għas-sena li se tibda, bi pjaċir inħabbar inizjattiva oħra. Kull tmiem l-ewwel kwart tas-sena se nkunu qed inniedu pubblikazzjoni ġdida. Ħafna drabi n-nies fit-triq jistennew nofs Ottubru biex jisimgħu x’se jkun qed iħabbar il-Ministru tal-Finanzi fid-diskors tal-budget. Dan tajjeb u hekk għandu jkun, imma ħasra li sa ftit jiem biss wara, Inkunu nsejna x’tibdil sar, x’titjib kien hemm, kif nistgħu nibbenifikaw aħjar u x’servizzi aħna eliġibbli għalihom.

Paġna 4

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Budget FAMILJA Dan hu l-isem ta’ suppliment ġdid li se jkun qed jindirizza dan il-vojt.

Permezz ta’ format sommarju imma dettaljat se nippreżentaw x’ħareġ mill-aħħar budget f’kuntest ta’ servizzi u benefiċċji soċjali, imma b’mod simplifikat u li jista’ jifhmu kulħadd.

Infakkar li ħidmet il-Ministeru (MSFC) illum tista’ tiġi segwita wkoll fuq pjattaformi diversi diġitali fosthom permezz ta’ Facebook, Youtube, Issuu u b’mod stampat fuq Senior Times. Kull min hu interessat jabbona biex jibda jirċievi l-pubblikazzjonijiet Familja jista’ jagħmel dan billi jiktbilna fuq familja.media@gov.mt ISSUU Għan ieħor li kellna u ħdimna dwaru din is-sena kien dak jikkonċerna dwar firxa akbar ta’ distribuzzjoni tal-pubblikazzjonijiet tagħna. Kien għalhekk li proprju lejn nofs din is-sena, bħala Ministeru dħalna sieħba fis-sit internazzjonali ISSUU bl-iskop li l-qarrejja tagħna jsibuha aktar faċli jaċċessaw l-informazzjoni li nwasslu aħna minn żmien għal żmien.

Permezz ta’ ISSUU, il-qarrej illum jista’ jaċċessa kull informazzjoni fuq is-sistema tal-għażla tiegħu bla ebda diffikultà, jiġifieri kemm jekk qed isegwi t-tagħrif minn fuq ċellulari, jew permezz ta’ tablet, laptop jew desktop, minn kull rokna tad-dinja. Nieħu l-okkażjoni nfakkar li aċċess tal-arkivji tal-pubblikazzjonijiet Familja issa jinsabu fl-istess sit u l-aħħar ħarġa ta’ qabel din issibuha fuq https://issuu.com/msfcfamilja.media/docs/ familja_nru._16_arifa_2021 Il-Milied it-tajjeb Nagħlaq billi qabel xejn inwassal ħajr u apprezzament, b’mod speċjali lejn id-Direttur tal-Operat is-Sur Anton Cesare, l-Assistent Direttur is-Sa Joanne Zarb, il-kollegi Peter Miceli Saydon u Archibald Attard fil-qasam tal-komunikazzjoni u l-kumplament tal-istaff tagħna fi ħdan l-istess Direttorat.

Grazzi wkoll lid-diriġenti kollha ta’ dan il-Ministeru - l-Onorevoli Ministru, is-Segretarju Permanenti, id-Diretturi Ġenerali, id-Diretturi u l-impjegati kollha li hu permezz ta’ dawn ilkoll flimkien li aħna nistgħu qed inkunu ta’ servizz utili lejn iċ-ċittadin.

Fuq kollox però, ħajr lilkom il-qarrejja tar-rivista Familja li ssegwu l-ħidma tagħna regolarment. F’isimna lkoll nixtieq lilkom u l-familja tagħkom, Milied ħieni u sena ġdida ta’ ħafna saħħa, paċi u kuntentizza.

Is-sena 2022 se tfisser allokazzjoni rekord ta’ ’l fuq minn €1.3 biljun fuq benefiċċji soċjali L-Onor. Michael Falzon Ministru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal

I

Ritratt: DOI l-familji, il-pensjonanti, il-persuni b’diżabiltà u persuni vulnerabbli, huma lkoll moħħhom mistrieħ għax se jkunu minn ta’ quddiem illi se jkomplu jgawdu minn pakkett soċjali b’saħħtu.

Miżuri u inizjattivi li lkoll għandhom għan wieħed, dak li joħolqu solidarjetà u ġustizzja soċjali. Politika li tagħraf fejn hemm bżonn imbuttatura u iktar attenzjoni, speċjalment fejn jidħlu setturi vulnerabbli bħat-tfal, l-anzjani u dawk il-persuni f’riskju ta’ faqar u esklużjoni soċjali.

Is-sena 2022 se tfisser allokazzjoni rekord ta’ ’l fuq minn €1.3 biljun fuq benefiċċji soċjali biss. Benefiċċji li minnhom se jgawdu l-aktar it-tfal, il-familji, dawk bi dħul baxx, il-pensjonanti u persuni b’diżabiltà fost oħrajn.

Dan kollu huwa possibli grazzi għar-reżiljenza li flimkien urejna bħala poplu, Nazzjon maqgħud. Kburin bikom għax flimkien għamilna biċċa xogħol ferm aħjar minn pajjiżi ħafna ikbar minna.

fil-preżent kif ukoll fil-futur t’uliedna.

Din hija Malta li rridu nħallu lil uliedna, Malta ħabrieka u Malta li ma tibżax.

Aħna nirrikonoxxu l-bżulija u r-reżiljenza tal-familji Maltin. Mhux biss għall-kuraġġ li wrew waqt żmien ta’ pandemija, iżda għal kull żmien ieħor. Għandna fiduċja f’dan il-poplu u għalhekk se nkomplu nilleġiżlaw u nwettqu d-differenza li hemm bżonn, anke skont ir-realtajiet soċjali li kontinwament jinbidlu.

Barra r-rieda għandna l-kredibilità li dak li nwiegħdu, inwettquh. Għax il-politika tagħna ma toffrix tama msejsa fuq il-ħolm u l-paroli, iżda fuq azzjoni konkreta, imnebbħa minn prinċipji ta’ ġustizzja soċjali.

Nixtieq nieħu l-okkażjoni biex f’isem l-impjegati kollha li għandna jaħdmu f’dan il-Ministeru, nixtieq lilkom u l-familji tagħkom, Milied ħieni u sena ġdida ta’ prosperità.

MSFC> FILMAT Segwi l-Ministru għas-Solidarjetà u l-Ġustizza Soċjali, Il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal Michael Falzon jagħti rendikont tal-miżuri soċjali tal-Baġit 2021 li diġa daħlu fis-seħħ. Jinkludi diskors tas-Segretarju Permanenti s-Sur Mark Musù.

Agħfas hawn

Gvern illi nefaq €1.5 biljun biex jissalvagwardja l-familji kollha, u l-ħaddiema setgħu jżommu xogħolhom.

Għamilna dan, għax nemmnu, kemm

familja.media@gov.mt

Paġna 5

Ma nsejna lil ħadd Mark Musù Segretarju Permanenti Ministeru għas-Solidarjetà,u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u Drittjijet tat-Tfal Spiċċajna b’pakkett ta’ 25 miżura b’nefqa addizzjonali bla preċedent ta’ madwar €66 miljun. Ma nsejna lil ħadd u daħħalna miżuri li fit-twettieq tagħhom igawdu minnhom mhux biss eluf kbar ta’ benefiċjarji iżda wkoll miżuri fejn l-impatt tagħhom jolqot numri żgħar ta’ persuni.

Aktar żidiet għall-pensjonanti Firxa akbar soċjali

K

ien ta’ sodisfazzjoni kbir għalija u għal dawk li ħadmu miegħi biex insawru l-proposti tal-Ministeru tagħna għal Baġit 2022 li fil-maġġoranza tagħhom ġew aċċettati u inklużi fil-Baġit għas-sena l-ġdida. Għal bidu konna xi ftit jew wisq anzjużi li jkollna nwaqqgħu numru minnhom minħabba li globalment il-proposti kienu jirrekjedu spiża li tiżboq sew dawk ivvutati għal qasam soċjali f’dawn l-aħħar snin. Ġara, iżda, li meta f’Lulju, immexxija mill-Ministru Michael Falzon, ressaqna l-proposti tagħna lill-Uffiċju tal-Prim Ministru u l-Ministeru għall-Finanzi u x-Xogħol kellna rispons inkorraġġanti. Sibna li kien hemm ir-rieda u l-impenn li l-Baġit jieħu bixra soċjali aktar b’saħħitha mis-snin imgħoddija biex, meta nittamaw li għadda l-eqqel tal-pandemija, inkunu ta’ sostenn akbar għal pensjonanti, l-anzjani, il-familji, persuni b’diżabilità u l-vulnerabbli.

Fix-xhur ta’ wara, irfinajna fejn meħtieġ il-proposti maqbula u, fi djalogu mal-Ministeru għall-Finanzi, fassalna oħrajn ġodda biex jiġu milqugħa suġġerimenti u talbiet li tressqu f’konsultazzjonijiet mal-imsieħba soċjali, mas-soċjetà ċivili u mal-pubbliku inġenerali.

Paġna 6

L-akbar ammont minn dawn il-flus ser imur fil-bwiet tal-pensjonanti tal-irtirar, tar-romol, tal-invalidità u ta’ dawk intitolati għall-pensjoni ta’ l-Età. B’kollox, biż-żidiet fil-pensjoni u għall-għoli tal-ħajja kif ukoll b’riħet aktar titjib finanzjarju permezz ta’ miżuri oħra, bejniethom ser jitħallsu madwar €33 miljun aktar. Żidiet, li ras għal ras ilaħħqu medja ta’ €345 fis-sena.

Fosthom hemm ukoll pensjonanti tas-servizz ta’ 72 sena u aktar li ser igawdu minn titjib ieħor fil-pensjoni tas-sigurtà soċjali billi l-parti li jkunu kkommutaw biex jieħdu s-somma ser tkun injorata kollha għal fini ta’ din l-pensjoni.

Dawn il-benefiċjarji ser jibdew jitħallsu bir-rati l-ġodda mill-bidu tas-sena bis-saħħa ta’ ħidma li qed isir fil-qafas ta’ pjan ta’ azzjoni li niedejna immedjatament wara t-tħabbira tal-baġit f’Ottubru bil-għan li ma jintilifix żmien biex ir-reviżjoni tar-rati jidħlu fis-seħħ.

Tibda l-implimentazzjoni - isiru l-ewwel pagamenti Bis-saħħa ta’ dan l-ippjanar matul dan ix-xahar qed isiru pagamenti lill-benefiċjarji miżżewġin u persuni waħedihom tal-Għajnuna Supplimentari. Huma qed jitħallsu bil-quddiem pagamenti li jkopru

familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

Ikompli fil-paġna li jmiss

il-perjodu tal-ewwel kwart tas-sena l-ġdida u jinkludu żidiet sostanzjali fir-rati dovuti. Għalija din kienet waħda mill-miżuri l-aktar importanti li qed inwettqu għax twieżen persuni u koppji bi dħul baxx, fosthom pensjonanti, anzjani u persuni li jistgħu jkunu f’impjieg u li ma għandhomx tfal taħt is-16-il sena.

Ridna nagħtu l-aqwa sostenn lil din il-kategorija ta’ benefiċjarji bil-għan li ngħollu iżjed il-kwalità tal-ħajja tagħhom. Fil-fatt l-ogħla rata mħallsa lil persuni miżżewġa jew koppji żdiedet b’€6.50 għal €21.13 fil-ġimgħa, filwaqt li dik ta’ persuni waħidhom, inkluż romol, telgħet b’€5 għal €11.50 fil-ġimgħa. B’kollox, dawk eliġibbli, li jgħoddu madwar 29,000 meta tikkunsidra wkoll il-konjuġi tal-koppji benefiċjarji, ser jirċievu b’madwar €5.6 miljuni aktar għal total ta’ ftit anqas minn €19-il miljun.

Dawk fosthom intitolati għall-assistenzi soċjali minn Jannar ser jibdew jirċievu l-kumpens sħiħ għall-għoli tal-ħajja, u mhux żewġ terzi kif kien jiġri s’issa.

Nifhmu li tagħmel kemm tagħmel qatt ma hu biżżejjed u dmirna hu li mhux biss li nisimgħu u nagħdru, iżda li fejn nistgħu naġixxu.

Għalhekk qed naraw li nagħtu s-sehem tagħna biex jinħoloq mekkaniżmu ġdid, ’l hinn minn dak eżistenti li jistabbilixxi l-kumpens għall-għoli tal-ħajja, biex familji u persuni vulnerabbli jkunu aktar mħarsa f’ċirkostanżi fejn l-inflazzjoni titla’ ’l fuq sew.

Miżura oħra li diġà daħlet fis-seħħ dan ix-xahar hija ż-żieda ta’ €5 fil-ġimgħa fl-Allowance għal Tfal b’Diżabilità, biex issa l-allowance għoliet għal €1,560 fis-sena – kwazi d-doppju ta’ dak li kienu jieħdu fl-2013.

Titjib u innovazzjoni fl-In-Work Benefit Familji fejn il-ġenituri jaħdmu u għandhom tfal taħt it-23 sena ser jieħdu żidiet fir-rati tal-In-work Benefit. Magħhom matul is-sena ser jingħaqdu oħrajn ġodda bħala riżultat tat-twessigħ tat-thresholds tad-dħul li ser jitilgħu għal €50,000 fis-sena għal koppji fejn iż-żewġ ġenituri jaħdmu; u għal €35,000 għal ġenituri waħidhom li jaħdmu u koppji fejn wiehed mill-ġenituri jaħdem.

Din l-iskema issa ser tkun miftuha wkoll għall-ħaddiema li l-paga tagħhom ma taqbiżx l-€20,000 u li jaħdmu fis-settur privat fi tmiem il-ġimgħa, bix-xift jew filgħaxijiet. Huma ser jitħallsu €150 bħala In-Work Benefit. Ħidma aktar impenjattiva Fid-dawl tal-firxa wiesgħa ta’ miżuri, il-ħidma tad-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali u d-Direttorat tal-Għajnuna Finanzjarja u l-Osservanza biex naġġornaw il-benefiċċji hija aktar impenjattiva mis-snin ta’ qabel u dan se jkun rifless f’aktar xogħol fix-xhur li ġejjin biex ikunu implimentati l-kumplament tal-miżuri. Naf, iżda, li bid-dedikazzjoni u l-appoġġ tal-kapijiet u l-impjegati mhux ser nonqsu li ndaħħlu dawn il-miżuri kmieni kemm jista’ jkun, kif għamilna din is-sena u fis-snin ta’ qabel, għax kull wieħed u waħda minnha jagħraf li x-xogħol tagħna jġorr miegħu responsabiltijiet soċjali. Kruċjali f’din il-ħidma huwa s-sostenn tal-ħaddiema tal-MITA, l-aġenzija tal-istat għall-informazzjoni teknoloġika, li mingħajrhom ma nkunux nistgħu nimplimentaw il-miżuri.

U dan li qed ngħid ma japplikax biss għall-implimentazzjoni tal-miżuri tal-Baġit imma għall-ħidma kollha li ssir fid-dipartimenti, direttorati u entitajiet kollha li jaqgħu taħt dan il-Ministeru hekk importanti.

Għalhekk, filwaqt li minn qalbi nrodd ħajr lill-ħaddiema kollha għall-impenn tagħhom matul is-sena, nixtieq nawgura lilhom u l-familji u l-għeżież tagħhom, lill-qarrejja ta’ Familja u l-poplu kollu Malti u Għawdxi l-isbaħ xewqat għal Milied hieni u sena ġdida mimlija riżq u paċi. familja.media@gov.mt

Paġna 7

L Il-vjolenza abbażi tal-Ġeneru u Vjolenza Domestika Sittax il-Ġurnata ta’ Attiviżmu bejn il-25 ta’ Novembru u l-10 ta’

i kieku kellu jsir stħarriġ lokali mal-popolin dwar x’attività jassoċja max-xahar ta’ Diċembru, aktarx ir-risposta ta’ ħafna tkun, il-Milied. Hekk hu, ninsabu fl-aqwa tal-preparamenti lejn dan il-jum tant mistenni u l-aħħar attivitajiet ta’ tmiem is-sena u l-bidu ta’ sena ġdida.

Imma forsi qajla persuna tiftakar li f’dawn il-jiem ikunu mfakkra jiem oħra importanti bħal mhu l-25 ta’ Novembru, jimmarka il-Jum Internazzjonali għall-Eliminazzjoni tal-Vjolenza Kontra n-Nisa, kif ukoll l-10 ta’ Diċembru, il-Jum Internazzjonali għad-Drittijiet tal-Bniedem. Sakemm il-persuna ma tkunx hi stess, jew xi ħadd qarib tagħha li tinsab għaddejja minn żmien xejn feliċi, forsi anke trawmatiku f’ħajjitha!

F’din l-ewwel parti minn serje ta’ tlieta, FAMILJA ħadet ħsieb tiltaqa’ mal-Kummissarju dwar il-Vjolenza Abbażi tal-Ġeneru u Vjolenza Domestika, is-Sa Audrey Friggieri biex spjegat fid-dettal dwar dawn iċ-ċirkostanzi fil-konfront tad-drittijiet

Intervista mal-Kummissarju Audrey Friggieri minn Tonio Bonello

Paġna 8

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

u d-dinjità tal-persuna, bl-għan li jkun hawn aktar għarfien, però fuq kollox, fejn persuna tali tista’ tfittex l-għajnuna. Bdejt biex staqsejtha...

X’inhu rwol (il-funzjoni u l-operat) tal-Kummissjoni dwar il-Vjolenza abbażi tal-Ġeneru u l-Vjolenza Domestika?

Il-mandat tal-Kummissjoni huwa relatat mal-vjolenza domestika, kif ukoll mal-vjolenza abbażi tal-ġeneru.

Il-funzjoni prinċipali tal-Kummissjoni huwa dak li jagħti pariri lill-ministru responsabbli mill-aspetti kollha tal-vjolenza domestika u l-vjolenza abbażi tal-ġeneru, li l-għan tagħhom huwa li tissaħħaħ dejjem iktar il-ġlieda kontra dawn il-pjagi soċjali. Dan jitwettaq speċjalment bit-tixrid ta’ għarfien dwar il-problema.

Il-Kummissjoni tagħmel ukoll rakkomandazzjonijiet dwar ir-riċerka, emendi fil-policy, u l-identifikazzjoni ta’ taħriġ għal professjonisti li jaħdmu f’dan il-qasam. Dawn isiru bħala riżultat ta’ konsulta u kollaborazzjoni mad-diversi imsieħba soċjali.

Fid-dawl tar-rakkomandazzjonijiet tal-Konvenzjoni ta’ Istanbul, il-Kummissjoni għandha diversi rwoli.

Waħda mill-iktar importanti hija

l-missjoni li teduka u xxerred għarfien fis-soċjetà, sabiex jinbidlu atitudnijiet li ma jirrispettawx id-dinjità ta’ kull bniedem.

Vittmi ta’ sterjotipi dwar il-ġeneru, li minnhom infushom huma forma ta’ abbuż, huma spiss in-nisa, u għaldaqstant, il-Kummissjoni taħdem permezz ta’ taħriġ, riċerka u kampanji ta’ tixrid ta’ għarfien matul is-sena kollha, sabiex dawn l-isterjotipi jitilfu mis-saħħa tagħhom u minflokhom is-soċjetà tagħna tħaddan valuri iktar rispettużi lejn kull uman, hu min hu, hi min hi.

Din is-sena mexxejna kampanja fuq il-midja soċjali dwar kif jintlaqtu persuni LGBTIQ+ mill-abbuż abbażi tal-ġeneru u anke vjolenza domestika, kif ukoll kampanja simili b’lenti fuq persuni b’diżabilità.

Xogħol ieħor importanti li jsir fil-Kummissjoni huwa dak relatat mar-riċerka, li permezz tagħha titjieb il-livell t’analiżi t’informazzjoni lokali u biex Malta tilħaq l-istandards mitluba mill-konvenzjoni t’Istanbul u tkun konformi ma’ metadoloġiji stabbiliti mill-Kummissjoni Ewropea.

It-taħriġ dwar id-diversi aspetti tal-vjolenza domestika u vjolenza abbażi tal-ġeneru huwa wkoll xogħol essenzjali għall-Kummissjoni, fejn hija tipprovdi korsijiet skont il-ħtiġijiet tal-entitajiet li jitolbu dawn is-servizzi.

Riċentement filfatt sar taħriġ mal-pulizija, ma’ professjonisti li jaħdmu mal-anzjani, ma’ social workers u professjonisti oħra fil-qasam soċjali.

X’kienet tinvolvi l-ħidma ħolistika tal-Kummissjoni matul din is-sena li waslet biex tintemm u dwar liema aspetti se tkun qed tiffoka l-istess Kummissjoni matul l-2022?

Il-pjan t’operazzjoni ta’ din is-sena assigura li l-ħidma tal-Kummisjoni primarjament issegwi l-prijoritajiet li hemm mniżżla fl-istrateġija nazzjonali u dawk speċifikati mill-GREVIO. Il-pjan kien diżinjat b’tali mod li jolqot il-fenomeni ta’ GBV u DV minn diversi aspetti (i.e. edukazzjoni, riċerka, komunikazzjoni, għarfien, titjib tas-servizz, eċċ). Dan kollu waqt li nżommu għajnejna miftuħa għal opportunitajiet ta’ fondi mill-Unjoni Ewropea.

Għas-sena d-dieħla, jitkompla x-xogħol għall-implimentazzjoni tal-istrateġija nazzjonali u r-rakkomandazzjonijiet tal-GREVIO, fosthom: Żviluppar ta’ linji gwida għal professjonisti sabiex itejbu s-servizz u jiffaċilita kollaborazzjoni bejniethom fejn jidħlu każijiet ta’ GBV u DV. Tisħiħ ta’ relazzjonijiet professjonali bejn CGBVDV u entitajiet relevanti oħrajn permezz ta’ MOUs. Konferenza fuq l-irwol tal-irġiel fejn tidħol il-vjolenza (b’kollaborazzjoni ma’ NGO).

Fl-istrateġija u l-pjan ta’ azzjoni tagħkom titkellmu dwar strutturi biex jindirzzaw l-erba’ pilastri tal-Konvenzjoni ta’ Istanbul bl-għan li familja.media@gov.mt

Paġna 9

tali abbużi jkunu indirizzati b’aktar konsistenza. X’inhuma l-għanijiet li jrid jilħaq dan il-pjan, u x’jiddefinixxu l-erba’ pilastri tal-Konvenzjoni?

Politiki integrati, miżuri legali u ġbir ta’ data – Dan il-pilastru jaċċerta li l-ħidma tal-professjonisti tkun tilħaq ċertu kwalità u li din tkun minsuġa sew ma’ dik ta’ professjonisti oħra, anke dawk li jaħdmu f’oqsma differenti.

Prevenzjoni – Dan il-pilastru jippromovi azzjonijiet proattivi.

Permezz ta’ kampanji t’għarfien li jiġu mwassla minn diversi mezzi, is-soċjetà tirċievi l-messaġġ li lok għall-vjolenza fil-familja jew dik abbażi tal-ġeneru mhix ittollerata.

B’dan il-mod nittammaw li l-ġenerazzjonijiet futuri jiġu mrawma f’soċjetà fejn il-vjolenza hija l-eċċezzjoni mhux in-norma.

Protezzjoni u sapport – Dan il-pilastru jindirizza miżuri u proċeduri li jittieħdu meta vittma tiġi bżonn l-għajnuna. Il-miżuri li jinsabu mniżżla fl-istrateġija taħt dan il-pilastru kienu mħejjija b’tali mod li l-bżonnijiet tal-vittma dejjem jibqgħu prijorità tul iż-żmien tiegħu/tagħha bħala utent/a tas-servizzi.

Prosekuzzjoni – Dan il-pilastru jinkludi miżuri li jfittxu li jtejbu s-sistema ġudizzjarja sabiex dawk li joffendu jingħataw għajnuna korrettiva filwaqt li l-vittmi jieħdu l-ġustizzja li ħaqqhom.

It-tieni parti ta’ din l-intervista se tkun qed tidher fil-ħarġa li jmiss ta’ rivista Familja

Paġna 10

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Matul dan ix-xahar qed tagħmlu din il-kampanja bl-għan li jinħoloq aktar għarfien dwar vjolenza abbażi tal-ġeneru u dik domestika.

X’attivitajiet huma maħsuba li se jsiru biex jattiraw aktar attenzjoni tal-popolin dwar dawn il-problemi?

Il-Kummissjoni għall-Vjolenza Abbażi tal-Ġeneru u l-Vjolenza Domestika, se tkun qed tmexxi is-Sittax-il Ġurnata ta’ Attiviżmu, li ssir ta’ kull sena bejn il-25 ta’ Novembru, li jimmarka il-Jum Internazzjonali għall-Eliminazzjoni tal-Vjolenza Kontra n-Nisa u l-10 ta’ Diċembru li huwa il-Jum Internazzjonali għad-Drittijiet tal-Bniedem.

Waqt dawn is-sittax-il jum il-Kummissjoni se tkun qed torganizza sessjonijiet ta’ taħriġ għall-professjonisti fil-qasam, iffukati fuq l-abbuż u l-vjolenza min-naħa tat-tfal fil-konfront tal-ġenituri, kif ukoll sessjonijiet informattivi dwar il-vjolenza u l-abbuż indirizzati lejn il-ħaddiema taċ-ċivil.

Bħas-sena l-oħra, ħa tkun qed terga’ tiġi organizzata kompetizzjoni tat-tpinġija fl-iskejjel primarji u sekondarji, bl-għan li t-tfal jiġu inkoraġġiti jesprimu ruħhom, filwaqt li jitgħallmu aktar jagħrfu t-tipi differenti ta’ mġibiet abbużivi u vjolenti. Se jsiru wkoll kampanji ta’ għarfien permezz tal-media soċjali u reklamar fuq il-media lokali.

I

l-presepju huwa parti mill-Milied u jirrakonta l-istorja ta’ ġrajja li ma tmut qatt. Iżda, wara l-armar tal-presepju hemm ukoll storja oħra. Tkellimt dwar dan mas-Sur Alex Powell li huwa s-Segretarju tal-Għaqda Ħbieb tal-Presepju.

korsijiet għal dawk li jixtiequ jibdew mill-bidu. Jien niftaħar li dak li naf u li żviluppajt maż-żmien nafu primarjament lil din l-għaqda li llum jien il-president tagħha fejn snin qabel għamilt żmien twil segretarju tagħha wkoll.”

Is-Sur Powell beda biex qalli li l-għaqda ġiet imwaqqfa fl-1986 u għalkemm kienu jsiru wirjiet ta’ presepji kbar madwar Malta, il-popolarità tal-presepju bdiet tmajna xi ftit. Il-festi tal-Milied ma baqgħux bħal qabel iffukati dwar it-twelid ta’ Ġesù Bambin, kif twassalhielilna x-xena tal-presepju, imma aktar oġġetti u attivitajiet materjali.

Minħabba l-pandemija, is-sena l-oħra l-wirja annwali ma saritx u saret biss wirja virtwali li kellha rispons tajjeb.

L-għaqda għandha wkoll kuntatti barra minn xtutna. Frott dan, fis-sena 2018 kien ġie organizzat konvenju għall-Presepisti Ewropej f’Malta. Kien hemm għadd ġmielu ta’ Presepisti Ewropej immexxija mill-president ta’ dakinhar tal-Federazzjoni Universali Presepistika, Johann Dendorfer.

B’ hekk, il-parteċipanti kellhom l-opportunità jaraw diversi wirjiet ta’ presepji ta’ livell għoli. Il-wirja kienet ittellgħet ġewwa l-annex tal-Mużew tal-Katidral tal-Imdina.

Kien permezz ta’ grupp ta’ dilettanti tal-presepju, fosthom il-mibki Guido Lanfranco, Austin Galea li lkoll ingħaqdu f’għaqda bl-għan li l-presepju jerġa’ jsir iċ-ċentru tal-Milied Malti.

Il-presepju f’Malta jmur lura għas-sena 1617 fejn kienu nstabu dokumenti mill-mibki Patri Mikiel Fsadni OP. Il-presepju kien intrama fil-knisja tad-Dumnikani fir-Rabat, Malta u kien imdawwar b’lanterni tal-karti. L-aktar presepju antik eżistenti huwa dak tal-Monasteru tas-sorijiet Benedittini li fuq wara tiegħu tidher imniżżla s-sena 1826.

Is-Sur Powell spjegali kif l-attivitajiet tal-għaqda jinkludu wirja annwali tal- presepji li ilha tiġi organizzata sa mill-1987. Sa mill-ewwel wirja, 34 sena ilu, din il-wirja ġibdet eluf ta’ nies u hu stess għadu jiftakar l-ewwel wirja li kienet saret fis-Sala ta’ San Franġisk fi Triq il-Melita, il-Belt Valletta. Jistqarr li l-membri tal-għaqda stess kienu baqgħu sorpriżi bil-kwantità ta’ nies li żaruha u l-interess li qajmet din l-attività.

L-Għaqda Ħbieb tal-Presepju tixtieq post tagħha bl-għan li żżomm wirja permanenti u jiftħu Mużew tal-Presepji Intervista ma’ Alex Powell Għaqda Ħbieb tal-Presepju Mary Anne Zammit

“Sal-lum, l-għaqda għadha mingħajr post tagħha u hija xewqa wkoll li jkollna wirja permanenti jew mużew tal-presepji. Hawn qed nitkellmu, mhux biss fuq post imma dwar organizzazzjoni aktar ta’ serjetà u responsabbiltà fejn jekk nibqgħu iffukati u tasal l-għajnuna, proġett bħal dan xi darba għad isir ukoll. Hi x-xewqa tiegħi wkoll li l-għaqdiet tal-presepji lokali jaħdmu għall-istess għan u jaħdmu flimkien bl-għan li ssir assoċjazzjoni.”

Is-Sur Powell temm jgħid, “Jalla nibqgħu nsibu aktar nies, partikolarment żgħażagħ biex inkomplu naħdmu id f’id flimkien bl-għan li t-tradizzjoni tal-presepju mhux biss tibqa’ ħajja imma tkun b’saħħitha u attiva matul is-sena kollha.”

Matul is-sena jsiru korsijiet u diskussjonijiet dwar il-bini u l-armar tal-presepju, kif ukoll taħditiet dwar l-istorja u l-evoluzzjoni tal-presepju.

Insibu wkoll pubblikazzjoni tal-ktejjeb, b’tagħrif dwar dak kollu li għandu x’jaqsam mal-presepju u l-għaqda.

“Qabel il-pandemija, kemm l-għaqda tagħna u anke għaqdiet oħra ħassew li kellhom jgħollu u jevolvu l-livell tal-presepji. Dan sar billi bdew jaraw fosthom Presepisti bravi barranin li jaqsmu l-ħiliet u t-tagħrig tagħhom ma’ Presepisti Maltin. It-tagħlim isir biss għal dawk li diġà huma mħarrġa fil-bini tal-presepju, iżda jsiru wkoll familja.media@gov.mt

Paġna 11

I Ġabra sommarja tal-miżuri tal-Budget 2022 Int kif mort?

Tonio Bonello Editur Media MSFC

d-diskors tal-budget li tħabbar f’Ottubru ħabat l-aħħar budget ta’ din il-leġiżlatura. Budget fejn sena wara oħra kompla naqas milli jintaxxa aktar liċ-ċittadin. Budget li segwa fuq dawk preċedenti bl-għan li jinċentiva aktar tkattir tax-xogħol u livell ta’ ħajja aħjar.

igawdu minn aktar titjib fil-pensjoni tas-sigurtà soċjali tagħhom billi l-parti li jkunu kkommutaw biex jieħdu s-somma, din se tkun injorata kollha.

Diffiċli minn dawn il-paġni nagħti rendikont dettaljat tal-inċentivi kollha li tħabbru. Fuq nota pożittiva però rrid inħabbar li b’seħħ mis-sena d-dieħla, pubblikazzjoni oħra ġdida ta’ dan il-Ministeru se tkun proprju qed tiffoka dwar il-miżuri kollha tal-budget bl-għan li matul il-kumplament tas-sena ċ-ċittadin ikollu gwida fejn jirreferi dwar servizzi u benefiċċji li hu/ hi u l-familji tagħhom jinsabu eliġibli għalihom.

Żieda ta’ €150 fil-bonus annwali għal persuni li laħqu l-età tal-irtirar iżda li ma jikkwalifikawx għall-pensjoni għax ma kellhomx biżżejjed kontribuzzjonijiet.

F’dan l-artiklu għalhekk qed inwassal sommarju ta’ dak l-aktar punti ewlenin li ħarġu mill-budget 2022, partikolarment dawk li joħorġu mill-qasam soċjali.

Se jiżdiedu l-pensjonanti kollha tas-sigurtà soċjali: tal-irtirar, tar-romol, tal-invalidità u dawk li jirċievu l-pensjoni mhux kontributorja tal-età. Żieda fl-Għajnuna Supplimentari lill-pensjonanti, anzjani u anke persuni li jistgħu jkunu f’impjieg jekk ma jkollhomx tfal taħt is-16-il sena. Żieda fl-Għajnuna Supplimentari lil persuni miżżewġa jew koppji li d-dħul tagħhom fl-2022 ma jaqbiżx l-€14,318 ser ikunu qed jirċievu żieda fil-benefiċċju li tvarja bejn €3.47 u €6.50 fil-ġimgħa skont id-dħul tagħhom. Żieda fl-Għajnuna Supplimentari lil persuni waħidhom, inkluż romol, li d-dħul tagħhom fl-2022 ma jaqbiżx l-€10,221. Dawn ser jieħdu żieda ta’ bejn €4.10 u €5.00 fil- ġimgħa.

Se tiġi aġġustata b'mod gradwali r-rata tal-pensjoni tar-romol biex tkun l-istess bħal tal-konjuġi tagħhom meta jiġu nieqsa u sussegwentement jibqgħu jieħdu ż-żidiet kollha mogħtija mill-Gvern.

Tiżdied għal darb’oħra b’€200 l-ammont ta’ pensjoni tas- servizz li jiġi injorat fl-assessjar tal-pensjoni tas-sigurtà soċjali biex b’hekk is-somma eżentata s-sena d-dieħla ser titla’ għal €3,066.

Dawk il-pensjonanti tas-servizz li għandhom aktar minn 72 sena jew li matul is-sena jagħlqu 72 sena ser Paġna 12

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

B’mod gradwali, il-bonus għall-għoli tal-ħajja ser jibda jitħallas sħiħ lill-pensjonanti kollha li rtiraw wara l-2008.

Anzjani ta' 80 sena jew aktar li jirċievu l-Għajnuna Supplimentari ser jibdew ikunu eliġibbli awtomatikament għall-għajnuna medika bla ħlas, jew il-Karta r-Roża kif inhi aktar magħrufa. Dan ser jibda jsir mingħajr il-ħtieġa li dawn l-anzjani joqogħdu għat-test tal-mezzi.

Tiżdied l-Għotja b'€50 għal Ċittadini Anzjani li għadhom jgħixu il-komunità jew f’dar tal-anzjani privata għal dawk l-anzjani fl-età ta’ 80 sena jew aktar, biex din se tiżdied għal €400 fis-sena. Żieda fil-Bonus għal twelid ta' tarbija jew adozzjoni ta' €100 biex b’hekk minn €300 ser titla’ għal €400. Żieda fl-Allowance għal Tfal b'Diżabilità b’€5. B’hekk l-allowance ser togħla għal €1,560 fis-sena.

Tiżdied l-Għotja għal Carer ta’ persuna b’diżabilità severa b'€200, minn €300 għal €500.

Jingħata kumpens sħiħ għall-għoli tal-ħajja għal persuni fuq l-Assistenzi Soċjali.

Tiġi introdotta proċedura ġdida sabiex persuni li ma jkollhomx indirizz fiss u li jkunu qed jingħataw servizz professjonali mill-FSWS, jibdew jingħataw taħt skrutinju kontinwu l-Għajnuna Soċjali sabiex jiġu megħjuna aħjar fil-ħtiġijiet tagħhom sakemm jidħlu fid-dinja tax-xogħol u sabiex eventwalment ikollhom fejn jgħixu.

Jiġu indirizzati l-inġustizzji tal-imgħoddi taħt tliet skemi differenti: eksħaddiema tax-xatt, tal-korpi, studenti ħaddiema u apprentisti li wara l-1979 daħlu mal-Gvern, għall-eksħaddiema tal-Gas Board u għall-apprentisti tal-Malta Electricity Board li kienu ngħaqdu mal-Korporazzjoni Enemalta meta twaqqfet fl-1977. Il-werrieta ta’

persuni eliġibbli taħt it-tliet skemi se jibbenefikaw ukoll mill-għotjiet.

Issir ġustizzja ma' pensjonanti fi tqassim ta' wirt lill-ulied billi jitressqu emendi fil-liġi biex għal dawk li jkunu wirtu wara li bdew jirċievu l-pensjoni mhux kontributorja u jkunu ilhom jirċevuha għal mill-anqas ħames snin, il-limitu tal-kapital jitla’ minn €23,300 għal €50,000 għall-miżżewġin u minn €14,000 għal €30,000 għall-persuni waħidhom.

Donazzjonijiet sa total massimu ta’ €20,000 li jsiru lill-ulied b’mod formali u legali u anke donazzjoni tal-arja tal-proprjetà tal-pensjonant, ser jibdew jiġu esklużi mill-kalkolu tal-kapital tal-pensjonant.

Se jiġu kkunsidrati proposti sabiex l-effetti fuq il-pensjoni f'każi ta' separazzjoni tiġi ndirizzata b'mod li biha ssir ġustizzja soċjali maż-żewġ konjuġi.

Persuni li ħallsu mill-anqas 10 snin bolol imma għadhom mhux intitolati għall-pensjoni għax ma ħallsux bolol minn Jannar 1979 ’il quddiem. Dawn ser jibdew jikkwalifikaw għall-ekwivalenti tal-anqas rata tal-pensjoni taż-żewġ terzi ta’ madwar €50 fil-ġimgħa.

Tingħata wkoll l-opportunità lill-persuni li skont rekords uffiċjali kienu f’impjieg qabel it-twaqqif tal-Korporazzjoni tax-Xogħol u t-Taħriġ fl-1990 iżda ma nstabx ħjiel li tħallsu bolol sakemm damu jaħdmu, biex ikunu jistgħu jħallsu sa mhux aktar minn ħames snin bolol nieqsa għal perjodi li skont ir-rekords uffiċjali juru li kienu jaħdmu.

separatament u jittieħed biss inkonsiderazzjoni d-dħul u l-kapital tiegħu jew tagħha biss, u li l-ħlas tal-benefiċċju jsir direttament lill-applikant.

Tneħħija tat-test tal-mezzi tad-dħul fl-assistenza għal diżabilità severa.

Jitneħħew ir-restrizzjonijiet legali għal persuni li jġarrbu diżabilità kawża ta’ korriment fuq il-post tax-xogħol u li jibqgħu jaħdmu biex kemm idumu jaħdmu u jieħdu l-Pensjoni għal Korriment fuq ix-Xogħol, dawn il-persuni ma jkollhomx tnaqqis minn benefiċċji futuri tal-mard, tal-qgħad jew ta’ xi korriment fuq ix-xogħol, li jistgħu japplikaw għalihom. Żieda fl-Iskema tal-In-Work Benefit lill-ġenituri li jaħdmu u li għandhom tfal taħt it-23 sena. Żjieda għal koppji fejn it-tnejn jaħdmu, il-limitu tad-dħul ser jitla’ minn €35,000 għal €50,000 fis-sena.

Għal koppji fejn wieħed mill-ġenituri jaħdem, il-limitu tad-dħul ser jitla’ minn €26,000 għal €35,000 fis-sena.

Għal ġenituri waħidhom li jaħdmu – il-limitu tad-dħul ser jitla’ minn €23,000 għal €35,000 fis-sena.

Persuni li jkunu laħqu l-età ta’ 59 sena, li jkollhom xi kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali neqsin u li jkunu qed jirċievu l-Pensjoni tal-Invalidità, ser ikunu jistgħu jħallsu sa 5 snin ta’ kontribuzzjonijiet b’lura wkoll.

Miżura favur ħaddiema part-time b'aktar minn impjieg wieħed sabiex meta jaslu biex jirtiraw ikollhom pensjoni aħjar.

B’dan se jingħataw l-opportunità li jibdew iħallsu l-bolla tas-sigurtà soċjali fuq aktar minn xogħol part-time wieħed sa massimu ta’ 40 siegħa xogħol fil-ġimgħa.

Persuni taħt il-61 sena li jgħixu mal-ġenituri tagħhom u jirċievu l-Pensjoni għall-Invalidità jistgħu jibbenefikaw mill-Għajnuna Medika jekk jissodisfaw għadd ta’ kundizzjonijiet li huma l-aktar relatati mad-dħul kapitali tagħhom u tal-ġenituri. Jekk persuna tikkwalifika, il-benefiċċju jitħallas lill-ġenituri u mhux lilu jew lilha. Din l-anomalija ser titneħħa sabiex f’każi bħal dawn applikant jitqies familja.media@gov.mt

Paġna 13

MITA 30 Sena ta’ servizz u effiċjenza fi ħdan is-Servizz Pubbliku Tonio Bonello Editur Media MSFC

I

s-sena l-oħra, il-MITA (Malta Information Technology Agency) iċċelebrat it-tletin anniversarju mit-twaqqif tagħha. 30 sena ta’ ħidma kostanti u professjonali li llum tirrifletti f’vetrina tal-kapaċità tal-Malti fejn tidħol informazzjoni teknoloġika (IT) b’amministrazzjoni u staff dedikat, effiċjenti, dejjem lesti għas-servizz tal-impjegati kollha tas-Servizz Pubbliku.

nnifisha, kif ukoll għall-Amministrazzjoni Pubblika.

Meta nħarsu lejn il-passat u nifhmu l-qabżiet kbar li l-MITA ġabet fil-pajjiż, nifhmu rwol importanti li għandha l-MITA, pożizzjoni li ġġib magħha obbligi u responsabbilità.

Is-suċċessi li wettaqna u r-responsabbilità li nġorru huma riżultat tal-ħidma tagħna li dejjem tajna b’mod professjonali u strateġiku.

Reċentament iltqajt mas-Sur Tony Sultana, Chairman Eżekuttiv tal-MITA. Tkellimna ftit dwar il-kisbiet tal-Agenzija tul dawn l-aħħar tlett deċenji, kif ukoll dwar il-MITA illum, u l-viżjoni tagħha tal-futur. Bdejt biex staqsejtu...

Il-MITA twaqqfet fl-1990, dak iż-żmien bħala l-Management Systems Unit (MSU), wara rakommandazzjoni li kienet saret lill-Gvern mill-Public Service Reform Commission, flimkien mal-Operations Review.

Kif oriġinat il-MITA, u għaliex kienet inħasset il-ħtieġa, lura fl-1990, li s-Servizz Pubbliku jkollu entità fejn jirrikorri fil-kuntest ta’ problemi tat-teknoloġija ħolistika li juża fuq ilpost tax-xogħol?

Il-MITA għadha kif għalqet 30 sena. 30 sena ta’ storja, ta’ sagrifiċċji, imma fuq kollox ta’ suċċessi kemm għal MITA

L-għan oriġinali tal-MSU kien li toffri konsulenza lis-Servizz Pubbliku fir-rigward ta’ riformi istituzzjonali u fl-użu tat-teknoloġija. Dan tal-aħħar kompla jissaħħah wara li l-ħaddiema tal-Computer Centre tal-Gvern (li kien jopera minn Ħad-Dingli) ġew integrati fl-MSU. Fl-1997 saret it-tranzizzjoni mill-MSU għal Malta Information Technology & Training Services (MITTS) fejn ingħatat aktar il-prijorità tal-implimentazzjoni tat-teknoloġija tal-informatika billi tipprovdi sistemi ta’ informazzjoni ħolistiċi lill-Gvern.

Fl-2009, il-MITTS saret l-Aġenzija Maltija għat-Teknoloġija tal-Informatika (MITA) li llum tiffoka l-operat tagħha fil-provista ta’ servizzi ta’ eċċellenza diġitali fuq livell nazzjonali.

X’inhi l-funzjoni u l-operat tal-MITA illum? U din il-viżjoni nbidlet tul iż-żmien jew il-prinċipji fundamentali tal-missjoni tagħha prattikalment baqgħu l-istess?

Illum il-MITA tipprovdi infrastruttura, sistemi u servizzi tal-ICT lill-Gvern bl-għan ewlieni li tmantni ekosistema diġitali moderna u tikkontribwixxi lejn id-definizzjoni u l-eżekuzzjoni tal-istrateġiji diġitali tal-Gvern.

Il-MITA, permezz tad-direzzjoni tal-Ministeru għall-Ekonomija u l-Industrija, tikkollabora mal-Uffiċċju

Paġna 14

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

tas-Segretarju Permanenti Ewlieni u s-CIOs tal-Ministeri biex timplimenta l-istrateġiji tal-ICT u l-proġetti assenjati lilha.

L-Aġenzija hija ddedikata biex tassisti lill-Gvern fit-trasformazzjoni ta’ innovazzjonijiet teknoloġiċi f'soluzzjonijiet li jiffaċilitaw ix-xoghol tas-Servizz Pubbliku u biex jingħata servizz dejjem aħjar liċ-ċittadin u n-negozju.

Għalhekk il-MITA hija impenjata li tfittex opportunitajiet ġodda sabiex tkompli tgħin lill-Gvern biex isservi liċ-ċittadin u negozji billi tħares ’l quddiem lejn futur diġitali. Dan qed inkomplu nagħmluh b’użu akbar tas-servizzi online u b’impenn kontinwu lejn is-sigurtà diġitali.

Iva, dan kollu jsir fil-kuntest ta’ prinċipji ewlenin li l-MITA kellha sa mill-bidu tat-twaqqif tagħha, jiġifieri dak li tagħti l-aqwa servizz lill-klijent tagħha – is-Servizz Pubbliku. U dan nagħmluh b’impenn kontinwu lejn il-kwalità u l-affidabilità tas-servizzi tagħna.

Għadna kif rajna l-MITA tgħaddi minn proċess ta’ rebranding. Għaliex rajtu l-ħtieġa li jsir dan?

Bħala parti mit-30 anniversarju mit-twaqqif ta' din l-aġenzija, nedejna dehra ġdida li tirrappreżenta l-passat tagħna, il-futur tagħna, kif wkoll it-triq ’il quddiem li rridu nimxu lejha flimkien.

Bidla fid-disinn li tirrappreżenta Aġenzija li għandha dejjem timxi ’l quddiem f'termini ta’ teknoloġija, sigurtà u l-implimentazzjoni diġitali tagħha. Inizjattiva li ġabet mhux biss bidla fid-dehra, iżda wkoll fl-ideoloġija tagħna biex flimkien nagħmlu min kollox sabiex inkunu nirriflettu tassew, il-futur diġitali ta' pajjiżna.

Ir-Rebranding jimmarka kapitlu ġdid fl-istorja tal-aġenzija. Bidla li tiddefinina u li twassalna għal opportunitajiet ġodda. Għandna l-għarfien espert, l-esperjenza, il-kapaċità u r-rieda li nkomplu nkunu l-konsulent ewlieni tal-Gvern fejn jidħlu teknoloġiji diġitali.

It-Tieni Parti ta’ din l-intervista se tkun qed tidher fil-ħarġa li jmiss ta’ Familja

familja.media@gov.mt

Paġna 15

X’inhuma l-Gruppi tad-Demm u kif inħolqu?

K

Tony Micallef Practice Nurse, Donor Liaison National Blood Transfusion Service

ontinwament nisimgħu bl-appelli għad-donazzjonijiet tad-demm, u dan hu ferm ġustifikat għax biex tressaq lejk 65 persuna biex jagħtu d-demm f’kull jum tas-sena mhix ħaġa faċli, iktar u iktar meta wieħed jikkonsidra l-ammont sostanzjali ta’ persuni li mhux dejjem ikunu kompatibbli mar-rekwiżiti meħtieġa biex wieħed jitħalla jagħti d-demm. Ġeneralment meta jsiru l-appelli għad-donazzjonijiet tad-demm dawn ikunu bħal sejħa ġenerali jew inkella skont il-grupp tad-demm. Dan ikun jiddependi min-nuqqas li l-Bank tad-Demm ikollu.

Iżda kemm hemm gruppi tad-demm, u min skoprihom?

Gruppi tad-demm prinċipalment hemm 4: A, B, AB u O. L- iskoperta inizjali tagħhom bdiet fis-sena 1901 mit-tabib u xjentist Awstrijak Dr Karl Landsteiner fl-Università ta’ Vjenna.

Oriġinarjament l-ewwel ġew skoperti l-gruppi A, B u Ċ, u fis-sena 1902 kien skopert il-grupp AB. Hawn tajjeb li wieħed jirrimarka li tul is-snin il-grupp tad-demm Ċ inbidillu ismu u llum il-ġurnata wieħed jirreferi għalih bħala grupp tad-demm O. Illum din is-sistema ta’ gruppi tad-demm bit-terminoloġija medika tissejjaħ ABO System.

Paġna 16

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Iżda x’jiddetermina grupp tad-demm?

Grupp tad-demm jiġi ddeterminat skont il-preżenza, jew assenza ta’ preżenza ta’ proteina (antigen) fuq iċ-ċelloli l-ħomor tad-demm tagħna l-bnedmin. Fil-fatt għall-fini ta’ determinazzjoni ta’ grupp ta’ demm hemm żewġ tipi ta’ antigens, A jew B. Dawk li fuq iċ-ċelloli l-ħomor tad-demm tagħhom għandhom antigen A jissejħu li għandhom Grupp tad-Demm A, u dawk li għandhom antigen B jissejħu li għandhom Grupp tad-Demm B. Jeżistu wkoll nies li fuq iċ-ċelloli l-ħomor tad-demm tagħhom għandhom iż-żewġ tipi ta’ antigens, l-A u l-B u għaldaqstant dawn jissejħu li għandhom Grupp tad-Demm AB. Imbagħad hemm nies li fuq iċ-ċelloli l-ħomor tad-demm tagħhom la għandhom antigen A u lanqas B, dawn jissejħu li għandhom Grupp tad-Demm O. Hawn wieħed irid jifhem li l-ittra O f’dan il-każ qed tirrappreżenta n-numru żero, u f’dan il-kuntest in-nuqqas tal-antigens A u B. Il-gruppi tad-demm A, B, AB u O għandhom ħaġa oħra li tagħmilhom distinti minn xulxin. Din hi l-preżenza jew assenza ta’ proteina oħra li wieħed jirreferi għaliha bħala rhesus, f’termini mediċi d-D antigen.

Għaldaqstant dawk li fuq il-wiċċ taċ-ċelloli l-ħomor tagħhom għadhom id-D antigen jikklassifikaw li huma rhesus positive, u dawk li m’għandhomx id-D antigen jissejħu rhesus negative.

Hekk joħorġu t-tmien gruppi tad-demm prinċipali li huma: A positive, A negative, B positive, B negative, AB positive, AB negative, O positive u O negative.

Apparti hekk tajjeb wieħed jifhem li d-demm rhesus negative jista’ jingħata lill-pazjenti b’tip ta’ demm rhesus positive, iżda demm rhesus positive QATT ma jista’ jingħata lill-pazjenti li għandhom tip ta’ demm rhesus negative.

F’termini ta’ perċentwali matul l-aħħar sena l-persentaġġi tad-donazzjonijiet tad-demm skont it-tip ta’ demm kienu kif ġej:

Hawn nistgħu ngħidu li:  d-demm tat-tip A jista’ jingħata lill-pazjenti b’tip ta’ demm A, u AB  d-demm tat-tip B jista’ jingħata lill-pazjenti b’tip ta’ demm B u AB  d-demm tat-tip AB jista’ jingħata lill-pazjenti b’tip ta’ demm AB  d-demm tat-tip O jista’ jingħata lill-pazjenti b’tip ta’ demm O, A, B u AB

A positive – 41.13%, A negative 5.62%, O positive - 37.93%, O negative - 5.40%, B positive - 6.25%, B negative - 0.75%, AB positive – 2.58%, AB negative – 0.34%.

Kif qed insemmu din is-sena li waslet biex tispiċċa nieħu l-okkażjoni biex f’isem is-Servizz Nazzjonali tat-Trasfużjoni tad-Demm nawgura l-Milied u s-Sena t-Tajba lil kulħadd.

Dan anke f’isem il-pazjenti li matul din is-sena irċevew id-demm u allura grazzi kbira lid-donaturi tad-demm.

Fl-aħħarnett inħeġġeġ nies oħra li qatt ma taw demm biex jieħdu l-opportunità tal-Festi tal-Milied u huma wkoll isiru donturi tad-demm.

Għal informazzjoni dwar l-għoti tad-demm żur www.blood.gov.mt.

Tista’ ċċemplilna fuq 7930 7307 jew 8007 4313. Nissuġġerulek ukoll li tniżżel il-mobile app Blood Donors MT mill-Google Play jew mill-App Store.

familja.media@gov.mt

Paġna 17

What are the EU Social Security Coordination rules Karen Farrugia Manager II (Research) International Affairs

The A1 should be kept available to be presented by you or

on applicable legislation, which can be found at https://socialsecurity.gov.mt/practicalguide-december-2013_en/

posted from.

tion in your country. Employed persons who normally

https://ec.europa.eu/social/socialsecurity-directory/pai/pai/selectcountry/language/en other country.

Paġna 18

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

https:// socialsecurity.gov.mt/practical-guidedecember-2013_en/.

https:// socialsecurity.gov.mt/practical-guidedecember-2013_en/

subject.

familja.media@gov.mt

Paġna 19

65 sena ta’ Sigurtà Soċjali f’Malta

K

ien fl-1956, meta aħna l-ħaddiema tal-lum fid-Dipartiment ma konniex għadna twelidna, li nħoloq id-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali biex jamministra żewġ liġijiet li kienu l-Att dwar l-Assistenza Nazzjonali u l-Att dwar l-Assigurazzjoni Nazzjonali. Dawn kienu żewġ liġijiet fejn l-ewwel waħda ma kienx hemm bżonn li l-persuna tikkontribwixxi filwaqt li t-tieni waħda kienet imsejsa fuq kontribuzzjonijiet li l-ħaddiema kienu jħallsu. Għall-bidu, dawk li kienu f’impjieg kienu jikkontribwixxu, biex imbagħad fl-1965, din il-liġi ġiet estiża anki għal dawk li kienu jaħdmu għal rashom u persuni li ma kellhomx impjieg. B’hekk, aktar nies setgħu jkunu mgħejjuna fid-diffikultajiet li setgħu jsibu ruħhom fihom.

Kull min ilu naqra snin mhux ħażin f’dan id-Dipartiment, jaf li dawn l-istess liġijiet kienu emendati kemm-il darba biex jiddaħħlu benefiċċji ġodda. Pass importanti kien fis-sena 1987 meta ż-żewġ liġijiet imsemmija kienu kkonsolidati f’waħda biex inħoloq l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali li llum il-ġurnata, kull uffiċjal iħaddem biex jinħarġu kull tip benefiċċju, pensjoni jew assistenza.

Grazio Barbara Direttur Ġenerali, Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali

Għalkemm id-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali għandu l-Uffiċċju Prinċipali f’bini storiku, dak magħruf bħala Palazzo Ferreria u fl-aktar triq prominenti fil-Belt Valletta, Triq ir-Repubblika, mhux dejjem kien hekk.

Id-diversi sezzjonijiet li jagħmlu parti minn dan id-Dipartiment kienu f’uffiċċji differenti mferrxin mal-belt kapitali.

Kien fis-snin sebgħin li kull sezzjoni nġabret f’dan il-bini.

Kif semmejt, matul dawn il-65 sena, iddaħħlu diversi benefiċċji, pensjonijiet u assistenzi ġodda biex jilħqu l-popolazzjoni ta’ dawn il-gżejjer.

Faċilment, nistgħu ngħidu li nħallsu benefiċċji għal qabel ma titwieled persuna, kif ukoll sakemm persuna tibqa’ tieħu l-aħħar nifs.

Il-benefiċċji jolqtu lil kulħadd, minn dik l-omm li qiegħda ġġorr tarbija, għal tfal, għal persuni b’diżabilità, għal dik il-persuna li tkun tilfet lil parti l-oħra fiż-żwieġ, lil min ikun marid, korra fuq ix-xogħol jew inkella ma jaħdimx, lil min ikun qiegħed jieħu ħsieb xi ħadd marid jew b’diżabilità, lil min ma jistax jaħdem minħabba mard, u lil min ikun ilu ħajtu kollha jaħdem u jispiċċa bil-pensjoni. Dan kollu grazzi għal kull uffiċjal fid-Dipartiment, mill-kbir saż-żgħir għax kull impenn minn kulħadd huwa meħtieġ biex min l-aktar li għandu bżonn, ikun jista’ jitħallas mingħajr dewmien.

Paġna 20

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Hawnhekk, tajjeb li nsellmu lil dawk l-uffiċjali kollha li ħadmu f’dan id-Dipartiment qabilna fejn ħallewlna struttura b’saħħitha biex aħna llum inkunu nistgħu naqdu d-doveri tagħna kif suppost.

It-tibdil li sar matul is-snin fid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali ma kienx biss fil-benefiċċji li żdiedu minn żmien għal żmien imma wkoll fl-operat tiegħu. Filwaqt li qabel ma bdiet l-era teknoloġika, kull benefiċċju, pensjoni u assistenza kienu jinħadmu manwalment, illum kważi dak ix-xogħol kollu li kien isir minn diversi ħaddiema, qiegħed isir b’mod awtomatiku u b’inqas uffiċjali.

Minbarra dan, anki l-preżenza tal-uffiċjali fil-bini hija wkoll drastikament imnaqqsa meta tikkonsidra li bil-mezzi teknoloġiċi li għandna llum, kif ukoll bl-introduzzjoni tal-miżuri favur il-familja, ħafna uffiċjali, speċjalment nisa, jaħdmu mid-dar tagħhom. Dan kollu qiegħed isir mingħajr ma tnaqqas il-livell ta’ servizz li jingħata lill-pubbliku. Dan kollu grazzi lill-uffiċjali kollha li jaħdmu b’mod sodisfaċenti u mill-qalb.

Li kieku ma jkunx hekk, għandna sezzjoni tal-popolazzjoni li tkun qed tbati minħabba n-nuqqas tagħna.

Minbarra l-assessjar tal-applikazzjonijiet, anki l-metodu tal-ħlas inbidel radikalment. Fejn fil-bidu nett, il-pagamenti kienu jsiru bi flus kontanti, imbagħad bdew isiru permezz ta’ ċekkijiet, illum wasalna fejn qegħdin inħallsu direttament fil-kont bankarju tal-benefiċjarju. Dan huwa mod aktar sigur ta’ kif jitħallas benefiċjarju fejn iċ-ċans li jintilef jew jinsteraq ċekk m’għadux jeżisti.

Issa rridu naslu fi żmien li kull benefiċjarju jitħallas dirett fil-kont bankarju u bħalma nqatgħu l-pagamenti permezz tal-flus kontanti, hekk ukoll ma jinħarġux aktar ċekkijiet. Bħal dejjem, kull tibdil isir pass wara pass u kemm jista’ jkun, mingħajr tbatija bla bżonn, speċjalment għall-benefiċjarji.

Bħala Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali, għandna nibqgħu kommessi biex noffru dawk is-servizzi soċjali l-aktar bżonnjużi, skont il-ħtiġiet ta’ kull individwu. B’hekk inkunu qegħdin nagħmlu bħalma dejjem għamilna, li nkunu ta’ wens għal min huwa vulnerabbli u l-aktar li għandu bżonn f’mumenti partikolari.

Mill-ġdid grazzi kbira lill-ħaddiema kollha tax-xogħol siwi li jsir.

familja.media@gov.mt

Paġna 21

MSFC > X’HEMM ĠDID? L-aħħar aħbarijiet mill-Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal Tonio Bonello Corporate Communications Manager MSFC

Il-gvern se jiffinanzja ċentru għall-adoloxxenti bi sfidi ta’ droga

I

l-Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal se jkun qed jiffinanzja t-tmexxija taċ-Ċentru tal-Ibwar, li se jkun qed jilqa’ adoloxxenti bi sfidi ta’ droga. Dan se jkun ċentru tal-ewwel tip tiegħu f’Malta, bi standards għoljin ħafna, simili għal dawk offruti fl-Ingilterra, l-Istati Uniti u l-Iżrael. Dan bid-differenza li f’Malta s-servizz se jkun offrut bla ħlas.

Il-gvern iffirma ftehim soċjali għat-tliet snin li ġejjin, b’investiment t’aktar minn €3 miljuni, filwaqt li ntefqu mal-€4 miljuni oħra sabiex ittella’ l-bini u jkun attrezzat bl-aħjar riżorsi possibbli.

Flimkien mal-Caritas, il-Gvern se jkun qed jara li żgħażagħ b’dawn it-tip ta’ sfidi jingħataw assistenza u għodod biżżejjed sabiex jibdlu d-direzzjoni ta’ ħajjithom. Dan iċ-ċentru terapewtiku mhux biss se jkun qed jgħin b’mod psikoloġiku, psikosoċjali u edukattiv, iżda fuq kollox huwa mmirat li jipprovdi ħajja indipendenti mid-droga.

B’kollox hemm 14-il sodda, kif ukoll day programmes, għal massimu t’10 adoloxxenti li mhux neċessarjament jorqdu fir-residenza. “Kulħadd jixraqlu jingħata t-tieni ċans sabiex jirriforma ruħu”, stqarr il-Ministru Michael Falzon.

Investiment ta’ €835,000 f’servizzi għal persuni vulnerabbli Matul din is-sena l-Ministeru alloka s-somma ta’ €835,000 lil Dar Papa Franġisku sabiex jiggarantixxi l-finanzi meħtieġa fit-tmexxija tar-residenzi tagħha. Numru ta’ residenti li temmew il-programm tal-Fondazzjoni Reach kisbu Diploma mill-Università, xtraw dar ġdida, u kisbu xogħol permanenti, fost stejjer oħra ta’ suċċess.

Il-Gvern qed jiffinanzja aktar minn 18-il miljun ewro fis-sena sabiex jassisti numru ta’ NGOs li jwettqu ħidma ma’ persuni vulnerabbli. L-għan aħħari hu dak li persuni li jfittxu l-għajnuna jkollhom aċċess għal għajnuna u sapport sabiex jerġgħu jintegraw lura fis-soċjetà.

Ftehim bejn l-Aġenzija tal-Għajnuna Legali (LAM) u l-Fondazzjoni għal Servizzi tal-Ħarsien Soċjali (FSWS)

Kien iffirmat ftehim bejn l-Aġenzija tal-Għajnuna Legali (LAM) u l-Fondazzjoni għal Servizzi tal-Ħarsien Soċjali (FSWS) bl-għan li jwassal għal koperazzjoni aktar effettiva fl-amministrazzjoni tal-applikazzjonijiet li jitressqu minn pajjiżi barranin fir-rigward tal-manteniment tat-tfal u/jew minuri.

Ritratt: Matheus Bertelli Paġna 22

Dawn l-applikazzjonijiet ser jassiguraw li d-drittijiet tat-tfal li qed jgħixu ma’ ġenitur f’pajjiż barrani jkunu jistgħu jipproċedu sabiex ikunu infurzati deċiżjonijiet minn Qrati Ewropej barra minn xtutna jew jistabbilixxu manteniment sabiex ikunu jistgħu jrabbu lil uliedhom bl-aħjar mod. familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

F’dawn l-aħħar sentejn kienu identifikati 22 każ fejn ġiet mitluba assistenza legali minbarra l-pajjiż minħabba kwistjonijiet ta’ manteniment.

Investiment ta’ €24 miljun fl-FSWS matul l-2020 Il-Fondazzjoni għas-Servizzi ta’ Ħarsien Soċjali rat l-akbar investiment sa issa meta fl-2020 saret nefqa ta’ ’l fuq minn €24 miljun. L-ispiża tinkludi investiment infrastrutturali ġdid, it-tmexxija ta’ servizzi eżistenti, kampanji ta’ reklamar u l-ħlasijiet tal-pagi tal-professjonisti fost oħrajn.

Is-servizzi mogħtija jassistu persuni bi problemi ta’ vizzji, ta’ vjolenza domestika u t-tmexxija ta’ xelters adattati għal dawk li verament jiġu fil-bżonn. L-FSWS kellha żieda fil-baġit allokat lilha, żieda fl-impjegati u żieda fin-nies li wżaw is-servizzi tagħha fl-2020 minkejja li din kienet sena ddominata mill-pandemija tal-COVID-19.

Il-baġit tal-FSWS żdied minn €19-il miljun fl-2019 għal €24 miljun fl-2020 – żieda ta’ aktar minn €3.5 miljun. Minbarra dan l-investiment dirett, hemm numru oħra ta’ NGOs li qed jibbenefikaw minn finanzjament tal-Gvern li jlaħħaq it-€18-il miljun fis-sena. Finanzjament li qed ikompli jgħin sabiex tissaħħaħ il-ħidma tagħhom fil-komunità.

Il-ministeru għamel tajjeb ukoll b’mod finanzjarju għal dawk li kellhom l-impjieg tagħhom affettwat ħażin, iżda mar oltre minn hekk. Permezz tal-FSWS, ġew megħjuna nies li kienu qed jaffaċċjaw solitudni, li rat l-ogħla livelli tagħha matul is-sena 2020.

Bis-saħħa tal-helpline 1772 li għadu jopera sal-lum daħlu ’l fuq minn 8,000 telefonata.

L-Unjoni Ewropea tat ċertifikat importanti ta’ din il-ħidma meta poġġiet lil Malta fit-tielet post fejn in-nies l-aktar li ħarsu b’mod ottimist, speċifikament lejn il-qasam soċjali.

L-FSWS qed tkun ukoll katalista fejn tidħol it-tmexxija tal-Liġi tal-Protezzjoni tat-Tfal. Il-Ministru Michael Falzon sostna li issa li din il-liġi daħlet fis-seħħ hemm bżonn ta’ Fondazzjoni b’saħħitha, bi professjonisti li jafu sew is-suġġett u s-settur, u għalhekk il-bżonn ta’ taħriġ kontinwu,

kemm fuq livell lokali kif ukoll internazzjonali, sabiex verament insegwu mill-qrib dawk li huma meqjusa bħala l-aqwa f’dan il-qasam.

Il-Kap Eżekuttiv tal-FSWS Alfred Grixti qal li bl-istess mod, ir-riżorsi umani żdiedu minn 845 fl-2019 għal 917 fl-2020 – żieda ta’ 72 impjegat. Ta’ min isemmi li 78% ta’ dawn l-impjegati huma professjonisti li jagħmlu xogħol dirett mal-klijenti tal-Fondazzjoni.

L-utenti tas-servizz żdiedu minn 18,158 fl-2019 għal 19,082 fl-2020 – żieda ta’ 924 klijent.

Barra dawn, tnedew servizzi ġodda bħal-linja 1772 u nfetaħ iċ-Ċentru għar-Riżorsi tal-Familja fir-Rabat, Għawdex fost l-oħrajn.

Minbarra dawn is-servizzi essenzjali, baqgħu jingħataw servizzi oħra bħal Detox, il-protezzjoni tat-tfal, kura alternattiva fid-djar tat-tfal fil-komunità, it-taqsima tal-vjolenza domestika, is-servizz ta’ kenn minn vjolenza domestika, kif ukoll iċ-ċentru ta’ servizz ta’ riabilitazzjoni minn abbuż ta’ sustanzi.

70 Counsellor ingħataw il-warrant sabiex jibdew jipprattikaw il-professjoni tal-counselling Aktar minn 70 counsellor ingħataw il-warrant sabiex jibdew jipprattikaw il-professjoni tal-counselling, liema professjoni ġiet rikonoxxuta fl-aħħar snin wara bidliet fil-liġi li saru fi ħdan il-Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal.

Il-Ministru Michael Falzon ippreżenta dawn iċ-ċertifikati f’ċerimonja ta’ gradwazzjoni li fiha nsista dwar l-importanza li nsaħħu kull professjoni marbuta mas-saħħa mentali u l-ħarsien soċjali. Il-Ministru saħaq dwar l-importanza li l-professjonisti jingħataw l-ispazju u l-awtonomija neċessarja bl-għan li jkunu jistgħu jipprattikaw il-professjoni tagħhom.

familja.media@gov.mt

Paġna 23

P

referred Language for reading about Financial Products

The 60-69 and 70-79 age cohorts predominantly prefer the use of the Maltese language when reading about financial products – 61.6% and 62.9% respectively. This is completely opposite to the preference expressed by younger generations 41.8%, 50.3% and 46.0% for the 20-29, 30-39 and 40-49 age cohorts respectively responded that they prefer English. The 50-59 age cohort is marginally biased towards the English language – 38.7% compared to 36.6%

Elderly Persons and Financial Capability

Use of Digital Finance

Three years ago (2018), ĠEMMA carried out (the first time this was done on a national basis in Malta – total respondents: 1,013) the OECD / INFE (https:// gemma.gov.mt/wp-content/ uploads/2019/05/MPUMFCS-Financial-LiteracyStudy-Research-FindingsReport-stormcoverpage.pdf.) This article presents some of the findings of this research in relation to elderly persons (aged 60 years and over).

The research suggests that 50.3% of persons in the 20-29 age cohort use an app or a money management tool to keep track of their money matters (multiple response question). The use of a digital or other tool falls significantly as a person ages – reaching 21.5% with regard to the 5059 age cohort, then falling to 9.6% and 5.2% with respect to the 60-69 and 7079 age cohorts respectively. In the same question, when asked whether standing orders are used for the payment of regular expenses, only 4.0% and 6.0% of the 60-69 and 70-79 age cohorts answered in the positive. This data suggests that policies intended by banks to nudge persons towards the Internet and other forms of digital banking may inadvertently push elderly persons into a digital divide status as access to banking services through digital media and devices may become a bridge too far due to an absence of financial digital skills.

Active Savings and Making Ends Meet When asked about the ways respondents use to save money (multiple response question) the saving instrument primarily used by the 60-69 and 70-79 age cohorts is the savings/ deposit account.

Primary Saving Methods for person aged 60 year and over (TABLE 1) The research suggest that a relative majority of elderly people have sufficient income to meet their living expenses of the previous 12 months: 71.8% and 65.5% of the 60-69 and 70-79 age cohorts respectively answered in the positive.

Action to make ends meet: TABLE 2 Retirement Plans The 60-69 and 70-79 age cohorts who do not have a retirement plan stand at 74.6% and 77.6% respectively. It is interesting to note that in response to a multiple response question of how

Paġna 24

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

retirement is funded, 74.6% and 77.6% of the 60-69 and 70-79 age cohorts state that they have a government / old age pension. The research shows that elderly persons complement their pension income by withdrawing from savings (81.9% and 86.2% of the 60-69 and 70-79 age cohorts) and from income generated by financial or non-financial assets (42.4% and 38.8% of the 60-69 and 70-79 age cohorts). Of note, 16.4% of the 60-69 aged respondents state that they finance their retirement through continuing to work.

Elderly persons in the 60-69 years and 70-79 age cohorts who answered Completely Disagree and Disagree to the question whether they are satisfied with their present financial situation stand at 67.8% and 71.6% respectively.

Financial Attitudes and Behaviour Elderly people, perhaps naturally, prefer or find it more satisfying to spend rather than to save long term – Agree and Completely Agree responses add up to 42.9% and 30.2% for the 60-69 and 70 -79 age cohorts.

More satisfying to spend that to save for the long term: TABLE 3 The survey shows that only 9.6% and 9.4% of the 60-69 and 70-79 age cohorts answered Completely Disagree and Disagree to the question that their financial situation limits them from doing things that are important to them.

Also, only 18.0% and 16.3% of the 60-69 and 70-79 age cohorts answered that they Never and Rarely express worry about paying normal expenses. 97.7% and 98.3% of the 60-69 and 70-79 age cohorts answered that they Completely Disagree and Disagree that they have too much debt right now.

It is, nevertheless, pertinent to note that 67.2% and 91.7% of the 60-69 and 70-79 age cohorts respectively answered Always and Often to the question that their finances control their life.

Careful consideration whether something is affordable before buying it: TABLE 4 When asked whether they have any money left at the end of the month, 58.4% and 71.5% of the 60-69 and 70-79 age cohorts respectively answered Never and Rarely.

Money left at the end of the month: TABLE 5 Of note, when asked the question whether bills are paid on time 92.7% and 97.4% responded Always.

Bills paid on time: TABLE 6

TABLE 1

60-69 Years

70-79 years

Paying money into a savings / deposit account

93.2%

93.1%

Investing in stocks and shares

39.0%

39.7%

Buying bonds or fixed deposits

35.6%

36.2%

TABLE 2

20-29 years

40-49 years

60-69 Years

70-79 years

Cut spending

85.1%

90.0%

87.2%

95.0%

Withdraw from savings

51.4%

52.5%

76.6%

82.5%

Transfer savings into current account

40.5%

40.0%

8.5%

20.0%

Use credit card

20.3%

50.0%

53.2%

17.5%

TABLE 3

20-29 years

40-49 years

60-69 years

70-79 years

Completely Agree

5.9%

4.0%

2.8%

2.6%

Agree

23.5%

20.0%

40.1%

27.6%

TABLE 4

20-29 years

40-49 years

Always

36.7%

48.7%

66.1%

75.9%

Often

36.2%

30.0%

20.3%

13.8%

TABLE 5

20-29 years

40-49 years

Never

6.2%

5.3%

1.7%

3.4%

Rarely

14.7%

22.0%

57.1%

68.1%

TABLE 6

20-29 years

40-49 years

Always

74.0%

74.7%

92.7%

97.4%

Often

17.5%

18.0%

6.2%

2.6%

60-69 Years

60-69 Years

60-69 Years

70-79 years

70-79 years

70-79 years

Article prepared by ĠEMMA (wwwgemma.gov.mt) - Government of Malta’s financial capability education platform within the Ministry for Social Justice and Solidarity, the Family and Children’s Rights in collaboration with the Communications Unit, Operations Directorate MSFC. For further information contact: gemma@gov.mt / familja.media@gov.mt or log on to; www.gemma.gov.mt

familja.media@gov.mt

Paġna 25

Jiem internazzjonali mfakkra bejn Diċembru u Frar Tonio Bonello Corporate Communications Manager MSFC

M

atul is-sena fid-dinja jkunu mfakkra numru ta’ jiem bl-għan li titqajjem aktar kuxjenza u jkun hawn għarfien dwar temi ta’ importanza fis-soċjetà. L-oriġini ta’ dawn huma entitajiet ewlenin Ewropej u lil hinn bħan-Nazzjonijiet Uniti u l-UNESCO fejn permezz ta’ reżoluzzjonijiet u ratifiki jkun maqbul kif dawn jibdew ikunu ċelebrati ta’ kull sena fil-pajjiżi u f’liema dati tal-kalendarju rispettivament.

Illum qed nagħti ħarsa lejn il-jiem internazzjonali ewlenin li jkunu mfakkra proprju minn dan ix-xahar, Diċembru sa Frar ta’ kull sena. Ħasra li xi drabi ċerti anniversarji saru jkunu biss element kosmetiku ta’ ċelebrazzjoni jew sempliċi osservanza.

Oħrajn aktarx saru jsarrfu biss bħala jum ieħor ta’ konsumiżmu.

F’dan ir-rigward hu essenzjali li fl-iskejjel dawn il-jiem ikunu aktar sostnuti b’elementi prattiċi u ta’ azzjoni biex fihom it-tfal jaraw l-importanza vera tagħhom waqt li l-ġenituri jkomplu jinkoraġġixxu l-uliedhom ikunu parteċipi b’mod tanġibbli f’okkażjonijiet tali wkoll.

Biex nagħti eżempju, kull 5 ta’ Settembru jkun ċelebrat il-jum internazzjonali dwar il-karità. Tkun xi ħaġa sabiħa li f’dan il-jum l-istudenti jkunu murija filmat ta’ tfal daqshom f’pajjiżi tat-tielet dinja biex jifhmu aktar it-tbatija li tinsab għaddejja minnha ħafna mid-dinja. Kull skola tista’ tagħżel istituzzjoni tal-karità f’Malta jew barra minn Malta u dakinhar l-istudenti jkunu mħeġġa jagħtu donazzjoni li tmur għal dik l-entità.

Kull jum għandu s-sinifikat u l-importanza tiegħu u jalla dawn iservu biex fil-prattika s-soċjetà, u allura aħna wkoll nagħmlu dawn il-jiem aktar relevanti b’numru ta’ azzjonijiet favur it-titjib tal-ħajja tal-bniedem u tal-istess dinja. Ma nistax insemmi l-jiem kollha ta’ dawn it-tlett xhur f’dan l-ispazju limitat iżda qed inwassal fost l-aktar importanti.

Paġna 26

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Diċembru 01.12 Il-jum dinji dwar il-marda tal-Aids 02.12 Il-jum dinji tal Litteriżmu tal-Computer 02.12 Huwa wkoll il-jum dinji għat-tmiem tal-Iskjavitu 03.12 Il-jum dinji tal-persuni b’diżabilità 03.12 Huwa wkoll il-jum dinji tal-Konservazzjoni 05.12 Il-jum dinji tal-voluntiera fl-oqsma tal-Ekonomija u tal-Iżvilupp Soċjali 07.12 Il-jum dinji tal-Avjazzjoni 09.12 Il-jum dinji kontra l-korruzzjoni 10.12 Il-jum dinji tad-Drittijiet tal-Bniedem 18.12 Il-jum dinji tal-Immigranti 20.12 Il-jum dinji tas-Solidarjetà Umana 13.12 Il-jum dinji tal-Bdiewa, magħruf internazzjonalment bħala Kisan Divas 25.12 Il-jum tal-Milied 29.12 Il-jum dinji tal-Bio-Diversità

Jannar 01.01 Jum l-Ewwel tas-Sena 01.01 Huwa wkoll Jum il-Familja 01.01 Huwa wkoll Jum il-Paċi 04.01 Il-jum dinji tal-Braille 06.01 Il-jum dinji tal-Orfni tal-Gwerra Dinjija 12.01 Il-jum dinji taż-żgħażagħ 27.01 Il-jum dinji tal-Holocaust, Auschwitz 28.01 Il-jum dinji dwar il-Protezzjoni tad-Data 30.01 Il-jum dinji dwar l-eradikazzjoni tal-marda tal-ġdiem

Frar 04.02 Il-jum dinji tal-Cancer 07.02 Il-ġimgħa dwar l-Iżvilupp Internazzjonali 11.02 Il-jum dinji tal-Morda Kull tieni Ħadd ta’ Frar : Il-jum dinji taż-Żwieġ 14.02 Il-jum dinji ta’ San Valentinu 20.02 Il-jum dinji tal-Ġustizzja Soċjali 21.02 Il-jum dinji tal-Lingwa tal-Pajjiż 23.02 Il-jum dinji tal-Paċi u tal-Ftehim 27.02 Il-jum dinji tal-Enerġija sostenibbli 28.02 Il-jum dinji tax-Xjenza Nazzjonali

WORD SEARCH (It’s a Boy!) S

E

B

A

S

T

I

A

N

L

D

A

V

I

D

A

S

H

E

R

H

M

A

T

E

O

A

P

P

I

M

G

A

B

R

I

E

L

J

A

C

O

B

Y

S

U

T

H

O M

A

S

C

H

H

R

I

E

J

A

E

S

T

M

A

S

A

N

D

C

A

J

Z

U

A

L

O

Y

F

U

L

N

E

W

I

Y

E

R

L

C

A

R

T

W

B

E

N

J

A

M

I

N

A

I

A

O

T

H

O

O

E

O

U

L

O

G

A

N

A

R

Y

S

A

N

L

I

A

M

E

W D

D

T

N

T

R

W

E

I

I

N

H

A

X

E

Y

L

U

K

E

N

J

J

L

V

J

T

S

A

N

L

E

T

W

R

E

A

O

E

E

O M

O

N

J

A

V

I

N

G

H

M

H

O

R

H

A

N

D

A

N

I

E

L

J

R

E

T

H

A

N

I

Z

E

C

Z

T

A

C

O

V

S

A

C

U

L

I

D

R

K

A

I

D

E

N

AIDEN ALEXANDER ASHER BENJAMIN CARTER DANIEL ELIJAH ETHAN DAVID DYLAN EZRA GABRIEL HENRY ISAAC JACK JACOB JAMES JOHN JULIAN LEVI LIAM LOGAN LUCAS LUKE MASON MATEO MICHAEL NOAH OLIVER OWEN SAMUEL SEBASTIAN THOMAS

The goal of Sudoku is to fill a 9×9 grid with numbers so that each row, column and 3×3 section contain all of the digits between 1 and 9.

8

5

6 4

1

3

7

How is Christmas exactly like your job? You do all the work and some fat guy in a suit gets all the credit.

What do you call a bunch of chess players bragging about their games in a hotel lobby?

Chess nuts boasting in an open foyer!

What comes at the end of Christmas Day? The letter Y! What should you give your parents at Christmas? A list of what you want.

What did one snowman say another snowman? You’re cool.

What happened to the man who stole an Advent Calendar? He got 25 days!

What did Adam say the day before Christmas? “It’s Christmas, Eve!” I asked my wife what she wanted for Christmas. She told me, “Nothing would make her happier than a diamond necklace.” So I bought her nothing.

3

1

9

9

Why are Christmas trees so bad at knitting? They have too many needles.

How did the ornament get addicted to Christmas? He was hooked on trees his whole life.

SUDOKU

4

Why are Christmas trees so fond of the past? Because the present's beneath them.

4 5

3

8

5

2

7

2

3

4

9

6

4

6 3

8 3

5 familja.media@gov.mt

Paġna 27

Id-dritt taċ-ċittadin li jkun jaf x’informazzjoni personali għandu dwaru d-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali

P

arti mix-xogħol li t-tim tal-Unità tal-Immaniġġjar tal-Informazzjoni fi ħdan il-Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal, huwa li jipprovdi liċ-ċittadin informazzjoni aġġornata u servizzi online, li jippermettu mod aktar trasparenti u effettiv sabiex jitwasslu s-servizzi.

It-Tim tal-Unità tal-Immaniġġjar tal-Informazzjoni Ministeru għas-Solidarjetà u l-Ġustizzja Soċjali, il-Familja u d-Drittijiet tat-Tfal

Intant, waħda mill-mistoqsijiet komuni li ċ-ċittadin jistaqsi, hija x’informazzjoni personali jżomm id-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali.

Għal finijiet ta’ dan l-artiklu ser nagħtu informazzjoni dwar kif wieħed jista’ jara online dawk id-dettalji personali u ta’ kuntatt miżmuma mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali.

Biex iċ-ċittadin ikun jista’ jiċċekkja dan, jeżistu żewġ servizzi online u li dawn tasal għalihom billi tidħol fis-sit elettroniku https://social.security.gov.mt u tagħżel waħda mill-icons imsemmija mySocialSecurity.

Hawnhekk tittieħed fil-paġna tas-Servizzi Online tad-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali fejn tippermetti liċ-ċittadin ikollu aċċess għal numru ta’ servizzi personalizzati online tas-Sigurtà Soċjali. Ċerti servizzi personalizzati jeħtieġu awtentikazzjoni bl-e-ID. Peress li d-dettalji personali u ta’ kuntatt huma personalizzati, huwa meħtieġ li ċ-ċittadin jawtentika bl-e-ID. Ritratt: Cliff Booth Paġna 28

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Dettalji Personali

Dan is-servizz juri d-dettalji personali taċ-ċittadin hekk kif inhuma miżmuma mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali.

L-informazzjoni tinkludi: L-Isem u l-Kunjom Il-Kunjom ta’ xebba (fejn applikabbli) In-Numru tal-Karta tal-Identità In-Numru tas-Sigurtà Soċjali In-Numru tal-Pensjoni (fejn applikabbli) Id-Data tat-Twelid Is-Sess Id-dettalji personali ma jistgħux jiġu emendati jew aġġornati online minn dan is-servizz. Importanti li jekk iċ-ċittadin jinnota li xi informazzjoni hija skoretta, jinnotifika lid-Diparment tas-Sigurtà Soċjali billi jikklikkja fuq il-link https://socialsecurity.gov.mt/mt/ ikkuntattjana/

Dettalji ta’ Kuntatt

Permezz ta’ dan is-servizz iċ-ċittadin jista’ jbiddel id-dettalji ta’ kuntatt hekk kif miżmuma mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali, li jinkludu: L-Indirizz Email In-Numru tal-Linja fissa In-Numru tal-Mobile Jekk iċ-ċittadin qed jirċievi l-pagamenti b’depożitu dirett il-bank, hemm l-għażla li jekk jiddaħħal n-numru tal-mobile, iċ-ċittadin jibda jirċievi notifika permezz ta’ SMS kull darba li jkun se jasal pagament biex jiġi ddepożitat.

Dan is-servizz jagħti wkoll l-għażla li jekk l-indirizz miżmum mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali jkun differenti minn dak li hemm fuq il-Karta tal-Identità, iċ-ċittadin jista’ jagħżel liema indirizz irid iżomm għal fini ta’ benefiċċji.

Hemm l-għażla wkoll li jista’ jinbidel il-kodiċi tal-posta, l-email u numri ta’ kuntatt.

Napprezzaw jekk ikun hemm suġġerimenti biex dejjem intejbu s-servizzi tagħna liċ-ċittadin. familja.media@gov.mt

Paġna 29

Il-Christmas Markets Swieq magħrufa u popolari matul il-Milied George Zammit Vjaġġatur

V

jaġġ lejn xi belt jew raħal fl-Ewropa fix-xitwa fejn b’xi xalpa mgeżwra madwar għonqok, ix-xiri tar-rigali u t-toroq imżejna li qatt ma rajna bħalhom qabel, hija definittvament esperjenza li trid tipprova, almenu darba f’ħajtek.

Meta jibda joqrob Diċembru, ħafna turisti jivvjaġġaw lejn ċentri storiċi kbar biex jattendu għaċ-ċelebrazzjonijiet ta’ dan l-avveniment storiku.

Folol ta’ nies jinġabru fil-pjazez biex b’ħerqa kbira jassistu għal din l-emozzjoni li tilħaq il-qofol tagħha meta tixgħel b’effett ta’ dawl kulurit jiddi għall-ewwel darba s-siġra tal-Milied.

Tispikka s-sema skura li tinfirex qabel dħul il-lejl fejn il-borra tleqq fuq is-soqfa ta’ djar magħmula bl-injam u mdawla minn eluf ta’ bozoz ipaxxu l-għajnejn. Mat-tokki tal-qniepen, ħafna jkollhom l-opportunità li jżuru dawn is-swieq tal-Milied bi tradizzjonijiet differenti skont il-pajjiż.

L-aktar imfittxija huma swieq karatteristiċi ġo villaġġi Alpini jew bliet viċin il-muntanji. Jispikkaw reġjuni muntanjużi magħrufa li jagħmlulna l-akbar raġuni valida biex niddeċiedu l-mawra tagħna madwar żoni mimlija silġ u borra.

Bi vjaġġ qasir bil-ferrovija jew konnessjoni oħra komda bil-karrozza minn Milan, wieħed jista jiffoka fuq is-suq ta’ Bolzano, kapitali tat-Tirol.

Dan jinsab fuq il-fruntiera bejn l-Italja, l-Iżvizzera u l-Awstrija fil-parti ta’ reġjun ta’ Alto Adige.

Dan huwa territorju li joffri atmosfera ta’ swieq tal-Milied madwar l-għoljiet spettakolari tad-Dolomiti u d-distrett ta’ Val Gardena Alpi di Siusi. Fiċ-ċentru ta’ Pjazza Walther u Via Portiċi, numru ta’ turisti, kbar u żgħar jiskopru suq ta’ Milied mill-isbaħ imħallat b’folklor Taljan relatat ma’ din il-festa fuq stil Żvizzeru-Awstrijak Alpin.

Fis-swieq popolari tal-Milied madwar l-Ewropa u anke f’pajjiżna jispikkaw it-tilari u l-imwejjed mimlija presepji, pasturi u xeni storiċi tan-natività maħdumin tradizzjonalment u lokalment f’materji bħall-injam, il-karta pesta jew ċeramika b’kapaċità kbira miċ-ċittadini tal-lokal.

Fost kollox jispikkaw is-siġar tal-Milied, oġġetti sagri artistiċi, dekorazzjonijiet u ġugarelli ta’ kull tip, rigali, ħelu tax-xitwa, ċikkulata sħuna, qastan inkaljat, ġobon ta’ kwalità għolja u l-inbejjed lokali.

L-ikel servut f’dawn il-postijiet b’temperaturi baxxi ħafna dejjem ikun sħun, bħal sopop, laħam, ħxejjex,

Żjara qasira f’post bl-arja friska tal-muntanji u postijiet forestali toffri garanzija ta’ vaganża speċjali tal-Milied b’opportunità ta’ suq b’atmosfera festiva.

Kull pajjiż joffri mumenti ta’ ħajja maġika fejn kull sena dawn is-swieq jitqiesu bħala ġojjel għall-atmosfera pjaċevoli b’ħafna xogħol tal-injam magħmula bl-idejn li joffru. Diffiċli tipponta fuq xi suq partikolari matul il-Milied f’toroq dojoq medjavali mdawwar b’natura kollha bajda bis-silġ u borra.

Paġna 30

familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

żalżett u ma jonqosx il-ħelu, ċikkulata, ġelat f’kull forma mħawwar bil-lewż, frott u qastan mixwi. F’pajjiżi Nordiċi tispikka l-birra u l-inbid ideali prodott mid-dielja tal-post.

F’Malta ma tinżel l-ebda borra, iżda nemmen li pajjiżna huwa meqjus ukoll bħala vetrina tal-aqwa suq matul l-istaġun festiv tal-Milied.

Aħna nistgħu ngawdu dak l-ispirtu ferrieħi tal-Milied dejjem b’mod pjaċevoli f’temp sabiħ matul ix-xhur tax-xitwa fil-pjazza Tritoni u fl-irħula sbieħ tagħna. Nifraħ ukoll meta nisma’ li Għawdex qed jiġi rreklamat bħala destinazzjoni ta’ vaganza pożittiva li tilħaq il-miri turistiċi tagħha speċjalment matul is-swieq tal-Milied.

Però forsi l-aktar importanti jibqa’ li ma ninsewx nibqgħu niskopru t-tifsira vera ta’ dak li hu Milied Nisrani. Ma nistgħux niċċelebraw Milied bit-tradizzjonijiet kollha, nitkellmu fuq kollox, iżda minbarra Ġesù Tarbija.

Sfortunatament, id-drawwiet previsti f’numru ta’ bliet kbar huma mibnija bl-ebda intenzjoni ta’ avvenimenti Nsara maħsuba biex jiffukaw dwar il-faqar tad-dinja imma bil-kontra, fuq lat kummerċjali.

Milied mingħajr Ġesù Tarbija huwa bħal ħelu li nduquh, indewbuh u li ftit mumenti wara ma jibqa xejn minnu.

Jalla l-perjodu tal-Milied jidħol fid-djar ta’ kulħadd biex iġib dak il-ferħ, l-għaqda, is-serenità u paċi f’tant familji madwar id-dinja kollha.

Ritratt: Elina Fairytale

familja.media@gov.mt

Paġna 31

HAPPY VALENTINE’S DAY 14.02.22

6

06 years from the first Valentine’s message

It was in the 1840’s that the first Valentine's Day cards were mass-produced In the late 17th century giving flowers became a popular custom on Valentine’s Day 1. St. Valentine wasn't just one person.

You may already know that Valentine's Day was named after its patron saint, St. Valentine — but there's actually some confusion surrounding which St. Valentine the holiday technically honors. According to History.com, there are at least two men named Valentine that could've inspired the holiday, including one Valentine who was a priest in third century Rome. As the story goes, this Valentine defied Emperor Claudius II's ban on marriage (he thought it distracted young soldiers), illegally marrying couples in the spirit of love until he was caught and sentenced to death.

Another legend suggests that Valentine was killed for attempting to help Christians escape prison in Rome, and that he actually sent the first "valentine" message himself while imprisoned, writing a letter signed "From your Valentine."

2. Valentine's Day has its roots in an ancient Pagan festival.

Though some historians believe that Valentine's Day commemorates the death of St. Valentine on February 14, others believe that the holiday actually has its origins in a Pagan fertility festival called "Lupercalia," which was celebrated on February 15 in ancient Rome. Dedicated to Faunus, the Roman god of agriculture, and Roman founders Romulus and Remus, the day was celebrated by sacrificing animals and smacking women with animal hides, a practice that was believed to encourage fertility.

3. In the 1300s, it officially became a holiday associated with love.

At the end of the 5th century, Roman Pope Gelasius officially declared the date of February 14 "St. Valentine's Day." It wasn't until until the Middle Ages, though, that the holiday became

Paġna 32

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

associated with love and romance, a tradition that first started from the common belief in France and England that birds started their mating season on February 14.

5. The first valentine was sent in the 15th century.

The oldest record of a valentine being sent, according to History.com, was a poem written by a French medieval duke named Charles to his wife in 1415.

Charles penned this sweet note to his lover while he was imprisoned in the Tower of London at just 21 years old.

One of the lines in the poem: "I am already sick of love, My very gentle Valentine." Swoon!

6. Not until the 1840s did we get the first mass-produced valentines.

People started exchanging cards and handwritten letters to both lovers and friends during the 17th century, but it was in the 1840s that the first Valentine's Day cards were massproduced in the U.S., sold by Esther A. Howland. Known as the "Mother of the American Valentine," Howland is credited with commercializing Valentine's Day cards in America, and she is remembered for her elaborate, crafty cards made with lace and ribbons.

7. The tradition of giving Valentine's Day flowers dates back to the 17th century.

Giving red roses may be an obvious romantic gesture today, but it wasn't until the late 17th century that giving flowers became a popular custom. In fact, the practice can be traced back to when King Charles II of Sweden learned the "language of flowers" — which pairs different flowers with specific meanings — on a trip to Persia, and subsequently introduced the tradition to Europe. The act of giving flowers then became a popular trend during the Victorian Era — including on Valentine's Day — with red roses symbolizing deep love.

Source: https:// www.goodhousekeeping.com/holidays/ valentines-day-ideas/a26863/valentinesday-facts/ - by Amanda Hawkins and Hannah Jeon.

Rokna Tfal A Child’s Voice Listen to it!

Suzanne Garcia Imbernon Task Manager Office of the Commissioner for Children

T

hroughout the month of November we have marked several important days related to children and their rights. The 20th of November is an important day as it is the day that the UN Convention on the Rights of the Child was signed over 30 years ago.

Even though the Convention is the most rapidly and widely ratified human rights treaty in history, there are still children whose rights are not guaranteed. Every year on the 20th of November the world celebrates Children’s Day, a day which celebrates the strides made when it comes to recognizing children as rights holders. However, it also serves as a reminder of those children who, for some reason or another, are not able to access their rights.

Each and every one of us, whether we are parents, educators, policy makers or caregivers, have the responsibility to ensure that children are empowered to thrive and to reach their full potential. We must also ensure that we listen to children and involve them in any decisions that are taken in their regard.

Most of the time, adults think that they know what is best for children, however, we can never really know what is best for them if we do not allow them to share their experiences.

Adults cannot understand the

challenges that children and young people face unless they listen to what children have to say.

A case in point is that adults cannot begin to understand what it is like for a child to live through a global pandemic. We may be living through the same pandemic but of course the experiences and challenges will be different.

Therefore we must ensure that we create the right environment for children to be able to share their ideas and experiences. An environment which is age-appropriate and which allows children to express themselves through various means including nonverbal means.

The Office of the Commissioner for Children constantly urges the authorities to listen to children when decisions are being made, whether they have a direct or indirect impact on children and their rights. It is also important to involve children within the school and family settings.

As the Christmas holidays are fast approaching we should make an extra effort to spend quality time with the children in our care. We should take the time to play with children and to take an interest in the things they like doing. This will enable us to connect with one another and to really understand how we can relate to children and ensure that their best interests are given priority.

familja.media@gov.mt

Paġna 33

Tradizzjonijiet tat-tfal fi żmien il-Milied … minn madwar id-dinja

I

L-Italja l-presepju huwa l-aktar ħaġa importanti għat-Taljani. Dan kellu l-bidu tiegħu minn San Franġisk t’Assisi fis-sena 1223.

Il-presepju fl-Italja jiżżarma dejjem fl-Epifanija, jiġifieri nhar it-6 ta’ Jannar.

It-tfal taljani jkantaw l-innijiet tal-Milied madwar it-toroq lebsin ta’ rgħajja.

Napli huwa magħruf għall-akbar presepju fid dinja. Jinkludi fih madwar 600 biċċa.

Huma jgħidu, ‘Buon Natale’ biex iwasslu x-xewqat sbieħ tal-Milied.

Fl-Epifanija jistennew bi ħġarhom lill-Befana, mara xiħa fuq l-ixkupa biex twasslilhom l-isbaħ rigali fil-kalzetti li jkunu dendlu mal-fuklar.

Jista’ jżurhom ukoll Babbo Natale fil-Milied imma dan aktarx jagħtihom xi rigal żgħir.

L-Iżvizzera It-tfal Żvizzeri joħorġu f’dik li jgħidulha, ‘Star Singing’.

Iduru mat-toroq, ikantaw l-innijiet tal-Milied u jdumu jagħmlu dan mill-aħħar ġimgħa tal-Avvent sal-Epifanija.

L-istilla li jġorru tirrappreżenta dik li gwidat l-Islaten Maġi sa ħdejn Ġesù Bambin.

Il-festa ta’ San Nikola tkun ċelebrata kull 6 ta’ Diċembru u t tfal Żvizzeri vera ffortunati għaliex ir-rigali jġibhomlhom il-Bambin fil-Milied. Ara x’ferħ!

Biex jawguraw xewqat sbieħ tal-Milied, peress li hemm erba’ lingwi uffiċjali, jgħidu, Schöni Wiehnachte bl-Iżvizzeru/ Ġermaniż, Joyeux Noël bil-Franċiż, Buon Natale, bit-Taljan u Bellas festas da Nadal bir-Rumen.

Id-Danimarka Il-Pakkelender (Kalendarju tar-rigali) jkun fih rigal żgħir għal kull ġurnata.

Jibda minn 24 jum qabel lejlet il-Milied. Din hi tradizzjoni li t-tfal kollha Daniżi jkunu qed jistennew bi ħġarhom.

Barra l-Quddiesa ta’ nofs il-lejl, imorru mixja fil-boskijiet u fil-kampanja u jitimgħu l-annimali li jiltaqgħu magħhom għax jirraġunaw li dawn ukoll għandhom ikunu ferħana fi żmien il-Milied.

Lejlet il-Milied jiftħu r-rigali li jkun ġabilhom ‘Julemanden’, tfisser ir-raġel tal-Milied. Dan bħal qisu Santa Klaws imma miegħu jkollu ħafna tfal żgħar b’widnejhom bil-ponta li jgħidulhom ‘Niser’.

'Glædelig Jul' huwa l-mod kif jixtiequ l-Milied it-Tajjeb lil xulxin.

Il-Ġorģja It-Tovlis Papa ifisser in-Nannu tas-Silg.

Dan ikun liebes kollu abjad, b’kappun oħxon bis-suf tan-nagħaġ, li jwassal ir-rigali lit-tfal Ġorģjani.

Jekk iħallulu ċ-Churchela (ħelu magħmul bil-ġellewż u l-għasir tal-għeneb) maħduma forma ta’ kalzetta, imorru tajjeb fir-rigali żgur.

‘Shobas Gilotsavt’ tfisser il-Milied it-tajjeb bil-lingwa tagħhom.

Paġna 34

familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

Il-Kroazja Lejlet San Nikola, fil-5 ta’ Diċembru, it-tfal Kroati jnaddfu sew iż-żraben u l-bwiez tagħhom u jpoġġuhom fit-twieqi bit-tama li meta jgħaddi San Nikola jħallilhom il-ħelu u xi rigali żgħar fihom.

Jekk ikunu mqarbin, Krampus, li huwa mostru bil-qrun li jkun jiġri ma’ Santa Klaws, iħallilhom zkuk miksija kulur id-deheb biex ifakkarhom biex joqogħdu bravi għax inkella jispiċċaw bla rigali.

Fl-ewwel ġimgħa ta’ Diċembru, il-ġuvintur jilbsu ta’ Krampus u joqogħdu jbeżżgħu lit-tfal.

Fil-Milied is-siġra tal-Milied tiżżejjen bi frott u forom oħra miksija kulur id-deheb.

Gost it-tfal hu li jieklu l-Krafna, speċi ta’ doughnuts bil-jam, jelly, marmellata jew ċikkulata.

Sretan Božić hu l-messaġġ tagħhom kif jixtiequ l-Milied it-tajjeb lil xulxin.

Malta Illum it-tradizzjonijiet ta’ kull pajjiż imxew għal pajjiżi oħra u aħna l-Maltin għandna taħlita varjata ġmielha minn dawn.

Il-Quddiesa ta’ Nofs il-Lejl hija l-qofol tagħna l-Maltin. Ma’ din, il-presepju, l-ikla mal-familja u d-divertiment mal-ħbieb.

Biex nagħlaq dan it-tagħrif ngħidilkom biex tkunu prudenti u bil-għaqal u ibżgħu għalikom infuskom u għall-oħrajn. Nawgura lil kulħadd il-Milied it-tajjeb u sena mimlija risq u hena.

Il-Kolombja Fit-8 ta' Diċembru, il-Kunċizzjoni jgħidulha l-Ġurnata tax-Xemgħat.

It-toroq u d-djar jiżżejnu bix xemgħat, fanali u kull xorta ta’ dwal oħra u logħob tan-nar.

Ikun hemm ukoll żfin, mużika u ikel bnin bħal bunuelos (frittelli bil-ġobon), hojuelas (għaġina moqlija u mdellka biz-zokkor u l-jam) kif ukoll empanadas (għaġina mimlija bil-ħaxix, frott, jew laħam, magħluqa u moqlija). Xalata ta’ ikel għal kbar u ftit aktar għat tfal.

It-tfal Kolumbjani jitfgħu x-xewqa tar-rigali tagħhom fil-maxtura tal-Bambin Ġesù (Carta al Nino Dios), bit-tama li dan jisma' t-talb tagħhom.

Feliz Navidad huwa l-mod kif jawguraw il-Milied it-tajjeb lil xulxin.

familja.media@gov.mt

Paġna 35

GĦAT-TFAL

Kif intkom tfal?... Fi tmiem Settembru erġajtu rritornajtu lura fuq il-bankijiet tal-iskola wara perjodu twil ta’ ħafna ċirkostanzi u problemi li ġabet magħha l-pandemija tal-Covid-19. Sal-lum persważ li erġajtu ssetiljajtu kif kontu qabel fl-ambjent tal-iskola, fil-kumpannija tal-ħbieb u tal-għalliema tagħkom. Bdejna Diċembru u ftit ftit qed nersqu diġà lejn tmiem l-ewwel term tal-iskola. Jinħtieġ nimpenjaw ftit irwieħna biex nippreparaw ftit għall-eżamijiet li se jkollna bejn tmiem Jannar u l-bidu ta’ Frar li ġej. Jekk il-ħin jitqassam b’għaqal, il-btajjel tal-Milied u s-Sena l-ġdida li qed joqorbu ġmielhom forsi jkunu aktar trankwilli u b’ħin liberu li tistgħu tqattgħu mal-familja. Ħsibt li l-kompetizzjoni tal-lum tkun proprju dwar il-btajjel tal-Milied. Li nixtieq mingħandkom tfal hu dan. Iktbulna kif għandkom ħsieb li tagħmlu xi att nobbli matul dawn il-vaganzi li ġejjin. Biex nagħtikom ftit eżempji: Forsi billi tmorru żżuru xi anzjani f’xi Dar tal-Anzjani?... Billi tmorru tqattgħu ftit tal-ħin f’xi Dar tat-Tfal tilagħbu magħhom u teħdulhom xi rigal żgħir?...

Ibagħtu r-risposti tagħkom taħt is-suġġett ‘Kompetizzjoni tal-Milied’ fuq familja.media@gov.mt sa mhux aktar tard minn nhar it-Tlieta 11 ta’ Jannar 2022 u tistgħu tirbħu żewġt kotba sbieħ grazzi għal Miller Publications u l-ħwienet Agenda.

L-ewwel risposta tajba li tasal għandna se tkun qed tidher f’din il-paġna f’din il-paġna u t-tifel jew it-tifla rebbieħa se tingħata żewġt kotba addattati apposta għalikom tfal ġentilment offruti lilna mill-ħwienet Agenda. Tistgħu wkoll tibagħtulna xi kummenti, suġġerimenti, ideat oħra li tixtiequ li aħna nibdew ninkludu f’dan il-magazin talFamilja. Tislijiet Tfal...

GĦALL-KBAR Kif intkom ħbieb?... Permezz tar-rivista ‘Familja’ qed inkomplu l-kampanja tagħna, ‘Aqra Ktieb’.

Dan bil-għan li aħna l-ġenituri nħajru lill-uliedna li tal-anqas darba kull ħmistax ikunu qraw ktieb. Hekk nerġgħu nibdew kultura ta’ qari li hu l-mezz ewlieni kif il-bniedem itejjeb l-għarfien tiegħu u jissaħħaħ f’aspetti ta’ lingwa, ħsieb u kreattività.

Il-kompetizzjoni tal-lum hi din. Iż-żmien sabiħ u għażiż tal-Milied riesaq ġmielu. Iktbulna ftit suġġerimenti (mhux anqas minn tlieta) dwar kif taħsbu li l-Milied jista’ jerġa’ jsir il-festa tal-familja u jkun ċelebrat b’mod sabiħ bejn il-ġenituri u l-ulied. L-aħjar suġġerimenti jidhru f’din il-paġna u l-persuna rebbieħa se tingħata żewġt kotba ġentilment offruti lilna mill-ħwienet Agenda.

Ibagħtu r-risposti tagħkom permezz ta’ e-mail bis-suġġett ‘Kompetizzjoni tal-Milied’ fuq: familja.media@gov.mt sa mhux aktar tard minn nhar it-Tlieta 11 ta’ Jannar 2022. F’isem id-Direttur tal-Operat u l-Bord Editorjali ta’ Familja nixtieq lilkom ilkoll u l-familji tagħkom Milied ħieni, ħafna saħħa u sena ġdida ta’ paċi, ġid u serenità.

kampanja Aqra Ktieb

“Reading is to the mind what exercise is to the body.”

Paġna 36

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Joseph Addison

B

il-mod il-mod resqin lejn il-festi tal-Milied u l-Ewwel tas-Sena.

Ma nistax ma nsemmix il-ħerqa tagħna l-anzjani sabiex, bħal ħaddieħor, niċċelebraw it-twelid tal-Bambin Ġesù. Ħafna minna jistennew bil-ħerqa sabiex ingawdu l-familji tagħna (uliedna u wlied uliedna) flimkien. Hemm min jiċċelebrah billi jmorru jieklu barra. Oħrajn jippreferu jiġu fid-djar tagħna l-anzjani u nieklu flimkien.

Madankollu, ma rridux ninsew li hemm numru ieħor ta’ anzjani li m’għandhomx l-opportunità bħalna li jgawdu l-familja tagħhom għal diversi raġunijiet. Hemm numru ta’ anzjani u oħrajn li jispiċċaw iċemplu l-Fondazzjoni għas-Servizzi tal-Ħarsien Soċjali 1772 biex professjonisti u voluntiera mħarrġa jindirizzaw is-solitudni li qegħdin jgħixu fiha. Fis-sena 2020 kien hemm mat-8,000 telefonata dwar is-solitudni.

Fid-dawl ta’ dan nissuġġerixxi li lkoll kemm aħna nippruvaw nidentifikaw dawn il-persuni li qegħdin fis-solitudni, b’mod speċjali fil-lokalitajiet tagħna fejn ngħixu. L-ewwel pass li rridu nagħmlu hu li nagħmlu kuntatt magħhom u nitolbuhom jekk iridux l-għajnuna tagħna. Fi żmien li jiena kont naħdem bħala social worker fid-Dipartiment tal-Anzjani, kont nagħmel kuntatt magħhom u nitlobhom jgħiduli x’inhuma l-bżonnijiet tagħhom.

L-anzjani fiż-żmien tal-festi tal-Milied

nsemmix ukoll li hemm numru ta’ adulti wlied u neputijiet li jiġu mill-anzjani li regolarment ma jfallux li jżommu kuntatt mal-għeżież tagħhom biex jagħtuhom appoġġ u juru solidarjetà magħhom.

Nissuġġrixxi lil dawn l-ulied li fiż-żjarat tagħhom jiddiskutu mal-anzjani tagħhom it-tifkiriet u episodji sbieħ ta’ meta kienu żgħar bħal meta kienu jattendu l-Mużew, il-presepji, ir-rigali, kif ukoll il-mejda tal-ikel imżejna.

Vince Tonna M.Ger; Dip.Appl.Social Studies Social Worker

Nixtieq nikkonkludi billi infakkarkom li l-Milied jiġi darba fis-sena u kemm hu possibbli, ingawduh bħala familja. L-aħħar appell tiegħi hu li l-ferħ tagħna nħossuh u rridu naqsmuh ma’ ħaddieħor speċjalment: a. ma’ min hu mdejjaq b. ma’ min hu waħdu ċ. ma’ min hu batut u marid.

Fi żmien tal-Milied, uħud mill-anzjani kienu jitolbuni: 1. Sabiex ngħinhom biex jixtru xi rigali għall-uliedhom u n-neputijiet tagħhom; 2. Li nispjegalhom is-servizzi li huma intitolati għalihom b’mod speċjali s-Servizz tad-Day Centre biex jagħmlu użu minnu għal matul is-sena; 3. Oħrajn kienu talbuni niktbilhom il-kartolini tal-Milied u nimpustahomlhom; 4. Kien hemm anzjani li talbuni nsibilhom persuna ta’ fiduċja sabiex tkun tista’ tagħmel ix-xirjiet li jkollhom bżonn matul is-sena; 5. Uħud mill-anzjani riedu sempliċiment iqattgħu ftit ħin miegħi u jirrakkuntawli l-memorji u l-esperjenzi tagħhom ta’ żminijiet tal-Milied u ta’ sena ġdida meta huma kienu żgħar.

Hija ħasra li ltqajt u għadni niltaqa’ ma’ anzjani li ma jżurhom ħadd. L-iżolament hija realtà ta’ numru sostanzjali ta’ persuni vulnerabbli. Ma rridx ma familja.media@gov.mt

Paġna 37

Letteratura Niltaqgħu ma’ Yana Psaila Tonio Bonello

M

erħba. Illum qed nagħti bidu ta’ serje ġdida ta’ intervisti ma’ awturi ta’ xogħlijiet letterarji, kemm fil-kuntest lingwistiku Malti, però okkażjonalment ukoll f’materjal tradott f’lingwi oħra.

Bi pjaċir qed inniedi dawn il-paġni b’intervista ma’ waħda mill-aktar nisa bravi, professjonali u intelletwali li għandna fi ħdan dan in-nazzjon illum li, ironikament mhix Maltija, imma li ġiet iżżurna kemm-il darba sakemm tant rat Malta attraenti li ddeċidiet li tibqa’ tgħix hawn.

Irrid ngħid li l-kisbiet li għamlet, kemm fil-kamp akkademiku, imma wkoll waħedha fil-lingwa u l-letteratura Maltija huma ta’ min jgħożżhom, japprezzahom u għandhom ikunu ta’ ispirazzjoni għal ħafna li qed ifittxu li jidħlu jesprimu rwieħhom permezz tal-pinna tagħhom. Din hi Yana Psaila.

Fejn twelidt, meta, min hi l-familja oriġinali tiegħek, fejn ħadt l-edukazzjoni tiegħek u l-karriera tax-xogħol sa fejn wasalt illum?

Yana Psaila Ritratt: Ray Attard

Twelidt fl-1979 fil-belt ta’ Tomsk, Siberja, fil-familja tal-impjegati tal-Istitut Politekniku u tal-Università Statali tal-istess belt.

Missieri professur fil-qasam taċ-ċibernetika, ommi filologa u għandi ħija żgħir li huwa lingwista bħali.

Iggradwajt mill-Università Statali ta’ Tomsk b’Master’s bħala LingwistaLettriċi fit-Teorija u l-Metodoloġija tat-Tagħlim tal-Lingwi u l-Kulturi Barranin bi speċjalizzazzjoni fit-tagħlim tal-Ingliż fuq livell universitarju. Membru tal-Akkademja tal-Malti, tal-Għaqda tal-Malti (l-Università) u tal-Għaqda Poeti Maltin. Naħdem fil-qasam tat-traduzzjoni letterarja.

Meta u x’kien l-ewwel kuntatt tiegħek mal-gżejjer Maltin?

L-ewwel darba żort Malta mal-familja fl-1997. Iddeċidejna li nqattgħu l-vaganza hawn wara li konna qrajna artiklu ħelu dwar din il-gżira f’rivista Russa.

Paġna 38

Naħseb li matul ħajtek żort pajjiżi oħra Ewropej u anke barra l-Ewropa. Għaliex Malta?

Hekk hu. Meta kont żgħira kellna drawwa kull sajf inżuru xi pajjiż ġdid, iżda fl-ebda wieħed minnhom qatt ma esperjenzajt dik l-atmosfera speċjali li tħossha malli tinżel mill-ajruplan: mal-ewwel inħasset qisha l-enerġija pożittiva kullimkien, eżattament kif kien miktub fl-aħħar sentenza ta’ dak l-artiklu u li kien minnu: “l-imħabba tinħass literalment fl-arja!”

Meta u x’kienet l-okkażjoni li ispiratek tieħu bis-serjetà l-lingwa Maltija?

Imbagħad fl-2004 ġejt f’Malta għall-vaganza għar-raba’ darba u minn dik is-sena bqajt ngħix hawn.

L-ilsien Malti bdejt nistudjah mal-ewwel għax xtaqt nikkomunika mal-Maltin bl-ilsien nattiv tagħhom u minkejja li nispeċjalizza fl-Ingliż, il-Malti għoġobni iktar bħala lingwa.

Tgħallimtu waħdi u fis-snin 2012-2013 għaddejt mill-eżamijiet tal-Malti (bħala lsien nattiv) fil-livell Ordinarju u dak Avvanzat. Waqt il-preparazzjonijiet għalihom studjajt ħafna letteratura u f’dak iż-żmien bdejt saħansitra nikteb poeżiji bil-Malti.

Bi kburija ngħid li tnejn minnhom daħlu fit-tieni volum tal-antoloġija “Il-Poezija Maltija” li ħarġet fis-sena 2019 bl-għajnuna tal-Aġenzija Nazzjonali tal-Litteriżmu fi ħdan il-Ministeru għall-Edukazzjoni u li hija mmirata għall-istudenti li qed jippreparaw għall-eżami tal-Malti fil-livell Avvanzat.

Tara xebħ bejn il-lingwa ta’ pajjiżek u dik Maltija fil-mod ta’ kif mitkellma, espressa?

Minkejja li bejn ir-Russu u l-Malti ma tantx hemm xebħ: l-ewwel huwa lsien Slavoniku bl-alfabett Ċiriliku u l-ieħor huwa ta’ nisel Semitiku bl-alfabett Latin, qatt ma qtajt qalbi u llum il-ġurnata naqleb anke l-poeżiji, magħrufa għal-lingwaġġ figurattiv u ħafna kliem arkajku li jintuża f’dan il-ġeneru, mir-Russu għall-Malti u viċe versa bir-rima b’kollox.

familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

Nixtieq ngħid li sirt naf il-Malti b’mod profond, avolja kien l-ewwel lsien tal-oriġni Semitiku li studjajt (apparti l-Ingliż tgħallimt il-Ġermaniż, il-Franċiż, il-Grieg u l-Latin), bis-saħħa tal-kotba tal-awtur favorit u l-ħabib kbir tiegħi Trevor Żahra. Il-vokabularju li juża fix-xogħlijietu tant huwa għani li kont tgħallimt ħafna kliem li ma tantx tiltaqa’ miegħu fit-taħdit ta’ kuljum imma li jkun mill-aktar preċiż u sabiħ.

Ftit snin ilu fir-Russja ġew ippublikati żewġ kotba minn tiegħu Il-Ħajja Sigrieta tan-Nanna Ġenoveffa u Sfidi li qlibthom għar-Russu direttament mill-Malti u li ntlaqgħu tajjeb ħafna mill-qarrej Russu. It-traduzzjoni ta’ Sfidi ġiet megħjuna mill-Kunsill Nazzjonali għall-Arti u l-Kultura permezz tal-Fondi għat-Traduzzjoni.

Liema ġeneri ta’ letteratura tħobb taqra u f’liema oqsma tal-letteratura tħossok komda l-aktar tikteb? Għaliex?

Novella tkun għal qalbi ħafna għalkemm qatt ma ktibt xejn s’issa f’dan il-ġeneru. Minn tfuliti kont nikteb il-poeżiji. Meta ġejt noqgħod hawn u għadni ma kontx profiċjenti fil-Malti, komplejt nikteb bl-Ingliż, imbagħad qlibt għall-Malti. Fl-2013 ħriġt il-ġabra poetika ċkejkna fil-format ta’ souvenir L-IMĦABBA TAL-ISTILLA POLARI. Inħobb nikteb il-kotba tan-natura didattika wkoll, fis-sena 2014 ippubblikajt żewġ frażarji, l-ewwel tax-xorta tagħhom, il-frażarju MaltiRussu u dak Russu-Malti, li għen lil ħafna residenti Russi hawn f’Malta jitgħallmu l-lingwa Maltija.

Fl-aħħar snin ktibt u ppubblikajt ukoll erba’ artikli xjentifiċi fir-rivisti akkademiċi serji riveduti mill-pari tal-universitajiet Russi, iddedikati għall-aspetti varji tat-traduzzjonijiet tat-testi poetiċi mir-Russu għall-Malti, ibbazati fuq ir-riċerka tiegħi fil-livell tad-Dottorat fit-teorija tat-traduzzjoni letterarja u l-prattika f’dan il-qasam, b’hekk l-ilsien Malti sar aktar viżibbli fuq livell internazzjonali fid-dinja akkademika.

Se ngħid kelmtejn dwar l-impenn tiegħi f’dan ir-rigward. Bħalissa qed naħdem fuq it-teżi tad-Dottorat fejn nistħarreġ aspetti varji tat-traduzzjonijiet tat-testi poetiċi mir-Russu għall-Malti bl-eżemplji tas-36 test poetiku tal-kantawtur leġġendarju Russu

tas-seklu XX Vladimir Vysotsky li ttraduċejt għall-Malti mis-sena 2013 sal-preżent. Il-poeżija tiegħu għandha rappreżentazzjoni kbira fl-ispazju tal-informazzjoni globali, l-Internet.

Waħda mir-riżorsi l-iktar magħrufa huwa sit elettroniku “Vladimir Vysotsky in different tongues”. Hemm ippubblikati kważi t-traduzzjonijiet kollha tax-xogħlijiet tiegħu u li jiżdiedu kontinwament. Dan is-sit immexi mill-esperti awtorevoli tax-xogħlijiet ta’ dan il-poeta u li ngħaqdu fil-komunità ta’ "Wysotsky Group".

Skont l-istatistika miġbura f’Settembru 2021, hemm total tal-11,000 test tradott minn 1,191 traduttur f'237 lingwa tad-dinja. F’dan is-sit jiġu ppubblikati wkoll artikli xjentifiċi l-aktar interessanti dwar traduzzjonijiet tax-xogħlijiet ta’ dan il-poeta. Kważi kollha jkunu miktubin mill-akkademiċi speċjalizzati fuq livell ta’ PhD fl-analiżi tat-testi tradotti ta’ Vladimir Vysotsky.

Dawn ix-xjentisti jirrappreżentaw pajjiżi differenti tad-dinja. Fosthom: il-Polonja, il-Bulgarija, l-Ungerija, ir-Repubblika Ċeka, l-Ukrajna, l-Istati Uniti, iċ-Ċina, ir-Russja, il-Ġermanja, ir-Rumanija, l-Iżrael, l-Ażerbajġan, il-Ġappun. Kull artiklu jkun immarkat bil-bandiera tal-pajjiż rispettiv, rappreżentat mill-awtur tal-artiklu.

Mis-sena 2017 hemm il-bandiera tar-Repubblika ta’ Malta wkoll, peress li dawk l-erba’ artikli li ktibt waqt ir-riċerka tiegħi ġew ippubblikati f’dan is-sit.

Illum il-ġurnata tippreferi tikteb letteratura fil-lingwa Maltija jew fil-lingwa oriġinali tiegħek?

U għaliex?

F’dawn l-aħħar snin ma ktibx però impenjajt ruħi bis-sħiħ fit-traduzzjoni tal-letteratura Maltija u Russa fil-ġeneri tan-novella u l-poeżija għax nemmen li l-promozzjoni tal-lingwi u l-aqwa x-xogħlijiet letterarji taż-żewġ pajjiżi fuq livell internazzjonali huwa importanti peress li b’hekk isir l-iskambju kulturali bejn Malta u r-Russja.

Fl-aħħar tliet snin qlibt u ppubblikajt fir-rivista kulturali Russa novelli ta’ Immanuel Mifsud, Victor Fenech, Joe Friggieri, Trevor Żahra, Rita Saliba, Amanda Busuttil u Oliver Friggieri.

Għandi wkoll numru ta’ poeżiji talpoeti Maltin li ttraduċejt għar-Russu u li qed jistennew il-pubblikazzjoni tagħhom. Waħda minnhom, il-poeżija familja.media@gov.mt

Paġna 39

tal-Imħallef Emeritu Philip Sciberras “Lil Pushkin” (ivversjata fl-1965) ħarġet rebbieħa fil-Konkors Internazzjonali Pushkinjan X fil-kategorija “PUSHKIN F’ĦAJTI”, organizzat mill-Istitut Statali tal-Ilsien Russu ta’ Pushkin f’Moska. Tliet poeżiji tradotti oħra, ta’ Adrian Grima u Immanuel Mifsud, kienu eżibiti f’Settembru tal-2020 f'Moska fil-Librerija Statali għal-Letteratura Barranija “Rudomino”.

Bħalissa qed naħdem fuq aktar traduzzjonijiet tan-novelli għall-proġett tiegħi l-Antoloġija tan-Novella Moderna Maltija li se tinkludi x-xogħlijiet tradotti għar-Russu ta’ 29 awtur Malti.

Dan il-proġett ġie megħjun permezz ta’ fondi għat-traduzzjoni mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb.

Fis-sena 2020 ħriġt l-Antoloġija tal-Poeżija Russa, fejn traduċejt 30 poeżija ta’15-il poeta mit-tliet epoki differenti tal-poeżija Russa u bħalissa qed naħdem fuq it-tieni edizzjoni tagħha b’iktar poeti u din id-darba bit-testi oriġinali bir-Russu flimkien mat-traduzzjonijiet tagħhom ħalli dawk il-qarrejja li jistudjaw l-ilsien Russu jew jinteressaw ruħhom fih jkollhom l-opportunità jagħtu daqqa t’għajn lejn il-poeżija oriġinali.

Peress li l-pubblikazzjoni tal-ewwel edizzjoni ħabtet mal-75 Anniversarju mit-tmiem tat-Tieni Gwerra Dinjija, daħħalt fiha xi traduzzjonijiet tal-kanzunetti Russi populari ta’ dak iż-żmien. Waħda minnhom saħansitra ġiet kantata b’mod eċċellenti millBaritonu Joseph Lia kemm bil-Malti kif ukoll bir-Russu fil-jiem taċ-ċelebrazzjonijiet.

Sentejn ilu fir-rivista tal-Akkademja tal-Malti IL-MALTI dehret poeżija li ttraduċejt għall-Malti tal-poeta nazzjonali Russu Alexander Pushkin, u fir-rivista LEĦEN IL-MALTI tal-Għaqda tal-Malti (l-Università) din is-sena se tidher it-traduzzjoni tiegħi tal-kitba tal-poeta ieħor kbir Russu tal-bidu tas-seklu XX Sergey Yesenin li f’Novembru tal-2020 ġiet moqrija mill-Ambaxxatur Malti f’Moska l-Eċċellenza Tiegħu Pierre Clive Agius waqt l-avveniment kulturali organizzat f'Moska mil-Librerija Statali għal-Letteratura Barranija “Rudomino” bħala kommemorazzjoni tal-125 sena mit-twelid ta’ dan il-poeta, fejn l-istess poeżija nqrat minn ambaxxaturi u diplomatiċi ta’ bosta pajjiżi maqluba għall-ilsien rispettiv tagħhom.

Ippubblikajt xi kotba? Jekk iva, l-isem ta’ kull xogħol u l-ġeneru tiegħu rispettivament.

Paġna 40

Fost il-kotba tiegħi s’issa hemm il-ġabra poetika L-IMĦABBA TAL-ISTILLA POLARI (2013, Malta), il-frażarji (phrasebooks) RUSSUMALTI (2014, Malta) u MALTI-RUSSU (2014, Malta), il-ġabra tal-poeżiji tal-kantawtur Russu V.Vysotsky tradotti għall-Malti FIL-BAĦAR TAD-DMUGĦ (2015, Iżrael), żewġ rumanzi ta’ Trevor Żahra tradotti għar-Russu IL-ĦAJJA SIGRIETA TAN-NANNA ĠENOVEFFA (2016, Russja) u SFIDI (2018, Russja), ANTOLOĠIJA TAL-POEŻIJA RUSSA (2020, Malta).

M’ilux lestejt xogħol ieħor li għandu jiġi ppubblikat fir-Russja fil-ġejjieni qrib.

Dak kien il-proġett tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb bil-għan li toħroġ ġabra ta’ poeżiji ta’ Dun Karm Psaila, maqlubin għall-ħames ilsna prinċipali tad-dinja foshom dak Russu, ħalli x-xogħlijiet tal-poeta nazzjonali jkunu jistgħu jinqraw minn qarrejja f’pajjiżi differenti. Jiena kont qed naħdem fuq it-traduzzjoni għar-Russu.

Tippreferi tgħix il-kumplament ta’ ħajtek f’Malta hawn jew f’xi art oħra?

Inħoss li jiena fortunata li d-destin ried li nissettilja f’Malta għax ix-xogħol li qed nagħmel, marbut mal-lingwa u letteratura Maltija, jagħtini sodisfazzjon kbir u dak li nixtieq nibqa’ nagħmel għall-kumplament ta’ ħajti.

Iva, difinittivament irrid ngħaddiha hawn.

Għandek delizzji jew impenji oħra apparti l-letteratura?

Minkejja li l-impenn tiegħi fil-qasam tat-traduzzjoni joħodli ħafna ħin u enerġija, għandi d-delizzji wkoll li huwa l-isport ħalli nżomm il-bilanċ bejn ix-xogħol u l-istil tal-ħajja san.

Il-ħolm tiegħek, fil-letteratura, fil-familja u forsi fi proġetti li għandek maħsuba?

Għandi ħafna ħafna proġetti f’moħħi!

Kemm għad hemm xogħlijiet letterarji sbieħ li nixtieq naqleb! Irrid inkompli nwassal b’mod reċiproku l-valuri tal-kultura nazzjonali permezz tal-arti letterarja lill-popli ta’ Malta u r-Russja.

familja Ħarġa Nru.17 - xitwaa 2021

?

Mal-Bank tagħna mhux flus tinħtieġ iżda gazz! Ħafna jaħsbu li l-aktar ħaġa diffiċli li bniedem tista’ titolbu huma l-flus. MHUX EŻATT. Illum, xi ħaġa aktar rari li persuna tista’ ttik hu l-ħin, bħal eżempju f’xi volontarjat. Iżda hemm ħaġa oħra, aktar diffiċli minn dawn. Li bniedem jagħti d-demm!

Ninsabu viċin il-festi tal-Milied u l-Ewwel tas-Sena. Sfortunatament f’dan iż-żmien l-inċidenti tat-traffiku jiżdiedu. Din is-sena, INT tista’ tinvesti fl-akbar rigal tal-Milied.

Persuna f’sala tal-operazzjonijiet bħalissa qed tissielet għal ħajjitha. Jiddependi BISS minnek tibqax ħajja jew le.

Għamel id-differenza f’dan il-Milied. Ejja, u ħajjar il-ħbieb tiegħek jiġu jagħtu demm huma wkoll.

LE, MHUX KULL RIGAL JINXTARA...

2123 4767 / 2206 6201 customercare.nbts@gov.mt

Ċentru tad-Donazzjoni tad-Demm, Pjazza San Luqa, G’Manġia

JEKK TASAL TARD, JISTA’ JKUN TARD WISQ!

F’isem il-Bank tad-Demm, ngħidulek grazzi. Il-Milied u s-sena t-tajba. familja.media@gov.mt

Paġna 41

L-Uffiċċju tal-Komunikazzjoni u Attivitajiet Ħidma ma taqtax anke jekk bl-isfidi li ġabet magħha l-pandemija

M

Tonio Bonello Editur Media MSFC

atul din is-sena t-taqsima dwar Komunikazzjoni u Attivitajiet, bħal kull sena oħra kienu impenjati biex ħolqu diversi inizjattivi interni fi ħdan dan il-Ministeru.

It-taqsima ħadet ħsieb ukoll il-Bottle Caps Campaign u sessjonijiet ta’ Team Building għall-impjegati kollha fl-istess Ministeru. Pink October 2021 issa saret avveniment ta’ kull sena bid-donazzjonijiet miġbura din is-sena marru b’risq il-Moviment Hospice.

Bi prominenza din is-sena minħabba fil-pandemija żdiedu aktar il-Webinars f’oqsma diversi u ta’ interess għal kulħadd. Dawn kienu jinkludu Combat Fear bi preżentazzjoni ta’ Ms Josette Ciappara, Physical & Mental Wellbeing, żewġ sessjonijiet li twasslu minn Dr Nicholas Briffa, kif ukoll taħdita dwar il-Qalb mit-tabiba Christine Caruana.

Matul il-jiem meta tkun imfakkra l-Ġimgħa dwar is-Sigurtà Soċjali, għal din is-sena kienet organizza attività ta’ tindif fl-Għallis waqt li lejn l-aħħar kwart tas-sena inizjattiva ħelwa kienet dik ta’ eżaminar ta’ saħħet l-impjegati b’kollaborazzjoni mad-Dipartiment tas-Saħħa.

Webinars oħra kienu jinvolvu l-kampanja kontra t-tabakk permezz tal-Health and Disease Prevention Unit, dwar ħiliet meħtieġa mill-ġenituri mis-Sa Fiordalina Zammit waqt li twasslet sessjoni oħra interessanti dwar Gender Based Violence and Domestic Violence rispettivament.

The President’s Bottle Cap Challenge 2021

Paġna 42

World Heart Day 29 September 2021

familja Ħarġa Nru.17 - xitwa 2021

Fejn sfortunatament, l-apprezzament u r-rikonixximent fil-ħajja saru ħaġa rari, din it-taqsima saħansitra ħarġet bl-inizjattiva li tibda torganizza ċerimonja għal dawk l-impjegati li se jkunu qed jirtiraw u li diġà rtiraw mix-xogħol matul din is-sena u dik preċedenti.

Tassew, kalendarju sħiħ ta’ ħafna xogħol u organizzar, kif jgħid il-Malti, ‘minn wara l-kwinti’, imma li tajjeb wieħed ikun infurmat kemm tkun qed issir ħidma wara kull attività biex fl-aħħar mill-aħħar tkun suċċess.

Pink October 2021

Ritratt: Patri Dionysius Mintoff OFM

50 sena ta’ servizz mil-Laboratorju tal-Paċi Papa Franġisku jsellem lil Patri Dionysius Mintoff f’għeluq id-90 sena tiegħu

D

in is-sena kienet ċelebrazzjoni doppja għal-Laboratorju tal-Paċi ġewwa Ħal Far li qed ifakkar għeluq il-50 sena mit-twaqqif tiegħu. Imma mhux biss, għaliex proprju l-fundatur tiegħu, Patri Dionysius Mintoff OFM f’April ta’ din is-sena wkoll għalaq l-età sabiħa ta’ 90 sena.

Għal din l-okkażjoni Patri Mintoff irċieva ittra miktuba minn Papa Franġisku stess fejn fiha rringrazzjah tal-ministeru tiegħu ta’ għexieren ta’ snin fi ħdan il-Knisja.

Il-Papa kitiblu hekk (ara l-ittra hawn fuq) “Għażiż missier, għadni kif sibt li l-bieraħ int għalaqt 90 sena! Nibgħatlek l-isbaħ xewqat.” Il-Papa talab lil Patri Dionysius biex jitlob għalih u awguralu l-Għid imbierek, bil-firma “fraternalment tiegħek, Francesco".

Imwaqqaf fl-1971, il-Laboratorju tal-Paċi Papa Ġwanni XXIII f’Ħal Far huwa organizzazzjoni volontarja li tilqa’ fiha u titma’ persuni li jfittxu kenn, kif ukoll tmexxi programmi biex tgħin ittejjeb il-ħajja tal-komunità tal-immigranti fostna permezz ta’ edukazzjoni u opportunitajiet li jirriflettu dinjità fl-umanità.

Ta’ min jgħid li fl-2019, Patri Dionysius kien ġie nominat ukoll għall-Premju għall-Paċi Felix Houphouet-Boigny-Unesco, li jingħata lil individwi ħajjin u korpi jew istituzzjonijiet pubbliċi jew privati attivi li taw kontribut sinifikanti għall-promozzjoni, tfittxija, salvagwardja jew żamma tal-paċi f'konformità mad-Dokument tan-Nazzjonijiet Uniti u l-Kostituzzjoni tal-Unesco.

familja.media@gov.mt

Paġna 43