534
ЗАПІСКІ
н ів а е ц ц а м а г ч ы м а с ц ю ш м а т р а зо в а г а в ы к а р ы с т а н н я н о с ь б іг а , д а з в а л я е э л е к т р о н н ы м а н т а ж ф р а г м е н т а ў в ід э а ін ф а р м а ц ы і і ін ш . П р ы а п т ы ч н ы м і м а г н .- а п г ы ч н ы м З .т .с . н а н о с ь б іт за п іс у ў зд з е й н іч а е с в е т л а в ы л р а м е н ь (з в ы ч а й н а л а з е р н ы ), y в ы н ік у ч а го а с о б н ы я ў ч а с т к і н о сь б гга м я н я ю ц ь с в а е а л т ы ч н ы я х а р а к т а р ы с т ы к і (н а п р ., к а э ф . а д б іц ц я , п е р а л а м л е н н я ці п а г л ь ш а н н я с в я т л а ; гл. Аптычны дыск). П р ы э л .-с т а т ы ч н ы м З .т.с . н а сігналаграме ф ік с у е ц ц а р а зм е р к а в а н н е эл . за р а д а ў (п а т э н ц ы я л ь н ы р э л ь е ф ) н а п а в е р х н і н о с ь б іг а (д ы с к а ). Д ы с к і в ы к а р ы с т о ў в а ю ц ц а т о л ь к і д л я ў з н а ў л е н н я ін ф а р м а ц ы і ( я к г р а м п л а с ц ін к і) з д а п а м о г а й ё м іс т а с н а г а п е р а ў г в а р а л ь н ік а . М ех. З .т .с . п а д о б н ы н а м ех. гукаэапіс\ я г о н о с ь б іт — м е тал . ц і п л а с т м а с а в ы д ы с к , н а п а в е р х н і я к о г а с іг н а л а г р а м а ф ік с у е ц ц а ў в ы г л я д з е с п ір а л ь н а й к а н а ў к і, ш ы р ь ш я (ц і г л ы б ін я ) я к о й м я н я е ц ц а ў а д п а в е д н а с ц і з п а р а м е т р а м і в ід эа с ігн а л а ў .
А.П. Ткачэнка. «ЗАІІІСКІ АДДЗЁЛА ГУМАНІТАРНЫХ НАВЎК», серыйнае навуковае выданне. Вьшавалася ў 1927— 30 y Мінску на бел. мове Інбелкультам і БелАН. У серыю ўваходзілі «Працы...» камісій, кафедраў, ін-таў Інбелкульта (кн. 1— 6) і БелАН (кн. 7— 13). Змяшчаліся матэрыялы па гісторыі, археалогіі, этнаграфіі, мастацтвазнаўстве, філалогіі і правазнаўстве, справаздачы аб экспедыцыях, дзейнасці навук. устаноў, рэцэнзіі і бібліягр. агляды. Пераважная ўвага адцавалася публікацыям даследаванняў і крынід па гісторыі і культуры Беларусі (асабліва перыяду феадалізму), бел. мове (прады А.Бурдзейкі, Я.Гембіцкага, Дэ.І.Даўгялы, М.ВДоўнар-Запольскага, ВД.Дружчыца, СА.Дубінскага, Т.Забелы, У.Ігаатоўскага, АДз.Кавалені, К.Кернажыцкага, У.Краснянскага, М.Любаўскага, А.М.Ляўданскага, В.Мачульскага, К.М.Палікарповіча, У.Пічэты, Ц.Сдяпанава, С.С.Шутава, М.М .Ш чакаціхіна, А.Ясінскага). Выданне ілюстравалася малюнкамі, фатаграфіямі, каргамі, схемамі, планамі; змяшчала геагр. паказальнікі. АЛ.Кіштымаў. «з а п й с к н
c é b e p o - з Ап а д н о г о
ОТДЕЛА РЎССКОГО ГЕОГРАФЙЧЕСКОГО 0БІЦЕСТВА», часопіс, орган Паўн.-Зах. аддзела рускага геагр. т-ва. Выдаваўся ў 1910— 14 y Вільні на рус. мове. Выйшлі кн. 1— 4. Рэдакгар Дз.І.Даўгяла. Асвятляў дзейнасць аддзела, публікаваў матэрыялы па этнаграфіі, фальклоры, геалогіі, археалогіі, гісторыі, геаграфіі і інш., змяшчаў рэцэнзіі і агляды л-ры. На старонках часопіса публікаваліся М.Я.Нікіфароўскі («Напаўпрыказкі і напаўпрымаўкі, якія ўжываюцца ў Відебскай Беларусі», кн. 1— 4), В.В.Іваноў («Сялянскае вяселле ў Віцебскай Беларусі», кн. 3), ІА.Сербаў («Па Дрыгавіцкай вобласці летам 1911 г> і «Паездка па Палессі летам 1912 г.», кн. 3— 4), М.Я.Белацаркавец [«Жніўныя песні ў Барысаўскім павеце (Мінскай губерні)», кн. 3], Б.Сцепанец [Ф .АКудрынскі («Сялянскае вяселле ў Паўднёвым Палессі», кн. 1)], Даўгяла
(«Да іісторыі Паўночна-Заходняга аддзела», кн. 1— 2), Е.Р.Раманаў («Старажытныя рускія прыказкі», «Па Гродзенскім Палессі», «Альбом мастака Д.М.Струкава я к вынік экспедыцыі па Паўночна-Заходнім краі ў 1864 г.», кн. 1— 3), С .Ф Д абранскі («Масонскія ложы ў Літве», і «Нарысы з гісторыі масонства ў Літве», кн. 2, 4) і інш. ГА.Пятроўская. ЗА П ІС Н 0Е , г р а ш о в а е , феадальная грашовая павіннасць сялян ВКЛ y 16— 18 ст. Спаганялася пры ўнясенні чыншу. Звычайна складала 1 грош з кожнага злотага чыншу (адсюль другая назва). Была пашырана на ўсёй тэр. Беларусі.
«ЗАІІІСЫ», навуковы часопіс бел. эміграцыі. Выдаецца з 1952 на бел. мове (кн. 1— 22; y 1952— 54 і з 1974 y НьюЙорку; y 1962— 70 y Мюнхене, Германія) Беларускім інстытутам навукі і мастацтва ў Нью-Йорку. Гал. рэдактары В.Тумаш, С.Станкевіч, Т.Бэрд. Mae раздзелы: «Даследаванні», «Рэфератныя працы», «Нарысы», «Успаміны», «Дакументы», «Зацемкі», «Бібліяграфія», «Хроніка беларускага жыцдя ў беларускім замежжы», «Кнігапіс». Друкуе працы па бел. іісторыі, мове, л-ры, мастацтве, эканоміцы, матэрыялы пра дзеячаў гісторыі і культуры Беларусі, рэцэнзіі на беларусазнаўчыя выданні, хроніку бел. навук.-культ. жыцця на эміграцыі. За час існавання «3.» сталі цэнтрам гуртавання інтэлектуальных сіл зах. бел. дыяспары. А.СЛяднёва. ЗА П 0Й , перыядычныя прыступы шматдзённага п ’янства з прычыны неадольнай цягі да алкаголю. Від 3., узнікненне якога звязваюць з глыбокім парушэннем настрою (дэпрэсія, дысфарыя), наз. д ы п с а м а н і я й . У прамежку паміж 3. алкаголь не ўжываюць (сапраўдны 3.) ці ўжываюць параўнальна памяркоўна (3. пры хранічным алкагалізме). ЗА П0ЛЛЕ, вёска ў Аршанскім р-не Віцебскай вобл. Цэнтр сельсавета і калгаса. За 22 км на ПнЗ ад г. Орша, 102 км ад Відебска, 1 км ад чыг. ст. Смальяны. 220 ж., 73 двары (1997). Базавая шксша, клуб, б-ка, амбулаторыя, аддз. сувязі. Брацкая магіла сав. воінаў. ЗА П0ЛЛЕ, вёска ў Бялыніцкім р-не Магілёўскай вобл. Цэнтр сельсавета і саўгаса. За 22 км на ПдЗ ад г. Бялынічы, 66 км ад Магілёва, 20 км ад чыг. ст. Друць. 433 ж., 157 двароў (1997). Лясніцгва. Сярэдняя школа, клуб, б-ка, бальніца, аптэка, дом быта, аддз. сувязі. Брацкая магіла сав. воінаў і партызан. Каля вёскі стараж. селішча і курганны могільнік. ЗА П0ЛЛЕ, вёска ў Віцебскім р-не, на правым беразе р. Усвяча. Цэнтр сельсавета і кадгаса. За 51 км на ПнУ ад горада і 55 км ад чыг. ст. Відебск. 292 ж., 85 двароў (1997). Лясніцгва. Сярэдняя школа, б-ка, бальніда, ветлячэбніда, аддз. сувязі. Брацкая магіла сав. воінаў,
партызан і ахвяр фашызму. Помнік Віцебскія «вароты». ЗА П 0Л ЛЕ, вёска ў Рагачоўскім р-не Гомельскай вобл., на р. Дабрыці Цэнтр сельсавета і калгаса. За 11 км ка ПнЗ ад горада і чыг. ст. Рагачоў, 132 км ад Гомеля. 622 ж., 216 двароў (1997). Сярэдняя школа, Дом культуры, б-ка, аддз. сувязі. 2 брацкія магілы сав. воінаў. Помнік землякам, якія эагінулі ў Вял. Айч. вайну. ЗА П 0Л ЛЕ, вёска ў Слуцкім р-не Мінскай вобл., на аўтадарозе Мінск— Слуцк. Цэнтр Бокшыцкага с/с і калгаса. За 6 км на П н ад горада і чыг. ст. Слуцк, 99 км ад Мінска, 175 ж., 78 двароў (1997). Сярэдняя шксша, Дом культуры, б-ка, аддз. сувязі. На ўшанаваннв памяці землякоў, якія загінулі ў Вял. Айч. вайну, насыпаны курган і пастаўлена стэла. ЗА П 0Л Л Е , радовішча глін y Шумілінскім р-не Відебскай вобл., каля в. Заполле. Пластавы паклад звязаны з азёрна-ледавіковымі адкладамі паазерскага зледзянення. Гліны чырванавата-бурыя, карычневыя, шчыльныя, пластычнш з праслойкамі пяску, супеску і суглінку. Разведаньш запасы 18,6 млн. м3, перспекгыўныя 23,6 млн. м3. Магутнасць карыснай тоўшчы 2,7— 10,9 м, ускрышы (пяскі, супескі) 0,2— 4,7 м. Гліньі прыдатныя на выраб цэглы. А.П.ІПчураў. ЗАПбЛЬСКАЕ КАМСАМ0ЛБСКАМАЛАДЗЁЖНАЕ П АДП0ЛЛЕ Дзейнічала ў жн. 1941 — ліп. 1944 y в. Заполле Ружанскага р-на (цяпер Пружанскі р-н) Брэсцкай вобл. пад кіраўніцгвам Ружанскіх антыфаш. к-та і падп. райкома Л К С М Б (з жн. 1943). У 1942 налічвала 16 чал. Сакратары: Я.І.Гардзей (да чэрв. 1943), У.І.Прадко (да жн. 1943), І.М .М аньчык (да ліп. 1944). Падпольшчыкі здабывалі зброю і боепрыпасы для партызан, распаўсюджвалі лістоўкі і зводкі Саўінфармбюро, праводзілі дыверсіі, са здабытых шрыфтоў y 1942 абсталявалі друкарню. У в. ЗапсшЛе ў гонар падпольшчыкаў пастаўлены абеліск. ЗА ПбЛБСКАЯ (Zapolska; сапр. К о р в ін - П і я т р о ў с к а я (Korwin-Piotrowska)] Габрыэля (30.3.1857, в. Падгайцы Луцкага р-н а Валынскай вобл., Украіна — 17.12.1921), польская пісьменніца і актрыса. Выступала ў т-рах Варшавы, Львова, Парыжа. Пачала друкавацда ў 1880-я г. У прозе глыбокі псіхалагізм харакгараў спалучала з натуралістычнымі тэндэнды ямі (зб. навел «Ахварэлі», 1885, «Чалавечы звярынец», 1893, аповесць «Сезонная любоў», 1905). Найб. вядомасць ёй прынеслі драм. творы (п’есы «Жабуся», 1897, «1х чацвёра», 1907, «Паненка Малічэўская», 1910), асабліва п ’еса «Мараль пані Дульскай» (1906, пер. на бел. мову М.Татур, 1958, паст. т-рам імя Я.Коласа ў 1956) — вострая, з ’едлівая сатыра на мяшчанства. Аўтар п ’ес «Той» (1898), «Сібір» (1899), рамана «Зашуміць лес» (1899).