InstallateursZaken maart 2021

IZ lezen op PC, tablet of smartphone?: installateurszaken.nl

Of download IZ app

MAART 2021 19e jaargang

Special: Sanitair

25108 Geberit FlowFit adv Nooit meer onduidelijkheid-Akku 30947 IZ Merlijn Plus 210x130_V4.indd 1

09-03-21 17:30

 Water besparen  Slimme badkamer  Trends

IZ0321_01_omslag.indd 1

13-3-2021 19:25:54

UehW NRIE em a g

tionin i d n o c r ai

HOT Altijd al

COOL en nu ook super

Eenvoudig en snel geïnstalleerd

Bekijk het aanbod op Remeha.nl/Airco

Remeha21058 - Opdracht 20210226 Remeha - Airco teaser_Advertentie_InstallateursZaken.indd 1 IZ0321_02_omslag_viega.indd 2

10-03-21 11:16 15-3-2021 9:25:00

XTREME 30 Als beste uit de test in 2020

Extreem besparen op energiekosten In de Xtreme-serie van Intergas gaan prestaties, intuïtieve

XTREME 36 Als beste uit de test in 2017, 2018, 2019 en 2020

IZ0321_03_intergas.indd 3

bediening, een eigentijds design en een extreem hoog rendement op warmwater hand-in-hand. Door dit hoge rendement gebruikt de Xtreme minder energie, zonder in te leveren op comfort. Bovendien is de Xtreme eenvoudig te combineren met een warmtepomp.

13-3-2021 19:29:40

Duco RoofFan

De SLIMSTE dakventilator van Europa!

TOT

55%

ENERGIEBESPARING

Intelli Air Valve (iAV) slimme regelklep met CO2 of vochtsturing

SLIMME VRAAGSTURING

COMPACT & LICHT

Zonale of lokale afvoer

Compacte afmetingen en slechts 11 Kg

met slimme regelkleppen (iAV)

VOOR RENOVATIE EN VERVANGINGSMARKT Eenvoudig uitwisselbaar

We inspire at www.duco.eu

20111220_Installateurszaken.indd 78 IZ0321_04_duco.indd 4

24/02/2021 09:18 2-3-2021 10:07:54

Geberit FlowFit is het innovatieve aanvoersysteem dat het perfecte installatieproces mogelijk maakt. Het systeem is moeiteloos en intuïtief te gebruiken en biedt een geheel nieuwe ervaring op het gebied van installatietechniek. Alles wat het werk op de bouwplaats moeilijk en omslachtig maakt, behoort tot het verleden. Zo hoeft de installateur nooit meer te ontbramen of kalibreren, is het installatieproces altijd veilig, is een onhandige werkhouding passé en hoeft er nooit meer gereedschap gewisseld te worden. Met slechts 2 persbekken zijn alle diameters veilig te verwerken. Dankzij de kleurcoderingen op de persbekken en fittingen is de juiste combinatie direct duidelijk. Kiezen voor FlowFit is Slim Bekeken!

25108 Geberit FlowFit adv Nooit meer onduidelijkheid-Akku 30947 IZ Merlijn Plus 210x130_V4.indd 1



22



28



09-03-21 17:30

30

RUBRIEKEN vooraf 7





32



38

vakwerk 16 raar? 48

COLUMNS Wijma 13

SANITAIR WIFI thermostaat

Dijkhuis 17

Regenwateropvang en waterrecycling

32 SANITAIRE INSTALLATIES

Asijee 35

20 LEGIONELLA

Legionellawetgeving in 2021 nóg hoger op agenda

Boon 37

18 WATERBESPARENDE KANS

Mag het een graadje lager?

22 TRENDS 2021 Een nieuwe sanitaire revolutie

28 DE WATERREVOLUTIE

34 DE JUISTE AFSTAND Ontspanning op het dak

42 DUURZAAM SLOPEN

Op naar een waterprestatienorm?

Installatiesector heeft nog lange weg te gaan

30 SLIMME BADKAMER

44 BREIN BUITEN DE DOUCHE

Elektrische vloerverwarming met

Slimme mengkraan voor de badkamer

IZ0321_05_inhoud.indd 5



ZAKELIJK

38 BLIJVEN ONTWIKKELEN Ook in tijden van crisis 40 SERVICE VOOR ZZP’ERS Vrijheid en zekerheid voor zelfstandige ondernemers

13-3-2021 19:31:00

IZ0321_06_adv.indd 6 adv Gereedschap wisselen-Akku 30947 IZ Merlijn Plus 210x297.indd 1 25108 Geberit FlowFit

13-3-2021 19:32:29 05-03-2021 15:22

VOORAF

ALGEMEEN

Intelligent sanitair Alles moet duurzaam en dat geldt ook voor ons watergebruik. Johan Bel, eigenaar van Mijn Waterfabriek, laat verderop in deze uitgave weten dat de watertransitie inmiddels al gaande is. “In de watersector zien we nu een groeiende belangstelling voor regenwater- en grijswatersystemen, infiltratieoplossingen voor het eigen perceel en waterbesparende technieken.”

Er valt zeker nog een behoorlijke inhaalslag te maken, maar de gang zit er in. Dat uit zich in steeds meer waterbesparende, sanitaire producten, variërend van regenwatersystemen tot en met bijvoorbeeld een

slimme mengkraan voor de badkamer, voorzien van spraakbesturing. De dag kan voortaan beginnen met het commando: “Hey Google, zet mijn douche aan”.

Maar het zal nog wel enige tijd duren voordat dit soort intelligente toepassingen gemeengoed gaan worden.

Zoals altijd bij innovaties zijn eerst de voorlopers aan de beurt: consumenten die het milieu hoog in hun vaandel dragen en hiervoor geld (kunnen) vrijmaken, en de gadgetfreaks, die graag het allernieuwste ‘speeltje’ omarmen. Voor de meesten van ons zullen, zoals gebruikelijk, vooral regelgeving en subsidie het werk moeten doen.

Hey Google, zet mijn douche aan!

GROHE RAPID SLX SNELLER, STERKER, SLIMMER

“Ik wil de klant met een tevreden gevoel achterlaten” Installatiebedrijf Van Gerven over de Rapid SLX. Bekijk op rapidslx.grohe.nl het verhaal van deze zeer tevreden installateur.

KEUZEVRIJHEID* 3 DESIGNS

12 KLEUREN

UNIEKE FLOW MANAGER Voorkom overspattend water in een handomdraai

*Rapid SLX is standaard toepasbaar met de ultradunne bedieningspanelen (S-variant)

IZ0321_07_vooraf.indd 7

13-3-2021 19:33:50

De nieuwe EduComfort 1000 Een verademing in schoolventilatie Deze nieuwe schoolventilatie-unit is het resultaat van ruim 5 jaar ervaring in het toepassen van decentrale schoolventilatie. De EduComfort 1000 is de eerste decentrale unit ‘in het zicht’

Voldoet aan Programma van Eisen Frisse Scholen klasse B

die voorzien kan worden van koeling

Installatiegeluid maximaal 33 dB(A)

én verwarming. Zo creëert u het gehele

Verwarmen en koelen in één compacte decentrale unit

jaar een gezond binnenklimaat.

Optimale luchtstroom middels hoog inducerende JET-nozzles

www.nedair.nl/schoolventilatie

IZ0321_08_nedair.indd 8

13-3-2021 19:44:41

IZAP

RUBRIEK

28 DE WATERREVOLUTIE 20 LEGIONELLA Om legionellagroei te voorkomen is een minimum warmwatertemperatuur vereist van 60°C in collectieve installaties en van 55°C in woningen. Om het energiegebruik te beperken wil men deze temperatuur verlagen. Oscar Nuijten beantwoordt de vraag: “Tot hoever kunnen we daarmee gaan zonder risico’s op legionella?”

22 TRENDS 2021 Gezondheid en sanitaire oplossingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de corona-epidemie is dat besef nu sterker dan ooit, merken drie deskundigen van Grohe, Wavin en Geberit. Welke trends signaleren zij?

De EPC ging ten onder aan zijn eigen succes. Op meer hadden we niet kunnen hopen als sector. Maar nu de energierevolutie al een flink eind op weg is, wordt het ook tijd om de waterhuishouding onder de loep te nemen.

Moeten we de Waterprestatienorm verplicht gaan stellen?

38 BLIJVEN ONTWIKKELEN Voor veel vakmensen in de technische installatiebranche heeft corona gezorgd voor een veelbewogen jaar. De vakmensen in de techniek komen immers vaak bij mensen thuis. Het werk gaat grotendeels door. Maar hoe? Welke obstakels zijn er? En liggen er ook kansen? Drie vrouwelijke installateurs vertellen over hoe de coronacrisis impact heeft op hun werk en privéleven, en hoe ze ondanks de maatregelen tóch bezig blijven met hun ontwikkeling.

IN DE PIJPLIJN

RUBRIEK

OVERNAME CLIMARAD Volution Group plc, een internationale leverancier van oplossingen voor binnenluchtkwaliteit, heeft 75% van de aandelen van ClimaRad overgenomen. De overige aandelen blijven tot 2025 nog in eigen handen. De overname is vooral gericht op gezamenlijke groei, nauwere samenwerking en meer innovatie.

De overname biedt volgens algemeen directeur Rutger Vasters van ClimaRad veel mogelijkheden voor de toekomst: “Met Volution als nieuwe eigenaar kunnen we kansen in de markt nóg beter en sneller benutten. Denk bijvoorbeeld aan het verder ontwikkelen en lanceren van duurzame, innovatieve producten. Op die manier helpen we elkaar aan de groei die we gezamenlijk ambiëren.”

Vaillant Group zet in op minder CO2-uitstoot De Vaillant Group heeft een klimaatstrategie voor de lange termijn ontwikkeld om volledig klimaatneutraal te worden. De groep wil de eigen CO2-uitstoot tegen 2030 met 50 procent verminderen in vergelijking tot 2018. Dit moet worden gerealiseerd door energie uit hernieuwbare bronnen te putten, het energiegebruik binnen productieprocessen en eigen gebouwen te reduceren en te investeren in een milieuvriendelijk wagenpark. Op dit moment is zo’n negentig procent van de uitstoot afkomstig van productielocaties en uitstoot van bedrijfswagens.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_09_izap_idp.indd 9

maart 2021

9

14-3-2021 11:50:34

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

NVKL EN TECHNIEK NEDERLAND SAMEN

Duidelijkheid voor alles. Groothandel Wasco onderscheidt in deze nieuwe rubriek feiten van fabels. Doe er je voordeel mee.

Zet in de winter het raam van je badkamer open voor extra ventilatie!

Fabel: Het is niet goed om tijdens of na het douchen je raam open te zetten bij wijze van ventilatie. Als het namelijk buiten kouder is dan binnen krijg je condensvorming en dan blijven er druppels aan je badmeubel hangen. Deze gaat dan kapot. Het is beter om de interne afzuiging wat hoger te zetten of de deur naar de gang open te laten staan.

Grijs water heet grijs water omdat het grijs van kleur is.

Feit: Water uit de douche, het bad, de wastafels en wasmachine is ongeveer 50 tot 80 procent van al het afvalwater in een huishouden. Dit ongezuiverde water wordt ook wel grijswater genoemd. Grijs slaat op de kleur die het water krijg door zeepresten.

In Nederland valt iets meer dan driekwart meter per jaar aan neerslag.

Feit: Gemiddeld valt er in Nederland ongeveer 790 mm neerslag per jaar. Op ongeveer 125 dagen per jaar valt er helemaal geen neerslag.

Kennis over luchtfilters ISSO-publicatie 27 ‘Luchtfilters voor comfortinstallaties’ is recent herzien. De publicatie is een informatiebron voor professionals die luchtfilters in ventilatiesystemen en luchtreinigers in de woningbouw en de utiliteitsbouw ontwerpen, installeren en onderhouden. De kennis is aangepast ten opzichte van de versie uit 2013.

Nieuw is onder meer een vergelijkingstabel tussen de luchtfilterklassen NENEN779 en NEN-ISO 16890.

Hoewel het niet mogelijk

10

IZ0321_10_idp.indd 10

maart 2021

is de luchtfilterklassen één op één te vergelijken, bevat de publicatie wel een door Eurovent ontwikkelde tabel die een indicatieve vergelijking geeft.

ISSO-publicatie 27 geeft daarnaast richtlijnen voor het opstellen van een onderhoudsplan. Het gaat daarbij niet alleen om de vervangingsfrequentie van filters, maar bijvoorbeeld ook om het verantwoord vervangen en afvoeren van verontreinigde filters. De professional vindt verder tips voor wat te doen als luchtfilters vervuild

De branchevereniging voor ondernemingen op het gebied van Koudetechniek en Luchtbehandeling (NVKL) en Techniek Nederland gaan samenwerken in een federatief verband. Dat hebben de besturen van beide verenigingen besloten. Voorzitter Mart Peeman van de NVKL: “De vakgebieden warmtetechniek, koudetechniek en luchtbehandeling zijn steeds meer met elkaar verbonden. Daarom is het logisch dat we deze stap zetten. Samen kunnen we méér bereiken voor onze leden.”

Een belangrijke aanleiding voor de samenwerking is de energietransitie. De leden van beide verenigingen zien in de energietransitie een cruciale rol voor hun leden. Zij verwachten een grootschalige toepassing van warmtepompen en andere duurzame koudetechnieken. Voorzitter Mart Peeman van NVKL: “We moeten investeren in de green skills van onze medewerkers en kennisontwikkeling. Onze samenwerking levert daarvoor een flinke impuls op.”

zijn geraakt door bijvoorbeeld calamiteiten in de omgeving van een gebouw. Ook de speciale vereisten voor filteronderhoud in ruimten als laboratoria en cleanrooms komen aan bod.

Het coronavirus gaf aanleiding om extra kennis op te nemen over onder andere het onschadelijk maken van virussen en maatregelen in tijden van pandemieën.

Zo behandelt de publicatie standalone units voor luchtreiniging. Die zijn vaak, behalve met een hoog rendement fijnstoffilter, ook uitgerust met aanvullende systemen zoals UV-C- techniek. Van Weele: “Technieken zoals die in standalone luchtreinigers zijn in 2020

ook toegepast in apparaten om retourlucht te reinigen, als maatregel tegen coronabesmetting. De werkwijze van die apparaten konden we direct meenemen in de publicatie.”

De herziene ISSO-publicatie 27 is beschikbaar via ISSO Open.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

14-3-2021 11:54:22

KOLMAT® FIBRE SEAL. DE KEUZE VAN DE PROF. Kolmat® Fibre Seal is uniek als het gaat om het nastellen van alle typen schroefdraadverbindingen. Zelfs bij terugdraaien van meer dan 180° blijft de verbinding 100% afgedicht. Kolmat® Fibre Seal is universeel toepasbaar en geschikt voor o.a. (drink)water, LPG(gas), (pers)lucht en verdunde zuren en basen. De geïmpregneerde, vezelversterkte afdichtingsband is bestand tegen druk tot 26 bar, temperaturen tot 160°C en gemaakte verbindingen kunnen direct worden belast. Dit product voldoet aan alle relevante (inter) nationale keuren.

www.griffon.nl

000142742 TL BIS adv-NL-KOLMAT-brand-campaign-gawalo-210x297mm.indd 1 IZ0321_11_bison.indd 11

Griffon. De keuze van de prof.

09-07-20 12:50 13-3-2021 19:46:31

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

AF FABRIEK

‘Virusvrije’ lift In kantoor The Edge wordt één van de liften voorzien van een nieuw ontwikkeld, compact inbouw-luchtbehandelingssysteem dat zorgt voor schone, virusvrije lucht.

Daarmee zouden personenliften weer in de normale bezetting worden gebruikt. De Covid-19 pandemie maakte duidelijk dat liften in gebouwen bij uitstek verzamelplaatsen zijn van ongezonde lucht. Deze compacte, veelal drukbezette ruimten worden nauwelijks geventileerd of gereinigd. Daar komt bij dat de liftgebruikers altijd dicht op elkaar staan, waardoor een hoog besmettingsrisico ontstaat.

In de lift wordt de ‘Eleminair’ van Interland Techniek en

Adviseur duurzame systemen

ABT getest. Peter van der Velde , commercieel directeur Interland Techniek: “Eleminair is een gesloten circuit, een zelfstandig werkend systeem in het inwendige van de liftcabine. Het wordt op maat gemaakt zonder ingrepen aan de kooiconstructie. Herkeuring van de lift is daarom niet nodig. Sensoren registreren de aanwezigheid van personen in de liftkooi en schakelen het systeem in werking. Daarnaast bewaakt het systeem de goede en veilige werking.”

Dennis Meijerink is in dienst getreden bij WOLF Energietechniek. Hij heeft ruim 17 jaar ervaring in de installatiebranche. Zijn carrière begon hij bij een cv-ketel-fabrikant, waarna hij in dienst trad bij een landelijk opererende groothandel, gespecialiseerd in verwarming en ventilatie.

De laatste jaren is Meijerink werkzaam geweest bij een internationaal opererende speler op het gebied van kunststof leidingsystemen.

Als technisch adviseur/accountmanager duurzame systeemoplossingen is Meijerink verantwoordelijk voor het assortiment op het gebied van verwarming, woonhuisventilatie en voorraadsys-

temen. Hij voorziet daarbij aannemers, architecten, woningbouwcoöperaties, adviseurs en installateurs van een passend advies over de WOLF warmtepompen, zonnecollectoren met voorraadvaten en toebehoren.

Meijerink zal zich met name richten op de provincies Noord-Holland , Zuid- Holland, Zeeland en een deel van Utrecht.

WAT IS DIT VOOR GEREEDSCHAP?

Functioneel “onzichtbaar”

HVAC Luchtgordijnen zijn functioneel en onzichtbaar.

VERVUILING

BUITEN KLIMAAT

GEU RTJES

LUCHTSTROOM

WARME OF KOELE LUCHT

BINNEN KLIMAAT

Dit is één van de innovatieve oplossingen met luchtgordijnen door HVAC Nederland. Kijk voor meer informatie op de website.

INSECTEN

HVAC levert de oplossing!

Air Conditioning Cooling

Heating Ventilation

Een begrip wereldwijd 0255 52 24 20 • www.hvac.nl

12

0204_HVAC A4 adv_IZ_Luchtgordijn_90x132.indd 1 maart 2021

IZ0321_12_idp_hvac.indd 12

15-04-14 14:30

“Werkijzers”, noemt Jaap Schut ze. De oud-instal­la­teur die bezig is een museum voor installatietechniek op te zetten in Naaldwijk, kan ze vrij nauwkeurig dateren. “Ik denk dat ze zo tussen de 70 en 80 jaar oud zijn.” De eerste transportleidingen voor lange afstanden werden gemaakt op rollen van 50 of 100 meter. Ze waren van tyleen. “De verbindingen bestonden uit koppelingen van messing met een schuine PVC-ring en messing ringen. De messing ring op de andere foto werd op het gereedschap gelegd en door een bepaalde handbeweging in de buis geklemd. Zo ontstond er een uitstulping in de tyleen buis. De schuine PVC-ring klemde tegen de uitstulping aan en de koppeling zorgde voor een waterdichte afsluiting”, legt de oud-installateur uit. “Tyleen buizen worden nog steeds gebruikt”, vervolgt Schut. Alleen zijn alle koppelingen nu van PVC en zie je geen inwendige ringen meer.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

15-3-2021 11:08:01

WIJMA

COLUMN

IS HET BINNENKLIMAAT WEL GEZOND? Al jaren is er veel te doen over het binnenklimaat in Nederland. Gebouwen worden steeds beter geïsoleerd en inmiddels bijna energie neutraal gebouwd. Maar er ontstaan ook steeds meer allergieklachten en we zijn vatbaarder voor virussen en andere ziektes. Hoe weten we nu of een gebouw wel of niet gezond is?

Lucht, licht, klimaat en geluid hebben invloed op het binnenklimaat en daarmee de gezondheid van mensen.

Daarom is Binnenklimaat Nederland jaren geleden begonnen met het opstellen van richtlijnen met als resultaat het Programma van Eisen Gezonde Kantoren. Hiermee wordt duidelijk welke impact een maatregel heeft op de productiviteit en het ziekteverzuim van de gebruikers van een gebouw. Maar ook op uw gezondheid.

Dit is echter allemaal aan de voorkant. Hoe kunnen we meten of en hoe gezond een gebouw nu daadwerkelijk is?

Hiervoor heeft Binnenklimaat Nederland na jaren voorbereiding in februari 2021 het Binnenklimaat Label voor gezonde gebouwen geïntroduceerd. Of een kantoor voldoet aan de normen van het Binnenklimaat Label, wordt getoetst aan de hand van vier onderdelen uit het Programma

van Eisen Gezonde Kantoren: lucht, licht, klimaat en geluid.

Het PvE Gezonde Kantoren is een handreiking voor het (her) ontwikkelen van kantoren die niet alleen energiezuinig moeten worden, maar ook gezond en comfortabel moeten zijn.

Voor de vier onderdelen zijn drie ambitieniveaus geformuleerd. Klasse C geeft een ‘voldoende’ aan, klasse B betekent ‘goed’ en de beste beoordeling is klasse A, met een ‘zeer goed’. Hiermee kan een opdrachtgever bij wijze van spreken zeggen: ‘Ik wil een kantoor in klasse A’.

Het label wordt nu uitgerold en zal ook voor scholen en woningen worden uitgewerkt. Het FME gebouw in Zoetermeer heeft als pilot gediend en zal binnenkort waarschijnlijk het eerste Binnenklimaat Label toegewezen krijgen. Wie volgt?

Wouter Wijma Voorzitter Binnenklimaat Nederland

Toonaangevend in waterafvoertechniek

Opvoerinstallaties en pompstations voor particuliere, gemeentelijke en bedrijfsmatige doeleinden.

Made in German y

IZ0321_13_column_wijma_kessel.indd 13

www.kessel-nederland.nl

13-3-2021 19:51:31

RUBRIEK

IN DE PIJPLIJN

Assortiment Plieger en Thermonoord uitgebreid De producten van ADEY zijn nu exclusief verkrijgbaar bij Plieger en Thermonoord.

“Met de toevoeging van deze producten aan ons assortiment kunnen wij onze klanten een complete lijn van filters en reinigings- & onderhoudsartikelen aanbieden die op elkaar zijn afgestemd”, aldus Hans Stapper, expert van Plieger Express Zwolle. Sabrina Mol, country manager van ADEY, vult aan: “Wij zijn ontzettend verheugd over de samenwerking met Plieger en Thermonoord. Onze producten zullen nu overal in Nederland te verkrijgen zijn.”

Gebufferd regenwater In Londense wijk Chalk Farm is een groen-blauw dak toegepast op twee woningen. Een blauw dak, ook wel retentiedak genoemd, slaat water op wanneer het regent en geeft dit gecontroleerd terug. Het concept is bedacht om kostbare grondstoffen niet verloren te laten gaan, maar vooral ook om de grote toevloed van regenwater af te remmen en dus wateroverlast te voorkomen.

Gecombineerd met een groendak of daktuin, wordt het gebufferde regenwater gebruikt om het groene dak te voeden.

Toegepast is een volvlakkig verkleefde dakbaan in combinatie met een sedum groendaksysteem. ACO was verantwoordelijk voor het

14

IZ0321_14_idp.indd 14

maart 2021

AF FABRIEK

waterretentiesysteem en de watervertragende modules voor de blauwe daken.

De dakbanen hebben een levensduur van meer dan 40 jaar, wat bevestigd wordt in het BBA rapport over deze dakbanen. Ze zijn volledig recycleerbaar en bevatten bovendien een belangrijk aandeel gerecycleerd materiaal.

Warmteservice in Goes Het Zeeuwse Goes krijgt een nieuwe vestiging van Warmteservice. Het is voor de landelijke keten de tweede vestiging in deze provincie, naast die in Vlissingen. Door in Goes een nieuwe locatie te betrekken verwacht het bedrijf beter op de regionale behoeftes te kunnen inspelen. In vergelijking met de vestiging in Vlissingen wordt het pand groter, met meer voorraad en voldoende parkeergelegenheid voor de deur.

Warmteservice heeft meer dan 150.000 artikelen in huis op het gebied van verwarming, sanitair, dakbedekking én de benodigde installatiematerialen. Naast de traditionele cv ketel betreft dit ook hybride en elektrische systemen.

Grootschalige aanpak woningtekort In tien jaar tijd wil een coalitie van 34 organisaties een miljoen huizen bouwen.

Ook is het de bedoeling om bestaande woningen duurzamer te maken. Techniek Nederland is één van de organisaties achter deze Actieagenda Wonen. Voorzitter Doekle Terpstra: “Waar mogelijk worden woningen aardgasvrij gemaakt. Zo nodig kiezen we voor een tus-

VOORMALIG IJSMEESTER THIALF NAAR DAIKIN De voormalig ijsmeester van Thialf Beert Boomsma treedt aan als Sales Enigineer Applied bij Daikin Nederland.

Mede door Boomsma’s inspanningen is de ijsbaan in Heerenveen uitgegroeid tot de snelste laaglandbaan van de wereld. Zijn kennis van koudetechniek én schaatsen maakt hem interessant voor de hoofdsponsor van de KNSB. Binnen Thialf was Boomsma verantwoordelijk voor de hele techniek van het stadion. Toen de ijstempel vier jaar geleden werd verbouwd naar het nieuwe moderne ijsstadion van nu, zijn er ook technisch veel zaken veranderd en werden er belangrijke stappen gezet in het verduurzamen van de accommodatie.

Het team waarvan Boomsma binnen Daikin gaat uitmaken richt zich op de grotere systemen, de koudwatermachines, luchtbehandelingskasten en koudetechnische oplossingen. Met name dat laatste is waar zijn kennis van pas gaat komen in het verduurzamen van andere ijsbanen in Nederland.

senstap met hybride warmtepompen om op een later moment de woningen alsnog aardgasvrij te maken.”

Nederland komt nu al meer dan 330.000 huizen tekort.

Wonen dreigt voor veel mensen onbetaalbaar te worden. Een hele generatie kan daardoor de aansluiting op de woningmarkt verliezen. De leefbaarheid in veel wijken gaat achteruit. Daar komt bij dat de verduurzaming van woonwijken niet snel genoeg op gang komt.

Een coalitie van organisaties wil de problemen nu stevig aanpakken. Zij hebben daarom de Actieagenda Wonen opgesteld. De betrokken partijen zijn actief op het terrein van wonen, bouwen, zorg en welzijn. Ze vertegenwoordigen uiteenlopende belangen, maar slaan voor dit doel de handen ineen. De Actieagenda Wonen wordt

breed gedragen en biedt oplossingen voor de komende tien jaar.

Verduurzaming is een cruciaal onderdeel van de Actieagenda Wonen.

Voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland: “We willen jaarlijks 100.000 nieuwbouwwoningen voorzien van een duurzame energievoorziening. Zo krijgen veel Nederlanders een huis dat duurzaam én comfortabel is. Ook in de bestaande bouw voorziet de Actieagenda in grootschalige verduurzaming. Waar mogelijk worden woningen aardgasvrij gemaakt. In veel gevallen is dat nog niet mogelijk. Daar kiezen we voor een tussenstap met hybride warmtepompen. Zo halveren we het aardgasverbruik. Op een later moment worden de woningen dan alsnog aardgasvrij gemaakt.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

14-3-2021 11:47:50

Alkmaar

Alphen a/d Rijn

Amersfoort

Amsterdam Oost

Amsterdam Nieuw-West

Amsterdam West

Amsterdam Zuid

Apeldoorn

Arnhem

Beverwijk

Breda

Den Bosch

Den Haag

Den Haag Ypenburg

Deventer

Doetinchem

Dordrecht

Drachten

Ede

Eindhoven

Emmen

Enschede

Gennep

Gorinchem

Groningen

Haarlem

Heemstede

Heerenveen

Hillegom

Hilversum

Katwijk

Leeuwarden

Maarssen

Maastricht

Nieuwegein

Nijmegen

Rotterdam Noord

Rotterdam Oost

Sittard

Spijkenisse

Tiel

Tilburg

Uden

Waalwijk

Weert

Wormerveer

Zaandam

Zoetermeer

Goes

Groenlo opent april

Vlissingen

Harderwijk

Met 70 vestigingen zijn we altijd dichtbij

Onze nieuwste vestigingen

IZ0321_15_warmteservice.indd 15

Heerlen

Uithoorn

Helmond

Hengelo

Hoogeveen

Hoorn

Leiden

Lelystad

Naaldwijk

Naarden

Purmerend

Roosendaal

Rotterdam Zuid

Schagen

Veendam

Venlo

Zwolle

Gouda opent juli

13-3-2021 19:52:54

RUBRIEK

VAKWERK

Open sluizen OVER AMBACHTELIJKE SCHOONHEID Meddens & Van Ree is een bekend installatiebedrijf in Nijkerk

in samenwerking met een PV-specialist.

Het past ook niet bij ons profiel; we zijn een echte W-installateur.”

en de directe omgeving. De

Zinkwerk

vakspecialisten kunnen een breed scala aan werkzaamheden uitvoeren. Onlangs nog toverde de W-installateur en dakdekker

Een absolutie specialiteit is het zinkwerk. Je hoort het enthousiasme in Van Ree’s stem als hij erover begint. De liefde voor het ambachtelijke karakter, de karakteristieke kenmerken van het materiaal, hij praat er graag over.

Vandaar ook dat hij een project heeft aangedragen waarin een nieuw zinken dak is gelegd.

een sluiswachterswoning om in Sluiswachterswoning een restaurant.

Ryan van Ree kende Jos Meddens nog van Defensie. “Toen hij de burgermaatschappij instapte, werd hij installateur.

Hij overtuigde me om dezelfde stap te maken”, vertelt de inmiddels 45-jarige.

“Dankzij mijn ervaringen bij de Genie, had ik al de nodige technische know how, dus het ging me vrij makkelijk af.

Ik kwam bij een leuk bedrijf terecht.

Het werk was divers, er waren allerlei interessante technische ontwikkelingen, maar op een gegeven moment wilde ik en ook Jos toch onze eigen agenda gaan bepalen en klussen uitzoeken. In 2001 werden we helemaal zelfstandig met Meddens & van Ree.”

16

Het gaat om een oude sluiswachterswoning in Nijkerk, vlak bij de jachthaven.

De nieuwe eigenaren hebben het pand laten ombouwen tot een restaurant.

Daarvoor waren de nodige ingrepen nodig. Te beginnen op bouwkundig gebied.

Isoleren “De dikke steensmuren en het dak zijn gebleven, binnen is alles leeggehaald”, vertelt Van Ree. Vervolgens zijn de gevels van het twee bouwlagen tellende pand eerst nageïsoleerd. De RC-waarde bedraagt nu 6, het dak heeft een RCwaarde van 3. De houten vloeren zijn deels vervangen door beton, de rest is nageïsoleerd.

Projecten

Warmtepomp

Het werd een succes. Inmiddels telt het bedrijf 23 man. “Rond de 80% van de projecten is in de utiliteit en nieuwbouw, in 20% van de gevallen gaat het om bestaande woningen.” De werkzaamheden variëren; van sanitair plaatsen, tot ventilatiesystemen installeren en warmtepompen neerzetten. “Ooit monteerden we zelf ook nog PV-panelen, maar de concurrentie in die markt is moordend. We hebben er snel een punt achter gezet en leveren nu alleen

De keuze voor een warmtepomp lag voor de hand. De bodemgebonden variant van Alpha Innotec staat in een apart hokje naast het pand, vanwege

maart 2021

IZ0321_16_vakwerk_LINKS.indd 16

Jos Meddens en Ryan van Ree

het ruimtebeslag. Het luisterde wel nauw met het boren, omdat de voormalige sluiswachterswoning op een dijklichaam staat. Zowel op de begane grond als eerste verdieping zorgt een vloerverwarmingssysteem voor de warmteafgifte, alle leidingen zijn ingefreesd. Op de zolder staat een LBK van Systemair met een koel- en verwarmingsbatterij. Een kleine Fujitsuwarmtepomp geeft de broodnodige ondersteuning, mocht er behoefte zijn om snel te schakelen in de temperatuur. De inblaas van de lucht gaat via zwart gespoten roosters, die naadloos aansluiten bij het interieur.

Roevendak En dan het Pièce de Résistance; een apart zinken roevendak voor het bijgebouw. Dat dak matcht mooi met het oude stoomgemaal, dat even verderop staat. Roevendaken zijn daarnaast een ideale oplossing voor daken met een lichte tot steile helling. Uiteindelijk zijn de mannen van Van Ree & Meddens vanaf de Bouwvak tot Kerst met het project zoet geweest.

Toekomst Met deze rubriek willen we alle vakmensen in het zonnetje zetten.

Om de maand laten we staaltjes onvervalst vakwerk zien, ingezonden door onze lezers.

De toekomst ziet er goed uit. Meddens & Van Ree heeft nog groeipotentie, maar de beide eigenaren houden het wel graag overzichtelijk. Want: “Zo ben je niet alleen aan het managen, maar kan je je ook inhoudelijk blijven doorontwikkelen”.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

2-3-2021 12:29:40

V.D. BOON

COLUMN

DOUCHE-WTW VERSTERKT (HYBRIDE) WARMTEPOMP Badkamers worden luxer en zijn steeds vaker een ruimte voor ontspanning, met een grotere vraag naar warm tapwater als gevolg. Om aan een grotere warmtapwatervraag te voldoen, moet er bij voorraadsystemen voldoende warmwater beschikbaar zijn. Dit geldt voor zowel de bestaande bouw als in de nieuwbouw. In de nieuwbouw is de warmwaterproductie zelfs verantwoordelijk voor 20 tot 40% van de energievraag van woningen. Toch kan energiezuinigheid en een hoog tapwatercomfort eenvoudig samengaan.

Hoe? Door het toepassen van een douche-wtw. Zo is veel minder energie van de opwekker nodig. Een warmtepomp hoeft hierdoor veel minder energie te leveren voor een hoger comfort.

In de nieuwbouw is een kleine warmtepomp al snel toereikend voor de warmtevraag. Een douche-wtw is een welkome aanvulling om het tapcomfort te garanderen én te verhogen. Bovendien kan met een douche-wtw volstaan worden met een kleiner voorraadvat. In de bestaande bouw kunnen woningen stapsgewijs verbeterd worden.

Met een hybride verwarmingssysteem smeer je de kosten over een periode uit. De eerste stap in ‘energiebesparing’

is isolatie, LTV en een douche-wtw. Daarna breidt je de cv uit met een warmtepomp. Zo ontstaat een hybride verwarmingssysteem. Als de warmtepomp ook wordt ingezet voor warmtapwaterbereiding, zijn een voorraadvat en een douche-wtw altijd interessant. De warmtepomp krijgt hierdoor een beter rendement (COP).

Er zijn diverse soorten douchewisselaars. Voor appartementen en gelijkvloerse woningen zijn douchegoot-wtw’s beschikbaar. Nieuw voor deze markt zijn verticale douche-wtw’s, verkrijgbaar met opvoerpomp en vaak een geïntegreerde kleine boiler of naverwarmer. Voor conventionele woningen met de badkamer op de verdieping zijn douchepijp-wtw’s vaak de meest eenvoudige oplossing.

Luuk Dijkhuis, voorzitter sectie D-WTW Namens de Nederlandse Verwarmingsindustrie

Vloerverwarming voor iedere situatie.

Nieuwbouw

Renovatie

Droogbouw

MAGNUM Cable, Tacker- en Noppenplaatsystemen zijn uitermate geschikt voor nieuwbouwprojecten en kunnen rechtstreeks in de cementdekvloer worden geïnstalleerd.

De MAGNUM Mat en SlimFit systemen zijn uitermate geschikt voor renovatieprojecten.

Beiden kunnen zelfs in de muur worden verwerkt zodat er geen radiatoren nodig zijn.

Speciaal voor parket, laminaat en houten vloeren: Het nieuwe elektrische MAGNUM HeatBoarde systeem en MAGNUM Dryfloor: Een 25mm watergedragen systeem.

MAGNUM Heating B.V. Stevinweg 8 4691 SM Tholen

IZ0321_17_column_dijkhuis.indd 17

T +31 166 609300 E info@magnumheating.nl W www.magnumheating.nl

13-3-2021 19:54:53

SANITAIR

Waterbesparende kans REGENWATEROPVANG EN WATERRECYCLING De bevolking groeit, het klimaat verandert en we zien lange periodes van droogte. De waarde van water neemt hierdoor toe. Minder energiegbruik en circulariteit worden steeds belangrijker, ook voor kraanwater. Met het oog op de toekomst maakt drinkwaterbedrijf Dunea de drinkwaterlevering toekomstbestendig met een multi-bronnenstrategie en zoekt zij samen met partners naar innovatieve manieren om water te besparen – ook in huis.

Er zijn drie manieren om kraanwater te besparen: minder gebruik, hergebruik en inzet van alternatieve bronnen, zoals regenwater. Drinkwater is van zeer hoge kwaliteit, in de eerste plaats om bij te dragen aan volksgezondheid en hygiëne. Die kwaliteit is niet voor alle toepassingen even noodzakelijk. Daarom richt Dunea zich naast uitbreiding van de productiecapaciteit – nodig vanwege bevolkingsgroei – en verdere optimalisatie van eigen processen, ook op manieren om lager gebruik te bevorderen. Het liefst zonder dat klanten daarbij hoeven na te denken. Je moet kunnen blijven genieten, maar zonder te verspillen.

Hergebruik Hergebruik en besparen in en rond het huis zijn hier onderdeel van. Immers,

XX 18

drinkwater dat niet wordt gevraagd, hoeft niet te worden gemaakt. Omdat de komende jaren veel woningen bijgebouwd dienen te worden, richt Dunea zich voor hergebruik samen met partners met name op de nieuwbouwsector.

Want als er niet direct een waterbesparende maatregel wordt meegenomen in nieuwbouwplannen, dan loop je zo een halve eeuw achter de feiten aan. En dat is een gemiste kans voor duurzaamheid.

Nieuwbouw water-bespaar-klaar In de gemeente Katwijk wordt de komende jaren Valkenhorst ontwikkeld, een nieuwe wijk van 5.600 woningen, met innovatieve ambities: klimaatadaptief bouwen, thermische energie uit water (aquathermie) en een nieuw sanitatieconcept. Op dit moment wordt de haalbaarheid van verschillende innovatieve mogelijkheden onderzocht.

Samen met de gemeente Katwijk, het Hoogheemraadschap van Rijnland, BPD | Bouwfonds Gebiedsontwikkeling, Hydraloop en Mijn Waterfabriek bekijkt Dunea nu bijvoorbeeld de mogelijkheden van een ‘water-bespaar-klaar’

nieuwbouwhuis. Eén van de uitgangspunten is dat de bewoner zelf kan kiezen óf en wanneer hij het waterbesparende systeem gebruikt.

De waterbespaarplaat Het concept van de ‘waterbespaarplaat’ is een mooie mogelijkheid om water te besparen. Een innovatie die door regenwateropvang en waterrecycling, het gebruik van drinkwater in het beste geval terugbrengt van 120 liter water per persoon per dag naar 50 liter. Het ontwerp is vergelijkbaar met een grondplaat in de meterkast: alle leidingen voor het water komen het huis binnen op één plek. Vanuit deze centrale plek lopen leidingen naar locaties met watergebruik, zoals het toilet, de wasmachine of de buitenkraan. Normaal gesproken worden deze leidingen gevoed met water van drinkwaterkwaliteit. Door het ontwerp toe te passen in een woning kunnen ook andere waterbronnen worden gebruikt voor deze gebruikspunten.

Regenwater of afvalwater van de douche (via een zuivering), kan zo naar het toilet of de wasmachine worden geleid.

maart 2021

IZ0321_18_19_SA_waterbesparendekans.indd 18

11-3-2021 10:14:00

Voorbeeldschema waterbespaarplaat

Rol bewoner Uiteindelijk blijft het aan de bewoner om de mogelijkheid tot besparing te benutten. Door de plaat al op te nemen in het bouwontwerp, kunnen huizen echter worden voorbereid op de toekomst. Het maakt waterbesparing gemakkelijker en laagdrempeliger en er kunnen kosten worden bespaard.

Achteraf het ontwerp inbouwen en muren en vloeren openbreken voor ander leidingwerk is immers duur en omslachtig. Ook denken de partners energiebesparing te realiseren met de bespaarplaat, omdat hergebruik van opgewarmd water minder aanvullende opwarming vraagt van een wasmachine.

Het ontwerp van de waterbespaarplaat faciliteert juiste installatie (door kleurgebruik) en eventuele andere maatvoering. Een heldere installatie- en gebruiksinstructie moet het concept compleet gaan maken.

Ook bestaande bouw Behalve nieuwbouw biedt ook bestaande bouw mogelijkheden voor de waterbespaarplaat. Daarbij zijn voorlichting en bewustzijn heel belangrijk en moeten de kosten inzichtelijk zijn. Initiatiefnemer Ruben Wentink, Omgevingsmanager bij Dunea: “De transitie dient te komen vanuit verschillende hoeken.

In de bestaande bouw kan de waterbespaarplaat naar mijn idee ook worden

toegepast. Denk aan de verbouwing van een woning, een grootschalige renovatie van een bedrijfspand of een verduurzamingstraject van een woningbouwcorporatie.” Voor de installatiebranche en installateurs zit hier potentie in. Wentink: “Als een huis-, vastgoedeigenaar of woningbouwcorporatie vraagt om verduurzaming, adviseer behalve over een warmtepomp of zonnepanelen, ook over het watersysteem. De muren en vloeren gaan toch open, waarom dan niet gelijk de waterleiding aanpassen? En ook hier geldt dat de bewoner zelf bepaalt of en wanneer hij of zij een waterbesparende installatie aansluit.”

Toekomst Kortom, dat er veel gaat veranderen is geen vraag meer. Overheden, provincies en waterbedrijven roepen landbouw, industrie, bedrijven en huishoudens op tot bewust (kraan)watergebruik.

Op de droge, hoge zandgronden in het oosten van het land, wordt gepleit voor verplichte waterbesparende systemen in nieuwbouw. In België zijn inwoners verplicht om regenwater op te vangen. Nederland moet leren beter om te springen met water dat valt en aanspoelt. We moeten leren water op te vangen, vast te houden en te hergebruiken. Dat bespaart niet alleen energie, we passen ons daarmee ook aan, aan het veranderende klimaat. De

mogelijkheid water vervolgens in huis te gebruiken is er ook: kijk maar naar het ontwerp van de waterbespaarplaat.

Het veilig aanleggen, goed onderhoud en beheer van dit soort installaties is essentieel en medeverantwoordelijk voor het succes  Drinkwaterbedrijf Dunea REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_18_19_SA_waterbesparendekans.indd 19

11-3-2021 10:14:01

SANITAIR

Legionella MAG HET EEN GRAADJE LAGER? Om legionellagroei te voorkomen

gelijkwaardige oplossingen.

is een minimum warmwatertemRegeling Legionellapreventie

peratuur vereist van 60oC in collectieve installaties en van 55 C o

in woningen. Om het energiegebruik te beperken wil men deze temperatuur verlagen.

Oscar Nuijten (Edu4Install) beantwoordt de vraag: “Tot hoever kunnen we daarmee gaan zonder risico’s op legionella?”

Zo’n 95% van de sterfgevallen door legionellose wordt veroorzaakt door de soort legionella pneumophila. Pneumophila groeit vooral bij temperaturen die langdurig boven 30oC liggen. Boven 50oC kan legionella niet vermeerderen en boven 60oC wordt de bacterie gedood. Lukt het om de temperatuur overal in de installatie continu boven 60oC te houden, dan is er geen kans op legionella in warmwater. Dit is geen eenvoudige opgave, vooral in complexe systemen met lange circulatieleidingen. De afkoeling is meestal groter dan berekend en de inregeling voldoet vaak niet.

Beperken energiegebruik Een nadeel van hoge warmwatertemperaturen is het lagere rendement van de warmteopwekking. Dit speelt vooral bij stadsverwarming en warmtepompen.

Bovendien hebben veel van de geïnstalleerde warmtepompen moeite om 60oC te halen, volgens adviesbureau Hydroscope. Een ander nadeel is het grotere

XX 20

Figuur 1: Boiler met warmtewisselaar

warmteverlies naar de omgeving toe.

Dit is vooral aan de orde bij installaties met een uitgebreid circulatiesysteem.

Vandaar dat ontwerpers zoeken naar oplossingen waarbij de temperatuur op een verantwoorde wijze kan worden verlaagd.

NEN 1006 In de Algemene Voorschriften voor Leidingwaterinstallaties staat kort samengevat: • In collectieve installaties moet de warmwatertemperatuur op de tappunten en op de retour van een circulatiesysteem minimaal 60oC zijn.

• In woningen geldt een functionele eis van 55oC op het tappunt.

• Warmwatervoorraadtoestellen waarin niet continu op alle plaatsen 60oC (in woningen 55oC) heerst, moeten wekelijks thermisch worden gedesinfecteerd op minimaal 60oC. Het Bouwbesluit en het Drinkwaterbesluit wijzen NEN 1006 aan, maar de wetgever geeft tegelijk ook ruimte voor

In de ‘Regeling Legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater’ wordt aangegeven dat installaties voor warm tapwater zoveel mogelijk boven een temperatuur van 50oC moeten worden bedreven. De Regeling biedt zelfs de mogelijkheid om een leidingnet op lagere temperaturen dan 50oC te bedrijven. Het leidingnet moet dan wekelijks kort thermisch worden gedesinfecteerd (hitteshock). De Regeling is dus minder streng dan NEN 1006. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden om installaties te bedrijven op 50oC als een alternatieve techniek wordt toegepast, zoals koperzilver-dosering. Je moet dan de installatie eerst legionella-technisch saneren, reinigen en desinfecteren en je moet extra monsternames doen, waardoor de kosten van de installatie en het beheer flink zullen stijgen.

Praktische consequenties Hoe dichter de temperatuur bij 40oC komt te liggen, des meer warm water en des te minder koud water er toegevoerd moeten worden. Niet alle thermostatische mengkranen kunnen deze scheve verhouding aan. Bovendien zijn er grotere leidingdiameters voor de warmwaterleiding en grotere boilervolumes noodzakelijk, wat weer grotere warmteverliezen veroorzaakt. Een lagere warmwatertemperatuur leidt wel tot een betere prestatie van een warmtepomp

maart 2021

IZ0321_20_21_SA_legionella.indd 20

4-3-2021 18:35:48

met boiler. Ook wordt de toepassing van laagtemperatuur-warmtenetten mogelijk. Volgens de huidige voorschriften moet een boiler dan wel automatisch wekelijks kort thermisch worden gedesinfecteerd op minimaal 60oC (hitteshock). Daarvoor moet dan een controleerbare voorziening zijn aangebracht.

is aangesloten op een laagtemperatuursysteem. Daar heersen zeer gunstige omstandigheden voor groei van biofilm met legionella, vooral op de bodem.

Zolang het naverwarmingselement de temperatuur continu verhoogt tot boven 60oC, zullen de legionellabacteriën in het bovenste deel worden gedood.

Piekgebruik Recent onderzoek In 2019 heeft Van Wolferen Research een rapport geschreven over de mogelijkheden van verlaging van de temperatuur van warmwater in woningen.

Van Wolferen stelt dat in veel situaties verlaging tot zelfs 40oC mogelijk is zonder risico op legionellagroei, mits dit gecombineerd wordt met een wekelijkse hitteshock.

KWR Het KWR Water Research Institute is het niet eens met Van Wolferen. Het instituut geeft aan dat het verlagen van de warmtapwatertemperatuur gecombineerd met een wekelijkse hitteshock, zeer waarschijnlijk averechts zal werken en juist kan leiden tot groei van de ziekteverwekkende pneumophila. Zeker als de temperatuur daarbij komt te liggen rond de 40oC. KWR stelt dat de temperatuur in de warmwaterinstallatie continu minimaal 55oC of nog beter 60oC moet zijn.

Continu Een recent onderzoek van het Belgische onderzoeksinstituut WTCB bevestigt dit.

Pas bij langdurige wekelijkse thermische desinfecties (24 uur) van het warmwatersysteem op 65oC, werden redelijke resultaten behaald. En bij een constante aanvoertemperatuur van 60oC en retourtemperatuur van 55oC traden geen normoverschrijdingen meer op.

Voorverwarming Steeds meer installaties worden uitgevoerd met voorverwarming op een lage temperatuur, gevolgd door naverwarming. In figuur 1 staat een voorbeeld.

Het onderste deel van de boiler wordt verwarmd met een warmtewisselaar die

Als bij een hoog piekgebruik de bovenste helft van de boiler is leeg getrokken, zal er warmwater met een lagere temperatuur vanuit het onderste deel worden geleverd. Dat kan hoge concentraties van de gevaarlijke legionella pneumophila bevatten. Als je op dat moment toevallig onder de douche staat, kan je hiermee worden besmet. Bij de reguliere halfjaarlijkse monsternames op de douches wordt dit niet waargenomen, omdat het een situatie is die alleen voorkomt tijdens een bijzonder hoog piekgebruik. Soms komt die situatie zelfs voor tijdens thermische desinfectie van het leidingsysteem waarvoor veel warmwater nodig is. Het is dus zaak dat het volume van het bovenste deel van de boiler te allen tijde voldoende groot is om de maximale piek op te vangen.

ISSO-publicatie 55.1 noemt ook de mogelijkheid om de onderste helft van de boiler automatisch wekelijks kort thermisch te desinfecteren. Dat zou kunnen door een bypass en ‘desinfectiepomp’ aan te brengen en deze wekelijks minimaal 20 minuten te laten draaien.

Alternatieve technieken Hieronder wordt verstaan: Apparaten die bacteriën verwijderen of doden uit drinkwater op een fysische of elektrochemische wijze, zoals een koperfiltratie of met een koper-zilver-unit. De huidige regelgeving geeft aan dat bij toepassing van een alternatieve techniek onder strenge voorwaarden een warmwatertemperatuur van minimaal 50oC op de retour mag worden toegepast.

Studie In de bovengenoemde brief van KWR wordt verwezen naar een studie in een

Oscar Nuijten

Zwitsers ziekenhuis naar het effect van verlaging van de warmtapwatertemperatuur naar 50oC in combinatie met een koper-zilver-dosering. Het continu handhaven van een temperatuur boven 60oC zonder koper-zilver-dosering liet de beste resultaten zien. Navraag bij adviesbureau Hydroscope leverde op dat zij in Nederland slechts een tweetal projecten onderhanden hebben waarbij een koper-zilver-techniek is gecombineerd met lage warmwatertemperaturen.

Conclusies • Lage warmwatertemperaturen bevorderen de toepassing van warmtepompen en laagtemperatuurwarmtenetten.

• Wees voorzichtig met het verlagen van de temperatuur tot onder 55oC in verband met het risico op groei van legionella pneumophila.

• Periodieke kortdurende thermoshock behandelingen van de warmwaterinstallatie kunnen averechts werken.

• Zorg dat bij een piekvolumestroom een boiler met voorverwarming niet te ver kan worden leeggetrokken.

• Pas geen alternatieve technieken toe alleen voor het beperken van energiegebruik 

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_20_21_SA_legionella.indd 21

4-3-2021 18:35:49

SANITAIR

Trends 2021 EEN NIEUWE SANITAIRE REVOLUTIE? Gezondheid en sanitaire oplossingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de corona-epidemie is dat besef nu sterker dan ooit, merken drie deskundigen van Grohe, Wavin en Geberit.

Welke trends signaleren zij?

Tot 1870 lag de gemiddelde levensverwachting rond de 40 jaar. Daarna zien we een stijgende lijn die erin heeft geresulteerd dat we tegenwoordig gemiddeld 81,56 jaar oud worden. Vaak wordt er daarbij gewezen op medische ontwikkelingen. Die zouden verantwoordelijk zijn voor de verbetering van de volksgezondheid. Hoewel antibiotica en vaccinaties om maar twee voorbeelden te noemen zeker een rol hebben gespeeld, is het voor een groot deel aan de verbeterde sanitatie te danken dat het vroegere 40 nu 81 is geworden.

Op het netvlies Je zou zeggen dat we als installatiebranche doordrongen zouden moeten zijn van deze geweldige prestatie. Dat valt tegen. Hoewel sanitaire technieken en gezondheid onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden, merken experts dat de installateurs het maar “ergens op hun netvlies hebben staan”, zoals René Offringa het treffend verwoordt.

Veiligheid en gezondheid De zestiger is al ruim 40 jaar werkzaam bij Wavin, onder andere als technisch adviseur en productontwikkelaar. “Installateurs zijn toch vooral met de techniek van de systemen bezig, veiligheid en gezondheid zijn geen hoofdthema’s voor hen.”

22

AFPERSEN Elke waterleiding moet voor de ingebruikname worden afgeperst, om te controleren of er geen lekken zijn. In het verleden gebeurde dit meestal met water. Een lekkage zie je dan direct door het uitstromende water. Tegenwoordig wordt vaak met lucht afgeperst om te voorkomen dat er in stilstaand water bacterie- of legionellagroei optreedt. Afpersen met lucht is lastiger. Het duurt langer (meer dan 2 uur) en een eventueel lek kun je niet zien en is dus moeilijk te vinden. Dankzij de nieuwe Tigris fittingen van Wavin is het juist gemakkelijker geworden om met lucht af te persen. Als je vergeten bent een fitting te persen of je hebt de buis niet ver genoeg ingestoken, dan geeft de fitting een harde fluittoon. Je weet dan meteen dat er iets loos is en je hoeft niet te zoeken naar de boosdoener. Je loopt gewoon op het geluid af en je kunt direct gaan repareren; je hoeft geen 2 uur te wachten.

Praktijk Offringa onderbouwt zijn verhaal met enkele praktijkvoorbeelden. “Hoe vaak zien we niet dat keurig verpakte Tigris of Hep2O fittingen uit de verpakking los in open kratten of boxen worden overgegooid en dan meteen vuil worden? Ook hotspots blijven een item, hoewel je daarvoor niet altijd naar de installateur kan wijzen. Vaak ligt het ook aan het ontwerp. Tot slot hoor ik nog regelmatig dat ontspanningsleidingen te dicht bij de inlaat van een ventilatiesysteem worden gemonteerd, waardoor

er stankklachten optreden.”

Impact pandemie Hoewel dus zeker voor verbetering vatbaar, lijken de branche, professionele opdrachtgever en ook reguliere consument wel iets meer oog te krijgen voor gezondheidsaspecten. Rogier van Dis wijst daarbij op invloed van de coronapandemie. Volgens de topman van Grohe Benelux en UK zijn bijvoorbeeld musea en horecagelegenheden naarstig op zoek naar aanrakingsvrije kranen.

Dat heeft natuurlijk ook zijn weerslag op

maart 2021

IZ0321_22_24_SA_trends.indd 2

13-3-2021 19:56:10

DOUCHE-WC Een Geberit AquaClean Mera douche-wc gecombineerd met de touchfree Sigma80 bedieningsplaat biedt optimale hygiëne en bevordert zo de gezondheid, aldus de fabrikant. Het gebruik van wc-papier leidt ertoe dat bacteriën zich kunnen verspreiden. Door de billen zonder aanraking te reinigen met een douche-wc, wordt daarentegen juist de grootst mogelijke hygiëne van het onderlichaam gewaarborgd. Naast een douche met WhirlSpray-douchetechnologie opent en sluit de wc-deksel touch-free bij het naderen van het toilet. Alle functies kunnen bovendien worden bediend met de afstandsbediening en de AquaClean app. Deze functies zijn onder andere een aparte ladydouche, warme lucht föhn, geurafzuiging, TurboFlush spoeltechniek, warme toiletzitting, een oriëntatielichtje voor ’s nachts en instelbare temperatuur en -sterkte van het douchewater. De douchekop wordt daarnaast vooraf en achteraf automatisch gereinigd. Het touch-free doorspoelen na het gebruik van een douche-wc is een logische vervolgstap. De Geberit Sigma80 touch-free bedieningsplaat heeft een 2-toets spoeling en een besturingssysteem met elektronische spoelactivering. De toetsverlichting wordt geactiveerd bij nadering. De stroomvoorziening werkt via een extern voedingsapparaat op zwakstroom. De douche-wc heeft naast een externe netaansluiting ook een wateraansluiting nodig, die eenvoudig via het Geberit inbouwreservoir te verkrijgen is. De douche-wc’s van Geberit zijn gemakkelijk door één installateur te monteren.

de inkoop en adviesrol van groothandelaren. Daarnaast schaft de consument bijvoorbeeld sneller bedieningspanelen aan met een antibacteriële laag. En de verkoop van de douche-wc, die al in de lift zat voor crisis, heeft eveneens een hoge vlucht genomen. Maar ook Van Dis kraakt een kritische noot, die eigenlijk goed aansluit bij de bevindingen van Offringa: “De installateur verstaat zijn vak, maar zou de klant daarin meer kunnen meenemen door het delen van kennis en kunde. Wij kunnen de installateur helpen met het geven van een goed advies, wat een positief effect heeft op hun verkoopresultaten en klanttevredenheid.”

Doorontwikkeling Jeroen Bosman, Productmanager bij Geberit, neemt de gelegenheid te baat om de installateur nog maar eens te waarschuwen zich vooral te houden aan de NTR 3216, nu er een pittige discussie woedt over opspattend water en het gevaar op corona in toiletten. Hij verwacht dat de pandemie een impuls zal geven aan de verdere doorontwikkeling van sanitaire oplossingen, maar in

de brede zin des woords. “Bijvoorbeeld door de fabricage van hogere tussenschotten voor urinoirs, zodat ook de adem wordt geblokkeerd.” Ook zal het onderhoud meer onder de loep komen te liggen. “Denk aan de regelmatige reiniging/vervanging van luchtfilters in sanitaire voorzieningen.”

systeem met trekvaste en waterdichte fittingen zorgt ervoor dat je eenvoudig lekkage kan voorkomen. En met een inbouwsysteem heb je geen randjes, waardoor het oppervlak schoner blijft.

Douchegoten met een makkelijk te verwijderen haarzeef tot slot maken zowel de reiniging als het onderhoud een stuk eenvoudiger.

Brede range De geïnterviewden brengen een brede range aan sanitaire producten op de markt die een duidelijke link hebben met gezondheid. Behalve douche-wc’s en aanrakingsvrije bedieningsplaten en kranen kan er dan bijvoorbeeld gedacht worden aan perssystemen, sifons, inbouwsystemen, maar ook aan rainshowers om een wellness-ervaring te creëren tijdens het douchen.

Inzoomen Die producten zoomen allemaal in op een ander gezondheidsaspect. Een waterloos sifon is bijvoorbeeld erg handig als je te maken krijgt met een warme omgeving. Zo voorkom je immers de stankklachten, die optreden als een doorsnee sifon opdroogt. Een pers-

Versnelling Bosman gaf het al aan: de pandemie zal zeker de doorontwikkeling van oplossingen stimuleren en eventueel versnellen. Van Dis onderschrijft zijn mening.

Zo brengt Grohe onder andere nieuwe sensorkranen op de markt. Daarnaast komen langlopende vraagstukken, zoals het legionellaprobleem, wat meer in de spotlights te staan. Bij Grohe merken ze dat aan de grote belangstelling voor trainingen die ingaan op het belang van legionellapreventie bij de installatie en het onderhoud van drinkwatersystemen.

Maar ondanks die groeiende aandacht, zijn er nog fikse obstakels te nemen. Offringa wijst bijvoorbeeld op rubbers in thermostaatkranen, “die een bron van zorg blijven”.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_22_24_SA_trends.indd 3

13-3-2021 19:56:11

Waterbesparing

Milieuvriendelijk

Uiteraard zijn er meer thema’s die hun stempel drukken op het vakgebied. Soms hebben die ook duidelijke raakvlakken met gezondheid. Denk aan waterbesparing. Offringa: “Toiletten met een 4 l spoeling blijken in de praktijk de nodige problemen met zich mee te brengen in de leidingsystemen bij de afvoer van urine en poep. Vaak gooien ze het toch weer omhoog naar 7 l.” Theoretisch gezien valt het probleem wel op te lossen met een vacuümriolering, maar dan raak je een ander heikel thema in de branche: energiebesparing.

“Je gebruikt namelijk meer energie”, legt Bosman van Geberit uit.

En dan is er nog circulariteit of iets ruimer genomen: milieuvriendelijke productie. “Hier wordt op uiteenlopende manieren vorm aan gegeven. Zo dwingt de regelgeving ons nu om regenwater te verwerken op het eigen perceel. De belangstelling voor infiltratiesystemen is daarom booming”, vertelt Offringa van Wavin. En Grohe produceert al sinds vorige jaar haar kranen op een CO2neutrale manier.

Waterkwaliteit Ook de waterkwaliteit zelf mag zich verheugen op toenemende belangstelling.

Van Dis: “Het kost steeds meer moeite om de kwaliteit op peil te houden, door toenemende vervuiling. Microplastics, medicijn- en drugsresten zijn daar onder andere debet aan. Wij merken het onder andere aan de stijgende verkoop van filtersystemen, vooral in Zuid- en Oost-Europa.”

XXXXXXXX

die in navolging van de energietransitie de komende jaren haar stempel gaat drukken op de installatiesector. Gevolg: nog meer business voor de branche 

Grenzen De consument en professionele opdrachtgever haken aan, maar stellen wel hun grenzen, blijkt uit het relaas van Bosman. “Op het moment dat bijvoorbeeld waterbesparing het comfortniveau beïnvloedt, is het andere koek.

Uiteindelijk leven veel mensen wel voor hun comfort.”

De jaarlijkse Wereldwaterdag is een internatio-

Conclusie

nale dag in het teken van water op 22 maart.

De coronapandemie heeft de belangstelling voor sanitaire systemen en gezondheid in een stroomversnelling gebracht. Dit proces zal nog een fikse impuls krijgen door de watertransitie,

VN-lidstaten worden opgeroepen op die dag de mondiale waterproblematiek bij een breed publiek kenbaar te maken, door het organiseren van evenementen en het verspreiden van informatie over water

SENSORKRANEN De infraroodsensor van Grohe detecteert handbewegingen, zodat het water alleen stroomt wanneer het nodig is. Dit maakt wassen aangenaam en je bespaart kostbaar water en energie, waardoor de kraan perfect is voor thuis in de wc of in drukke openbare ruimtes. Grohe EcoJoy beperkt het watergebruik tot 5,7 l/min. De duurzame en glanzende Grohe StarLight chroom afwerking ziet er na jaren nog prachtig uit. Daarnaast is deze hygiënischer en eenvoudiger te reinigen doordat er minder contact met de huid is. Via de hendel aan de zijkant van de kraan regel je moeiteloos de watertemperatuur, die je overigens kunt begrenzen met behulp van een klein meegeleverd accessoire. Hierdoor bespaar je energie en verminder je de kans op verbranding. Deze geavanceerde mengkraan kun je in slechts enkele minuten installeren. De voorgeprogrammeerde instellingen zijn geoptimaliseerd voor de meeste wastafels en persoonlijke voorkeuren. Door je duim op de onderkant van de sensor te plaatsen, activeer je de reinigingsmodus die tijdelijk de waterstroom blokkeert. Met de Grohe afstandsbediening (36407001), die apart wordt verkocht en geschikt is voor andere Grohe-producten met infraroodsensor, kun je gebruikmaken van extra functies, zoals configuratie en monitoring. De mengkraan heeft een massief koperen body en wordt geleverd met een Eurostekker (EN 50075).

24

maart 2021

IZ0321_22_24_SA_trends.indd 4

13-3-2021 19:56:13

Het nieuwe Subway 3.0 Toilet met TwistFlush technologie » » » » » »

Een innovatief spoelsysteem Krachtige draaikolk van wervelend water Waterbesparend Bijna 100% oppervlaktespoeling Geen spetters over de rand Vuil wordt effectief verwijderd

Subway 3.0 TwistFlush Toilet

Krachter en zuiniger WWW.VILLEROY-BOCH.COM

IZ0321_25_v&b.indd 25

15-3-2021 9:27:19

ONTDEK DE TOEKOMST MAAK KENNIS MET GROHE X

ONTDEK HIER

grohe-x.nl

IZ0321_26_27_grohe_spread.indd 2 NL-nl_420x297_GROHE-X_GRO_R_Page-002 2

13-3-2021 20:03:44 19.02.21 13:09

NL-nl_420

21 13:09

BEN JE KLAAR VOOR EEN NIEUWE DIGITALE ERVARING? DUIK IN DE WERELD VAN GROHE! Met GROHE X lanceert GROHE als eerste in de branche een uniek digitaal platform, vol met informatieve en inspirerende content, afgestemd op de behoeften van professionals en consumenten.

ONTDEK ONZE PRODUCTEN EN DIENSTEN De laatste informatie over productinnovaties, hoogstaande technologieën en nieuwe diensten zijn direct online beschikbaar. Wees altijd op de hoogte – waar en wanneer je maar wilt.

LAAT JE INSPIREREN De wereld verandert continue. Samen met experts bekijken we welke trends het leven van de consument van vandaag beïnvloeden, welke innovaties niet mogen ontbreken in de badkamer en keuken van morgen, welke hacks jouw dagelijks werk vergemakkelijken, hoe we consumenten kunnen helpen duurzamer te leven, en nog veel meer.

WISSEL IDEEËN UIT EN NEEM CONTACT MET ONS OP In tijden waarin fysieke bijeenkomsten niet meer mogelijk zijn, brengt GROHE X ons dichter bij elkaar en biedt ons nieuwe manieren om met elkaar in contact te komen. Of je nu op zoek bent naar advies voor je volgende project of een vraag hebt over een product, GROHE X is het nieuwe platform om elkaar te ontmoeten. Wat de uitdaging ook is, we vinden er samen altijd een oplossing voor!

CREËER JOUW PERSOONLIJKE GROHE ERVARING OP GROHE X

IZ0321_26_27_grohe_spread.indd 3 NL-nl_420x297_GROHE-X_GRO_R_Page-003 3

13-3-2021 20:03:44 19.02.21 13:09

SANITAIR

De Waterrevolutie OP NAAR EEN WATERPRESTATIENORM? De EPC ging ten onder aan zijn eigen succes. Op meer hadden we niet kunnen hopen als sector.

Maar nu de energierevolutie al een flink eind op weg is, wordt het ook tijd om de waterhuishouding onder de loep te nemen.

Moeten we de Waterprestatienorm verplicht gaan stellen?

Door klimaatverandering regent het veel meer en komen er steeds vaker hevige regenbuien voor. Dat levert overlast op. Tegelijkertijd zien we dat er zelfs in Nederland tekorten aan drinkwater kunnen ontstaan. Naast verdroging merken drinkwaterbedrijven bovendien dat een significant deel van hun bronnen onder druk staat door vervuiling. De overlast aan regenwater en de bedreiging van de drinkwatervoorziening maken verandering van onze watersystemen noodzakelijk. En die veranderingen zullen vooral in de gebouwde omgeving gaan plaatsvinden. Oftewel op het terrein van de installateur.

Pionier Sinds 2017 nemen we ieder jaar de stand van zaken door met Johan Bel. Hij had al in een vroeg stadium door dat er een watertransitie aankwam en is de eigenaar van Mijn Waterfabriek. Het bedrijf levert intelligente systemen voor het gebruik van regenwater en voor het hergebruik van grijs water en zwart water.

XX 28

REGENWATERSYSTEMEN Door veranderende regelgeving worden particulieren bij nieuwbouw verplicht om het regenwater op eigen terrein te verwerken. De meest zinvolle manier om dat te doen is het opvangen en gebruiken van het regenwater binnen de woning. Bij Mijn Waterfabriek resulteert dat in een sterk toenemende vraag naar regenwatersystemen zoals de HOME Comfort. Dat is het basis regenwatersysteem dat geschikt is voor toiletspoeling, wasmachine en buitenkraan bij woningen. Het regenwater wordt opgevangen in een betonnen regenwatertank van 5 of 6m3, die voorzien is van een filter (nr.1) voor de verwijdering van blad en zand. Een krachtige onderwaterpomp (nr.3) perst het regenwater naar de aangesloten tappunten. In de tank hangt een niveaumeting (nr.4) die een signaal doorgeeft naar een LED-indicator (nr.6) in de woning. Als het niveau in de tank te laag wordt, schakelt deze een magneetventiel open. Dan wordt de tank met 10% leidingwater bijgevuld. De plaatsing van een dergelijk regenwatersysteem is typisch een klus voor installateurs.

dels al gaande. “We zitten nu op het punt waar we pakweg 10 jaar geleden zaten met de energietransitie. Daar verschoof de aandacht geleidelijk aan naar decentrale duurzame oplossingen, zoals PV-panelen en warmtepompen.

In de watersector zien we nu een groeiende belangstelling voor regenwater- en grijswatersystemen, infiltratieoplossingen voor het eigen perceel en waterbesparende technieken.”

Decentrale oplossingen

Voortrekkersrol

Volgens Bel is de watertransitie inmid-

Daarbij spelen grote steden als Amster-

dam, Rotterdam, Eindhoven en Utrecht een voortrekkersrol, vervolgt Bel. “Deze steden willen klimaatadaptief worden, onder andere om hun waterhuishouding op orde te houden.” Ook de drinkwaterbedrijven doen een duit in het zakje, bijvoorbeeld door in toenemende mate campagnes te lanceren voor verantwoord watergebruik.

Doel Het uiteindelijke doel is wat Bel betreft om waterneutrale gebouwen te realiseren. Analoog aan de Trias Energetica

maart 2021

IZ0321_28_29_SA_dewaterrevolutie.indd 28

2-3-2021 12:32:27

bedacht hij daarvoor de Trias Aqua als leidraad, die aangeeft welke stappen je zet als installateur om het gewenste doel te bereiken: - Ten eerste pas je zoveel mogelijk waterbesparend sanitair toe.

- Vervolgens maak je gebruik van schoon, zacht en gratis hemelwater - Blijft er dan nog een watervraag over, dan kun je ook het afvalwater gaan hergebruiken. Voor alle duidelijkheid: hieronder verstaan we grijs (licht verontreinigd) en zwart afvalwater.

Waterprestatienorm Opvallend genoeg vinden de grote veranderingen nu juist plaats in de woningbouw. “Het Drinkwaterbesluit biedt meer ruimte om te sleutelen aan individuele leidingsystemen dan collectieve leidingsystemen”, legt Bel uit. Beleid kan dus een aanjager zijn van de watertransitie. In dat kader zou de waterspecialist graag zien dat de Waterprestatienorm verplicht wordt gesteld. Analoog aan de EPC is de WPN een rekenmethode waarmee voor een gebouw het theoretische watergebruik kan worden berekend, onder een bepaald gebruikerspatroon. Evenals bij de EPC zou een voortdurende aanscherping van de WPN uiteindelijk leiden tot waterneutrale gebouwen. “Het is wel broodnodig dat er dan eerst stappen worden gezet op beleidsmatig niveau, zodat verduurzaming van de waterhuishouding in de gebouwde omgeving wettelijk is ingebed. Daarnaast heb je een ‘sense of urgency’ nodig, om alle stakeholders en de consument aan boord te krijgen.

Ik denk dat de WPN de eerstkomende 5 jaar nog geen verplichtend karakter zal krijgen.”

Waterkwaliteit Maar niet alleen waterschaarste in de zomer of overvloedige regenbuien in andere seizoenen leveren uitdagingen op. Ook de waterkwaliteit komt meer en meer ter discussie te staan. Door verontreinigingen, denk onder andere aan medicijnresten, kost het drinkwaterbedrijven steeds meer moeite om de zuiverheid te garanderen. Dat zorgt

LUXE WATERBESPARING De droge zomers van de afgelopen drie jaar hebben ons veel waterbewuster gemaakt. Maar ja, we leveren niet graag onze luxe en ons gemak in. Neem nou het douchen. Dat doen we steeds langer en met meer water, daarom zie je steeds vaker stortdouches bij mensen thuis. Een oplossing hiervoor is een douche met waterrecycling, zoals de Upfall Shower. Daarmee kun je luxe douchen en toch 70% op water én energie besparen. Ook een prachtig product voor de installateur dus.

GRIJS WATER Grijswater wordt vaak als kreet gebruik bij het gebruik van regenwater, maar het is toch echt wat anders. Grijs water is het licht verontreinigde afvalwater van de douche, het bad en de wastafels. Dat kan prima nog een keer gebruikt worden voor de toiletten en de wasmachines. Vooral in gestapelde bouw is dat zinvol. En dat is een mooie uitdaging voor de installateur, die aan de slag kan met een membraanbioreactor waarin het grijze water wordt gezuiverd met bacteriën en gefilterd wordt met een ultrafiltratiemembraan. Deze techniek bestaat al lang en wordt in het buitenland al veel meer toegepast, maar voor de meeste installateurs zal het nieuw zijn om een grijs watersysteem te plaatsen.

Grijswatersysteem

onder andere voor een groeiende vraag naar filtersystemen, merkt Bel. Al met al meer business voor de installateur.

Installateur En daarmee komen we bij de hamvraag: welke marktkansen brengt de watertransitie met zich mee voor de installateur? “De watertransitie moet nog op stoom komen, maar het kan geen kwaad om alvast kennis binnen te halen”, adviseert Bel. “Ik voorzie vooral extra vraag naar filteroplossingen, regenwater- en grijswatersystemen op termijn.” Het zal met name lastig worden voor de kleine installateur om al die ontwikkelingen bij te benen, want er gebeurt al zoveel in het vakgebied en we komen heel veel handen tekort.” 

Upfall Shower

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_28_29_SA_dewaterrevolutie.indd 29

2-3-2021 12:32:28

SANITAIR

Slimme badkamer ELEKTRISCHE VLOERVERWARMING MET WIFI THERMOSTAAT Bij de realisatie van een nieuwe badkamer (of de renovatie daarvan) wordt er steeds vaker gebruik gemaakt van elektrische vloerverwarming. Omdat een badkamer maar op een paar momenten per dag in gebruik is, heeft deze manier van verwarmen zo zijn voordelen. Dit verwarmingssysteem reageert immers snel, verwarmt de ruimte niet onnodig en is op afstand te bedienen. De nieuwe Magnum Remote Control slimme WiFi thermostaat is speciaal met dit doel ontworpen.

Deze WiFi thermostaat is intuïtief te bedienen via het ingebouwde aanraakscherm. Daarnaast kan de gebruiker hem op afstand bedienen via een smartphone of tablet (iOS en Android).

Tevens werkt hij samen met de spraakassistenten van Google en Amazon.

Hiermee kan de temperatuur hoger of lager worden gezet en de huidige temperatuur van de vloer worden opgevraagd.

30

een vloer warm moet zijn. Hij leert gaandeweg de ideale opwarmtijd van de vloer (intelligente functie) en past daar automatisch zijn programma op aan. Dus eenmaal de vloer instellen op bijvoorbeeld 23°C om zeven uur ’s ochtends, daarna doet de thermostaat de rest. Hij beschikt tevens over een ‘open raam’ functie die de thermostaat uitschakelt bij een plotselinge sterke daling van de temperatuur.

Past in ieder design Standaard wordt de thermostaat geleverd met een afdekraam (RAL9010).

Door het slimme ontwerp past hij op vrijwel iedere serie enkel- en meervoudig schakelmateriaal van de bekende merken. Optioneel is een volledig zwarte versie verkrijgbaar die past in de hedendaagse badkamerdesign.

Slimme energiebesparing

Installatie binnen 3 minuten

De thermostaat berekent zelf de opwarmtijd: de gebruiker hoeft alleen maar in te geven in welke periodes

Het programmeren van een thermostaat is voor installateurs een randzaak, waaraan hij niet veel tijd kwijt wil zijn.

maart 2021

IZ0321_30_SA_slimmebadkamer_1 pag.indd 30

Door het eenvoudige opstartmenu is de thermostaat binnen 3 minuten geprogrammeerd en klaar voor gebruik. Dit menu verschijnt direct als de stroom weer op de groep wordt gezet.

De ‘slow start’ functie zorgt ervoor dat de vloer in 20 dagen langzaam opgewarmd wordt. Deze functie voorkomt scheurvorming die kan optreden als de temperatuur te snel stijgt bij een nog niet volledig uitgeharde vloer.

Standaard bij iedere set De MRC wordt standaard geleverd bij iedere Magnum Mat, Cable en Foil elektrische vloerverwarmingsset inclusief een ingebouwde luchtsensor en vloersensor  REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

2-3-2021 12:31:30

Viega Advantix Cleviva-douchegoot

Geniet van fraai design.

Profiteer van eenvoudige montage.

Eenvoudig schoon te maken

Lijnafwatering en puntafvoer in één, 1–2 % afschot

Doucheprofiel in te korten of te verlengen

Ruime keuze aan kleurvarianten

Ook bij geringe bouwhoogte effectief stankslot

Bekijk hier de montagevideo: viega.nl/Cleviva

Concrete installatievoordelen én maximale flexibiliteit Wat maakt monteren nou écht bijzonder? Een douchegoot die aan alle designwensen voldoet én kant-en-klaar bruikbaar is voor iedere inbouwsituatie. Gepositioneerd aan de wand, centraal of decentraal, of toch liever exact op maat dankzij het inkortbare en verlengbare douchegootprofiel?

En met het meegeleverde afdichtingsmanchet dat bij het afdichten in de afvoerflens wordt geklikt, vereenvoudigt de Advantix Cleviva ook het werk van de tegelzetter.

Viega. Höchster Qualität verbunden.

121142_Advantix_Cleviva_210x297_NL.indd 1 IZ0321_31_adv.indd 31

02.03.21 10:28 13-3-2021 20:05:15

SANITAIR

Sanitaire installaties LEGIONELLAWETGEVING IN 2021 NÓG HOGER OP AGENDA Door de coronalockdown staat in veel gebouwen het water in leidingen stil. Bijkomende zorgen om de legionellabacterie maakt legionellapreventie nóg urgenter.

Onno Leever houdt zich al ruim twintig jaar met Legionella bezig.

Sinds januari zet hij zijn expertise in bij ISSO. “Qua kennisontwikkeling op het gebied van Legionella, en sanitaire installaties in bredere zin, staat er voor 2021 weer van alles op stapel”, vertelt Onno Leever, van Leever installatie adviseurs.

“Zo verschijnt er een nieuwe versie van ISSO-kleintje Legionellapreventie en wordt de ISSO-publicatie 55.1 ‘Handleiding legionellapreventie in leidingwater’ aangepast. Ook komt er een aanpassing op publicatie 55.2 ‘Zorgplicht legionellapreventie’. Daarnaast is een commissie bezig om de regelgeving voor legionellapreventie te evalueren, wat aangepaste legionellawetgeving zal opleveren.” Leever zit in deze begeleidingscommissie.

Kennisontwikkeling In januari heeft hij het stokje overgenomen van Irene van Veelen, voormalig specialist Sanitair en Legionellapreventie bij ISSO. “Ik kende Irene onder andere al van de commissie NEN 1006 en ook vanuit de Waterwerkbladen hadden we al samengewerkt. Daarnaast hadden Irene en ik al eens samengewerkt bij een innovatiebijeenkomst over warmwatercirculatiesystemen”, vertelt Leever. “Toen ISSO een vervanger zocht

XX 32

voor de functie van Irene, heeft zij mijn naam laten vallen. Zo ging het balletje rollen. Ik was gelijk enthousiast. Binnen mijn eigen bedrijf doen we veel aan kennisdeling en aan zelf kennis opdoen.

Als er een nieuw normblad of een nieuwe NTR uit is, sluit ik me bij wijze van spreken drie dagen op om hem te lezen. Daarna deel ik binnen mijn team wat de belangrijkste wijzigingen zijn.

ISSO is ook zeer gericht op kennisontwikkeling. Het past daarom ontzettend goed; de missie van ISSO en die van mijzelf zijn gelijk.”

Waterschade-onderzoek Leever startte zijn bedrijf in 1991 als zelfstandige. Destijds maakte hij vooral technische berekeningen en tekeningen voor installateurs. Het specialisme Legionella kwam er in 1999 bij. Inmiddels is zijn adviesbureau uitgegroeid tot een flinke organisatie die tekeningen en installatieberekeningen maakt voor wonen, werken en recreëren. “Overal waar het ingewikkeld wordt, komen wij kijken”, zegt Leever. “Zo bemiddelen we ook bij geschillen en we doen bijvoorbeeld waterschade-onderzoek.”

Verbrandingsgevaar door warm tapwater Een thema waarvoor Leever een lans breekt en dat hij ook als discussiepunt heeft ingebracht in de NEN 1006 (waterwerkbladen) commissie, is dat van verbrandingsgevaar door te warm tapwater. Leever: “Het gaat bijvoorbeeld fout als in het warmwatergedeelte van de installatie wel een pomp zit maar in het koudwatergedeelte niet.

Toch kun je dergelijke temperatuurschommelingen van tapwater, en dus verbrandingsgevaar tijdens het douchen, voorkomen. In ISSO-publicatie 55 ‘Leidingwaterinstallaties voor woon- en utiliteitsgebouwen’ staan daarover bijvoorbeeld adviezen. De technieken om dergelijke verbranding te voorkomen zijn er zeker, maar preventie is niet in de wet opgenomen. Deze huidige richtlijnen over de temperatuur voor warm tapwater in drinkwaterleidingen zijn vooral bedoeld om de groei van de legionellabacterie in leidingwaterinstallaties te voorkomen. Dat is inderdaad van groot belang, maar de focus moet eigenlijk op allebei liggen: én legionellapreventie, én het voorkomen van

maart 2021

IZ0321_32_33_SA_sanitaireinstallaties.indd 2

2-3-2021 12:33:19

verbranding door warmtapwater. Er zijn zeker situaties waarin het verantwoord is om de taptemperatuur legionellaveilig te verlagen.”

Ook van thema’s als het scheiden van waterstromen van verschillende kwaliteit, dus huishoudwater en drinkwater, verwacht ik dat we de komende jaren meer gaan horen.”

Waterbesparing Een tweede onderwerp dat de nieuwe specialist Sanitair en Legionellapreventie bij ISSO inbracht bij de NEN 1006 commissie, is waterbesparing. Zijn ideaalbeeld is om de balans te vinden waar installaties nog optimaal werken, met een maximum aan waterbesparende mogelijkheden. “Ik zou daarvoor graag ontwikkelingen terugzien in zowel producten, als wet- en regelgeving.

Nieuwe wetgeving Voor zijn nieuwe functie bij ISSO, die hij parttime invult naast zijn werk als adviseur Installatietechniek en legionellapreventie bij Leever installatie adviseurs, hoopt de specialist flinke stappen te zetten in gezondheid, veiligheid en comfort voor sanitaire installaties.

Leever: “Ik zou het fantastisch vinden als we voor elkaar kunnen krijgen dat

bepaalde delen uit ISSO-publicaties als wetgeving worden opgenomen.

Bijvoorbeeld als het gaat om preventie van verbranding door te warm tapwater.

En daarnaast vind ik het erg interessant om nu namens ISSO in de commissie te zitten voor de nieuwe legionellawetgeving.” 

Onno Leever: “We moeten een balans zien te vinden in installaties die nog optimaal werken met een maximum aan waterbesparende mogelijkheden”

IRENE VAN VEELEN ZWAAIT AF ALS SANITAIRSPECIALIST “Nadat ik mij bij ISSO ruim vijf jaar met veel energie en toewijding heb ingezet als team- en projectcoördinator en sanitairspecialist, heb ik in 2020 besloten het roer enigszins om te gooien. Ik blijf senior adviseur bij ISSO, maar in plaats van mij vooral bezig te houden met kennisontwikkeling, ga ik mij meer richten op het personeel en de organisatie. Dus geen focus meer op technische inhoud, maar op de mensen die het maken. ISSO is voortdurend in verandering.

Dan ligt het toch voor de hand om ook het ISSO-team zelf daarbij te ondersteunen? Ik zal zeker elementen van mijn rol als sanitairspecialist missen, zoals de fijne contacten die ik heb opgebouwd, maar we hebben in Onno Leever een heel bekwaam opvolger gevonden. Intern wordt hij versterkt door mijn collega Toshihiro Takada, een heel gedreven junior specialist sanitaire techniek.

Dus op het vakgebied sanitaire technieken komt het wel goed zonder mij, daar heb ik alle vertrouwen in.”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_32_33_SA_sanitaireinstallaties.indd 3

2-3-2021 12:33:21

SANITAIR

De juiste afstand ONTSPANNING OP HET DAK Op het dak van een modern ge-

problemen te voorkomen moeten

NEN 3215 minimale afstanden tussen de opening van een ontspanningsleiding en de toevoer van een ventilatievoorziening. Deze minimale afstanden zijn opgesteld om de kans op stankoverlast tot een minimum te beperken, onder normale omstandigheden.

deze op elkaar afgestemd wor-

Afstand

bouw komen vaak veel verschillende installaties bij elkaar. Om

rookgasafvoer en de inlaat van de ventilatietoevoervoorzieningen. Volgens het Bouwbesluit mag de verdunningsfactor bij een ventilatievoorziening niet meer bedragen dan 0,01, bepaald volgens NEN 1087. Dat betekent dat niet meer dan 1% van de verontreinigde binnenlucht of rook in de verse lucht terecht komt.

Als deze openingen in hetzelfde dakvlak liggen óf de uitmonding van een ontspanningsleiding lager ligt dan de toevoeropening voor ventilatielucht, moet deze afstand tenminste 6 meter zijn. Een sterke wind kan bijvoorbeeld de stank naar de toevoervoorziening voor ventilatielucht blazen, maar als de afstand voldoet aan de norm zal de vervuilde lucht voldoende verdund worden voordat die de invoer bereikt en zo geen overlast veroorzaken.

Riolering

Lagergelegen dak

Volgens de NEN 3215 moet een gebouwriolering door een ontspanningsleiding in open verbinding staan met de buitenlucht om te voorkomen dat het rioleringsstelsel vacuüm trekt. Hierdoor zal er rioollucht uit het riool naar buiten komen bij de uitmonding, wat voor stankoverlast zou kunnen leiden bij bijvoorbeeld een toevoer voor een ventilatievoorziening of een buitenruimte.

Voor een ontspanningsleiding van de riolering wordt geen verdunningsfactor berekend zoals bij de rookgasafvoer of afvoer van ventilatielucht, maar eist de

Als de toevoer van de ventilatielucht ten minste 1 meter lager ligt dan de uitmonding van de ontspanningsleiding (in een lagergelegen dakvlak of een gevel) moet de afstand tenminste 3 meter zijn.

De lucht uit het riool zal stijgen en alleen door bijvoorbeeld een sterke wind zou deze deels naar beneden gedwongen kunnen worden. De afstand van 3 meter zorgt ervoor dat de lucht uit het riool al voldoende verdund is om geen stankoverlast meer te veroorzaken 

den. Een voorbeeld is de toevoer van ventilatielucht en de uitmonding van de ontspanningsleiding van de riolering; als deze te dicht bij elkaar liggen kan dat leiden tot stankoverlast.

Er wordt steeds meer gebruik gemaakt van ventilatie met mechanische toevoer.

De toegevoerde ventilatielucht moet van voldoende kwaliteit zijn en mag niet verontreinigd worden door bijvoorbeeld de luchtafvoer van het ventilatiesysteem, de afvoer van rookgassen, de ontspanningsleiding van de riolering of fijnstof. Om dit te voorkomen moet er aandacht besteed worden aan de positie van de toevoer van verse lucht ten opzichte van de uitstroomopeningen van de afvoer van het ventilatiesysteem, de rookgasafvoer en ontspanningsleidingen van de riolering.

Verdunningsfactor Om gezondheidsklachten te voorkomen doordat de ventilatielucht wordt vervuild door rookgasafvoer of de afvoer van ventilatielucht, stelt het Bouwbesluit eisen aan de verdunningsfactor; een maat voor de kwaliteit van de toegevoerde lucht. De verdunningsfactor wordt berekend uit de afstand tussen de uitmonding van een ventilatie- of

34

maart 2021

IZ0321_34_SA_dejuisteafstand.indd 34

Noortje Alders, Technisch Specialist ISSO

MEER INFORMATIE Op een dak komen verschillende disciplines samen en dat betekent vaak ook verschillende vakmensen. Daarom is het belangrijk voor installateurs om van andere disciplines kennis te nemen en de raakvlakken te herkennen. In de serie ISSO Kleintjes wordt in de uitgaven Kleintje Riolering, Kleintje Ventilatie en Kleintje Gas -ontwerp informatie op een toegankelijke manier aangeboden over deze installatiedisciplines en worden ook juist de verbanden gelegd tussen de verschillende disciplines van installatietechniek.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

13-3-2021 20:06:22

HELDERE BOODSCHAP VAN WASCO

GEZOND EN SCHOON WATER IS VAN LEVENSBELANG

Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je installatie! Het doet de levensduur van je installatie niet veel goed als je corrosiedeeltjes gewoon hun gang laat gaan. Als installateur ben jij degene die dit kan voorkomen.

Het drinkwater in Nederland is van hoge kwaliteit. Maar water legt een lange weg af van waterbedrijf naar kraan. Jij zorgt ervoor dat legionella geen kans krijgt en er geen lood in het water komt. Ook voor het voorkomen van verspilling komen ze bij jou.

Met heldere boodschappen vertellen wij je waar op te letten.

Ga naar onze website en lees alles over Water van Aqualiteit!

wasco.nl/water

IZ0321_35_wasco.indd 35

13-3-2021 20:07:30

Producent Itho Daalderop staat sinds jaar en dag bekend om haar boilers. Sinds 1930 is het bedrijf vanuit Tiel uitgegroeid tot de grootste boilerfabrikant van Nederland, en marktleider als het gaat om kleine boilers. De kracht zat hem al die tijd in het koperen boilervat, weet Voorman Hans van Brenk. ,,Onze boilers zijn echte krachtpatsers.’’

Hans (54) heeft een echt Itho Daalderop-hart. Hij heeft

een anode nodig en is een weinig duurzaam produc-

ontelbaar veel boilers voorbij zien komen in de 22

tieproces”. Itho Daalderop heeft begin 2020 de keuze

jaar dat hij er werkt. Van de bekende grote boilers uit

gemaakt een RVS productielijn te openen waar

vroegere tijden tot en met de boilers van nu: smart-

RVS voorraadvaten voor warmtepompen en boilers

boilers met zelflerend vermogen. De innovatie stond

geproduceerd worden. Door het productieproces te

niet stil en saai was het daarom nooit, meent Hans.

verbeteren (laserlassen en reinigen met glasparels) kan ook met RVS een hoogwaardig product worden

Hoogwaardig materiaal

gegarandeerd. ,,De duurzame productielijn van RVS

Eén ding heeft hij al die tijd niet zien veranderen,

heeft echt de toekomst! Maar uiteraard blijven we ook

en dat is de kwaliteit van de boilervaten, door het

gewoon onze kwalitatieve koperen boilervaten produ-

hoogwaardige materiaal: koper. ,,Koper kenmerkt

ceren. Een mooie ontwikkeling”, aldus Hans.

zich door de lange levensduur, het materiaal is zeer onderhoudsarm is en de stabiliteit is hoog. Daardoor is er minimale service en onderhoud nodig. RVS is

Het hele interview met

ook hoogwaardig, zeer corrosiebestendig en goed

Hans lezen? Scan dan

bewerkbaar. Echter is het productieproces een stuk

hier de QR code en ga

ingewikkelder. Geëmailleerd staal daarentegen heeft

19_0081 | ID 2020-08-19

de minst goede eigenschappen, is kwetsbaar, heeft

naar het interview

ithodaalderop.nl/besteboilers

19_0081 Campagne grote boiler 210x297.indd 1 IZ0321_36_itho.indd 36

24-09-2020 4:52 PM 13-3-2021 20:09:31

ASIJEE

COLUMN

WE MOETEN ERMEE LEREN LEVEN Corona blijft ons werk beïnvloeden. Dat staat vast. Of zoals we in de media lezen: we moeten met Corona leren leven.

Dat geldt privé maar ook in ons werk. De maatregelen die we nu nemen, blijven voorlopig dus nog wel noodzakelijk.

Ik bewonder de flexibiliteit van al die vakmannen en vakvrouwen die in het afgelopen jaar hun werkwijzen moesten aanpassen, maar ook de doorzettingskracht om dat blijven doen. Nu en morgen.

In het afgelopen jaar hebben we met de bouw samen het protocol Samen veilig doorwerken opgezet, dat sinds het begin van de coronacrisis wordt gebruikt. Alle maatregelen zijn erop gericht coronabesmettingen op de werkvloer te voorkomen. Maar we zijn verder gegaan en hebben de Arbocatalogus Corona-preventie in de installatie- en isolatiebranches opgesteld. Het verschil is klein maar wel belangrijk. De Arbocatalogus is een bevestiging van de afspraken die in het protocol Samen veilig doorwerken zijn gemaakt, en we hebben deze catalogus laten toetsen door de Inspectie SZW, omdat het Arbobesluit door de coronacrisis op enkele belangrijke punten is gewijzigd. De Inspectie heeft deze afspraken goedgekeurd en daarmee

ligt er een up-to-date raamwerk voor veilig en gezond werken in de techniek, waar door de Inspectie ook op zal worden gehandhaafd. Om je op weg te helpen is binnen de brancheRI&E een speciale coronamodule toegevoegd. Hiermee kun je eenvoudig vaststellen of extra coronamaatregelen noodzakelijk zijn in je bedrijf.

Maar we gaan verder. Want veilig werken is meer dan regels.

Juist op de werkvloer ervaar jij wat de knelpunten zijn, waar het spannend is of waar verbeteringen mogelijk zijn. Daarom staan de adviseurs van ArboTechniek klaar om je te helpen, adviseren, en met je mee te denken. Maak er gebruik van!

Sven Asijee Directeur

Sigma 05

M E E T I N S T R U M E N T A T I E

Modulair Sensor Platform %RV - °C - ppm CO2 - m/s - Pa

Turfschipper 114 | 2292 JB Wateringen | Tel. 0174 272330 | info@catec.nl | www.catec.nl

Sigma 05 Modulair Sensor Platform De Sigma 05 sensorhub is de centrale aansluit eenheid van het nieuwe modulaire E+E intelligente sensor systeem. De hub is voorzien van analoge, vrij verkiesbaar en schaalbare uitgangen. In principe is iedere E+E opnemer met Modbus RTU uitgang aan te sluiten op de Sigma 05.

Beschikbare meetvoelers voor de Sigma 05 EE872 ­ modulaire voeler voor CO2, relatieve vochtigheid, temperatuur en druk.

EE072 ­ relatieve vochtigheid en temperatuur voeler EE074 ­ temperatuur voeler EE671 ­ HVAC luchtsnelheid voeler EE680 ­ luchtsnelheid en temperatuur voeler voor laminaire flow Specificaties •maximaal 3 aan te sluiten voelers •interface RS485 •analoge uitgangen 0­1V / 2.5V / 5V / 10V / 0/4­20mA (3 draads) •behuizing IP65 / NEMA 4 •protocol Modbus RTU •optioneel display

Flexibel wisselen van sensoren!

IZ0321_37_column_asijee_WIJ.indd 37

13-3-2021 20:12:04

ZAKELIJK

Blijven ontwikkelen OOK IN TIJDEN VAN CRISIS Voor veel vakmensen in de technische installatiebranche heeft corona gezorgd voor een veelbewogen jaar. De vakmensen in de techniek komen immers vaak bij mensen thuis. Het werk gaat grotendeels door. Maar hoe?

Welke obstakels zijn er? En liggen er ook kansen? Drie vrouwelijke

Marlon Metternich: “Ik heb altijd interesse gehad in techniek en werk daarnaast graag met mensen”

installateurs vertellen over hoe

niek, na de mbo-opleidingen elektrotechniek en installatietechniek gevolgd te hebben. “Ik heb de kans gehad om bij veel afdelingen van ENGIE rond te kijken en ben nu helemaal op mijn plek als beheertechnicus!”

de coronacrisis impact heeft op hun werk en privéleven, en hoe ze ondanks de maatregelen tóch

Een bewogen jaar bezig blijven met hun ontwikkeling.

Na haar mbo- en hbo-opleidingen in installatietechniek werkte Marlon Metternich (35) als engineer bij verschillende bedrijven. Inmiddels werkt ze 3,5 jaar als consultant duurzame energie bij Kuijpers in Den Bosch. “Ik heb altijd interesse gehad in techniek en werk daarnaast graag met mensen.

De technische installatiebranche is dus perfect voor mij!” Esther van Dam (22) werkt al vijf jaar voor het Papendrechtse familiebedrijf Van Dam Verwarming en geniet net als Marlon van haar werk. “Ik houd mij vooral bezig met het onderhoud van cv-ketels en het oplossen van storingen. Een super leuke baan dus!”

Beheertechnicus Mariska van Leest (26) begon op haar 19e in de elektrotech-

XX 38

Met het uitbreken van de coronacrisis hebben de drie vrouwen er ieder een bewogen jaar opzitten. Toen Marlon begin januari 2020 voor het eerst hoorde over corona, voelde het nog ver weg.

“Maar nadat het virus in maart Nederland bereikte, veranderde ook mijn werk bij Kuijpers. Dat ging vrij gemakkelijk; Kuijpers was al grotendeels gewend aan digitaal werken. Overigens bevalt het prima; drie jaar geleden hebben we alles gedigitaliseerd en de kasten meteen afgebroken, zodat we niet meer teruggaan naar de bergen papier.”

Het creëren van de thuiswerkplek ging Marlon en haar man ook gemakkelijk af omdat zij over een kantoorruimte aan huis beschikken. “Afhankelijk van de maatregelen gaan we wel of niet bij klanten op bezoek. En we doen veel online; dat plant makkelijk en scheelt veel reistijd!”

Even zoeken Mariska ondervond meer hinder van de pandemie, omdat zij veel in verzorgingstehuizen kwam op het moment dat de crisis uitbrak. “Het was in het begin echt wel even onduidelijk wat wel en niet mocht. Bij verzorgingstehuizen wilden ze liever niet dat we langskwamen om onderhoud te doen. Daar kwamen we alleen als er een echte storing was.” Ook voor Esther was het aanvankelijk even zoeken. “Wij waren bang dat we niet mochten werken, omdat we veel bij mensen thuis komen. Bovendien zijn we een familiebedrijf; wat als één van ons in quarantaine moet? Wat doet dat met het bedrijf?” Gelukkig zijn de gevolgen beperkt gebleven, zo geeft Esther aan. “Corona heeft gelukkig weinig impact gehad op de werkzaamheden die we kunnen doen. Met inachtneming van de maatregelen is het goed te doen.”

Nieuwe uitdagingen Wat merken de drie op de lange termijn van de gevolgen van corona? “Ik verwacht dat deze manier van werken in de toekomst wel zal blijven bestaan”, aldus Marlon. “Het wordt nu nóg makkelijker

maart 2020

IZ0321_38_39_ZA_blijvenontwikkelen.indd 38

2-3-2021 12:34:53

om thuis- en kantoordagen te combineren.” Mariska geeft aan dat ze helemaal gewend is aan de maatregelen. “We weten inmiddels dat we elke dag te maken krijgen met nieuwe uitdagingen.

Panden zijn bijvoorbeeld leeg, waardoor lekkages soms lastig te detecteren zijn. En we moeten af en toe wat shifts van elkaar overnemen als collega’s in quarantaine moeten.” Voor Esther valt de hinder op dit moment mee. “Het was aanvankelijk gek dat je klanten geen hand mocht geven. Maar inmiddels tref je alle voorzorgsmaatregelen zonder erbij na te denken.”

Creatieve oplossingen Zoals bij iedereen is de impact van de pandemie ook op het privéleven groot.

Marlon ging op zoek naar creatieve oplossingen toen de kinderdagverblijven sloten. “Mijn zussen en ik hebben het om de beurt opgevangen. Op mijn vrije dag was mijn huis opeens een kinderdagverblijf!” Mariska geeft aan dat thuiswerken er als beheertechnicus niet inzit en ze dus veel op pad is. “Ik woon op mezelf, dus als ik wel thuis ben probeer ik – binnen de maatregelen – nog wat vrienden te zien. En ik probeer veel online te doen. We moeten leuke dingen blijven doen met elkaar, ook al is het op afstand!” De impact op Esthers leven is groot, zo vertelt ze. “Het leven

buiten het werk ligt een beetje stil. Ik ben dus heel blij dat ik dankzij mijn werk veel buiten de deur ben. Werk is daardoor een fijne uitlaatklep, zeker ook omdat ik het op mijn werk zo naar mijn zin heb.”

Blijven ontwikkelen Ondanks alle beperkingen proberen Marlon, Mariska en Esther zich te blijven ontwikkelen in hun vak. Voor de crisis hadden Marlon en haar collega’s vier keer per jaar een kennissessie. “Dat doen we nu minder vaak, want online mis je toch die interactie en mogelijkheid om te sparren.” Wel heeft ze onlangs een online training gehad over elektrotechniek. “Ook in tijden van crisis moet je doorgaan met je ontwikkeling als vakmens.” Mariska onderschrijft dit en geeft aan dat corona ook nieuwe kansen biedt. “Juist omdat het pand nu leeg staat, kunnen we innoveren en testen hoe we ons systeem beter kunnen maken.” Ook Esther blijft bezig met haar ontwikkeling als vakvrouw. “Jazeker! Ik heb onlangs mijn CO-certificaat gehaald. Het was even afwachten of het praktijkexamen kon plaatsvinden, maar gelukkig lukte het!”

Een vak voor mannen én vrouwen Esther en Marlon zetten zich naast hun werk in voor VHTO, het Expertisecen-

Overweeg jij de (over)stap te maken naar de techniek?

Kijk op www.wijtechniek.nl voor de mogelijkheden die er voor jou liggen!

trum genderdiversiteit in bèta, techniek en IT. Esther: “Voor VHTO kun je gastlessen geven op scholen om hen te inspireren de techniek in te gaan. Deze gastlessen zijn er vooral op gericht een einde te maken aan het beeld dat techniek alleen voor mannen is, en het vakgebied daarmee onder vrouwen te promoten. Inmiddels heb ik zelf ook een gastles gegeven op een school en ik vond het heel leuk om te doen!”

Esther is benieuwd naar de verdere mogelijkheden met betrekking tot haar eigen ontwikkeling. “Via VHTO ben ik in aanraking gekomen met Wij Techniek.

Ik ken hen nog maar net, maar kijk er uit mij verder te verdiepen in hun aanbod!”

Een geweldig vak Wat willen Marlon, Mariska en Esther meegeven aan vrouwen die overwegen de stap te zetten naar de techniek?

Marlon: “Ik was zelf als kind al erg geïnteresseerd in installatietechniek, en dat is in de loop der jaren alleen maar gegroeid. Naast mijn passie voor de techniek zelf haal ik veel energie uit klantcontact. Servicegericht werken, adviseren, uitleggen welke keuzes de klant heeft. Deze dingen maken het vak boeiend en heel divers!” Hier sluit Mariska zich bij aan: “De techniek is een geweldig vak en ik kan het iedereen aanraden!” Esther kan dit alleen maar beamen. “Ik zou willen meegeven: als je iets leuk vindt, doe het gewoon! Ons vak is prachtig, want je bent lekker met je handen bezig, je hebt veel contact met klanten en iedere dag is anders! 

Esther van Dam: “Corona heeft gelukkig weinig impact gehad op de werkMariska van Leest: “Ik ben nu helemaal op mijn plek als beheertechnicus!”

zaamheden die we kunnen doen”

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_38_39_ZA_blijvenontwikkelen.indd 39

2-3-2021 12:34:58

ZAKELIJK

Service voor zzp’ers VRIJHEID EN ZEKERHEID VOOR ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS Niemand om mee te sparren, veel

klanten. Menno Limm: “We doen veel voor ondernemers in de techniek, maar voor mij is het kippenvelmoment wanneer ik iemand verder help, door mee te denken over de groei van hun onderneming, maar ook door te helpen de basis goed neer te zetten. De afgelopen paar jaren is er een trend geweest naar meer zekerheid voor zowel opdrachtgever als zzp’er, met behoud van het stuk vrijheid waar ze beiden voor kiezen. Het is een lastige balans, maar wij dragen hier een steentje aan bij.”

onverwachte risico’s en een berg papierwerk die alle tijd opslokt.

Het zijn uitdagingen waar veel zelfstandige ondernemers mee te maken krijgen. Kan dat niet anders?

Zzp’ers in de techniek stonden er lange tijd alleen voor. Ze moesten op zoek naar hun eigen opdrachten, waren afhankelijk van bemiddelingsbureaus voor hun betaling en hadden niemand om branche specifiek advies aan te vragen.

Menno Limm, commercieel directeur Connect ZZP Service, zag dat de markt toe was aan vernieuwing. Bij Connect werkt het allemaal nét even anders.

Hier is niet het bedrijf de klant, maar de ondernemer. “Het doel? Zorgen dat de onderneming van basis tot in de details gezond is.”

Vrijheid Veel ondernemers kiezen voor de zelfstandige route omdat ze op zoek zijn naar meer vrijheid. Echter, als je afhankelijk bent van bemiddelingsbureaus en verdwaald raakt in een web van administratie en regelgeving, is dat gevoel van vrijheid even ver te zoeken.

Bij Connect zagen ze dat dit veel ondernemers ontmoedigde, dus besloten ze deze groep vakkrachten te ondersteunen.

Zekerheid Naast hulp bij het vinden van opdrachten en advies over het runnen van een onderneming, biedt het bedrijf meer zekerheid aan zowel de opdrachtgever, als de ondernemer. Door afspraken

40 XX

maart 2020

IZ0321_ZA_servicevoorzzpers_LINKS.indd 40

Wet- en regelgeving

juist (conform wet- en regelgeving) op papier te zetten, documenten te controleren en de projectadministratie te beheren, lopen beide partijen minder risico.

Daarnaast is er nog een belangrijk voordeel te halen voor de zzp’er. Zo kan 80% van de factuurwaarde al binnen vijf werkdagen uitbetaald worden als er gekozen wordt om een kredietverzekering af te sluiten op de omzet van de ondernemer. Deze verzekering is zelfs van kracht mocht de opdrachtgever onverhoopt failliet gaan.

Groei Ook maakt Connect zich sterk voor de persoonlijke en bedrijfsgroei van zijn

Als de blauwe envelop van de Belastingdienst op de mat valt, denken veel ondernemers dat ze het belastingformulier maar even snel moeten invullen.

Maar daardoor laten ze veel mogelijkheden liggen om minder af te hoeven dragen. Onlangs organiseerde Connect een webinar om zzp’ers over de mogelijkheden te informeren. Menno Limm: “Dit is niet de eerste keer dat zo’n informatief evenement op de planning staat.

Veel zzp’ers zijn beperkt op de hoogte van de wet- en regelgeving waarmee ze zelf dagelijks te maken hebben. Zo ging de VAR in mei 2016 over in de Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties). Limm “Dit soort wijzigingen hebben vaak grote impact op de zzp’er, maar voelt vaak als ‘nog ver weg’. Wij vertalen deze, veelal complexe materie, naar bruikbare informatie en praktische tips. Vervolgens nemen wij de tijd om ons netwerk goed te informeren.” 

HULP BIJ CO-CERTIFICERING Connect ZZP Service is dit jaar een samenwerking aangegaan met Solar Opleidingen, een opleider in de techniek, om zzp’ers te helpen CO-gecertificeerd te worden. Dit is verplicht vanwege nieuwe wetgeving (de Gasketelwet). “We doen er alles aan om ervoor te zorgen dat de zzp’ers hun werkzaamheden kunnen blijven uitvoeren, waardoor de opdrachten straks niet stil komen te liggen”, aldus Menno Limm.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

13-3-2021 20:13:27

Radiatoren inregelen? 4 redenen waarom de Dynamic Valve™ de slimste keuze is

1

VUILBESTENDIGHEID

We hebben ervoor gekozen om cv-water door onze drukregelaar te laten stromen. Daarom hebben we een meetleiding geplaatst op een plek waar het vuil niet gemakkelijk kan bezinken en zelfs wordt weggespoeld.

Indien de meetleiding door overmatige vervuiling toch verstopt is, blijft de drukregelaar in open toestand zodat de eindgebruiker geen koudeklachten heeft.

2

GEEN RUISENDE GELUIDEN, 100% DRUKGECOMPENSEERD

3

BEDRIJFSZEKERHEID

Het binnenwerk van de afsluiter is van PPS kunststof met lage porositeit, dit voorkomt dat er kalkafzetting optreedt en de klep vast kan gaan zitten. De kleptzitting is van NBR rubber om te voorkomen dat de afsluiter na een zomerperiode niet meer opent.

4

METEN IS WETEN

Wanneer u zeker wil weten dat er voldoende drukverschil beschikbaar is om de juiste waterstroom te garanderen kan direct een meter op de Dynamic Valve™ worden geplaatst. Ideaal voor controle of om de circulatiepomp efficiënter af te stellen.

We hebben een membraangestuurde drukregelaar geïntegreerd die een constant drukverschil over de instel- en regelklep garandeert.

Resultaat? Geen risico op ruisende geluiden en altijd de optimale waterstroom om de energieefficiëntie te verhogen.

Zien hoe het werkt?

Nieuwe wetgeving stimuleert het gebruik van radiatorkranen die efficiënte waterstromen kunnen handhaven onder de dynamische eigenschappen van een cv-installatie. Met de Danfoss Dynamic Valve™ kiest u voor bewezen en duurzame technologie.

Het voorinstelmechanisme en de regelklep zijn identiek aan de radiatorkranen zoals we ze sinds het begin van de jaren negentig produceren. Het ontwerp van de geïntegreerde drukverschilregelaar is een erfenis van onze AB-QM regelafsluiters welke ons succes in de utiliteitbranche hebben gebracht. Daarom wisten we vooraf dat uw ervaring met ons product uitstekend zou zijn.

inregelen.danfoss.nl

IZ0321_41_adv.indd 41

13-3-2021 20:14:47

TECHNIEK

Duurzaam slopen INSTALLATIESECTOR HEEFT NOG LANGE WEG TE GAAN Het is inmiddels alweer 6 jaar geleden dat IZ een sloper sprak over duurzaam hergebruik van installatiemateriaal. Volgens de, overigens grote speler, in de bouwwereld was het animo laag.

Bovendien zaten er technisch gezien allerlei haken en ogen aan vast. Inmiddels lijkt het tij te zijn gekeerd. Circulair slopen en hergebruik van installatiemateriaal en sanitair begint langzaam maar zeker ingeburgerd te raken.

A. van Liempd sloopbedrijven heeft zich zelfs toegelegd op circulair slopen.

Via het dochterbedrijf Gebruiktebouwmaterialen.com vinden de refurbished products weer hun weg in de bouw- en installatiewereld. IZ sprak erover met Barthel van Dinther, de Commercieel Manager en Circulair Specialist van A. van Liempd sloopbedrijven.

Hergebruik vs recycling Er bestaat een groot verschil tussen hergebruik en recycling. Van Dinther: “Circulariteit in optima forma is het hoogwaardig hergebruik van bouw- en installatiematerialen. Oftewel: materialen worden hergebruikt waarvoor ze in eerste instantie zijn gemaakt. Een cv-ketel als cv-ketel en een MV-box als een MV-box. Bij recyclen win je grondstoffen uit eerder gemaakte producten.

Die grondstoffen gebruik je vervolgens

42

om nieuwe producten te maken. Zoals je wel zult begrijpen vergt dat een scala aan handelingen, die een CO2-uitstoot met zich meebrengen. Vandaar dat we recyclen omschrijven als laagwaardig hergebruik.”

Voortrekkersrol “Vanwege de klimaatverandering bestaat er een toenemende belangstelling voor circulair hergebruik. Op die manier kun je namelijk bijdragen aan de verlaging van de CO2-uitstoot. Wij zien in de praktijk dat vooral overheden en woningcorporaties een voortrekkersrol vervullen. Zij zetten een duurzaamheidsstrategie uit die reikt tot 2050, het jaar waarin we een volledig circulaire economie moeten hebben.”

Vertrekpunt Circulair slopen, bouwen en installeren vereist een ander vertrekpunt, legt Van Dinther uit: “Wij zien een gebouw als een materialen- en grondstoffenbank.

Wij demonteren, scheiden en sorteren, zodat producten kunnen worden hergebruikt en van de overige grondstof-

fen weer nieuwe producten gemaakt kunnen worden. Dat doen wij aan de hand van ‘De Ladder van Lansink – De Afvalhiërarchie’. Deze rangorde van afvalverwerking onderscheidt drie categorieën van omgaan met afval. Preventie en hoogwaardig hergebruik hebben de hoogste prioriteit. Vervolgens recycling en hoogwaardige energiewinning. De minste voorkeur heeft het verbranden of storten van afval, maar dit komt bij ons nog maar zelden voor.”

Refurbishen A. van Liempd sloopbedrijven oogst dus als het ware allerlei bouwmaterialen en installaties uit gesloopte gebouwen.

Denk aan toiletten, cv-ketels, MVboxen, kranen, radiatoren, wastafels en boilers. Hierbij wordt gekeken of het sanitair en installatiemateriaal nog ‘voldoet in functie’. “Wat dat betreft hanteren we een heldere scheidslijn. ’Niet in functie’ kan bijvoorbeeld betekenen dat de wastafel lek is, de kraan niet meer kan worden dichtgedraaid, de MV-box zijn capaciteit niet meer behaalt en de cv-ketel geen warmte meer levert.” Ui-

maart 2021

IZ0321_42_43_TA_duurzaamslopen.indd 42

13-3-2021 20:15:37

teraard mag er wel sprake zijn van een kleine aantasting, zoals een krasje op een MV-box of een putje in het sanitair, maar voor de rest moet het product nog goed functioneren. A van Liempd sloopbedrijven doet zelf de “optische refurbishing”, dus bijvoorbeeld het schoonmaken van sanitair. Moet er worden gesleuteld aan het apparaat, dan klopt de sloper aan bij derden. Bijvoorbeeld Kemkers Installatiebedrijven.

Toppers Na een finale test om de werkzaamheid te kunnen garanderen, komt het circulaire installatiemateriaal en sanitair meestal terecht bij dochterbedrijf Gebruiktebouwmaterialen.com. “We hebben een grote vraag naar onder andere cv-ketels, wastafels en kranen. Het overgrote deel van de klanten bestaat uit particulieren, maar de zakelijk markt is snelgroeiende. Zo hebben wij een circulair assortiment voor DO en mutatie onderhoud waarin installatieproducten zijn opgenomen die normaliter niet zo snel door een particulier worden afgenomen, maar die de installatiebranche in grote hoeveelheden gebruikt.

Om de installateur de overtuigen van de kwaliteit krijgt de afnemer zelfs een jaar omruilgarantie en hoeven ze niet te vrezen voor de kwaliteit. Afhankelijk van het product kan het zo weer tot enkele tientallen jaren mee.”

Achterlopen “We merken dat de installatiesector nog achterloopt op de bouwsector. Dat is ook makkelijk te verklaren. Veel installaties hebben een gebouwspecifiek karakter, waardoor je ze niet zomaar een tweede leven kan geven in een nieuw pand. Daarnaast hebben installaties over het algemeen een kortere levensduur dan de bouwkundige elementen, waardoor ze minder lang (her)bruikbaar zijn.” Dat kan ook opzettelijk zijn, heeft Van Dinther gemerkt. “Sommige producten zijn zodanig ontworpen dat ze eerder sneuvelen. Fabrikanten willen natuurlijk ook graag hun verdienmodel in stand houden,” zegt hij lachend. Tot slot ligt het innovatietempo veel hoger

in de installatiebranche. Oude installaties of onderdelen zijn na verloop van tijd achterhaald en voldoen dan niet meer aan de huidige (energie)normen.

Prognose Hoe dan ook, de markt groeit door.

Daar bestaat geen twijfel over. Niet alleen vanwege morele en financiële motieven, maar ook door een scala aan nieuwe regelgeving die het gebruik van circulaire producten aanmoedigt, legt Van Dinther uit. De vraag is echter hoe groot de markt in potentie is. “Circulaire producten zullen nooit echt een bedrei­ging vormen voor fabrikanten. De uitstroom uit de bouw- en installatiebranche kan naar schatting oplopen tot maximaal 10%. Dat is natuurlijk nog steeds een fors percentage. Vandaar dat we ook samenwerken met groothandels, zoals Technische Unie en Mastermate, waarbij wij circulaire producten aanleveren voor hun assortiment.”

Stappen Toch zal die verdere doorgroei niet zonder slag of stoot plaatsvinden. In de praktijk lopen A. van Liempd en andere specialisten op het gebied van circulariteit tegen de nodige hobbels aan.

Al eerder noemden we het innovatietempo en de beperkte gebruiksduur van sommige producten. Daar bovenop komt onder andere de prijs. “Als de nieuwprijs lager ligt dan de aankoopprijs van refurbished products, wordt

het moeilijk concurreren.” In een aantal gevallen heeft die ongunstige prijsstelling te maken met de tijd en moeite die nodig is om terugwinning en hergebruik mogelijk te maken. “Ook beschikt niet iedere partij over de juiste kennis om te beoordelen of het zinvol is producten en materialen terug te winnen en op welke wijze dat het meest efficiënt kan gebeuren”, vertelt Van Dinther. En dan zijn er nog de gevestigde zakelijke belangen. “Niet iedere installateur staat te springen om circulariteit te omarmen, sommige zien het nog als een bedreiging omdat ze hun marge niet kunnen pakken op de producten die ze leveren.

Maar naar ons idee is het juist een kans voor de installateur om dichter bij de klant te komen door meer toegevoegde waarde te leveren.”

Gevolgen voor installateur Het zijn grotendeels bekende hobbels, die al vaker zijn genomen tijdens grote transities in de bouw- en installatiesector. Daarom: “Over een jaar of 5 is circulariteit al ingeburgerd in de sector, hoewel de markt nog zeker niet tot volle bloei zal zijn gekomen. Wat de consequenties zijn voor installateurs?

Je hebt ouderwets vakmanschap nodig, bijvoorbeeld om te beoordelen of het haalbaar is bepaalde producten terug te winnen en de wijze waarop je ze gaat demonteren. En je wordt flink uitgedaagd als vakman, want hoe en waar ga je circulaire producten installeren en integreren in oplossingen?” 

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

IZ0321_42_43_TA_duurzaamslopen.indd 43

13-3-2021 20:15:39

SANITAIR

Brein buiten de douche SLIMME MENGKRAAN VOOR DE BADKAMER Ieder gezinslid zijn eigen douche-

persoon bekijken wat de kosten

leen de bediening blijft zichtbaar. De controller staat in verbinding met een datakabel die aangesloten is op de SmartValve™; het effectieve brein van de installatie, die tot 10 meter van de doucheruimte geplaatst kan worden.

Integreren in het plafond, onder het bad of in een kast behoort tot de opties.

zijn van elke douchebeurt. De

Eén leiding voor warm en koud

profiel, met een instelmogelijkheid voor een maximale douchetijd of maximale temperatuur. Per

nieuwe Aqualisa elektronische mengkraan maakt bewust en duurzaam watergebruik mogelijk.

De mengkraan is bovendien voorzien van connectiviteitsfuncties zoals Wi-Fi, App en spraakbesturing en kan worden verbonden

mengkraan wordt letterlijk en figuurlijk weggetrokken vanuit de douche- of bad-omgeving (zie afbeelding). Al-

In tegenstelling tot een klassiek thermostatisch ventiel, mengt het ventiel het koude en warme water elektronisch en gaat er slechts één leiding naar de hand- of regendouche. Indien er meerdere uitgangen zijn, is er een ‘omsteller’ beschikbaar. Zoe Nguyen: “Dit betekent een enorme kostenverlaging in accessoires en installatie-uren. Diepte in de wand is bij deze mengkraan niet meer nodig en dankzij de omsteller kunnen hand- en regendouches eenvoudig worden omgeleid zonder de leidingen aan te passen.” 

met andere slimme toestellen in huis, zoals de slimme speakers als Amazon Alexa en Google Nest.

Integreren onder het bad,

“Hey Google, zet mijn douche aan”, zal snel een vertrouwd commando worden in woningen met een nieuwe Aqualisa Smart Quartz Collectie Douche”, zegt Aqualisa Head of International Development, Zoe Nguyen. “Elektronische mengkraantechnologie bestaat al sinds 2001. Wij waren de eerste fabrikant die hiermee op de markt kwamen en denken dat landen zoals België en Nederland er nu klaar voor zijn. Zeker omdat woningen kleiner worden gebouwd en alles slimmer zal worden.”

‘Brein’ buiten doucheruimte

achter de douchewand of in het plafond behoort tot de opties

BRITSE INNOVATIE Aqualisa ontwikkeld al sinds 1977 kraanwerk voor de markt in het Verenigd Koninkrijk. Het begon met de introductie van de bimetalen, thermostatisch geregelde mengkraan. Deze maakte stabiele temperaturen tijdens het baden of douchen mogelijk. ‘s Werelds allereerste mengkraan met elektronica volgde.

Het lanceren van deze mengkraan in 2001 leverde Aqualisa nationale en internationale prijzen op, waaronder de Red Dot Design award.

Het thermostatische gedeelte van deze

44

maart 2021

IZ0321_44_SA_breinbuitendedouche.indd 44

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

2-3-2021 12:35:42

V.D. BOON

COLUMN

MARKETING IS GEEN RECLAME Marketing wordt niet zo best begrepen in de technische sector. Vaak wordt het uitgelegd als reclame maken. Een beetje ‘crea-bea’ zijn met de website, de folders, een advertentie, het (online) nieuwsbericht en niet te vergeten de sociale media.

Als marketeer doet dat me natuurlijk pijn. Vergelijkbaar met een technisch hart wat diep geraakt wordt wanneer anderen wat denigrerend zeggen dat ‘techniek’ maar wat gesleutel is. U weet: het is meer dan dat. Het is nadenken over een (technisch) probleem en de mogelijke oplossingen daarvoor, engineering, installeren. Slim nadenken over hoe technologie, ecologie en economie samenkomen tot een duurzame oplossing voor uw klant.

Van idee tot werkende installatie: het is een heel proces van kennis en kunde. Dat geldt ook voor het realiseren van een marketingplan. Marketing is meer dan reclame maken en een marketingplan is meer dan een actieplan. Het is het beantwoorden van veel vragen.

Hoe ontwikkelt de afzet en omzet zich in deze tijden én op de langere termijn? Hoe en waar raakt Covid uw business, maar ook de business van uw klanten? Wat gebeurt er

wanneer er een nieuwe concurrent toetreedt tot de markt.

Misschien wel één met een slimmere oplossing of efficiënter proces? Hoe wendbaar op de korte termijn en weerbaar op de langere termijn is uw bedrijf? Maar denk ook aan de vragen over ontwikkelingen van de markten (klantgroepen).

Over de (latente) behoeften van de klant en zelfs de klant van de klant. Het verkrijgen van al die inzichten en de antwoorden is een van de belangrijkste functies van marketing. Dát brengt waarde én voorsprong.

Marketing is een vak. En net als bij een technisch vak is ook het vak marketing te leren. Ik beloof: er gaat voor menigeen een nieuwe wereld open.

Maarten van der Boon maartenvanderboon@stem-imc.com Partner in STEM Imc. Helpt technische bedrijven in de maakindustrie, bouw en installatie op gebied van B2B business development, innovatie, marketing en communicatie.

NIEUW!

PRODUCTBROCHURE Het complete assortiment eens rustig doorlezen? Dat kan! Vraag hem aan via onze website.

KIJK OP ADUROLIGHT.COM VOOR MEER

INFORMATIE EN ONZE VERKOOPPUNTEN

IZ0321_45_column_boon.indd 17

ENLIGHTEN YOUR WORLD

13-3-2021 20:18:02

RUBRIEK

AF FABRIEK

AF FABRIEK

MODERNE BADKAMERCOLLECTIE

WANDMODEL AIRCO Intercool introduceert het nieuwe Toshiba wandmodel Haori. Dit model biedt de mogelijkheid om zelf te bepalen hoe de airco wordt afgewerkt, dankzij de stoffen hoes die over de kap bevestigd zit en makkelijk uitgewisseld kan worden. De Haori is standaard voorzien van het Toshiba Ultra Pure filter en Plasma Ioniser. Hiermee worden stof, pollen, bacteriën en virussen in de lucht aangepakt. De airco is inclusief infrarood afstandsbediening die met een magneetbevestiging op de muur kan worden geklikt. De Haori is verder standaard voorzien van Wifi en laat zich ook aansturen met de Google Assistant of Amazon Alexa.

De badkamercollectie van Villeroy & Boch is vernieuwd.

De collectie Subway 3.0 biedt een ruim aanbod van fonteinen en wastafels in diverse formaten met een moderne vormgeving, zoals dunne wanden en strakke lijnen in White Alpin, glanzend wit, of in het moderne Stone White, een mat witte tint. De nieuwe Subway 3.0 inbouwbaden zijn ergonomisch gevormd en hebben een rand van slechts 10 mm breed. De baden zijn gemaakt van het kras- en slijtvaste Quaryl®, waardoor het badwater langer warm blijft, en kunnen worden uitgerust met een whirlpoolsysteem. Een highlight in de Subway 3.0 collectie is het nieuwe toilet, dat voorzien is van TwistFlush technologie. Dit is een spoelsysteem dat een optimale spoeling combineert met waterbesparing. Een gecontroleerde stroom van wervelend water genereert een krachtige draaikolk in de kegelvormige pot waardoor vrijwel de gehele binnenzijde van het closet wordt gespoeld en vuil effectief wordt verwijderd. Het waterverbruik is 3 of 4,5 liter per spoeling.

Boilers Itho Daalderop is fabrikant van de close-in keukenboiler, waaronder de Close-in 10L, de Close-up – voor boven het aanrechtblad – en de ruimtebesparende Close-in Compact, voor een keukenkastje met beperkte ruimte.

Naast de elektrische boilers is de Smartboiler een van de meest energiezuinige ontwikkelingen van de laatste jaren.

Smartboilers zijn zelflerende boilers. Op basis van het tappatroon van de laatste twee weken, leren zij op welk moment van de dag ze warm water moeten produceren.

Dit bespaart 10% op energie vergeleken met normale elektrische boilers.

Zuivere lucht voor basisschool Voor de renovatie van de openbare basisschool De Gezellehoek in Roosendaal is

46

IZ0321_46_AF.indd 46

maart 2021

het WTU balansventilatiesysteem van Orcon toegepast.

Bijzonder aan dit systeem is dat het risico op de verspreiding van ziekteverwekkers, zoals het coronavirus, door het verversen van de lucht in een ruimte wordt verkleind.

Het balansventilatiesysteem bevat een wtw-systeem, waarmee de lucht in de lokalen permanent wordt ververst met buitenlucht. Hierbij wordt een groot deel van de warmte uit de afgevoerde lucht overgedragen aan de verse lucht. Deze schone en opgewarmde lucht wordt weer terug de lokalen ingeblazen. De energiezuinige WTU, ondersteund met extra verwarming of verkoeling,

zorgt dat de temperatuur in de lokalen de hele dag 20°C blijft.

Ook airco bij Remeha Remeha breidt haar assortiment verwarmings- en warmwateroplossingen uit met airconditioning. Diva airconditioning bestaat uit een assortiment voor koelen en verwarmen. De binnenunits zijn leverbaar in wandmodel, plafondonderbouw, cassette-uitvoering en kanaalinbouw.

De modellen zijn verkrijgbaar in mono-split en multisplituitvoering.

Handigheidjes zoals een demontabele onderplaat en kunststof clips zorgen ervoor dat het koeltechnische leidingwerk snel is te monteren en de mantel te openen is zonder gereedschap. Tijdens de montage kan nog worden bepaald de condensafvoer links of rechts aan te sluiten.

De garantieperiode voor Diva airconditioning is drie jaar op alle materialen na registratie.

REAGEREN: REDACTIE@MERLIJNPLUS.NL

14-3-2021 12:08:27

LUCHTZUIVERENDE VLOERVERWARMING KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

Green

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

KLIMAATSYSTEEM

Greenline

Greenline

het t e m k j li g a a Beh Gezond en reenline G m r a iw n U Nieuwe eem t s y s s g in m r a vloerverw www.uniwarm.nl IZ0321_47_uniwarm.indd 47

13-3-2021 20:20:03

RUBRIEK XXXXXXXXX RAAR? ALGEMEEN

Legionellapreventie EEN BLIJVEND ZORGENKINDJE Na de grote legionella-uitbraak in Bovenkarspel ging het roer om. Nieuwe regelgeving, opleidingen en bewustwordingscampagnes moesten het tij keren. Maar 21 jaar later blijkt er na een daling juist sprake te zijn van een toename van het aantal besmettingen. Hoe kan dat?

Voor de verandering voelde IZ eens niet de geijkte personen aan de tand, maar belden we een fabrikant van sanitaire producten die al sinds jaar en dag bezig is met legionellapreventie.

Namens Schell kregen we projectadviseur Arjan Hilbers aan de lijn.

Jullie houden bij de ontwikkeling van jullie producten rekening met legionellapreventie. Kan je drie voorbeelden geven aan de lezer?

“We hebben bijvoorbeeld de Vitus opbouwkranen in ons assortiment. De verschillende modellen bieden naast stagnatiespoeling ook thermische desinfectie als optie. Dan hebben we de elektrische wastafelkraan Xeris-T, waarbij geen microthermostaat meer nodig is. En tot slot de Grandis E keukenkraan met geïntegreerde stagnatiespoeling.”

Jullie producten worden gebruikt door installateurs.

Wat is jullie indruk; zit legionellapreventie al genoeg tussen de oren bij hen?

48

IZ0321_48_raar.indd 48

“Ze zijn er wel mee bezig, maar de kennis is niet altijd toereikend. Kennis van producten is één, maar het gaat ook om de kennis van de klantenbehoeften.

Doorvragen dus. Laat zien als installateur dat je meedenkt met je opdrachtgever over vraagstukken die te maken hebben met bijvoorbeeld kosten of registratie.”

Is men ook te gefixeerd op de initiële kosten?

“Ja, het is echt een uitdaging in de nieuwbouw om opdrachtgevers meer naar de levenscycluskosten te laten kijken en wat dan de beste oplossing is. Je kan het beheer wel op een goedkope manier willen inrichten, maar wie zegt dat je daarmee gedurende de levenscyclus van het gebouw gunstig uit bent en hoe zit het met de uiteindelijke kwaliteit van je legionellapreventie?”

Nu zijn de regels flink aangescherpt, maar toch vind je ze tekortschieten.

Waarom?

“Een echte doorn in het oog is de manier waarop ze

prioritaire installaties hebben gecategoriseerd. Waarom hebben ze bijvoorbeeld sporthallen en -accommodaties niet in die groep opgenomen?”

Zie jij nog meer redenen waarom het aantal besmettingen maar niet echt omlaag wil?

“Ja en die zijn vrij uiteenlopend. Laat me een paar belangrijke noemen. Allereerst, des te meer je zoekt des te meer je zal vinden. Er wordt meer gemeten dus ook meer gevonden. Daarnaast zien we de laatste decennia installaties groter worden, waarbij ook het aantal tappunten toeneemt. Bij gelijke aantallen gebruikers is er dus te weinig verversing van het water. Verder is waterbesparing nu een actueel onderwerp waar we veel mee bezig zijn. Maar die waterbesparing wordt vaak gerealiseerd in bestaande installaties met grote diameters. Daardoor krijg je onder andere sneller last van biofilm, de voedingsbodem van de legionellabacterie. Ook de toepassing van douchekranen met een

koude buitenbehuizing geeft veel problemen door de opwarming daarvan. De afkoeling verloopt zeer langzaam door het hete water dat aanwezig is in de behuizing en door de omgevingstemperatuur als het om doucheruimtes gaat. Tot slot zijn er vaak allerlei toevoegingen gedaan aan het leidingwerk. Denk bijvoorbeeld aan keerkleppen, membranen en afsluiters. Ook dat brengt weer problemen met zich mee.”

Hoe nu verder?

“De oplossing is een integrale aanpak, waarbij alle spelers zijn betrokken. Te denken valt dan aan beleidsmatige maatregelen, bewustwording, opkrikken kennisniveau, communicatieve vaardigheden bij installateurs en de directe aanpak van technische uitdagingen.

Denk daarbij aan zo min mogelijk tappunten, koud ook daadwerkelijk koud en heet ook heet genoeg houden en zorgen dat de tappunten met de gewenste regelmaat voldoende water gebruiken.

In feite kan er dan geen probleem ontstaan.”

maart 2021

2-3-2021 12:36:37

Compact.

Licht.

Sterk.

18V

BH 18 LTX BL 16

12V

PowerMaxx BH 12 BL 16

De nieuwe accu-boorhamers Onvermoeibaar boren in iedere werkhouding Zeer geschikt voor werkzaamheden boven het hoofd Ideaal voor het boren van 5-10 mm

Meer informatie op metabo.com

METABO SUPER POWERED BY CAS

Mehr M Me ehr hr IInformationen nffor nf orrm o ma ati t on nen en unter un u ntte er metabo.com metabo tta ab bo o.c co om m

IZ0321_49_adv.indd 49

13-3-2021 20:22:01

RUBRIEK ALGEMEEN

COLOFON

AF FABRIEK

AF FABRIEK

RUBRIEK

INSTALLATEURSZAKEN [ISSN:1872_6607) OPLAGE: 8.000 EXEMPLAREN Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én bedrijfsvoering op het gebied van o.a. verwarmen, koelen, ventilatie, airconditioning, sanitair, energie, gereedschap, materialen, regeltechniek en domotica Uitgave: Merlijn Plus BV Zuidkade 174, 2741 JJ, Waddinxveen T: 0182 631717 E: info@merlijnplus.nl Redactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur) Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nl Vormgeving en DTP: Yolanda van der Neut Vaste medewerkers: Ton Meijer (cartoon), ISSO, Maarten van der Boon, Rogafa, Nederlandse verwarmingsindustrie, Dick en Tim Visser, Wij Techniek en Binnenklimaat Nederland

MODULAIRE LUCHTBEHANDELING WOLF Energiesystemen introduceert de KG TOP, een nieuwe generatie van haar modulaire luchtbehandelingskasten. De serie bestaat uit 23 configureerbare bouwgroottes, waarbij de naam van de bouwgroottes nu een afgeleide is van de filterafmetingen. Bij een snelheid van 1,8 m/s zijn de luchtbehandelingskasten te selecteren tot luchthoeveelheden van ca. 40.000 m3/h.

De KG TOP serie biedt oplossingen voor speciale toepassingen, zoals o.a. explosieveilige ATEX en hygiëne uitvoeringen conform de zeer strenge DIN 1946-T4 norm voor operatiekamers en cleanrooms. Standaard voldoet de uitvoering van de KG TOP aan de hygiënenorm de VDI 6022. De behuizing voldoet standaard aan de klassen T2, TB2, D1 en L1. De serie is Eurovent gecertificeerd.

Advertenties: Ruud Struijk T: 0182 631717 E: r.struijk@merlijnplus.nl Druk: Veldhuis Media BV, Raalte Abonnementen: Benelux €18,40, buitenland €23,40 per jaar, excl.

BTW. Abonnementen lopen door tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode via email (info@merlijnplus.nl) is opgezegd. Wijzigingen kunnen worden doorgegeven via: installateurszaken. nl/wijzigingen-toezending-iz © Merlijn Plus BV, 2021 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

50

Virussen en bacteriën Het Brabants bedrijf Euromate brengt een luchtreiniger op de markt die virussen en andere vervuiling filtert uit grotere ruimtes, zoals een klaslokaal, wachtkamer, sportschool of vergaderzaal.

Het apparaat filtert minimaal vijf keer per uur de lucht van de ruimte om aerosolen en andere luchtvervuiling zoals fijnstof te minimaliseren.

De Pure Air Shield 3300 zuigt via de onderkant de

vervuilde lucht aan en blaast schone lucht aan de bovenkant weer uit. Het apparaat zorgt ervoor dat een ruimte minimaal vijf keer per uur wordt gereinigd en dus van schone lucht is verzekerd.

Het verrijdbaar apparaat is geschikt als stand-alone voor grotere verblijfsruimtes. De PAS 3300 is getest en gecertificeerd door onderzoeksbureau SGS op filtratie van aerosolen en op de eliminatie van virussen en bacteriën.

maart 2021

IZ0321_50_colofon_AF.indd 50

14-3-2021 12:09:55

Laat je leiden

door je

eigen

stijl

TOSHIBA-AIRCO.COM/HAORI

INTER COOL

IZ0321_51_omslag_adv.indd 51

INTER COOL

15-3-2021 21:32:40

Nieuw!

Verrassend eenvoudig ACO ShowerDrain S+

De mooiste douchegoot van ACO, slim te installeren!

Het installeren van een douchegoot was nog nooit zo eenvoudig.

Het modulaire systeem is standaard voorzien van een handige installatiehulp voor: n plaatsbepaling van het puthuis n het op hoogte stellen douchegoot n uitlijnen en waterpas stellen n testen waterdichtheid

Nieuwsgierig geworden? Check de installatievideo op onze website!

www.aco.nl

IZ0321_52_omslag_adv.indd 52

15-3-2021 11:22:26