ISSN 2084–6541 BEZWARUNKOWY GRANT EDUKACYJNY
Leczenie Bólu n r 4 / 2015 L E C Z EN I E B Ó L U 1
dwumiesięcznik
numer 4/2015 (8)
Artykuł przeglądowy
Ból w stwardnieniu rozsianym dr n. med. Anna Przeklasa‑Muszyńska
Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii UJ CM
Trudno określić jednoznacznie częstość wystę‑ powania dolegliwości bólowych u chorych ze stwardnieniem rozsianym (sclerosis multiplex – SM), choć wiadomo, że ból występuje u wielu pacjentów z tą chorobą. Na podstawie badań epidemiologicznych przyjmuje się, że ból występuje u ponad poło‑ wy chorych ze stwardnieniem rozsianym, choć częstość jego występowania różnie przedsta‑ wia się w publikowanych badaniach (dotyczy od 26 do 86% pacjentów). Warto zwrócić uwa‑ gę na różnice w przebiegu choroby. U pewnej grupy pacjentów można obserwować okresy remisji, ale ze względu na nieuleczalny cha‑ rakter choroby prowadzi ona do narastającej niesprawności. Choroba może mieć charakter nawracający stabilny (objawy występują okre‑ sowo, potem następuje poprawa), nawracają‑ cy z pogorszeniem (każdy nawrót choroby po‑ większa niesprawność), pierwotnie postępują‑ cy (bez okresów remisji). Postać choroby może wpływać na częstość współwystępowania bólu. Niezależnie jednak od częstości występowa‑ nia bólu, wpływa on znacząco na jakość ży‑ cia pacjentów. Jest wiele czynników, które mogą predysponować do występowania bólu u pacjentów z SM, jednak trudno je do koń‑ ca zdefiniować. Z wieloośrodkowego badania przeprowadzonego przez Solaro i wsp. wynika, że czynnikami, które mogą wpływać na wy‑ stępowanie bólu u pacjentów z SM, są: długi czas trwania choroby, starszy wiek, większa niesprawność, przebieg SM bez remisji. Czę‑ stość występowania bólu u kobiet i mężczyzn wydaje się podobna, jednak jego natężenie jest silniejsze u kobiet. Potwierdzono także wpływ czynników psychospołecznych na doznania bó‑ lowe. Choć ból jest tak powszechnym objawem u pacjentów z SM, to mało jest wiarygodnych badań dotyczących jego oceny i leczenia w tej grupie pacjentów. Prawdopodobnie jedną z przy‑ czyn tak małego zainteresowania problemem bólu jest koncentrowanie się lekarzy opiekują‑ cych się pacjentem z SM na innych objawach choroby. Aby skutecznie leczyć ból w SM, należy do‑ kładnie ocenić jego rodzaj i charakter. Leczenie, o ile jest to możliwe, powinno być ukierunkowa‑ ne na mechanizm prowadzący do powstawania bólu. Właściwa ocena bólu pozwala dokładnie dobrać odpowiednie dla danego pacjenta lecze‑
Zaproponowana przez O’Connora w 2008 r. nie farmakologiczne, a także zaproponować le‑ czenie wspomagające, które spowoduje nie tylko klasyfikacja bólu opiera się na podziale według zmniejszenie dolegliwości bólowych, ale także patomechanizmu i podatności na leczenie. Ten poprawi jakość życia pacjenta. W badaniach po‑ podział jest akceptowany również w bardziej twierdzono, że ból u pacjentów z SM wiąże się współczesnych opracowaniach (np. Truini 2013). z pogorszeniem jakości życia, zarówno w aspek‑ Ze względu na patomechanizm u pacjentów cie fizycznym, jak i emocjonalnym. Znacząco z SM można wyróżnić ból neuropatyczny, no‑ wpływa na codzienną aktywność i funkcjono‑ cyceptywny (zapalny), psychogenny (funkcjonal‑ ny), jatrogenny, mieszany. wanie w społeczeństwie.
Rodzaje bólu w stwardnieniu rozsianym
Klasyfikacja bólu w stwardnieniu rozsianym
Chorzy na stwardnienie rozsiane mogą doświad‑ Ból neuropatyczny czać wielu rodzajów dolegliwości bólowych. Jak wynika z wiarygodnych badań, w których Niektóre zespoły bólowe są charakterystyczne oceniano ból neuropatyczny, ten rodzaj bólu i związane z SM, np. zapalenie nerwu wzroko‑ występuje u 31% pacjentów z SM, przy czym wego, bolesne skurcze, neuralgie. Dolegliwości u jednego pacjenta może występować więcej bólowe mogą także pojawiać się wtórnie, jako niż jeden zespół bólu neuropatycznego. Jak wynik powstających odleżyn, sztywności sta‑ wynika z licznych badań, najczęściej występu‑ wów, przykurczów mięśniowych i wielu innych jące w SM zespoły bólu neuropatycznego to stałe przyczyn. Pacjenci z SM mogą także doświad‑ piekące bóle kończyn, neuralgia trójdzielna, czać bólu jatrogennego (np. bóle głowy po sto‑ objaw Lhermitte’a. Przyczyną dolegliwości są sowaniu interferonu). W tej grupie pacjentów zmiany spowodowane przez proces demieliniza‑ mogą także występować zespoły bólowe doty‑ cji, do których dochodzi w różnych strukturach czące ogólnej populacji. układu nerwowego.
© Medycyna Praktyczna, Kraków 2015 | Redaktor naczelny: dr med. Anna Przeklasa‑Muszyńska I Zespół redakcyjny: Małgorzata Ciupis, Krystyna Fedko, Piotr Lorens, Maciej Müller | DTP: Zofia Łucka | Redakcja: ul. Rejtana 2, 30-510 Kraków, tel. 12 29 34 000