Granskingardepilin fyri Økismenning
“Eg hevði ynskt, at eg kundi sæð eitt yvirlit yvir tað, ið kundi hjálpt mær, so hevði eg søkt – eg veit ikki, hvussu eg skal bera meg at” “Tá ergoterapeuturin skrivar umsóknina, tá fái eg tað beinan vegin”
Heilsuverkið Allir fyritíðarpensjónistar hava ella hava havt eitt ávíst tilknýti til Heilsuverkið, og flest allir hava eina sjúkrasøgu at siga frá. Onkur við drúgvum sjúkrahúsuppihaldi og onnur við sjúku ella breki, ið inniber, at tey javnan hava tørv á tænastum frá Heilsuverkinum. Í kanningini verður nomið við spurningin, hvørt tænastan frá Heilsuverkinum er nøktandi. Úrslitið er ein lýsing av einum Heilsuverki, sum í ávísan mun livir upp til eina góða tænastu, serliga tá talan er um røkt og umsorgan, meðan víst verður á onnur viðurskifti, ið ikki eru nøktandi. Størstu trupulleikarnir við tænastuni hjá Heilsuverkinum eru vantandi uppfylging og rehabilitering/uppvenjing, og her haltar veruliga. Umframt hetta verður víst á trupulleikar, ið standast av vantandi samstarvi millum Heilsuverkið og Almannaverkið, og í ein ávísan mun vantandi kunning. Mong uppliva, at tey verða “slept upp á fjall” av Sjúkrahúsverkinum, og vísa á, at teirra likamligi førleiki støðugt versnar og harvið teirra lívsvirði, orsakað av, at tey ikki fáa eina uppfylging, uppvenjing ella neyðugar viðgerðir frá Sjúkrahúsverkinum. Tær fylgjur, ið standast av hesum, tykjast breiða seg sum ringar í vatninum og viðføra størri tørv á tænastum frá Almannaverkinum, umframt mistrivnað og mótloysi. Teir trupulleikar, ið verða lýstir í kanningini, eru í høvuðsheitum hesir: “Tá ein sjúklingur verður útskrivaður av sjúkrahúsinum, verður hann sleptur, t.v.s. hann fer onkursvegna úr skipanini. Hetta merkir, at sjúkan ella brekið, hann hevur, er vorðið eins egna ábyrgd. Er tað neyðugt við viðgerð ella uppvenjing eftir hetta, skal ein sjálvur venda sær til Heilsuverkið við umbøn ella umsókn”. (Brot úr viðtalsfrásøgn) Lýsingin omanfyri er nakað, ið fleiri vísa á sum ein stóran trupulleika, serstakliga tey, ið eru hjartasjúk, ella hava aðra kroniska sjúku, og tey, ið hava niðursettan kropsligan førleika, ið krevur støðuga venjing. Hesi vísa á, at um tey ikki sjálvi taka sær av sjúkuni ella brekinum, við m.a. at biðja um blóðroyndir, kanning og uppvenjing, verður einki. Ein avleiðing er versnandi kropsligur førleiki, tí tey ikki altíð sjálvi eru greið yvir, hvat ið krevst, og hvussu tey skulu bera seg at. Hetta ger tey eisini ótrygg og óttafull. Nøkur kenna smædni ella lítillátni sum ein stóran trupulleika, tí tey koma sær ikki at biðja um m.a. kanningar ella uppvenjing. Úrslitið er, at tey ikki fáa neyðugar viðgerðir, og tað viðførir, sum nevnt, verri kropsligan førleika og lívsgóðsku. “Eg vil ikki verða stemplað sum grenj, tí fari eg helst ikki til lækna, hóast eg kenni á mær, at alt ikki er, sum tað skal”, sigur m.a. ein fyritíðarpensjónistur, ið ikki er einsamallur um hesa kenslu. Í samrøðunum eru m.a. nøkur dømi um nevndu støður. Ein við kroniskari sjúku greiðir frá, at hon noyðist sjálv at biðja um blóðroyndir, ikki tí at hetta er henni álagt, men tí at hon metir, at tørvur er á tí. Ein av hesum blóðroyndum vísti, at hon
66