Alle Hens - 1952 - Editie 2

DRAKA Scheepskabel

.~

DRAKA Sch eepskabel

met rub bcr- of va rni shed ('umhric ta pe isolatie Iy(jlb"f: n~ l.1<1yd~... r "<"ri ~,, &

,.jocn)

Koninklijke Tricotfabriek G. J. Willink N. V. Winterswijk

A/Ie

soort en

lricotondergoedere n in katoen, wol e n rayon

FLA M E· ARR E ST ERS

(nieuwzilve ren vlamkerende

ANKER_veiligheids_roosters) PATR I JS P OO R TEN

in alle typen en grootten SCHEEPSRA M EN L I C HT- EN DEK R ANDEN DEK SCHROEVEN

TANK DEKSE LPOOR TEN SC H O T SCH UI VEN

Non.fer r o g ietwerk naa r model of t ekening, ruwen bewe r kt

"HET ANKER" BOVEN . H AR OI NXVELD

Leverancier

van

de

. TEL E F OON No. 7

Koninklijke

Marine

Fabrikante: ME T AALWAR E NFA B R I EK

EN

KOP ERG I E T E R IJ

VOOR HET $TOFVRU MAKEN VAN MACHINES SCHAKELBORDEN EN APPARATUUR

,,€;xport eeHtrale« Boxtel De Co6perliltieve flilbrieken vlil n de LlmburgloChe en Noord· Brlllbilntlc h e Boerenbond LEVERANC I ERS VAN KONINKLIJKE MARINE EN LANDMACHT

ExploiterelI: DE EC O N O MISCHE VLOERBE D EKKING

NV. DE OUDE LIJNBAAN Touwfabriek VLAARDINGEN (

anno

Exportslachjerijen BacO'l-fabride" V leesware'l Comer·tJetll et1z.

Fa. D. de LANGE Dzn. VLAARDINGEN TELEFOON 2394

1611 )

'è:ouw

€H'i!eI6 Staaldraad :€J1gel6 ~ercu'e..,touw met Si6al- eH '11laHillabeklediH'i!

Olie goederen voor alle doeleinden

K;,;; r U;,;; ST .;;S;,;C;;H;;;E;.;P;;; E;.; N~_ _.;;M ;,;A ;.;RI ;.; NE· VAARTUIGEN

Beh a lve pla.atijteren loodsen levere n wij ook lIl lI e mogelijke CONSTRUCTIEWERKEN vl ug en billijk PLAATIJZEREN LOOOSEN Vlil n 15 X 8 m. van 12 X 6 m e n 6 X 3 m u it voorraad of met leer korte levertijd S TAALCONSTRUCTI E vIn 20 X 10 m

-

IEAF

alle hens

voo r ... een oorlam ,

maa r dan ook alleen :

UTRECHT ELECTRISCHE MEETINSTRUMENTEN SPECI .... LE VAN

ERVARING

KEI

OP

MffIJN'iTRUMfNrfN

GEBIED

\lOOR SCHEPEN

Distillateurs vanaf 1788, DUS MEER DAN 160 JAAR

,,'De

~

UGA

l..,.",tIse

11

Fabrikant van BEDRIJFSKLEDING

Overalls Broeken Hemden Jassen, enz.

Walstraat 32-34 .Enschede ·Tel. 3919 KON IN K L IJ KE V LEE S W A RENEN CONSERVENFABR I EK

B. Linthorst & Zonen WJLP

BIJ

DEVENTEB

Fa. M. KOUMAN GROOTHA NDEL IN GROENTE EN FRUIT

Leverancier aan: KONINKLIJKE MARINE DIVERSE GEMEENTEN ZIEKENHU IZ EN KA N TOOR , GROE NTE- EN FRUITM ARK T Telefoon 330360 - Lood, 47 - ',-Gravenhage V I S CON S E R VEN FA B RI E K

"HOLLANDIA"

GORINC H EM

levert prima vol· en halfconserven

Speciaal adres voor

V LE ES CONSERVEN voor de tropen ALLE VLEESWAREN, WOBSTS OO nTEN SOEPEN EN BRAADJUS

Specialiteit e n :

GEBAKKEN BOKKING GEBAKKEN SPIERING GEBAKKEN TONGFILETS Voor de trope n vacuum verpakt

CERESINE

N.V. "WELGELEGEN" . HOOGEZAND Dir. G. te Velde ~ Zonen. M. Veningastraat 11 REPARA TIE EN INBOUW VAN AllE SOORTEN DIESELMOTOREN

Fa. 11. K. UST ELECTRISCHE COCOSFABRIEK GENEMUIDEN

CJa.

FABRIEK VAN

COCOST4PIJT

el ·LOP~RS

qoeá.

~. Smuláer6

CARROSSER IEFABRIE K EN SP UITE RIJ TEL 2359

TilBURG

.. REX ..

Guyotstraat 5 - Nijmegen

Telefoon 23183

Copieer- en Fotocopieerinrichting Lintdruk Ol/set

'1:.-. qo. ~ái"k

& ~,,"e"

Cl ASS 1'1 C E EIID ,ltS

Speciaal voor hef schoonmaken en

onderhouden van machinekamers en hef reinigen va n alle soorfen ketels, tanken. verdampers. condensors enz.

T.lel.... 5J251 _ 541.3 K a "toor.d~ .1:

K AnENBURGE RPLEIN 9

_

AMSTERDAM

ROTTERDAMSCH SCHIL DERSBEDRIJF

N.V. STOOM WEVERIJ

"::!Je ::!Jriekleur"

H. Sebl'egts &Zn

SCHERPENZEEL (Gld.)

H UIS·, SCHEEPS· EN CONSTRUCTIES CH ILDER S

Fabrikanten van Singel . &. Cocosband Ligstoelendoek &

RECI. ... ME

-

POI.ITOEREN

SLAGHEKSTR"AT 129

Boodschappentassen enz.

_

-

S PUITWERt<

ROTTERDAM

TELEF OON 754fM

•

N.V. OBSER VAT OR

N.V. STAALDRAADKABEl· EN HERCULES·TOUWFABRIEK y/h -..........~J~ . C. DEN

52 WESTZEEDIJK . ROTT ERDAM

~G~O~.~'~N~C~H~~f~

rel.'. 23356 N. 17 uur : 22115 · 49973

Co mplelt N.uli.c;bt Uit"".. liogen • Co mpcuHreo \'au Komp.oen . Zeek"Men· c orrigctrinri chtin, . Gy m kOI1l!' . Men en AutOUlU itcb.

Stuurinrichtingen • M et li n . ' Irume nl en 1'oo r tem pt ... luur en d ruk · AI.a omelUI . Wij u Mhe rmomele.. · P yro. n' ele.. en T, cho lUeler • .

Fabriek OOIl:SPRONKElU;; ,,;o;;m; ;

Reparalies

HOUDER S V AN EN N A AM .

GEVERS AAN HETALOM BEKENDE

Service

HERCULESTOUW

N.V. WEVER IJ EN VAN

D. VA N LE Y DE N & Z OO N KROMMEN I E -)<

MARINE- & SCHIPPERSTRUIEN S P Bonneterie Hol/andia L U I L J. DE BRUYNE p L

SPINNERIJ EN TWIJNERij

o

van

V

hennep - en vlasgarens

-)<

E

WEVER IJ

R

S

van ze il· en tentdoek

Boller- Cleanln. and Shlpi malntalnann ' Watertube bolle.. our tpeClalltl'

PD t:umatic

Scatin, Sand Blutl nr

58 TEl. 9

v. d. Maelsledeweg

HULST (Zld.)

R S

WILCO BUSGROENTEN GEDROOGDE GROENTEN APPELSAP TOMATENSAP BESSENSAP VRUCHTENLIMONADES

DonkeymeD Darmen And Rlrren

SuppJled

FLOATING A l R_, LIG HT-, P U MP - ANO VACUUMFAClLlTutl Il IlIP!i ID E PAISTI NO ETC .

Office: 27 Roohlhulslaan -

V E

BADCOSTUUMS & ZWEMBROEKEN

J. W, JUNlUS AND SON, ROTTERDAM Cleaninf " olds, TanD BUres de.

o

Te icilhone

'JS~2o-76991

Afler o m e. Il ou,.: T eL 14",: Worldn, _Mana, er RepreKntatlv.: L. KETTING, K ate ndueh~belalo.a 1 Acquilltlon Dep!.

'1'tl. 1I0~

Admlnl.trator : R. Vla, RoUerd.amteb e RU_I' 141, TeL &UU

Conuac lorJ ROl'al Dutch Na ..,.

-)<

staan aan de spits WILCO CONSERVEN N.V. WARFFUM

ASSEN

Voor lIave/lwerke/l8fJIIKDlir Hollanders zijn de bouwers van havenwerken,

sinds eeuwen. BOS & KAlIS, met jarenlange ervaring en grote ac· tiviteit houdt die roem

hoog. Ons materieel is in prima staa t en

ons personeel goed geschoold.

Bokma~.

Firma van de Beid &van der Stouwe

ZUID· HOLLANOSCHE METAAL MIJ .

" ZETHAMETA" N.V. . Vlaardingen

TEL. 282 - ZWARTSLUIS Specialiteit in Reddingboeien, Zwemvesten en Rec/dingsvloffen Leguanen e n Aanvaarzakken

VAN DIXHOORN'S BAKKERIJEN Kremers-traat . Tel. 1 89 . Bergen op Zoom

TEL. R' CAM 68734 . VLAARDINGEN 2817

• GROOTHANDEL IN

OUD TOUW EN OUD ZEILDOEK

en.CV.

':De

~eiá~e '13r""ájabriek

lekker brood

LEIDEN Mare 1 . Tel. 20036

beschuit. klein brood . ge bak

Leverancier Mariniers-Kazerne Be rgen op Zoom

ZAANLANDSCHE KOOLBORSTELFABRIEK

LEVERANC IER KON . MARINE E N

N. V.

BAARN

TELEFOON 2828

SCHOONMAAKBEDRIJ F Am.le rdem - Den Hug • Rotterdem • Utrec ht Hurle m • leiden - De lft . Dordrec: ht • Gronlngll!l n Arnhem • Nijmege... _ Eindhoven . Den Bo.e h

SC H EEPS BO U W BEDR IJ F

V

Fa. A. DRAL

LANDMACHT

th Th.

1-

FIKKERS

FOXHOL

N IEUWBOUW e n REPARATI E

Mllllmax ':l>e

betrouwbare êltelbluêêer

NED. FABRIKAAT

MINI

BEUKERS & JURLlNC ROTTERDAM Pieter de Hooรงhotr.... t 7 B

Te l. 35580 BulgZllme

me/ ... len

BRONS STAAL ALUMINIUM U.I

'Voorrllad leverb" lJf

C.A.R.

INDUSTRIE

Tel. 2489

KAT WIJK

Fab rikante van :

DE KLERKeZN

MAGAZIJNREKKEN RIJ W IELREKKEN MEUBELEN

LADDERS

TRAN SPO RTWAGENS EN DIVER SE BUISCONSTRUCTIES

DEN HAA G

ROTTERDAM

V LIS SIN GEN

FA8RtEKiN , HENDRIK OE KEIJSIIRSlAAAT. ROTTIRO"~, TEL l1918

NAUTISCH-TECHNISCH BUREAU

TH. DALLINGA MARKTSTRAA T 25 - DELFZIJL - TEL. 235 Le veranciers van alle soorlen nautische instrumenten klokken kijkers th e rm omefers - pyrometers etc.

ZEEKAARTEN

N. V. Suheepswel'f "VoOl'uitgaug" Gebr. Suurllleijer

EN BOEKWERKEN

E. KIDERLEN's JENEVER

FOXHOL (HOLLAND) TEL. 172

OUDE GENEVER

DRY G IN LIKEUREN

ADVOCAAT ETC MERK

HOOGEZAND (NA AUTOMATISERING 2274-K5980)

VRIJKUI1'HIl ( TJA P TOEWAI'I)

NED. STOOMBRANDERIJ & DISTILLEERDERIJ GEVEST I GD 1860

SCHIEDAM

.. .

F LAM E · .... RRESTERS

( niel/ wzi/lle ren v/amkerende

A N KER -vei/igheids-roosters)

GOLD STAR ACCU GEEN

ALVE

P ... T RIJS P DOR T EN

in alle typen en grootten: SC H EE P S RAMEN L I C HT. EN O EKRAN DEN D E KSC HR OE VEN T ANK D EKSE L POORT E N

MAAR

SC H O T SC H U I VEN

oII ETEVREDENHEID

Non·fe r ro gie t we r k n a ar m ode l of tek en ing , r uw en bewe r kt

Fabrikante:

GOLD STAR de meest betrouwbare accu

M E TA A L WARENFABR I EK EN

K OP ER G IET E R I J

" HET ANKER" BOVEN · H AROI NXVELO

LCl'erancier

I/an

de

. T E LEFOON N o.7

Koninklijke

M a.rine

NV. NED. TECHN. HANDELM IJ " E N TE H A " ... Iexa nder Goge lwlt! 8 • '. Gra ve nh. ge . T &lefoon 336212

*

VertegenWOOTdlger voor :

fAB RIQUE

NA T IONALE

D ' AR ME S DE GU ERRE HER STAL BIJ LU IK

P I ST OLEN . GEWEREN .

GE W EERM ITR .... I L LE UR S MI T R .... I LLEURS EN BIJBEHO R E N DE MUN I TI E

K ... R .... BI J N E N

* SOCIETE NOUVELLE DES ETABLISSEMENTS BRANDT PARIJS M OR T I ER EN V AN 60,81 EN 120 mm MORT I ER M U N I T IE

Voor lIavellwerkeIl8fJIlK.1/ir H o ll a nc!~ rs zijn de bou·

wers van havenwerken,

smds eeuwen. BOS & KALlS, mei ja renlang. e rvari ng en grot e ac· tiviteit houdl die roem hoog. Ons mate rieel is in prima staa t en ons personeel goed geschoold.

MAANDBLAD TER INTERNE VOORLICHTING DER KONINKLIJKE MARINE UlTGi\VE Vi\N HET MINISTERIE V"N MARINE DIR ECTIE EN HOOfDIlEDAC TIl., J. "ASNlI( _ Rl. J. TH M. SCHAUOMAN

l~ I"'I_ od 1.100101.

ADRES ItEDACTE. EN "OMINISTRA TIE : MlNISrElt1E VAN HAIUNE I(ONINCLNNEÇItACHT 12 _

TElE'. 112210_ J . 51\ _

DIN HAA,ç

ItIDACTII . COMMIS"I • 1/_ W. ... d. OoM.'. t.oHn , K.pI. t..... 11...

R. M. c.o-rln. tL K<>I. d.< ~n. W. J. Y. ihol", tooi!. 11_ ,... H A. M. NrctoiI>k.. tooi!. 1/_ 1.100 41. A. J Co tlOll. tf... Iu. U M. L e.n.r ... lult. $d In U P. Nr.:.IotIooo. ~. 1/_ Iu. U W. A. oH Loo. •• L.rt. IIMe .d ISle H R. M. f . f>lH, .. f.bu<. cM V,II .......... t ..... ,/_ Id 10'• •, H. J No_n. tuIL 11_ $d Ilte H J Pt.nIk. tuil. tl_ .d 10'. H J. l . G.qp.. •• K.pI. tht M.o'nl. A. J. M. MIdd.lhofl. luII ,/_ A I.t. U J. Mwlflv.

Voo....Jft ... :

K.pIIeIn

'1_

s....

F. J. Th M . SchMp"'_

INHOUD: Bij de ooorplsGt:

Neder/.an(h morwperlOneel rrGint bij de Bribe vlooi Pag. Handelsvaart.

De nieuwe vloot in aanbouw De da tum van de maand Vraaggesprek met Matr. J. J . P. Koldijk Petrus Plancius .

Vlagvertoon Zonnetje schieten De wereld waarin wij leven Herinneringen aan Hr. Ms. Java De reis van Mahu ~n De Cordes door dè Straat Magelhae! . . . . . . . . . . . .

Straaljagers landen op vliegdekschepen 's Werelds strategische punten - Suezkanaal Reisverslag Hr. Ms. v. Galen . . . .

Lucky Joseph ... .. ....

Waàr de Kon. Marine vaart en vliegt Assaut . . . . .

De bokssport . . . . . .

De sporen van het avontuu r

I

3

•, •• 6

10 11

12 14 18 20 22 24 21 26 27

M u~ ti~

U

Wanneer begint mijn opleiding

30

De Koninklijke Morine .14Jlt f!JI" pry. op tIGIt ,. .tellen dot hel edt.Jel'Iereft in dil or,..,. uiuraard het uerkrij,en UCIII voor,*,," voor lewrGlltÏel .... de Koninklijke Morine niet kon inhouden.

HANDELSVAAR T BESCHOUWINGEN OVER DE TANKERV AART •

Kapitein ter zee S. Dobbenga en Kapitein F, Edens

bodem biedt voor onU! groeiende Industrie niet voldoende grondsloUen. Bijna alles moet van bui·

O

NZE

tenaf

worden

aantevoerd.

Indien

de

vrije vaart voor N"ederlnndse schepen 'ZOu w.ordon verboden, zouden wij binnen een week CU I werkeloos hon gerend volk <:ijn." .)

'W\l weten dat

wij Nederlanders een zeevarend volk zijn. Onze koopvaardij, zee· sleepvaart e n uevliSerij ~n wereld-

bekend. De laak

van de

een seMe vraaggesprekken te hou-

den met mensen die de handelsvaart bedrijven. De onderwerpen zijn vele: houtvaart, kustvaart, teevlsserU. tanke .... ,vaart., en~. een schier eindeloze reeks.

Omdat het hemd nader Is dan de rok en

zonder olie de Koninklijke Jl,farlne niet kan varen, hebben wij besloten de tankervaart ons eerste onderwerp te doen

l

ZO bevond dan UW redactie :dch op een koude JanuarImorgen in het warme kantoor van kapitein Eden! van de a.p.M. om er het vraaggesprek te voeren e n uit ,-;ijn mond lets te horen over deze tankervaart. Kapitein ter zee Dobbenga, adviseur voor handelabescherming was onm tweede vmagbaak. waar we blij om waren omdat we loch ook een aantal militaire vragen op ons hart denken te hebben.

Koninklijke

Marine Is het waarborge n en bevorderen van de ongestoorde handelsvaart.

Teneinde onze lezen! meer .vertrouwd te maken met de Nederlandse handel,v wart hebben wij het plan In bet jaar 1952

<ijn.

Een ,v raaggesprek or Klinkt zo dertig. Is het ook niet geworden, hoewel we echt plechtig begonnen: "WJlt u ons iets vertellen over de geSChiedenis van de tankervaart 1" VriendeUlk lachend kijkt kapitein Edens ons kringetje rond. WoU herinneren onl dat 'dem gezagvoerder midden In de oorlog met zijn tanker In Seapa Flow lag en dat wij t oen langszij gingen om olie te laden. Toen had hij ons ook vriendelijk aangekeken en welkom

gemaakt met een zelfgetrokken eeht Hollands schilletje _ toen hadden we gepraat over zinkende schepen en over het einde van een oorlog - nu zullen we pmten over het bouwen van schepen; er Is wel veel veranderd, bedenken we en het flIbt door onl hoofd hoe weini" jaloers wij toen op hem waren, op zUn door de vijand geliefde torpedodoel.

'IWeet je", zegt-Ie. "tankervaart, ja. oaarmee bedoelt u natuurlijk het zee.. transport van aa rdolieproducten. Er la wel wat vaart met beruol of teer, traan of eetbare .olie, maar de aardolie Is toch verreweg de hoofdschotel. En dat Is een jong bedrijf, Is elgenUlk pal begonnen toen In Amerika petroleum aangeboord werd, en dat was In 1859 dWi nog gee n 100 jaar geleden. Lampolie heette het toen, omdat het voornamelijk In lampen gebruikt werd en In 1861 liet een pientere knul In Londen vijf vaten ervan uitkomen. H outen valen waren het natuurlijk, die veel plaats Innamen en zwaar waren. Die eerste vijf ,v a ten waren gauw leegverkoe;ht en nabestelIlngen VOOr steeds grotere aantallen volgden snel.

De lam polieproducUe wal echter &TOOt en de prijs dus laag, althanll maar heel klein In vergelijking met de prijl van de vaten, zodat al heel gauw geaoeht werd naar een manier om van deze vorm van verpakking af te kome n. Daar kwam nog bl,l dat, hoe goed de vaten ook .restuwd werden. er altl,ld lChadelijke ruimte overbleef en.. .... de lading wa. ge.vaarlijk zodat de equipages voor dit IOOrt schepen gel"Otuield moe!ten worden. In 1863 reeds werd een I,lzeren zeilschip, de "AtlantIc", voorzie n van speciale sllngerschotten voor het vervoer van onverpakte olie, In dienst gesteld, maar het heeft tot 1877 geduurd, dus koud 75 jaar geleden, voor de eerste echte tanker gebouwd werd. Die eer komt Allred Nobel toe, u weet wel van de Nobelprijs. Deze Zweedse zakenman had zich In 18TI aiS petroleunlindustrleel In Baku gevestigd en was WlLarschljnltik betnvloed door de manier waarop de Russen onverpakte olie op de Wolga transporteerden:. Hij liet In Zweden een echte tanker bouwen, de .. Zoroaster", die lampolie ging vervoere n tussen Baku en het Wolgabekken. Op de Atlantische Oceaan, ,voor het vervoer tussen Amerika en Europa, waren ze toen 'Zo ver nog niet. Daar werd nog

1

ltee<b gehannesd met in vrac:ht- e n passagiersschepen Ingebouwde lanks.

Dit was een gevolg van een groot probleem In de tanke rvaart, namelijk de retourlading. Het vervoer heelt plaat. van de bron naar de afnemer Cn n ie t terug, terwijl het. schoonmaken van ruimen om lets anders dan olie te vervoeren In dle dagen een oneeonomllChe zaak was. Daarom geloofde men niet dat schepen u ltalultend ~bouwd voor olietransport eco nomisch wude n zijn.

Toch w erd, tegen veel oppositie In, In 1885 In E ngeland de eerste ocea antanker op stapel gezet.

Die kunt u eigenlijk

huidige schepen.

"CIUe k auf" Wali de

beschouwen als een prototype vlln onze natlm.

Glück au'" van 12 à 1300 Ion heert. bewezen dat tankervaart wel degelijk lonend wal 7.Odat daarna geleidelijk aan steeds meer tankers In d(!

Deze

Wll.ft kwamen.

Hoe de zaak mch ontwikkelt, vraagt u?

Oeh, dat Is h eel eenvoudig uitgelegd.

Ziet u, reeds In 18&1 werden In Amerika proeven genomen met scheepsvoortsLuwlng door verb ra nding van olie. De voordelen zijn eno rm. zindelijkheid, volkomen gebruik van schadelijke ruimten, korte laadt.{jd, meer warmte bij eenu-Ilde brandstofgewicht, arbeidsbesparing en gemak kelijk con trol ee rbare kwaliteitselaen. Daarom werd ijverig gezocht naar een goede methode om olie toe te passen bij de voortstuwing van schepen. Toch zou het tot de eerste wereldoorlog dure n. Zelfs In de alag bij Ju Uand waren verreweg de m&'ste lChepen nog kolenstokers. Op het ogenblik is ruim 60 % van de wereldscheepvaart olIestokend en de bunken!t!l:tlonl liggen over d e h ele wereld verspreid.

Om overal de bunken!taUons van oUe te voorzien zijn grote aantallen tanken! nodig, die daardoor ee n .van de belangrijkste schakels vormen In de wereldeconomie.

Het e nthouslall1Ul waarmee de Duitse onderzeeboten probeerden de tankers uit de co nvooie n te aehlcten wijst ook wel duldellJk op het belang van a lleaanvoer.

Het hoofd van het " Martne-department" van de An glo Saxon. H. W. Rowbotlon.

Japanse greep wisten te ontk omen en in '42 naar Australli:! konden komen hadden dit te donken lIan de geniale voo rzorgsmaatregel van de bevelhebber ZeestrUdkracht.en Oosten, die drie tank ers ~ had opgesteld, da l de schepen olie konden laden."

Wij raken door dit verh aal wel e rg overtuigd van het belang van tankers voor een marine die zeewege n open moet houde n. die van vele ver uiteenlIggende bases gebruik wil maken om haar schepen lang op zee te houden en natuurlijk komt hierdoor de logische vraag In ons op "Hoe zit het dan met de wereldtankervloot , hoe Is die verdeeld over dc verschillende landen 1" Het antwoord Is onderstaand staatje, de wereldtankervloot in duizenden tonnen draagvermogen op 30 Januari 1950. van de wereld of 32.'7% • Ver. SI. v. Anlerlka 8.698 5.430 of 20.4% • Gr.-Brlttannli!

3.532 of 13.2% • Noorwege n 2.'719 ot 10.2% ( ' ) Panama 920 oC 3.5% • Frankrijk 829 of 3.1" Nederland 525 of 1.9% • I tallê 525 of 1.9% Zweden 299 ol 1.1% • Canada 283 of l.l 'Ao ArgenUnlê 253 of 1.0% • Denemarken 190 of 0.'7% 150 of 0.6% Anderen tewme n 2.040 of '7.5% • Lid va n het Atlantisch pact . (.) Bijna alle e ige ndom deelgcnol€.'II AtlantiSCh pact.

WIJ krijgen visioenen en zie n o ns In nieuwe onderzeebootjagers om tankerconvoolen heendraaie n, vragen wat nu we l de voornaamste t ankerroutes zijn. en onUl gasth ee r vt!rtel t weer: • "Tankerroutes. logische vraag, maar zo· lets Is er eigenlijk niet. Van de afscheep· haven bH de vindplaatsen varen de tankers uIt, de hele wereld over. Hct Is eigenlijk een wilde vaart. Wle op een tanker ,vaart zal de h ele \\-ereld wel zien. Natuurlijk. het !elt dat er In het algemeen gee n ret ourlad ing Is hee!t wel Invloed. Daarom name lijk iS de grote tanker de meer eco nomlsc:he. Er wordt

1'rsS'It.

•

Nederland'e torpedobootjager wordt op zee door tanker van brandstof voorzien

heeft da n ook In een rede In 19<17 de tankerbemanningen geprezen om hun doorzettingsvermogen en plichtsbetrachting In moeilijke jaren. "Zonder de onve~hrokken t!l:nkerbemanningen", Ull hij. ,,zou de Slag om Engeland niet ee ns gevoerd laat staan gewonnen hebben kunnen worden."

Ziel u. zonder olie kunt u niet var en, en ook niet vliegen, zonder tankers ligt de marine lan p de kan L "Neen", onderbrak kolonel Dobbenga onze gastheer, ..de schepe n die aan de

2

dan ook naar steeds grotere schepen gestreefd en de bouw van ee n tanker van 40.000 ton lijkt zeer wel mogelijk.

De enige beperkin g is eigenlijk de diepte van de havens op het trajeCt en de dokmogelijkheid. Zo zijn grote tankers, z0als de huidige 23.000 t onners wel dege.lijk aan ee n bepaalde route gebonden, en Gibral tar als reparatIegelegenheid.

Mllltalre overwegingen spelen natuurlijk bij de bouw van handelstankers geen rol. Daarom Is de snelheid waarvoor ze gebouwd worden de meest eco nomische \'aart van 17 tot 15 mijl en snelle rond-

reizen worden bereikt door het verblijf In de havens drastisch te beperken. Ee n mod~rne tanke r kan laden ot louen met een snelheid van wel 3000 to n pe r uur.

"Maar hou Is dan de verdediging va n tankers?" vragen wij. .. Ach", luidt het antwoord, "een tanker Is het meest zeevaardige schip die de %eelin bevaart, de tankwaamen en de schotten wrgen voor een zeer sterk verband In hel aehlp. Er Is geen gevaar voor verschuivende lading. er is geen kans dat lulkhoo!den Inslaan. Natuurlijk zijn de velllghelclsmaatregelen strenger dan op een ander schip: behalve op de speciaal daarvOOr bestemde plaatsen mag ne rge ns gerookt worden. De In de tanken aanwezige dampen w.orden afgevoerd door ontgasslngspijpen die langs de masten. hoog boven het schip. uitlopen.

Op iedere tanker kan stoom gezet worden ter blusalng van een eventuele brand, tc rw\l l bovendten In Iedere tank samengeperste lucht kan worden geblar.en. Dal Is belangrljk. In de oorlog, na een torpedotrefrert Is me nig &ChIp hierdoor behouden geoleve n. U Weet wel, hel pr incipe van het omgekeerd e ilas In water.

Het grote gevaar Is een trerter In de machinekamer IJL in de ketelrulmen. ee n ketelontplofIlng leven over het algemeen direct gevaar op dat het hele schip meegaat, maa r daartegen hebben vele sch epe n tu uen de ladi ngta nkS e n en het achterschip twee geheel doorlopende lJChotten. waartUSgen zich water bevindt. Dit allet Is echter In vrede~d even bela ngrijk a ls In oorlogstUd. Uiteraard zal er bij oorlogsgevaar wel antiluchtgetehut op de schepen komen en zullen ze apparaten meekr'l,lgen om nevel te make n. maar oo rlogachepen en bovenal vliegtuigen zullen het hem moe ten doen. Daarom waren In de oo rlog een aantal tankers voorzien va n ee n vliegdek zodat ze zelf l'en paar vliegtuigen mee konden nemen. MAC-shlps heetten ze merchant alrcraft. carrier, maar door' hun lage maximum vaart hadde n ze alleen de langzame Swordtlah· vliegtuigen. VOOr de onderzeeboot beltrijding echter onbetaal baar en u moet de morele waarde niet uitvlakken. Ik heb meegemaakt dat een tanker machineschade opliep en uit het conv.oal vld. zodoende ee n Ideaal doel worde nd voor een onderzeeboot. De bemannlni snapte dat natuurlijk ook en weigerde In de machinekamer te blijven werken. Er werd toen w'n S",ordC\.sh op POSt gedrukt, als maa r kringetjes vliegend om het schip met het resultaat dat Iedereen volkomen ge rust gesteld en ûch weer ve11lg voelend aan het werk trok en het schip zich SI)Ge(!lg weer bij het convool kon voegen .

Daarom ook zijn we blij dat d e marine de Karel Doorman heeft.

Hoeveel olie Nederland moet Invoeren vraagt u? Dat Weet Ik ni et precies.

W.el weel Ik dat we met eigen boorInstallaties In dit land ongeveer ee n derde "an de behoefte dekken . De r est w.ordt aangevoerd. De raffinaderij In Rotterdam heeft een capaciteit van 6.000.000 ton per jaar, maar ja, daarvan wordt natuurlijk weer gcl!xportee rd.

Bijna a lle ruwe olie voor die r&!fl naderij wordt Ingevoerd, houden JullJe ons die vijand man r van het kleed dan blijft de :r.aak wel draaien en kunnen jullie zelf ook blijven varen ......

"Houden jullie ons de vtland van het kleed." We hebben geen vragen meer te ate~n en als we afscheid genomen hebben van onze gastheer van wte we ondert uue n nog gehoord hebben dat In April h ie r te lande de kiel gelegll. zal worden voor 15 nieuwe grote tanken omdat de vloo t nOf/: steeds te k lein I.s en de ollebehocfle zich nog uitbreidt, blijft het In onze oren l uizen : " houden jullie ons de vijand va n het kleed." .) Zie .. Vlagvertoon" in dit nummer.

D e m eu we vloot m opbouw i'**** ttt**t4=tt* ttt*i· ~H tHt* * * tt tt**tt tttttttttt.# #4: tttttttt**tttttttt*ttU ttt

o

P de tniet in de grote werkkamer van de Vklgofficler materieel beU de tetefoon.

" Ja .....

"Die sets kan je er wel in brengen, maar alle, ligt al tx1.!t en daar moet ;e je (l(J.n houden", ant1DOOTdt vice-admiraal Stam.

•.Belli&t niet groter, het kan niet".

"Je kunt doen wat je wilt, als je maar binnen die afmetingen blijft".

"Die zijn op 1956 "eplanned".

"Ja, mooi. Dag . . .n .

Di t telefoongesprek, de heUt ervan eigenlijk, daar men. niet eens behoeft te weten, waarover de andere partij praat, is wel een zeer merkwaardige karakterisering van het werk. dat op deze plaats wordt verricht. Het ligt allemaal vast, in begrotinpen, in tekeningen, in $iaten en tabellen. Zo moet het worden en niet einder", zo'n "chip ia zo en. zo flToot, er kan m/Ulr zoveel in, het =p niet zwaarder worden en dan en dan moet het klaar zÜn. Men zou zich QelukklQ kunnen voelen temidden van zoveel zekerheden, ware het niet, dat er zoveel Ofmtandigheden hun invloed op het proQTamma van de bouw van de nieuwe oorloQsschepen uitoefenen, omstandiQheden, die men lang niet zo tXUt In de hand heelt, dat men er bij wijze van spreken dagelüks met zün neus bovenop moet zitten , om de onlwikkeUnQ en de QToei te blijven beheersen. Maar daardoor wordt het ook een groots en boeiend lIpel van krachten, die men voortdurend moet letden en combineren.

Voorspellingen over lange termijn kan de admi raal niet doen. Een over.dcht geven van de stand van zaken is lets gemakkelijke, hoewel altijd nog wel een vrij Ingewikkelde

zaak. Daarbij mogen wij de bron, waaruit de gelden vloeien, dle dlenen om al deze Uitgaven te betalen, de begroting namelijk, bulten beschouwing laten. Van jaar tot jaar toont de begroting een bepaald bedrag, dat in het bijzonder voor de bouw van de SChepen mag worden besteed en daar heeft

men zich aan te hou~n. Ook daar dus llggen de dingen vast.

En wat er op het ogenblik onder handen Is, sommige schepen zelfs al sedert enige jaren, mag wel bekend ver· ondersteld worden. Daar zijn de belde kruisers, de vier ondet7..e(!bootjagers (het programma omvat er twaalf in totaal) en de vier onderzeeboten, die nu nog alleen op papier bestaan. Straks komt er dan nog een aantal mijnenvegers bij, maar die komen op de tweede plaats, daar van· zeUsprekend de schepen met een strategische taak voor· rang hebben. Nederland moet zo spoedig mogelijk "een vol· waardige vloot hebben, In de eerste plaats om daarmee de voor de hand liggende taak van 'beschennlng der koopvaardij op ons te kunnen nemen en verder om te voldoen aan de verplichtingen, die ons land in de North AtlantIc Treaty OrganisatIon (N.A.T.O.) op zich heeIt genomen.

Eerst dus de schepen voor operationele doeleinden.

De krulsers zullen dit jaar nog proefvaren. Waarschljnlljk zal de "De Ruyler", die In aanbouw Is bij WUton·Fljenoord te Schiedam, In Augustus zo ver gereed zijn, dat dit sch1p dan zijn proeftochten Zal kunnen beginnen en zoals de zaken er nu voor staan, zal de "De Zeven ProvincU!n" drie maanden daarna aan dC7.e proeven kunnen worden onderworpen.

Het alles overheersende vraagstuk, dat gedurende de afgelopen jaren de ultwerking van Vlijwel alle details heeft bepaald, Is dat van de ru..lmtc. Men herinnert zich, dat het gebrek aa n ruimte op de kruisers heeft geleld tot het besluit, om af te stappen van het al-oude systeem van de bakken, die weliswaar als militaire eenheid van personeel zullen blijven bestaan, maar niet als vorm van samenleving aa n boord van de schepen. Dit was een zeer ernstig beslult, niet alleen omdat de marine hiermee brak met een eeuwen· oude tradJtle, maar omdat het s telsel van de bakken zo voortre.Uelljk was voor de verhoudingen en het werk aan boord. Op dc kruisers zal men niet meer aan de bak eten, maar in de caletarla en dat zal een hele ommekeer zijn.

Om een Inzicht te geven in een van de talloze kleinere problemen, waarmee men met het oog op de ruimte had te kampen, halen wij hier het voorbeeld aan van het speciale kommaliewant, dat het cafetaria-systeem vereist. Dat moest ontworpen worden en nu zal er aan boord van de knrlsers ook wat dit betreft lets nieuws komen, een metalen plateau,

zo ongeveer als de Amerikaanse marlnc kent, maar aangepast aan het menu van de Nederlandse marine. Dit menu kent bijvoorbeeld de snert en de rijstschoteJ, zoals nasi goreng. De7.e heerljlkheden behorcn uit een diepe schotel te worden gegeten. Dus zijn er In het Nederlandse plateau drie vakken gemaakt, voor vlees, groenten en aardappelen, en wa nneer cr dan snert is ot rijst, dan komt er een afzonderlijke schotel bij, dJe precies past In een van de vakken, zodat hij zeevast staat. De schotels passen In elkaar, de plateaux ook, zodat hel kommaliewant zeer weinig ruimte inneemt, wanneer het Is opgeborgen.

Hier Is behoorlijk over gepiekerd, voordat men een oplossing had Maar hetzelfde is hel met al die dulzenden dingen, die er nan boord van een schip zijn en die- nodig zijn, om dat schip te laten varen. Zo Is het gegaan met dc vuurleiding, met de electrlsche leidingen, met de mach1nes ~en de motoren, de radar en al het overige.

Maar In leder geval staan de beide achtertorens nu op de belde kl'Ulsers en 'als het goed Is, zullen de andere torens ook zijn geplaatst, wanneer men dit onder ogen krlJgt. De voortorens zijn klaar. Alle kanons zijn beproefd op het schietterrein nabij Pctten. Daartoe hebben zij hun eerste vaart gemaakt, zij het dan op een zolderschuit door het Noordhollandsch kanaal! Nadat zij geschikt bleken te zijn, heeit de marine ze overgenomen. Zo gaat dat nu eenmaal!

Er Is een tijdschema voor het gereedkomen en het plaatsen van de vuurleiding, de radar en al die andere Installaties, dio niet op de werf, maar elders in den lande worden g& maakt. Wanneer zij klaar zijn, worden zij In het schip gebouwd. De machlne-installatles stonden vanzelfsprekend boven aan. alleen al om de eenvoudJge reden, dat het schip voldoende stabiliteit moet hebben, om de zware geschuts· torens _ zeventig ton leder - te kunnen plaatsen.

Onder In de kruisers liggen ook reeds alle electrlsche lel· dJngen en naarmate men hoger kwam, Is men gaan ult· splitsen en distribueren.

In de oorspronkelijke plannen iS gedurende de graduele afbouw geen noemenswaardige wijziging gekomen. Dat kon ook lastig, daar men In de eerste plaats aan de b& grotlng was gebonden en verder vele onderdelen zo nauw samenhangen, dat eventuele veranderingen op een detail tot gevolg zou hebben, dat men op tal van andere punten weer wijzigingen zou moeten gaan aanbre ngen. Zo zijn dus de bestellingen bij de Nederlandse Industrieën en ongeveer negentig procent wordt hier te lande gemaakt gehandhaafd Dit percentage geldt ook voor de jagers.

Deze schepen zijn In aanbouw bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij, bij WUton-Fijenoord en bij De Schelde In Vlissingen, die er twee heeft. De belde andere werven hebben er leder een. R.O.M. Is de penvoerder voor de jagers.

3

fabricage en de aiwerking. Voor de kruisers wordt staa l

Aan het einde van dit jaar of in het begin van 1953 zal de eerste jager, vermoedelJjk di e van de R.O.M., aan zij n proeItochten kunnen begin nen. Het grootste deel van de machines s taat er daar al In, maar de bewapening Is nog niet aa n boord.

En dan te ns lotte de onderzeeboten. Ongeveer drie jaar zijn de scheepsbouwkundigen van het ministe rie bezig g& weest met het samenstellen van een ontwerp voor dit nieuwe type. Dit Is de reden van het feit, dat er van deze schepen nog geen kielspant Is te "Je n. Duizende n tekenln· gen hcc.lt men moelen maken, voordat men dit ontwerp geheel o nder de knie had en met een boot voor de dag kon komen _ op papier - , die een zo bevredigend mogelijk compl'omis belooft te zijn tussen alle eisen en wensen. Nu Is het definlUeve ontwerp bijna gereed en de eerste materlcelbestel1inge n zijn geplaatst.

Zo is de bouw va n een nieuw oorlogsschip een ingewikkelde e n lang duri ge bedoening, die vele marInemensen gedurende geruime tijd bezig houdt Dit Is voornamelijk - allhans nadat de ontwerpen gereed zijn - een controlerende taak, want de m arine stelt zeer h oge eisen aa n het materieel, de

DE

IIATU~I

DEgeleden, 27sle Februari 1942, nu Is de datum

tre!lelljk staal, met een hoge trekkracht, maar dit mate· Meel eist bijzondere zor g met de verwerking. Het. Is veel moeilij ker te lassen dan de platen van staal 37, die voor koopvaardijschepen worden gebruikt . Alleen de beste vaklleden onder de lassers komen voor cUt karwei In aanmer· king en zij moeten dan nog om de drie maande n een proef afieggen. Het spreekt vameU, dat dit de vakbekwaamheid van h et personeel te n goede komt.

Een a nder bijzonderheid Is de toenemi ng van het electri· sche vermogen van de kruisers. Deze sch epen zullen straks een vermogen kunnen opwekken, dat In staat is steden zoals Leeuwarden en Maastricht geh eel van electriciteit te voorzien, zowel wat betreft de huishoudelijke beh oefte als dl e van de industrieën. A1s het dringend nodig is, zo bes loot vloo<admlraa.l Stam dit overzicht van de stand van zaken bij de nieuwbouw, zal 7.o'n kruiser ook inderdaad slroom aan de wal kunnen leveren, dus als hulp-centrale dienst kunnen doen, m aar schrijf daar nu maar niet teveel over..... !

VAN DE

tie n jaar die ten eeuw lg,~ dage in onze Mari ne bekend zal blij ven als een van de meest. heroTsche uit onze maritieme geschiedenis. De dag van de slag In de Javnzee.

De geschiedenis van deze slag Is reeds door velen op alle rlei wljzen beschreven. Men ke ILt de gebeu rtenissen. Nederlanders. Engel9Cn, Ame rikanen en Australiërs leverden na Penrl Harbour leder hu n aandeel in de strijd tegen de opdringende Japanners. Reeds vele schepen waren In deze gevechten te n onder gegaan. Singapore was gevallen, Borneo, Celebes, Sumatra, Bali en Lombok reeds voor het grootste d<!el bezet.

Maar nog was er een kleine, zij het uite rst geringE! kans om Java te behouden. },fen kon en moch t niet oPf!:even omdat ook tlldwlnnen een gebiedende eiS was. Als Indië verloren was, waren daar nog Australië en BritsIn !.lë waar men koortsachtige maatregelen trol om de Indringers een halt toe te roepe n.

In een laatste uiterste poging om een bezetting- van Java te voorkomen organiseerde men een Western en Eastern Striklng Force W8al"V8. n de eerste. gebaseerd op Tandjong Prlok, gedwon~ n door de hevige 1uchtaanvallen spoedigwerd opgeheven. De krUisers HMS Exeter en HMAS Perth evenals de grote Britse jagers Jupiter, E ncounter en Electra werden vandaar naar Soerabaja gezonde n om dAAr de Eastern Strlkin g F orce te iaan versterke n. Deze omvatte toen de kruisers Rr. Ms. De Ruyter, Hr. Ma. Java en USS Houston benevens de Nederlandse torpedobootja gers W itte de With, Kortena er ~ Banckert en de Amerikaanse t orpeoobootja gers Edward!,.

Alden. Ford. Paul Jones en Pope.

De 26ste Februari 1942 kwamen er berichten binnen di e er onmiskenbaar op wezen dat Japanse konvooien In de Javazee op w eg waren naar Java. Op de middag va n deze dag hield Schout bU Nacht K. Doorman met zijn commandanten voor de laatste maal krijgsraad.

Men besloot om voor de kusten van Madoera en Rembang te blijven kruisen om aJdaar de Japanse convoolen te kunnen opvangen.

Hr. Ms. .. Banckert" lag zwaar beschadigd In dok, en kon niet mee. Aan de Amerikaanse jager Pope werd dag en nacht gewerkt om haar alsnog l\jdl g klaar te krijgen. OndankS dat de andere schepen ook schade hadden zouden z\l toch uitvare n om met Inspanning van alle krachten te proberen de vUand de voet dwars te zetten.

4

52 gebruikt; de platen komen uit Oostenrijk. Dit Is voor·

Gedurende de nacht en de ochtend van de 27ste kruiste men benoorden h et eiland Madoera. Na :bet binnenkomen van een verkenningsbericht zette men koers naar het eiland Bawean alwaar zich ten Oosten daarvan een Japans convooi zou bevinden.

Inplaats van het verwachte oonvool bleek het een vtlandel\jk dekklngseskader te zUn. Direct begon zich een artilIerleduel t e ontwikkelen tussen de gealli· eerde en de Japanse kruisers over een afstand van 14 mijl. Voor de lichtere schepen was deze afstand echter te

-2 7 Februari 1942

*

-

Slag , in d. Ja vaze e

-

I I

grooL Schout bl! Nacht Doorman aarzelde geen ogenblik om deze afstand te verkle inen.

E .. /.root gevaar ontstond toen een zeslal apanse torpedojagers een torpedoaanval uitvoerden. Door de geallieerden werd onmiddellijk het vuur verlegd, waarop de torpedojagers zich In een rook- en nevelgordijn terugtrokken. Het gehele gevechtsterrein werd hierdoor echter onoverzichtelllk. Een uur later werd HMS Exeter zwaar beschadigd e n moest terug naar Soerabaja. Hr. Ms. Witte de Wlth k reeg opdracht de kruiser te escorteren. Door het uitvallen van de Exeter ontstond enige verwarring In de geallieerde gelederen en men Ulg zich genoodzaakt de neve l a~paraten In werking te stellen om de vijand het zicht op onze bewegingen te ontnemen.

Telkens werden bellenbanen waarge nomen en In de namiddag brak Hr. Ms. Kortenaer, getroffen door een torpedO, volslage n In tweei!n. HMS Electra zag zich In het rookgordijn plotseling voor 3 Japanse jagers geplaatst en werd volslagen ve rnietigd. Uiteindelijk slaagde men e r in de oorspronkelijke formatie weer in te nemen en front te maken naar de vtla,nd. Men was wel bijzon der gehan dicapt door het gem ls van vliegtuigen.

De Japanners werde n door hu n verkenners constant op de hoogte gehouden

van de geaJlieerde bewegingen , telWijl de Strlklng Force de Japanse verp1aatsingen maar moest gJSlien .

Ook de invall ende duisternis bracht geen uitkomst daar het een heldere maan· nacht was terwijl de Japanners al de bewegingen van de Striklng Force met

magnesiumlIchten markeerden. Daardoor

w erd het onmogelijk gemaakt om o ngezien door te dringen tot de eigenlijke lnndlngsvlooL Telkens weer vond men de Japanners die de weg kruisten. Na een weinig resultaat aCwerpend artilIerieduel besloot Doorman te rug te trekke n onder de Javaanse kusL De gelederen waren gedu nd. De Engelse jager Encounter was de hoofdmacht kwUt geraakt. De kleine Amerikaa nse jagers moesten terug wegens brnndstofgebrek.

Tot overmaat van ramp explodeerde de Britse jager Jupiter In een mijnenveld, zodat de Striklng F orce uiteindelijk nog bestond uit Hr. Ms. de Ruyter, Hr. Ms. Java, USS Houston en HMAS P erth.

Het was geen reden om de str ijd op te geven en Schout bij Nacht Doorman koerste NOOI·dwaarl.s waarbij de drenkelingen van de Kortenaer gepasseerd werden, die men echter geen hulp kon verlenen met het oog op het onderzeebootgevaar.

Midden In de J av8Zee- heeft zich tenslotte het laatste deel van het drama afgespeeld. De vier geallieerde kruisers hadden daar een ontmoeting met twee zware Japanse kruisers. Het w erd een strlld op leven en dood. Aan belde zijde n vleien treffers, doden en gewonde n. Het was kwart over elf In de avond toen belde Nederlandse kruisers Hr. Ma. de Ruyler e n Hr. Ms. Java hun dodeLUke torpedotre!fers Incasseerden.

Belde schepen vonden een gelijk einde: :t.lI raakten zo fel in brand dat aan blussen niet te denken viel. Schout b ij Nacht Doonnan ging m et 7.ijn vlaggeschlp ten onder.

In een verslag In de New York Tlmes Ma'gazine laze n wij, in een arUkel over de belevenissen aan boord van USS Houston, over deze laatste phase van de strijd.

De ,.de.,Ruyter" moest door de beflUlnnlng worden verlaten. Ze zonk in enkele minuten. Haar ,voormast bleef nog enige tijd boven water, tot een h evige explosie het schip aan het gezicht o ntt rok. H et opmerkelijkste in dit verslag was echter de laatste order van de Schout bij Nacht Doonnan waarin deze terwijl Hr. Ma. de Ruyter zinkende was de Houston en Perth opdroeg: Verleen geen hulp aan overlevenden stop stoom o p naar Batavla.

DIt betekende, dal voor Schout bij Nacht Doorman slechts één belang gold : dat van de geallieerde oorlogsvoerlng. Daarvoor moest alles wijken. Noch zijn eigen leven, noch dat van zijn mannen kon hij daarboven stellen.

Matroos I

J. P.

Koldijk vertelt

• Op uitnodiging van de UNO heeft de ma/roos I

J. P. Koldijk met andere t1foeV(1ardigden van de ~trtidmachten uit die landen, welke aan de strijd legen Noord-KOTea. deelnemen een Tondreis door de Verenigde Staten en Canada gemaakt. DOf!I hiervan was o.a. de bevolkin.g op te wekken zich op te geven 1'113 donor voor de bloedtransfusie len bate van de militairen IUI.", het front.

Hieronder vertelt hij iets van zifn belevenl.ssen.

NI

U is tllIet> achte r de rug en ben Ik

een paar dagen hier In Holland

waar het precies Is zoals Ik het stew.s In m'n gedachten had. kil, guur en regenachtig. Ik sla hier op het achterbaicon van de tram alsof Ik nooit ander!; had gedaan. En wanneer Ik terugdenk aan de \lool'bUe maanden dan Is het nel alsof Ik een wonderlijk mooie droom heb gehad, maar het Is a llemaal echt geweesL

Als ik daarover ga vertellen dan kan Ik wel altijd doorgaan. Wanneer Ik 80 jaar ben dan zal Ik er nog over praten tegen mijn achterkleinkinderen, omdat je er nooit over uitgepraat kán komen.

U moet zich dat voorstellen hoe dat aUet; gegu~ Is. Aan boord van Hr Ms "Van Galen Is mijn plaats. en we voeren In de Koreaanse wa.tercIL Niet zo maar ge2:E'1l1g- varen maar constant patrouilleren, alsmaar spanning, steeds de wetenschap dat er lets zou kunnen gebeuren, al Is h et dan maanden goed geguan. Toen Ineens moest Ik bij de commandant komen, de KlU. Valkenburg. Ik: was me van geen kwaad bewust, maar je haalt je toch van wies In je hoofd. In ztln hut WRren de eerste olflcler en de schipper bU hem en daar werd me toen aangezegU dat Ik naar Tokio moest gaan. men had mij uIlgezocht omdat Ik de meest volmaakte kaaskop had. het had lets met bloedtransCusle te maken. en Ik zou alle .opvarenden moete n vertegenwoordlglen. Daar kon ik het mee doen, en Ik op stap met m'n model gepakte koffertje per vliegtuig van Suebo naar Tokio. Nou. daar begon het al aardig op een droom te lijken. Ik werd ondergebracht In een voor de Amerikanen gereserveerd hotel. Daar ben Ik vier dagen gebleven. ze namen m'n unlform en persten het op. ze vroegen J:)f Ik onderscheidingen had en toen dat niet het geval bleek te z:l,jn k reeg Ik een lintje als held van Korea en een lintje van de Unlted NaUons.. M'n kott(>rtje werd nagekeken en toen het

weer ingepakt werd was het een luxe Inhoud. Wonderheerlijke scheerzeep, prachtig ondergoed_ Ik mocst alsmaar In dat koHertje kijken. zo mOOi was het. en dat was nog maar het allereerste begin. Overigens was Ik daar niet alleen, want van alle deelnemende landen waren daar vertegenwoordigers naar toegestuurd van zee-, land- en luchtmacht. De Australiërs en wij Hollanders voelden ons direct tot elkaar aangetrokken, ongelooflijk prettige knapen zijn dat, Is correspondeer er dan ook nog- mee.

Na vl(>r dagen gingen we met vijftig man In een vliegtuig. Een kolonel had de leiding. 't Ging echt op z'n Amerikaans. wel lollig maar VOOr ons gevoel toch vreemd. toen die Kolonel tegen ons zei: niks geen gezanik. Jullie zegt maar gewoon Jackie tegen me. Daar vlogen we vla Honolulu van Tokio naar Amerika en tocn die aankQmst In Washington. Naar ik hier hoorde was er nog al enige crltlek op h(>l feit dat niemand van de Ned. Ambassade op het vliegveld was. Die kranten mensen kunnen soms behoorlijk vervelend z:l,jn. Die willen je dingen laten zeggen waar niks van klopt en ze vertellen de dingen maar half waardoor de lezers een totaal verkeerde indruk krijgen. Toen wij daar In \Vashlngton aankwamen, wa! ook Juist. z.K.H. Prins Bernhard gearriveerd. Als dan tegelijkertijd de matroos I. Koldijk aankomt. al heeft die dan twee spiksplinternieuwe lintjes. dan Is het niet meer dan logisch dat de nadruk op de Prins valt en niet op roU. Ik l!:OU het me niet anders kunnen denken. En dan. we %ijn ontvangen , nog mooier en beter dan al die andere knapen. W\l werden 's avonds door Prins Bernhard ontvangen op de Ned. Ambassade en dat was la ng niet mis. I k vertegenwoordigde de opvarenden van Hr Ms "Van Galen" maar te lkens dacht Ik "Ik wou dat ze er a llemaal zeU bij ware~l. dat ze het allemaal tegelijk met ,,~ zo

mochten beleven". Die gedachte liet me maar niet los, al die weken niet. Maar zoals die Amerikane n dat .organiseren, daar wordt je sUl van. Die bloedtransfusie, waarvan ze mij verteld hadden, daar moest het Amerikaanse volk warm VOOr gemaakt worden. Nou die Amerikanen verstaan de ku nst. Overal werden we heen gevoerd, en de ene ontvangst was nog grote r dan de andere. Parades werden er gehouden. we werden ge· mmd, gefotografe€'rd tot je er scheel van weN:\. \Ve werden voor de te levisie gebrachti. we werden gel nlervleuwd en we weroen uitgenodigd om .op middelbare scholen en unlverslte.ten lets te vertelleIL Ik heb daar m'n best gedaan.

Niet dat ik me verbeeld dat heel Amerika nu weet hoe en wat Hollanders %ijn, maar in ieder geval zijn er nu toch tientallen aan wie Ik duidelijk heb gemaakt dat wij niet alleen bestaan uit klompenlopende bollenkwekers die genever drinkeIL Ik heb hen verteld va n onze Koninklijke Marine en de gewichtige rol die wij In de oorlog gespeeld hebben, van de Karel Doorm.an en de slag In de Ja.vazee. En het doet Je even pUn te ervaren dat er mensen %ijn voor wle dat allemaal nieuws was, waarvan ze nog nooit geh.oord hadden, maar die toch over andere daarmee samenhangende zaken een oordeel hadden. Maar over Prins Bernhard wisten ze weer alles. daar waren nu werkelijk al die Amerikanen vol van, en dat sloeg op rnU ook weer een beetje terug want Ik behoorde tot dezelfde ?tarlne aiS de Prins, zoals %ij dat beredeneerden. Overal waar wij kwamen, merkten wij dat, In Ncw York, Phlladelphla, Boston, Chicago.

Delrolt en tientallen andere plaatsen.

In Canada waren wij in Montreal en Ottawa. In het begin heb Ik het al gezegd, ik kan er uren en dagen over doorvertellen. Over de vOörtreUelUke ontvangst. door de Ned. Consul te New York, Die mensen van de pers moeten nodig zeggen dat de Ned. Regering ons verwaarloosde. Zo zou Ik m'n hele leven verwaarloosd. willen worden. De betaling was voorlreffelijk geregeld, In alles waren l!:IJ mij ter \\ille en dan het slot.

De oorspronkelijke Op7.et was dat wij in Lake Succes de rondreis "ZOuden beëlndlJten In een speciale ;!lltUng: van de Verenlgde Naties. Och als je bij Truman op visite bent geweest, bij mevrouw Roosevelt thee hebt gedronken, mel Eisenhouwer en Bradley hebt gebabbeld dan wordt je niet l!:enuwachtlg meer ,voor zo'n slotzitting. Maar de Verenigde Naties verguderden In ParUs. Geen bezwaar. In mum van tijd zaten we in een vliegtuig op' weg naar Parijs. En daar wachtle mij de grootste verrassing van de hele reis. De Kon. Marine had het gefikst, en een groter plelllier hadden ze mij niet kunnen doen. Ik kwam daar aan In dat Parijse hotel "George V" en daar stond mijn vrouw in de halL Ik was totaal overdonderd. Hoe Ik daar ooit mUn dankbaarheid voor moet betonen, weet Ik nlet, maar Ik was totaal ondersteboveIL Daar begon het ook weer. Recepties, diners, wat dat betrert h eb Ik In deu weken genoeg gehad voo r m'n hele leven. En toen die ;!littlng waarin mevr.

Rooseve lt tOt ons, speciaal tot ons sprak. Ik voelde op dat moment wel c;ven iets In m'n keel, toen Ik naar m'n vrouw keek en levens vuriger dan ooit verlangde dat alle mannen van de "Van Galen" hierbij hadden mogen %ijn toen mevrouw Roo6evelt eindigde met de woorden: NamenlI mijn land en speciaal uit naam van de moeders, vrouwen en l!:usters die bidden dnt de offers, die thans in Korea terwUle van de vrede gebracht worde n, hun zonen eehtgenoten e n broeders voor de gruwel van een nie uwe wereldoorlog l!:ullen bewaren, dank Ik u, die uit vele landen afkomstig %ijt, voor hetgeen Gij en Uw kamerade n gedaan h ebt en VOOI' de wijze waarop gij de beginselen van het U.N.O.Handvest hebt hoog gehouden.

5

/

etrus Planciu ~,

de predikant die kaarten maakte. ,loor A. DUIF

JA, gij weet, lezer, dat er wel ergens In uw stad een

H ET Is ZO~ rmn krijgt wel <!ens de indruk als men leest

van oude ontdekkingstochten etc., dat die schippers maar voor de vuist weg voeren in allerhande richtingen en m tenslotte wel hier of daar terecht kwamen. Dit was in feite, wanneer zij een speelbal der golven werden In hun kleine scheepjes, natuurlijk maar al te dikwijls het geval Maar nimmer de bedoeling! Altijd wel voeren de zogenaam-

de ontdekkingsreizigers op kaarten. Uiteraard onvolledige en onjuiste kaarten maar toch kaarten. En die kaarten waren getekend aan de hand van allerhande gegevens.

Gegevens van weters en van verzinners en gegevens van legenden en warrige zeemansverhalen met ergens verweg een grond van waarheid. En thuis zaten spitse kamer· geleerden en verzamelden al dC'1.e gegevens. Zij loerden in Portugese, in Spaanse kaarten en 'ZIJ, stukje bij beetje samenvoegend, legden zij het aangezicht van de oude aarde, zoa.1s zij meenden dat het erwt zag.

En dan hadden de mannen van de kleine schepen ook dikwijls nog de beschik· klng over reisjournalen van zeevaarders die vóór hen reeds bepaalde reizen hadden gemaakt. Zo kreeg Hudson een journaal van Weymouth's reizen mee, Barentsz een van Pit en Jackman en de Houtman een van Cavendlsh. Met de kaarten, waarin deze gegevens soms al verwerkt waren, en de gegevens der journaals zelve, konden zij al heel wat vin· den. Maar nimmer de

Een vOO'/'beel.d van een van

oude kaarten.

zijn.

6

Tijkbewerkte

Planclusstraat Is en dan woont gij In een der grote steden, want kleinere stadsbesturen kómen zeUs niet op die naam. Maar wie nu toch wel precies die oude is geweest, dat, eerlijk gezegd, Is maar zelden bekend. Men zou de redacteur van de rubriek "Zonnetje Schieten" er een mooie vraag mee aan de hand doen. En speciaal een vraag voor zeevarenden.

Want deze Planclus, wiens voornaam Petrus was, is een der grootste geografen geweest, die ons land heeft gekend En wat nog meer zal zeggen: hJj Ls de beroemde (In kennerskringen) samensteller van weergaloze zeekaarten, juwelen van zeekaarten.

En juist dit jaar is het vierhonderd jaar geleden. dat deze wonderlijke figuur werd geboren en waar beter, dan in dit tlJd.schrl!t van zeevaarders, zou men lets over hem kunnen vertellen.

Noordelijke dootvaart. Gij kent het verhaal van Hudson die maar, tot zijn barre dood In de Amerikaanse Hudson· baal toe, zocht en zocht naar dat machtige rechte zuigende kanaal om de Noord, dat de schepen rechMoe-recht-aan aandreef op de rijke zoele kusten van de speoerljenrljke

, •

S

,

.

.'

• ,p<

•

A 7.. A Rl

•

•

Aardalobe van Petru. Planciu8, 1614.

Oost. Maar dat niet beslond. Barentsz en Heemskerk kwa· men door de waan van dat kanaal terecht op Nova 2'.embla en zij waren niet de enigen die strandden In het eeuwige ijs en daar hun schepen onder zich voelden vennalen. Fou· ten en vergissingen werden er genoeg gemaakt. Maar al doende leert men; al varende leerde me n de juiste vormen van de kusten kenne n en w verwijdde zich de geogra1lsche hor1wn. GIJ weet het : onze zeevaarders hebben een groot deel van de aarde ontsloten; het waren geduchte zeelieden, de schoolliedjes zingen er duidelijk van. En dat had ten gevolge dal ook 7.eer veel gegevens via de scheepsjournalen binnenkwamen. En men kon niet genoeg gegevens hebben!

Hoe zekerder de route hoe kleiner het risico. En hoe groter de winst. Want daar ging het natuurlijk altijd om!

En van dit alle., van al deze driftige expeditie! naar Oost en Wel t Noord en Zuid, daarvan wa. de predikant Planciu s, die in 1552 werd aeboren eraen. in West-Vlaanderen, het middelpunt. Er waren (endotte aeen expeditie. meer naar her en der ol men won het advies in. van Planchu. Hii aal dat advies bijvOOTbeeld ook. ten aanzien 1Jan de doortocht naar Indië om de NOOTd, waarover wij zojuilt reeds spraken en Willeni Barent.z' tocht, Hud.oll'. wanhopiae .tTeven.

Mali' poaen in Noordelijke richtina, geschiedden alle na overlea en Tuaae!praak en aan de hand van aeaevens van Petru. Planeius, een groot Nederlander.

E

En t och . . . .

VEN een kleine wandeling terug In de vaderlandse geschiedenis. Gij weet, dat er zo rond de eeuwwende der zeventiende eeuwallervervelendste en allerfanatIekste geloofsonenIgheden waren gegroeid In ons nog steeds met Spanje oorlogvoerende land.

Om hel kort aan te dulden: ruw aangegeven waren er twee partijen. De ene partij was gematigder ten aanzien van de lÛtleggingen van bepaalde religieuze standpumen, de an· dere dle aldra de sterkste zou blijken, wenste geen enkel . afwijken van wat zij als de enige waarheid zag. Daarbij kwam dat de gematigden de z.g. "Rekkelijken" de staat medezeggenschap In de kel'kregerlng wilden geven. Dit werd aanleiding tot een felle strijd. Planclus, een uit het Zuiden uitgeweken predikant, die zijn Intrek had genomen in Amsterdam, stond aan de zijde der z.g. Confessionelen, de "strengen" om het zo maar cven aan te dulden. En daar kreeg h\l een grote invloed. Onverzettelijk strijder die hij was, kwam hij In deze jaren van tweespalt voortdurend In botsing met andersdenkenden. Als streng Calvinist stelde Plancius het 7Jch niet alleen tol plicht te waken over de

o

zuivere leel' in eigen Gereformeerde Kerk, maar ook om alles wal hij voor dwaling hield te bestrijden. Dat ondervonden vooreerst de Luthersen In Amsterdam. En vele an· deren. Toen de strijd losbrak tussen Armlnlus en Gomarus. voorvechters voor de twee tegengestelde overtuigingen, stond hij aan de zijde van de Cclle Gomarus. En zo was het leven van de7.C! merkwaardige man gevu1d met voortdurende werkzaamheid e n strijdvaardigheid; van lauwheid zal niemand hem ooit hebben kunnen betichten. En toch ...... de kaarten, de zeekaarten, de grote reis, de geheimen van de verre kusten, neergetekend In naaldCljne lijntjes op perkamentpapier, met blazende walvissen, zeemeennlnnen, zeilende scheepjes en vreemde vissen en vogels vcrsierd. toch bleet dAt alles achter al zijn stelselvaste religieuze activireiten door lokken en toen hij eens lulde de ongOdSdienstigheid van Lelden verkondlgde, dat bij monde van een theoloog een vrljdenker-professor bij zijn graf met lovende woorden had herdacht toen verweet hem deze col· lega in een briefwisseling het volgende: "Zeer vaak gebeurt hel, zeaaen zij , dat gij niet goed voorbereid de pree/Cltoel besttigt, en dan. het onderwerp van. uwe redevoering laat varen. om uit te wijden over dinaen, die met uw onderwerp niel.8 te maken hebben. Nu eens spreekt gij als een aeograaf over Indië en de Nieuwe Wereld, dan. weer blijft aij stilltaan bij een beschollwina der .tC'rren.. Tenslotte, all ook dit nlet vlot verloopt, daalt gij lIit de sferen der sterren af en aaat ai} geheel onverwacht naar Leiden en werpt ati de professoren scheldwoorden naar het hoofd".

Dat was onprettig gezegd. Maar waarschijnlijk waar. Want waar het hart van vol Is loopt dê mond van over e n die strenge predikant Planclus had Inderdaad zijn hart vol met de zeevaart.

Want hij onderwees de zeevaartkunde aan schippers en stuw'lIeden, hij examineerde hen, hij tekende hun kaarten, hij schreef zijn memorlën voor de vaart op Indië. En hij stelde tenslotte hun reIsinstructUin op en daal' moet men niet gering over denken. Daarop Immers was heel het geweldige ondernemen In de kleine schepen gebaseerd!

Er zijn beroemde kaarten van Planclus bewaart! gebleven; hij gaf echter zelden werk uit onder eigen naam en veel is verloren gegaan. Maar zeker is dat hij een bijzonder grote invloed had op zijn medewerkers, namen van grote klank: uitgevers, Hondius, Blacu, wlskundlgen als Stevin enz. En dan Is er nog een lelt dat vermeldlng verdlent in verband met zijn naam: hij Is waarschijnlijk de oprichter geweest van de Compagnie van Verre, de latere Oost·Indische Com· pagnle. In ieder geval hebben de negen kooplieden, dle zich tot de Compagnie aangesloten hebben, de "saecke ten overstaen van den eersaemen Petrus P1ancius rypelljck ende met al syne leden naerder geëxamlneerd".

Bovendien was hij duidelijk linancieel gclnteresseerd in dlt alles: hij werd zeer welgesteld. J are n heeft de voorbreldlng van de eel'Ste reis naar Indlë om de Kaap in beslag genomen; men ging niet over een nacht Ijs. De gebroeders De Houtman werden zelfs In het geheim naar Lissabon gezonden om daar Portugese kaarten betreUende de routes enz. te pakken te krijgen. Interessant zijn de Instructies voor onderweg vooral als men bedenkt dat Plancius deze, In Amsterdam, dat hij alleen verliet om hier 01 daar; In Leiden, Haarlem of Dqrdrecht een synode te gaan bijwonen, had geschreven. Het zou ons te ver voeren hierop nader In te gaan.

Met Plancius begon de Gouden Eeuw der Nederlandse kartogralle, die ook al onze naam tot hemelhoogte verhief In dle verre dagen.

•

7

hoofd, begrensd door deze, op ongeveer 7 km afstand van elkoar evenwijdig lopende. kanalen en een heuvelrug, ongeveer 12 km van de kust. Medio 1946 werd dit bruggehoofd aangevallen door de belegeraars. die op ongeveer 25000 man geschat werden. De aanval was hevig, duurde lang en werd niet zonder grote moeite afgeslagen. Toen besloot de Commandant Zeemacht Ier hoogte van de belde kanalen een torpedojager te statIonneren. die met hun 12 cm geschut Oe voorbereiding voor het ennUict doen de legerplaatsen van de tegenstanders beschoten, en 's avonds met lIc htgrana· we Iedere dag, doch hoe zit het met het ten het front verlichtten. Werkelijke vlagvertoOn? effeetleve vuursteun was dit nauwelijks Om dit te bekijken gaan we weer te rog naar het verhaaltje en kunnen daaruit te noeme n, doch de angst voor de mogeopmaken dat er twee vormen van vlag- lijkheid van machtig artille ri evuur weer· hield de tegenstander van een hernieuwv~rloon zijn. n.l.: Ier beschenning ot de ernstige aanva!spoglng. ondersteuning van eigen belangen en ter bevordering van meerdere bekendheid 'I'\Idens de Spaanse burge roorlog. onderhield de Koninklijke Marine een IChlp van het eigen land. dus een vonn van In de Straat van Gibraltar. We weten. reclame. dat de handelslcheepvaart daar In die De eerste vorm kan uitsluitend geschieden door eenheden van de Koninklijke dagen nog al eens lostlg ge\'aJlen we rd.

De Nederlandse vlag o p een oorlOgllJChlp Marine, de tweede vonn wordt verricht nabij de koopvaardijschepen WII.!I voldoor Nederlandse diplomatieke vertegen· doende om verdere Incidenten te voorwoordlgingen In het buitenland, de koopkomen. vaardij, KLJ\.1. handelsmilSIes, vestiginZo kennen we legio voorbeelden van wat gen van Nederlandse banken en hanwe zouden kunnen noemen "tande n dclshul:!!en, alle daarbij geholpen door de laten :den" of misschien juist e r u itgeKoninklijke Marine. drukt: het bltlk geven va n vastbeslotenHet Qndersteunen en beschennen van heid. een bepaald belang ot een bepaalde eigen belangen door oorlogsschepen In wens desnoods met kracht van wa penen vredestijd heeft bijna. dagelijks plaats.. te steunen.

Toen In Iran de ollekwClUe :l!lch toeMen onderachalte de Invloed van deze spitste, staUonneerde de regering van vonn van vlagvertoon niet . In tijd van Croot·Brlttannil! een kruiser binnen vrede herinnert 1I:ij londmogendhcden zicht-afstand van de Britse olIeraftina: tUln de macht von een maritieme naUe. derij aldaar. M.a.w.: "denk goed na voor Maar Nederland Is geen maritieme nalle Jullie lets geks uithaalt, want natuurlijk beschermen wij Britse belangen." Mocht zult ge zeggen. Ons antwoord is dat wij.

Nederlanders. geboren zijn uit de :l!ee en dit vlagVertoon dan al niet het behoud bestaan bij de gratie van de zee. Wij zijn van de raIrlnadcrij tot resultaat gehad een ijverig en :l!eer Intelligent volk, wij hebben, de oproerige Penlsche clemenkunnen alles dat anderen kunnen. dikten pasten wel op de veiligheid van de wijls veel meer nog. Doch behalve wat Britse onderdanen aan te tasten.

Evenzo nu In Egyllte, We welen dat zout, een &chlmmetJe olie en veel te weinig kolen. biedt onze bodem gee n daar ook bepaalde elementen van de begrondstoffen. Wij kunnen alles maken volking een zeer anti-Brille houding Inen met ~de winst verhandelen, Doch nemen. Te Suez werd besloten geen assistentie meer te verlenen aan Britse de grondstoffen voor onze groeiende InICheepvaart en het zag er naar uit, dat dustrie moeten allen van bulten worden Ingevoerd. Indien voor ons de vrUe vaart Britse levens ernstig gevaar zouden over de wereld wordt afgesloten, kunlopen. Er werden dus fluks enige oornen wij niet meer bestaan. Indien bijlogsschepen heen gestuurd en er gevoorbeeld de doorvaart voor Nc<lerbeurden althans geen bijwnder ernstige landse schepen door hel Nauw van dingen, Calals. door het Suezkanaal of door de We weten, dat de Verenigde Staten van Sent werd verboden. zouden wiJ binnen Noord-Amerika reeds gedurende een een week een werkeloos, hongerend lange tijd In de Middellandse Zee een gevolk 1I:ijn, hele vloot - de 1I:esde vloot - In stand Zo komen we dan o p de tweede vonn houden. Tot deze vloot behoren enige van vlagvertoon, hel bevorderen In het van de machtigste en modernste llChcpen bultenlant! van de bekendheid met ons ter wereld. Men doet dat, niet, omdat het land. :ro leuk Is In die Middellandse Zee rond te varen. doch om leder die daarvoor in Maar al te "eel, en dat ondankS radio aanmerking komt. goed te doen beset- en snelle verkeersmiddele n. h eeft men ten, dat Amerika rust en orde wenst In In het buitenland de Indruk. dat Nede rdat geblc<l en duidelijk wil laten blU!<en, land bewoond wordt door een volk van dat Amerika voor dat gebied meer dan op klompen lopende bloembollenkwegewone belangstelling heeft. Oe Invloed kers.. Wie niet aan de bloembollen werkt die de aanwE'Zlgheld van zo'n vloot heeft zit met zijn duim op een gat In de dijk op de houding van een land als bijvoorhet 1I:eewater legen te houden. Nu pakt beeld Joegoslavjl!, laat l;lch gemakkelijk iemand. die aldus gelooft, de krant o p en gissen, leeRt dat er een Nederlands oo rlogsschip op bezoek Is. ziet een foto van een aanWij. In onl;e rUke maritieme geschiedenis, hebben tientallen voorbeelden van tal opvarenden In keurige unlfonnen. dergelijk vlagvertoon. Zelfs zeer onlanp leest van hun voorbeeldig gedrag. Dat Ui nog. tUdens de moeilijkheden In Indone- . niet alles, hij leest dat het &chlp modern Is en vernuftig geconstroeerd en In NesU~ bijvoorbeeld. Onze londmacht onderderland gebouwd werd. Hij gaat op het hield een kleine be:l!ettlng In Semarang op Java, De2:e stad heeft, zowel aan de bezoekuur ook eens kijken, ziet vernufOost- als aan de Westzijde een kanaal, tige toestellen en machines, gebouwd In de bandjirkanalen genaamd. De troepen Nederland en ... Is de bloembollen aJ (l(>n - de bekende 'J'ijgerbrlgade van ± 3000 heel eind vergeten. man _ waren gelegerd In een brugge· Mee r nog, Nederlanders zoeken hun

Vlagvertoon 'T OEN Ik jong was en nog schoolging, woonde er In ons dorp, een paar kilometer bij ons vandaan. een aardig meisJe. Blond was zij en erg bekoo rlijk, UKIal Ik dikwijls op hel punt stond haar

op straat aan te lipreken en een begin te maken aan wat mij een reusachtige toekomst leek. Nu had Liesje, zo heette mUn droom koningin, een vader en Ik

wist dat die helemaal niet gesteld was op jonicnsvrlendJes voor :l;Un dochter.

Hel ongeluk wilde, dat telkens wanneer Ik de stoute schoenen aanhad. die vader

of een van haar oersterke broers In l!;lcht kwam, en Ik h e l wijze r oordeelde door t e Jopen. Nu wilde het geluk, dal mijn ouders een goede uak hadden In herenen jongenskleding en mUI}- moeder er veel voor over had om mij te kleden in hel mooiste dat de 1.8sk te bieden had.

De uitwerking hiervan bleef niet uit,

een van de broers van Liesje verscheen spoedig In de u,ak en vroeg om een jas van dezelfde kwaliteit als de mijne!.

Ik was toevaJlIg ook In de winkel toen dit gebeurde. maakte een praatje en ontdekte dat hij, evenals Ik, van schaken hield. Spoedig hadden we een afspraak gemaakt - entln om een lang verhaal kort te maken, zo kwam Ik toch In kennis met mijn Liesje.

Wat heert dat kinderlijke verhnal nu met vJngvertoon te maken 'Zult ge vrIlgen? Hel Is heel eenvoudig. Oe regeringen van staten worden gevormd door mensen, en de verhoudingen tussen stat.cn zijn dus terug te brengen tot hele nonnale verhoudingen lussen gewone mensen.

Ik wist dat Liesjes vader niel wilde, dat zij er vriendjes op na hield. Toch was Ik dat ' telkens bijna vergeten, ,'ond het althans niet belangrijk en wu haar :l!cker het hof gemaakt hebben als Ik er niet steeds tijdig aan herinnerd werd. dat zij een vader had en b['()Crs die Iterker waren dan ik.

Oe vader en de broers vertoonden :l!lch, misschien onbewust, steeds OP hel meest gevaarlijke ogenblik en brachten mij uitsluitend daaTdoor tot inkeer, In marinetennen: zij deden aan vlagVertoon.

Ik deed daar echter ook aan. vertoonde dnt ....11 een gezonde zonk hadden met aantrekkelijke bullen, mooier en beter dan van een ander en toen bleek gauw, dat we overeenkomstige eigenschappen hadden en werden goede vrienden.

We slaan met dit Inleidende verhaaltje eigenlijk de spijker op de kop. Een vloot In algemene zin Is een Instrument In handen van de regering van een land.

De regering gebruikt dit Instrument om haar doel te bereiken en om aJles te verhinderen, dat niet met dit doel In overeenstemming Is. Hieruit blijkt dus de belangrijke taak van een vloot. zowel In tijd van vrede als In tijd van oorlog.

Als we nu dus gaan praten over de vredestank va.n een vloot, dan komen,.we met gerond verstand en bovenstaand verhaaltje een hC"'1 eind, n.l.: te, voorbereiding roor een eventueel ennmct, 2e. vlagVertoon.

8

handel over de ge hele wereld. Overal zitten zij en vinden het dikwijls moeilijk contact met het. vaderland te onderhoude n e n In hun buitenlandse standplaats de goede Indruk te venlgen omtrent Nederlandse degelijkheid. Het be~ke n de oorlogsschip Is een drijvende tentoonstelllng met echter het voordeel. dat het geen gelegenheidsding Is, doch een gewoon nonnaal alledaags stuk Nederlandse samenleving. Een land dat In staat Is een Ingewikkeld techniSCh Instrument te bouwen als een modern oorlogsschip. dat In staat Is eèn uiterst correcte. zich voorbeeldig gedragende, gedisciplineerde equipage voor dat schip te leveren, moet wel een aantrekkelijk land zijn.

De Nederlander In hel buitenland hoeft slechts op dat schip te wijzen en te zeggen: "ziet wat wij kunnen", wasmachines, bakkerijen, keukenultI'USting. meubilair. glaswerk. scheepsbouw, electrlsche apparaten. voorts tuwingsmiddele n.

Hollands bier, Ingeblikte eetwaren. dit alles en nog veel meer. Bovendien Is Iedere opvarende een ambassadeur voor ons land. en kan veel vertellen.

Dit alles is geen theoretische praat. Tijdens de zomerrels van Hr. Ms. smaldeel nr 5, bracht Hr. Ms. "Tromp" een bezoek aan Stockholm. Ulleraard kwam bU een van de ontvangSten ook de bevelvotrende Zweedse admiraal aan boord. wie ns oog onmiddellijk viel op de verf, waarmee de wanden van de longroom geSChilderd waren. "Is dit Nederlandse verf ?" vroeg hij een van de officieren en wilde op het bevestigend antwoord nauwkeurig naam en adres van de fabrikant weten.

Tijdens bezoeken aan Franse havens ..ontdekten" de bezoekers onze nationale .. advocaat", en overal was men vol waardering \'oor ged rag en houding van de Nederlanders. Let wel, lezers. niet de opvarenden van Hs. Ms. Smaldeel. doch de Nederlanders.

Een ander voorbeeld Is wellicht sprekender, omdat de geSChiedenis Inmiddels het tastba re resultaat heeft aangetoond.

Omstreeks 1900 voerde Engeland oor log tegen de Boeren In Zuid Afrika. Wij hadden toen een goede, sterke vloot. De belde huidige wachtschepen In Den Helder. de Neptunu9 en de Hertog H endrik waren toen franle pantserschepen In hun v,.lle glorie. De Neptunus heette toen Heemskerc:k; e n er waren behalve deze twee, nog zes schepen van overeenkomstige kl8SS(>. Daarnaast waren er de pantserdekschepen, kruisers. Holland. Friesland, Zeeland. Utrecht. Gelderland en Noord Brabant. Bovendien werd een nog grote r schiP. de "Zeven Provincië n" gebouwd. In het "Jaar boek van de Staatsman" van 1905 staat : "De schepen van de Holland- en Gelderlandklasse behoren tot de schoonste voorbeelden van scheepllbouwkunst van deze tijd."

Laat ons nu terugkeren naar ZuidAfrika. waar kort na de ~ven genoemde oorlog nog haat bestond tussen Boeren en Engelsen. Wij. de Nederlanders, werden natuurlijk gerekend tot de partij der Boeren te behoren en onze consuls ' te Kaapstad en Durban waren bij de Enge.lse Ingezetenen weinig geziene mensen. De Friesland bezocht Durban tweemaal en als resultaat rapporteerde de consul drie jaar na de Boerenoorlog, dat dank zij de uitmuntende Indruk. die het schip had achtergelaten. de verhouding tussen consul en Engelse autoriteiten .thans niets meer te wensen overUet." Kaapstad Is nog sprekender. Tn 1910 was

Nederland wat betreft de Invoer In Zuid Afrika nr 7 In volgorde van grootte. I n 1911 schreef de Nederlandse Kamer van Koophandel In Johannesburg: "het is nodig dat handel en publiek de overtuiging krijgen, dat Nederland op Industrieel gebied voor geen ander land behoeft onder te doo n."

In 1912 bezocht de nieuwe "De Zeven Provinciën" Kaapstad, met als resultaat, dat de kranten schip en equipage een "openbaring" noemden wat betreft scheepsbouwkunst en houding van de Nederlanders (!)

In 1913 was Nederland nr 3 op de lijst van Invoer, terwijl kort daarna een geregelde scheepvaartverbinding tot stand werd gebracht. Het huidige grote Industrtallsatieplan van ons land Is geheel gebaseerd op een zo vrij mogelijke verkrijging van de grondstoffen voor de diverse Ind ustrieën. Nog veel belangrij~

ker Is dat de producten van de Industrie vrij en gemakkelijk In het buitenland verkocht kunnen worden.

Onze Kon inklijke Marine heelt hieri n een zeer voornaam aandeel. Doch teneinde ons van deze taak met succes te kwijten, dienen wij het buitenland te bezoeken met In Nede rl and gebouwde schepen. Daarom zijn we blij, dat In de loop van dit jaar nieuwe goede schepen door Nederlandse werven aan de Koninklijke Marine zullen worden afgeleverd, zodat de Nederlander In de vreemde met trots zal kunnen wijzen op moderne staaltjes van eigen Industrieel kunnen.

Laat ons hopen, dat wij deze schepen mogen varen naar gebieden die 1n aanmerking komen door levendige handel onze welvaart te verbeteren. dan zuilen wij door gedrag en houding onze zending met succes volbrengen.

............ _ _ _ o:. ...... _

...... _ _ _ _ _ _

ZONNETJE SCHIETEN V,~O'en

en

5!rii:",~oen

spf:(;/~/J1

biJeengebrllcht voor

zeebon~en

en

lI~n verwant

vo/~je

M

OOI , dan maar weer trls en lerm begonnen zo in de maand Febl·uarl. Een merkwaardige maand trouwens om allerlei redenen. Soms Is het een schrikkelmaand en dan moet men oppassen voor de vrouwen. En soms is het een gewone, zij het wat korte maand. en dan moet men ook oppassen voor de vrouwen, w Is dat.

Maar nu even dit. Weet gij wel, over schrikkeljaren gesproken, dat elk jaar iets te lang Is? Dat zit hem In. ja waarin? Dat kunt gij bij de antwoorden elders nader aangeduid vinden. Dat elk jaar nog steeds 2G seconden te lang Is, langer dus dan het werkelijke tIjdjaar.. dat willen wij u hier dan wel zonder verdere verplichtinge n u werzijds mededelen. Ja, maar valt dat niet elke maand weer op: wat weet uw ZOnneschu tter toch veel! Wat een uItstekend schutter is hij. Maai"" toch schiet ook hij wel eens mis. ZO In dat geval van die dlepzeedulkertj. waarover hij onlangs lets vroeg. Hij vroeg: Hoe diep Is men wel In de schoot der baren weten af te dalen, en gaf toen als antwoord: 800 meter. En dat WilS nu tout. Een goede lezer, die wij hartelijk danken voor zijn . corI1gerend schrijve n. zeide ons, dat 8CM) meter maar een oud record was. In Augustus 1949 zijn wakkere lieden In een bol afgedaald tot een diepte van lIelst 1370 meter. Nu z6 diep hoelt gij niet te denken over de eerste Vl"llag op zeewaardig terrein:

Waar toch liggen de eilandjes va n Langerhans? Ja. gij hebt er al weI eens van gehoord. Even peinzen!

2. En meteen daarop: hoeveel slui7..en heeft het Sue-.dtanaal ? Nu. dat is maar een kwestie van tellen.

3. Precies als die volgende vraag: hoeveel meren telt het land der duizend meren? En, eerst even, welk land Is daar toch mee bedoeld?

4. Over tellen gesprOken e n om aan te tonen hoe slecht gij dikwijls wel uit de aloude doppen kJjkt: hoeveel gaat· jes zitte n er In de kroon van de gewonc kroontjespen? Ja, mannen, betel' uitkijken anders wordt dat maar aan· varlngen en averij.

5. Maar nu dit en doodeenvoudig: hoe heet toch een bewoner van Vlaanderen. van Madrid, van Napels, van Atghanlstan, Moskou?

6. Hoe kan men een vis laten verdrinken? Men kan het best experimentcren met onprettige vissen: haaien en zo. Maar hoe kan het? Ol kan het helemaaJ niet? Typische vraag, niet· waar?

7. Wat duurt toch langer, als men zleh met zijn motorschip van Rotter· 1.

dam naar Arnhem begeeft, ot van Arnhem naar Rotterdam? Daar staat gij wel even met uw staalharde :zeemansogen van te kijken.

8. Over vissen gesproken: hoe heten toch In hemelsnaam de kinders van de walvis. En wat Is er voor onzinnigs eigenlijk aun dat woord walvis, algetien van dat wal dan? Nu maken we het u te gemakkelijk.

9. Ja, gij hebt wel eens een request ingediend. En onderop stond dan het volgende vreemde tweetal woorden: ,.Hetwelk doende enz." Wat mag dan toch wel dat "enz." beduiden? Ol hebt gij dat zo maar, zonder even na te denken, neergeschreven? Juist, dát ver· klaart waarom gij niet nog hoger gestegen zijt op de ladder der rangen.

10. Waar is de geboOl'teplaats van allè paling die In Europa en Ame.rika krlemelt en spartelt? Dat weet een :zeebonk wel.

11. En omdat het Februart Is nog een elfde vraag: die van die drie knappe zusters. "Wandelden daar In de zon.

Kwam e l' een knaaplcln aa n zelden twee der zusters: "daar hci je neel." z.e.1 derde zuster: "Mijn neef Is dat niet!" Hoe zit dat? (alltwoorden pag. 2B)

9

E NICE tijd geleden hiel·

den hooldredacteuren van enkele Nederlandse dagbladen voor de ra(Üa een ronde . taIel-gesprek over voorlichting. HJerbij kwam op een bepaald ogenblik ter sprake, dat de lezers wel dagelijks een groot aantal berichten over de wereldpolitiek krlj· gen voorgezet, maar dat al die losse feiten toch geen dulde1ljk Inzicht bleken te geven In de samenhang en diepere oorzaken van de grote vraagstukken, die de wereld, meer dan Iedereen Iiel Is, In beroering bren·

J. SCHEHKHOF :

g.~

ln deze maandelijkSe he-

splegelJngen hebben wij zelden de actuele gebeurtenissen van de dag gevolgd. omdat deze toch (Ükwljls met elkaar In tegenspraak zijn en meestal geen oorzaak maar gevolg van bestaande spanningen zijn.

Als men dieper duikt In de problemen van de7.e tijd, dan blijkt dat deze spanningen In wezen zelfs niet het gevolg zijn van botsingen tussen commu· nistlsche en democratische levensopvattingen, die er slechts een aspect van vormen, maar een dOOIwerkIng van de Industriële en economische revolutie, die In het midde n van de achtLlende eeuw begon en, nu de wereld too Is de ocrkracht te gaan beheersen. tot afsluiting schijnt te komen. Daar deze ontwlk· kellng niet op alle delen der wel'(!ld gelijktjJdlg verliep en er zells nu nog landen zijn, die het econ~ mlsch ontwlkkellngspcll van het West-Europa uit het midden van de achttiende eeuw bereikt hebben, doch er wel dagelijks mee geconfronteerd worden, geeft dil aanleiding tot hevige wrijvingen. Men Is er zich va n bewus t geworden dat de onontwikkelde gebieden een organisch deel van de wereld vormen en dat deze wereld alleen tot rust kan k~ men nis er overal een gelijkmatig, gemiddeld welvaartspeil hl!erst en niet, zoals het m.: is. dat met hel gemiddeld inkomen per week van het ene volk een ander volk een jaar moet toekomen, terwijl toch belde volkeren kennis nemen van vliegverbindingen en radiocontact en In de-L.eltde defenslcproblemen worden betrokken.

En begrijpt U wat het voor ~eweldl ge problemen schept als Japan een !Iets In de kleinha ndel kan verkopen voor' 25,- terwijl die In Europa niet mlndmdan , 100, - moet kosten, en straks dia tlets en tal-

10

andere artJkelen op de wereldmarkt gaat aanbieden? Begrijpt U ook dat het toch eigenlijk een probleem Is dat het eerder regel dan ui tzondering ls, dat een vakarbeider In Amerika ruim 100 dollar per week verdient, dat Is rond 20.000 gulden per jaar, een bedrag, dat slechts door enkele dlrecteut'en van grote bedrijven In Nederland wordt gell~ ten en dat zelfs een minister bij ons niet ontvangt_ Wij behoeven niet eens zo ver uit de buurt te gaan.

Ook binnen Europa, ja binnen West-Europa, komen grote verschillen In de nationale levensstandaard voor. Naast rijke landen als Zwitserland, ZWeden en BeIg1ê treUen we anne lánden als Spanje, Portugal en Oostenrijk aan, terwijl ook In ons eigen land de levensstandaard na de laatste oorlog sterk Is af· gebrokkeld.

ET zouden zo tIC!Rtallen, nee honderdtallen tegenstellingen tussen de verschlllende welvaartspellen op de wereld zijn te noemen, waarbij nooit uit het oog mag worden verloren dat de volkeren van de wereld alle op elkaar zijn aangewezen en vrijwel geen enkel land zonder de hulpbronnen van een a nder land kan bestaan. Dit komt omdat de grondstoflen, die voor ons bestaan nodig zijn, niet s teeds alle in hetzeUde land aanwezig zijn. De verdeling der grondstoUen staat daarom als een der grootste problemen van de tegenwoordige tijd In het middelpunt van de belangstelling.

Jaar-In, Jaar-uit, maand·ln, maand·ult, dag·tn, dag-uit tracht men hiervoor cen oplossing te zoeken, probeert men de levensstandaarden gelijk te trekke n.

Slechts als dat bereikt Is zal een gelijkmatige ult1<Yl.e

wlssellng tussen de volkeren mogelijk zijn, zonder dat het ene horig Is aa.1! het andere, ot de hand moet ophouden.

In dit licht bezien wOI-den niet alleen de spanningen In Perziê en rond het Suez..kanaal begrijpelijk, maar ook de grote tegenstellingen tussen Amerika en Rusland. Van uit deze gezichtshoek moet men de gehele koude oorlog zien, maar ook de moeilijkheden, (Üe oprijzen bU de organisatie van de NoordAtlantische samenwerking.

In het kleine gebied va n West·Europa, zelfs In het nog beperkter Benelux.verband is een vrije uitwisseling van goederen een tietJe. Op de meest onverwachte en ongelegen ogenblikken komen er openlijke ot vennomde Invoerverboden ol hoge In· VCK!rrcchten, die de Industrie en uiteindelijk de regeringen voor grote problemen stellen en de ec0nomische positie van een land aan het wankelen brengen. Hel s pook der werkloosheid begint hier en daar weer zijn kOD op te steken met de mogelijkheid van sociale onrust In het verschiet .

En hierop zit Rusland te wachten en het Is dan ook duidelijk dat dit land. dat nog altijd de theorie is toegedaan, dat een crisis In hel kaoltallsme onver· mljdelljk Is, de economische moeilijkheden tracht te vergroten, o.a. door aa n het Westen en aan Japan de AziaUsche markten te betwisten. Politieke waarnemers hebben wel eens de s telling verkondigd. dat hel Rusland niet om een oor log begonnen Is. Maar door z!jn zelten op het p0litieke schaakbord moedigt het de tegenpartij als het ware aan zijn oorlogs.Industrie tot een zo groot m o~elljke hoogte op te voeren. HJerdoor moet de productie van burgergoedere n worden Ingekrom· pen, mct het gevolg dat het eigen volk ontevreden

wordt omdat het voor de ve rdiende dollars niet voldoende goederen kan k~ pen, zware belasLingen moet opbrengen, terwijl de InDaUe In de hand wordt gewerkt. Bovendien verminderen de kansen op export. Amerika heert dit probleem Ingezien en zegt daarom : kanonnen én b0ter. De Amerikaanse oor· logslndustrle zal n aar alle waarschijnlijkheid dit jaar zijn maximum aan capacI.· telt bereiken en Rusland speculeert er daarom op, dat het dan een deel hiervan zal moeten stopzetten, als er tenminste voor die tijd niet ergens weer een "schlet"-oorlog uitbreekt.

Nu Is het hoogst onwaarschijnlijk, dat Amerika hiertoe het InitIatIel zal nemen, terwijl het gezien de pollUek van Rusland er ook niet naar uitziet, dat dit land zeI! zal gaan beginnen. Hetgeen weer niet uitsluit, dat het, waar het er ka ns toe ziet. politieke haarden van onrust aan 7.a1 blazen. Rusland maakt op het ogenblik, naast tal van a ndere midde.len, gebruik van het wa pen der economische oorlogsvoering. In het Algemeen Handelsblad lazen we b.v. dezer dagen, dat Moskou voor dit jaar ~n groots opge.zet export plan voorbereidt, waa rvan de eerste taak Is vooral AzI~. maar ook Europa, goederen (textiel en IndustrU!le arti· kelen ) te levere n. Reeds thans Is 70 % van de handel van China op Rusland georlênteerd. Drie mlllIoen Chinezen hebben arbeid gevonden In Russisch SIberië _ een doom In het oog van J a pan, dat met zijn bevolkingsoverschot gcen rand weet en graag millloenen zijner landgenoten naar andere gebieden zou willen afstoten. De ka· toen·ko!chozen va n Qesbeklsl'an hebben oDdracht gekregen hun productie op te voeren. De laatste g raa noogst heeft het m()gelijk gemaakt thans meer uit te voeren dan drie mil·

\

Hoen ton van 1951. Aan de

sortering en de kwaliteit van exportwaren wordt

meer aandacht besteed. De

Internationale economische conlerentie, welke de "Vredesbeweging" te Moskou zal organiseren, zal nieuwe handelsbetrekkingen aanbieden met Azli!

en West-Europa.

Terwijl aan Japan ener-

zijds markten worden be-

twist, omdat het als bondgenoot van de Vertmlgde Staten wordt beschouwd ('n bondgenootschap waar· van men zich geen al te

grote voorstellingen moel

maken) worden het an· derzijds aanbiedingen gedaan van ruwe katoen uit het gebied van Tasjkent en van steen):olen uit Sa· challn. belangrijk goedkOper dan de V.S. ze kunnen

leveren.

Terwijl Washington zich voornamelijk bezighoudt me t de mUl ta.lre a fweer, de Mars haJl-hulp voor een groot deel heert verallderd

In militaire leveranties, heelt Moskou zich op het

economische front "gespecialiseerd". H:!t spiegelt de Japanners voor hoe nadelig de Amerik.mnse koers voor hen zal zijn en het zal weinig moeite kosten ze hlelVan te overt.ulgen, omdat het Jnpanse zakendoen nu eenmaal in hoofdzaak gericht was op de Oosterse marltten met weinig koop. kracht of beter gezegd met uitsluitend koopmogélIJkheden voor goedkope waren_ Moeten de Japanners echt-~r werken met dure erandstoffen - die ze bijna alle moeten Invoeren - dan vinden ze geen of nauwelijks gehoor op de Oosterse markten omdat hun producten - ondanks hun goedkope productlémethoden, toch te duur

tiJn. Soortgelijke economische problemen doen zich In Europa voor. Engeland neemt momenteel 1 mil·

lloen ton graan van Rusland In ruil voor industriéproducten. West-Duitsland, dat zich In de afgelopen twee Jaar zeer sterk heeft hersteld, zag zijn handel met Oost-Europa belangrijk dalen. S lechts 2,5 % van zijn export betrof de SovjeUanden, tegen 17 % vóór de oorlog. Daartegenover stant dat West·Duits· land nu sterk op het Westen Is georiënteerd, waarschijnlijk voor een deel ten koste van de Engelse Industrle, die gedeeltelijk met verouderde Duitse ma· ehlnes ( uit de herstelbeta· Ungen) moet werken, terwijl Duitsland bezJg Is een spiksplinte rnieuw machinepark op te bouwen.

Dan is er nog het probleem van de kolenvoorzIening of ei~enllJk zelfs de kolencrJsls In Europa, waarbij landen als Engeland. Frankrijk. Duitsland en Nederland zijn betrokken. Nog steeds produ· ceert Engeland minder ko-

Goed e oude trouw e

"JAVA"

Hr. Ml!'. Java in Wellington, Nieuw-Zeeland

T JEN jaar Is het nu geleden dat glj uw laatste roemvolle reis maakte

en al vechtend In Indië'. verre wateren onderging, uw plicht tot 't bittere elnne volbrengend. Tien jaar geleden ging een rilling door de wereld en was uw naam op lE'ders lip, te zarnen met die van uw zuster. genoemd naar NeerlandS grootste admiraal. De Ruyter en Java.

In één ademtocht werd Neerlands roemrijk verleden, vanaf de sUchlJng van het schone rijk overzee. tot 't toenmalige heden, 't verlies van dat zelfde mooie land genoemd.

Drie eeuwen Marinedeugd, die 't zelfde was gebleven. Drie eeuwen glorie ter zee die haar climax bereikte In die donkere nacht op de Java Zee. Ik de nk aan u terug, 0 Java. als een goed schip. een dierbare herinnering.

Lange jaren, dag In dag uit, "zongen wij psalmen". Uw dekken waren de trot.s van uw schippers en bootslieden der d1vlslën.

En uw verblijven. gezellig met de harde bakstafels waarin kennelijk toch nog wel zachte planken waren.

Smoorheet. was 't er als ·t blauwe

len dan vóór de oorlog, In Frankrijk voerde de in· dustrle sinds 1938 zijn activiteit met 38 % op, de kolenproductie slechts met 22 % en dit was alleen maar mogelijk omdat het ;;teenkool Invoerde. Maar deze Invoer was mccr dan de helft lager dan vóór de oorlog. De kolen, die Frankrijk tekort komt zal het nu, dank zij het Schu· man-plan, straks van Duitsland ontvangen.

Al deze tegengestelde belangen zijn koren op de Russische molen dle als het zo te pas komt niet alleen communistische propaganda, maar best ook economische problemen wil vermalen.

De koude oorlog, die over de wereld woedt Is er niet a lleen één tussen poll. tleke levensbesChouwingen. maar voor een zeer groot dccl een van tegen elkaar botsende economische belangen.

lampjes was en hopeloos was 't lawaai a ls 't karretje weer eens langs de zandweg reed.

Gij hebt de vlag van vele Schouten-bijNacht, eskader-commandanten gevoerd de vlag .van Hare Majesteit onze ge~ eerbiedigde Vorstin en vele andere hoge autoriteiten. Jaren waart gij de parel van de vloot.

Ik denk aan u terug. en aan de rel1.en van u naar Japan In 1928 naar Australli~ in 1930. ' Dat waren vlagvertoon reizen die Insloegen. Met uw hoge masten en rec::h te schoorstenen maakte u Indruk. en na uw modernisering was uw batterij er eentje die er zijn mocht.

Immers tot 3 maal toe won u d~ Ruyterbeker voor de gevechtsschletoef'enlngen. En hoeveel koude pijpjes zij n er niet uitgeloofd voor de snellaadoefeningen ? Legio.

Koude pijpen. 0 d~rbare herinnering.

Na vast werken en als we gemandiëd waren was 't zalig te rusten onder je bakstent. Ten minste na zonsondergang, want vóór dat de leerling aan de officier van de wacht gevraagd had ,.of ' t gepermlteenl was dat de zo n mocht ondergaan" was je bak een val waar de sergeant van de mariniers rond spookte, op slachtofers belust, lieden die niet .. gekleed" wa ren, zonder hoed of zijden das. toch op de bak dorsten te komen. Onver biddelijk werden ze op de bon geslingerd. Hoe durfde ze ook de sloebers, en dot nog wel op 't vlaggeschlp.

Toch, 0 Java, blijft ge een goede herinnering. een stuk van roUn leven. Toen Ik In 1941 voor allijd van uw afscheid nam was 't met tegt'nzln. doch nog feliciteer Ik mijzelf dat Ik ze toen verlaten moest.

Op reis naar Engeland hoorden wU uw • roemrijk einde, en me t weemoed herdachten wij onze kameraden en gewezen bakskinderen.

Zo ook nu, oude Java, nu 't tien jaar geleden Is dat 't einde kwam. Gij bJ..tlft voortbestaan In mijn gedachten en In mijn album, vertolken ,vele foto's van u een groot gedeelte van uw levensloop.

Voorwaar voor mil een kostbare herInnering.

VAN DER VEN, Oud Baksmeester. Div. A bak I

11

•

-1• De rezs van Mahu en De Cordes

door de Straat van Magelhaes 1598-1600

Ik u wil medenemen naar een van de meest W ANNEER bekende rel?en naar onbekende streken, dan itaan de

gedachten naar Vuurland en de Straat Magelhaes.

In het Jaar 1598 werden door Johan van Veken en Pleter van der Haegen te Rotterdam vijf schepen in gereedheid gebracht om In navolging zowel van Francis Drake als van

Cornells Houlman, de Spaanse Provincies In Amerika aan te vallen, nieuwe landen In de Grote Oceaan te ontdekken en handel te drijven met Japan cn Oost-I ndi!!.

De vijf schepen, o nder bevel van Jaqucs Mahu e n, na d!(!n5 dood van Simon de COrdcs, deden gezamenlijk de Kaap-

Verdische eilanden, Kaap de Lopo Consalves en Annaboom aan, pn5S(!(!rden de Straat van Magelhnes en raakten, nadat zij de Grote Oceaan InS'cvaren waren, van elkaar at.

De reis van Mnhu en De Cordes was een pioniersreis, hun schepen waren de eerste Hollandse schepen, die de Straat van Magelhal!S doorvoeren, twee Clvan de eerste HollandS<! schepen, die de Grote Oceaan overstaken, een van hen was het eerste Hollandse SChip dat In Japan aankwam. Oe reis was cen financiële mislukking. Toch ha d ze voor onze scheepvaart en handel grote gevolgen, manschappen va n deze vloot legden de grondslag voor de handel met Japan.

Een stuurman van deze vloot bracht een veel betere kartering en beschrijvi ng van dC"/..e S traat terug.

Het t>Skader bestond uit de volgende schepen: H et Geloof, Kapitein Gerrlt van Beuningen, wordt VIce. Admiraal, gaat Op "De Liefde" over, wordt opgevolgd door Sebald de Weert, voerde op de spiegel de 10 g(!bo<!en , m(!t pcn vrouw cr bij. 160 last, (:: 400 ton) , 109 hoofden, 20 kanonnen. Dit schip keerde in de Straat van MageJhaes terug om de reis nlel verder VOOl1 te zetten en kwam In Holland aan. De Stuurman Jan Oulgersz, bracht de Straat In kaart.

De Trouw, kapitein Juerlaen van Bockholt, gestorven op de reis, opgevolgd door Balthazal' de Cordes. vermoord op TiOOr, droeg op de spiegel 2 Ineengeslagen handen. 110 Jast (:: 250 ton), 86 hoofden, 16 kanonnen. Dit schip geraakte na het passcl'Cn van de Straat Magelhaes In de Grot'e Oceaan, bezocht de Chiloc Archipel. Men plunderde de s tad Castro en stak over naar OostJIndlë. Aan boord waren 24 man en 4 Indianen uil Zuld.AmeMka. Bij Timor werd het schip door de Portug~..en genomen en de bemanning, op zes na, vermoord cr kwamen slcchts 4 man In het Vaderland lerug.

De Blijde Boodscha p, Kapitein SebaJd de Weert, gaat over op "Het Geloof', opgevolgd door DU'ck GerMtsz., droeg op de spiegel een vliegend hert, 75 last ( ± 150 ton), 56 hoofden, 19 kanonnen, 24 brandpijlen, 6 brandkogels. Dit schip gal 7Jeh in Valparalso aan de Spanjaarden over. 11 man keerden in het Vaderland terug.

De Hoop, Kapitein onzeker aan boord Jacques Mahu, Admiraal, gestorven op de reis, opgevolgd door Simon De Cordes. overgekomen van "De Liefde", gestorven op de n:!ls, droeg op de spiegel en op de vlag een anker met ccn Slaande vrouw er bij, 250 last ( :!: 600 ton), 130 hooiden, 34 kanonnen. Het SChip door.t.eilde de Straat en verdween in de Gl'ole Oceaan.

De LIefd e, VIce.Admiraal aan boord Simon de Cordes,

12

wordt Admiraal, gaat over op "De Hoop". Het schip heette vroeger "Erasmus". Op de spiegel een bee.ld van een geestelijke met een boek In de hand, wal Erasmus zou voorstellen. 150 Jast ( ± 400 ton), 110 hoofden, 18 kanonnen. Het schip doort.cllde de Straat, deed de Chileense kust aan e n zeil de naar Japan, kwam hier aan met 24 of 25 mun, die hun verdere leven daar bleven.

De SChepen hadden voor ieder kanon 80 kogels aan boord, 500 kle ine kogels van anderhalf pond en minder en 20.000 pond buskruit. Op de reis werd bij Sao--Thlago onder de Afrikaanse kust een bark veroverd, welke de reis mede. m aakte tot In de Straat van Magelhacs. In Fortes-Bay werd ze op besluit van de Krijgsraad afgedankt en 28 Juli 1599 verbrand. In haar plaats werd de grote sloep van de Admiraal In elkaar gezet om voor pinas te dienen. Zij kreeg de naam van PostilJon en GllJes Jansz, die ondersehlppcr werd, voer ermede door de Straat, de Zuldu!e In en verdween.

De schepen waren niet alleen voo17Jen va n kanonnen en am unl tie ook persoonlijke wapens werden medegevoerd.

Voor elk persoon een dubbel stel harnassen. pieken en haakbussen, alles goed verpakt e n gemerkt. Verder werd mCdegevoerd ka lk, steen, Ijzer, e nz. o m zoge naamde vastigheden te bouwen. Elk schip had cen drie dubbele tuigage.

Omtrent de medegevoerde victualie zijn geen Juiste gegevens bekend. Er was op gerekend de vooITaden onderweg aa n te vullen. Men spreekt va n medegenomen brood en beschuit, meel, )l:oren, rijst, havergort, zoet tarwedeeg, bonen, vruehten, kaas, vlees. vis, eieren, honing, olie, wijn en ven water . Gelegenheid tot aanvulling 7.oU er zijn bij D ulns, op de rede van Praia, op San Thlago (hier werden twee kleine schepen met levensmiddelen veroverd). Bij Kaap de Lepe Con-SaJvC$ op de kust van Guine waar l evensmiddelen werden gekocht of geruild, op Annaboom, waar voo r rade n werden "genomen" uit het verlaten Portugeese tort. In de Straat van Magelhacs waar vogels en mosselen werde n gevangen, eieren werden geraapt en krul· den verlameld. Op Chlloc voorzag "De Trouw" zich overvloedig van beesten, koren, meel en vruchten. Op het eiland Santa MaMa, op de kust van Chili hadden "De Hoop" en "De Liefde" gelegenheid zich op ruime wijze van voor· raden tCl voorzien. Vers wamr en hout werden op versch.ll· lende plaatsen Ingenomen.

BIJ de algemene schaarste van berichten over de uitreding en ultrus Ling van de-<'.Cl vloot Is het te betreuren dat wc zo goed als niets weten van de wetenschappelijke uitrusting en de kennis van de kapiteins en stuurlieden. Het meest positieve en nieuwe Is wel de medcdClllng dat de schepen "naaldwIjzende compasscn" hadden van Planclus. Wat de uitrusUng betreft van kaarten, globes en Instrumenten, Is bekend dat kaarten, zcllaanwlj'L.ingen en dergelijke werden medegevocrd. Hel blijkt wel dat de uitrusting minimaal was. Op het Algemeen Rijksarchief te 's.Gravenhage wordt cen Engelse, op perkament getekende, zeekaart van het jaar 1588 bewaard, die cen zeer goed schetsje geeft van de Sll'aal van Mageihaes en hoogstwaarschijnlijk van Gravendlsh' reis afkomstig Is. Dit Is wellicht een der Engelse kaarten die de schepen van Mahu en Cordcs bij zich hadden. Van de discipline aan boord weten we, dat er een artlkelbMef was. In de Straat van Magelhacs, toen "Het Gcloof"' en "De Trouw" bij elkander waren. las Scbnld de Weert hem voor aan de oUlcieren. Daarin stonden hun eden, ze hadden gC'L.Woren de Admiraal niet te verlaten "noch door noodt, noch door de vrecse des doodts", ze ver-

" beuren hun geld en hun le ve n als ze naar huis gaan, zon der da t hun makker "De Trouw" er In toestemt. Wat de lading bet ren, weten we dat de navolgende artikelen aan boord waren : kisten met wollen s tollen, kisten met kralen kettinge n en a mber, kistjes gekleurd glas, e nige spiegels en brillen, klndertrompet jes enz, Men ziet op welk een ruim handelsterrein de reders N!kende n. Geld wcrd medegenomen voor de hande1 met beschaafde Europese volken, e n voor het kopen van peper en specerijen die men beter voo r geld da n voor koopwaar kon krijgen, de wollen stol. ten voor de naties waarmede men ruUverkcer zou drijven, de kralen en kettingen voor Inlandse volken met wat ont· wikkeling c n dan de stukjes glas en trompetjes voor wilden, de enkele spiegels en brillen om de opperhoofden te versieren en te vertederen, Veel gelegenheid om de lading te gebruiken was er niet. De bemanning, o ngeveer 500 In getal kunnen niet allen uit de SCheepsrollen worden geidenti!iceerd. Wa nneer wij ons een voorsteJllng zouden willen maken van deze kleine, tijdelijk van de wereld ruge-sloten maatschappij op de 5 schepen, da n zouden we, alleen voorgelicht door de populaire ons In onze Jeugd Ineeprente gcschledenlsroman, allich t denken aan ruwe klanten, onbeschaafd, maar In vele opzichten ridderlijk, kortom aan de prentjes van een zeeman in de Jongensboeken, de kapl· teln niet veel beter dan de gewone matroos. Geen beeld zou onjuister ?.ijn. Zeker, de ruwe klant met zijn populaire reputatie Is e r ook, maar er Is ook naar boven toe, de ontwikkelde zeeman die zoveel kennis van de aardbol e n de wetensChap der zeevaart be'l.at als men In zijn tijd kon hebben. Ook de rijke koopman uit het beschaafde milieu van die tijd, jonge, fijne heerschappen en naar beneden, analphabeten, mensen zo nder naam, misdadigers wier leven aan de galg afgesneden werd. Over de aanwerving weten we heel weinig. Hoewel wij de kapiteins, schippers e n stuurlieden niet allen kennen, mogen wc toeh aannemen dat het merendeel behoorde tot de beschaafde en ontwik· kelde stand, of door hun levensloop z:lch tot die hoogte hadden opgewerkt. De Admiraal en VIce-Admiraal J acques Mahu en Simon de Cordes waren belde voorname kooplieden. Een de r Engelse stuur lledc!n op "De Liefde", Wllllam Adams, was een volkomen wetenschappelijk deskundige. Hij onderrichtte In Japan de Keizer In Europese Zeevaartkunde.

Volgens het "Wijdloopigh verhael", een boekwerkje da t uitgegeven werd na terugkeer va n het schip namelijk "Het Geloof", werd de tocht aangevange n op Z1 J uni 1598, vanaf de Rede van Goeree. De kapitein s..."'baldt de Weerdt keerde 13 Juli 1600 In het Vaderland terug.

Het "Wijdlooplgh verhael" werd gesChreven door M. Barent Jansz. Glrurgljn en uitgegeven te Amsterdam, bij Zacharias Heyns in de Warmoesstraat In de Hooft·deughden e n vangt aan met het volgende gedicht: J

•

Wie de Magellaensche Straet Met veel ander wonderheden Te doo17Jen hem onderstaet Sonder van zijn plaets te trede n Wie 't verhael van vreemde zeden Garen hoort en ovcrslact (gadeslaan) Een kleyn geit magh wel besteden Voor dJt boexken eer hij gaet.

Amsterdam 25 September 1600.

De vijf schepen vertrokken 27 Juni 1598 uit het Goereesche

gat met Noord-Oos ten wind. Met wisselende w ind werd koers gezet naar Engeland en geankerd ter rede Dulns. · 15 Juli vertrok men wed!"!r naar zee. "H et Geloof" voer achter. De u itdrukking "schout bij nacht" word t verklaard dat de "Sch out bij Nacht" de marsorde moest sluiten, dus de achterste was van a llen, schouwen bij nacht, dat Is, i n de nacht toezJen dat geen der schepen van de vloot of het smaldC!(!1 achterblC!cl of afdwaalde. Op 10 Augustus voer men ter hoogte van Kaap St. Vincent, daa rna werd koers gezet naar de Kaap Verdlsche eilanden, welke 31 Augustus In zJcht kwamen. Men moest contact zoeken met .de wal. daar er reeds 60 zieken, lijdende aan sche urb.ulk, waren.

Men landde ± 2 mijl van San Thiago, maar werd niet vriendelijk ontvangen e n voedsel en water werden niet geleverd. Na beraad trok men terug op de schepen en werd op 3 September opnieuw geland, alle manschappen bewapend. De Portugezen stelden zich te wC!(!r maar weken terug zodat het daar aanwezige fort spoedig In handen was.

De Gouverneur van het eiland stuurde afgezanten om te weten te komen wat de bedoelingen ware n. Typerend Is het antwoord dat door De Weert gegeven werd, men had ge-vraagd om eten en dri nken. dit werd geweigerd en nood

kent geen wetten, de schepen waren ver van huls en als het nie t g0ed5ehlks ging dan maar kwaadschiks e n de gelandde troepen zouden zelf hun weg wel vinden. 's Middags werden vruchten gebracht, vlC!CS e n drinkwater.

Er werd vriendschap gesloten. De bevelhebbers brachten bezoeken, maar vertrouwden de zaak niet. De leveranties stopten e n op een nacht brachten de Portuge-.ren geschut In stelling. De aflandige wind redde de vloot, die nu naar het eiland Brava opzellde. Om de mogelijkheid van gebrek aan voedsel te voorkome n werden de rantsoe ne n met·V3 verminderd. Op het eiland werd water sJcehts In kleine hoeveelheden gevonde n e n me<legenomen. 25 September kozen de schepen wederom zee. De overledenen werden o p het eiland begraven.

Bij vertrek werd Mahu door koortsen gegrepen e n overleed.

In volle zee werd h ij o p plechtige wijze aa n de zee toevertrouwd. In het journaal Ie-....en we dat de Kapiteins e n Schippers z:lch op het Admlraal.sschlp verenigden. Het lichaam van Mahu werd In een kist gelegd en deze met stenen verzwaard om het zinken te bespoedigen.

Overdekt met een rouwkleed werd de kist door de kapiteins en schippers van achterul.t tot voor de mast gedragen en daar onder he t roer en der beklede trommels en het treurige gekerm der trompetten e n het dJerlljke gehuil der grove vuurspuwende stukke n, overboord gezet. Na afloop was er krijgsraad. De verzegelde stukken werden geopend welke door de roders waren medegegeven en he~ bleek dat Simon de Cordes het bevel zou gaan voeren. Men voer verder. De zieken werden talrijker en velen overleden.

2 November werd wederom krijgs· raad gehouden.

Het aantal zieken was zo groot ge· worden dat me n besloot land te zoeken. Koers werd gezet naar Anna Bue no of Nobon. 5 November kwam onbekend land In zicht.

Me n voer hier op af en anke rde op de kus t van Ma· nucongo, onge· veer drie graden beneden de linie.

Een sloep werd op verkenning ge· stuua"d, 12 personen gingen aan land. maar zijn nooit wedergekeerd. Het anker werd gelicht e n ~ na omzwerving kwam men bij Kaap Lopo Consalves. Op 9 November landde men met enige sloepen.

De bewoners werden met snuisterijen gepaald. De zieken wel"den aan land gebracht maar goed bewaakt.

Aa n de kust was niet veel te vinden, maar de bewoners trachtten dOOr rullen van vruchten de begeerde snuisterijen te bemachtigen. 20 November kwam een sloep op de rede, eigenaar Barent Erlksz. met aan boord een Franse loods die lange tijd met de zwartjC!$ bevriend was en de koning van het land kende. De Fransman bewerkstelligde een ontmoeting met de Koning. Veel resultaat wierp deze ontmoeting niet at. Door het frult werden de zieke n weer wat beter en men ging jagen In de bossen.

Veel bracht de jacht niet op en de bemanninge n ontzagen zich niet de bewoners van het land te beroven. De bewoners klaagden en de bevelhebbers hielden krijgsraad. Vonnissen werden geveld en 28 December werd de galg opgericht.

Door het ongezonde klimaat werd de bemanning aangetast door koorts. De scheurbuik was genC!Zen maar de koorts nam toc. 3 Januari 1599 vertrok de vloot, koers Straat Magelhacs, koers Z.Z.W. met het voornemen nergens meer aan te lopen. Op 9 Jan uari met matige wind viel de mast van "Het Geloof" In drie s tukken over boord. ze was vermolmd Er waren op "Het Geloof" nog slechts 7 of 8 gezonde mannen, de meesten waren door de koorts niet in staat lets te doen. De overige schepen zonden mannen en een nieuwe mast werd samengesteld.

(Word! v ervolgd)

13

IIUGO HOOFTMA ,

STRAALJAGERS oefenen op vliegkampschepen De toekomst IS aan de marine-straaljagers!

E marl neluchtvaa rL Is thans goed 40 jaar oud. Het was op 14 November van hel jaar 1910 dat de Amer ikaan Eugene Ely zij n CurtlS8·twecdckker startte vanaf de boeg van de USS "BIrmingham", waarmooe hij de eerste vlucht In de geschiedenis maakte vana1 een oorlogssch ip. De eerste landing op een schip maakte hij op 18 Januari 1911, toen hij neerstreck op de USS "Pcnnsylvanla". In 1911 kocht de Amerikaanse marine haar eerste drie vlieg. tuigen, een Wrlght B-l en twee Curtlss-amphibies. Hel eerste vliegkampschip

D

was de ,,Langley". die In 1922 in dienst werd gesteld.

Twee Grummtm Pan /her Straal~gerS van de Amerikaanse Marine gieren met duizelingwekkende .rneUte!d lang. het v lie"k4mpBchip U.S.S. "PTincelown", die

vaart in de Koreaanse wateren.

14

Hoc enorm heeft de marlneluchtvaan. zich In die 40 jaren ontwikkeld! Tu&1940 en 1 SC!ptcmbcr 1945, werden maar de Er waren va n oorloz H)() bij de Amerikaanse En thans '!' Heden te n snelle straaljagers over der vliegkampschepen en zware twee- en driemotorige bommenwer· pers maken van vliegkampschepen gebruik. Het grootste vliegkampschip ooit gC!bouwd, dat thans In aanbouw Is, de USS "Forrestal" van 60.000 ton, zou zelfs viermotorige Super·forten tot haar uitrusting krijgen!

Dit fantastische vliegkampschip, dat In 1954 ot 1955 klaar zal zijn en d..'lt de lieve som van 218 mllll()(!n dollar zal kosten, zal vanzelfsprekend ook met straaljagers worden uitgerust. Een ty· pisch kenmerk zal ook haar Intrekbaar "eiland" zijn, dat tijdens het navigeren omhoog wordt gebracht opdat de radar een zo groot mogelijk gebied kan bestrijken, en 'dat tijdens het starten en lande n van de vliegtuigen geheel zal kunnen worden Ingl'tro,k ke n !

De marineluchtm2'.eht Is heden ten

dage uitgegroeid tot een enorme om·

Een moderne marine-straaljager wat nader bekeken:

de Howker Seo- Hawk,

.

,I

\

vang e n speelt in de huidige strijdmachten een ongekend belangr ijke rol. En wéér wenden wc het. oog even naar Amerika, waar we 7Jen dat één derde van de totale Amerikaanse stel'kte In de lucht geleverd wordt door de lucht, macht van marine en mariniers. In Amerika heeft meer, dan één vierde van alle marlne-officlere n een vli~­ breve t en meer d::m één vierde van alle aanvalsvluchten op Korea werden gemaakt door ma:-Ine- en mal'lniers· piloten! Hoe geweldig de mar inelucht, vaart van vandaag Is wero ons nog eens te meer duidelijk, toen we bladerden door he t speciale nummer van het fraaie Amerikaanse luchtvaarttijdschrift "Flylng", dat aan de Amerl· kaanse marineluchtmacht Is gewijd.

Dit special e nummcr verscheen in November 1951 en het Is o.a van pl'achUge kleurenfoto's voorzien. Bladc!rend door dit blad beseften wc ook nog eens hoe karig wij er hier In Nederland met onze tijdschrifte n afkomen. want wAt een pracht voor lichti ng Is zo'n blad! Zij die belangstelling hebben voor de Amerikaanse marinelucht· vaart ku nnen wij dit November-num· mer van Flying heel hartelijk aanoo. velen!

Er is veel gebeurd sedert. die start van E ugene EJy vanaf de "Blnningham"

straaljager, die de mlli· taire luchtvaar t reeds volkomen veroverde, gaat. ook de marineluchtvaar' veroveren, dat Is zo vast als zeker.

De toekomst is aan de marlne-st r aaljager en we vragen ons nieuwsgierig al, wannéér hel tijdstip zal aanbreken dat. ook onze l\.1LD tot aanschaffing van straaljagers zal over gaan!

Intussen worden In Ame rika en In Engeland uitgebreide proeven genomen met straaljagers aan boord van vliegkampschepen en het Is over dit ondenverp, dat wij U thans lets naders zullep gaan vertellen. [)(!

met zijn Curtlsstweedekkertje In No· vember 1910. Vijf en dertig jaar later, op 3 December 1945, startte een Sea· Vamplre straaljager vanaf het Britse vliegkampschIp HMS "Occan", de eerste straaljager die ooit vanal cen vlieg· kampschip opsteeg. Thans Is de straal· jager een onmisbaar onderdeel van een moderne vloot geworden. Het nieuwe Britse vliegkampschip "Eagle" is reeds met een aantal Attacker· straaljagers uitgerust en ook andere carners van de Royal Navy zullcm spoedig volgen. Bij de Amerikaanse Marine Is het a l niet anders. Tal van vliegkampschepen tellen straaljagers onder hun vaste uitrusting en- boven Korea bewezen Panther-marinestraaljagers reeds hun mili tai re waarde.

De straaljage r OIJ h et vliegdek Het Is duidelijk dat de straaljager op het vliegdek van een vliegkampschip In tal van opzichten anders "doet" en anders behandeld moet worden dan de aloude schroefjager. Om te beginnen zijn daar b.v. de gasstralen van proefdraaiende straalmotoren, die zO krachtig kunnen zijn dat zij Iemand gemakkelijk van het vliegdek ovC!rboord kun· nen blazen. Oppassen Is dus de b0odschap bij proefdraaiende straaljagers!

Overigens zou dit gevaar heus niet grote r zijn dan dat van schroefjagers,

15

.

waarbIJ de ronddraalende propellers even'*!I'IS een groot gevaar opleveren.

Bove ndien maken straalmotoren hel mogelijk, dat s traaljagers direct kun· nen stanen 7.ondcr dat zij eerst behoeve n warm te draaien. Ook het hoge brandstofverbruik van de straalmoto[en draagt c r l oe bij, dat men straal· jagers zo kort mogelIjl: zal proefdraaien, zodat de gasstra len va n straaljagers aan boord van vliegkampschepen sleehts héé-l kon vóór de s tart gevaar opleveren voor de me nsen op het vliegdek. OC'~ gasstralen kunnen behoorlijk warm zij n, wat niet behoeft te venvonderen wanneer U weet dat zij tijdens het passeren van de t urbine een temperatuu r hebben va n 400 tot 700· Celcius (wale l- kookt reeds bij 100° C.l .. Op de Amerikaanse vliegkamp. schepen zou het gro ndoersoneel spe. clale o nbrandbare kledingstukken dra-

Koreaanse wate ren zouden deze nylon· bamers o.a. zijn beproefd.

P roeven ln vo lle zee De eerste Amerikaanse straaljager die startte vanal een vliegkampschip was de McDormell Phantom, die op 21 Juli 1946 startte e n landde op de "Franklln D. Rooseve1t".

Vijftien maa nden later oefende het Flg hter Squadron SA reeds met s traa ljagers op vliegkampschepen! Uit die Phantom werd la te r de bekende Banshee ontwikkeld, die op 't ogenblik met haar s nelheid van " bove n de 1000 km per uur" nog a ltijd behoort tot de beste Amerikaanse marine-straal· jagers.

•

De nieuwste Amerik.o.anse maTine·straaljaQer is de hieT afgebeelde DouQlas Skl/ral/. die voo r zien is van een del ta· vleu"el.

ge n, die bestand zijn legen deze gas· stralen.

Ook voor de vliegers leveren de straaljagers voor· e n nadelc!n op. De la n· dingssnelheid van de straaljager Is b.v. veel hoger dan van een overeenkomstige schroc!jager, maar daar staat tegenover dat tijdens de landing op het vliegdek het uitzicht vanuit de cockpit op het dek bij de straaljager veel beter Is, als gevolg van het ontbreken van (!Cn ronddraaiende propeller in de neus.

Een straaljager vereist over het algemeen nog een vrij lange stal'tlengte.

Daarom moet aa n boord va n vlieg· kampschepen meestal gebruik worden gemaakt va n startrakette n, die de straaljagers binnen beschikbare lengte van het vliegdek In de lucht brengen.

De Amerikanen vooral gaan er m(!Cr en meer toe over, gebruik te maken van rotapuits bij' het starten van hun straaljagers, die da n dus vanal het vliegdek de lucht in worden "geschoten". Een grappig nieuwtje vormen de "harriers", de vangnetten aa n boord van een vliegkampschip, waarin de vliegtuigen wOI'den opgevangen die over het vliegdek gespannen rubber· kabels missen en dus niet worden algerem d. Deze barrters worden namelijk thans van nylon gemaakt, die heel wat minder schade aan de vlieg. tuigen, welke er In vallen, zouden toebrengen dan de stalen kabels die daarvoor vroeger werden gebruikt. In de

16

·Intussen worden t hans ook de nieuws te Amerikaanse marine-straaljagers aa n boord van vliegkampschepen duchtig aan de tand gevoeld. Vorig jaar b.v. koos het 45.000 ton metende vlieg· kampschip "Mldway" volle zee met enkele nieuwe straaljager·types aan boord, w.o. de Chance-Vought F7U CutJass, de Douglas F3D Sky nlg ht, de McDonnel F2H Banshee e n de Gruman F9F Panther. Enkele va n deze straaljagers maakten In de Atiantische Oceaan hun eerste vluchten vanal ccn vliegkampschip. Va n deze nieuwe ma· rlnc-straaljagers was de Cutlass wel de meest> merkwaardige en de meest Interessante. Dit toestel Is na melijk van het z.g. staartloze t ype. Aan de sterk pijlvormige vleugel zij n de kielvlakken e n r ichtingsroeren bevestigd.

1\\'ee straalmotoren ...ijn paarsgewijs achter In de romp aangebracht en monden vlak achter de, ver naar ach· teren geplaatste, vleugel uit. De belde straalmotoren zijn van het type Westing house e n leveren rond 2.730 kg stuwkracht elk. De eerste Cutlass vloog al o p 29 Septem~r 1948 en het toestel bevindt zich thans In scriebouw.

De eerste bestelling omvatte 19 exemplaren, maar waarschijnlijk zullen er nu, met de verhoogde oorlogsInspanni ng, wel méér van gebouwd worde n.

Als de Cutlass op de grond staat, wijst haar neus typisch o mhoog en ook tijdens de lancUng is de neus sterk om· hoog gericht. De poot van he t neuswiel Is n.l. veel groter dan de belde

poten van de hoofdwiele n. Waarschij n· lijk Is dit gedaan om de vleugel een instelhoek te geven, die zeer geschikt Is om s teil vanaf een vliegdek te kunnen s tarten.

De Mldway had tijdens deze trip twee CutJasses aa n boord, die werden gelanceerd me t behulp van een catapult.

De "Midway" leverde, zoals alle Amerikaanse vliegkampschepen, een kleur· rijk schouwspel op. Daar liepen temld· de n va n de blauw.geverfde vliegtuigen de dek-offl cJeren met hun gele truien en gele mutsen, die de bewegingen der vliegtuigen op het dek dirigeren en daar waren de piloten met hun bruine t ruien en bruine vlieghelmen. Daar was de landingsofficier (de "Landing Signa] Offieer" of kortweg "LSO" zoals de Yanks zeggen) , de meestkleurriJke van allemaal met zijn bruin unIIOI'1l\, voor.den van horizont<tle e n verticale gele strepen, die hem zelfs 's nachts zichtbaar maa kt voor de vliegers tijdens hun nachtlandingen. Dan waren e r de {otograven, die, evenals het catapult-personeel, in 't groen waren en bovendien grote "P's" op hun rug droegen. En niet te vergeten ware n daar de mensen van de brandweer met hun bloedrode pakken, die er uitzagen a ls monsters uit een andere wereld..... .

Eerst s teeg een Sikorsky·he licopter van het vliegdek va n de "Midway" op, die boven het schip bleef hange n om eventueel direct te kunnen toeschieten Indien een vlieger met zijn toestel in hel. water 7.oU vallen. Ook een torpe. dojager bleef voor di t docl een beetje In de buurt. En tocn werden de nieuwe straalja gers één voor één de lucht In geschoten om hun eerste vlucht vanM een In volle zee varend vliegkampschip te maken. Toen de Cutlass haar eerste landi ng op de "Midway" maakte, was dit de 31.54Oe la nding die op dit vliegkampschip werd uitgevoerd. De eerste landing vond zes jaar eerder plaats, op 22 October 1945...... De MJdway was het ' eerste vliegkampschip in de 45.000 ton klasse, waartoe nu O.a. ook de "F'ranklln D. Roosevelt" en de "Coral Sen" behoren.

D e mllrlne-slnwljager Icrijgt h aa r vuunJOOII Va n de modernste Ame rikaanse marine s traaljagers wordt de Grumann Panther dOOI' zowel marine als mariniers het meest gebruikt e n boven Korea kwam deze machine reeds In actie, de eerste marine-straalJagcr die de vuurdoop onderging! Toen de oorlog In Korea uitbrak werd het vliegkampschi p "Valley Force", het e nige Amerikaanse vliegkampschip dat toen ler tijd In het Ver~ Oosten vertoefde, direct opgedragen naar Korea op te Stomen. De "Vallcy Force" had o.a. twee squadrons Panthers aan boord.

Op 3 Juli 1950 voerden vliegtuigen van de "Valley Force" de eerste lucht· aanval o p Pjongjang uit, waaraan o.a. door de Panthers wer d deelgenomen.

Op 9 November 1950 schoot cen Panther een Russisc he MIG-15 straaljager nccr, de C!C!rste die door de marine en de 2e die door de VN werd omlaag geschoten. Piloot van dC'l.e Panther was Lleutenant-Commandel' W.T. Amen. Sindsdien zijn Panthers tal van malen boven Korea met Russische I\flG 's slaags geweest. In de

luchtslagen boven de Yaloe bleek wel· iswaar, dat de Panther lang-lllmer e n ' minder manoeuvreerbaar was dan de MIG-IS, maar daar stond tege nover dat de Panthcr beter was bewapend, steviger was geconstrueer d en vooral : beter werd gevlogen. Verscheidene NlIG's werden dan ook door Panthers omlaag geh aald_ Ook vanaf de "Philippine Sea" en de "Boxer" hebben Panthers boven Korea geopereerd. Zo heeft de marinc-straaljager boven Korea de vuurdOOp glansrijk doorslaan. Weliswaar was hel o ptrC!den van de straaljagers nog gertng (slechts 3 % van alle marlnc-vluchten tegen 97 % zoals gemaakt door schoefvJleg tulgen) , maar loch werden tal van Interessante etvartngen opgedaan en werden lessen geleerd, die de martne-straaljager van de toe komst len goede zullen komen,

,

,

De techniek staat geen momem sUl,

,

)

,

voortd urend verschijne n C!r nieuwe vllegtulgC!n ten tonele, 66k marinestraaljagers. De nieuwste Amerikaan· se marine-straaijagers zijn de McDonnell F3H Demon en de Douglas F4D Skyray, die belden nog În een waas van geheimzinnigheid gehuld zijn.

Van de Skyray is alleen bekend, dat zij als "delta-vliegtuig" Is uitgevoerd, dat wil ".eggen va n een driehoekvor· mige vleugel Is voorzien. In de lucht· vaart spreken wc van "delta" vleugels omdat deze vleugels de vorm hebben van de Griekse letter dC!lta.

Ook E ngeland zit n iet stIl We zagen reeds dat ook in Engeland, dat op het gcbiC!d van de straalmotor nog altijd nummer één Is, de marinestraaljager geenszins wordt vergelen.

Engt::and was het eerste land dat cen straaljager van cen vliegkampschip liet starten en hoewel op de vlieg· kampschepen van de Royal Navy de s traaljager nog niet 7.0 ingcbur gC!rd is als op die van de U.S. Navy, is toch ook hier de straaljager geen onbeken· de. We zagen reeds dat de nieuwe "Eagle" met enkele Attackers is uitgerust. Intussen nemen ook de Britten w-oe-fnemlngen op 7.ec met hu n nieuwste marJnc-straaljagers.

Nadat de nIeuwe Hawker Sca-Hawk In volle WC! beproefd was volgden op 9 Juli 1951 aan boord van de mtS "lliustrious" proeven met de nieuwe tweepersoons Sca·Venom var De Ha· vllland, een onlw~kkellnp. van de bekende eenpersoons Sea-vamplre, die evenwel niet In grote getale bij de Britse marineluchtmacht In ellenst is gegaan. Dc Sea,·Venom Is in mnke aan·

Imposante opname van het vliegkampschip USS "Leyte" met aan dek een elftal Pan/her straa~;agers met opgeklapte vleugels. Een boeggolf 8p(1t boven de straaljagers uiteen.

tallen besteld, niet alleen door de Royal Navy, maar 66k door de marineluchtmachten van Fmnkrijk en Australië. Tijdens de proeven aan boord van de "Illustrious" werden, gedurende drte dagen, 60 starts en lan· dingen met de Sca·Venom gemaakt, waarvan 34 op één dag. Volgens berichten kwam het toestel verscheidene malen los terwijl het één·derde deel van het vliegdek nog ongebruikt liet.

Vooral het uitzicht op het vliegdek en de "batsman" (zoals de Engelsen hun landlngsoflicJer noemen) werden zeer geprezen.

Landinge n op een matras!

Tot slot van dit artikel willen wc nog even lets vertellen van cen Interessant experiment, dat door de Brit ten met hun marlne-s traaljagers wordt ultge· voerd.

We zagen reeds dat de snelle straaljager SpC!Ciale eisen stelt aa n het vliegkampschip. In AmC!rika werden daartoe o.a. reeds cxu'a catapults ge· construeerd, die de straaljagers snel het luchtruim kunnen Inschieten C!n ook werden daar een nieuw soort "barriel'S" (vangnetten) uitgedacht,

Deze tllPisclle machine is een Chance· Vought Ctdlass, die zich gereed maakt voor de la11ding op een vliegdekschip. De Cutlass is een éénpersoons tweemotorige straaljager en ... is staartloos!

speciaal bedoeld voor straaJ jagers, die, zoals bekend, meestal met ccn neuswiel zij n uitgerust (de Engelse Attacker Is een typische uit7.0nderlng daarop). Deze z.g. Davles·barrler, genoemd naar de uitvinder Davies, werkt zb dat het neuswiel van de straaljager nonnaai over de banjer heen l'ijdt, terwijl de barrter pas vlak achter het neuswiel opspringt en 7.0 de hoofdwielen kraChtig afremt.

Straaljagers zouden hierdoor aanzienlijk minder schade oplopen dan bij het oude type vangnet.

In Engeland nu neem t men al weer 21h jaar lang prOC!ven met een Sea· Vamph'e, die met opgetr okken wielen landt op een rubber matras_ We welen dat de landingssnelheid van de straalj:lger erg hoog Is. De Britten denken er nu over, op het vl!cgdek van h un vliegkampschepen een rubber matras te leggen, waarop de straaljagers op hun bulk kunnen neervallen en dan practisch direct tot stilstand komen.

De! straaljagers kunnen dan hun zwaar landingsgestel missen en In de plaats dMlvoor extra bmndslol meevoeren, zodat hun vliegbel'elk groter wordt.

De wicllozc straaljagers zullen per catapult worden geslart, zodat zij In 't geheel geen wielen zullen norllg hebben. Op Farnborough, het grote testcentrum van de Britse luchtvaart, werden reeds taJ van proeIlandingen op 7.O'n rubber-matras door een Sea· Vamph-e gemaakt. We zijn benieuwd ot het in de toekomst werkelijk de'm kant zal uitgaan.

AI met al zien we: het Is buitengewoon Interessant de evolutie van de nog zo jonge marlne·straaljager nauwlettend te volgen. Want zeker Is wel, dat de marine-straaljager een revolutie gaat verooï.r.aken In de taktiek der vlieg· kampschepen en in de zee.oorlogen va n de toekomst!

17

's WERELDS STRATEGISCHE PUNTEN

W

ANNEER we de g lobe bekijken, of een kaart van de wereld, dan zien we dat de kortste zeeweg naar India voert door het Suez-kanaal, dat de kort· ste route van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan voert door het Panama-kanaal, dat Zweden e n Denemarken de toegange n naar de Oostzee beheersen en dat GrlbraJtar de toegang naar de Middellandse Zee beheerst. Zo zijn er legio voorbeelden. Wij heri nneren ons uit de afgelopen oorlog, dat de Ver enigde Staten een garnizoen legerden op IJsland en daar vliegbases Inrichtten, we weten nog dat de Japanners een bloedige en moeilijke campagne hebben gestreden om de tegenover Australië gelegen havenplaats Port Moresby in handen te krijgen.

Het Is duidelijk, dat dergelijke knooppunten van belangrijke zeewegen, of bases nabij die zeewegen, voor oorlogvoering heel belangrijk z.ijn. HetzeUde geldt in de moderne tijd natuurlijk ook voor luchtwegen en voor bases op of nabij die luchtwegen. Wij, In onze geschiedenis hadden verscheidene bases op de zeeroute naar Indonesië. Ceylon, Zuid Afrika en de Goudkust zijn daar voorbeelden van, en een land dat dergelijke tussenliggende bases verliest Is gedoemd om vroeger of later de Invloed In de ge· bieden waarheen de zeeweg voert, te verliezen.

De leer die zich onder andere met het kiezen van dergeJUke bases die dus nodig zijn voor de Instandhouding van het rijk - bezighoudt, heet de strategie en de bases heten dan ook strategische punten. Strategie, zoals uit het voorgaande al op te merken Is, kan beschouwd wOrden te zijn de krijgskunde tot aan het begin van de slag. Waar het

Ferdinand de Lesseps,

de

'niln

die net Suezkanaal

liet graven ...

eigenlijke gevecht begint, hoewel dit zeer wel gevoerd kan worden terwille van de strategie, maakl zIJ plaats voor de tactiek. Duidelijk Is hierdoor dat het In vredestijd reeds veIlIgstellen vlln een belangrijke zeeroute of een belangrijk gebied waa rin zich bases voor oorlogvoering bevinden, een strategische politiek Is. De regering van een land dat over de aambol verspreide gebieden heeft, dient In haar politiek door over wegingen van strategische aam geleld te worde n, anders zal het ongetwijfeld delen van het rUk verliezen.

Dank zIJ het feit dat hel ,Suez.kanaal In Britse handen bleef, en dat Gibraltar be-

houden kon worden. was het on.mogelijk voor de Japanse. Italiaanse en Duitse vloten gecombineerde acties uit te voeren, terwijl een transport van enige omvang tussen de drie landen, over land, niet wel uitvoerbaar was. Hierdoor ko nden de vijanden een voor een afgemaakt worden door de geallieerden, die volkomen vrij waren hun gecombineerde strijdkrachten. materialen. in algemene zin hun gecombi neerde macht, dan weer h ie r, dan weer daar lè gebruiken. Alle grote acties werden gevoem door een combinatie van meerdere geallieerde landen. Rommel wem bevochten door Engelsen, Zuid Afrikaanders. Brits-Indli!rs, Australli!rs en Nieuw Zeelanders.

De landingen in Noord-Afrika, In Frankrijk, In Italli!, alle grote evenementen die naar de uiteindelijke overwinning voerden, waren klassieke voorbeelden van het belang van het onbetwistbare bezit van strategische :reewege n en punten.

Wij zullen nu In het jaar 1952 een rooks van deze routes en bases nader bekijken.

We zullen In de geschiedenis graven en de aandac htige lezer zal dan in staat zijn mee te denken over de verwachtbare moeilijkheden en kansen voor een eventueel volgend conflict.

Als eerste Onderwerp hebben we het Suez-kanaal gekozen, omdat we hierover Iedere avond In de krant lezen, en omdat we hieruit goed zullen kunnen begrijpen de me ntaliteit van de hedendaagse politiek.

We zullen achtereenvolge ns bekIJken. de geschiedenis.. de In temaUonale status die aan het kanaal gegeven werd, de ontwikkeling van de verhouding tussen Engeland en Egypte en de gebe urte nissen van de laatste tijd.

,

Het Suez.kanaal en de Anglo.Egyptische verhoudingen In de grijze oudheid waren Egypte en Arabië welvarende landen e n had tussen deze landen een aanzienlijke handel plaats. Het is daarom logisch dat toen ' reeds getracht werd de handelsweg goedkope r te maken door watertransport in te voere n.

Zo vinden we thans nog overblijfselen van een kanaal dat de Rode Zee (SUe'l) verbond met de Nijl. Dit kanaal wem ondernomen onder de leiding van Necos. die van hel jaar 616 tot 600 vóór de Christelijke jaa rte1llng regeerde, voortgezet door Dartus en werd voltooid on-

18

der Ptolemeus de tweede. De Romeinse keizers die Inter In Egypte regeerde n deden er aanzienlijke werken en vergrotingen aan uitvoere n. De Turkse vor· sten, die het eerst hadden doen herstelle n, lleten het echter weer verwaarlozen en we denken dat de scheepvaart in dit kanaal geheel ophield omstreeks het jaar 765 van onze jaartelling, dus bijna 1350 jaar later!

In die tijd was Europa nog een barbaars, onontwjkkeld gebied In vergelijking met de toen heersende beschaving in het Midden Oosten, en het is dus logisch, dat

de wensen van de toenmalige beschaafde landen uitsluitend uitgingen naar een onderli nge verblndin.lt', te wete n : de Nijl vallei met de Rode Zee. De schepen werden echter groter dan In de tijd van de Pharao's en het kanaal zou dus wijder en dieper moeten worden gemaakt. De regerende Turken waren hiervan echter geen voorstanders, aangezien, volgens hen, het dan te gemakkelijk zou zijn voor een vijandelijke vloot In hel hart van Egypte door te dringen.

Dat deze politiek niet zeer wijs was bleek omstreeks 1570, toen de Arabieren

\

.

•

In opstand kwamen en Sultan Selim de tweede In allerijl een kanaal wilde laten graven om de Turkse vloten een vrije doorvaart naar de Rode Zee te verschatfen en zodoende daar in korte tijd een leger te kunnen brengen. Zijn opvolger, Sultan Murad de derde, had de geleerde

•

les nlel vergeten en bestudeerde In 1586 een plan tot doorgraving van de landengte, waaraan meer dan lOO.()()() mensen, <W.OOO ezels en 12.000 kamelen te pas kwamen.

Latere Turkse vorsten hebben eveneens steeds gedacht aan de mogelijkheid van een kanaal, doch politieke woelingen en oorlogen, schijnen een ernstige ter hand name steeds verhinderd te h ebben.

Keizer Napoleon Is de eerste die de hele affaire opnieuw aanpakte: Nauwelijks was hij In Egypte aangekomen of hij begaf zich naar Suez om persoonlUk het

,

l

terrein te onder-zoeken en het werk der Pharao's 20 mogelijk weer aan te vangen. In December 1798 maakte hij een tocht door de landengte naar Sun, hij was de eerste die nabij Suez de overblijfselen van het oude kanaal terugvond, en het toen helemaal volgde naar het ande re uiteinde. Hij belastte een bekend Ingenieur met het maken van een plan voor een nieuw kanaal en Inderdaad werd dit plan In het Jaar 1800 voltooid. Helaas echter had de opSteller zich ernstig vergist. Hij beweerde namelijk, dat de waterstand In de Rode Zee ongeveer 8 meter hoger was dan in de Middellandse Zee, terwijl hij bovendien beweerde dat er te SUC?: geen veilige haven te bouwen zou zijn en betwijfelde of dit aan de andere kant - ongeveer 10 mijl beoosten het huidige P ortSald - wel doenltlk zou zlln. Het kanaal werd daarom aiS een hersenschim aangemerkt en alle planen verdwenen in de kast.

De ontwikkeling echter van de scheepvaart en van de handel deed In de eerste helft van de 1ge eeuw de noodzaak van

ee n kortere verbinding lusse n Europa e n Azlö levendig voelen. De Engelse n die hier In die tijd wel het meeste belang bij hadden, stelden dan ook In 1836 een landmalI In, van Suez naar AlexandrIt;, zodat brieven uit India In minder dan 30 dage n naar Engeland reisden. Hiertoe hadden zij In de landengte totaal 8 stations gebouwd. waar de toen In gebruik zijnde postkoetsen van ve l'lie paarden konden worden voorzien. Wltarlijk geen k leine onderneming!

In die tijd regeerde in Egypte de Turkse onderkoning Mohammed All. Deze was een scherpzinnig man, die uitgebreide plannen maakte voor de verbetering van Egypte. In de eerste plaats maakte hij zich vrijwel geheel los van Turkije, door met de Sultan overeen te komen, tegen betaling van een grote jaarlijkse som geld practisch allee n-heersersrecht te krijgen. Hij streefde voortdurend naar een kanaal door de landengte, doch de oude Tu rkse angst voor ' een buitenlandse vloot op de Nijl deden hem alle plannen die de Nijl met de Rode Zee verbonden, afkeuren.

In 1841 echter berekenden een aantal Engelse officieren, dat de waterstand in de Rode Zee en de Middellandse Zee dezelfde was en de hele wetenschappelijke wereld hield zich tot 1853 bezig met de weer opnieuw opgeworpen vraag: Was een kanaal mogelijk? Er werden zelfs reeds enige maatschappijen opgericht ter gravlng van het kanaal, doch er gebeurde nog steeds niets.

De voornaamste .reden hiervan was. dat de E ngelsen helemaal niet zo op een zeekanaai gesteld waren. 1n de eerste plaats was Frankrijk een ' machtige staat die bezig was haar Invloed In Az!ö u it te breiden en een kanaal zou haar Middellandse Zeelrust belangrijk dichter bij pet Britse India brengen. Bovendien waren er Egypte en Arabm. en E ngeland wenste geen uitbreiding van de Franse Invloed In die landen. De loestand bleef dus zo, tot In 1854 de toen regerende onderkoning een tocht maakte met Ferdlnand de Lesseps, en het resultaat van hun veelvuldig samenzijn was dat de L.esseps vrijheid kreeg een kanaal te doen graven ter verbinding van de Rode en Middellandse Zee. Vele mensen gelove n dat Ferdinand de Lesseps een waterbouwkundig Ingenieur was. Dit Is echter geheel niet waar. Hij was een politicus, die waarschijnlijk helemaal geen verstand had. van de aan het bouwen van een kanaal verbonden technische problemen. Hij werd In het jaar 1805 te VersallIes geboren, begon In 1825 :tijn diplomatieke loopbaan en diende tol 1838 In NoordAfrika.

Daarna was hU een jaar lang Frans consul te Rotterdam. waarna hij werd overgeplaatst naar Spanje (Barcelona) waar ernstige onlusten plaats hadden.

Tijdens d~e onlusten onderscheidde hij zich bijzonder door vele lleden wier leven gevaar liep In veiligheid te helpen brengen.

ZIJn diplomatieke loopbaan duurde tot 1850, In welk Jaar hij tengevolge van ee n onenigheid met zijn regering, ~nsloen aanvroeg. Hij had inmiddels bedacht dat doorgraving van de landengte van Suez de mensheid veel voordeel zo u kunnen brengen, en diende reeds in 1852 bij de Turkse regering een kanaal-plan In. Deze regering geloofde echter niet aan de mogelijkheid en .. . legde het plan In de kast.

Zo komen we aan het eerdergenoemde jaar 1854. De Lesseps. 49 jaar oud.

maakt een rels met de Onderkon ing van Egypte, Mohammed Sald e n wist van hem een concessie los te krijgen een kanaal te graven dat Europa. en Azië met elkaar zou verbinden.

Toen In Europa deze tijding bekend werd, betuigde leder land zij n Instemming, behalve Engeland. loten meende dat een spoorwegverbinding ( 1) van Alexandriê over Cairo met Suez betere verdiensten zou opleveren. Bovendien was men bang, dat de invloed van Groot-Brittannië in Egypte verminderen en die van Frankrijk toenemen zou.

TQ(:h llet dé Lesseps zich niet van zijn voornemen afbrengen en ging voort met het oprichten van een Suezkanaal maatschappij. Ook de Egyptische onderkOning ging niet over een nacht ijs en benoemde een commissie van deskundigen bestaande uit 17 van de meest beroemde waterbouwkundige Ingenieurs van de wereld, waarvan de Nederlandse hoofdingenieur van waterstaat. Conrad. voo rzitter werd. Deze commissie kwam spoedig tot de co nclUSie dat de aan leg van een kanaal geen bijzondere moeilijkheden zou baren en ontwierp havens te Suez en Port Sald als eindpunten voor het kanaal.

Zo werd met veel ceremonieel en t0espraken op 25 April 1859 de eerste spadesteek gedaan.

We doen er goed aan te bedenken, dat Egypte In die dagen een nog weinig modern georganiseerd land was. De boeren, fellahins. geheten, waren weinig meer dan SInven In de dienst van een paar zeer rijke grondbezitters. Iedere grondbezitter kreeg van de onde rkoning domweg 'opdracht een aantal werklieden te leveren en zodoende traden er uiteindelijk 20.000 man aan om. aangemoedigd door de karwats, 163 kilometer lande ngte te doorgraven.

Lecerbasel: Fayld (HQ_MELF) . Luc:blbasu : Ismama (HQ·MEAF ) . Abu Sulr. Dev e raolr .

Fayld. Kabrit, Shallula (bommenwe rpenJ, l\Iarln"bu"., Fanara

..~

J..J_,.."

-~-.J-

___ ~,.,./.... Nd_v)

19

Engeland voelde nIets voor een kanaal en loen dan ook omstreeks 1859 Frank· r\jk de handen vol had aan een oorlog

mel Oostenrijk, dreigde hel Egypte met gewapend optreden. Door een spoedig einde van die Frans-Ooste!lrijkse oorlog kwam daar nlel!! van doch nu werd hel spel zee r knap verd e r polItlek gespeeld.

Het is natuurlijk duidelijk, dat het In

leven houden van 20.000 slaven e n duizenden Europeanen In de woestIJn geen eenvoudige zaak was. le-dere dag stapten er gemIddeld 1600 kamelen door het zand om drinkwater aan te voeren.

Dit demonstreert meteen het geweldig belang van het later (868) aangeleg-

REISVERSLAG van HT. Ms. " Van Galen" XlI

de drinkwaterkanaal dat thans nog de

kanaalzone van water voorziet.

De maatschappij was niet bijzonder liJk en de hoge uitgave n voor transport van voedIng, bouwmaterialen en water veroorzaakten b\,lna een bankroet. Enge-

land onthield de mll.8tsc.happij Iedere vonn van sleun, begon zelfs een geweldige actie tegen het systeem van slavenarbE!id dal werd toegepast. Gelukkig voor de kanaalmaatsc.happij konde n In 1860 enige baggermolens worden Ingevoerd en we rd In 1861 een gedeelle van het kanaal reeds voor lh::hters bevnarbaar, zodat de transportkosten belangrijk danlden.

Tn 1862 brak er onder de !elJahins een typhus-epldemle uit die het gehele werk dreigde te desorganiseren, zodat, hoewel hel eigenlijke graafwerk geen bijzondere moeilijkheden baarde, het kanaal niet zonder, al dan niet moedwillige, tegenspoed. tot stand gekomen Is. De grootste tegenspoed was wel dnt In 1863 Mohammed Sald Pacha overleed en opgevolgd we rd door lsman Pacha.

Deze onderkoning had een ongeêvenaarde gave tot geld uitgeven. Hij had de verkwistende smaak van de Oosterse alleenheerser, die hij paarde aan een eerlijk verlangen alle gemakken van de Westerse beschaving In zijn land In te voeren doch 700nder het minste begrip hoe dit doeltreffend en zuinig uit te voeren. Tijdens zijn 16-jarlge regering vermeerderde de nationale schuld van Egypte van ongeveer f 35 mlllloen tot / 12 mlllIard e n Iedere vonn van afpersing van leUn onderdanen werd toegepast om hem van het nodige geld te voorzien. Hel Is moeilijk om ons dit in te denk en, maar een van zijn dochten> had op een gegeven ogenblik een schuld van f 2.000.000 aan een Parijs modehuis.

Het Is duid elijk dat hij voor geld veel over had en zo werd het mogelijk. dat de Engelse tegenstanders van het kanaal in 1864 bij hem wisten te bewerken, dat de 20.000 graven(le fellahins vrij verklaard zouden worden en de Maatschappij dus zonder we rklleden :rou komen te zitten. Op het laatste ogenblik wist de Franse kel:r.er In te grijpen en de fellahins door toekenning van een hoger loon. althans In naam, tot vrije arbeiders te maken.

De Engelsen veranderden nu van standpunt en gingen het werk steunen, 7.odat verder alles va.n een leie n dakje ging e n op 16 November 1869 kon het kanaal geopend worden. De :r.eeweg van Europa naar India was met bijna 3000 mijl bekort en h et grotn belang hiervan zou weldra heel duidelijk worden.

In 1870 bUvoorbeeld, een jaar na de opening, passeerden 486 schepen met een totale tonneninhoud van 435.911, In 1880 waren dit 2000 schepen met een tonnenInhoud van 4.200.000, In 1938 6.1Z1 schepen met 34.249.745 ton e n in 1948 8.686 schepen met 55.081.056 ton.

(WOTdt -vervolgd)

20

de t r ip op de Oostkust begon het N Aschip een goede reparatie-beurt

hard nodig te krijge n, Allereerst was daar de huldvcr!, die met geen moge:lijkheid meer was bij te spijkeren. De weinige dagen binnenUggen waren juist voldoe nde om in de menie te zetten wat cr het ergste aan toe was. Iede r, die met de sloep van boord ging, kreeg een scheut van ellende door het hart bij het zien van het veelkleurige schouwspel op de buItenhuid, wnar de gele menie de al eerder opgebrachte rode begon te verdringen. Het vervelende was dat ook hier, als overal ter wereld. schepen lagen die :r.elden van de boei komen. De:re schoonheden mogen mJ..s.schlen als voorraad-, reparatle-, of stafschepen nuttige diensten bewijzen, maar ze leveren een oneerlijk vergelijk op met schepen die hun voorname bestemming. namelijk om te varen, niet hebben gemist. Het zat hem echter niet alleen In de verf. die weliswaar een teer punt Is. Overal en vooral aan dek kon men verschijnselen van vermoeidheid en aftakeling waarnemen. Ja, voornI aan dek, dat zag :r.e lfs de stoker tegen wie cen matroos zei: "Je hebt een behoorlijk gat In je ann.

Ben je uitgegleden?" Hij ga! erop terug: "Ja, Ik heb per ongeluk over die anti-slip van jullie gelopen!" In de mnchlnekamer, waar zeer hard gewerkt wordt, moet desondanks telkens weer gerefereerd worden naor de reparatieperiode. Menig plan begint daar met de woorden: "Als we nou straks In dok liggen, dan ... " Intussen gaat het machinekamer-personeel onvermoeibaar door en het moet tot "hun eer gezegd worden. dat het schip geen vaardag behoefde te missen ondanks de aanleidingen die zich hiertoe voordeden.

Voor we naar Hongkong gann maken we nog een trip naar de Westkust. Op weg daarheen houden wc schietoefeninge n. Voor de eerste maal hebben wc een radiografisch bestuurd doel. Nndat een andere, jager :r.Un "rounds" heeft weggegeven, wordt het vliegtuig naar Hr. Ms. "Van Galen" gedirigeerd. "De enige goede volgorde om allebei aan de beurt te komen:' zegge n de kanonniers. Ze krijgen gelijk, H et doel wordt getroUen en stort In zee. Het schip, dat het doel bestuurde. meldt, nadat het opgevist Is, een treffer met een Botors-granaat. Aan boord van Hr. Ms. "Van Gnlen" bevindt :r.lch de iournnlist Alfred van Sprang, die bij gelegenheden als deze druk In de weer Is en met :r.ijn tape-recorder trappen op en af klimt om van alles wat te kunnen vastleggen. DC"1.e heeft al enige malen gC"1.egd: "Laten jullie nou eens lets sensationeels gebeure n. Dat hebben wU soms nodig." Dit moet de stoker gehoord hebben die met enige andere n zo heer-

lijk :r.waar in het hekwerk ging hangen.

Eigenaardig dal een harpje daar soms niet tegen kan. Enkele ogenblikken later ligt hij buitenboord, terwijl :r.ijn maats tot halverwege het potdeksel vorderen. Op het halfdek staat op dIt ogenblik de Torpedomaker 2 A. Roorlng, die zich, als uitkijk boel miSSChie n zal heb· ben afgevraagd of hij niet beter lets anders zou kunnen doen dan maand In,

... wachtte wel"emoed op zijn r edding ... maand uit te staan wachten op drenkelingen. Maar hij blijft er gereed voor, Nog is de drenkeling het achterschip niet voorbij of ROO"ling merkt hem op, drukt op de claxon "Man over boord", gooit de boei zo goed na, dat deze bijna. gevaar oplevert voor de dre nkeling en roept de voorgeschreven order "Zwem".

Terwijl de drenkeling even later ge noeglUk In de reddingsboei r onddrijft In afwachting van het oppikken, neemt Roozing op de brug van de commandant een welverdiende pluim In ontvangst.

Op Donderdag, 7 September, lopen we Hongkong binnen. Na hel munlUelossen meert het schip bij de Royal Doc:kyard af. Daar h et een reparatie me t eigen middelen Is. waarbij de w erf alleen assisteert, is de bemanning gedurende deze periode druk In de weer en ûenderogen gaat het schip erop vooruit. Tijdens de dokbeurt ontstaan enige ongemakken, daar wasplaatsen en toiletten aan boord niet gebruikt mogen worden en men hiervoor naar een op de werf gelegen accomodntie moet gaan.

Bulten werktijd wordt door de Nederlandse gemeenschap te Hongko ng op grootscheepse wUze huisbezoek georganiseerd. DagelUks komen na vastwerken de auto's van de gastheren bij de poort van de Doe:kyard om mensen op te halen.

Er Is geen liefhebber hiervoor of l).i.I kan geholpen worden, zel(s meerdere keren. Tweemaal gaat een groep' van veerUg man onder leiding van Hongkongse Nederlanders voor een plc-nlc naar het strand van ~n baal, waar tevens gC'.lwommen wordt. Vooral de zwem liefhebbers kunnen hun hart opha-

dekschip op nog geen 1000 meter afstand len, want het eiland bezit naast zijn en zijn we allee n in deze nog steeds opmooie blUllen verschillende zwembaden. stekende wind e n zee. De Commandant, Het voetbaleJrt.a1 gaat dikwijls spelen en die onafgebroken op de brug Is, doet de Oogst als altijd lauweren. Ook de scheepsband, d~e haar populariteit lijdens het vaart steeds weer zover terugbrengen als de bestuurbaarheid van het schip eerste verblijf in Hongkong vesUgde, treedt verschillende malen op aan de toelaat. Het schip loopt niettemin telwal, o.a. op de Royal Yacht Club, waar kens twintig graden uit Z\ln koers, 7.Odat door de Nederlandse Vereniging te soms de machine5 tegen elkaar Inge-.o:et Hongkong een dansavond voor de gehele moeten worden om terug op koers te bemanning wordt geregeld. Op 17 Sepkomen. Het verblijf aan . dek is gevaar... het schip maakte meer dan lijk en alleen voor dringende gevallen tember heeft aan boord de uitreiking 500 slagzij .. van een Bronzen Kruis plaats. De Conmag daa l· gewerkt worden. Deze gevallen zijn er, want hoe gocd alles ook gesul-Gcneraal, Or K. E. van der Mandeie, pen. Een korporaal echter, die In ee n spelt deze onderscheiding op de borst sjord stond, toch is er doo r hct zware sllngt'ren na enige uren loos In de sJorkleine ruimte orde op zaken tracht te van de heer A. Beekmeyer, die In Hongrings gekomen, bijvoorbeeld bij de motorstellen, wordt overrompeld en met zijn kong woont, In het bijzijn van een aantal sloepen die hierdoor beschadigd worden. hoofd legen een deurknop geworpen. HU leden der Nederlandse gemeenschap te Hongkong en een deel van de bemanBijna voortdurend Is men bezig dit te is een tijd bewusteloos en moet wegens verhelpen, waarbij zeer om7.lchUg te lichte hersenschudding In de ziekenboeg ning. Na het sluiten van de ban spreken werk moet worden gegaan om persoon- ' worden opgenomen. De vloerbedekking de Consul-Generaal en de Commandant is Intussen weer enige artikelen rijker lijke ongelukken te voorkomen. de gedeeoreerde toe, daarbij diens vergeworden en voorwerpen, die maanden Als het donker begint te worden en we diensten gedurende de laatste wereldgeleden als vermist waren opgegeven. al niet meer In staat zijn dwars van de oorlog aanha.Jend. Oe Consul-Generaal liggen bovenop . . De gehele nacht blijft drukt bovendien ....ijn erkentelijkheid uil orkaan weg te lopen, 7.Odat wij, zowel dit weer aanhouden. terwijl de typhoon voor het feit, dat de-.o:e uitreiking, U)ve r het vlJegkampschlp H.M.A.S. "Sldney" passcerL Tegen de ochtend kn apt het als de jagers, moeten gaan bijliggen, van het moederland, loch op Nederwat op en 's middags Is het al zove r verdwijnt de jol buiten boord. Enkele landse bodem kon plaatsvinden. De dat de schepen de haven weer kunnen aluminium vlotten volgen. Later 7.ullen Commandant herinnert aan de grote we horen, dat op dit ogenblik op het op7.oeken. Van een Canadese jager, die gastvrijheid en hartelijkheid die de gelangszij komt liggen, blijkt het schild vliegkampschip de windsnelheidsmeter, hele bemanning bij de Nederlanders In van een kanon te zijn Ingedrukt, een Hongkong Is te beurt gevallen en gedie ma.xlmaal 70 mijl kan aanwijzen, al ander kanon en een Bofors zijn ontzet, tuigt van de dankbaarheid en bewondeIs doorgeslagen en dat men de windeen sloep en zes vlotten zijn overboord ring voor de vele zorgen en moeite, die snelheid op 80 tot 100 mijl schat, d.I. onge5lagen en de asdlc-dome Is onklaar. geveer tweemaal de kracht van cen orde Nederlandse gemeenschap zich steeds Tot overmaat van ramp werd een dekonverminderd getroosL kann In Nederland. De 7.ee wordt hierhuls ingeslagen. Deze jage~' met een door hoog opgejaaltd. Op de brug, waar Op Maandag. 8 October, ontmeert Hr. andc~ opbouw dan Hr. Ms. "Van Gade ooghoogte twaalf meter Is, wordt ge· Ms. "Van Gillen". Bezuiden Hongkong len", heelt terwille van zijn besluurregeld tegen een wnterberg van nog worden 's middags en ook 's avonds als baarheld hoger vaart moeten lopen dan het donker Is, schietoefeningen gehou- eens drie meter hoogte opgekeken als het schip een golfdal passeert, zodat 15 wij. Met dit Indrukwekkend gevolg. Op den. De nacht brengen we ten anker H.M.A.S. "Sldney" Is de schade ook aan· meter goUhoogte zeker geconcludeerd door In een baal en de volgende dag ve rzienlijk, O.a. werden een vliegtuig en een mag )Vorden. trekken we naar zee met bestemming sloep op het toch zo hoge vliegdek uit De ravage In het benedenschJp Is groot.

Sasebo. Als we daar op Vrijdag 12 Octohun sjorrings losgescheurd en over Gewoonlijk moet Ran boord met plaatsber aankomen, Is de typhoon met de boord geslagen. VIer andere vliegtuige n ruimte gewoekerd worden en zijn alle aanvalJ!ge nnam "Ruth" a l onderweg. liepen zware beschadigingen op en verhoeken en gaten volgestuwd met plunje Voorlopig Is daar niets van te merken, schillende branden aan boord hielden de maar de volgende. dag, als de Comman- en andere zaken. De7.e voorwerpen %ijn brandblusploegen voortdurend bezIg. nu achtereenvolgens te voorschijn gekoder In Chlel Far East Station een InEnkele dagen later varen we de baal men, onweerstaanbaar, en hebben %lch spectie aan boord maakt, regent het van Sasebo uit op weg naar de Westmeedogenloos over dek uitgespreid. Een zonder ophouden. De typhoon wordt nu kust. Het wordt een trip zoals we er al koelkast, die acht maande n lang In stabinnen enkele dagen verwacht. Op Zo nvele gemaakt hebben. Het enige verschil lt'n beugt'ls aan een waterdicht schot In dagochtend wordt het schip In gereedIs eigenlijk, dat de Commandant nu vaak de kajuit gekluisterd stond, zoekt 7.ljn heid gebracht en vertrekken we naar het commando over het scherm bij de vrijheid. Het gevaarte waggelt enkele zee, tezamen met twee vliegdekschepen carrier krijgt toegewezen. De meeste stappen vooruit en strooit kwistig zijn en enige jagers, om te trachten de ty_ schepen, die op het ogenblik hier we rInhoud tussen de boekwerken en tekenphoon te ontlopen. Er Is een man mInken, zijn later In de Koreaanse watere n stukken, alvorens tegen dek te slaan. der aan boord, want matroos 1 P. J. aangekomen dan Hr. Ms...Van Galen" Een typemnchlne, die op dek tussen laden Koldijk werd uitverkoren om de Koen derhalve dikwijls merkbaar minde r en kast stevig knijp was gezel, vUegt op ninklijke Marine In de Koreaanse watebedreven In de werkwijze. De dag voor een gegeven ogenblik op een halve meren, tezamen met manschappen van de we van het operatIeterrein vertrekken ter hoogte boven de grond als een proandere U,N. marines hier, te vertegen· wordt een verband gevormd met zes jectiel door twee openstaande deuren woordlgen gedurende een propagadaschepen van zes verschillende landen: heen en verplettert 8 meter verder een reis door de U.S.A, en Canada, die ee n kastdeur. Op dit ogenbllk IItaat een sei- Australië, Canada, Engeland, Nederland. maand zal duren. Deze reis Is bedoeld ner nchter het standaard kompas waar Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten. om de "Oefense Moblllsatlon", dus b.v.

Dit speelt echter zo'n geringe rol. dat de clinometer zit. (Er zUn steeds mende bloed-donaUe en de verkoop van het onopgemerkt aan de velen voorbijsen die In het grootste noodweer aan gedefensebonds. te bevorderen. gaal. Een t reffend bewijs van de goede In de beschutte haven van Sasebo zag schiedschrijving of statistiek denken). samenwerking ter zee tussen de Unlted Voor dertig graden slagzij kijkt hij niet het weer er niet onheilspellend uit, maar Nations, een samenwerking. die diepe meer. Plotseling echter loopt de luchtbel zodra we bulten zijn In het geveegde Indruk maakt op leder, die een ogenblik in het gebogen glas door. "Vijfenveertig" kanaal naar Sasebo, moet de vaart al bij de feiten wil stilstaan. roept de seiner. "Vijftig, we kunnen niet worden teruggebracht. Hoge zeeën slaan Sasebo, 28 . October 1951. verder meer!" Wel Is waar Is de luchtover dc bak en het Australische vliegbel In de hoek van het glas terecht gekampschIp ,.Sidney", dat voor ons vaart, komen en wijst de maximum uitslag aan, gunt ons nu en dan al een kijkje op het • maar het schip ondervindt daar geen vliegdek, waar de vliegtuigen gesjord hinder van en doet er nog wat bij. Het staan. Tegen drie uur n.m. slaan de Is enel"l.ijds te betreuren, dat de clinozeeën ook hierover heen. Het Is nu 7.OVer meter te kort schoot, maar andel"l.ijds dat we koers moeten wijzigen en dwars is het een gelukkige bijkomstigheid, op de zee zullen komen te liggen. De wind, die nu al kracht 10 heeft, jaagt waarmee me n in de brief aan huis zeker zijn voo rdeel kan doen. Intussen doet de zee op en bedekt deze met vlagen de-.o:e slagzij de deu r toe: dat er geen verstoven water die er als een mist ernstige ongelukken gebeuren mag wel overheen gejaagd worden. Als het opeen wonde r genoemd worden. Er wo rnieuw begint te regencn wordt alles den hoofd%akelij k schaafwonden opgelorondom grijs. verdwijnt zells het vlieg-

21 j,

•

7 -

slingeren, he t lijkt wel een cake walk, je weet wel die dingen waar je met Je . vriendin n etje op gaat lopen op de ker-

Noorse reis

m"

o

• MO ElZAA],-{ hijs Ik me met eeD zware koffer arul boord van Hr. Ma.. "de

Zeeuw". een wjuillt uit Amerika aangekomen fregat, dat met. Hr. MS. "van Zijll", bij het smaldeel zal worde n IngelUtd. Er Is een hoop gebe urd lezers In de

zestien dagen die we binnen zijn geweest

na onze terugkomst van oefening "P ro-

~~

een buidel vol met kat bij aan-

komst en heb dus behoorlijk de gebroden haan uitgehangen o p mUn jaclitterrcln

In Den Haag, zijnde de 'Kne uterdlJk en omstreken.

H et heeft me goed gedaan In h et koud e kikkerlandje terug te :.Jijn en w eer

In mUn gezellige stamkroegje te duiken (het Jagertje) en stoere verhalen te vertellen aan de daar vergaderde menigte.

Alleen heb Ik me een der laatste avonden lelijk vergaJoppeerd, want toon Ik

even na twaalven op weg was naar het schip had Ik door al h et bier een aan-

zienlijk hoge druk In het centrum, zodat

Ik haasUg naar een paal toeschoot om daar stoom af te bluen, Helaas ..... .

Met mijn door borrels zwemmerige oogjes had Ik niet scherp genoeg uitgekeken en de benen van een a gent voor een paal aangezie n. Mijn m etgezel vond het erg .grapplg, schoot In een lach en zei op zijn Haags: ,,.Agant, dat IS nu es een canls familiaris, zag !"

De agent had blijkbaar geen gevoel voor humor want hij gat me een doodschop e n daar Ik nog steeds doo r de drank beneveld was, had Ik een deITrlate afvuurvertraglng dat Ik de schop niet

VER K O RTE uni OUD VAN liET VOO RAFGAANO E

Lucky Joseph Is een arme hond die een Sehol5c terfier aà Moeder heeft en een onbekMlde vader. Rondl:wervcnde In d(! buurt Vlln KneuterdUk en VUverberg ,prong hU In een plolael!nge opwelling In het bag'lgecompartlmeM van een auto en kwam daarmee terecht VOOr Hr. Ma. .. Tromp" . •lw.ar hU aan boord ging. HU InltalJeerd(! zich In het bagasenet vlln een oHicierahut en glnt: vandaar uit OP verkenning. F..cn van 1.Un ontdekkingen na verloop van tijd wall, dat het sehlp vlI",nde was en zo maakte Luckey J oseph de ...,hletoef"nlngen mee op de Noordl:ee. HU bew.eegt l:lch door het gehele ""hi p en krijgt vrienden In Longroom, Gouden aal en VolkGIOgles.

HU kr«!g de stand van Mat ....,.,.. DI .... n op weg naar Stockholm, van welke stad h U tJeh zeer veel voomelt. krt>eg hij zUn eeme .. bakJe·'. Overigens maakte hij zich -zeer verdienstelijk met hel overbrengen "an berlehten. uil radiohu t naaf commando-brug. Tegen dat het schip Stockholm naderde. knapte Lucky J 05eph zich voorlre.fIelUk op om van de komende gebeurten[sacn In StOCkholm npar waa rde te kunnen genieten. Dit deed hU dan OOk. HU leerde aquavit drinken. Werd voor enige dagen wanhopig verllelde op "Car_ Ia". een beeldschoon hondje. Maar wal toch weer era: opa:e lucht toen men S tock I10lm verliet om l:lch met volle overgave te a:un geven aan "weekprop-amma l:1'II".

Na een kort oponthoud in Rotterdam a:lng het op weg naar de baal van lloua .. nenez om van daaruit deel t e gaan nemen aan "Exerclse PTogress".

Lucky doet daar weer de nodlse ervaring op om daarnn In Cherbouri weer aller pikantste avonturen te beleven met een zeer charmante poedel, Marianne genaamd. van de Fra nse Marine. Daarna wordt weer opgestoomd naar Rotterdam en ligt de Noot6e reis w eer In het ver.chlet.

22

kon ontwijken en z.o lag Ik naar adem snakkend op het plaveiSel. Mijn metgezel hielp me op , ik kon slechts op dri e poten'lopen en zo h inkte Ik tegen ochtendgloren de kazerne binnen; ik liep gelijk door nnar de ziekenboeg waar ik als ee n blok op de bank In de wachtkamer In slaap viel.

Het resu ltaat van h el doktersonderzoek was ~hte r niet mals: poot verstu ikt en absolute rust gedurende vijf dagen r Dit gaf het nodige telegrammenverkeer tussen de MKDC(Marlnekazerne Den Haag en CSML 5.

Het eindresultaat was ee n te legram van de volgende Inhoud: Van CSML 5 niet geheim uitgesteld Aan MKDC Info CZMNED MINMAR CDFREG DE ZEEUW shd Il joscph st.bknr. 1001 na herstel he lderwaarls dirigere n en betrokkene inschepen de l'-Ceuw ter overvoer tromp - 021030 A/Jul. H ierbij merk Ik nog even op (ten bate van lezers die ni et thuis zijn In het lulzenh uls) dat shd de offldl!le afkorting Is voor "scheepshond", als vastgesteld op Initiatief van de Redactieraad van het Ministerie van Marine In beschikk ing No. 12356789/2398723/5136450 d.d. 30 Februari 1951.

En zodoende lezers, strom pel ik du s n u de valreep op van Hr. Ms. "De Zeeuw".

De ontvan gst Is l:eer hartelijk moet Ik zeggen.

R et leven aan boord van dit kleine scheepje Is wel heel anders als op de Tromp. Alles Is veel gemoedelijker en minder officieel. 's Middags verlaten wij de haven, het weer Is red elijk en de twee fregat jes bewegen bijna niet; door het Molengat begeven we ons naar bulten en vervolgens gaan we om de Noord, om een paar dagen later rendez-vous te houden met

... door naar de ziekenboeII' ...

Tromp, Dubols, Tijgerhaai en Zeehond, die plaatsen In SChotland hebben be""hL

De volgende morgen houden we manoeuvreeroefenlngen, aangezien Ik daar tuk op ben, bevind Ik mij doorlopend op de brug.

Het weer wordt steeds slechter en de w ind steekt op tot er witte koppen komen op de golven en de fregatten hun beroemde slingerdans aan vangen.

Houd je dan maar vast, waarde lezers!

I k be n op het stoeltje op SB brugvleugel geklom men en moet me behoorlijk knijp zette n om er niet af te rollen.

De Conunandant zit aan BB en nu eens zie Ik zUn profiel hoog In de lucht en enkele seèonden later beneden me vlak bij de golve n .

En de snelheid waannee die fregatten

Het beroerde Is alleen dat je van een cake walk kan afstappen wanneer je wil, maar van een slingerend freMt niet. 's Mlddagll neem Ik eens een k kje In radiostation en commandocentr e. Dit laatste wordt mij n ongeluk; al spoedig zie Ik alle plott.a!els en borden om me heen zwaaien en Ik krijg een vreemde gewaarwording In de maagstreek.

Met gezwinde vaart verdwljn Ik naar beneden en plof op de ba nk neer in de longroom om weer op streek te komen.

Wat een bedrijf !

Oe Commandant e n de niet wachthebbende officieren komen binnen en bestellen een neutje.

"Ook een borrel?" vraagt de commandant. ,,0, heel graag, daar heb Ik een reU7.e trek In" lieg Ik met een stalen gezicht (te nmi nste dat denk Ik). Daarna Is het tafel, bij h et gel:lcht van de In vette jus zwemmende vangballen (gehakt) wordt het mij te machtig en Ila haastig ce n excuus te hebbe n gemompeld ren Ik naar de raHing en ...... hu p twee, daar gaa t Ie voor niks!

De volgende dag Is het weer nog 00· roerder, we ontmoeten de rest van het smaldeel en de oefeningen gaan nu pas goed beginnen.

Het Is me onbegrU~lijk hoe die lul het volhouden op w n heftig bewegend schip, waar je je zelfs in je kooi stevig moet vasthouden, w il je er niet uit wo rden geslingerd.

"Ja", zegt de commandant als Ik het er ove r heb met hem, "Ik lijd hier na ee n paar dagen In smaldee lverband al aan de wgenaamde "Smaldeelslaap", dat wil 7.eggen geen slaap onewel Chinese Zeewacht". ,,0", zei Ik. Oe dag voordat we Odda binnenlopen wordt Ik weer overgezet naar de Tromp, gelijktijdig met een and er stelletje "mu· talies".

Ik neem hartelijk afscheid van de diverse opvarenden en weldra hobbelen we Trompwaart.s.

M.ljn zeeziekte ben Ik gelukkig kwtJtgeraakt, alleen heb Ik ee n erg hol gevoel In mijn voorschip en Ik neem me dan ook voor om het gauw weer bij te spijkeren.

Als Ik aan boord stap waggel Ik enigszins, want het slingeren zit me nog steeds In de benen. Zodra alle sloepen weer zUn gehesen wordt het verband gefonneerd en stomen we in kiellinie naa r de Harda nge rljord. He t is Donderdag, dus eten we rijsttafel en Ik scha.!t m'n pens weer eens goed vOl en zijg daarna met 'n l:Ucht In m'n oude vertrouwde bagagenet, om ee ns een ongestoorde p':lepslag te maken tijdens de middagrust. s Avonds Is er een eenvoudige lanceeroefe ning, voor zover die eenvoudig kan zijn en daarna In de schemering muziek op de bak. Het Is een magnifieke gelegenheid ervoor; we schijne n nu ver genoeg van Holland t e :dIn verwijderd om mooi weer te kunnen hebben. De schemering zet laat in en maar h eel geleidelijk wordt het donker. In het Westen Is de lucht rood om langzaam over te gaan In heel diep blauw In het Noorden, een voor een worden de sterren aangestoken en het laatste restje wind dat er nog is vindt het nu ook nodi g om te gaan liggen.

Ik voel me heerlijk rustig en vredig en vlij me me t een zucht van voldoening neer op het SB-ankerspil, waarbij Ik helaas met roUn staartstompje een leeg coca-cola-flesje omgooi, dat kletterend op het dek valt. "Daar val t het werkbriefje" merkt een van de stokers op die met z'n pijpje In de hand en omringd door een stel collega's op dek zit.

"Je hebt toch van die lUI die overal wat op w eten t e l:eggen", denk Ik. Het "strijkje" of beter gezegd het "tokkeltJe", want het bestaat grotendeels uit gultaars komt e r echt In, "ze spelen "Coad nlght, lrene", begeleid door de trekplano.

.. . Zonder "ekheid, MIlCbrv..!h, Wilt moe t het vOON teUen ...

Boven op de brug I!le Ik de hoofden van de commandant en de chef staf over de windwering kHken.

"Wie is toch die ene met al die strepen " vraagt een piepjong stokertje die vlak bij me zit aan een der ouderen. "Dat is nou de commandant m'n jongen" gromt d~.

•

•

"Maar wie Is nou die knaap daarnaast dan, Is dat niet de eerste oUic1er ?"

"Wel nee jongen, dat Is z'n maat!" Is het antwoord.

I k schiet In een lach . " Heb je het door?" vraagt de oudere weer . " Wat bedoel je?" ,,NOU dat je belazerd wordt natu urlijk", beslu j t de oudere teawtll hU opstaat. "Saluutjes jonge, Ik mot eUe naar beneje om de domlnê te helpen de dag te sluiten".

De muziek wordt nu sentimenteel, .. terang boelang" wordt er heel toepasselijk gespeeld, want een keurig opgepoetste volle maan Is Inmiddels verschenen. Iederee n neuriet mee en Ik heb het nie t meer van ontroering, een dikke prop schiet In mUn kee l, Ik hef mU n kop om hoog en kreun mUn maanblaI, "Weehoew, woehoew .... .. " "Kom maar hier ouwe kleerelijjer" zegt m 'n vriend met de snorren", maar dan verder smoel houwe", en hU trekt me bU zich en krauwt me onder mUn strot, daar ben Ik namelijk gek op en rillend van verrukki ng houd Ik verder mijn mond ......

De tonen va.n de reveille roepe n me langzaam weer terug uit het land der dromen, Ik rek me eens uit en spring met frisse tegenzin mUn nest uit.

Een blik uit het poortje ovcrtuigt mij er va n dat we reeds de Hardangerfjord binnen )!ijn gevaren want Ik zie vrtI dichtbij stelle bergwanden met besneeuwde toppen.

I k werk vlug mUn ontbijt naar bin nen en begeef me aan dek om mee te helpe n bij het jassen.

Als Ik bovenkom blUf Ik evenwel ve rbaasd staan, want Ik zIe achteruit ee n man In burger, met een kist, een krukje en ee n handvo l penselen.

"Daar moet Ik het mijne van hebben" denk Ik, "Toch wel erg als Ik als shd n niet meer wee t wat er op mUn schip loos 10".

Ik voeg de daad bU het woord en trippel naar de man toe, hU stelt zich voor als scheepskunst.schllder, "maar noem me maar Macbrush want zo noemt Iederee n me. dus mijn echte naam doet er toch niets toe" voegt hij er a.nn toe.

Nieuwsgierig kijk Ik wat hU aan het wrochten Is. Een schaduw valt over het doek, Ik kijk om en ontwaar een aantal officieren, waaronder de chef wUntoko die eve nnls ik het werk bewonderen. "Wat moet dat nu voorstellen Macbrush?" vraagt cr ~n .

"Een aUlo-(lngeluk" antwoord t de wij n· chef.

"Toch wel grappig om als ku nstschilder een reisje a.nn boord van één Harer Maestelts schepen mede te maken" de nk k, "Je bent t enminste niet verstoken van opbouwende crItlek". ,,zonde r gekheid Macbrush, wat moct

l

het voorstelle n ?" vraagt een de rde.

Macbrush bekijkt zijn oeuvre eens en zcgt onverstoorbaar, "dat Is In dit sta· dlu m nog moeUijk te zcgge n, Ik zal het na de middagborrel nog eens bekijken en dan zal Ik het er wel met mezelf ovcr eens wor de n".

Intussen zijn we een zljann van de grote Hardangerfjord lngevare n en nu wordt het pas opwi ndend. De zljnrm Is h eel nauw en de wande n van de fjord zijn minstens 500 meter hoog, zodat er slechts een vrij smalle strook JIcht boven ons zlchtba.nr Is, verderop wordt alles langzamerhand In ee n blauw ige waas gehuld waardoor het ei nd niet Is te zien en hier en daar steekt de zon sehuln$ ee n paar zonnestralen In het fjord. Het Is werkellJk een fantastisch gezicht en Ik begrtJp nu pas goed het ontstaan van de verhalen over trollen, gnomen en berggoden. Tegen het eind van de middag bereiken we Odda. dat aan het uite inde van deze fjord ligt. Een paar uur later ligt h et smaldeel als een stelletje spee:lgoedscheepjes tusse n de geweldige rotsmassn's aan weerszijde n.

H et gezeUige gedoe dat altijd plaats heeft bij aankomst in een plaats, neemt een a.nnvang. S loepen snorre n ar en aan, commandanten komen aan boord voor het houden van een besp reking, de burgemeester van Odda komt op tegenbe· zoek, passagiers gaan van boord, etc.

De vo lgende dag ga Ik met een maat de wal op om een autobustocht te maken met het oogmer k mUn ethnologlsche en grafische kenn iS te verrijke n.

Ik moet zeggen dat h et hier werkelijk lets te betekenen heeft, wanneer je busChauffeur bent.

De wege n )!ijn ijselUk smal en vol met bochten en kronkels, afgewisseld door nauw e bruggen en t unnels. Het spannendste gedeelte Is wel even voorbij Norhelmsund, op de weg naar Bergen, die over de bergen loopt en niet meer langs het fjord.

Ik heb me een plaatsje veroverd in een levensgrote bus en zit aan de kant waar de ravijnen :tHn. De weg is precies even breed als de bus, rechts Is er een rotswand die loodrecht omhoog gaat en links, waar Ik uit mij n raampje kUk, zie Ik eerst een hele tijd niets en daarna een paar honderd meter beneden me een klein bergstroompje dat over grote rotsblokken n aar beneden buitelt. De linkerkant van de weg Is niet eens te zien da.nr die net onder de r and van de buscarosserle verdwij nt, dit alles belet de chauffeur niet om met een behoorlijke vaart te rijde n en door de bochten te zwieren, waardoor we wat naar buiten overhangen; Ik vind h et niet zo leuk e n voel telkens prikjes In mUn nek.

Tegenover me zit ee n oude Noor, die In gebroken Engels een ve rhaal houdt tegen mUn metgezel : "Een Frans echtpaartje was hier op de huwelijksreis mct hun autootje. De bruidegom was her· haa1delljk gewaarschuwd dat de weg e~ moeilijk Is speciaal bij de "Bruidssluier', dat Is de naam van de waterval waar we zo la ngs komen; daar b uigt de weg scherp naar rechts., er staan maar een pa.nr lage pa.nltjes aan de buitenbocht en daarachter gaat het 250 meter naar beneden. Het stroompje vonnt daar ee n prachtige waterval die vanwege haar

ulterUlk de "Bruidssluier" wordt genoem d.

Dit echtpaartje nu werd al een pUr dagen vennlst, toen een buschauUeur toevallig een autowiel In de diepte ontwaarde.

Men Is . op onderzoek gegaan en het eerste wa t me n van h et verpletterde bru idspaar vond was hMr bruidsbouquel dat aan de voet van de "BruJdssluler" lag.

"Vind je dat niet merkwaardig?" zo beo sl uit de Noor met een grijns zijn verhaa l.

"Ja wat ontzetlend grappig" zucht Ik en kijk weer eens In de diepte naast m ij.

Op hetzel!de moment gebeurt er lets dal me het bloed In de aderen doet stollen ; we zijn bil de bewuste bocht a.nngekomen en plotseling komt er een leve nsgrote bus va n de ander e kant om de hoek a.nnsub.en. De chauffeur staat op de remmen en op twee meter van elkaar houde n de bussen stil. De passagiers kij_ ken onverstoorbaar en de cllauUeurs leunen uit h un raampjes en beginnen ee n lang gesprek. Ik kijk eens naar links en zie Inderdaad de Bruidssluier; dat wll zegge n a lleen maar de bovenste ho nderd meter, de rest Is verborgen In een fij ne b lauwe nevel van druppeltjes d ie uit de Idool opstijgt. De Noor tegenover m e lacht vriendellJk en kn ikt me bemoedigend toe; "Nu bespreken ze wie vooruit en wie achteruit moet rijden naar de dichtstbijzijnde ~rplaats" :legt hU. ,,0, ls dat a lles' zucht Ik en hoop van harte dat wil niet achteruit zullen gaan.

Mis eve nwel, het pIelt Is beslech t, de ch auffeurs steken hun koppen wee r naar binne n en wij gaan achteruit.

Gelukkig bereiken we de passeerplaats ongedeerd, zodat Ik dat na kan vertelle n. 'sAvonds om een uur of zeven )!ijn we weer aan boord, verzadigd van indru kken. Het Is vrij rustig op het S<!hlp, ee n groot gedeelte van de bemann ing Is de wal op en zwerft door Odda, al of niet ~8'eleld door lIIcka's die hen de weg Wijze n.

Ik hoor luid gelach opstijgen u it de longroom en aangezien ik graag vrolijke mensen om me heen zie. ga Ik er heen, steek m.Un neus om de hoek van de de ur en Iqjk na.nr blnncn.

Ik loop onmiddellijk In de gate n en

. . . htj kijkt ernsti" . .

wordt onder luid gejuich In de kring getrokken, ben er gewoonweg kapot van.

De CSML Is er In eigen persoon, de commandant die ik nog nooit In zo'n goede stemming heb gezien, de eerste officier, een groot deel der of!lcleren en velVo~ens de burgemeester van Odda met z n secretaresse lngrld en de hoo fd· comm ssarls van politie met zijn secreta· resse Eva. Ik word n etjes voorgesteld.

"What a darllng of a doggJe" zegt Ingrld en ze pakt me op en neemt me op schoot terwijl ze door mijn vacht kroelt met haar zachte handen. Lezers u zult m e niet geloven als Ik zeg dat de vlammen me uitslaan, bovendien zie Ik ettelij ke h eren afgunstig naar me kijken; ik

23

ben gewoonweg het middelpunt van de

belo.ngstelllng.

I ede~n is In de beste stemming en er wordt een zeer levendig gesprek gevoerd. Slonnle de SOV en de oUieier van artU erie fla nkeren Eva en Ingrid die Odda-schandaaltjes vertellen. !;'De burgemeester Is communist." zegt ln grld.

"Maar hij is tOCh wel geschikt, hij mee n t

het zo dat hIJ anders zeggen

echt niet", zegt Eva, ,.ik geloof het In hoofd:w.ak doet om eens te zijn dan de anderen", Ik moet dat de burgemeester zich Inderdaad zichtbaar op zijn gemak voelt tussen de'l.c menigte "kapitalisten".

Tegen mlddemacht b reekt het gezelschap op. nndat er eerst een hcfLig~ strUd Is ontstaan om het beldt van mij.

Jngrid wil mij met alle geweld mee nemen, maar gelukkig gaat dit niet door.

Trouwens niemand UlU ook met dit ge-

\V Uil DE KONINKLIJKE ~lAIUNE VUilT EN VLIEGT

Na ons korte maar aangename verblijf In Odda volgt er w~r een perIode van Intensief oefenen, afgewisseld door een viertal dagen in Oslo en een weekend in een toveraChtig mool fjOrdenbaaitje, genaamd Arnoy Flaktaet.

Tijdens ons verblij( In dat baaitje hebben we schitterend weer, zodat permiSllie wordt gegeven lot zwemmen. Dit is niet voor dovemansoren gezegd.

AI spoedl! zie je van a lle schepen op de raarste p tultse n lul In zee duiken, van de bak, van het tentdek, van een sloepsdavit, zells een enkele van het seindek.

De fllcka's van de omliggende eilandjes hebben het ook door en alras komen van alle windstreken kailO's aanzetten en wherrles. jollen, kortom alles wat maar drijft op het water.

Dat Is een kolije naar de ha nd van de marlne-zwenuners. In no time Is het gemengd bad, aUe vaartuigjes worden geenterd om dre rIlcka's die niet kunnen of wille n zwemmen voort te roeien en te vermake n.

Volkomen onverwacht vormt dit laatste weeK:;nd ~o(.." n;;'lil: een waardig besluit van onze Noorse reis.

Voor mij gebeurt er trouwens nog lets belangrijks, want een dag voordat we Tessel aanlopen, word Ik bU mijn dlvlsiechef geroepen.

Ik klop bescheiden aan en treedt binnen.

HU kijkt ernstig. Zit aan zijn bureautje en heeft zijn dienstgezIcht aangetrokken.

"Zo Joseph", z.egt hij. ,.ga maar eens op de plaats rust zitten". Ik laat mijn staart weer hangen en zet mijn derrière op de grond neer.

MU n dlvlslech,e f heeft mUn conduiteboekje In zt,1n hand en bladert het door.

"Niet zo kwaad" zegt hU, "je hebt een pof gehad toen je nog n[et zo lang aan boord was en verder Is je lijst schoon'·.

Ik tracht de beoordeling te lezen, fllIeen het onderste gedeelte kan Ik ontcijferen.

Daar staat onder "bijzonderheden": "Wat speels van natuur. Lijdt IIOms aan overmaat van :.:elfvertrouwen. Is zwak aan de wal. Wanneer hij goed z'n best doet kan er een bruikbare eerste klas uit hem groeien".

Ik vind het raadUlam nict te veel te gluren en k\jk mijn dlvlsiec.h ef weer aan.

"Wat zou je er van :.:eggen als we je maar eens voordroegen voor eerste klas Joseph?" " Het wordt tijd", denk Ik. doch "ik zou het zeer op prijs stellen meneer" zeg ik.

"Nu, dan moet dat maar eens gebeuren, maar denk erom. wordt nu niet wild, blijf 0IlPassend en zorg dat bakjes 7.aals met die pollti€af,ent In Den Haag niet meer voorkomen '.

Ik knik instemmend en kijk erg glu nder.

"Dat Is dan afgesproken, Ingerukt" zegt de baas.

Ik zwiep mUn staart omhoog e n smeer 'm.

FUnemans, bin ne nkort beklim Ik dus de tweede sport van de marlne-Iadder.

H r. l\lS. vll e~ampsch.iIJ .,Karel Door· man", commandant ktz. G. Koudijs, vertrok op 10 Januari uit Rotterdam naar Curaçao, waar het schip op 23 Januari aankwam, om op 12 Februari te ver1 rekken, waarna het op 21 Fe· hruari zich nabij de Kaap Verdische eilanden zal verenigen, tot smaldeel 5, onder commando van commandeur F. T. Bur ghard, met: nr. lUs. torpedobootJager "Banckert", commandant ltz. I A. J. Schouwenaar, Hr. JUs. fregatten "Van Zijn" en "De zeeuw", commandanten Kltz. J. A. Blentjes en ltz. I P. J. S. de Jong, en Ilr. lUs. onder.roebotell "Tijgerhaai" e n "Zwaardvis", commandanten Itz. I R. van Welyen Itz. I H. R. Reltsma, wel· kc schepen op 4 Februari u it Neder· land zullen vertrekken.

De smaldeelcommandant za] bij ver· trek uit Nederland zijn vlag voeren op H r. Ms. "Banckert", doch nadien over· gaan op Hr. Ms. "KareIDoorman".

Hr. Ms. · torpedobootjager "Van Ga.len" , commandant kHz. A. M. Valken· burg bevindt z ich In de Koreaanse wa· teren t.b.v. de VerenJgde Naties.

Ilr. lUs. l0rt)C(\obootJager " Plet n e ln", commandant kHz. A. H. W. von Frey· tag Ol'abbe. vertrok uit Den Helder ter aflossing va n Hr. Ms. "Van Galen" en zal op haar reiS O.m. de haven van Tri. polls aandoe n VOOl" het brengen van een officieel bezoek aan het nieuwe koninkrijk L1bye.

Ilr. l\ls. fregat ,..Johan l'ttllurltS van Nassau", commandant kHz. C. ter Poorten. bevindt zich in de Nieu w· Gulnese wateren en zal van daar thuisvaren na. te zijn afgelost door: Ilr. !'tls. fregat "Van Klnsbergen", commandant k ltz. J . A. Agelink van Ren tergem, welk schip b in nenkort daartoe uit Nederland zal vertrekken. llr. !'tls. mijllenJegger ,,\ Vlllem ,'an der Zaan", commandant 112. I J. L. van Meeuwen, bevindt zich sedert Juli 1951 in de West voor een verblijf van twee jaar.

Hr. l'ol5. mijnenveger "Boeroe", com· mandant Hz KMR DV A. v. Al tena, bevind t zich In de Nieuw·G ulnese wateren.

H.r. l'oIs. mijnenveger "Ceram", com· mandant 11:2:. I S. L. de J ong, verblljft sedert October 1951 In de West voor

val raad hebben geweten, want nergens staat in een VKM of Circulaire Zeemacht hoe te handelen bij vennlsslng van een scheepshond.

24

een verblijf van twee jaar.

Hr. IHs. mijnenvegers ,.Anleland", ,,8eveland", ,.l\larken", .,TerscheUlng" e n " Tex el", vormen onder commando van Itz. 11 so lO.ffi J. G. Cornellssen, een f10ttlelje om vanaf 21 Januari deel te nemen aan Internationale oefe· nlngen nabij de Engelse kust.

H.r. lUs. mijnenvegers "Duiveland" en ,)Jsselmollde", bevinden zich in indonesië voor Instructiedoeleinden t.b.v. de Aki. Hr. Ms. vllegtulgdirootlesclllp "Soem· ba", commandant ltt. I KMR DV A. W. J ongewaard, doet dienst als radarln· structleschlp in Nederland.

Kr. l'ts. Olme mblgsvaarlulg ,,5neiUus" , commandant kltz. G. A. Boegborn zal na overname van de werf, en Indienst· stelling, begin Februari naar Nieuw· Gulnea vertrekken voor het verrichten van opname werkzaamheden.

Squ adro n No. J , bestaande uit Flre!lies embarkeerde aan boord van Hr. Ms. "Karel Doorman" en werd vandaar gebaseerd op Curaçao, onder comman· do van Itz. (V) 1 P. van Waart.

Ssuad rou No. 860, bestaande uit Sea· furies, commandant Itz. (V) I A. Bruinsma, en Squadron No. 2, bestaande uit Firefiles, commandant ltz. (V) I G. J .

Hoes, bevinden zich aan boord van Hr. Ms. "Karel Ooorman".

Squadron No. 4, bestaande rut Fire· files, commandant Itz. (V) I A. Ebbel, bevindt zich gedeeltelijk aan boord van Hr. Ms. "Karel Doorman" . De res· terende vliegtuigen zulle n gedurende de oefenreis aan boord gevlogen worden .

Squadron No. 5, bestaande uit Mlt· cheIIs, Sea-otters, Oxiords en Austers, onder commando van Uz. (V) I P. N. Versteeg, bevindt zich o p het Marinevllegkamp Valkenburg, voor het verrichten van algemene diensten, waaronder de opsporlngs· en reddingsdienst.

Squadron No. 320, bestaande ult Harpoons onder commando van Jtz. (V) I W. de Groot, bevindt zich op het Ma· rlnevliegkamp Valke nburg.

SqURdron No. 82 1, bestaande uit cata· Una.'s onder commando van Iu. (V) I J. Leenang, bevindt zich In Nieuw· Oulnea op het vliegkamp Blak.

Geen wonder, dat ook dit bal, waarbij de jonkers zeI! de dansmuziek venorgden, een g root succes werd, vooral door de gul heid waarmede allen op gratis consumpties werden onthaald.

De feeënt rein Een a nder evenement was de aan· komst van de traditionele !eeëntreln.

Koni"klijk In stitu/lt in sprookje$Sf eer Luid en druk doende, maar Inwendig .. dood ze nuwachtig, verbeidden de jonkers het ogenblik, waarop de met vlaggen versierde trein al fluitend met zijn kostbare inhoud ZOu arriveren.

Nog even werden de corsages bekeken e n vluchtig In een ruit van' de wacht· kamer toilet gemaakt, want zo'n fee EN ke ur vall m ûlorme n en prach· voornaamste bezoekers had verwelmoet je onberispeliJk ontvangen. Toen tlge avondtoiletten, zoals w e ons komd, kon de show beginnen, waarin alleen maar uit de films o ver he t 008- volgens de traditie de hoogtepunten e.lndeliJk het kleurige schild voorop de uit het adelborstenbesraan in waren locomotief zichtbaar werd, verbrak lcnrijkse hofl even kunn en he rinne ren, vastgelegd. Er is maar één assau!t_~at een met moeite Ingehouden gejuich de bood het galaba l \llUl dit assaut. Ruim twaallho nde.rd gaste n werden ontvan- is dit assaut, op de wijs van " l ruly met spanning geladen stilte op het g e n en de o rganisatie Wft8 zo perfect, fair" gezongen was een der vele schla· perron. Remme.n knars ten, portieren klapten en de schone inhoud stortte dat allen ko nde n worde n onde rge- gers, die het vocale gedeelte het nodige rhytme gaven. De stijl brachten zich als een lieftallige lawine over het bracht bi bIll"s met schoonklinkende namen aJs Ccndrillo n, Octo pus, Mag- de schermdemonstraUes en een dende- s tation reeht In de armen der poperend colonne geweer_ Daartussen vond lende jonkers. ke rbar, lUe lkpomp e n Bar Bizarre, toen In de pauze de geheel in Oosterse de humor een plaats en het bleek, dat Dezelfde feeën, maar nu In smaak· stijl opgetro kken feestzaa l even moest er van "Overal" tot "Taptoe" altijd wel volle avondtoiletten gehuld (of gewo roe n verlaten o m he t volgend punt lets te lachen oC te mopperen valt. Dit deeltelijk onth uld) bevolkten In de mopperen konden de adelbo rsten gezel- pauze voor het bal de bars, toen de va n het programma voor te bereide n.

Koks en hofR'\eêS~rs h adden g'êWrgd, lig e n ware meesters hierin betoonden stoelen uit de feestzaal moesten worzich zij, die straCdienst persten, In het de n verwijderd. dat h el, n1em a nd aan lets k OIl ontbreken en &Ja volmaa kte gnstheren had- uur, dat de anderen In de cantine hun den de adelborsten gezor gd , da t me- bakje koffie dronken.

Orig lnele ,"ondste n ma nd zich maar een ogenblIk verlaten De Melkpomp demonstreerde volgens behoefde te voelen. Zo brak het ogenVoor assaut sommige oiticleren een degeneratie In blik aan, waarop de oonuna:ndant :ro&- De avond voor het oUiciele assaut het korps adelborsten, maar het tegennut(lht liet onve rge te lijke bal kon op& werd de generale repetitie ge houden deel was waar. Vele dames, die geen nen. w aa nJa geruime tijd we rd ge. en hierbij waren alle onderoUicleren, alcoholische dranken gebruikten, kon· danst op m uziek, ve r ro rg'd door de korporaals, manschappen en burger· den de "Milkbar" In hoge mate waar· band van de Ma rinierskapel, onde r lei- werkkrachten van het I nstituut geno- dere n, omdat daar, behalve Ijs en diding van de onde r.kapelmeester K. F, digd. Een speciaal dankwoord richtte verse milkshakes, ook limonade werd Kokelaar. adelborst Pijcke hierbij tot de werk- getapt. Angstig "drukten de feeën zich sters, die altijd zo trouw zorgden, dat tegen h un begeleiders In de "MaskerVele ont'w erpen de particuliere voorwerpen welke de bar", waar geheimzinnig licht, datvan Het is moeilijk vast te steUen, welk adelborsten zo dikwijls laten slingeren, onderen op de onbewogen papier onderdeel ~ ~t hoogtepunt van dit asweer bij de eigenaars terecht kome n. maché maskers vloeide, een griezelig saut vormde, want leder heeft het Uet llleest grootse gebaa r \ 'Rn het ge- eItect maakte. Zouden de adelborsten feest op zijn manier belOOd. Zo heeft hele assaut was, dllt nu d e adelIJorsten met de bouw hiervan op spitsvondige een groot deel der feestvreugde gele- hen bediende n, dIe met de dagelijkse wijze het eigenbelang hebben willen gen in de voorbereiding. Uit vele ont- zorgen zijn belast·. JUe nnede wilden dienen? Een zeemeermin met een werpen moest de assaut..commlssie de adelborst en ulUng geven aan hun goudgeschubde staart overzag met een keuze doen en een Marokkaans grote dankbaarheid \-'OOr alle n, die hen glazig oog het drukke gedoe in de "Oc. plan genoot de voorkeur_ Wat er toe n geregl!ld m d toewijdlng ve rzorge n. topus", een bar, waar men zich onder gebeurde wa<; ontzettend. De adelbor· IUc.r trad de war e gastheer naar \ "0- de zeespiegel waa nde. Een duikerhelm sten trokken hun overalls aan, knipten ren , een fijn ge\'oeldc gedachte, zo en een reusachtige schelp moesten de bordpapier, plakten, zaagden, timmermooi, dat hct ons dankbaar s temt) de- luchtverversingsinstaUaUe camoufleden, maakten iawaal en herschiepen ~ m..annen s traks boven ons geste ld ren en vele rollen gekleurd papier het zaaltje van het Instituut In een maskeerden iedere gedachte aan de te wete n. grote ruIne. Maar evenals uit de chaos de Kosmos werd geboren, onderging ook het Inwendige van het Koninklijk Instituut een ware metamorphose.

Een kunstenaarshand vervaardigde van plastlcdoek vijvertjes op de gladde parketvloeren e n langs de wanden verrezen moskeeën en minarets. Een grote poort verleende toegang tot de zaal, die eveneens In geheel Oosterse stijl was gedecoreerd, terwijl bloemen en groe n het geheel vervolmaakten.

Er is maar een assaut

E

•

•

Pe rfecte organisatie Nadat de genodigden via een vernu!tig u itgedacht garderobesysteem (heren beneden, dames naar boven) op de eerste etage waren herenigd, gingen zij langs de commandantstrap naar de hall, waar zij werden voorges teld aan de commandant van het Koninklijk Institu ut voor de Mar ine, de kapitei n ter zee J . K. Muller en diens echtgenote, de beschermheer van het I nstitu ut e n de voltalllge senaat.

Toen de presiden t va n de Senaat de

... maar inwendiQ doodzenuwachtig .. _

De bokssport "The noble art of seUde/ence" de vele bokswedstrijden die In Den B IJHaag, Rollerdam, Amsterdam en an-

dere Sleden regelmatig worden gehouden ziet men vele Marinemannen ondel"

de toeschouwers En waarom ook niet?

De bokssport, let wel bokssport, Is bij de marines van vele landen een zeer populaire tak van sport en vooral daarom, omdat boksen van Origine een wijze van zelfsverdedigen is. Het kan altijd van pas komen om jezelf te moeten verde-

di gen , zowel In vredes- als In oorlogstijd. Vandaar dat de Engelsen

boksen

noemen "the noble art of selfdefence".

De Engelsen vinden nog altijd dat zij boksen als sport in het leven hebben ge(Vervolg van pag. 25)

jekkerkamer, waarin grotten en visnetten het verblijf op de zeebodem een 7..eeI' natuurlijk eHeet gaven. Overigens was het daar goed verblijven, want de

banken, waarin de matrasjes onder

gorcUjnen waren verwerkt boden e(!n heerlijk zitje en de goed beklante bar noopte tot toeve n. Moderne kunstmln· naars vonden hun bestemming in de "Kubistische bar" en in "Cendrillon" leefde het s prookje van assepoester op de wanden . .Een In een vjjvertje opge· stelde, draaiende bal bezet met spiegeltjes. weerkaatste het licht als een kolossale diamant met ontelbare facet· ten en gaf de sfeer van het; glazen muiltje r ealiteit. Zo werd In afwach· ting van het feeënbal de tijd In pret· tlge kout doorgebracht e n langzaam vulden de gangen van net Instituut zich met meisjes In ruisende gewaden, terwijl enkele nJeuwsglerlgen het niet konden nalaten even een oogje In de zaal te werpen.

net gala-bal Weer spleten de gordijnen van de toegangspooIt en het toneel, waarop de show -had plaats gevonden, bleek verdwenen. In de plaats daarvan troonde de Marinierskapel op het podium aan de achterzijde en met een roffel werd aangekondigd, dat het feest kon beo glnnen. Als stralende brulden aan de armen van haar jonkers schreden de leeen, zich tenvolle van haar waardig· held bewust, de feestzaal binnen. Het rood der adelborstenkragen verzonk In het niet bij zoveel kleur en fleur. De heren In smoking en de officieren In "avondbaadje" , verdronken in een zee van kant, bont e n satijn. De Commandant 'Zeemacht Nederland, schout bij nacht C. W. Slot opende het bal en als een enorme guirlande met duizen· den kleuren sUngerde de polonaise zich rond de palen e n de wanden van de zaal. Een schouwspel dat door een showfilm In technlcolor niet kan worden overtroUen en waar de assaut· geest, die volgens de adelborsten nauw verwant Is aan de korpsgeest, In volle glorie domineerde. Moge deze belden geesten hun goede Invloed op de gast· heren blijven uIloefenen, zodat zij straks op de vloot als even perfecte ge ntlemen het aanzien van onze Ma· rine, waar ook ter wereld op waardige wijze kunnen vertegenwoordigen.

F. L. WEESING

26

houden, vooral omdat In 1866 de markies van Queensberrey zijn beroemd ge· worden reglementen ontwierp, zuiver en alleen met de bedoeling om het boksen als wedstrijdsport te handhaven In de geest :Wllis het door de oude Grieken werd beoefend. Die oude Grieken boksten op sportieve, beschaafde wijze en op amateuristische grondslag. De klad kwam erin toen het sportieve e lement verdween en vooral de Romeinen gingen er een sensatie-sport van maken. Rond 1750 kwam de bokssport In Europa, In Engeland, wee,' op maar bokswedstrijden in die dagen hadden met sport net zoveel uit te staan als hanengevechten. totdat de genoemde markies van Queensberrey, die boksen als zelfverdediging een vanzelfsprekend lets beschouwde, zUn reglemenlen ontwierp.

Boksen Is In theorie een zelfverdediging.

Een bokser moet er In de eerste plaats voor 7.orgen zelt niet gt'raakt te worden en pas op de tweede plaats moet hij proberen zijn tegenstander te raken, te treffen. Het aantal juist geplaatst treffers en wie de meeste zuivere treUers plaatst, bepaalt de uitslag, waarbij opgemerkt moet worden dat het niet gaat om harde treUers of zo hard mogelijke trellers. Integendeel. Een correct geplaatste stoot, zuiver en zacht telt vo lledig mee. Komt een bokser in de ring, dan treedt hU bewust gevaar tegemoet.

Bewust. Hil weet dat hij tikken, soms ook rake tikken, kan verwachten. Maar Iemand, die onvrijwilllg wordt genoodzaakt zich zelf te verdedigen. loopt ook die kans en die kans ui kleiner zijn naarmate hij zich het boksen als .. de edekl kunst van de zelfverdediging" heeft eigen gemaakt! Daa.rom, boksen Is geen jongedames sport en het zal op het rooster van lichamelijke opvoeding op meisjes· kostscholen zeker n iet voorkomen. Maar wel komt het voor op het rooster van lichamelijke opvoeding op, vooral Engelse, jongenskostscholen. En daarom ook Is boksen bij de marines van vele landen, en andere strijdmaclltonderdelen, populair. Iemand. die bewust gevaar tegemoet treedt, bewijst dat hij zekere karaktereigenschappen bezit. hij heert durf, hlj zal beheersing moeten hebben en hij zal koelbloedig moeten zijn. Hij zal vooraf moete n leren een tik te kunnen verdragen, maar beter nog is te leren geen tik te krljgen. Tegen alle soorten van stoten bestaat een verdediging: men kan een stoot van de tegenstander opvangen met de handen of annen, men kan een stoot weren, ont-wijken door achteruit te stappen, opzij te stappen of te duiken. Wanneer men dus jongens al heel vroeg het boksen als zelfverdediging bijbrengt, dan helpt men mede bepaalde karakter eigenschappen naar voren te brengen. eigenschappen waarvan hij later vele VOOrdelen kan hebben. Waarvan het land ook vele voordelen kan hebben!

Leden van strijdmachten zullen , zo no· dlg, ook het gevaar bewust tegemoet moeten treden. Met durf, koelbloedigheid, beheersing, snel reactievermogen, een intultlef altijd op je qui-vive ~n, kan menige onderneming tot een succesvol einde worden gebracht. Een bokser moet altijd op zijn qui-vive zij n. HU Is In gevaar. Dal wist hij toen hij zijn

tegenstander tegemoet trad. Even niet opletten kan betekenen een tik op ~n neus. Als bij het schermen, ook een uit-stekende tak van sport voor leden van sLrljdmacfi ten, zal een bokser behoed· zaam moeten zoeken naar de zwakke plaatsen In de verdediging van zijn tegenstander om dan, door schijnbewegingen een opening te forceren voor een correcte e n zuivere treffer. Techniek en tactiek z.Un ook bij het boksen als zelf· verdediging steunpilaren. Maar nogmaals, boksen Is geen jongedamessport. het Is een keiharde, maal' ridderlijke sport voor mannen van jong tot oud.

Met opzet schreef Ik telkens boksen als zelfverdediging. Omdat men groot onderscheid dient te maken tussen het bok5en als 7.elfve rdedlgln g en het boksen als beroep. En dat is ook de reden, dat boksen als sport een niet al te beste naam heeft, dat men veelal schrikt wanneer men over boksen hoort spreken en dal er over boksen zoveel misverstand bestaat. Verhalen over Jack Dempsey.

Joe Louis, Sugar Ray Robinson, incidenten bil bokswedstrijden. de tam-tam die er gemaakt Is over de wedstrijden om het wereldkampioenschap In het middengewicht tussen de heer Robinson en de heer Randolph Turpln, met fantastiSChe recettes, dragen er helaas niet toe bij om Iemand gunstig te stemmen over de boksspor t. Daarom telt de bokssport vele tegenstanders vanwege de vele excessen In de wereld van het beroeps· boksen, waarbij wedsLrljden met dodelijke afloop het er niet beter op maken.

Ik laat het beroepsboksen geheel bulten beschouwing en bedoel met de bokssport die tak van sport, waarbij het zich. bekwamen In zelfverdediging op de eenlte plaats komt. Een sport, die door duizenden als zodanig en :wnder enige publiciteit wordt beoefend.

Voor de oorlog b.v. waren de krachtmetingen tussen de boksteams van de Royal Air Force en Royal Navy lo Singapore bijzonder populair. Boksteams met een vertegenwoordiger In elke gewichtsk lasse, die voor amateurs als volgt :dJn, met tUisen haakjes de gewic htsgrenzen van de beroepsboksers: vlieggewicht tot 51 kg (50.802 kg>, bantamgewicht tot 54 kg (53.524 kg>, vedergewicht tot 58 kg (57.153 kg>, lichtgewicht tot 62 kg (61.235 kg>, weltergewicht tot 67 kg (66.678 kg), middengewicht tot 73 kg (72.574 kg). halfzwaargewicht tot 80 kg <79.378 kg). en zwaargewicht boven de 80 kg (79.378 kg).

Maar OOk Amerikaanse Anny-teams trokken veel belangstelling. Op zulke boksavonden werd sport geboden en het gebodene werd door de aanwezigen, waaronder hoge mlllUa.re-- en civiele autoriteiten, a ltijd gewaardeerd. En het kwam niet zelden voor dat officieren deel uit maakten van de boksteams.

Daarom. wanneer er over bokssport wordt gesproken, dan moet men niet direct afkeurend aan de beroepsbokssport denken. Dan moet m en, vooral In mWtalr verband, denken aan de bokssport als "de edele kunst van de zelfverdedlglng". En op die wijze de bokssport beoefenende, zou men moelen kunnen rekenen op vele marlnc-mannen bijvoorbeeld bij de Internationale Militaire BokskampIoenschappen, bij de Inter Geallieerde Bokskampioenschappen of bij de bOkswedstrtJden om het BrittannIa Shleld, bij welke wedstrijden In h et verleden al menig succesje door een vertegenwoordiger van de Koninklijke Marine werd behaald!

H. B. NELISSEN

2

De SpOl'en van liet AVOlituUl' Lekke band

T OT In het jaar 1936 een Amerikaans

•

•

heer met :tlln auto een tochtje maakte rondom de baal van Snn Franclsco. H U kreeg, ergens aan de Noordelijke oever van de Corte Madera Kreek, In de buurt van San Quenlln een lekke band. Deze heer, ee n zekere Beryle Shlnn, ging toen maar met zijn vrienden op de stelle helling met ulUlcht op de baal

zltlen en amuseerde zich met het gooien van stenen In de diepte. Daarbij zag mI"

Shlnn plotseling een metalen plaat, die bedolven lag onder de rotsen. Hij dacht dat het een stuk ijzer was en nam h et op om er een gat In de bodem vBn zijn auto mee te repareren. Een maand later ongeveer ontdekte hU echt er, dat er lets In gegraveerd stond. Met zeep en borstel verwijderde hU het ergste vuil en slaagde er toen In een woord duldell1k te lezen. Het was het woord Drake, de naam van de "Genera!". En dat Drake, een romantische en roemruchte klank In Engels-afgestemde oren., wekte iets in mr Sblnn. .HU ging er mee naar de Universiteit van caUromle e n daar begon men meUlo· dl.sch de plaat Ie reini gen. Toe n kwamen de woorde n te voorschijn, die 385 jaar lang verborge n waren geweest: "MOGE HET EEN IEDER BEKEND WORDEN J 17 JUNI 1579 J DAT IK BIJ DE GRATIE GODS EN IN NAAM VAN I HARE MAJESTEIT KONINGIN E LlSABETH VAN ENGELAND EN HAAR I NAKOMELINGSCHAP VOOR IMMER BEZIT NEEM VAN DIT I KONINKRIJK WELKS KONING EN VOLK VRIJWILLlG I HUN RECHTEN EN AANSPRAKEN OP HET HELE LAND OVERGEDRAGEN HEBBEN IN HARER I MAJESTEITS HOEDE EN NU DOOR MIJ GENOEr.fD EN B IJ ALLEN I BEKEND TE ZIJN ALS NOVA ALBION FRANCIS DRAKE E", onder de~e iJl&cnpHe zat een hoekig

uitg681ledtm gaatje met een gl6u1 langs de ro",d waarjn een. pennie-3tuk uit de tijd uan Eliaabeth gemakkelijk gepast kon hebben. Het waa Drake's Ploot! N(.

allerlei

proeoon

heelt

men

kunne"

"\J08tsteJlen dat de ploot inderdaad echt ~.

En dat was dan een tweede "ontdek· kIng van Amerika", van een ander gedeelte dus, die totaal in verge telheid raakte. E n di e tenslotte werd waargemaakt doo r de vondst van die Amerikaanse automobilist aan de kreek van Corte Madera. ltten moet, dit terzijde dan, bij di l alles bedenken, dat Drake deze hele onderneming zo onder langs het uiterste Zuldpuntje van Amerika en daarna steeds maar Noordelijker en Noordelijke r, verrlchUe met drie scheepjes waarva n het grootste honderd ton mat en he t kleinste vijfUen ton ( D. Men was met vijf schepen vertrokken. maar slechts drie "haalden" de Slraat; eerst moest Drake bovendien een dreigende muiterij onderdrukken, waarbij hij zijn onderbevelhebber liet ophangen !

Dal ware n andere tijden!! Maar :zo bar was die reis langs de Zuid ..... el. dat hU een terug tocht langs dezelfde r oute niet meer aandurfde. Dat was de oorzaak van ztln besl.lsaing da n maar via de SUlIe Zuidzee terug te kere n. Het werd zodoende een reiS om de wereld. Met een zJlvervloot. En tevens dé grote IItimulans voor de Engelse zeelieden; sin ds dat jaartal was het gebe urd met SpanJe's macht. E ngeland groeide snel In macht.

I N dil verband

moeten ook de wanhopige reizen (mag me n wel zeggen) van de zeevaarder Hudson vermeld worden. Hij mee nde ze ker, dat er een doorgang was naar het Gouden Oosten, een sool'l diep kanaal, dat recht.-toe, recht-aan, lelden zou langs of over de Noordpool naar de warme wateren van de tropen.

Dat was zijn obsessie. HU was ervan overtuigd, dat de temperatuur bij het naderen van de Pool warmer en WfUTller zou worden. ZUn eerste grote reis in OosteIUke richting, werd een miSlukking. Zijn tweede reis liep ook V8llt In het eeuwige ijs; het was een griezelige e n verschrikkelijke tocht.

Waarop ztI ook een zeemeermin zagen.

Daar lag zij op het oppVT"1.!lak uan glinBl ere"'d VI en. keek eTMtig naar hen.

"Vanaf cU! natie' naar bo\l6ll toe (acn-ree!

Hud80tlJ waren haar borst en rug als die tIOn e6ft vrouw; haar lichaam. waa

groot alB dat 0011. UH. uan OM _ haa r lang haar hing tot laag neer.

Toen zij otlderdook zagen. wij haar stoort; die was als die oon een brui ..... vis." En cU! hiatoTictu zegt hier loconiek : W(l(irBChijnl{ik een :::eelwnd. ~o

Tenslotte trachtte Hudson het opnieuw; nu in di enst van de Hollandse Oost IndiSChe Compagnie, die wel wat UI&" In a l dit zoeken. De heren eisten echter van hem dat hij opnieuw de tocht om de Noord In Ooatelijk6 richting zou pro· beren. Maar hij w ist nu, dat dit onmogelijk was. Rij had :ztIn zinnen gezet op een tocht In Westelijke richting. H et kwam er In leder geval op neer, dat hij, legen zijn instructies In, In WeslelUke richting navigeerde met de "Halve Maan", een scheepje van 80 ton , dat beschilderd was met deugdzame spreuken als: ' "Eert uw Vader en uw Moe-der" enz. Waar kwamen zij uit? Aan de mond van wat een machtig kanaal leek.

Was dit dan elndelljk het gedroomde kanaal, dat h en zonde r omw egen en moeiten naar het rijke Oosten zou voeren? Het SCheepje volgde het water: het bleek een rivier te zijn, een korte rivier. Weer had hij gel aald. Ten vierde male voer hij uit: dlbnaaJ In de "DIscovery". Van deze re is zou hij niet terugkeren. Hij voer met een onwillige bemanning het onbekende t egemoet.

Nog nimmer, meende men, was hier een Westers zeeman geweest. Het was een verschrikkelijke reiS In het onbekende.

Men kwam In een woeste zee (waar vroeger de Noorman LeLf Erlcsso n al had gevaren op weg nnar het Westen vanaf Groenland) en na een muiterij bedwongen te hebben, geraakte Hudson, aiS een soort beloning, In stiller water.

Dat was, wat nu de Hudson Straat heet en Hudson meende wéér, dat hU het weer gevonden had : dé doorgang!

Hij vond niets dan water en nog eens water. En het snelle Invallen van de Poolwinter. Om kort te gaan: toen hel de bemanning tc gruwelijk begon te lUken, de onvermijdelUke ziekten en de schurft uitbraken. :zetten zij de oude kapitein met zijn zoon en wat zieken In een sloep en lieten hem achier In de ijzige vlakten. Men heeft nooit mee r lets van hem vernomen. En ook pas veel later over de Rudsonbaal, die hij had ontdekt e n waar hij iS omgekomen. Opnieuw had ontdekt dus, want Magnus' expeditie was er al eerder geweest.

Men heeft de sporen ervan teruggevonden. De sporen van het Avontuur. A. D.

27

•

BEVORDERI NG aan gepenslonuee rd kapi tein te r zee van admlnlstratte J . M. Tl.nga m .I.v. 1 Dec. 1961 de tlhlla ire ... ang ve ...leend van wchout,.l)l}nacht van ad nllnist raUe. tol luitenan t tc r zee tier Ze kJA88e Ilo luitenan ts ter zee der Se kJa&Se K. T . Venema en D. Llndner m.I.v. 1 Nov. 1951 tot. kaill t.eln·lul tcnant. ter zee KMR de lui tenant.. ter we der Ie klA88e JO U t : R. Rijkens, V. W . Maas, F. Vlersen, P. W. J ans, C. Quint, W . T , L . va n de n Ber g, L . Kranenburg en J. J . de WoW m.I.v. 16 Nov. 1951 tot ka pUeln·lu1lenalit tf' ... :ree K ! m de luitenan t ter t ee der Ie klas!ole !OIR: 8. J. G. Schokklna m.I.v. 16 Nov. 1951 tilt luitenant te r 'lee vllege ... der Ie k1use de luitenant ter we vlieger de ... 2e klas8e: tI. de Wit m.I.v. 1 Dec. 1951 tot lultemmt te r z ee arts d er 2 0 klas86 ~m de luite na nt te r we a rts der Se kllL'l~ IOIR: M. J . Sorgedrager m .I.v. 1 Dec. 1951 tot luitenant. te r itOO tandarts der 2e klasse Kbffi de luite nan t te r 'lee tand&rls der Se k.Ia.88e KMR.: J. E. La Bree m.I.v. 1 Dec. 1951 tot luitenAnt. te r ue van speciale diensten der 2e kl. Kl'ffi tie luitenants te r zee van speciale diensten der Se kl. Kl'm: Ir D. H. Be:kkering, Ir B. F . J Or· gens, Ir W. H . van Ka mpen, 1r J. Lako en er Ir P. H. Witjens m.I.v. 1 Dec. 1951 tot Iultenallt te r Z(.'e va n ad ntl nlslratle der 2e k la.sse de luitenant te r zee VaJ..l WIOllllls trDtle de ... Se klasse: C. J. Kneppelhout m.I.v. 1 Dec. 1951 tot kaplteln.lul tenant. te ... zee \'an sllCClale djeMten de luite nant te ... zee va n speCIale diensten de ... le kJlUi&e: C. J. A. van Wijngaarde n m.i.v. 1 Jan. 1952 tot ka plteln·lultenant ter ue vlieger de luitenants ter zee vlieger der Ie klasse: A. J. de Bruijn en A. W. WItholt m.I .v. 1 Dec. 1951 tot luitenant. te r zoo tie ... Le klasse : de luitena nts te... xoo der Ze klas.se: D. van Bera;eijk, J . A. Lawson. J .

Fennema, A. J . Rotteveel ( bij keuze) en H. M. Koch ( bij keuze) m.I .v. 1 J an. 1952 tot kapitein der mariniers de eerste lullcrmnt der marllllcrs : R , J . EIkenboom m.I .v. 1 J a n. 1952 tol Iulteruint lier zoo van de teclllll.sch e dienst der Ie kla8se de lui telIants tN zoo van de !.oohlilsc.he dienst der 20 kJll8se : B. Reltsma, L. G. Apol en F. J . va n Beveren m.I.v. 1 Jan. 1952 tot lullenant te... 'tee vall de eJeclrotoohnl&ehe diens{. lier Se klasse Hl'm de adelborst van de elect:rotechnlseh e dleMt der Ie kla&se K]:[R : Ir C. S uijs m.I.v. 1 Jan. 1952 tot lulte n!).nt t er zee wn admlnlstratle de ... Ie kla.pe

de luitena nts ter zee \ '*'I adlllllllllt.raUe der Ze klasse: G. G. J . Suljderhoud en J . J . Maas m.I.v. 1 J an.

1952 tot. luilenant te ... zee arts de ... 2e klasse Hhffi de luUenallhi té.r zoo a rts der Se k llt.886 K1\om : C. F. Ottevnnge r. B. S . Molenaar en J. P . Boorsma m.I. v. 1 J an.

1952 tot luitenant ter zee \1I n \u cUooslen der 2e kla.sse (boven de s terkte) de luitenant te ... 'tee va ll \-akdlensten der Se k1a8se (oo\'en de s terkte) : C. J. de Vos m .I.v. 1 Jan. 1952 tot hû tella nt ter zee van vakdlcns ten der 2e klasse de luItenWIt te.r 'Z ee van vakdlensten der Se kInsse: E. H . Hulskens m.I.v. 1 Jan .

1952 tot lullem'llt ter zee van speciale dlells ten der Se kJ. lOm de adelborsten VIUl speciale diens ten tier Ie kJ. K?tm : P. Graauw, L. A. van Nijnanten en A. W . Relnders m.I .v. 1 Jan. 1952 tot lui te nant ter zee van de electrotechnlsche dienst der Sa klas§e K ~m : de ailelborst. \ '8 11 de eJect:roteehnl1lche dienst der Ie klasse HMR: Ir B. L . A. Sassen m.I.v. 1 Sept . 1951 aan de eervol ollts lagen kapitein ter zoo van de tW II!. diens t S. G. Barcndregl m.I.v. 1 F ebr. 1952 de titulai re rang ver leend \ '8.Jl Schout·bij·nach t vall de tech nlsche dienst

BOVEN D E STERHTE ka pitein ter xee van administralle: J . Bouma m.I.v. 16 Nov.

1951

BENOE MIN G tilt adelborst va n Spe(llale dleMtcn der I e kJR88e Kl\ffi ; Ir H . J . de Haan m.I.v. 16 Oet. 1951 tot lultenallt t.er zoo arts der Se k la8se K1\om : P. W. Collard m .I.v. 1 Nov. 1951 tot adelborst ,'all speciale dJell8ten der I e lda&8tl lOm : Ir Q. P. de Loer m .I.v. 16 DeL 1951 tot adelbont W il de elect:rotech.nl&ehe dienst der Ie klasse: Ir J . Wlldeboe.r m.I.v. 16 Nov. 1951 tot kaplteln·lultenant ter 2.00 van s peciale cUens ten KMR: P. A. Rueck en J hr Mr C. J. P . von l\lühlen m .I.v. 16 Nov. 1951 tot adelborst \ '1lII de electY'Otechnlsche dienst der Ie klasse K1\oIR: Ir W. den Ouden m.I. v. 1 Nov. 19:51 h.a.Jtenant ter ZOO vlIege... de ... l e klasse: H. H. Vader m.I.v. 1 Dec. 1951 luitenant f'e r zoe vlieger der 2e kla88e ~m : : N . P osma m.I.v. 1 Dec. 1951 hd tc nantJ Ier zee van s peciale dienslen der 2e k lasse K?tm : Ir J . B. Assclbcrgs en J. C. van m.I.v. 1 Dec. 1951 Harllngsveldt luItenlUlt Ie ... 'Zee ta ndarts de ... Sc klasse lOm : G. Pezle m.I.v. 1 Dec. 1951 lu.i lenant ter zee arts der Se kllUJ.ge Dm : W . Comella m.I.v. 1 Dec. 1951 tot adl'lhorst \ 'IU I speelale diens ten de ... Ie klasse KMR : Ir J . H . Janssen m.I.v. 16 Nov. 1951 lot adelborst \ '1U I de elect.rotechnische dienst der Ie k lA886 IOlR : Ir R . A. Kasper m.I.v. 1 Dec. 1951 lot adelborst vall specia le diens ten der Ie k las8e K ! m: H. J. J . Notenboom Ir G. Prast m.I.v. 1 Dec. 1951 luJtenallt ter lee \-an de elootl'Otedm laeh e d1ellBt der 2e k lasse ~m : Ir G.Verheul m.I.v. 1 Dec. 1951 lui tenant ter :r.oo der Ie k lasse IOn, : C. F. Amsterdam m.i.v. 16 Dec. 1951

.........................I.. .......•............................._............. .

ANTWOORDEN ZON,;n.JJE SCHtETEN

•

Paus Gregorlus voerde een kaJender· hervorming in In 1582. Voordien modderde men maar aa n met die oude nog van Jullus caesar, een klungel va n een tijdrekening, dle het gemiddelde j aar 11 minuten te lang maakte. Om nu de j uiste tijd te herstellen bepaalde Gregorius XIII, dat 5 October meteen 15 October 1582 zou zij n en zo slikte men vrolljkweg tien hele dagen In j let. voor mensen m et maandsalarissen. E n

28

hij bepaalde tegelijkertijd dat elke vier Jaar een schri kkeljaar zou zijn.

Het verschil met de juiste tl,jd Is nu teruggebracht op 26 seconden te lang per jaar.

1. Eilandjes van Langerhan!: liggen In de pancreasklier en produccl'Cn de In· sullne; zij liggen dus In het menselijk lichaa m. Daar hoeIt RiJ niet ver voor te varen. 2. Gene ; het peil der zeeën, die het verbindt Is even hoog. 3. F in· la nd heelt 30.000 meren; de kleintjes niet meegerekend. 4. Geen drie; slechts twee ! 5. Vlaming, Madrileen,

N3politaan, Afghaa n, Moskoviet. 6, J a, door het die r omgekeerd onder de kraan te houden en het water In de kieuwen te laten lopen. Ver gezocht!

7. Uiteraard 15 de heenrela, stroomop, langer dan de terugreis, s t roomal .

8. Welpen. Dat vis Is onzin ; het djer la een zoo::l'djer. 9. Hetwelk doende 7.Ult gij weldoen en de s uppliant (amekeII ng) zal God voor u bidden . 10. De GoU van Mexico, hoe vreemd hot ook kli nkt. 11. De naderende knaap was de I. 0 0 n van de derde zuster; heel gewoon.

•

•

•

ONTSLAG tijdelijk vlootpredikant (111 rang gelijkgesteld met I~T'J: 2e k lll!;8O): (op verzoek) Os J , W. Cocn raad m.I.v. 16 Nov. 1951 luitenant ter zoo vall vRkdlenslen der ~ klasse: (op verzoek wegens langdurige dienst) W, BolderdIjk m.I.v. 1 Jan, 1952 luiiefUUlt. te r zee van \'"kdlensten der 2e klll8!!le: (op v<.'I"ZOl'k ....-egens langdurige dienst) C. Leeuw m.l.v, 1 Jan, 1952 luitenant ter lle6 \'Rn ,-akIJiensten der 2e klas6e: (op ver:.r:oek wegens langdurige dienst) S. Faber m.I.v. 1 Jan. 1952 lulten3nt t er :lt.oe vall "lIkelienslen der Ze klasse: (op verzoek wegens langdurige dienst) C. Vermaat m.I.v. I Jan. 1932 kapll elll der mllrlnlenl: m.i.v. 1 Febr. 1952 T. J. W. van der Sel kall!t.eln.lullennut te r ·'.ce KlUit : (wegens het b<'relkt hebben van de lee1tijd van vijl en veertig jaren) B. J. G. Schokklng m.I.v. 16 Nov. 1951 lullenunt ter 'l: l~ V!lll vakd k'flsten der Ze klasse: (op verzoek wegens langdurige dienst) W. L. Osendarp m.i.v. 1 Jan. 1952 luitenant, ter zoo de.r Ie kla88e K:.'IR: (op vel7.oek over naar korps SDKMR) P. A. Rucck en Jhr MI' C. J. P. von Müh!en m.I.v. 16 Nov. 1951 lullen... nt te r zee vlieger d er 2e klllSSe Kl'tlR : (op verzock over naar beroeps) H. H. Vader m.I.v. 1 Dec. 1951 luitenant, te r V'C arts der J e klaAAe ""IR : (op verzoek) W. Stomps • m.i.v. lOet. 195L ksplteln·lultênal1t Ier llec \'all speciale diensten KMa : (op veJ"ZOl!:k) P. van Lennlng m.I.v. 1 Oet. 1951 luilen:mt. te r zee ' 1m speciale diensten der Ze klMlie K:.'fR : (op verzoek) P. van d(!r Kuil m.i.v. lOet. 1951 kapitein ter zee KMR: ( wegens beëindiging van de tijd. waarvoor hij rus hoofd· oUicler krach tens een vrijwillige verbintenis ter beschik· klng was) C. A. COX m.I.v. lOei. 1951 hdlf' llant ter :we der 80 klasse Kl\lR: {wegens bcëlndlglng van de lijd, waarvoor hij als oWcier krachtens een vrijwillige vt!rblntenls ter beschikking was) L. MotendIjk m.I.v. 1 Oct. 1951 kaplteln·lultf'nrUlt ter zoo vlieger KMU: (wegens beëindiging van de tijd, waarvoor hij als o!ficler krachtens een vrijwillige verbintenis ter beschikking was) K. J. A. Meester m.I.v. 1 Oet. 1951 luitenant te r zee VUIl de technische dienst der Se kl. KMR: (wegens beëindiging van de tijd, waarvoor hij als oUicler krachtens een vrijwillige verbintenis ter beschikkJng was) P. de Kievit. m.I.v. 1 Oct. 1951 lulh~nan ts ter zee vau IIpeela.le diensteIl der 2e kl. KMR: (wegens beêlndlglng van de tijd, waarvoor hij als officier krachtens een vrijwillige verbintenis ter besc.hlkldng was) A. A. H . Theljsmeij(!r. A. H. Feber· v."eC en C. J. van Es m.lv. 1 Oct. 1951 luitenant ter :lee waanlelner der 2e kla8se KMR: (wegens het overschreden hebben van de leertijd van vijf e.n veertig Jaren) T. Wlttennans m .I.v. lOet. 1951 1u1lenant ter zee van de tcchnlsdle dienst cIe.r Se kj . K,\m : (wegens het overschreden hebben van de Jeertijd van vijf en veertig jaren) Ir W . J. H. Tasche m.i.v. 1 Oct. 1951 JulIena lII... ter 'M arts der Ie kl&88e lOm: (wegenll het oVerschrt!den hebben van de leeftijd van vljC en veertig jaren) R. Veen en G. H. va n Koeverden Brouwer m.I.v. 1 Oet. 1951 lullelwnl t.e r zoo va.n speciale diens ten der I e kl. K.l\rR: (wegens het overschreden hebben van de leeIttjd van vij! en vce.rtig jarenl A. ZIjJstra m.I.v. lOet. 1951 IUIl.ClIIlIlt ter zee van de technische dienst der Ze kI Kl'mT.V (wegens de omstandigheid. dat zijn dJe nsten als ortleler niet langer nodig geoordeeld worden) A. O. Le.uvellng TJeenk m.I.v. 1 Det. 1951

lullenunt tcr zee la llditrls der Ze klasse IUmTV: Iwegens de omstandigheid. dat zijn diensten als oUielcr nJet langer nodig geoordeeld worden) E. M. van RleJ ' m.I.v. lOet. 1951 iultellant ter Z<.~ vlie~e.r de r Ze klasse: <.....egens het. elndigel1 van zijn bij benoeming aangegaan dienstverband en over naar de KMRl N. Posma mi.v. 1 Dec. 1951 lullemml te r 'lee ,'1U1 speclllle di t'ru;ter\ der 2e kl. Kl'IR : lover naar hot korps EOl Ir G. V"erheul m.I.v. 1 Dec. 1951 kaplldn ter llCC Vli ll ehl tcclm1sche dle~: (Op verzoek wegens langdurige dienst) S. G. Barendregt m.I.v. 1 Febr. 1952 lui!el1:lIlt ter llCe tier I.e klasSe: (op verLOCk over naar KMR) C. F. Amsterdam m.I.v. 16 Dec. 1951 Ie lulfel1ant drr mllrinlerlJ fOIR : (o p \'erzoek) H. H . W . Huhnholz m.I.v. 1 Maart 1951

M

_._s

Opga\ c viln schepelingen die in het tijdvak \'an 16 Novem. bel' 1951 tot en met 15 Dca!mber 1951 behoudens beden· klngen In aanmerking komen voor bevordering tot de rang van korporaal en hoger.

VA n nud ~ der Ie k1a880 tot. k .....·a rllermeesler : G. Kooljman. J . Stavleu. A. SUmo men. B. Tjerkstro. C. M. Kroon, V . H. Rijken RapP. F. J. J. Mi· ehels, J. Smlt. M. Bijl. G. lOuin.

J. van Belzen, M. Blonk, G. Pelle en C. de Vos m.i.V. 1 Nov. 1951 v.n kOl'pOraal·!{eSChutmaker tot scrgeant.geGChutmaker : M . Menke en W. A. Jongepier m.i.v. 1 Dec. 1951 VAU vuurJeldiligmonteur der Ie klasSe tot korporaal· vuurleltlillg monlcur: T. Gelderblom, L. C. van Belzen.

J . P. Plet, B. Peters en J . H. van Pappelendam m.i.v. 1 Nov. 1951 "1111 elootrollIollte ur der Ie klasse tot korporaal· e leclromonte.u.r : J . van Rooyen. A. M. Cox, J . Peters. H. J . de Kruif, H. de Bus, C. J . van Gent, W. A. Broere en J. ZijlStra m.i.v. 1 Nov. 1951 \'UII korporaal·rao:U&radarJllontcur tot sergeant. radJ&nu1al7llOl1leUl': J . H . FiJon m.i.v. 1 Dec. 1951 van lorpedomaker der Ie klaose tot korporaal· torpedomaker: J. J. van der Kallen mJ.v. lOet. 1951 van se.rgeant-rna.chlnlst. tot. majOOr.madllnlst: A. K. van den Heuvel en J . Clow. tlng m.I.v. 1 Oct. 1951 H. J. Kasten en C. M. Bals m.I.v. 1 Dec. 1951 ' ·1Ul se~ea llt·hotmeester tot. majOOr.hofmeester: M. Hocque m.I.v. 1 Dec. 1951 "all korporaal·hotmee8tcr tot. scrgeant-hormeester: Z. Brek\'cld, J. Buscop en J . Bak· ker m.i.v. 1 Dcc. 1951 van S('rgeant-kok lot. majoor·kok: H. Schults m.i.v. 1 De<:. 1951 van korporaal·kok tot sergeant- kok: m.I.v. 1 Dec. 1951 P . C. J. Schoiten cn 1.. Bergsma , 'an kok der Ic klaSse tot korporaal·kok: H. W. Boeren m.I.v. 1 Nov. 1951 , 'all kleermaker dor te kllUJSO tot korpora.al·kleennaker : M. van den Broek m.I.v. 1 Dec. 1951 van korporaal·vlleger tot sc.rgeant-,'Ueger: G. Mosk m.i.v. 1 Nov. 1951 ' 'all leerUnlC'oOnderotlleler·vlleger tot korporaal·vli eger: J. van der Laan m.lv. 1 Juni 1951 T . W. D. Que.né m.i.v. 1 Nov. 1951

29

\'all vUeglulg1.elegn f Lst der i e k lasse tot ko rporilu i-

vlieglulgtelegmtist: J. Runderkamp m.I.v. 1 Juli P. E. Oranje m.I. v. 1 Nov. ."au vUegtuig m a k er (V) de r I e klasse tot k orpo raa l-

1950 1951

vlleg1. ulgnUtker ( V ) : H. van den Brand, T. Vroeg In de

Welj. J. Krultboscl). C. J . Arreman en W. H. Sleijster m.I.v. 1 Dec. V!ln k qrporul-vliegt ui gmaker (M ) tot sergeant.

Ser~m lt-v lleg1 ll ignw.ke r (A):

1951

"Ilegt u lr;- mak er (M ):

F;. Methorst m.i.v. 1 Dec. 1951 vau vJlegtulg maker (!\ol) der I e klasse tot ko rporaal. vllcgtuJgmake r (M): A. Krauwel m.I.v. lOet. 1951 m.I.v. 1 Nov. 1951 H. M. J. Hoppenbrouwers L. Nieuwenhuls, G. H. Bontius, E. E. van Buren, H. Wolters, A. OostindIer, W. P . Versl1!eg, F. Wlers-

serna,

~_

°PIKl r(iulluc rl1um : B. Tems Ko rporlUll.z!eke.tl\'crplege.r Kl\IICKV: A. T. Vervoort Opper vllegfulgma ke r ( A ): J. Huigen A, J. de Ruijter

Ko rpo nwl.vlleglulg make r (V) : J. D. Bal OPI)Cfl liegeuigma ke.r ( E ) : J. T . de Vries Sergeant-vllegj ulgschul Ie r : H. E. v. Garneren Sergeant de r ma rinie.rs: J . He.rdJnk Ko rporaal der mariniers: L. Vissers

1952

m.I.v. 16 Dec.

1951

m.I.v. 1 Febr.

1952

m.l.v: 1 Nov.

1951

m.I.v. 1 Nov.

1951

m.I.v. 1 Feb...

1952

m.i.v.

1952

1 Jan.

m.I.v. 1 Maart 1952 m.I.v. 1

o.c.

1951

Visser, W. Haasnoot, L.

M. Adri8ansc- en W. P. Ouwens m.I.v. 1 Dec. 1951 van ko rporaal-vUegtulgn\aker (I ) tot sergeantvllegt ulgmaker (I): G. A. Hillebrlnk m.I.v. 1 Dec. 1951 van vllegtuJgma ker ( I) der Ie kJa8se tot korporaal· vUeghdg make:r (J) : P. L. Kokshoorn, H . F. C. Grondel, W. J. Mo ntloort, M. W. Vedder , W. J. van Rijswijk e n J . J . Marm.I.v. 1 Dec. 1951 tin " a :l sergea.nt-v Uegtulgmake:r ( ME) lo t majoor. vUegtulg"mllker (ME) : W. van Hulst en L. T. van Ser· mondt m.I.V. 1 Dec. 1951 van korporaal.yliegtulgmake r (ME) tot sergeant~ vlIegtuIgmake r ( ME): M. À. H ....a n Krimpen m.I..... 1 Dec. 1951 van vllef,rfulgmaker (!\om) der Ie klasse tot korporaal. vUegtulgmake:r (ME ) : J . Schreuder, A. Beneker e n G . J .

DulJts m.I.v. 1 Dec. 1951 van vllcgtulg make r (F) der I e 1dA8Se tot korporaal· vUcgtuJpnake r (F): L. van Lieshout m.I.v. 1 Jun! 1951 van vUeKfulgmaker (MB) der Ie klasse to t korporaalvUeKtul gmaker ( MB) : A. Vijge m.i.v. 1 Oct. 1951 van sergeant-majoor der marlnlen tot adj udantonde rofficie r de r marinlen: W. M. van Donselaar, C. van Eeten, J. C. Zimmerman. J . Oostcrom, H. Brouwer e n M. J . Rentmees· ter m.I.v. 1 Dec. 1951 Opgave van schepelingen met de rang van korporaal e n hoger aan wie eervol ontslag uit de zeedienst Is verleend met ingang van de datum als achter leders naam vermeld.

Opperschipper :

J . F ... Boelhouwer K warUemleeste.r : A. Katuln C. Stam A. J . v. d. Staaij D. Bol Korporaal·geschutkons labe.l: B. v. Groningen E. Schut Se.rgeant;.seluc r : G. Schol MaJoor·torpedomake.r: A. Geelen Sergcallt-torpedonl&k:e:r: W. T. H ulsinga Korporaal·machlnlst: A. D. G. Nagtegaal Korporaal·stoker : F. Wissel

m.I.v. 1 Febr. 1952 m .I.v.

1 Nov.

1951

m.i.v.lDee. m .I.v. 16 Dee. m.I.v. 1 Jan.

1951 1952

m.I.v. 1 Jan. m.I.v. 16 J an.

1952

m.I.v. 1 Dec.

1951

m .i.v. 1 Jan.

1952

m.I.V. 16

Dec.

1951

m.I.v.

Dec.

1951

m.I.v. 1 J an.

1952

1

1951

1952

Wanneer begint mlln ] opleiding?

In J\otaart 1952 vange n aan : de cursus voor: sergeant-timmerman . ( 3 Maart) de opleiding lol: korporaal machinist . ( 3 Maart) kanonnie.r I . . . ( 3 Maart) kanonnier II " . . . . . (3 Maart) onder-~bootverkenner

U.

. .

. .

radio-afstandpeUer vuurleiding n . . radJo-aIstand peller p lot I . .• . radlo-a1standpeller plot n .. . korporaal geschutmaker 2e gedeelte . korporaal geschutkonstabel . . korporaal wurleldJng konstabel korporaal schrijver . . . . . kanonnier I . . . . . . . . kanonnier l l . . . . . . . . radJo-aIstandpeller vuurleiding I de hem. cursus voor t kanonnlel' I . . . . . . . . radJo-aCstandpelier vu urleidi ng I onderzeeboolverkenner . . . .

In AprU 1952 vangen aan : de cursus voor: sergeant torpedomaker . de opleiding tot : korporaal vliegtuJgmaker MB Tadio-a!standpe.lJer plot n .. korporaal van de na v1gaUe-gevechtsIntor matledlenst. . . . . korporaal van de onderzeebootbestrijdlngsdienst korporaal holmeester kor poraal kok . . . . onderzeelJootverkenner n korporaal teleg rafist . . korporaal seiner . . . onderzeebootverkenner I kanon nier I . . . . . kanonnier n . . . . . l-adJo-aCstandpeUer plot 1 radlo-aIstandpeiJer plot II . . . l"adlo-afstandpeller vuurleiding n de hem. cursus "'oor : afsta ndwaarnemer (coinciden O . kanonnier H . . . . . . . . radlo-afstandpeller vuurleiding tI

Bokma~.

30

m.I.v. 1 J an.

(14 (17 (17 (17

Maart) Maart) Maart)

(24 (31 (31 (31 (31 (31

Maart) Maart>

Maart)

Maart)

Maart) Maart) Maart)

(31 Maan) (10 Maart) U O Maan)

(28 Maart)

(21 April) ( 2 April ) ( 7 April) (14 April)

(15 April)

US US (18 (21 (21 (25 (28

(28 (28 (28 (28

April) April) April ) April) April) April) April) April) April) April) April)

( 7 April) ( 7 April) ( 7 April)

,

.. j

•

, ... _----,

Hr Ms Tromp

•

I De complete vuurleidiog-apparatuur van Hr Ms in Nederland gebouwde schepen van oorlog. bestaande uit: radar- cn visuele riclmoestellen, rekenapparatuur, srabilis:uÎe- en hu!pwcstcl len benevens transmissie, voor zeedoel-, luchtdoel- en bombardcmcmsvuur werd door ons gebouwd en geïnstalleerd.

•

!

I

•

I • I •

I

•

t

H

OLLAN

D

S

SIGN44L4PP4R4TEN

E

Stelcon bedrijfsvloeren

N.V. NE D E:R LA N D S eH E SPRINGSTOFFENFABRIEKEN HEERENGRACHT 204

AMSTERDAM FABR I EKEN T E:

Muiden, Opger. 1702 Ouderkerk aId Amslel

Op9,,;,ht1742

BUSKRUIT EN SPRINGSTOFFEN

De eterke vlakke en vlakblIJvende Stelcon Pantserplaten, die op zeer grote sch aa l voor bevloering van havenetablluemen. ten worden toegepast bevordert: n een .nel en rationee l t ran,port.

'HULPMOTOREN, NOODAGGREGATEN, SLOEPMOTOREN

MOTOREN FABRIEK D. GOEDKOOP Jr. N.V., AMSTERDAM

voor zee- ",,:::,,~, landkunnen wij perswerk •

en luehtmaeht

plaat-~,

~

stamp- . , en

verriehten.

wij hebben ÏnstaUatÏes voor autogeen-, eleetriseb-, weerstand en argon are . , lassen, alsmede •

inrlehtÏngen voor beÏtsen, phosphateren, ~

~

lakken en moffelen.

wij fabrieeren kannen

e

,bussenE),vaten§Ben fanksCQ

uU plaatijzer, aluminium of roestvrij staal

[JJ]

N.V. HAZEMEYER I-H HENGELO ~----------.------------

MIT 8 CO's MACHINEF ABRIEK NV. KINDERDUK

Electrisch schakelmateriaal

in waterdichte en druip-

TELEFOON K 1859-441.

NIEUWBOUW, INBOUW, REPARATIE VAN

waterdichte uitvoering

VERBRANDINCSMOTOREN

voor toepassing aan

COMPLETE INST ALLA TIES ALCEMENE MACHINEBOUW

boord van schapen

,

..

~

I ..SCHEEPVA .... RT·RADIO EN .NAVIGATI E APPA RA TUU R

Nederland5che Sfandard Elecfric Nij.N.V. 'S.GRAV ENHAGE AGENTEN : SHIPS RADIO SERVICE -

SPAARNDAMMER SCHEEPSWERF

SCHIEMOND 48 _ ROTTERO"M

NV. NEDERLANDSCHE INSTRUMEN TE N COMPAGNIE

"N E DI N S C 0 " VENLO

E)pti dc/'e

SPAARNDAM

en lym11ecltaf1i~clte j'1.1t ,umcl1 teJ1

VQOIl DE

i<

STAPEL N . V .

STRIJDKRACHTEN TER ZEE, TE LAND EN IN DE LUCHT

Koninklijke TELEFOON- EN SIGNAALI'-1A TERIAAL VOOR SCHEPEN

Tricotfabriek G. J. Willink N. V. Winterswijk

*

Hoofdkantoor:

Rijen (N.Br.) Rijksweg 116,

Tel. K 1692-344

*

Alle soorfen

Verkoopkantoren :

's-G ravenhage. Ge"e~ (Kurhaus) Scheveologen

fricofoncJergoecJeren

Deynootplein 30,

Tel. K 1700-557470.

Bandung, Djalan Tubagus Ismal! 13, Tel. 707.

in katoen ,

wol en ra yon

, BRAND8LUSCHMA TERIAAL 'S·GRAVENHAGE JAVASTIlAAT 24 TE!..~OON 11.09.23

METHYLBROMIDE BRAN OBLUSMA TERIAAl

l

Firma van de Beid & van der Stouwe TEL. 282 - ZWARTSLUIS Specialiteit in Reddingboeien, Zwemvesten

en

FABRIEK VAN

SCHEEPSLANTAARNS ANNO

RIEDIJK 2

1900

TEL. 4606 MERK

"

Reddingvloffen

Leguanen en Aanvaarzalcken

INTERNATIONAL OIL BUNKERING

Z..Q"

UW GARANTIE VOOR

KWALITEIT

MASONITE HOUTVEZELPLATEN

TEGEN WEER EN WIND

Anglo-Iranian Dil Company, Ltd. BENZINE EN PETROLEUM HANDEL MAATSCHAPPIJ N.V.

â&#x20AC;¢

AMSTERDAM TEL . 34900 ROTTERDAM TEL . 71399

IMP ORTEU R

TRilt! N:~ TELEFOON 4841

ZAANDAM

,

I .$TAI'IONII)" AADIO...lrtST...u.AT II!: ..... /1OTQA ·TNlK!o(HIP.L..Io PUa'....

•

~ t.'J ~

n.V MIIOtII't'1A61t1I!Kt Po5Hf1' ... lI'OI'mIIl4I1

SCH EE PVAA RT·RADIO

E N ·NAV I GATIE

A P PA R A TU UR

Neder!and5clte Sfandard Elecfric Nij.N.V. 'S-GRAVENHA G E AGENTEf'.I: SHIPS RADIO SERVICE -

SCHIEMQND 48 _ ROTTERDAM

TECHNISCH BUREAU

"INDUSTRIE"

•

Thomassen & Drijver N.V. DEVENTER

*

N.V.

WERKTUIGBOUWKUNDIG CONSTRUCTIE BUREAU

*

Ontwer pen, eonllrue ren en In

le~.nlng

breng e n VBn :

~

APPARATEN C SPECIAAL MACHINES

C GEREEDSCHAPPEN VOOR MASSA FABRICAGE C WERK VOORBEREIDING C EXPERTISE BIJ AANKOOP VAN WERKTUIGEN, MACHINES EN APPARATl:N

*

G root unt. 1 . peelallste n Ier beschikking.

Degelijk .... kmllnleh.p en grote .eeur.lelle .1. 0....01; .... n Je renlange .r.... rlng.

93lik",erpakkbt~

",oor de e"nder",enindudtrie

*

Capaciteit beschikbaar biJ lijdelijke overbel ..Ung .... n condruclleburellux of tekenk.mer •• Gehei mhouding verzekerd.

*

KOOG AAN DE ZAAN STATIONSSTRAAT 5 _ TEL. K 2980 _ 82124

-

voor

zee- ", !!~,Iandknnnen wij plaat-

perswerk โ ข

~

r:JJJ'

~

enlnebtmacbt stamp- . , en

verrichten.

wij hehben installaties voor antogeen-, electrisch-, weerstand en argon are . , lassen, alsmede inrichtingen voor beitsen, pbospbateren, ~ &llakken en mofrelen.

.

wij fabriceren kannene,bnssent=),vatenยงDen tanksCQ uit plaatijzer, aluminium of roestvrij staal

SPAARNDAMMER SCHEEPSWERF

DJ]

N.V. VLEESWAREN _ EN CONSERVENFABRIEKEN

van den Berg

& Co.

WASSENAAR

* SPAARNDAM

Alle soorten vleeswaren en vleesconserven PRIMA KWALITEIT

STAPEL N.V.

HYGIENISCH BEREID VOOR TROPEN GEGARANDEERD

ROTTERDAM SC H

N IEAF

SCHILDERSBEDRIJF

H. Sebregts &Zo

UTRECHT

HUI S ·, SC HEEPS· EN CO N STRU C TIE SC H ILO E RS R E CL A ME POLITOEREN SPUIT W ERK

S L A G HEK STRA A T 129

•

• R O TT E RDAM

· T E L EF. 75494

SMIT SLIKKERVEER DYNAMOS MOTOREN INSTALLATIES

EEN GOED FOTO-AMATEUR

wordt U ;nd,en U /I/S UW Joto/IIJnde/IJII' een vertrouwd IId'es heeft, , ...

FOTO VOOREN - WOERDEN sjnds vele jaren voo, '1IlIole is mWIII;'en Wllllf ook Ier wereld VRAAGT U EENS INLICHTINGEN; wij leveren Illles op lotogebied er> zijn specilllli ingericht Voof verzend,ng van Uw /I/drukken en vergrollngen per post.

d,'

•

Fo""",,,od" "

FOTO VOOREN - WOERDEN

H/Jvcns /rll/JI 45 -

Telcloon 92

Appelen, Alle soorten groenten, ook voor de rij sttafe l

( U itsluite nd

kwaliteits-producten \

Groenlen - en Vruchlendrogetij van hel C. B. va n Veilingen DEN HOORN (Delft) -

TELEFOON DELFT. 2493

Leveranciers der Kon. Ned. Marine van conserven en vleeswaren

DE KLERKeZN fabrieken te Cuyk aan de Maas

Multi~I'lm '/

vervaardigt:

De " derde m.n" die bij de l. brJc.ge ~.n triplex Ie pa. komt. ~ouden 'wij biJ' wij .. ~en gr.p "H.,ry lijm" ~un ..... n nOemen. Inderdud .peelt de er ...ing .en de lijm,..pert een hoofdrof biJ het .e,.urdigen .,n 0"" tripi,.. . De.kundlge lijming leidtmede tot een .chitterend eindproduct met teflou toep. "ing.mogelijkhede n.

U staat perplex van

WelellsclwJlIJclijke films sedert Bedrijfso en reclam efilms sedert 35 milt Geluidsfilms sedert 16 mm Geluidsfilm s sedert Geluidsfilms ill kleuren. sedert

1925 1928 1932

1936 1939

L",ho.a to ri"mce l'acit ç il : .1.000.000 me t er pe r jur Uit e .u mod e rne 8fDCb.ouislltieltlldio K ... nlit e il scontr .... le : et rikt ... etenJe bap l>e lijk e n 'lIIi ~ k

~", I .t

,Ie men ...,n ,

,II ~

hu ,,·.,teo

ku"" ~ ,,

.....n ..o .

EEN }' IUI VAN UtrtnllHiIijt S . Tel: 11111 - Aas!I!'- - lrIIIn. -

ou !!ui

MULTIFILM IS BETER N.V , M"hifit", . Kenau!,,," 8 . Jlaarl e '" T e ld oo n (K 2500) 17535 (3 li"'en)