Poznaj powiat łosicki. Przewodnik turystyczny

Poznaj Powiat Ĺ osicki przewodnik turystyczny

Wydawca: Starostwo Powiatowe w Łosicach ul. Narutowicza 6 08-200 Łosice tel. 83 357 19 29 e-mail: powiat@losice.pl www.powiat.losice.pl Przy współpracy: Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury ul. Narutowicza 6 pok. 31 08-200 Łosice Łosicki Dom Kultury ul. Piłsudskiego 4 08-200 Łosice Geoinvest Marcin Rudaś ul. Rynek 12 08-200 Łosice Opracowanie graficzne i skład: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Kraina Bugu ul. Rynek 12 08-200 Łosice www.krainabugu.pl Łosice, 2014 Nakład 5000 ISBN 978-83-929115-8-6

Wstęp Jest nam niezmiernie miło przedłożyć Państwu publikację prezentującą najpiękniejsze zakątki Powiatu Łosickiego i gmin wchodzących w jego skład.

Ziemia łosicka to obszar atrakcyjny dla wszystkich spragnionych ciszy, czystego powietrza i kontaktu z przyrodą, z daleka od wielkomiejskiego zgiełku. Urzekająca swą niezwykłą malowniczością rzeka Bug płynąca wartkim nurtem tworzy rozlewiska, tarasy zalewowe i starorzecza, tworząc niepowtarzalne pejzaże południowego Podlasia. Bogata i niezwykle ciekawa przeszłość tego regionu, unikatowe zabytki, urokliwe tereny dzikiej przyrody, nadbużańskie łęgi, rezerwaty przyrody, uroczyska, piękne lasy tworzą wyjątkowy klimat sprzyjający uprawianiu turystyki, zwłaszcza konnej, pieszej i rowerowej. Gospodarstwa agroturystyczne zapraszają do pobytu w swojskiej atmosferze wsi podlaskiej zaliczanej do Zielonych Płuc Polski.

Zapraszamy Państwa do odkrywania i zwiedzania Ziemi Łosickiej ciekawej turystycznie, pięknej przyrodniczo i po staropolsku gościnnej.

Spis treści Wstęp I. POWIAT ŁOSICKI I JEGO ATRAKCJE

3

Powiat łosicki Miasto i Gmina Łosice Gmina Huszlew Gmina Olszanka Gmina Platerów Gmina Sarnaki

28

Gmina Stara Kornica

35

8 10 17 21 24

II. PRZYRODA

V. NOCLEGI Gospodarstwa agroturystyczne Ośrodki wypoczynkowe Pensjonaty i zajazdy Pokoje do wynajęcia Pola namiotowe

Nadleśnictwo Sarnaki

40

66

Rezerwaty przyrody

41

72

Nadbużański Park Krajobrazowy

44

73

Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu

45

73

VI. PROPOZYCJE WYCIECZEK – SZLAKI TURYSTYCZNE

76

83

Ścieżki przyrodnicze Szlakiem słowiańskich grodzisk Szlakiem dworów i kościołów Szlak rowerowy po gminie Platerów Szlak martyrologiczny

62

VII. PODSTAWOWE INFORMACJE

63

86

93

Gminne centrum informacji Telefony informacyjne Pomoc medyczna Urzędy pocztowe Banki Apteki Biblioteki Organizacje pozarządowe Gastronomia Usługi turystyczne Przydatne linki internetowe

VIII. MAPA

III. KULTURA I SZTUKA Instytucje kultury Kalendarz wybranych imprez cyklicznych

73

50 52

77 78

IV. KOMUNIKACJA Stacje paliw PKS PKP Promy i statki

81 58 58

86 86 87 87 88 89 89 91 92

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Powiat łosicki i jego atrakcje

Dwór w Kownatach

Powiat łosicki i jego atrakcje

Rozdział I 9

Starostwo Powiatowe w Łosicach ul. Narutowicza 6 08-200 Łosice tel. 83 357 19 29 tel/fax. 83 359 03 34 e-mail: powiat@losice.pl www.powiat.losice.pl

> Powiat łosicki

P

owiat łosicki jest najdalej na wschód wysuniętym obszarem województwa mazowieckiego.

Powierzchnia powiatu jest niewielka, obejmuje zaledwie 772 km2.

Od zachodu graniczy z powiatem siedleckim, od północnego wschodu z powiatem siemiatyckim w województwie podlaskim a od strony południowego wschodu z bialskim w województwie lubelskim.

Przez rejon powiatu przebiega droga krajowa nr 19 o znaczeniu międzynarodowym. Położenie Łosic na zbiegu głównych szlaków komunikacyjnych sprzyja ponadlokalnym kontaktom gospodarczym, a także stanowi dogodny punkt wypadowy dla turystów udających się w pobliskie tereny nadbużańskie. W skład powiatu wchodzą gminy: Huszlew, Łosice, Olszanka, Platerów, Sarnaki i Stara Kornica.

Podstawowe walory turystyczne powiatu tworzą atrakcyjne tereny nadbużańskie, które posiadają wyjątkową przyrodę. Powiat łosicki położony jest na obszarze Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, którego kształt wyznacza dolina rzeki Bug. Rzeka za-

10

chowała swój naturalny, pierwotny charakter – płynąca wartkim nurtem tworzy rozlewiska, tarasy zalewowe i starorzecza. Unikatowe, utrzymane w naturalnej postaci zespoły starorzeczy rozciągają się w okolicy Mężenina i Zabuża. Krajobraz parku urozmaicają, niewysokie, łagodnie zarysowane wzgórza morenowe. Bug otacza niezwykle cenny świat roślinny i zwierzęcy a obszary obfitują w okazy przyrody, które objęte są ochroną pomnikową. Najcenniejsze obiekty przyrody chronionej znajdują się na terenie gminy Platerów i Sarnaki.

Należy podkreślić, że teren chroniony w formie Parku Krajobrazowego – – „Podlaski Przełom Bugu” jest ważnym w skali kraju korytarzem ekologicznym, gdzie występują rzadkie i chronione gatunki roślin i zwierząt.

Na malowniczych i atrakcyjnych pod względem przyrodniczym terenach utworzone został rezerwaty przyrody „Kózki” i „Zabuże” na terenie, których są dostępne ścieżki edukacyjno-przyrodnicze. Powiat wyróżnia się również zdrowym nadbużańskim klimatem.

W gminie Sarnaki to Sereplice – malowniczo położona miejscowość nad rzeką, u podnóża lesistego zbocza doliny Bugu, znana jest z wyjątkowo korzystnego mikroklimatu. Specyficzny leczniczy mi-

Powiat łosicki i jego atrakcje

Rejs statkiem po Bugu

kroklimat, cisza, nieskażona przyroda, jak i życzliwość mieszkańców stwarzają bardzo dogodne i atrakcyjne warunki do wypoczynku, turystyki i rekreacji.

Atrakcje tego terenu to przede wszystkim rzeka Bug, szlacheckie dworki, zabytkowe szlacheckie dworki, zabytkowe kościoły parafialne i kaplice cmentarne, coraz rzadsze już wiatraki i przydrożne kapliczki.

Najcenniejszym z licznych zabytków jest barokowy kościół w Górkach, posiadający długą historię sięgającą XVI w. Na cmentarzu w Ruskowie wznosi się wczesnobarokowa świątynia i ciekawa wzniesiona w formie walca - dzwonnica z XVII w. Charakterystyczna czerwona cegła przyciąga wzrok monumentalnych i strzelistych brył neogotyckich kościołów w Łosicach i Ruskowie.

W Sarnakach możemy podziwiać kościół z początków XIX w. a całości obrazu architektury sakralnej w powiecie dopełniają neogotycki kościół w Huszlewie i cerkwie w Makarówce i Mszannie, obecnie kościoły rzymskokatolickie.

W Serpelicach na niewielkiej wydmie wśród drzew stoi kościół i klasztor kapucynów wybudowany został po II wojnie światowej. Można w nim obejrzeć XVII wieczne obrazy, oraz kapliczki z ludowymi rzeźbami. Po drugiej stronie drogi za XX w. cmentarzem znajduje się ścieżka ze stacjami Drogi Krzyżowej zwanej Kalwarią Podlaską.

Krajobraz powiatu to również dwory i pałace, które idealnie komponują się z otaczającą przyrodą. Dwory w Klimczycach, Zabużu i Mężnienie usytuowane są w pobliżu rzeki Bug. Zachowały się również - klasycystyczny dwór w Huszlewie, murowany dwór w Sarnakach z 1830 roku, pałace w Ruskowie i Hruszniewie. W niemal każdej z gmin powiatu spotkamy zagubione przydrożne kapliczki i stare krzyże.

Szczególnie atrakcyjne obszary powiatu to gmina Sarnaki i Platerów. Niezniszczone środowisko i czyste powietrze zachęcają do odpoczynku w tych stronach. Dzięki temu rozwija się agroturystyka, gospodarstwa zapraszają do pobytu w swojskiej atmosferze wsi podlaskiej.

Na tych, którzy wolą tradycyjne formy wypoczynku, czekają liczne ośrodki zlokalizowane nad samym Bugiem. Dzieci, młodzież i turyści odwiedzający tereny nadbużańskie mogą znaleźć zakwaterowanie w schroniskach młodzieżowych.

Status miejscowości turystycznych posiadają: Binduga, Borsuki, Bużka, Klepaczew, Kózki, Mierzwice, Serpelice i Zabuże. W gminie Platerów funkcje miejscowości wypoczynkowych pełnią Mężenin i Ostromęczyn.

Dodatkowym atutem tych gmin są liczne sady jabłoniowe i wiśniowe porastające nadbużańskie tereny. Prawadziwym zagłębiem sadowniczym są Klimczyce w gminie Sarnaki.

11

Miasto i Gmina Łosice Urząd Miasta i Gminy Łosice ul. Piłsudskiego 6 08-200 Łosice tel. 83 357 35 42 fax. 83 357 27 01 e-mail: umiglosice@pro.onet.pl

> Położenie

M

iasto i Gmina Łosice położone są we wschodniej części województwa mazowieckiego w Powiecie Łosickim. Obszar Miasta i Gminy wynosi 121,22 km². Przez gminy przepływa rzeka Toczna – lewobrzeżny dopływ Bugu. Obecnie mieszka tu ponad 11 tysięcy mieszkańców. Łosice pełnią rolę ośrodka administracyjno-gospodarczego. Miasto stanowi również lokalny węzeł komunikacji samochodowej. Zbiegają się tu trasy: Lublin - Białystok, Warszawa - Siedlce - Białystok, Warszawa - Janów Podlaski - Terespol. Przez północno-zachodnią część gminy przebiega linia kolejowa Warszawa - Hajnówka ze stacją w Niemojkach.

Położenie gminy na szlaku turystycznym do miejscowości nadbużańskich znajdujących się na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”, a także do znanych i ciekawych miejsc kultu religijnego (Leśna Podlaska, Kodeń) oraz do słynnej w całym świecie stadniny koni w Janowie Podlaskim, czyste środowisko naturalne oraz brak przemysłu stwarzają doskonałe warunki do turystyki krajoznawczo-przyrodniczej.

Polinów

12

Powiat łosicki i jego atrakcje

> Rys historyczny Pierwsze wzmianki o Łosicach pochodzą z 1264 r., ale początków historii miasta należy doszukiwać się w grodzisku średniowiecznym pochodzącym z okresu XI-XIII w. leżącym w sąsiedztwie wsi Dzięcioły. Udokumentowana historia miasta zaczyna się od 1505 roku, kiedy to z rąk króla Aleksandra Jagiellończyka Łosice otrzymały prawa miejskie. Pierwszych dokładniejszych danych o stanie miasta dostarcza inwentarz starostwa mielnickiego z 1551 roku. W Łosicach istniały wówczas dwie cerkwie: pw. św. Przeczystej (Matki Boskiej) i św. Michała oraz dwa kościoły rzymskokatolickie: pw. św. Zygmunta i św. Ducha. Około 1560 roku wraz z południową częścią starostwa mielnickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa królewska, wkrótce potem nazwana starostwem. W XVI wieku Łosice weszły w okres rozwoju gospodarczego, większość mieszkańców utrzymywała się z handlu, rzemiosła oraz różnorakich usług, handlowano trunkami, skórami, futrami, a także solą. Według rejestru poborów z 1580 roku w mieście istniało 47 stolarzy, 32 krawców, 20 piekarzy, 10 rzeźników, 8 krawców, 7 zdunów, 4 kowali, po 2 kuśniarzy, kropników, cieśli i młynarzy. Był też ślusarz, tokarz, bednarz, złotnik oraz tkacz. Wojna ze Szwedami w latach 1655-1660 przyniosła niemal zupełną ruinę miasta. Jednak jego pozycja w XVIII wieku znacznie się poprawiła. W okresie Królestwa Warszawskiego w 1809 roku Łosice awansowały do rangi miasta powiatowego. Pełniły tę funkcję również w Królestwie Polskim. Z mapy powiatowej Królestwa Łosice zniknęły w 1842 roku, po upadku powstania listopadowego, w wyniku przeprowadzonej carskiej reformy administracyjnej. Nadano jednak Łosicom status miasta okręgowego. Taki stan utrzymał się do 1867 roku, kiedy to za zdecydowany udział miejscowej ludności w powstaniu styczniowym Łosice straciły prawa miejskie i zostały zdegradowane do roli gminy.

Kosciół pw. św. Zygmunta Króla

Pomnik przy ul. Kolejowej w Łosicach

Macewy z Cmentarza Żydowskiego w Łosicach

13

Obchody upamiętniające bitwę pod Jeziorami

W okresie II wojny światowej centrum Łosic zostało w dużym stopniu zniszczone. W wyniku nalotów lotniczych zbombardowana została żydowska bożnica. Represji poddana została wielotysięczna społeczność żydowska.

W 1942 r. po likwidacji getta kilka tysięcy Żydów zostało wysłanych do Treblinki. Ziemia Łosicka była terenem wzmożonej działalności oddziałów BCh i AK, które często organizowały akcje zbrojne przeciwko okupantowi, szczególnie wsławił się oddział „Zenona”. Ważną postacią, związaną z ziemią łosicką jest Władysław Łukasiuk ps. „Młot” – kapitan Armii Krajowej. Kapitan Łukasiuk aktywnie współpracował ze Związkiem Walki Zbrojnej. Dowodził drużyną konspiracyjną wchodzącą w skład 8 kompanii, IX Ośrodka Sarnaki-Górki Obwodu AK Siedlce. Brał udział w akcji „V” – przejęcia niewybuchu niemieckiego pocisku rakietowego V-2 pod Mężeninem. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęło rozwijać się życie kulturalne i oświatowe, powstawały szkoły średnie.

Aby spełniać rolę centrum administracyjnego, handlowego i kulturalnego w swoim regionie Łosice musiały ulec

14

daleko idącym przeobrażeniom. Wiele inwestowano w tych latach i znaczny był wysiłek społeczeństwa miasta, by nadać mu kształt odpowiadający randze stolicy powiatu. Od 1999 r. Łosice są siedzibą Powiatu Łosickiego.

Teren gminy jest bardzo zróżnicowany pod względem wartości przyrodniczych, które można ocenić m.in. na podstawie występowania i rozmieszczenia różnych gatunków ptaków. Łącznie w ostatnich latach stwierdzono występowanie na obszarze miasta i gminy 115 gatunków ptaków lęgowych. Znaczącą część całego obszaru gminy zajmują środowiska mocno przekształcone, gdzie dominują pola uprawne. Wśród nich znajduje się niewielka liczba lasów i zadrzewień.

> Walory przyrodnicze Z punktu widzenia przyrodniczego najbardziej cennymi środowiskami wodnymi są stawy rybne w Woźnikach i Rudniku, w dolinie Tocznej. Stanowią

Powiat łosicki i jego atrakcje ostoję wielu lęgowych i przelotnych gatunków ptaków. Wśród ptaków lęgowych znajdują się gatunki zagrożone wyginięciem lub rzadkie w skali całego kraju czy regionu środkowo-wschodniej Polski. Wymienić tu można m.in.: bąka, zielonkę, perkoza rdzawoszyjego i błotniaka łąkowego. W miejscach tych spotyka się także wiele gatunków przelotnych z grupy wodno-błotnych, m.in. różne gatunki kaczek, gęsi oraz ptaki brodzące i siewkowe. Na podmokłych łąkach spotkać można dobrze zachowane, naturalne zespoły roślinne. Wzrok przyciągają kwitnące w maju i czerwcu łany firletki poszarpanej, ostrożenia łąkowego, jaskrów czy też lokalnie spotykane chronione storczyki – plamisty i krwisty. Wśród motyli obserwować można rzadko spotykane czerwończyki większe, czerwończyki fioletki, pazie królowej, modraszki korydony, mianiaki tęczowce, strużniki, pokłonniki osinowce i rusałki żałobniki. Niezwykle ważną rolę odgrywają niewielkie zbiorniki wodne, zarówno te o naturalnym charakterze, jak również sztuczne. Stanowią bardzo ważne miejsca dla rozrodu

wielu gatunków płazów (m.in. ropuch, żab wodnych, moczarowych i trawnych, kumaków nizinnych oraz traszek). Charakterystycznym elementem są wyniesienia terenu, które w wielu miejscach zostały zamienione na żwirownie, stanowiące bardzo ciekawe siedliska wielu sucho – i ciepłolubnych zwierząt oraz roślin. Urwiste skarpy w żwirowniach wykorzystują jaskółki brzegówki, które budują gniazda w wykopanych przez siebie norkach. Czasami zdarza się, że w takich miejscach zagnieździ się również kolorowy zimorodek lub niezwykle rzadka w Polsce żołna. Spośród roślin często spotyka się kocanki piaskowe – rośliny częściowo chronione. Żwirownie zasiedlane są często przez rzadkie i ciekawe gatunki owadów, m. in. świerszcze i grzebiuszkę ziemną – rzadkiego gatunku płza bezogonowego. Najbardziej urozmaicona jest wschodnia część gminy, gdzie znajduje się więcej terenów podmokłych oraz obszarów leśnych.

Spotkać tu można częściej duże gatunki ssaków: sarny, dziki, lisy czy też od czasu do czasu wędrujące łosie.

Malowniczy zachód słońca

15

> Atrakcje turystyczne Niewątpliwą atrakcję turystyczną stanowią miejscowe zabytki architektury.

Łosice Neogotycki kościół parafialny pod wezwa-

niem św. Zygmunta, zbudowany w latach 1906-1909. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII wieku – natomiast w ołtarzu bocznym dawna Ikona Matki Boskiej Przeczystej.

Tablica i krzyż. Tatarska Góra

Dawny klasztor księży Komunistów, tzw. se-

minarium z pierwszej połowy XIX wieku, przebudowany na szpital (obecnie rewitalizowany z przeznaczeniem na Transgraniczne Centrum Dialogu Kultur).

Neogotycka kaplica cmentarna pod wezwa-

niem św. Stanisława Biskupa Męczennika; z 1845 r.

Figurka Chrystusa Zmartwychwstałego

w Zakrzu z XVI w.

Pomnik Dzieci Zamojszczyzny, znajdujący

się na miejscowym cmentarzu

Tatarska Góra, na której znajduje się tablica

Kaplica pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika

i krzyż upamiętniające najazd Tatarów na ziemie Podlasia w XIII w.

Cmentarz żydowski położony na terenie

Parku XX-lecia PRL. Utworzony na mocy przywileju wydanego przez króla Jana III Sobieskiego w 1690 r., zniszczony przez hitlerowców w czasie II wojny światowej.

Zbiór macew z łosickiego cmentarza jest najliczniejszą kolekcją żydowskiej sztuki kamieniarskiej na południowym Podlasiu.

Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku.

16

Pomnik Dzieci Zamojszczyzny

Powiat łosicki i jego atrakcje

Tatarska Góra

Gmina Zespół kościoła parafialnego w Niemojkach. Ko-

ściół klasycystyczny pw. św. Piotra i Pawła z 1783 r., budowla posiada oryginalną fasadę parawanową, rozczłonkowaną dwiema parami pilastrów toskańskich dźwigających belkowie z tryglifowym fryzem.

Klasycystyczne katakumby na cmentarzu z 1838 r. z grobami rodziny Faytów i Dobrzańskich.

Izba Pamięci Narodowej mieszcząca się w budynku

Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Niemojkach.

Na ok.1500 eksponatów składają się m. in.: zbiory etnograficzne i wytwory sztuki ludowej (ozdobne tkaniny, fragmenty stroju ludowego, haft, ceramika, sprzęty gospodarstwa domowego, wyroby kowalskie, kolekcja starych fotografii dokumentujące historię Ziemi Łosickiej i Podlasia), dokumenty poświęcone Stefanowi Żeromskiemu, obrazy i pamiątki rodzinne oraz tomiki poezji i rękopisy poetki i literatki związanej z Niemojkami – Wacławy z Grodzickich Czechowskiej. Do ciekawych zbiorów zaliczyć należy również oryginalne dokumenty, ulotki, gazety wydawane przez władze okupacyjne i organizacje podziemne w latach 1939-1945, a także fragmenty niemieckich pocisków V – 2.

Kapliczka w Toporowie

17

Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Niemojkach

Dwór w Chotyczach z XIX w. w stylu

neogotyckim. Wokół dworu zachowały się pozostałości parku dworskiego z połowy XIX w.

Zespół dworski w Toporowie z XIX w., na

który składa się dwór, park oraz kapliczka z rzeźbą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej z 1790 r.

Grodzisko w Dzięciołach zlokalizowane

6 km na północny wschód od Łosic, gdzie

podczas badań archeologicznych natrafiono na fragmenty ceramiki z okresu średniowiecza.

Dodatkową atrakcją Łosic jest zalew usytuowany blisko centrum miasta i dworca PKS z wypożyczalnią kajaków i rowerów wodnych. Również nowoczesna baza sportowo-rekreacyjna (stadion miejski, boiska, korty tenisowe, plac zabaw, skate park) pozwalają na miłe spędzanie czasu w naszym mieście.

Kościół pw. Macierzyństwa NMP w Łuzkach

18

Powiat łosicki i jego atrakcje Gmina Huszlew Urząd Gminy Huszlew Huszlew 77 08-206 Huszlew tel. 83 358 01 23 fax. 83 358 01 08 www.huszlew.pl

> Położenie

G

mina Huszlew leży w południowej części powiatu łosickiego. Siedzibą gminy jest wieś Huszlew, położona 12 km na pd-wsch od Łosic.

> Rys historyczny Już na przełomie IX i X w. w Huszlewie istniał najprawdopodobniej lokalny ośrodek władzy, związany z istniejącym tu grodziskiem obronnym. Położone między Huszlewem a Makarówką grodzisko nazywane było „Horodysko” lub „Horodzisko”. Tworzyła je podwójna linia wałów o rozpiętości 130x115 m i wysokości do 2 m. Zdaniem archeologów, którzy prowadzili tam badania w 1936 r., a później w 1957, 1965 i 1975 r. były to pozostałości grodziska z przełomu IX i X wieku. Badania archeologiczne przeprowadzone w 1996 r. wykazały jednak, że stajnie i budynki mieszkalne przylegały do zewnętrznych ścian wałów,

a na terenie wewnątrz wałów obronnych nie było śladów osadnictwa wielosezonowego. Świadczyłoby to o tym, że plac wewnątrz wałów wykorzystywano do ćwiczeń wojskowych. Tak więc jest to pierwszy odkryty na ziemiach polskich obóz wojskowy i w związku z tym ma bezcenną wartość historyczną.

Pochodzi bowiem z początków państwa polskiego. Archeolodzy przypuszczają, że na linii Brześć, Dobrzyń Duży, Leśna Podlaska, Huszlew i Klimy istniał ciąg obozów wojskowych, zabezpieczający wschodnią granicę państwa.

Jednak pierwsza wzmianka o wsi Huszlew pochodzi z 1390 r., kiedy król Władysław Jagiełło nadał ją, razem z innymi włościami Abrahamowi z Jaxów Chamcowi herbu Gryf. Wieś początkowo należała do klucza woźnickiego, ale na przełomie XV i XVI w. usamodzieliła się.

W XVI w. Huszlew stał się stolicą obszernych dóbr podlaskich Mleczków herbu Korczak. Ostatnim z rodu był

19

> Walory przyrodnicze Wojciech Mleczko. Po jego śmierci na mocy wyroku sądowego Huszlew dostał Jan Władysław Kunat Wyrozębski.

W 1726 r. hetman koronny Franciszek Woroniecki herbu Korybut poślubił jego córkę, Joannę Petronelę Wyrozębską.

Do roku 1944 r. Huszlew i okoliczne dobra należały do Woro­nieckich. Potomkowie Woronieckich zapisali się na kartach historii i mieli znaczny wpływ na rozwój wsi. Prawnukowie Franciszka Woronieckiego – Jeremi Woroniecki był fundatorem miejscoweg kościoła, a Lucjan był kapitanem kawalerii w powstaniu listopadowym, odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Za czasów rodziny Woronieckich został przebudowany dwór – najcenniejszy zabytek Huszlewa.

Mieszkańcy wsi należących dzisiaj do Gminy Huszlew wielokrotnie stawali w obronie Ojczyzny – w czasie najazdu szwedzkiego w XVII w., w powstaniach listopadowym i styczniowym oraz w czasie I i II wojny światowej.

Huszlew to gmina typowo rolnicza.

Użytki rolne zajmują większą część jej powierzchni. Nie brakuje też lasów, które stanowią 13 procent powierzchni. Dominuje tu uprawa zbóż i ziemniaków, ale zauważalna jest też uprawa owoców (w szczególności aronii) i warzyw. Bogactwem naturalnym gminy są złoża kredy piszącej w okolicy Zień i Bachorzy.

> Atrakcje turystyczne Na terenie gminy można odnaleźć liczne zabytki architektury i sztuki sakralnej oraz pozostałości po dworskich posiadłościach.

Huszlew Socrealistyczny budynek szkoły.

Neogotycki kościół pw. św. Antoniego-Pa-

dewskiego wznoszący się w centrum wsi.

Bogate wyposażenie kościołą stanowią neogotyckie ołtarze: główny ze sceną ukrzyżowania, lewy boczny – ze słynącym łaskami obrazem św. Antoniego oraz prawy – Matki Boskiej Nieustającej pomocy.

Tablica na kościele w Huszlewie

20

Powiat łosicki i jego atrakcje Dzwonnica – brama z ok. 1860 r., wybudowa-

na z czerwonej cegły, okuta miedzianą blachą, z metalową bramą główną i bramkami bocznymi. Zwieńczeniem budowli są dwa wysokie ostrosłupowe hełmy z pasowym krzyżem żelaznym umiejscowionym na kuli.

Wikariat z ok. 1930 r.

Plebania z końca XIX w.

Kostnica zbudowana około 1860 r. z fundacji Anny i Franciszka Woronieckich.

Neobarokowa brama cmentarna, wybudowana ok. 1860 r.

Zespół dworski z klasycystycznym dworem murowanym z przełomu XVIII i XIX wieku (obecnie stanowi własność prywatną), rządcówką z ok. 1865 r., chlewnią z ok. 1915 r. i neogotyckim lamusem wybudowanym przez Jeremiego Korybuta Woronieckego. Wokół dworu zobaczyć można pozostałości dworskiego parku z XIX z dużym stawem (z wysepką) i ruinami oranżerii z XIX w.

Brama cmentarna w Huszlewie

Makarówka Dawna cerkiew grekokatolicka, w 1935 r. za-

mieniona na rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. W dawnej cerkwi uwagę przyciąga drewniany ołtarz główny i dwa drewniane ołtarze boczne z XVIII wieku, feretron barokowy z dwustronnym obrazem na desce „Matka Boska z Dzieciątkiem” i „Św. Antoni” (XVII/XVIII w.), krucyfiks procesyjny drewniany, krucyfiks drewniany barokowo -ludowy, tabliczka epitafijna Jacka Joachima Kulczyńskiego.

Kapliczka w Makarówce

Kopce kaplica murowana pw. M.B. Częstochowskiej

pobudowana w końcu XIX w.

Kownaty Drewniany dwór Rytlów z I poł. XIX w. oto-

czony parkiem, od 1990 roku jest własnością prywatną

Kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Makarówce

21

Dwór w Huszlewie

Kaplica pw. św. Dominika w Dziadkowskich

Kaplica przydrożna w Siliwonkach

Dwór w Bachorzy

Dziadkowskie

Bachorza

Dwór murowany z przełomu XIX i XX

Późnoklasycystyczny dwór z poł. XIX w.,

wieku. Obecnie własność prywatna.

Mostów neobarokowy kościół parafialny pw. Mat-

ki Boskiej Anielskiej z 1854 r. przebudowany w 1937 r.

otoczony parkiem dworskim z aleją świerkową i dwoma stawami. Do dworu prowadzi aleja lipowa. Obecnie własność prywatna.

Siliwonki murowana kaplica przydrożna z 1915 r.

Krasna

Liwki

dawny dwór wybudowany w 1918 r. dla

Kopiec Frankowskich. Powstańców stycz-

ziemskiej rodziny Hornowskich

22

niowych.

Powiat łosicki i jego atrakcje Gmina Olszanka Urząd Gminy Olszanka Olszanka 37 08-207 Olszanka tel. 83 357 51 23 fax. 83 357 51 83 www.olszanka.gminarp.pl

> Położenie

G

mina Olszanka położona jest na obszarze Podlasia we wschodniej części woj. mazowieckiego, w południowo zachodniej części powiatu łosickiego. Od południowego wschodu graniczy z gminą Międzyrzec Podlaski w województwie lubelskim, od zachodu z gminami Zbuczyn Poduchow­ny, Mordy i Przesmyki z powiatu siedleckiego, a od północy i wschodu z gminami Łosice i Huszlew w powiecie łosickim.

> Rys historyczny Od X w. rozpoczął się napływ pierwszych osadników na Podlasiu, zasiedlali tereny wzdłuż Bugu i Narwi. Proces ten nie ominął i terenów należących dzisiaj do gminy Olszanka. Na terenie gminy można też odnaleźć ślady osadnictwa pochodzącego ze średniowiecza, świadczą o tym resztki grodziska w miejscowości Klimy. Na terenach dzisiejszej gminy, podobnie jak i na całym Podlasiu ścierały się wpływy litewskie i ruskie, z których ludność utworzyła swoją własną, niepowtarzalną kulturę. Od zachodu i południa teren dzisiejszego miasta Łosice otaczały osady drobnej szlachty mazowieckiej: Pietrusy, Szawły, Bolesty, Wyczółki, Szańków, Radlnia, Biernaty – Rudnik, Biernaty, Płosodrza, Nowosielec, Biernaty – Średnie.

Na wschód od Łosic powstawały osady ruskie. Nazwa Olszanka należy do nazw tzw. pochodzenia topograficznego. Rody szlacheckie przybywające na te tereny i osiedlające się tutaj nadawały tworzonym przez siebie osadom nazwy najczęściej pochodzące od nazwisk, zajęcia i przydomków. Nazwa Olszanka wywodzi się najprawdopodobniej z osady założonej w pobliżu lasu olchowego, olszyny, których i obecnie nie brakuje na naszych terenach.

Początkowo ziemie dzisiejszej gminy należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W roku 1505 król Aleksander Jagiellończyk nadał Łosicom przywilej lokacyjny. Około roku 1560 miasto Łosice i południowa część starostwa miel-

23

nickiego zostały wyodrębnione jako osobna dzierżawa wkrótce nazwana starostwem łosickim. W skład starostwa weszły: Kornica, Rudka, Szpaki, Szydłówka, Olszanka, Próchenki, Łepki, Korczówka. Po rozpadzie województwa w 1566 roku na ziemię drohicką i bialską, weszły w skład ziemi drohickiej, powiat mielnicki, starostwo łosickie.

Od 1795 r. tereny należące do gminy weszły do zaboru austriackiego, nazywane były Galicją Zachodnią. W latach 1809 - 1815 należały do departamentu siedleckiego w Księstwie Warszawskim.

Województwo podlaskie w 1815 roku zostało podzielone na 4 obwody. Gmina Olszanka weszła w skład obwodu bialskiego powiatu łosickiego.

Lata 1864-1914 to czasy przynależności Olszanki do guberni siedleckiej powiat konstantynowski i zaistnienia Olszanki jako gminy. Od 1912 roku gmina należała do guberni lubelskiej pozostając nadal w powiecie konstantynowskim.W 1919 roku utworzono 5 województw, w tym województwo lubelskie obejmujące teren dwóch przedwojennych guberni: lubelskiej i siedleckiej. W skład nowoutworzonego województwa lubelskiego weszła gmina Olszanka. Po 1933 roku Olszanka weszła w skład powiatu siedleckiego, a w 1939 r. wraz z całym powiatem siedleckim przyłączona została do dystryktu warszawskiego. Po wojnie województwo lubelskie powróciło do starych granic i Olszanka ponownie znalazła się w powiecie siedleckim.

Po ostatniej reformie administracyjnej od 1 stycznia 1999 r. gmina Olszanka wraz z całym powiatem łosickim należy do województwa mazowieckiego.

W 1997 r. Rada Gminy Olszanka podjęła uchwałę o nadaniu herbu i flagi gminie. Przygotowania do podjęcia

24

Kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bejdach

takiej uchwały trwały już od dłuższego czasu. Wypracowanie ostatecznego kształtu i symboliki herbu zostało poprzedzone długotrwałym poszukiwaniem w historii gminy wydarzeń wartych upamiętnienia w symbolice herbu.

Herb gminy przedstawia czerwone pole z trzema kłosami i umieszczonymi nad nimi dwa krzyże: militarny i unicki w złotym kolorze. Każdy z elementów ma swoją symbolikę: trzy kłosy symbolizują zarówno rolniczy charakter gminy jak i hojność MatkiZiemi, z płodów której hojnie korzystają mieszkańcy, krzyż militarny – nawiązuje do walk w okresie powstania styczniowego toczących się na terenie gminy, a krzyż unicki to nawiązanie do wiary i przeszłości, kiedy to na terenie gminy istniały parafie unickie, których wyznawcy, w czasie zaboru rosyjskiego, byli dotkliwie męczeni. Krzyż ten jest też symbolem jedności i współistnienia obok siebie dwóch religii: katolickiej i unickiej.

Powiat łosicki i jego atrakcje

> Walory przyrodnicze Gmina Olszanka leży w granicach makroregionu Nizina Południopodlaska. Północne i centralne tereny gminy leżą na Wysoczyźnie Siedleckiej, tereny południowe należą do mezoregionu Równina Łukowska. Powierzchnię gminy przecinają dwie rzeki: Liwiec i Toczna. Liwiec to lewostronny, największy dopływ Bugu. Wypływa on z podmokłych łąk w okolicach Próchenek. Na odcinku 23 km stanowi południowo-zachodnią granicę gminy. Toczna swoje źródło ma w miejscowości Korczówka i płynie na północ.

Krajobraz charakteryzuje się otwartymi panoramami szerokich pół uprawnych, pasami niskiej zabudowy i niewielkimi pasmami ścian leśnych.

> Atrakcje turystyczne

Kwitnące irysy

Mszanna Dawna cerkiew murowana z 1914 r.,

obecnie kościół rzymskokatolicki. Wewnątrz znajduje się chrzcielnica klasycystyczna z końca XVIII wieku o oryginalnym kształcie i bogatej ornamentyce oraz kropielnica granitowa. Obok kościoła znajduje się pomnik upamiętniający męczeństwo unitów, którzy oddali życie w obronie świątyni podczas prześladowań w 1875 r.

Hadynów Drewniano-murowany kościół o kon-

Olszanka Kapliczka przydrożna poświęcona mar-

tyrologii miejscowych unitów.

strukcji zrębowej z przełomu XVII/XVIII w. W latach 1778-1870 został filią parafialnego kościoła w Łosicach. Był kilkakrotnie przebudowywany. Z wyposażenia zachowały się w nim m.in. barokowe i rokokowe rzeźby, późnogotycki krucyfiks o cechach ludowych z XVI w., monstrancja zestawiona z szesnastowiecznych elementów (modus, figurka MB), pacyfikał o cechach renesansowych. Ponadto kilka zabytkowych ornatów i dwa dzwony z początków XVII w. (1607 i 1616 r).

Klimy Pozostałości średniowiecznego grodziska.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Hadynowie

We wsiach Korczówka i Szydłówka można zobaczyć chaty i zabudowania kryte strzechą.

25

Gmina Platerów Urząd Gminy Platerów ul. 3 Maja 5 08-210 Platerów tel. 83 357 84 47 fax. 83 357 84 47 www. platerow.com.pl

> Położenie

G

mina Platerów leży w północnej części powiatu łosickiego. Gmina od strony północnej graniczy z powiatem siemiatyckim w województwie podlaskim, od strony zachodniej – z powiatem siedleckim. Od południa sąsiaduje z gminą Stara Kornica i miastem i gminą Łosice, zaś od wschodu z gminą Sarnaki.

> Rys historyczny Na przełomie XV – XVI w. na tereny obecnej gminy przybywała drobna szlachta mazowiecka zakładając liczne wsie. W 1440 r. powstała pierwsza na tym terenie parafia rzymsko – katolicka w Ruskowie, a w 1471 r. – kolejna w Górkach.

Nazwa Gminy ma związek z właścicielami majątków ziemskich w okolicy Łosic – rodziną Broel – Plater. W 1906 roku wybudowano linię kolejową z Siedlec do Czeremchy. Broel – Platerowie spowodowali, że na linii przebiegającej przez ich włości utworzono stację kolejową, która otrzymała nazwę Platerowo. Kolej była czynnikiem rozwoju osiedla, które szybko wyprzedziło w rozwoju gospodarczym okoliczne miejscowości. Dodatkowym impulsem była po II wojnie światowej budowa drogi łączącej Łosice z Sarnakami i dalej z Białymstokiem, która w latach 70-tych stała się fragmentem ważnej trasy z północy na południe kraju.

Platerów i jego okolice to tereny Południowego Podlasia, które niegdyś przechodziły z rąk do rąk. Najpierw były to ziemie Rusi Kijowskiej, następnie Litwy, a po Unii Lubelskiej – Polski. W tym okresie stały się miejscem intensywnego osadnictwa.

Jego granicą był Bug. Po lewej stronie rzeki Bug miejsca dla siebie szukała szlachta mazowiecka, po prawej zaś dominowały nadal wpływy ruskie. O mozaice etniczno -religijnej tych okolic świadczy choćby rozmieszczenie parafii. Chłopków – niegdyś prawosławna, później unicka, Górki, Rusków, Sarnaki – katolicka, Łysów – niegdys prawosławna, później unicka. Zabytki historyczne tego regionu, stanowiące obecnie atrakcję regionu, to przede wszystkim ukryte w zieleni parków dawne kościoły, dworki, kapliczki i krzyże. Stanowią one ważny element historii.

26

Powiat łosicki i jego atrakcje

Pałac w Hruszniewie

> Walory przyrodnicze Dzisiejsza rzeźba terenu Gminy Pla­ terów została ukształtowana w czasie czwartorzędu. Miały na to wpływ takie czynniki rzeźbotwórcze jak: dzia­łalność lodowca z okresu zlodowacenia środkowopolskiego, denudacja pery­glacjalna oraz w niewielkim stopniu procesy holoceńskie. Na współczesną rzeźbę terenu gminy Platerów miały wpływ takie czynniki rzeźbotwórcze jak działalność lodowca z okresu zlodowacenia środkowopolskiego, denudacja peryglacjalna oraz w niewielkim stopniu procesy holoceńskie.

W podłożu gminy występują prekambryjskie skały krystaliczne. Na nich zalegają niewielka pokrywa osady mezozoiczne i kenozoiczne oraz utwory trzeciorzędu i czwartorzędu. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez mułki, piaski i żwirki. W skład czwartorzędu wchodzą utwory plejstocenu i młodszego plejstocenu reprezentowane przez warstwy akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej i zastoiskowej oraz osady rzeczne i utwory holoceńskie re-

prezentowane przez osady współczesne – namuły organiczne, torfy i piaski humusowe.

Pod względem hydrograficznym gmina Platerów leży w zlewni rzeki Bug, która jest jedną z większych rzek w Polsce. Charakteryzuje się jednymi z lepszych bonitacyjnie gleb w powiecie łosickim. Macierzystą skałą gleb gminy Platerów są utwory czwartorzędowe: piaski i gliny zwałowe oraz utwory rzeczne i bagienne. Jest też zaraz po gminie Sarnaki najbardziej zalesioną gminą powiatu łosickiego. Gmina może też pochwalić się dużymi zasobami surowców ilastych oraz niewielkimi złożami surowców mineralnych jak piasek i żwir.

Penik

27

Kaplica cmentarna w Górkach

Na terenie gminy występują obszary chronione o wysokich walorach przyrodniczych: obszar Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu (wraz z otuliną ok. 60% obszaru gminy), niewielki obszar Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (354 ha), 3 użytki ekologiczne i 26 pomników przyrody. W planach jest powołanie 2 rezerwatów przyrody, których brakuje na terenie gminy.

Wiatrak w Chłopkowie

> Atrakcje turystyczne Platerów Kościół pw. Podwyższnia Krzyża Święte-

go, wzniesiony w latach 30-tych XX wieku

Kisielew Pozostałości zespołu folwarcznego oraz

przykłady budownictwa ludowego.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Platerowie

28

Powiat łosicki i jego atrakcje Lipno Kaplica z 1910 r.

Mężenin Zabytkowy murowany dwór z przełomu

XIX/XX w.

Nietypowy domek ze skałek.

Rusków Neogotycki kościół parafialny pw. św.

Izydora Oracza z 1908r.

Wczesnobarokowy kościół pw. Wniebo-

wzięcia NMP

Pałac w zespole pałacowo – parkowym

Specyficzna architektura – dom ze skałek

Zaborze Zagroda młynarska ze starym drewnia-

nym młynem wodnym z 1920 roku.

Górki Kościół pw. św. Wojciecha zbudowany

w XVI wieku, obok wznosi się dzwonnica z XVII/XVIII wieku.

Hruszniew Dawny pałac z XVIII w. zbudowany dla

Kuczyńskich, później własność gen. Teodora Lubicz - Szydłowskiego, a w końcu rodziny Plater.

Chłopków Kościół pw. Wniebozięcia NMP, obecny

budynek świątyni powstał w 1880 r. Pierwotnie była to świątynia unicka, później cerkiew prawosławna, a od 1920 roku kosciół rzymsko-katolicki.

Dzwonnica przy kościele w Górkach

Oprócz wymienionych wcześniej obiektów zabytkowych godne odwiedzin są wsie Ostromęczyn z zabudowaniami dawnego folwarku z połowy XIX wieku, jest to najstarsza miejscowość na terenie gminy. Zachował się też stary wiatrak z 1920 r. oraz Puczyce – malowniczo położone wśród rozległych łąk z pięknym dworkiem zbudowanym na przełomie XIX i XX wieku, należącym wówczas do wybitnego działacza Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego Adama Goltza – później jako własność doktora Stanisława Nasiłowskiego pełnił funkcję szpitala.

29

Gmina Sarnaki Urząd Gminy Sarnaki ul. B. Joselewicza 3 08-220 Sarnaki tel./fax 83 359 91 98 83 359 91 48 83 359 93 71 www.sarnaki.pl

> Położenie

G

mina Sarnaki położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, w odległości 20 km od Łosic – miasta powiatowego i 140 km od Warszawy. Od strony północnej naturalną granicą z województwem podlaskim jest rzeka Bug. Od południa gmina graniczy z województwem lubelskim.

> Rys historyczny Brak jest konkretnych zapisów na temat prapoczątków dzisiejszej osady. Ślady najstarszego osadnictwa w obecnym powiecie łosickim pochodzą z okresu mezolitu i neolitu. W 1967 roku w Sarnakach odkryto cmentarzysko zawierające znaleziska archeologiczne z okresu wpływów rzymskich (II i III wiek po Chrystusie). Wykopalisko nie zawierało grobów mężczyzn, co zaowocowało hipotezą, że istniała na tym terenie oryginalna organizacja społeczna, w której dominującą rolę odgrywały kobiety.

Według przekazów na terenie dzisiejszych Sarnak istniała prastara „sadyba” pogańskich Jaćwingów należąca do skupiska osiedli wokół Drohiczyna. Jednym z głównych wodzów Jaćwingów miał być człowiek o imieniu Sarnak. Wzmianka o nim jest jedną z legend tłumaczących nazwę miejscowości. Inna legenda głosi, że nazwa związana jest z występującą w okolicznych lasach ogromną ilością saren, ale najprawdopodobniej nazwa pochodzi od rodziny kolonistów Sarnickich lub Sarnackich herbu Ślepowron, którzy otrzymali te ziemie za zasługi w walce z Krzyżakami i na miejscu zniszczonej sadyby Jadźwingów założyli wioskę. Musiało to być przed rokiem 1430, gdyż w tym czasie w Sarnakach istniała już parafia i kościół. W tym okresie ziemie sarnackie były częścią średniowiecznej Litwy. W 1569 roku unia lubelska zjednoczyła Wielkie Księstwo Litewskie z Koroną, w wyniku czego Sarnaki wraz z województwem podlaskim weszły w skład ziem koronnych. Sarnaccy cały czas zdobywali wpływy jako lokalni urzędnicy, obejmowali stanowiska sędziów

30

Powiat łosicki i jego atrakcje i podsędków ziemskich i grodzkich mielnickich, poborców mielnickich – Sarnaki należały do ziemi mielnickiej.

Rodzina Sarnackich powiększała się przez co automatycznie jej majątek ulegał rozdrobnieniu. Coraz mniejsze schedy nie dawały utrzymania potomkom założycieli i powodowały ich sprzedaż lub zamianę, w wyniku czego zaczęli się zmieniać właściciele Sarnak. Dobra ziemskie przejął Adam Kosiński h. Rawicz, kasztelan podlaski, po nim Wawrzyniec Rawicz – Witanowski, a następnie Butlerowie. Butlerowie, którzy zapisali się swoją działalnością na stałe w dziejach miejscowości byli szlachtą wywodzącą się z Anglii. Pierwszym z rodu, który objął dobra sarnackie był hrabia Marek Butler dziedzic na Międzylesiu i Opolu, podkomorzy drohicki, starosta pryński, pułkownik królewski, poseł. Miał on ambicję podźwignąć Sarnaki z dwukrotnego zniszczenia, jakiemu uległy w trakcie napaści kozackiej, a potem zarazy morowej. Dzięki staraniom Butlerów w 1716 roku Sarnaki otrzymały przywilej organizowania jarmarków, a w roku 1754 uzyskały prawa miejskie. Było to miasto prywatne – mieszkańcy musieli płacić czynsz właścicielowi. Przybywało w nim warsztatów, kramów kupieckich, zwiększała się liczba ludności, w tym żydowskiej. Po śmierci Butlera Sarnaki przejął w wyniku małżeństwa z Rozalią Butlerówną Antoni Ossoliński. Ród Butlerów zamieszkiwał Klimczyce będące centrum rozległych dóbr ziemskich (tzw. „klucza klimczyckiego”), w tym także Sarnak. Okres prosperity miasteczka przyhamował trzeci rozbiór Polski, kiedy to w 1795 r. znalazło się ono na pograniczu dwóch zaborców Austrii i Prus. Ograniczyły się kontakty handlowe z miastami za Bugiem: Mielnikiem, Drohiczynem i Siemiatyczami, które znalazły się w innym zaborze.

Od 1809 roku, po zwycięstwach ks. Józefa Poniatowskiego nad Austrią, Sarnaki weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po Kongresie Wiedeńskim znalazły się w granicach Królestwa Polskiego. Miasteczko znów zaczęło się rozwijać. Wznowiono stosunki handlowe z sąsiednimi miejscowościami. Powiększała się liczba ludności, głównie żydowskiej.

Pałacyk w Klimczycach

Pomnik poświęcony bohaterom akcji „V2”

31

Dzwonnica przy kościele w Sarnakach

Kalwaria Podlaska w Serpelicach

W 1863 roku Sarnaki stały się terenem działań powstańczych. Skutkiem powstania było uwłaszczenie, które spowodowało, że w roku 1864 Sarnaki przestały być prywatnym miastem. Gospodarce to jednak wiele nie pomogło. W 1869 roku po 115 latach działalności miejskiej Sarnaki utraciły prawa miejskie i stały się częścią składową gminy Chlebczyn, utworzonej ze zlikwidowanej gminy Klimczyce.

W ostatnich latach XIX wieku Sarnaki znów zaczęły się rozwijać. Stało się to głównie dzięki przeprowadzeniu w pobliżu kolei żelaznej oraz założeniu w 1869 roku browaru, którego działalność zapewniła utrzymanie wielu rodzinom i spowodowała rozwój handlu z sąsiednimi miasteczkami, nie mówiąc już o prospericie wyszynków.

Kolej wspomogła handel, powstawały sklepy spożywcze, olejarnie, młyny.

I Wojna Światowa spowodowała kolejny zastój gospodarki. Wycofujący się przed wojskiem niemieckim Rosjanie w 1915 roku zniszczyli częściowo browar, a Niemcy, którzy wkroczyli po nich zdewastowali i okradli miasteczko.

Po odzyskaniu niepodległości życie gospodarcze i społeczne znów się uaktywniło.

Istniejącą wcześniej gminę Chlebczyn przemianowano na gminę Sarnaki i osada stała się centralnym ośrodkiem mieszczącym władze. Później, aż do II Wojny Światowej Sarnaki rozwijały się sukcesywnie. Wybudowano Dom Ludowy mieszczący remizę strażacką i salę ze sceną do przedstawień amatorskich i zabaw. W 1927 roku powstał budynek VII – klasowej szkoły powszechnej. W roku 1930 miasteczko liczyło ok. 200 domów mieszkalnych, II Wojna Światowa diametralnie zahamowała rozwój miejscowości. W 1941 roku w pierwszym dniu wojny niemiecko – rosyjskiej Sarnaki zbombardowano. Jedna z bomb spowodowała pożar i zniszczeniu uległo centrum osady.

Od początku okupacji hitlerowskiej w okolicach Sarnak powstawały drużyny Związku Walki Zbrojnej, przemianowane w 1942 roku na Armię Krajową. W jej skład weszły też oddziały Narodowej Organizacji Wojskowej. Sławą cieszył się oddział majora „Zenona”, który szczególnie „dokuczył” okupantom. Pod koniec wojny teren Sarnak i okolicy stał się poligonem doświadczalnym dla niemieckich rakiet V2. Wiosną 1944 roku miała miejsce spektakularna akcja przejęcia niewybuchu rakiety V2 i przesłanie jej do Warszawy, a następnie do Londynu, dzięki czemu

32

Powiat łosicki i jego atrakcje udało się rozpracować broń, która miała być użyta do zniszczenia stolicy Wielkiej Brytanii. 14 maja 1995 roku odsłonięto w Sarnakach pomnik upamiętniający tę akcję, udaną dzięki patriotycznej postawie mieszkańców regionu, m.in. Władysława Łukasiuka „Młota” i poświęceniu oddziałów partyzanckich.

> Walory przyrodnicze Duża część powierzchni gminy zajmują lasy, położone w malowniczej dolinie Bugu. Liczne starorzecza, łąki, pola i plaże nad Bugiem czynią okolicę bardzo atrakcyjną turystycznie.

W Serpelicach i Mierzwicach działają ośrodki wczasowe, a na terenie gminy działa kilkanaśnie gospodarstw agroturystycznych z ofertę dostosowaną dla najbardziej wymagających turystów.

Można wędkować, lasy zapraszają na grzybobranie, w okresie letnim organizowane są spływy tratwami po Bugu. Po wyznaczonych szlakach i trasach turystycznych można wybrać się na piesze i rowerowe wycieczki.

Północno-wschodnia część gminy znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”.

Jezioro Trojan

Krajobraz nadbużański

33

> Atrakcje turystyczne Sarnaki Drewniany kościół wybudowany w 1816 r.

z trzema klasycystycznymi ołtarzami z początków XIX wieku. Teren przykościelny ogrodzony jest murem i podzielony na dwie części: południową i północną. W części południowej znajduje się kościół, trzy kapliczki z figurami Najświętrzej Marii Panny, Chrystusa oraz św.

Jana Nepomucena, grota skalna z figurą NMP wkomponowana w ogrodzenie, kamienny budynek dawnej kostnicy oraz dwa zabytkowe nagrobki z początku XIX w. W części północnej znajduje się wybudowana na początku XIX wieku murowana dzwonnica z trzema arkadowymi przejściami i prześwitami na trzy dzwony oraz aleja lipowa.

Cmentarz parafialny.

Murowany dwór wybudowany w 1830 r. należący niegdyś do właścicieli Sarnak, a obecnie przebudowany jest w posiadaniu Nadleśnictwa Sarnaki.

Browar, którego początki istnienia datuje się na 1869 r.

Kościół pw. Piotra i Pawła w Serpelicach

w którym zachowały się alejki, polany, staw oraz liczny starodrzew. Na obrzeżach parku zlokalizowana jest drewniana oficyna oraz figura NMP. Należy również wspomnieć o zespole folwarcznym w Klimczycach-Kolonii, gdzie do dziś istnieje murowany z kamienia spichlerz z XVIII w., przebudowany w XIX w. na budynek mieszkalny oraz towarzysząca mu zabudowa gospodarcza.

Chlebczyn Wieś i folwark założona przed 1786 r.

W miejscowości znajdują się przykłady budownictwa ludowego, w tym drewniany wiatrak koźlak z końca XIX w.

Binduga Dawna wieś rybacka założona w I poł.

XVII w.

Klimczyce Zespół dworsko-parkowy wybudowany

w 1840 r. w stylu gotyku angielskiego.

Budynek dworu otacza park dworski,

34

Wiatrak w Hołowczycach

Powiat łosicki i jego atrakcje Na uwagę zasługuje także drewniany czworak należący dawniej do majątku Klimczyce. Zachowany w bardzo dobrym stanie i funkcjonujący dotychczas jako dom mieszkalny.

Stare Mierzwice Przykłady tradycyjnego budownictwa

wiejskiego, wieś letniskowa.

Zabuże Zespół dworsko-ogrodowy skadający się

na budynek dworu, stajnię, stróżówkę, resztkowo zachowany starodrzew parku, aleję dojazdową-lipową oraz szpalery starodrzewu okalające dwór i ogród.

Dwór w Zabużu to nowoczesny obiekt oferujący komfortowe warunki noclegowe i szkoleniowe.

Klepaczew Wieś kościelna założona przed 1576 r.,

obecnie miejscowośc wypoczynkowa z licznymi przykładami budownictwa ludowego.

Serpelice Zwane też „perłą Podlasia”, tu należy wy-

mienić zespół Klasztoru Ojców Kapucynów oraz kościoł pw. Św. Piotra i Pawła .

Kościół w Serpelicach z Kalwarią Podlaską położoną w pobliskim lesie stanowi w diecezji drohiczyńskiej Sanktuarium Męki Pańskiej. Jest to miejscowość wypoczynkowa ze specyficznym mikroklimatem, z rozbudowaną bazą noclegową.

Borsuki Wieś królewska założona na przełomie

XIII i XIV w., we wsi można odnaleźć przykłady budownictwa ludowego.

Pomnik przyrody – wiąz szypułkowy.

Warto też wspomnieć o kościele w Horoszkach Dużych, który został wybudowany przez społeczność lokalną w 1933 r. i rozbudowany do obecnej postaci w 1944r. Jest to trójnawowa budowla drewniana z transeptem i wieżą.

Obiekt ten jest postulowany do wpisu do rejestru zabytków ze względu na jego wartość historyczną oraz artystyczną.

Do obiektów sakralnych zalicza się także kapliczki i krzyże przydrożne wśród których znajdują się bardzo cenne przykłady sztuki ludowej. Należy

Klasztor Ojców Kapucynów w Serpelicach

35

Kościół pw. Matki Boskiej Anielskiej w Horoszkach

tu wspomnieć o kapliczce z Starych Litewnik, która zlokalizowana jest przy dawnym zespole dworskim, kapliczka z Serpelic, Nowych Litewnik, Starych Mierzwic przy drodze do Sarnak, Chybowie, XIX wieczne figury Chrystusa, NMP oraz św. Jana Nepomucena przy kościele parafialnym w Sarnakach. Najciekawszym i jednym z najstarszych jest krzyż przydrożny z Klepaczewa z figurą ukrzyżowanego Chrystusa.

Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Serpelicach

Na terenie gminy zachowały się również trzy wiatraki koźlaki: w Hołowczycach Starych, Horoszkach Małych i Chybowie oraz dobrze zachowane przykłady budownictwa ludowego (zagrody wiejskie kryte strzechą i chałupy) w Horoszkach Dużych i Litewnikach Nowych.W Terlikowie natomiast znajduje się jedyny zarejestrowany zespół zabudowy zaścianka szlacheckiego, należący do rodziny Soszyńskich.

Kaplica z końca XIX w. w Serpelicach

36

Powiat łosicki i jego atrakcje Gmina Stara Kornica Urząd Gminy Stara Kornica Stara Kornica 191 08-205 Kornica tel. 83 358 78 22 fax. 83 358 78 93 www.kornica.org

> Położenie

G

mina Stara Kornica położona jest na Nizinie Południowopodlaskiej, w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego. Od północy graniczy z gminami Platerów i Sarnaki, od wschodu z gmina Konstantynów i Leśna Podlaska, od południa z gminą Huszlew, a od zachodu z gminą Łosice.

Przez całą długość gminy przebiega droga wojewódzka nr 698 Siedlce – Łosice – Terespol.

> Rys historyczny Pierwsza wzmianka o osadnictwie na tym terenie mówi o wczesnośredniowiecznym grodzisku i powstałej w XII wieku Osadzie w Walimie. W 1560 roku Kornica, Szpaki i Ruda (dziś Rudka) wchodziły w skład nie grodowego starostwa Łosickiego. W przeszłości Kornica była wsią królewską, przynależną do Korony. Pierwotna jej nazwa miała brzmieć Koronica, jednak z uwagi na pewne trudności w wymowie tej nazwy uproszczono ją, nazywając Kornica.

W końcu XIX wieku Kornica znana już była z wydobywania i przerobu kredy.

Najstarsi mieszkańcy tej miejscowości wspominają jaką metodą wydobywano biały minerał, bogactwo tej ziemi. Korniczanie drążyli w ziemi otwory przypominające studnie i wydobywali kredę za pomocą koszyków zaczepionych na linach. Z kredy wydobywanej sposobem chałupniczym formowano bryłki przypominające osełki masła, które później suszono pod wiatrem. Ten sposób eksploatacji kredy został przerwany przez powstałe w 1955 roku Kornickie Zakłady Kredowe. Obecnie nie wykorzystuje się złóż kredy na terenie zakładów. Prywatni właściciele czynią próby efektywnego wykorzystywania tego surowca znajdującego się na tym terenie.

Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Starych Szpakach

37

> Walory przyrodnicze Powierzchnia terenu ma charakter lekko pofałdowanej równiny. Obszar gminy stanowi morenowa wysoczyzna plejtoceńska, urozmaicona morfologicznie poprzez występowanie moren czołowych, pagórków kemowych, ozów, a także rozległych równin sandrowych, dolin lokalnych cieków i obniżeń wytopiskowych. Bogactwem naturalnym gminy są złoża kredy położone na wschód od Starej Kornicy.

Dominującą część powierzchni gminy tworzą równiny sandrowe zbudowane z piasków wolnolodowcowych. Na ich powierzchni występują liczne obniżenia wytopiskowe i dolinne wypełnione osadami organicznymi.

W rejonie wsi Kornica znajdują się bogate złoża płytko zalegającej kredy. Już w XIX w. miejscowość znana

była z jej wydobywania i przerobu.

W okresie tym powstał tu specyficzny styl budownictwa. Były to małe i niskie budynki o narożnym podcieniu, podparte drewnianym słupem. W każdym niemal obejściu suszyły się gomółki białej kredowej glinki. Złoża były eksploatowane metodą odkrywkową przez Kornickie Zakłady Kredowe. Z odkrywkowej kopalni kreda trafiała do zmechanizowanego zakładu przeróbki wstępnej. Otrzymywano z niej materiały mające zastosowanie w przemyśle chemicznym, szklarskim, papierniczym oraz w rolnictwie i budownictwie.

Obok nieczynnego zakładu znajduje się ciekawe zalane wyrobisko.

> Atrakcje turystyczne Stara Kornica Pomnik ku czci ofiar miejscowego spo-

łeczeństwa z 1925 r.

Pomnik poświęcony bohaterskiej walce

żołnierzy AK. Przydrożny krzyż poświęcony ofiarom II wojny światowej.

Kapliczka przydrożna pochodząca z 1835 r., wybudowana jako dziękczynienie ludzi za powstrzymanie epidemii.

Neogotycki kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP. wikariat przy kościele parafialnym

Stare Szpaki Drewniany kościół parafialny pod weKościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Starej Kornicy

38

zwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej z 1966 r.

Powiat łosicki i jego atrakcje Wólka Nosowska Ruiny zespołu pałacowo – parkowe-

go z ok. 1840 r. wybudowanego przez Ignacego Wężyka i pozostałości parku przypałacowego z połowy XIX w. ze szpalerem lip.

Czeberaki Zespół dworski z dworem z 1913 r., staj-

nia i spichlerzem i pozostałościami parku przypałacowego.

Kobylany Z dawnego majątku ziemskiego zachowa-

ły się reszki budynku drewnianego konstrukcji zrębowej, zwanego rządcówką, z pierwszej połowy XIX wieku. We wsi znajduje się także figura przydrożna Niepokalanego Poczęcia NMP z przełomu XVIII i XIX w.

We wsiach Koszelówka i Walim możemy jeszcze zobaczyć drewniane chaty kryte słomianą strzechą.

Wnętrze kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Starej Kornicy

Wikariat przy kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Starej Kornicy

39

40

Śnieżyczka przebiśnieg

Przyroda

Rozdział II

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Nadleśnictwo Sarnaki ul. 3 Maja 6/4 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 51 fax. 83 359 92 46 sarnaki@lublin.lasy.gov.pl www.sarnaki.lublin.lasy.gov.pl/nadlesnictwo

Rusałka pawik

N

adleśnictwo Sarnaki administracyjnie znajduje się w województwie mazowieckim, w powiecie łosickim w gminach: Platerów, Sarnaki, Stara Kornica, Huszlew, Łosice, Olszanka oraz Korczew, Mordy i Przesmyki w powiecie siedleckim. Nadleśnictwo Sarnaki składa się z dwóch obrębów leśnych: Sarnaki i Łosice. Jest podzielone na 7 leśnictw.

Nadleśnictwo Sarnaki cechuje bogactwo przyrodnicze, którego najcenniejsze fragmenty objęte są ochroną prawną. Znaczna część terenów leśnych znajduje się w granicach malowniczego Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”i „Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego”. W Nadleśnictwie Sarnaki znajduje się też sześć rezerwatów przyrody: „Dębniak”, „Kaliniak”, „Przekop”, „Zabuże”, „Mierzwice” i „Kózki”. Nie brakuje również licznych pomników przyrody. Na terenie Nadleśnictwa występują 33 pomniki przyrody, z czego 20 to pojedyncze drzewa, 8 grup drzew, 4 głazy narzutowe i jeden pomnik powierzchniowy, ustanowiony w celu ochrony tajęży jednostronnej. W ujęciu ilościowym ochroną pomnikową objętych jest 75 drzew, z czego najwięcej stanowią dęby szypułkowe (66 szt.), inne to sosna zwyczajna (3 szt.), lipa drobnolistna (3 szt.), jesion wyniosły (2 szt.) i jedna topola czarna.

Bogaty jest też świat ptaków. Z gniazdujących ptaków na uwagę zasługuje: orlik krzykliwy, zimorodek, orzechówka, puchacz, lelek kozodój, żurawie i błotniaki. Na terenie Nadleśnictwa występuje wiele rzadkich i chronionych roślin. Należą do nich tajęża jednostronna, parzydło leśne, wielosił błękitny.

Położenie Nadleśnictwa Sarnaki zachęca do wycieczek pieszych i rowerowych.

Rzeka Bug, pagórkowata rzeźba terenu i urozmaicone krajobrazy pozwoliły na utworzenie ścieżek przyrodniczo-leśnych umożliwiających turystom zapoznanie się z najciekawszymi zakątkami terenów należących do nadleśnictwa.

Zawilec Gajowy

42

Żaba Brunatna

Świtezianka Dziewica

Przyroda

Nadbużańskie łąki

> Rezerwaty przyrody W Polsce wydzielonych jest 1441 rezerwatów, z czego 671 to rezerwaty leśne zajmujące 1,6 procent powierzchni zarządzanej przez Lasy Państwowe. W Nadleśnictwie Sarnaki znajdują się 5 rezerwatów: Dębniak, Kaliniak, Kózki, Przekop, Zabuże i Mierzwice.

Rezerwat przyrody „Zabuże” utworzono w 1983r. Jest to obszar lasu o powierzchni 34,07 ha położony w Leśnictwie Zabuże – Nadleśnictwo Sarnaki. Nazwa rezerwatu pochodzi od Uroczyska ,,Zabuże” położonego nad rzeką Bug między miejscowościami Mierzwice – Zabuże – Hołowczyce. Głównym przedmiotem ochrony na terenie rezerwatu są dobrze zachowane drzewostany dębowo – sosnowe z interesującym runem i ciekawą awifauną, ponadto formy ukształtowania terenu, będące efektem zlodowacenia środkowopolskiego. Największe powierzchnie stanowią gleby brunatne właściwe – podtyp gleb najmniej przekształconych gospodarką człowieka. Fakt ten świadczy o dużej naturalności występujących siedlisk i zbiorowisk roślinnych jest skorelowany z aktualnym składem gatunkowym drzewostanu.

Gatunkiem panującym jest dąb szypułkowy w wieku około 140 lat. Z roślin chronionych i rzadkich występują tu: lilia złotogłów, buławnik czerwony, listeria jajowata, gnieźnik leśny i wawrzynek wilczełyko. Ponadto występują: pierwiosnka lekarska, czernieć gronkowy, fiołek przedziwny, fiołek drobny, pomocnik baldaszkowy. Bogatą awifaunę reprezentują 32 gatunki gniazdujące na terenie rezerwatu np.: zięba, świstunka, sikora modra, bogatka. Osobliwością jest gniazdowanie muchołówki, myszołowa, dzięcioła czarnego, kruka. Ochroną rezerwatową objęte są utwory geologiczne pochodzenia glacjalnego, wąwozy erozyjne.

43

Rezerwat leśny ,,Dębniak” utworzony został w 1978 r. Ma 20.90 ha powierzchni.

Znajduje się we wschodniej części Korczewa. Chroni naturalne fragmenty starodrzewia dębowo-lipowego z bogatym i ciekawym florystycznie runem. Spotkać możemy w nim orlika pospolitego, kruszczyk szerokolistny, lilię złotogłów, naparstnicę zwyczajną czy znajdującą się pod ochroną częściową pierwiosnkę wyniosłą. Rezerwat ma charakter parku przypałacowego z dobrze zachowaną infrastrukturą (ścieżki edukacyjne, zbiornik retencyjny). Rezerwat Dębniak jest pozostałością parku przy pałacu w Korczewie należącego do hrabiego Ostrowskiego.

Kwitnąca jabłoń

Brzozy jesienną porą

Tablica informacyjna w rezerwacie „Zabuże”

44

Rezerwat leśny ,,Przekop” powstał w 1964 r. Jego powierzchnia to 20.80 ha.

Położony jest w północnej części gminy Korczew, w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Stworzony dla ochrony naturalnych fragmentów wilgotnych i żyznych lasów liściastych charakterystycznych dla terenów nadbużańskich.

W rezerwacie chronione są płaty łęgów wiązowo – jesionowych i olszowo – jesionowych. Średni wiek drzewostanu w przeważającej części rezerwatu wynosi ponad 100 lat. Uwagę zwracają dorodne jesiony i przestoje starych, wiekowych dębów. We florze możemy spotkać wawrzynek wilczełyko, kruszczyk szerokolistny (ochrona ścisła), czy będący pod ochroną częściową kopytnik pospolity.

Rezerwat ,,Kaliniak” to kolejny leśny rezerwat o powierzchni 53,38 ha.

Znajduje się na zachód od Szczeglacina w gminie Korczew, w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Chroni naturalne fragmenty lasów liściastych z bogatym w rzadkie gatunki runem. Żyzne gleby i ich duża wilgotność determinują występujące tu zbiorowiska roślinne.

Przyroda W runie spotkać możemy kokorycz, śledziennicę skrętolistną, czerniec gronkowy, lilię złotogłów.

Rezerwat ,,Mierzwice” został utworzony w 2010 r. Jest najmłodszym rezerwatem o powierzchni 12,99 ha. Rezerwat florystyczny w pobliżu miejscowości Zabuże. Posiada bogate zaplecze gatunków objętych ścisłą ochroną (orlik pospolity, tajęża jednostronna). Obecność śladów przejścia ostatniego lodowca – bliskość wąwozów, widoczne głazy narzutowe nadaje specyficzny charakter temu rezerwatowi. Rezerwat utworzono aby zachować stanowiska roślinności kserotermicznej oraz otaczającego fragmentu lasu liściastego z licznymi stanowiskami chronionymi i zagrożonych gruntów roślin.

Poza tym w zasięgu działania nadleśnictwa Sarnaki jest rezerwat ,,Kózki” Rezerwat powstał w 2000 roku, jego powierzchnia to 86.12 ha. Położony jest w północnej części gminy Sarnaki, tuż przy moście, na trasie Łosice – Siemiatycze. Północną granicę rezerwatu stanowi koryto rzeki Bug, zaś południową ciąg starorzeczy tej rzeki. Jest to rezerwat ornitologiczny, który powstał w celu ochrony muraw kserotermicznych w bezpośrednim sąsiedztwie koryta Bugu. Bogactwo i duża różnorodność siedlisk tworzy tu wspaniałe środowisko bytowania licznych gatunków ptaków np.: sieweczki obrożnej, dzięciołów, czajki, rybitwy białoczelnej.

Jednym z najbardziej znanych i okazałych rezerwatów na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” jest „Szwajcaria Podlaska”, położony w gminie Terespol w okolicy wsi Neple, skupiający w swoim obrębie najwięcej gatunków chronionych roślin i ptaków.

Miejsce to jest prawdziwą skarbnicą wiedzy naukowej i doznań estetycznych.

Gniazdo bocianie

Dojrzewające żyto

Mniszek Lekarski

Tędy również przebiega szlak ścieżki przyrodniczej o tej samej nazwie.

45

Dywan konwalijki dwulistnej

Rosiczka

> Nadbużański Park Krajobrazowy

N

adbużański Park Krajobrazowy jest jednym z największym parków krajobrazowych w Polsce, położony w środkowo - wschodniej części województwa mazowieckiego powstał w 1993 roku na powierzchni 57 680 ha w dolnym biegu rzeki Bug. Obejmuje fragment dolnej Narwi i Liwca, a do terenu Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego zaliczają się również obszary leśne Puszczy Białej, Borów Łochowskich i Lasów Ceranowskich. Do 2002 r. obszar parku zwiększył się do 74 136,5 ha, obecnie w jego granicach położonych jest częściowo lub w całości 20 gmin wiejskich i 3 miasta.

Obszary parku – jak na tereny nizinne charakteryzują się wyjątkowo dużym zróżnicowaniem krajobrazu, powstałym w wyniku działalności lodowca oraz współczesnych rzek. Największym walorem Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego jest przełomowa dolina Bugu, wijącego się wśród morenowych wzgórz. Dzika, nieujarzmiona rzeka, płynąca swym naturalnym korytem zaliczana jest do najpiękniejszych nizinnych rzek w Polsce. W parku zachowała się bardzo bogata szata roślinna, m. in. ciekawe zbiorowiska łąk zalewowych i lasów łęgowych. Występują tu również piaszczyste wydmy i torfowiska.

Cała zachowana w naturalnej postaci roślinność z licznymi wyspami, kępami i starorzeczami jest miejscem gnieżdżenia się rzadkich gatunków ptaków i stwarza doskonałe warunki dla żyjących tu zwierząt. Na terenie parku i otuliny występuje znaczna liczba dużych ssaków kopytnych. Nad Bugiem można znaleźć ślady żerowania bobrów. Coraz częściej spotykana jest także wydra. Spośród ginących gatunków gadów bardzo rzadko występują: żółw błotny i gniewosz plamisty. Inne gatunki to zaskroniec, żmija zygzakowata, padalec i jaszczurki. Dla zachowania w niezmienionej formie biocenoz parku utworzono 14 rezerwatów. Są to rezerwaty o charakterze leśnym, florystycznym, ornitologicznym, krajobrazowym i torfowiskowym.

Obszar parku jest położony na pograniczu trzech regionów historyczno-kulturowych: Kurpi, Mazowsza i Podlasia. Jest to teren interesujący pod względem występowania walorów kulturowych. Zabytkowe obiekty stanowią dużą atrakcję turystyczną, świadczą, bowiem o historii obszaru i pozwalają na jej poznanie. W wielu przypadkach to one są magnesem, przyciągającym turystów. Nie dotyczy to jedynie wysokiej klasy, unikalnych zabytków, ale również obiektów mniej cennych, ale jakże interesujących, nie tylko dla miłośników historii i architektury. We wsiach nadbu-

46

Przyroda żańskich ciągle dominuje tradycyjna zabudowa drewniana. Kulturowy krajobraz wypełniają znikające już młyny wodne i wiatraki. Na uwagę zasługuje młyn w Płatkownicy gm. Sadowne, zbudowany w konstrukcji szachulcowej (drewno i cegła).

Spotykamy też zespoły dworsko-parkowe o randze ponadregionalnej, a także pałace w Korczewie, Sterdyni i Ceranowie. Licznie spotykane są kapliczki, figury i krzyże przydrożne. Jedną z ciekawszych jest XVIII – wieczna drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena z Grabin gm. Sadowne, typowana do cenniejszych obiektów w kraju.

Rangę międzynarodową posiada Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince.

Atrakcyjność walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego dla rozwoju różnych form turystyki aktywnej: pieszej, rowerowej, konnej, narciarskiej, przyrodniczej, kulturowej związana jest przede wszystkim z dobrze zachowanym krajobrazem doliny Bugu, fragmentem doliny Narwi, zasobami wodnymi w postaci rzek i starorzeczy, walorami krajobrazowymi i widokowymi, kompleksami leśnymi głównie Lasów Łochowskich i Ceranowskich, z pięknym starodrzewiem, bogactwem flory i fauny oraz licznymi elementami kultury materialnej i niematerialnej.

Widok na rzekę Bug w Gnojnie

> Park Krajobrazowy

„Podlaski Przełom Bugu”

P

ark Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” obejmuje fragment doliny dolnego Bugu od Terespola do rzeki Tocznej oraz duże kompleksy leśne położone na wysoczyznach polodowcowych. Obszar parku jest położony na terenie trzech mezoregionów: Podlaskiego Przełomu Bugu obejmującego dolinę rzeki (północna część parku), Wysoczyznę Siedlecką (część zachodnia) oraz Równiny Łukowskiej (część wschodnia).

Polodowcowy układ terenu pozostawił pagórkowate podłoże z dolinami niewielkich rzek, które wspólnie decydują o atrakcyjności parku. Najbardziej cennymi

47

Pustułka

Wtyk straszyk

Gniazda jaskółki brzegówki

pod względem przyrodniczym zbiorowiskami są nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe. W dolinie Bugu spotykane są dosyć często, chociaż nie występują na dużych powierzchniach. Na żyznych glebach doliny Bugu występują także łęgi wiązowojesionowe, o bardzo bogatym runie. Na brzegach rzeki, starorzeczy oraz na występujących w korycie licznych wyspach występują formacje krzewiaste wierzb, np. wierzby purpurowej, wiciowej, białej i kruchej.

Charakterystycznym środowiskiem doliny Bugu są starorzecza z typową roślinnością pływającą, bogate pod względem faunistycznym. Brzegi starorzeczy zasiedlają zbiorowiska szuwarowe, np. skrzyp bagiennego i oczeretu jeziornego.

Mniejsze powierzchnie zajmują szuwary manny jadalnej, pałki szerokolistnej, pałki wąskolistnej, płonnika błotnego i jeżogłówki gałęzistej. Zewnętrzny pas szuwarów tworzą zazwyczaj zbiorowiska wielkoturzycowe, budowane przez kilka gatunków turzyc. Na terenach bardziej wyniesionych, suchych i piaszczystych, występują zbiorowiska murawowe z gatunkami sucholubnymi, tworzącymi barwne kobierce w okresie kwitnienia.

Rozdrobnienie powierzchni leśnej na obszarze parku krajobrazowego jest znaczne, co jest typowe dla krajobrazu Podlasia. W granicach parku występują trzy większe kompleksy leśne położone w jego zachodniej części. Są to: uroczyska Drażniew-Ostromęczyn liczące wraz z przylegającymi lasami prywatnymi około 1600 ha, uroczysko Zabuże liczące razem z lasami koło Serpelic około 2500 ha oraz uroczysko Konstantynów zajmujące 2200 ha. Wymienione trzy kompleksy stanowią 60% powierzchni leśnej parku. Na całym obszarze parku i otuliny występuje duża liczba mniejszych kompleksów i zadrzewień.

Na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” stwierdzono występowanie 765 gatunków roślin. Z grupy roślin chronionych występuje 36 gatunków objętych ochroną ścisłą oraz 16 podlegających ochronie częściowej. Bardzo liczna jest-licząca 136 gatunków-grupa roślin rzadkich w skali kraju i regionu.

Na szczególne podkreślenie zasługuje obecność takich gatunków chronionych

48

Przyroda

Złoć żółta

Stokrotka pospolita

Rzeka Toczna w Drażniewie

jak: widłak wroniec, widłak spłaszczony, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, lepnica litewska, tojad smukły, zawilec wielkokwiatowy, parzydło leśne, goryczka gorzka, zimoziół północny, kosaciec syberyjski, tajęża jednostronna. Gatunki te należą do bardzo rzadkich dla niżu środkowopolskiego i występują na terenie parku bardzo nielicznie. Szczególnie cenne jest występowanie storczyka kukuczki kapturkowatej– gatunku podawanego w Polsce z kilkunastu stanowisk, zaliczanego do zagrożonych wyginięciem.

Na obszarze parku stwierdzono występowanie 290 gatunków reprezentujących wszystkie gromady kręgowców: ssaki, ptaki, gady, płazy i ryby. Stanowi to 52% bogactwa gatunkowego krajowej fauny kręgowców. Możemy tu spotkać takie gatunki ptaków, jak: błotniak łąkowy, jastrząb, krogulec, myszołów, wodnik, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, srokosz i kruk. Stosunkowo wysoki poziom liczebności tych gatunków wynika głównie z wyjątkowo dobrze zachowanej mozaiki wszystkich typów środowisk charakterystycznych dla tarasu zalewowego Bugu.

Do rzadkich gatunków ssaków występujących jeszcze niedawno na obszarze parku należy wilk. Coraz częściej spotykane są wydry i bóbr. Najbardziej zagrożonym gatunkiem gada jest żółw błotny, występujący sporadycznie na niektórych starorzeczach. Z rzadkich gatunków ryb notowanych w Bugu stwierdzono m.in.: babkę łysą, kiełbia białopłetwego, czarnego bassa wielkogębowego i kozę złotawą.

Istotne znaczenie ma również fakt, przyłączenia znacznej części Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000.

49

Kultura i sztuka

Rozdział III

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

> Instytucje kultury Łosicki Dom Kultury ul. Piłsudskiego 4, 08-200 Łosice tel. 83 359 05 09 fax. 83 357 34 23

www.powiat.losice.pl (zakładka kultura i oświata - ŁDK) e-mail: ldklosice@interia.pl

Gminny Ośrodek Kultury ul. Dworcowa 21 08-210 Platerów tel./fax. 83 357 84 10 www.gokplaterow.cba.pl e-mail: gciplaterow@o2.pl , gokplaterow@op.pl

Gminny Ośrodek Kultury ul. Teatralna 1 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 04 www.goksarnaki.pl e-mail: goksarnaki@o2.pl

Kino za Rogiem ul. Piłsudskiego 4 08-200 Łosice tel. 83 359 05 09

www.powiat.losice.pl (zakładka kultura i oświata - ŁDK) e-mail: ldklosice.kzr@interia.pl

52

Kultura i sztuka

53

Kalendarz wybranych imprez cyklicznych

> WIOSNA/LATO Kwiecień

Eliminacje Powiatowe Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego

Biegiem przez Platerów - „Podlaska Dycha” Gminny Ośrodek Kultury w Platerowie tel. (83) 357 84 10

Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

www.gokplaterow.cba.pl

Przegląd Piosenki Religijnej „Wielbię Ciebie Panie”

Urząd Gminy Sarnaki tel. (83) 359 91 48

Gminny Ośrodek Kultury w Platerowie tel. (83) 357 84 10, www.gokplaterow.cba.pl

Regionalny Przegląd Piosenki Dzieci i Młodzieży o Specjalnych Potrzebach Edukacyjnych Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Łosicach tel. (83) 359 06 87

Dni Sarnak

www.sarnaki.pl

Gminny Ośrodek Kultury w Sarnakach tel. (83) 359 91 04 www.goksarnaki.pl

Dni Łosic Urząd Miasta i Gminy Łosice tel. (83) 357 35 42 www.losiceonline.republika.pl

www.oszwlosice.pl

Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

Maj

Rajd Konny Szlakiem Oddziału Partyzanckiego 34 p.p. AK „Zenona”

Obchody Uroczystości Uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Mazowieckie Spotkania Historyczne – – Festyn Historyczny Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

Łosickie Święto Pieczarki Pieczarkalia WOKAS - Kopalnie Torfu tel. (83) 359 05 5 www.wokas.pl

Czerwiec

Piknik rodzinny „Mały Jeździec” na Dzień Dziecka we Franopolu

Lipiec

Dzień Platerowa

Urząd Gminy Sarnaki tel. (83) 359 91 48

Urząd Gminy Platerów tel. (83) 357 84 47

www.sarnaki.pl

www.platerow.com.pl

Dzień Dziecka w Starej Kornicy

Gminny Ośrodek Kultury w Platerowie tel. (83) 357 84 10,

Urząd Gminy Stara Kornica tel. (83) 358 78 22 www.kornica.org

54

www.gokplaterow.cba.pl

Kultura i sztuka Festyn Nadbużański w Serpelicach

tel. (83) 357 84 10

Starostwo Powiatowe w Łosicach

www.gokplaterow.cba.pl

tel. (83) 359 03 34

Jarmark Łosicki Na Pożegnanie Lata

www.powiat.losice.pl

Łosicki Dom Kultury i OSP Łosice tel. (83) 359 05 09

Urząd Gminy Sarnaki tel. (83) 359 91 48, www.sarnaki.pl W trakcie festynu odbywa się Przegląd Zespołów Ludowych Doliny Bugu, którego organizatorem jest:

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Tygiel Doliny Bugu” tel. 85 655 77 06 www.tygieldolinybugu.pl

Sierpień

Festiwal Muzyki Granej Na Żywo „Gramy Swoje” Gminny Ośrodek Kultury w Platerowie

Międzynarodowy Turniej Szachowy Gminny Ośrodek Kultury w Sarnakach tel. (83) 359 91 04 www.goksarnaki.pl

Dożynki Powiatowe Starostwo Powiatowe w Łosicach tel. (83) 359 03 34 www.powiat.losice.pl

„Golgota Młodych” Serpelice Zakon Braci Mniejszych Kapucynów tel. 797 907 384

> JESIEŃ/ZIMA Styczeń

tel. 83 359 80 63

Powiatowy Festiwal Kolęd i Pastorałek

Październik

Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

Podlodowe Mistrzostwa Koła Polski Związek Wędkarski – Koło w Sarnakach

Spinningowe Mistrzostwa Koła Polski Związek Wędkarski – Koło w Sarnakach www.pzw.org.pl

Listopad

www.pzw.org.pl

Powiatowy Przegląd Piosenki i Pieśni Patriotycznej

Luty

Konkurs im. Romualda Mikoszewskiego

Otwarty Bieg Narciarski „Serpel” w Serpelicach

Zaduszki Poetyckie

Urząd Gminy Sarnaki

tel. (83) 359 05 09

tel. (83) 359 91 48 www.sarnaki.pl

Wrzesień

Biesiada konna w Serpelicach Ośrodek Wypoczynkowy „Skarpa”

Łosicki Dom Kultury Grudzień

Otwarty Mikołajkowy Turniej Par Brydża Sportowego Łosicki Dom Kultury tel. (83) 359 05 09

55

Zdj.: 1, 2 – Dni Łosic 1

3

56

2

4

Zdj.: 3, 4 – Platerów. Koncert “Gramy Swoje 2013”

Kultura i sztuka Zdj.: 5, 6, 7 – Biegiem przez Platerów - „Podlaska Dycha” 2013. Rozgrzewkę prowadzi Lidia Chojecka

5

6

8

Zdj.: 8, 9 – Festyn Nadbużański w Serpelicach. Przegląd Zespołów Ludowych

7

9

57

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Spływ kajakowy po rzecze Bug

Komunikacja

Rozdział IV

> Stacje paliw PPHU „JUWO” Omelańczuk, Gochnio ul. Siedlcecka 30 08-200 Łosice tel. 83 357 35 53 SP „CEZAND BIS” Pawłowski Sp. Jawna ul. Krasickiego 3 08-200 Łosice

Stacja paliw „ROLNAFT” Edmund Hryciuk Olszanka 43 08-207 Olszanka Stacja paliw „RAFPOL” Rafał Postrzygacz Olszanka 35B 08-207 Olszanka Stacja paliw – PW. „NIKI”

SP „ROLNAFT” Hryciuk i Wspólnicy Sp. J. ul. Targowa 16 08-200 Łosice

Ostromęczyn 19

Stacja paliw Oleksiuk Anna ul. Lubelska 40 08-200 Łosice tel. 83 359 00 53

Petrodom Stacja Paliw ul. Kolejowa 42 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 36

Stacja paliw „Stefaniuk” ul. Kolejowa 18 08-200 Łosice

Orlen – Stacja Paliw ul. Kolejowa 69 08-220 Sarnaki tel. 83 359 93 02

PKS w Łosicach ul. Kolejowa 22 tel. 83 357 32 47 Stacja paliw Zenon Sawczuk Huszlew tel. 83 358 03 86

> Pks

08-210 Platerów tel. 83 357 91 36

Stacja paliw – „AFOR” Sp. Jawna Stara Kornica 08-205 Stara Kornica tel. 83 358 76 22

PKS w Łosicach sp. z o.o.

08-200 Łosice ul. Kolejowa 22 tel. 83 357 32 47

Dyspozytor

Dyżurny ruchu

tel. 83 357 32 47, 697 131 133 Informacja czynna w dni robocze w godz. 5:00-17:00 oraz w dni świąteczne w godz. 13:00-21:00

tel. 83 357 36 94

60

Informacja w godz. 800 do 1600 (tylko w dni robocze)

Komunikacja Linia

Godz. Odjazdów Dworzec PKS Łosice

Przez

St.

Biała Podl.

Huszlew, Swory

6

6 15F 8 20F 10 20FE 14 20F 15 40FE

Biała Podl.

Kornicę, Komarno, Konstant.

7

14 20F7qb

Biała Podl.

Kobylany, Kornicę, Leśną P.

7

6 45F 6 50F 7 055,7,1UV[SED] 13 50PU[RZE]

Białystok

Sarnaki, Siemiat.

3

Bejdy

Olszankę, Szydł.

8

14 25S

2

13 30S 14 30S

4

13 00Ua

Biernaty Borsuki

Litewniki, Serpelice

Czeberaki

15 305,6,7VU[SED]

12 50S

Dąbrowa

Łysów

1

7 00S 14 40S

Drażniew

Patków, Rusków, Tokary

2

13 40FE 15 25F

Drażniew

Puczyce, Rusków, Tokary

4

7 40FE

Dubicze

Górki, Falat, Kornicę

4

13 20FE

Huszlew, Władysławów

6

7 35S 13 05S 14 50FE

Dzięcioły

Zakrze, Nowosielec

2

7 00S 12 35S 14 30S

Falatycze

Łuzki, Popławy, Czeberaki

7

15 30FME

Gdańsk

Siedlce, Olsztyn

5

8 50Pd

8

15 40S

Górki, Litewn.

4

15 40FE

Łuzki

6

6 10S

Kornicę, Konstant.

7

11 105,7,1UV[SED] 19 105,6,7UV[SED]

Łuzki, Huszlew, Mostów

6

7 35FE

Korczew

Łysów, Dąbrowę

1

15 40FE

Korczew

Łysów, Drażniew

2

10 40F

Dziadkowskie

Hadynów Hołowczyce Huszlew Janów Podl.

Kopce

61

Linia

St.

Kornica

Łuzki

7

10 30F 13 106 14 10S 17 05F

Kornica

Łuzki, Walim

7

15 20FME

Korczówka

Olszankę

8

6 20S

Korczówka

Łepki, Olszankę

8

14 30S

Kożuszki

Olszankę, Próchenki

8

15 40FE

Krasna

Huszlew, Żurawlówkę

6

7 45S 13 00S

Lublin

McP. - Radz. Podl.

6

10 455

Makarówka

Mostów, Huszlew

6

15 30FE

4

14 40S

Meszki Mężenin

Platerów, Kisielew

3

15 30F

Mierzwice Stare

Platerów, Sarnaki

3

14 25S

Mordy

Wojnów

5

13 40S

Mostów

Łuzki, Huszlew

6

6 10S 13 107 14 30S

Mostów

Mszannę, Kopce

6

6 40Ny

Myszkowice

Niemojki, Patków

2

7 55S 12 35S 14 25S

Platerów

Niemojki, Patków, Hruszniew

2

9 10F

Próchenki

Olszankę, Hadynów

8

14 25FE

Przesmyki

Lipiny

1

12 20S

Przesmyki

Korczew

1

15 40FE

Rzeszów

Radz. Podl., Lublin

6

12 20PU[BIA]

Sarnaki

Górki, Platerów

3

7 50FA6 13 45F 15 40FE

Serpelice

Górki, Litewniki

3

5 50F 14 25FE 18 25F6

Serpelice

Platerów, Sarnaki, Mierzw.

3

7 50HJ 16 40F6

Niemojki, Lipiny, Przesmyki

1

14 20S[SED]

Siedlce

62

Godz. Odjazdów Dworzec PKS Łosice

Przez

Komunikacja Linia Siedlce

Przez

St.

Korczew

2

Godz. Odjazdów Dworzec PKS Łosice 7 00S 5 45F6 6 50F 7 45U 8 55U[SED] 10 00F6

Siedlce

Wojnów, Mordy

5

10 155,7,1[SED] 105 12 30F6 13 10S 14 20S7 15 30FE 17 505,7,1[SED]

Siemiatycze

Platerów, Sarnaki, Kózki

Szkoła RCKU

3

9 30F 10 45F6 11 30FE 14 05U[SED]

8

7 50S 14 15S 15 05S

Szpaki

Huszlew,Falatycze, Kornicę

7

15 30H

Szpaki

Łuzki, Kornicę

7

12 05F 15 30FE

7

11 007U

5

7 105,7,LY

Terespol Warszawa

Kornicę, Janów Podl., Pratulin Patków, Drażniew, Korczew, Siedlce

6 00F6 7 006,7,1,UV[SED] 8 40F6 Warszawa

Wojnów, Mordy, Siedlce

5

10 156,UV[SED] 11 45F 13 535,7,1,UV[SED] 15 207U 16 35Ua 18 20U7q

Wólka Nosowska

Kobylany, Kornica

7

17 05F

Wykaz oznaczeń kursów Symbol Kolor niebieski # + 1 2 3 4 5 6 7 > @ a b d

Opis Kursy wykonywane przez PKS Łosice kursuje od poniedziałku do czwartku w dni robocze kursuje w dni świąteczne kursuje w poniedziałki robocze kursuje we wtorki robocze kursuje w środy robocze kursuje w czwartki robocze kursuje w piątki robocze kursuje w soboty nieświąteczne kursuje w niedziele przewóz szkolny specjalny nie kursuje 02.01 nie kursuje w 1-sze dni świąt B.N.W.Nocy, Wigilię, oraz 31.12 W okresie wakacji kursuje tylko w niedziele kursuje od 29.06-01.09 w piątki, soboty i niedziele

63

Symbol Kolor niebieski e g q r y ż A C F G H I J L M N P Q R S U V Y Ż

> Pkp

Opis Kursy wykonywane przez PKS Łosice kursuje od 30.06-2.09 w soboty, niedziele i poniedziałki nie kursuje w soboty kursuje w drugi dz.Św.B.N. ,W-nocy, W-sobotę, 24 i 31.12. kurs przelotowy nie kursuje w dni nauki szkolnej kursuje w piątki w dni nauki szkolnej nie kursuje w okresie wakacji kursuje w soboty, niedzielę i święta kursuje w dni robocze kursuje w soboty i niedziele w okresie wakacji kursuje w okresie wakacji kursuje od poniedz. do piątku w okresie wakacji szkolnych nie kursuje w niedziele i święta nie kursuje 25, 26.12, 1.01 i dwa dni Wielkanocy pierwszeństwo dla posiadaczy biletów miesięcznych nie kursuje 25.12 i pierwszy dzień Wielkanocy kurs pospieszny kursuje od poniedziałku do czwartku kurs zawieszony kursuje w dni nauki szkolnej nie kursuje w 1-szy dz. B.N., Wielkiejnocy i 1.01 Kurs przyśpieszony nie kursuje w dni nauki szkolnej kursuje codziennie oprócz piątków w dni nauki szkolnej

Polskie Koleje Państwowe S.A. Centrala ul. Szczęśliwicka 62 00-973 Warszawa Kancelaria ogólna: tel. 22 474 94 19

Dzięki współpracy przewoźników ze Spółkami Grupy PKP powstały wyszukiwarki połaczeń kolejowych: www.rozklad-pkp.pl.

Plakatowy Rozkład Jazdy (możliwość sprawdzenia odjazdów i przjazdów pociagów wg stacji) wyszukiwarka połaczeń (PKP PLK SA).

W ramach Grupy PKP funkcjonują dwie aplikacje mobilne związane z wyszukiwaniem połączeń kolejowych: Bilkom (wszyscy przewoźnicy) IC Mobile Navigator (połączenia PKP Intercity) Rozkład kolejowy (wszyscy przewoźnicy)

64

Komunikacja Nazwa przewoźnika

Infolinia

PKP Intercity

Strona internetowa

19 757

www.intercity.pl

Przewozy Regionalne

703 20 20 20 (703 203 800 dla użytkowników T-Mobile)

Koleje Mazowieckie

(22) 364 44 44

www.mazowieckie.com.pl

Koleje Dolnośląskie

(76) 753 52 05

www.kolejedolnoslaskie.eu

Koleje Wielkopolskie

(61) 279 27 78

www.koleje-wielkopolskie.com.pl

Koleje Śląskie

www.kolejeslaskie.com www.arriva.pl

Szybka Kolej Miejska

(32) 428 88 88 801 081 515 (22) 481 39 48 801 044 484

Warszawska Kolej Dojazdowa

(22) 758 00 12 (22) 755 70 82

www.wkd.com.pl

Arriva

www.przewozyregionalne.pl

www.skm.warszawa.pl

> Promy i statki Rejs statkiem po Bugu

Klepaczew 34 08-221 Sarnaki tel. 510 980 134, 694 967 594 www.braciabobinscy.pl

Rejsy statkiem Stanisław Daniluk "Marta" Serpelice 83C 08-221 Hołowczyce tel. 697 909 290

Prom rzeczny Niemirów - Gnojno

Spływy tratwami po rzece Bug Marek Szaniawski tel. 83 359-87-39, 694 122 392

Prom rzeczny Mielnik – Zabuże

tel. 85 657 70 81 tel. kom. 5 03 080 799, 606 279 964 500 390 864

Prom rzeczny Drohiczyn - Bużyska tel. 85 655 71 81 tel. kom. 604 128 302

tel. 500 390 846

65

Dwór w Kownatach

Noclegi

Rozdział V

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Gospodarstwa agroturystyczne Agroturystyka „Borsuki pod Lipą” Anna Maksymiuk

Borsuki 30 08-221 Sarnaki te. 512 192 090, 512 192 080 e-mail: borsuki@wp.pl www.borsukipodlipa.pl

Agroturystyka Dariusz Jakoniuk

Borsuki 75 08-221 Hołowczyce tel. 83 359 81 88

Agroturystyka „Nad Sarenką” Danuta Świszczewska

Franopol 2 08-220 Sarnaki tel. 506 194 522, 512 340 794 e-mail: nadsarenka@interia.pl www.nadsarenka.republika.pl

Agroturystyka Barbara Olichwiruk

Hruszniew Kolonia 3 08-210 Platerów tel. 691 964 990 e-mail: agrobasia@onet.pl www.ubasi.eu

68

Noclegi Agroturytyka „Nad stawem” Roman Kałuży

Hołowczyce Kolonia 16 08-221 Sarnaki tel. 83 359 89 01 e-mail: anna40-68@o2.pl www.agrowakacje.pl

Aroturystyka Cecylia Czyżyk

Klepaczew 23a 08-220 Sarnaki tel. 83 359 89 60

Agroturystyka Jarosław Tyszko

Klepaczew 08-221 Sarnaki tel. 83 359 94 99, 502 020 579

Agroturystyka Józefa Bobińska

Klepaczew 34 08-220 Sarnaki tel. 83 359 88 17 e-mail: braciabobinscy@wp.pl www.braciabobinscy.pl

69

Gospodarstwa agroturystyczne Agroturystyka Jerzy Czeżyk

Klepaczew 37 08-220 Sarnaki tel. 83 359 88 15, 662 896 955

Agroturytyka „U Małgosi” Małgorzata i Sławomir Jóźwiak

Mierzwice Kolonia 1 08-220 Sarnaki tel. 83 355 49 16, 602 625 846

Agroturytyka „Eljanek” Elżbieta i Jan Mosiewicz

Mierzwice Stare 33 08-220 Sarnaki tel. 83 355 61 78, 781 277 457

Agroturystyka Lucyna Demianiuk

Mierzwice 48 08-220 Sarnaki tel. 501 026 650

70

Noclegi Lucyna i Waldemar Bielak Agroturystyka „U Waldka”

Ostromęczyn Kolonia 39 08-210 Platerów tel. 83 357 96 72, 505 104 786 e-mail: ostromeczyn@o2.pl www.uwaldka.pl

Agroturystyka „Leśne Zacisze” Lucyna Paździor

Płosków Kolonia 7 08-220 Sarnaki tel. 503 069 581

Agroturystyka „Gajki” Dariusz Wyrzykowski

Popławy 42 08-205 Kornica tel. 25 644 20 03, 600 137 277

Agroturystyka „Kulikowo” Lidia Kościan

Rzewuszki 11 08-220 Sarnaki tel. 83 359 93 23, 504 906 923 e-mail: mazurek4@poczta.onet.pl www.nocleginadbugiem.pl

71

Gospodarstwa agroturystyczne Agroturystyka Barbara i Robert Zawistowscy

ul.Spokojna 4 08-220 Sarnaki tel. 83 359 92 52, 502 769 451 e-mail: basiarobert@wp.pl

Agroturystyka „Pod Lasem” Sabina Świć

Zabuże 14 08-221 Hołowczyce tel. 83 359 87 34

Agroturystyka „Leśniczówka Zabuże” Agnieszka Wyganowska

Zabuże 27A 08-221 Sarnaki tel. 83 359 89 41, 661 536 814 e-mail: lesniczowka.zabuze@neostrada.pl

Agroturystyka „Nad Bugiem” Elżbieta i Wiesław Jakoniuk

Zabuże 41 08-220 Sarnaki tel. 83 359 88 29, 604 138 760 www.zabuze.pl

72

Noclegi Agroturystyka Magdalena Klimiuk

Zabuże 42 08-220 Sarnaki tel. 606 719 829 www.zabuze.prv.pl

Pozostałe gospodarstwa agroturystyczne Agroturystyka Piotr i Teresa Osiadacz

Agroturystyka „Chata za Wsią” Elżbieta Kołodziejczuk

Chlebczyn 71a 08-220 Sarnaki tel. 83 359 94 15

Chłopków 16 08-210 Platerów tel. 533 734 078, 605 512 725

Agroturystyka Anna i Maciej Chybowscy

Agroturystyka „Chata za wsią” Leon Trzeciak

Mierzwice Stare 52 08-220 Sarnaki tel. 83 355 61 84

Serpelice 1 08-221 Sarnaki tel. 609572173

Agroturystyka Bogdan Semeniuk

Małgorzata Kamińska „Odpocznij w Zabużu”

Borsuki 59 08-221 Sarnaki tel. 83 359 82 70

Zabuże 36 08-220 Sarnaki tel.83 359 94 48, 516 193 042

„Maxturist”

Hruszew 28 08-210 Platerów tel. 83 357 67 80, 696 840 961

73

Ośrodki wypoczynkowe i schroniska Ośrodek wypoczynkowy „Ostoja”

Ośrodek Wypoczynkowy „Małgosia”

e-mail: info@pensjonatostoja.pl www.pensjonatostoja.pl

Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „As”

Serpelice 127 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 48, 605 542 281 Ośrodek RehabilitacyjnoWypoczynkowy „Relax”

Serpelice 128 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 14, 359 81 40 Ośrodek Wczasowy „Partner”

Serpelice 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 26, 504 295 306 e-mail: turuta@o2.pl www.partnerturuta.pl

Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy „Urocza”

Serpelice 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 25, 606 411 135 e-mail: urocza@urocza.pl www.urocza.pl

Ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy „Skarpa”

Serpelice 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 33

www.skarpa-serpelice.pl

Dom Duszpasterstwa Młodzieży „Porcjunkula”

Serpelice 89 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 70, 693 611 468

74

Seperlice 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 48

Serpelice 08-220 Sarnaki tel. 605 732 158

„Łuksja” Spółdzielnia im. gen. Kleeberga

Mierzwice-Kolonia 08-220 Sarnaki tel. 83 359 92 16

Ośrodek PTTK Oddział „Podlasie” w Siedlcach

Mierzwic Stare 100 08-220 Sarnaki tel. 83 359 92 15, 605 732 15 Ośrodek Wczasowy „Jolanta”

Kózki 46 08-220 Sarnaki tel. 25 631 59 50, 605 465 549, 604 348 821 Centrum Wypoczynkowe „Eureka”

Mierzwice Stare 110 08-220 Sarnaki tel. 83 359 92 16, 606 948 317

Całoroczne schronisko przy Bursie Szkolnej

ul. Czarkowskiego 2 08-200 Łosice tel. 83 357 27 45

Noclegi Pensjonaty / Zajazdy Dwór w Zabużu

Zabuże 40 08-220 Sarnaki tel. 83 359 87 25, 606 102 228

Gospoda u Olka

e-mail: zabuzedwor@zabuzedwor.pl www.zabuzedwor.pl

ul. Lubelska 40 08-200 Łosice tel. 696 446 352-zamówienia i rezerwacje tel/fax 83 359 00 53-restauracja

Dwór Zaścianek

www.gospodauolka.pl

www. zascianek.home.pl

Horoszki Małe 27 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 72, 509 168 046

Borsuki 1b 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 39, 509 221 813

Zajazd Leśny

www.zajazdlesny.info

Pokoje do wynajęcia Pokoje do wynajęcia Bar „Orchidea”

ul. Rynek 12 08-200 Łosice tel. 501-986-520, 505-115-323 e-mail: kontakt@orchidea-losice.pl www.orchidea-losice.pl

Pokoje do wynajęcia „Nadbużańskie Smaki”

Ostromęczyn-Kolonia 43B (stacja CPN) 08-210 Platerów tel. 535 050 713 Mariola Wyrzykowska Pokoje do wynajęcia

ul. Białostocka 11A 08-200 Łosice

tel.608 106 226, 698 764 166

Pola namiotowe Pole biwakowe – Mierzwice Stare 08-220 Sarnaki tel. 83 355 92 15 Centrum Wypoczynkowe Eureka

Mierzwice Stare 110 08-220 Sarnaki tel. 83 359 92 16

Pole biwakowe – Serpelice Serpelice 1 08-220 Sarnaki tel. 83 343 66 50, 609 572 173 „Maxturist”

Hruszew 28 08-210 Platerów tel. 83 357 67 80, 696 840 961

„Bankiet” Janina Brygoła Noclegi

ul. Białostocka 21 08-210 Łosice tel. 607 532 516

75

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Kalwaria Podlaska w Serpelicach

Propozycje wycieczek.

Szlaki turystyczne.

Rozdział VI

Ścieżki przyrodnicze Ścieżka przyrodnicza „Kózki” położona jest na terenie rezerwatu ornitologicznego „Kózki”. Znajduje się na niej 7 przystanków. Rozległy teren pokryty wydmami z licznymi rowami, często wypełnionymi wodą jest efektem procesów akumulacji i erozji wodnej. Występuje ciąg porośniętych olszynami bużysk. Na wydmach króluje roślinność ksenotermiczna, a w dole roślinność hydrofilna. Występuje tu rozchodnik ostry, kocanki piaskowe, jastrzębiec kosmaczek, pięciornik piaskowy, macierzanka piaskowa, dziewanna wielkokwiatowa, szczotlicha siwa, połonicznik.

Spośród gniazdujących gatunków ptaków o wysokiej randze faunistycznej spotyka się: rybitwę białoczelną i sieweczkę obrożną (oba gatunki wymienione są w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt). Typowe dla doliny Bugu ptaki to: czajka, rybitwa zwyczajna, sieweczka rzeczna i obrożna, brodziec piskliwy. Spośród przelatujących i wypoczywających stad ptaków zalicza się gęsi: gęgawa zbożowa, mała oraz liczne kaczki jak gągął, różeniec świstun. Do gatunków gniazdujących należą: łabędź niemy, kaczka krzyżówka, łyska, derkacz. Na podmokłych łąkach występuje storczyk krwisty objęty ścisłą ochroną. Wśród olszyn spotyka się krętogłowy, kowaliki oraz dzięcioły: dużego, średniego i zielonego.

Krajobraz w okolicy wsi Kózki

Most na rzece Bug w Kózkach

Piaszczyste murawy

Ważka

Ścieżka przyrodnicza „Trojan” znajduje się nieopodal rezerwatu leśnego „Zabuże” i wytyczona jest na łąkach wokół malowniczego jeziorka o nazwie Trojan.

Występuje 6 przystanków opisujących kolejno zbiorowiska wiklin nadrzecznych (głównie wierzby), zbiorowisko łęgu topolowo-wierzbowego. Spotykamy tu dęby szypułkowe jako pomniki przyrody. Jeziorko Trojan to największy naturalny zbiornik wodny na terenie Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu” , mający stałe połączenie z Bugiem. Spośród roślinności wodnej występują na jeziorku: grążel żółty, grzybienie białe oraz okrężnica bagienna, pływacz zwyczajny, rzęsa drobna i trój rowkowa a także osoka aloesowata. Dalej w wielogatunkowym żyznym lesie lipowo-dębowo-grabowym występuje parzydło leśne i objęte całkowitą ochroną: orlik pospolity, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, podkolan biały, kruszynek szerokolistny. Częściowo chronione to: kopytnik pospolity, porzeczka czarna, marzanka wonna, kalina koralowa, konwalia majowa, kruszyna pospolita. Spośród gatunków rzadkich występuje olsza szara. W sosnowym lesie obok łąk bytują typowe gatunki ptaków: dudek, dzięcioły, krętogłów, dzieżba srokosz. W starorzeczu spotyka się kaczki krzyżówki, łabędzie, cyranki, głowienki, ciernice łyski. Na ostatnim przystanku wchodzi się na stary trakt, który łączył kiedyś dwa państwa Polskę i Litwę.

Jezioro Trojan

78

Starorzecze Trojan

Starorzecze Trojan

Propozycje wycieczek. Szlaki turystyczne Ścieżka „Przyrodniczo – Leśna” Nadleśnictwa Sarnaki przebiega przez drzewostany leśnictwa Mierzwice, w tym przez część rezerwatu „Zabuże” a na odcinku długości ok. 500m po skarpie rzeki Bug. Na ścieżce tej znajduje się 16 przystanków które pozwalają na praktyczne zapoznanie się z większością zagadnień związanych z gospodarką leśną.

Stannica przydrożna

Obecność wielu polnych dróg i lasów, a w nich licznych leśnych duktów to istny raj dla pasjonatów wycieczek rowerowych. Świetną okazją na poznanie okolicznej przyrody i na miłe spędzenie czasu może być wycieczka rowerowa ścieżką ekologiczną „Kisielew – Drażniew”, która położona jest w północnej części gminy Platerów (rozpoczyna się w Kisielewie) i przebiega przez malowniczy fragment Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu. Na trasie umiejscowiono 11 przystanków o szerokiej tematyce przyrodniczej i historycznej, wyposażone w tabliczki opisujące podstawowe, występujące tu gatunki drzew. Jest też miejsce postoju pojazdów oraz dwa miejsca odpoczynku.

Jaszczurka zwinka

Przylaszczka pospolita

Kwitnący rzepak

Śledziennica skrętnolistna

> Szlakiem słowiańskich grodzisk Dzięcioły

Ostromęczyn

Chłopków

Walim

Dzięcioły Na wschód od wsi znajduje się trójczłonowe wczesnośredniowieczne grodzisko w postaci pozostałości po obwałowanych budowlach o obronnym charakterze. Zlokalizowane jest w podmokłej dolinie rzeki Tocznej na jej lewym brzegu. Grodzisko prawdopodobnie dało początek miastu Łosice.

Grodzisko w Dzięciołach

79

Ostromęczyn Osada przygrodowa z okresu wczesnego i późnego średniowiecza (XI-XIV w.).

Położona jest po wschodniej stronie grodziska o obszarze 300x350 m.

Chłopków

Grodzisko wczesnośredniowieczne.

Jest to wzniesienie o silnie spłaszczonej powierzchni 30x28 m i podstawie 56x44 m, położone na krawędzi strumienia dopłyu Tocznej. Grodzisko było częściowo zniszczone w czasie budowy plebanii ok. 1880 r.

Grodzisko w Ostromęczynie

Walim

Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie to wczesnośredniowieczne grodzisko i powstała w XIII w. osada w oddalonej we wsi Walim. Zajmuje obszar około 450x200 m.

Odnaleziono kurhany z pochówkami szkieletowymi.

> Szlakiem dworów i kościołów Sarnaki

Platerów

Chłopków

Górki Rusków

W

Kościół św. Wojciecha w Górkach

80

Łosice Mszanna Makarówka

powiecie łosickim atrakcję turystyczną stanowią zabytki architektury: stare kościoły, dwory i pałace. Wędrówkę szlakiem dworów i kościołów zaczynamy w Sarnakach.

Tutaj możemy zobaczyć kościół z początków XIX w., okazale prezentujący się na niewielkim wzniesieniu przy wjeździe do osady. Podlaskie pejzaże to także ukryte w zieleni parków dwory i pałace. Ich niezaprzeczalny urok tkwi w harmonijnym wpisaniu się w otaczającą przyrodę. Dwory w Klimczycach, Zabużu i Mężeninie usytuowane zostały w pobliżu Bugu, rzeka stanowi ich tło i naturalną oprawę. Warto też obejrzeć murowany dwór w Sarnakach z 1830 roku.

Do najmłodszych osad w rejonie należy Platerów. Niewątpliwie najważniejszym

Propozycje wycieczek. Szlaki turystyczne

Dwór w Zabużu

Wnętrze odrestaurowanego dworu w Zabużu

zabytkiem Platerowa jest kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1936 r.

Z Platerowa możemy dojechać do wsi Chłopków, położonej na 12 km na północny wschód od Łosic. Naszą uwagę zwraca kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Obecny budynek powstał w 1880 r. Pierwotnie była to cerkiew prawosławna, później świątynia unicka, a od 1920 r. parafia rzymsko-katolicka.

Kolejnym przystankiem na naszym szlaku są Górki. Tutaj najcenniejszym z zabytków jest utrzymany w duchu barokowym XVI -wieczny kościół św. Wojciecha z 1622 r. z murowaną dzwonnicą z 1861 r. Wiele elementów wyposażenia kościoła wpisano do rejestru zabytków. Z Górek kierujemy się do Hruszniewa. Tutaj możemy zobaczyć zespół pałacowo-parkowy z przełomu XVI i XVII w. Współczesny dwór pochodzi z I połowy XIX w. Zamieszkiwała go wówczas rodzina Podczaskich.

W latach 1866-1939 należał do hrabiny Katarzyny Broel-Plater. Wtedy dwór przebudowano na pałac a majątek uprzemysłowiono. Po wojnie mieściło się tu PGR. Obecnie zespół hruszniewski składa się z parku o bogatej szacie roślinnej, pałacu

Kościół pw. Wniebowzięcia NPM w Chłopkowie

Zabytkowy kościół w Makarówce.

81

który jest własnością prywatną, stawów, sadu, gorzelni oraz osady folwarcznej.

Podczas naszej wycieczki nie możemy pominąć Ruskowa. Znajdują się tu dwa kościoły. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP – pochodzi z 1646 roku. Obok kościoła znajduje się dzwonnica z XVII w. wzniesiona na planie koła i zabytkowy cmentarz dawnych właścicieli majątku ruskowskiego. Drugi, kościół pw. Św. Izydora Oracza wybudowany został w latach 1905-1908 na planie krzyża łacińskiego w stylu neogotyckim z bogatym wyposażeniem, którego liczne elementy ze względu na unikalne walory wpisano do rejestru zabytków.

Zgaszoną czerwienią ścian przyciągają wzrok monumentalne strzeliste bryły neogotyckiego kościoła w Łosicach, a obrazu architektury sakralnej dopełniają kościóły w Mszannie i Makarówce – obecnie świątynie rzymskokatolickie.

Warto także zapoznać się z historią Polinowa, dawnego majątku królewskiego na ziemi łosickiej oraz z legendami dotyczącymi ,,Góry Tatarskiej”. Jedna z nich mówi o tym, ze w 1240 r. wojownicy mongolscy zaatakowali Kijów. Szturm na gród zakończył się strasznym pogromem mieszkańców. Zginęło tysiące ludzi. Ruszając dalej na zachód, po zniszczeniu ziemi halicko-wołyńskiej (zachodnia Ukraina) i wymordowaniu lub wzięciu do niewoli większości jej ludności, Tatarzy stanęli u polskich granic. Armia tatarska została rozdzielona na 2 części – jedna w sile ok. 70.000 ludzi ruszyła na Węgry, druga, mniejsza (ok. 30.000 żołnierzy), miała ruszyć na Polskę. W styczniu 1241 r. ich oddziały przed przeprowadzeniem głównego uderzenia dokonały z rejonu Włodzimierza Wołyńskiego (zachodnia Ukraina, przy granicy z Polską) kilku mniejszych wypadów.

Ich celem było rozpoznanie terenów, rzucenie postrachu na ludność, co miało sparaliżować wszelki opór i utrudnić mobilizację.

Jeden z tych oddziałów podążając wzdłuż

82

Kościół pw. Wniebowzięcia w Ruskowie

Kościół pw. Ścięcia Jana Chrzciciela w Mszannej

Propozycje wycieczek. Szlaki turystyczne Bugu zniszczył doszczętnie Brześć, potem zamek w Mielniku, aby następnie dotrzeć do Drohiczyna. Gród w Drohiczynie oparł się najeźdźcom. Po tej nieudanej próbie zdobycia grodu Tatarzy przeprawili się na lewy brzeg Bugu i przez ziemie południowego Podlasia wrócili do miejsca koncentracji (okolice Włodzimierza Wołyńskiego). Pech chciał, że ich droga powrotna prowadziła przez późniejsze okolice Polinowa. Prawdopodobnie na pobliskim wzniesieniu rozegrała się krwawa bitwa lub rzeź miejscowej ludności.Póxniej nazwano to miejsce „Tatarską Górą” i przez wieki cieszyło się złą sławą. Historycy wojskowości obliczyli, że czas tego tatarskiego wypadu na południowe Podlasie wyniósł 10-14 dni, jego głębokość na linii Brześć-Drohiczyn – ok. 220 km, a jego szerokość – 200 km, co niezbicie dowodzi, że musieli przejeżdżać przez okolice dzisiejszego Polinowa.

> Szlak rowerowy po gminie Platerów Platerów

Rusków

Rezerwat Kisielewszczyzna

Mężenin Kolonia

Mężenin

Przystanek 1 – Platerów

Początek jest w Platerowie. Znajduje się przy wiacie ekologicznej w centrum Platerowa. Z umieszconej tu tablicy można poznać lokalizację najciekawszych miejsc gminy oraz zaplanować trasę wycieczki rowerowej lub pieszej.

Przystanek 2 – Rusków

Tu ścieżka przyrodnicza gminy Platerów łączy się ze ścieżką przyrodniczo- leśna Nadleśnictwa Sarnaki. Rusków, dawniej zwana Ruskowo lub Ruszków to wieś położona 15 km na północ od Łosic, w dolinie rzeki Toczny. Wieś Rusków pierwotnie należała do parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Hadynowie. Pierwszy kościół został ufundowany w 1440 r. przez Rafała Raczko z Puczyc Puczyckiego herbu Gozdawa, sędziego bielskiego i starostę mielnickiego. W 1560 r. parafia w Ruskowie przestała istnieć, a kościół zamieniono na zbór protestancki z powodu przejścia na protestantyzm ówczesnej właścicielki Ruskowa, Myszkowic i Czuchowa – Katarzyny z Lubani Raczkowej, żony Stanisława Raczko, posła ziemi mielnickiej. W 1619 roku świątynia została zwrócona katolikom. Potomek właścicieli Ruskowa Adam Raczko Puczycki, po swoim nawróceniu wzniósł w latach 1646-1662 wczesnobarokowy kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Drugi z kościołów znajdujący się we wsi, to neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Izydora Oracza. Na przykościelnym cmentarzu wyróżnia się klasycystyczny nagrobek z piaskowca Michała Kobylskiego, sędziego pokoju okręgu łosickiego zmarłego w 1859 r., a także nagrobki Rozalii Bądzyńskiej z 1818 r., Sebastiana Orłowskiego z 1826 r., Jana Bądzyńskiego sędziego pokoju z 1855 r.

Warto zwrócić uwagę na dzwonnicę z XVII w. i pałac w stylu klasycystycznym

83

pochodzący z początków XIX w., w którym obecnie mieści się budynek szkoły.

Na całej trasie znajdują się tablice poglądowe przedstawiające bogactwo przyrodnicze gminy oraz formy ukształtowania terenu

Przystanek 3 – Rezerwat Kisielewszczyzna

Kisielew znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu.

Dzięki temu położeniu zyskujemy walor przyrodniczy w postaci utworzonego przez Park Krajobrazowy rezerwatu projektowanego o nazwie „Kisielecczyzna”.

Przystanek 4 – Mężenin Kolonia

Przystanek zlokalizowany niedaleko rzeki Bug. Znakomite miejsce na wędkowanie, majówkę i rodzinne pikniki.

Przystanek 5 – Mężenin

Przystanek ustuowany przy posiadłości dworkiej w Mężeninie. Początki Mężenina sięgają prawdopodobnie przełomu XIV i XV wieku. Jak głosi legenda, nazwa wsi pochodzi od rodu Mężyńskich, który w XV w. przybył z Mazowsza na te tereny.

Była to niewielka włość szlachecka leżąca na Ziemi Mielnickiej województwa podlaskiego. W 1689 r. majątek odziedziczył Wiktoryn Kuczyński (razem z Hruszniewem, Górkami i Falatyczami). Z czasem Mężenin stał się ważną przystanią i punktem przeładunkowym zboża. Właścicielem folwarku na początku XIX w. był Michał Kobylski (pochowany na cmentarzu w Ruskowie).

Dawny dwór znajduje się na nadbużańskiej skarpie. Niestety nie zachował się w pierwotnym stanie i zatracił styl. Wszystko zostało gruntownie przebudowane – głównie po pożarze w 1936 roku.

Brama wjazdowa do dworu w Mężeninie

84

Propozycje wycieczek. Szlaki turystyczne

> Szlak bohaterstwa Dzięcioły

Ostromęczyn

Chłopków

Walim

S

zlak przebiega przez gminę Platerów. Rozpoczyna się w Chłopkowie, przebiega przez Górki, Rusków, Las Kisielewszczyzna i kończy się w Mężeninie.

W Chłopkowie znajduje się cmentarz parafialny z mogiłami żołnierzy, ofiar I wojny światowej.

W Górkach – pomnik X-lecia niepodległości RP oraz ofiar wojny 1920r., a w kościele parafialnym tablica nagrobna Teodora Lubicz-Szydłowskiego, generała z okresu Powstania Listopadowego. W Ruskowie odnajdziemy płytę pamiątkową w miejscu egzekucji mieszkańców Ruskowa i Hruszewa rozstrzelanych przez Niemców w 1943 roku. Mężenin jest ostatnim punktem na szlak – jest to miejscowość znana z aktywnej działalności AK w czasie ostatniej wojny (wydobycie niewypału rakiety V2), a później w okresie powojennym z początków działalności oddziału Władysława Łukasiuka ps “Młot”, jednego z najbardziej znanych dowódców powojennego podziemia na Podlasiu.

Pomnik X- lecia w Górkach

Rusków – płyta nagrobna ku czci ludności rozstrzelanej przez Niemców

85

Podstawowe informacje

Rozdział VI

Poznaj Powiat Łosicki. Przewodnik turystyczny

Gminne centrum informacji

Pomoc medyczna

Łosickie Centrum Informacji

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia stomatologiczna „EVAN” w Łosicach

ul. Piłsudskiego 4 08-200 Łosice 83 357 33 25 e-mail: lci@o2.pl

Gminne Centrum Informacji w Platerowie

ul. Dworcowa 24 08-210 Platerów tel. 83 357 84 10

e-mail: gciplaterow@o2.pl

Gminne Centrum Informacji w Sarnakach

ul. Teatralna 1 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 91

e-mail: gcisarnaki@op.pl

Gminne Centrum Informacji w Olszance

Olszanka 37 08-207 Olszanka tel. 83 357 51 43

e-mail: olszanka@infocentrum.com.pl

Telefony informacyjne Numer 112 jest jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej, służy do powiadamiania w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia.

Zachowane pozostają numery: Policja 997; 83 359 02 22 Straż Pożarna 998; 83 357 22 41 Pogotowie Ratunkowe 999; 83 357 33 09 Straż Miejska w Łosicach 83 357 37 70

88

ul. Szpitalna 2 tel. 83 359 06 40 SP ZOZ Łosice

ul. Słoneczna 1 tel. 83 357 32 31, 83 357 24 38 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Fenix” w Łosicach

ul. Majora Zenona 5 tel. 83 359 06 55

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Łosicach

ul. Narutowicza 5 tel. 83 359 08 88

NZOZ „RAD-MED” Przychodnia Lekarzy Rodzinnych w Łosicach

ul. Siedlecka 20A tel. 83 357 23 40, 357 25 53 502-170-788

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Stomatologiczna „DENTICO” w Łosicach

ul. Piłsudskiego 17 A tel. 83 357 28 42

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Huszlewie

Huszlew 150 tel. 83 358 01 21

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „VENA”w Sarnakach

ul. Kilińskiego 4b tel. 83 359 91 91

Podstawowe informacje Niepubliczny Zaklład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Platerowie

Urząd Pocztowy w Huszlewie

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Hruszniewie

Urząd Pocztowy w Sarnakach

Hruszniew 5a tel. 83 357 98 60

Kolejowa 8 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 26

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Ruskowie

Filia Urzędu Pocztowego

Ośrodek Zdrowia w Starej Kornicy

Banki

ul. Kościelna 17 tel. 83 357 880 70

Rusków 104 tel. 83 343 23 78

Stara Kornica 201 tel. 83 358 78 21

Gminny Ośrodek Zdrowia w Olszance

Olszanka 30a tel 83 357 51 25

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Eskulap” w Hołowczycach

Nowe Hołowczyce 15 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 88

Urzędy pocztowe Urząd Pocztowy w Łosicach

ul. Kościuszki 3 08-200 Łosice tel. 83 357 34 01

Urząd Pocztowy w Platerowie

ul. Pocztowa 10 08-210 Platerów tel. 83 357 84 70

Urząd Pocztowy w Olszance

Olszanka 38 08-207 Olszanka tel. 83 357 51 70

Huszlew 77 08-206 Huszlew tel. 83 358 01 70

Stara Kornica 168 08-205 Kornica

Bank Spółdzielczy w Łosicach

ul. Bialska 6 08-200 łosice tel. 83 359 05 17, 83 359 05 18 fax.: 83 359 05 16 Filie BS w Łosicach:

nr 1 ul. Rynek 1, tel.83 359 06 00 nr 2 ul. Narutowicza 5, 83 343 36 47 nr 3 ul. Kolejowa 10, tel. 83 342 38 86 Bank PKO S.A.

ul. Rynek 14 08-200 Łosice tel. 83 357 37 52 fax. 83 357 34 21 Bank PKO BP

ul. Piłsudskiego 2 08-200 Łosice tel. 83 414-40-00 Bank Spółdzielczy o/ Platerów

ul. 3 Maja 20 08-210 Platerów tel. 83 357-84-14

89

Bank Spółdzielczy o/ Sarnaki

ul. Kolejowa 2 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 61 fax. 83 359 91 27

Bank Spółdzielczy o/ Olszanka

Olszanka 38 08-207 Olszanka tel. 83 357 51 94

Bank Spółdzielczy w Starej Kornicy

Stara Kornica 19a 08-205 Stara Kornica tel. 83 358 78 16

Bank Spółdzielczy o/Huszlew

Huszlew 77 08-206 Huszlew tel. 83 358 01 66

Apteki Apteka Bliska

ul. Rynek 12 08-200 Łosice tel. 83 311 11 17

Apteka Cefarm

ul. Joselewicza 8 08-200 Łosice tel. 83 357 35 23 Apteka Centrum

ul. Rynek 1 08-200 Łosice tel. 83 357 21 38 Apteka Stefaniuk Anna

ul. Kolejowa 1B 08-200 Łosice tel. 83 359 05 69

90

Apteka „RODZINNA” przy ZOZ Eskulap

ul. Narutowicza 5 08-200 Łosice tel. 83 34 44 009

Apteka S.C. Żołądkowscy

ul. Rynek 29 08-200 Łosice tel. 83 359 03 73 Apteka

ul. Słoneczna 1 08-200 Łosice tel. 83 357 32 31 Apteka

ul. Kilińskiego 3 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 18 Apteka

ul. 3 Maja 3 08-210 Platerów tel. 83 357 84 86 Apteka

Stara Kornica 196 08-205 Stara Kornica tel. 83 358 76 32 Punkt apteczny

Olszanka 30a 08-207 Olszanka tel. 83 357 56 57

Podstawowe informacje Biblioteki Biblioteka Pedagogiczna

ul. I. Krasickiego 1 08-200 Łosice tel./fax: 83 357 35 67

e-mail: losice@bpsiedlce.pl

Miejska Biblioteka Publiczna

ul. Piłsudskiego 7 08-200 Łosice tel. 83 357 24 30

Biblioteka Publiczna

Dworcowa 21 08-210 Platerów tel. 83 357 84 31 Świetlica Wiejska

Filia Gminna Biblioteka Publiczna w Próchenkach

Próchenki 90 tel. 83 357 54 36

Filia Gminna Biblioteka Publiczna w Szydłówce

Szydłówka 62 08-207 Olszanka

Biblioteka ZPPO w Starej Kornicy

Stara Kornica 172 tel.83 358 78 27

Gminna Bibilioteka publiczna w Huszlewie

Huszlew 77 08-206 Huszlew tel. 83 358 01 65

Mężenin 25a 08-210 Platerów

Organizacje pozarządowe

Filia Biblioteki Publicznej

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łosickiej

Górki 4 08-210 Platerów

Gminna Biblioteka Publiczna

ul. Berka Joselewicza 3 08-220 Sarnaki tel. 83 359 91 98 wew. 102 fax. 83 343 65 36 Filia Gminnej biblioteki

Serpelice 75 08-220 Sarnaki

Gminna Biblioteka Publiczna

Olszanka 42 08-207 Olszanka tel. 83 357 51 14

www.gbpolszanka.com

ul. Berka Joselewicza 13 08-200 Łosice www.tpzl.info

Stowarzyszenie Przyjaciół Serpelic

Serpelice 74 08-221 Sarnaki Adres do korespondencji: ul. Księcia Witolda 6/7 21-500 Biała Podlaska

Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS

ul.Piłsudskiego 6 08-200 Łosice tel./fax. 083 359 04 20

e-mail: equus-equus@wp.pl www.equus.org.pl

91

Powiatowe Stowarzyszenie Animatorów Kultury

ul. Narutowicza 6 pok.31 08-200 Łosice tel. 83 357 19 31 e-mail: psak@losice.pl

Mazowiecko-Podlaskie Stowarzyszenie Agroturystyczne

ul. Kazimierzowska 21 08-110 Siedlce e-mail: ostromeczyn@o2.pl www.nawsi.pl

Nadbużańskie Stowarzyszenie Oświatowo-Ekologiczne „Mężenin” z siedzibą w Platerowie, Szk. Podst.

ul. Siedlecka 7 08-210 Platerów www.platerow.org

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Sportowe „Bonum”

Krasna 1a 08-206 Huszlew

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Krzywośnity

Krzywośnity 26 08-206 Huszlew

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Próchenki

Próchenki 90 08-207 Olszanka

Stowarzyszenie Klub Abstynenta „Enklawa”

ul. 11-go Listopada 15 08-200 Łosice www.enklawalosice.cba.pl

92

Polski Związek Katolicko-Społeczny Oddział regionalny Łosice – Huszlew – Stara Kornica

Makarówka 10 08-206 Huszlew

Polskie Towarzystwo Sportowe Sprawni Razem o/Biała Podlska z siedzibą w Łosicach

ul. Czarkowskiego 10 08-200 Łosice

Stowarzyszenie „Lokalna Inicjatywa – Wspólny Cel”

Stara Kornica 172 08-205 Stara Kornica tel. 83 358 78 27

Stowarzyszenie Ziemi Łosickiej z siedzibą w Huszlewie

Huszlew 77a 08-206 Huszlew

Stowarzyszenie Informacji Społecznej

ul. 11 Listopada 7a 08-200 Łosice

Stowarzyszenie Rozwoju Inicjatyw Lokalnych KORONA

ul. Piłsudskiego 6 08-200 Łosice

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Park Wólka Nosowska

Wólka Nosowska 121 08-205 Stara Kornica

Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Sarnackiej

ul. B. Joselewicza 3 08-220 Sarnaki

Podstawowe informacje Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Mostów

Pizzeria w „Galerii M”

Polski Związek Wędkarski Koło nr 8 Łosice

Czerwony Smok

Mostów 10 08-206 Huszlew

ul. Sienkiewicza 5/piwnica 08-200 Łosice tel. 602 876 952

Gastronomia Bar Gastronomiczny „Zajazd”

ul. 1 Maja 9 08-200 Łosice tel. 83 357 36 09

Bar Gastronomiczny „Smak”

ul. Piłsudskiego 14 08-200 Łosice tel. 83 357 36 08 511 844 333 Bar „Orchidea”

ul. Rynek 3 08-200 Łosice tel. 501-986-520, 505-115-323 e-mail: kontakt@orchidea-losice.pl www.orchidea-losice.pl

Właściciele „Orchidei” posiadają także drugi lokal, znajdujący się przy dworcu PKS w Łosicach.

Pizzeria „Siódemka”

ul. Białostocka 7 08-200 Łosice tel. 501 662 413, 83 359 00 00 Pizzeria Grande

ul.Przemysłowa 2 08-200 Łosice tel. 515 303 675

ul. Kolejowa 10 08-200 Łosice tel. 83 351 10 10 ul. Floriańska 1 08-200 Łosice tel: 512 533 466

Restauracja Orientalna „Zielona Azja”

ul. Kolejowa 10 08-200 Łosice tel. 83 359 95 95

„Gospoda u Olka”

ul. Lubelska 40 08-200 Łosice tel. 696 446 352 - zamówienia i rezerwacje tel. 83 359 00 53 - restauracja Bar „Zalew” Barbara Czabaj

ul. Piłsudskiego 11 08-200 Łosice (w okresie letnim)

Bar Gastronomiczny Jan Bronisz

ul. Kolejowa 57 08-220 Sarnaki

Bar Gastronomiczny

ul. 3 Maja 15 08-222 Sarnaki

Bar Gastronomiczny „u Ted’a” Jakub Małaczek

Stare Mierzwice 08-220 Sarnaki

„Nadbużańskie Smaki” Ostromęczyn-Kolonia 43B (stacja CPN)

08-210 Platerów

93

Ośrodek Wypoczynkowy „Partner” Serpelice nad Bugiem

Cafe D’or

Ośrodek Wypoczynkowy „Małgosia” Serpelice 127

Usługi turystyczne

08-221 Hołowczyce tel. 83 359-81-26, 504 295 306

08-221 Serpelice tel. 83 359 81 48

Ośrodek Turystyczno-Wypoczynkowy “UROCZA”

Serpelice 123 08-220 Sarnaki tel. 83 359 81 25, 606 429 932 Dwór „Zabuże”

Zabuże 40 08-200 Hołowczyce tel. 83 359 87 25 83 359 87 92 606 10 22 28 Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy „Relaks”

Serpelice 128 08-221 Hołowczyce tel. 83 359 81 14

Oryginalna Turecka gastronomia „Bistro Kebab u Aylin”

Serpelice 121 08-221 Hołowczyce Zajazd Leśny

Horoszki Małe 27 08-220 Sarnaki tel. 83 359 80 72, 509 168 046 www.zajazdlesny.info

Minibar Dunajewska ul. Piłsudksiego 14 (przy dworcu PKS)

08-200 Łosice

94

ul. Kolejowa 2 08-200 Łosice

Szkoła Przetrwania „SERWAL” Kinga i Sławomir Gac

Serpelice tel. 600 500 525

Xtreme Jakub Małaczek

tel. 502 545 660 Mierzwice Stare (quady, paintball, spływy kajakowe) Spływy tratwami po rzece Bug Marek Szaniawski

tel. 83 359-87-39, 694 122 392 Przejażdżki wozami, kuligi

Jerzy Czeżyk tel. 83 359-88-15, 662 896 955 „Stajnia za Wsią”

Kisielew 112 08-210 Platerów tel. 698 686 912 www.stajniazawsiakisielew.blogspot.com

Fundacja „Mały Jeździec”

Franopol 32 08-220 Sarnaki tel. 605 956 114

www.malyjezdziec.galopuje.pl

Basen przy Ośrodku rehabilitacyjnowypoczynkowym „Relax”

Serpelice 128 08-221 Hołowczyce tel. 83 359 81 14, 83 359 8140

Podstawowe informacje Basen

ZabuĹźe 40 08-220 Sarnaki tel. 83 359 87 25, 606 102 228 www.zabuzedwor.pl

Przydatne linki internetowe www.powiat.losice.pl www.krainabugu.pl www.nadbugiem.com.pl www.nlot.pl

www.nawsi.pl www.nocleginamazowszu.pl www.polinow.pl www.ziolowyzakatek.pl www.tygieldolinybugu.pl www.bug.pl www.bugrajem.eu www.siedlce.pttk.pl www.korczew.pl www.npk.pl www.podlaskiprzelombugu.pl

95

Notatki

Notatki

Notatki

Notatki

Notatki

Notatki

ZDJĘCIA: Michał Rząca Marcin Bobryk Anna Sokolik Tomasz Złotkowski Bartek Kosiński Michał Ostrowski Maciej Omelniuk materiały własne Starostwa Powiatowego w Łosicach