رێکار ئەحمەد :هەرکاتێ دەستوور بخرێتە ریفراندۆمەوە دەنگی پێدەدەین ل4
180
ڕۆڵی ئێران لە
جێگرتنەوەی تاڵەبانیدا باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2013/6/11
ل3
سێ هه‌ڵبژاردن ل ه یه‌ك كاتدا ،بانگه‌شه‌كان گه‌رم و گوڕتر ده‌كات ئه‌مجار‌ه دابه‌شكردنی پۆسته‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای ئیستیحقاقی هه‌ڵبژاردن و به‌ده‌ستهێنانی كورسی و ده‌نگ ده‌بێ بڕیار وایە ئەمساڵ هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی هەرێم و پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێم لەیەک کاتدا بەڕێوە بچێت ،لەالیەن کۆمیسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی کوردستانیشەوە ڕۆژی ٢1ئەیلول بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەی هەڵبژاردنەکانی هەرێم دیاری کراوە. وتەبێژی پارتی لە سلێمانی پێی وایە لە هەڵبژاردنی ئەم جارەشدا پارتی وەك هێزی سەرەكی و كاریگەر دەمێنێتەوە و پلەی یەكەم دەهێنێت .راشیدەگەیەنێت «دەنگەكانی بزووتنەوەی گۆڕان ناچێتە سەر و دەنگەكانی لە خوارەوەیە». عەبدولوەهاب عەلی ،وتەبێژی پارتی لە سلێمانی پێشبینیش دەكات كە ئەم جارە پۆستەكان لەسەر بنەمای ئیستیحقاقی هەڵبژاردن بن و حكوومەتی نیوە بە نیوە كۆتایی بێت. بەرپرسی راگەیاندنی حیـزبی زەحمەتکێشانیش دەڵێ «بەبڕوای ئێمە لەپەرلەمانی کوردستان ئەو گۆڕانە جدی و جەوهەریە ناکرێت کە خەڵک پێی وابێت تەواو ئاراستەی الیەنێکی سیاسی لەگەڵ الیەنێکی دیکە دەگۆڕێت ،ڕەنگە الیەنێک کورسیەکی زیاد بکات و الیەنێکی دیکەش کەم بکات ،کە ئەوەش زۆر هاوکێشەکان ناگۆڕێت بەاڵم هەڵبژاردنەکان گەرم وگوڕ دەبن».
هاتنی مالیكی بۆ هه‌رێم... سه‌لماندنی راستیی سیاسییه‌ته‌كانی بارزانی و چۆكدادانی حكومهتهكهی مالیكییه
ل11
م��اوه‌ی دوو س��اڵ و نیو ده‌ب��ێ، نوری مالیكی و س��ه‌رۆك بارزانی له‌گه‌ڵ یه‌ك كۆنه‌بوونه‌وه‌و مالیكی س��ه‌ردان��ی هه‌رێمی ن��ه‌ك��ردووه. له‌وماوه‌یه‌دا كێش ه و گرژی و دۆخی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا گه‌یشت ه لوتك ه و رووبه‌رووی ب��وون��ه‌وه‌ی س��ه‌رب��ازی ،دواج���ار مالیكی و كابینه‌كه‌ی حكومهتهكهی سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانیان كرد و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێم كۆبووه‌و چ��اوه‌ڕێ ده‌كرێ په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا به‌ره‌و دۆخی سروشتی بچنه‌وه‌و هه‌نگاو بنرێ بۆ چاره‌سه‌ری كێش ه هه‌ڵواسراوه‌كان.
ل2 چیرۆكی كچ ه كوردێك له دیسكۆیه‌كی جۆرجیا
ل7
2
ژماره 180
www.lawanikurdistan.com
2013/6/11
سێ هه‌ڵبژاردن ل ه یه‌ك كاتدا ،بانگه‌شه‌كان گه‌رم و گوڕتر ده‌كات ئه‌مجار‌ه دابه‌شكردنی پۆسته‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای ئیستیحقاقی هه‌ڵبژاردن و به‌ده‌ستهێنانی كورسی و ده‌نگ ده‌بێ راپۆرت :پرس بڕیار وایە ئەمساڵ هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی هەرێم و پەرلەمانی کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێم لەیەک کاتدا بەڕێوە بچێت، لەالیەن کۆمیسیۆنی بااڵی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی کوردستانیشەوە ڕۆژی ٢1ئەیلول بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەی هەڵبژاردنەکانی هەرێم دیاری کراوە. لەهەڵبژاردنی ئەمجارە جیاواز لە هەڵبژاردنەکانی ڕابردوو ،چاوەڕێ دەکرێت گەرم و گوڕییەکی زۆر زیاتر بەخۆیەوە ببینێت ،بەو پێیەی زۆرینەی الیەنەکان بڕیاریانداوە بەلیستی سەربەخۆ بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن ،جگە لەوەش تەواو پارسەنگی هێز لەهەرێمی کوردستان دەگۆڕێت ،ئەگەرچی تاکو ئێستا یەکالیی نەبۆتەوە کەئایا هەڵبژاردنەکان بە لیستی داخراو دەبێت یاخود نیمچە کراوە ،بەاڵم ئەگەری زۆر هەیە هەڵبژاردنەکان بەلیستی نیمچە کراوە بێت.
ئۆپۆزسیۆن :لەهەڵبژاردنی داهاتوودا بەشێوەیەکی جیاواز لەجاران ساختە دەکرێت دیاری کردنی وادەی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان لەکاتێکدایە کە
لەئێستادا کێشەیەکی زۆر هەیە لەسەر ڕەشنووسی دەستووری هەرێمی کوردستان و ئۆپۆزیسیۆن بەهەموو توانایەکەوە کاردەکات بۆئەوەی ئەو ڕەشنووسە بگەڕێتەوە پەرلەمان و هەموار بکرێتەوە ،هەربۆیەش پێیان وایە دانانی وادەی هەڵبژاردنەکان لەکاتێکدایە کە چەندین کێشە سەری هەڵداوە، ئەندامی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵی ئیسالمی کوردستان ،عەبدولستار مەجید بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «ئێمە ماوەیەکی زۆرە داوامان کردووە کەوا کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان بەشێوەی سازان پێکبهێنرێت ،بەاڵم تاکو ئێستا ئەو کۆمیسیۆنە پێکنەهێنراوە». سەرەڕای بوونی چەندین چاودێری ناوخۆیی و نێودەوڵەتی بەاڵم لەهەموو هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستاندا ڕەخنە لەبوونی ساختەکاری و سەرپێچی دەگیرێت ،عەبدولستار مەجید لەئێستاوە پێشبینی دەکات لەهەڵبژاردنی ئەمجارەشدا بەشێوەیەکی دیکە ساختەکاری و سەرپێچی دووبارە ببێتەوە، لەو ڕووەشەوە دەڵێت «خەڵکێکی زۆر لەمالو ئەوال هێنراون و خەریکی ئەوەن ڕەگەزنامەو پێناسی باری شارستانی وکۆبۆنی خۆراکیان بۆ دروست دەکەن و دەیان کەن بەهاواڵتی عێراقی ،ئەمەش لەکاتێکدایە کە ئەو کەسانە ئەوانەن کە لە ئێران و تورکیاو سوریاو لەخواری عێراق و ناوەڕاست کۆچیان کردووە، بۆ هەرێم ئینجا بە خواستی خۆیان بێت یاخود بەزۆر بووبێت». بەشداری کردنی حیزبەکانی هەرێمی کوردستان بەیەک لیستی سەربەخۆ بەالی ئۆپۆزیسیۆنەوە خاڵێکی ئەرێنیەو هۆکار دەبێت بۆ زانینی سەنگ و قەبارەی هەموو ئەو حیزبانەی بەشداری لەپڕۆسەکە دەکەن،ئەندامەکەی مەکتەبی سیاسی کۆمەڵی ئیسمانی ئاماژەی بۆئەوەش دەکات «لە واڵتانی جیهان هەر پارتەو بەلیستی جیا بەشداری هەڵبژاردن دەکات ،ئەمەش بۆئەوەی هەریەکەیان قەبارەو خەڵکی خۆی بۆ دەربکەوێت ،دەشکرێت دوای هەڵبژاردن بەناچاری ئەو حیزبەی زۆرینەی دەنگەکان دێنێت هاوپەیمانی پێکدەهێنێت لەگەڵ ئەو الیەنانەی دەنگیان هێناوە ،لەبەر ئەوەی ناتوانێت بەتەنها حکومەت پێکبهێنێت». زەحمەتکێشان :گۆڕانێکی جەوهەری نابێت زۆر جار دەگووترێت هەرێمی کوردستان دابەش بووە بەسەر دوو بەرە، کەئەوانیش دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنە ،بەشێک لەحیزبە سیاسیەکانی دیکەش کە چەند پۆستێکی کەم و دیاری کراویان هەیە لەحکومەت ،ئەوە ڕەت دەکەنەوەو پێیان وایە ئەوانیش خاوەن پێگەو قەوارەی خۆیانن و توانای گۆڕینی هاوکێشەکانیان هەیە. سەبارەت بە گۆڕینی پارسەنگی هێزو زیاد و کەم بوونی دەنگی الیەنە سیاسیەکانی بەشدار لەپڕۆسەی هەڵبژاردنی داهاتوو ،بەرپرسی ڕاگەیاندنی حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان ،هیوا سەید سلیم بۆ پرس دەڵێت «تەنها کورسیەکانی پەرلەمانی کوردستانە کە دەتوانێت گۆڕانکاری لەبااڵنسی هێزدا بکات ،بەو پێیەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی هەرێم تاکو ئێستا کێبڕکێیەکە ڕوون نییە ،هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمیش تاکو ئێستا ڕوون نییە کەوا ئەنجام دەدرێت یاخود ئەنجام نادرێت و دوادەخرێت». لەم هەڵبژاردنەدا قسەو باسێکی زۆر لەسەر گۆڕینی پارسەنگی هێز دەکرێت لەو ڕووه‌شەوە هیوا سەید سلیم ،گووتی «بەبڕوای ئێمە لەپەرلەمانی کوردستان ئەو گۆڕانە جدی و جەوهەریە ناکرێت کە خەڵک پێی وابێت تەواو ئاراستەی الیەنێکی سیاسی لەگەڵ الیەنێکی دیکە دەگۆڕێت ،ڕەنگە الیەنێک کورسیەکی زیاد بکات و الیەنێکی دیکەش کەم بکات ،کە ئەوەش زۆر
هاوکێشەکان ناگۆڕێت بەاڵم هەڵبژاردنەکان گەرم وگوڕ دەبن». سەبارەت بە دابەشکردنی پۆستەکانیش لەدوای هەڵبژاردنەکانی ڕابردوو، بەرپرسی ڕاگەیاندنی حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان ڕوونی دەکاتەوە «دەمێکە سەردەمی دابەشکردنی کورسییەکان بە شێوەی پەنجا بەپەنجا بەسەرچووەو ئەوەی کەتاکو ئێستاش مابوو زیاتر ڕەنگدانەوەی ڕێکەوتننامە ستراتیژیەکەی نێوان پارتی و یەکێتی بوو ،بۆیە پێم وایە دوای ئەوەی هەردووالیان بە لیستی سەربەخۆ و جیاواز بەشداری هەڵبژاردنەکان ده‌كه‌ن» بێگومان ئەوکات دابەشکردنی پۆستەکان لەسەر بنەمای ئیسحقاقی هەڵبژاردن دەبێت». جەختیشی کردەوە لەهەرێمی کوردستان ئەو قۆناغەمان تێپەڕاندووە کەپێش ئەنجامی هەڵبژاردن پۆستەکان دابەش بکرێت ،بۆیە هەر هێزێک زۆرینەی بەدەست هێنا ئەوا ڕادەسپێردرێت بۆ پێکهێنانی حکومەت، ئەوکاتیش کێ دەکات بەهاوپەیمان و چەند پۆستیان پێدەدات بێگومان ئەوە دەکەوێتە دوای هەڵبژاردنەکە. ڕۆژنامەنووسێک :ئەوانەی مێژوویان هەیە دەنگی زیاتر دێنن ڕۆژنامەنووسان و چاودێرانی سیاسیش وێرای ئەوەی جەخت لەگەرم و گوڕی ئەم هەڵبژاردنە دەکەنەوە ،لەهەمان کاتدا پێیانوایە ناکرێت پێشبینی گۆڕینی پارسەنگی هەڵبژاردنەکان بکرێت ،تا ئەوکاتەی پڕۆسەکە کۆتایی دێت و ئەنجامەکان لەالیەن کۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەکانەوە ڕادەگەیەندرێت. سەرنووسەری ڕۆژنامەی خەبات ،سەالم عەبدواڵ بەهەفتەنامەی پرسی ڕاگەیاند «لەم هەڵبژاردنەدا هەرالیەنێک هەوڵی تەواو دەدات بۆئەوەی دەنگی تەواو بۆ پارتەکەی خۆی بهێنێت ،ئەوانەشی کەوا مێژوویان هەیەو جەماوەرێکی فراوانیان هەیە ،بێگومان دەنگی زیاتر دێنن لەوانەی دیکەی لەگۆڕەپانی سیاسیدا کار دەکەن». سەرنووسەری ڕۆژنامەی خەبات پێی وایە هاوشێوەی هەڵبژاردنەکانی ڕابردوو پۆستەکان بەڕێکەوتن دابەش ناکرێت ،بەڵکو ئەمجارە لەسەر بنەمای ئیسحقاقی هەڵبژاردنەکان دەبێت لەو ڕووەشەوە دەڵێت «پێم وانییە وەکو ڕاب��ردوو بێت ،بەڵکو ئەمجارە بەلیستی جیاواز دەبێت و لەسەر بنەمای بەدەستهێنانی دەنگ و کورسییە ،ئەوکاتەش سەنگ و قورسایی ئەو هێزە دەردەکەوێت کەبەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردنەکانی کردووە». سەالم عەبدواڵ پێی وایە هۆکاری گەرم و گوڕی هەڵبژارنەکانی ئەمجارە کەهەمووالیەک پێشبینی دەکەن بۆئەوە دەگەڕێنێتەوە کەسەرجەم الیەنەکان دەیانەوێت سەنگ و قورسایی خۆی و ڕێژەی دەنگەکانی بزانێت ،چونکە لەڕابردوو هەندێک الیەن بەیەکەوە بەشداریان لەپڕۆسەکە دەکرد ،بەاڵم ئەمجارە هاوکێشەکە بەو شێوەی ه نییه.
ئەو گۆڕانە جدی و جەوهەریە ناکرێت کە خەڵک پێی وابێت تەواو ئاراستەی الیەنێکی سیاسی لەگەڵ الیەنێکی دیکە دەگۆڕێت
سندووقەکانی دەنگدان
پارتی:هێزی سەرەکی ئێمە دەبین و یەکێتیش دوای ئێمەیە ،گۆڕانیش ناچێتە سەرەوە لەڕابردوودا هەریەک لە پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان کەهەردووکیان حیزبی سەرەکی و فەڕمانڕەوایی هەرێمی کوردستانن بەیەک لیست بەشداریان لەهەڵبژاردنەکان دەکرد ،بەاڵم لەم هەڵبژاردنەدا بۆ دەرکەوتنی نفوس و دەنگ و زانینی قەوارەی خۆیان ،هەردووال بڕیاریان داوە بەجیا بەشداری هەڵبژاردنەکان بکەن. ووتەبێژی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارێزگای سلێمانی پارتی دیموکراتی کوردستان ،عەبدولوەهاب عەلی له‌و باره‌و‌ه بۆ پرس دەڵێت «بەشداری کردن لەهەڵبژاردنەکانی ئەمجارە دەبێتە هۆی ئەوەی هەر یەکەو بزانێت سەنگ و قەبارەی خۆی چەندەو دەنگی سەرجەم ئەو الیەنانە دەردەکەوێت کە بەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان دەکەن ،دوای هەڵبژاردنەکەش دەکرێت لەڕێگەی هاوپەیمانیەوە حکومەت پێک بهێنرێت و لەناو پەرلەمانیشدا پێکەوە هەماهەنگی هەبێت لەنێوان الیەنەکاندا ،بۆ ئێمەش لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بێگومان لەژێر ڕۆشنایی ڕێکەوتننامەی ستراتیژی دەبێت». سەبارەت بە هەڵوێستی ئەوان لەسەر شێوازی هەڵبژاردنەکە کە ئایا داخراو بێت یاخود نیمچە کراوە بێت ،عەبدولوەهاب عەلی گووتی «بەپێی ئەو یاسایەی کەهەیە بۆهەڵبژاردنەکان لەئێستادا داخراوە ،بەاڵم بیرۆکەی ئەوە هەیە بکرێتە نیمچە کراوە ،بۆیەش ئەگەر الیەنەکان لەگەڵ نیمچە کراوە بن، ئەوا ئێمەش وەکو پارتی دیموکراتی کوردستان گرفتمان نییە لەگەڵ ئەوەی هەڵبژاردنەکان بەشێوازی نیمچە کراوە بێت». چاودێرانی سیاسی و ڕۆژنامەنووسان جەخت لەوە دەکەنەوە کە لە هەڵبژاردنەکان گۆڕانکاری لەپارسەنگی هێزدا دەبێت ،بەاڵم ووتەبێژەکەی پارتی لەسلێمانی پێی وایە لەهەڵبژاردنی ئەمجارەشدا پارتی وەکو هێزی سەرەکی و کاریگەر دەمێنێتەوەو پلەی یەکەم دەهێنێت ،دوا بەدوای پارتیش یەکێتی نیشتیمانی کوردستان دێت و دواتریش الیەنی دیکە دێت. سەبارەت بە ڕیزبەندی لیستی گۆڕانیش لەپارسەنگی هەڵبژاردنەکانی داهاتوو وته‌بێژه‌كه‌ی پارتی دەڵێت «بەپێی ئەو ئامارو داتایانەی المان هەیەو ڕۆژانەش لە پڕاکتیکدا دەیبینین بزووتنەوەی گۆران ناچێتە سەرەوەو لەخوارەوەیە». لەڕابردوودا ،دوای هەڵبژاردنەکان هەریەک لەپارتی و یەکێتی پۆستەکانی هەرێمی کوردستانیان پەنجا بە پەنجا دابەش کردووە ،کەئەوەش زۆرجار بۆتە خاڵێکی الواز لەسەر شێوازی حکومڕانی لەهەرێمی کوردستان و بەردەوام ئۆپۆزیسیۆن ڕەخنەی لێدەگرێت ،لەمیانەی پرسیاری ئەوەی ئایا لەم هەڵبژاردنەدا شێوازی دابەش کردنی پۆستەکان چۆن دەبێت ،وتەبێژی پارتی لەسلێمانی ڕوون��ی ک��ردەوە «ل��ەڕاب��ردوودا ئێمەو یەکێتی لەسەر حکومەتێکی نیواو نیو کارمان کردووە ،ئەگەر بێت و لەداهاتووشدا الیەنی دیکە دەنگ بهێنێت و بیەوێت بەشدار بێت لەحکومەتێکی بنکە فراوانی نیشتیمانی پێشبینی دەکەم مەسەلەکان بگۆڕدرێن و ئیستحقاقی هەڵبژاردن یەکێک دەبێت لەوانە ،بەاڵم ئێمە لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان وابەستەین کەلەژێر ڕۆشنایی ڕێکەوتننامەی ستراتیژی کاربکەین ،تا ئەوکاتەی هەردووالمان پێمان وایە ڕێکەوتننامەکە گرنگە بۆ کوردو ئەزموونەکەمان ویەکێتی و پارتی».
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 180
2013/6/11
3
ڕۆڵی ئێران لە جێگرتنەوەی تاڵەبانیدا راپۆرت :ژیـــان سـان
عومەر غواڵمی
ماوەی شەش مانگ دەبێ ،جەالل تاڵەبانی سكرتێری گشتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و سەرۆك كۆماری عێراق ،بەهۆی جەڵتەی مێشكەوە لە نەخۆشخانەیەكی واڵتی ئەڵمانیا لەژێر چاودێری وردی پزیشكدایە .ئەمەش وایكردووە كە هەم لەناو یەكێتی و هەم لە عێراقدا فەراغ دروست ببێت و هەندێك الیەن و كەسایەتی داوای جێگرتنەوەی تاڵەبانی بكەن. لەناو باڵەكانی یەكێتی ،ملمالنێی توند هەیە بۆ جێگرتنەوەی تاڵەبانی ،ئێرانیش لەم نێوەندە رۆڵی كارای هەیە بۆ سازانی باڵەكانی یەكێتی لەسەر جێگرتنەوەی تاڵەبانی ،چونكە وەك دەوترێ یەكێتی بە ژمارەی ئێران هەژمار دەكرێ و پەیوەندی دێرینی لەگەڵ ئەو واڵتە هەیە. سەردانی كردنی هەر یەك لە هێرۆ ئیبراهیم هاوسەری تاڵەبانی و دكتۆر بەرهەم ساڵح بۆ ئێران ،لەم ماوە كورتەدا، وای لێدەخوێنرێتەوە كە پەیوەندی هەبووە بە دانانی كەسێك بۆ جێگرتنەوەی تاڵەبانی ،بۆ ئەوەی ئێران رای لەسەر ئەو كەسە هەبێ و نێوانگری باڵەكانی یەكێتی بكات. چرۆ شەهابی رۆژنامەنووس پێیوایە ئێران رۆڵ و گاریگەری لەسەر عێراق و هەرێمی كوردستان هەیە و دەشڵێت «نزیكی سنوورەكان رۆڵ دەبینێ ،چونكە سلێمانی زیاتر لە ئێرانەوە نزیكە ،هەروەك چۆن هەولێر لە توركیاوە نزیكە». لەبارەی رۆڵی ئێران لەجێگرتنەوەی تاڵەبانیدا ،چرۆ شەهاب گوتی «ئێستا زووە بۆ ئ��ەوەی قسە لەسەر جێگرتنەوەی تاڵەبانی بكرێ. سەبارەت بەسەردانەكەی د .بەرهەم ساڵح و هێرۆ ئیبراهیم بۆ ئێران لەم كاتەدا ،رۆژنامەنووسەكە وەهای گوت «غیابی تاڵەبانی كاریگەرییەكی گەورەی كردۆتە سەر واڵتانی دەوروبەر، بەتایبەتی ئەو رەوشە سیاسییە نالەبارەی كە لەعێراق حاكمە، ئێران مەبەستێتی بزانێ تەندروست تاڵەبانی لە چ ئاستێكدایەو تا چەند دەتوانێ بێتەوە سەر كارەكەی و تاچەندە دەتوانرێ ئەو بااڵنسەی لەسەردەمی تاڵەبانی و ئەو بۆچونانەی لەسەر ئێران هەبووە ،وەكخۆی ڕابگیرێ». هەر سەبارەت بەم بابەتە ،كەبۆچی زۆرب��ەی حزبەكان بەتایبەتی لەئێستادا یەكێتی بۆ مەسەلە ناوخۆییەكان سەردانی ئێران دەكەن بۆ ناوبژیوانی و چارەسەری كێشەی ناوخۆیی، محەمەد ئەحمەد ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو دەڵێت «سێبەری زۆر تۆخی هەیە بەسەر ڕەوتی سیاسی و كۆمەاڵیەتی عێراقەوە بە هەرێمی كوردستانیشەوە ،بۆیە سەركردەكان ناچارن بچن لەوێوە شتەكان ببینن و تەفاهوم بكەن». سەبارەت بە جێگرتنەوەی تاڵەبانی كەئێران ڕۆڵی چی
دەگێڕێت ،بەرپرسەكەی یەكگرتوو بۆ پرس گوتی «ئێران هەژمونێكی گەورەی هەیە بەسەر ڕەوتی سیاسی عێراقەوە، كە یەكێك لەوشتانە مەسەلەی سەرۆك كۆمار و مامەڵە كردن لەگەڵ ئەو پۆستەیە ،بۆیە گرنگە لەگەڵ ئێران جۆرێ لەتەفاهوم و چاو ڕۆشنی هەبێ ،چونكە ڕەوشە نیگاكان الی ئەوەوە زیاتر دیارن». ناوبراو ئەوەشی گوت «دەنگۆی ئەوە باڵو كرایەوە كە كاتی جێگرەوەی تاڵەبانی هاتووەو پێویستە بەخەڵك ڕابگەیەنن». بەاڵم وەكخۆی گوتی «باڵوكردنەوەی وێنەكانی تاڵەبانی بۆ كپ كردنی ئەو دەنگ و دەنگۆیانە بووە كە ئێستا خەریكن بەرز ئەبنەوەو داوا دەكەن جێگەی تاڵەبانی پڕ بكرێتەوە ،تا بەخەڵكی بڵێن كە ئەمەل زۆرە بۆ گەڕانەوەی تاڵەبانی». ئازاد تۆفیق ئەندامی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی سەبارەت بە دەنگۆی جێگرتنەوەی تاڵەبانی ،گوتی «من پێم وایە تاڵەبانی تەندروستی باشە و بەدەر لەوە كەس جێگرەوەی نیە، ئەمەش ژیانەو هەمومان دەمرین» .گوتیشی «دوای تاڵەبانی قسە لەسەر ئەوە ئەكرێت كەئایندەی ئەم گەلە بە كەناری ئارامی بگەیەنرێت». ناوبراو سەبارەت بە رۆڵی ئێران لەم پرسەدا گوتی «كۆماری ئیسالمی ئێران پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ هەرێم هەیە و واڵتێكی دراوسێمانە ،ناتوانین یەكتر پەراوێز بخەین». ئازاد تۆفیق پێیوایە سەردانی هێرۆ خان و دكتۆر بەرهەم بۆ ئێران پەیوەندی بە دوو شتەوە هەیە ،وەك ئەو دەڵێت «سەردانی دكتۆر بەرهەم لەو ڕوەوەیە كە جێگری سكرتێرەو كەسێكی دیپلۆماتەو كەسێكی زمانزانە ،كەسێكە پێگەی خۆی لەناو یەكێتی هەیە و ئاسایییە سەردانی ئێران بكات ،هەر وەك چۆن الیەنەكانی تریش سەردان ئەكەن». ئەوەشی گوت «سەردانی كردنی هێرۆ خانیش بۆ ئێران دوو ڕەهەندی هەیە ،بەوەی خانمی یەكەمی عێراقەو خێزانی تاڵەبانییە ،چونكە پەیوەندییەكی كۆنیان لەگەڵ تاڵەبانی هەیە، ئەمەالیەنێكی بابەتەكەیە ،الیەنێكی تریشی ئەوەیە هێرۆ خان پێگەیەكی تایبەتی لەناو یەكێتی هەیەو لەكاری سیاسی دا پرسی پێ دەكرێت ،ئەمانە وادەكەن كە ئێرانیەكان هەم لەگەڵ هێرۆ خان وەك خێزانی مام جەالل و وەك ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتمانی لەگەڵی كۆببنەوەو راوێژ بكەن». ناوبراو ئاشكراشی دەك��ات كە ئەحمەدی ن��ەژاد ،سەرۆك كۆماری ئێران پەیمانی بە هیرۆ خان داوە ئەگەر بێت و تاڵەبانی بە زوترین كات بگەڕێتەوە ،ئەوا سەردانی هەرێمی كوردستان دەكات.
كوردستان تاكەی بێ دەستوور بێ؟
هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد لەگەڵ ئەحمەدی نەژاد لە ئێران
ئەو زەجەی ئێستا هاتۆتە ئاراوە لە هەرێمی كوردستان لە سەر دەستوور هیچ خزمەتێك بە بەرژەوەندی بااڵی كوردستان ناكات ،تەنها كوشتنی كاتە و كوردستان لە فەراغی بێ دەستووریدا دەمێنێتەوە. دەبێت هەموو الیەنە سیاسیەكان كار بۆ ئەوە بكەن بە خێراترین كات كوردستان بكەن بە خاوەن دەستوور و بۆ ئەم مەبەستە پێویستە سازانی نیشتیمانی بكەن بۆ تێەڕینی دەستوور كەبەم شێوە نادیارە ماوەتەوە بەخێرای بخرێتە دەنگدانەوە. پرۆژە یاسای دەستووری هەرێمی كوردستان سەرجەم كارەكانی تەواو بووە تەنها ئەوەی ماوە كە بخرێتە بەردەم جەماوەری كوردستان ،ناكرێت جارێكی تر ئەو دەستوورە بگەڕێنرێتەوە نێو پەرلەمان گەر ئەوە بكرێت دەبێت چاوەڕوانبین تا كەی ئەو دەستوورە دەردەچێتەوە لە پەرلەمان؟ ،بۆیە گرنگە ئەو پرۆژە یاسایە بخرێتە بەردەم هاواڵتیان و الیەنە سیاسیەكان لێگەڕێن با جەماوەر بڕیار بدات بە پەسەند كردنی یان بە ڕەتكردنەوەی دەستوور. ئەوەی ئۆپۆزسیۆن داوای سازانی نیشتمانی دەكات ئەمە بۆخۆی سازانی سیاسییە تەنها چەند الیەنێكی سیاسی داوا دەكەن ئەو دەستوورە بگەڕێتەوە بۆ پەرلەمان لە كاتێكدا لە پەرلەمان دەنگی لەسەر دراوە ،بۆیە باشترین سازان ئەوەیە خەڵك دەنگ بدات بە دەستوور. خ��ێ��رە ل��ە ئ��ێ��س��ت��ادا ه��ەن��دێ��ك الی��ەن��ی سیاسی پەرۆشییەكەیان بۆ خەڵكی كوردستان لە سەر حسابی پرۆژە یاسای دەستوور باس دەكەن ئەوەیان كردووە بە بیانوو كە دەبێت دەستوور بگەڕێنرێتەوە نێو پەرلەمان كاتێك ئەو الیەنانە لە ئێستادا تێبینیان هەیە لەسەر پرۆژە یاسای دەستووری هەرێمی كوردستان دەكرێت ئەندامان و الیەنگرانیان دەنگ نەدن بە پرۆژەكە ،چونكە دەستوور بۆ خەڵكە و پێویستیشە خەڵك دەنگی لەسەر بدات ،گەڕانەوەی بۆ ناو پەلەمان الوازكردنی پێگەی پەرلەمانە ،چونكە لە خولی پێشووی پەرلەمان لە كۆی 97ئەندام پەرلەمانی 96ئەندام پەرلەمان دەنگیان بە پرۆژەی دەستووری هەرێم داوە. ئەم قۆناغەی كوردستان پێویستی بە دەستوورە پێویستە الیەنە سیاسییەكانی كوردستان واز لە ملمالنیەی نێوان خۆیان بهێنن كار بۆ پەرۆشی و بە دەمەوە چونی دەستوور بكەن. هەرێمی كوردستان لە زۆر ڕووەوە كێشەی لەگەڵ بەغداد هەیە ناكرێت هەموو الیەنەكان كاتەكانی خۆیان دابین بكەن بۆ قسە كردن لەسەر دەستوور پرۆژە یاسای دەستوور كەی دەنگی لەسەر دراو تەسبیت بوو ئەو كاتە دەتوانرێت داوای هەموار كردنەوەی بكرێت ئەو خااڵنەی كە جێگای سەرنجە گۆڕانكاری بەسەردا بهێنرێت. قاڵبوونەوە لە بابەتێكی وا لە ئێستادا ڕەنگە كورد دووربخاتەوە لە كێشە هەڵواسراوەكانی تری لە عێراقدا، دواجار كورد بە گشتی زەرەرمەندی یەكەم دەبێت.
4
ژماره 180
www.lawanikurdistan.com
2013/6/11
بێ رووتووش
له‌م دیمانه‌یدا له‌گه‌ڵ هه‌فته‌نامه‌ی پرس ،ئاماژ‌ه به پرسی ده‌ستوور و مه‌سه‌له‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌كات .رێکار ئەحمەد ،سکرتێری گشتی حزبی رزگاریی کوردستان ئه‌وه‌یشی ئاشكرا كرد ك ه زۆر ئاساییە کە رێزدار کاک مەسعود بارزانی خۆی کاندیدا بکاتەوە ،پێشیانوایە كه‌دەیباتەوە .جه‌خت له‌وه‌ش دهكاتهوه ك ه حزبه‌كه‌یان ده‌نگ ب ه ده‌ستوور ده‌دات ئه‌گه‌ر بخرێت ه راپرسییه‌وه. لهبارهی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌و‌ه ناوبراو رایگه‌یاند «بە دووری دەزانم ئەم هەڵبژاردنە بتوانێ نەخشەی سیاسی هەرێم بگۆڕێ ،ئەگەر بەرزی و نزمیش هەبێ، ناگاتە رادەی پوکانەوەو بێبەشبوون و دۆڕان». دیمانه :پرس
رێکار ئەحمەد ،سکرتێری گشتی حزبی رزگاریی کوردستان:
هەرکاتێ دەستوور بخرێتە ریفراندۆمەوە دەنگی پێدەدەین رێكار :دەستوور ئەو وردەکاریانە یەکالیی دەکاتەوە ،زۆر ئاساییە کە رێزدار کاک مەسعود بارزانی خۆی کاندیدا بکاتەوە و کێبڕکێ لەگەڵ کەسانی دیکەدا بکات ،پێشمانوایە ئەگەر خۆی کاندیدا بکاتەوە ،دەیباتەوە. پرس :ئۆپۆزسیۆن ب ه هه‌موو جۆرێك ده‌ستوور ره‌تده‌كاته‌وه‌و داوا ده‌كات بگه‌ڕێته‌وه په‌رله‌مان ،سه‌رۆكی هه‌رێمیش پێیوای ه ده‌بێ میلله‌ت له‌و باره‌و‌ه بڕیار بدات و دواتر هه‌موار بكرێته‌وه، ئێوه قسه‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌مه‌ڕ ده‌ستوور چۆن لێكده‌ده‌نه‌وه؟ رێكار :چەمکی رەهایی لە هیچ بوارێکدا پەسند نیە ،ئەگەر بە ڕێژەیی قسە بکرێ باشترە ،لەالیەکی دیکەوە ئۆپۆزیسیۆنیش بەشێکە لە هێزی ئەم نیشتمانە ،هەقە رای ئەوانیش لەبەرچاو بگیرێ ،هەرچەندە کە سەرەنجام هەردەبێ دەستوور بخرێتە ریفراندۆمەوە ،ئێستا هەموو الێیک جەخت لەسەر سازانی نیشتمانی دەکەنەوە ،بۆیە زۆر گرنگە هەنگاوی کردەیی بۆ هەڵبگیرێتەوە ،بەاڵم پێداگری دۆخەکە ئاڵۆزتر دەکات.
پرس :لە یادی شۆڕشی گواڵن ،سه‌رۆك مەسعود بارزانی ئاماژەی بەوەدا كە دەستوور ناگەڕێتەوە پەرلەمان و دەبێ راپرسی لەسەر بكرێ ،رای ئێوە لەو بارەوە چییە؟ رێكار :دەس��ت��وور کە پڕۆژەێکی نیشتمانیە ،بە وات��ای ناسنامەی جوگرافی و ڕامیاری و یاسایی گەلێک ،میللەتێک، یان چەند نەتەوەێکی نێو چوارچێوەی نیشتیمانێکی هاوبەشدا دێ ،نیشتمانە هاوبەشەکە بە واڵت دەکات؛ واتە دەستوور ناسنامەی دەسەاڵتەکانی نێو واڵتە ،کە خۆی لە سەرۆکایەتی، یاسادانان ،راپەراندن دەبینێتەوە ،بەوهۆیەوە راپرسی لەسەر دەستوور کارێکی گرنگە ،بەاڵم لە رەوشێکی ئاوارتەی وەک ئێستادا هاوڕایی و سازانی نیشتمانی زۆر گرنگە بەرلەوەی ی دەستوورەکە بخرێتە ریفراندۆمەوە .باشتروایە له‌سه‌ر بنه‌ما به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی نیشتمانی‌‌و نه‌ته‌وه‌یی كوردستان پرسه‌کە یه‌كالیی بكرێته‌وه .تەنانەت رێزدار کاک مەسعود بارزانی لە رۆژان��ی راب��ردوودا لەسەر الپەڕی فەیسبووکی خۆیدا ڕووی لەخوازیارانی سازان کردبوو ،نووسی بووی« :ئەو سازانەی باسی دەكەن فەرموون بیكەن» کەواتە کاک مەسعود بارزانیش پرس :وابڕیارە هەر سێ هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و لەگەڵ سازان دایە ،لەو روانگەیەوە دەڵێم :سازانی نیشتمانی پەرلەمان و ئەنجوومەنی پارێزگاكان پێكەوە بكرێ ،ئێوه چۆن لەم هەڵبژاردنانە دەڕوانن؟ دوایی ریفراندۆم. رێكار :بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم و پەرلەمان پرس :ئەگەر هاتوو دەستوور خرایە راپرسییەوە ئایا ئێوه و ئەنجوومەنی پارێزگاکان پێکەوە لەیەک کاتدا شتێکی دەنگی پێدەده‌ن ،یاخود تاچه‌ند گرنگ ه هه‌رێمی كوردستان ئاساییە ،ئەگەرچی لەوانەیە کێشەشی لێبکەوێتەوە ،یاخود نیگەرانی و ناڕوونی بۆ خەڵک دروست بکات ،وێڕای ئەوانه‌ش ده‌ستوور هه‌بێ و چیتر دوانه‌خرێ؟ رێكار :بە ب��ڕوای ئێمە درەن��گ داهاتووە ،دەبوایە زووتر ئێمە بە خراپی نابینین. راپرسی لەسەر بکرابوایە ،کاتی خۆی ئێمە هەندێ تێبینیمان لەسەر دەستوور هەبوو ،بە نووسینیش خستمانە بەردەست پرس :واباڵوكرایەوە ،كە پارتی وەك فشار بۆ سەر یەكێتی الیەنی پەیوەنددار ،ئێستاش پێمانوایە کە دەبێ نەتەوەکانی بڕیاری داوە كە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكان هاوكات دیکەی وەک تورکمان و ئاشووری خۆیان لەنێو دەستوورەکەدا بێ لەگەڵ دوو هەڵبژاردنەكەی تر ،چونكە خوێندنەوەی وای ببیننەوە ،بە راشکاوانە بنووسرێ کە هەمووان هاوبەشن لەم بۆ بكرێ كە یەكێتی ترسی لە دەستدانی پارێزگای سلێمانییه، نیشتمانەدا .هەروەها تێبینی زۆرمان لەسەر ماددەی شەشی پارتی پێیوایه كه هه‌ولێر و دهۆك ده‌باته‌وه ،خوێندنه‌وه‌ی ئێوه پڕۆژەی دەستوورەکە هەیە ،بۆیە ئێمە پێمانباشە لیژنەیەک بۆ ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان چییه؟ هەندێ دەستکاری تێدا بکات ،ئەو کاتە بخرێتە ریفراندۆمەوە ،رێكار :هەر الیەنێکی سیاسی پێگەی ج��ەم��اوەری خۆی بەاڵم هەرکاتێ بخرێتە ریفراندۆمەوە دەنگی پێدەدەین ،چونکە هەیە ،هەروەها پارتی و یەکێتیش هاوپەیمانی یەکترن و ئەوە زۆر گرنگە کە هەرێمی کوردستان ببێ بە خاوەنی دەستووری ماوەی چەند ساڵێکیشە پێکەوە فەرمانڕەوایەتی دەکەن ،بۆیە خۆی. پێموانیە کە یەکێکیان حەز بە دۆڕانی ئەوی دیکەیان بکات، لەالیەکی دیکەشەوە ئاکامی سەندوقی دەنگدان شەرم لەکەس پرس :هه‌ندێك ل ه یاساناسان باس لهوه ده‌كه‌ن كه مافی ناکات و پڕۆسەی دیموکراسی پتەوو بەهێزتر دەکات .ئێمە سه‌رۆك مەسعود بارزانییە خۆی كاندید بكاتهوه بۆ سەرۆكی خوازیارین هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد بەڕێوەبچێ و هەموو هەرێم ،هەڵوێستی ئێوە لەسەر سێبارە كاندید كردنەوەی الیەکیش ئەنجامەکەی پەسند بکەن. بارزانی چی دەبێ؟
*سەیارەیەكی تایبەت بە لەناوبردنی پێشكە و مێش و مەگەز ،لە جادە دەڕۆیی ،كەچی سەیارەكە سەرفی دەكرد و گزۆزەكەی دەتگوت دوو كەڵی بۆڕی پااڵوگەی نەوتە ،ئەو واڵتەی پیسدەكرد. (رۆڵی قەاڵچۆكردنی مرۆڤیش دەبینێ) *لە رێكالمی بەرنامەكانی كەناڵێكی سەتەالیتی تازەی خۆمان، بەرنامەیەكی هەیە تایبەت بە بەرهەمەكانی ناوخۆ ،لە یەكێك لە رێكالمەكانی دەڵێ»بۆ ئەوەی دۆندرمە بخۆین پێوستە دروستبكرێ. (پشتی mbcشكاندوە) *برادەرێك گوایە رۆژنامەنووس و موتەرجیمیشە لە نووسینێك (بشكل عامی) بە (شێوەیەكی ساڵ) ،تەرجەمە كردبوو ،یەكێكی كەش (الشاعر یحلق بسما) بە شاعیر بە ه��ەواوە تراشی دەكرد وەرگێڕابوو. (راوەستاوە لەو بانە دەستی لە كەمەرناوە) (واگف علی فوگ ستح مخال ایدا هیچی) *پ��اش ئ��ەوەی پ��ەرواز لە ئ��ارب ئایدڵ دەرك��را و هەموومان ئۆخەمانكرد و كەسی دیكە لەمەو دوا سەیری ئەو كەناڵە ناكات، برادەرێكی موعارەز لە فەیسبووك نوسیویەتی ،پەرواز پارتی هەوڵی بۆ دەدا ،دەیانەوێ لەوەش دوو پەرواز هەبێ ،یەكیان دەسەاڵت و ئەوی دی موعارەزە بێ. ( یاهال باقلیم كردستان عیراق) *پاش ئ��ەوەی مالكی بۆ كۆبوونەوەی ئاسایی ئەنجووومەنی وەزیرانی عیراق هاتە هەولێر و پێشتریش لە بەسرە و موسڵ و كەركووك كۆبوونەوەی دیكەی كردووە ،كە بڕیاری داوە هەر جارە لە شارێك بی بەستێت ،راگەیاندەكانی ئێمە هەریەكەیان بە جۆرێك شتی بۆ دروستكردبوو. (هەزار كەناڵی راگەیاندن ئیش بكات لە بێ هەواڵی بوختانیش دەكەن)
پرس :راپرسییە نافەرمییەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە پارتی یەكەم و گۆڕان دووەم و یەكێتی دەبێتە حزبی سێیەم ،تۆ پێتوای ه ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان نه‌خشه‌ی سیاسی هه‌رێم ده‌گۆڕێ؟ رێكار :راپرسی جۆراوجۆر ئەنجام دراون ،گوێشمان لە ئەنجامی سەیرو سەمەرە بووە ،بۆیە ناتوانرێ پشتیان پێببەسرێ. لەوانەیە هەڵبژاردن رێژەی دەنگی الیەنەکان بگۆڕێ ،بەاڵم بە دووری دەزانم ئەم هەڵبژاردنە بتوانێ نەخشەی سیاسی هەرێم بگۆڕێ ،چونکە پێشتر ئاماژەم پێکرد کە هێزە سیاسیەکان پێگە و جەماوەری خۆیان هەیە ،ئەگەر بەرزی و نزمیش هەبێ، ناگاتە رادەی پوکانەوەو بێبەشبوون و دۆڕان.
زۆر ئاساییە کە رێزدار کاک مەسعود بارزانی خۆی کاندیدا بکاتەوە، پێشمانوایە دەیباتەوە بە دووری دەزانم ئەم هەڵبژاردنە بتوانێ نەخشەی سیاسی هەرێم بگۆڕێ، ئەگەر بەرزی و نزمیش هەبێ ،ناگاتە رادەی پوکانەوەو بێبەشبوون و دۆڕان
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 180
2013/6/11
5
هاتنەوەی مالكی و دەسپێكردنەوە لە خاڵی سفر ئا :پرس
دوایین کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە هەولێر
كە ئەو جارەیان مالكی دەی��ەوێ بە یەكجارەكی كێشەكان چارەسەر بكات و چیتر بارودۆخەكە بە هەڵپەسێردراوی نەهێڵێتەوە ،بەاڵم دەكرێ لە ئێستاوە پێشبینی بۆ ئەنجامی ئەو هاتنەی بكەین و بڵێین دیسانەوە رێككەوتنێكی حەوت خاڵی لە نێوان هەرێم و بەغدا مۆركراو بەپێی ئەو رێككەوتنە، حكومەتی ناوەند پارەی كۆمپانیاكانی نەوت دەدات و كێشەی پێشمەرگە بەالدا دەخرێ و یاسای نەوت و گازیش هەموار دەكرێتەوە گرفتەكان چارەدەبن، بەاڵم وەكو گوتم هەموو ئەوانە سیناریۆن و هیچی نوێ ناخنەوە جگە لە بازارگەرمكردنی ئیعالمی و واپیشاندانی خەڵك كە ئیتر كێشە نەماوە هەموو شتێك كۆتایی هات ،بۆیە وابزانین ئاریشەكان بە الداخراون بەهەڵەداچوین. هاوكات مالكی دەشەوێ بە رای گشتی رابگەێنێ كەوا ئەوە جاری دووەمە ئەو دێتە هەرێمی كوردستان و دوو دەسپێشخەری ك��ردووە ،كەواتە ئەوەی لەسەر شانی بوو ئەنجامی داوە ئێستا تۆپەكە لە گۆڕەپانی هەرێمی كوردستانە ،وەك تاوانباركردنی هەرێم بەوەی لە یەكالكردنەوەی گرفتەكان جدی نییە ،بەڵكو مەبەستی ئەوان زیاتر هێشتنەوەی كێشەكان جێگیركردنی بارودۆخەكەیە وەك ئەوەی كە هەیە ،تاكو بیانوی جیابوونەوەیان هەبێ و ئەواش وا لێبكات كە رای گشتی عەرەبی دژی كورد بەكاربێنێت ،لە پێناو زیاتر تەگەرە تێخستنی هەر هەوڵێكی جیابوونەوە لە الیەن كوردەوە ،بۆیە سەركردایەتی كورد و بەتایبەتی سەرۆكی هەرێم پێدەچێ لەوە تێگەیشتبێ بۆیە بەتایبەتی سەرۆكی هەرێم دەمێكە تەركیز لەسەر خودی مالكی دەكات لەوەی ئاگاداری بكاتەوە كە كورد كارتی هەیە گەر بەكاری بێنێ. ئێستا پرسیار ئەوەیە ئایا كاتی ئەوە نەهاتوە كورد دوا كارتی خۆی راكێشێت و بڕیاری چارەنووس سازانەی خۆی بدات و لە سەرئێشە و ژانەی منداڵبوونەی خۆی نەجاتبدات؟ یا جارێ بابەتەكە پەیوەستی گۆڕانكاریەكانی هەرێمایەتیەو چاوەڕێی زیاتر ئاڵۆزبوونی رەوش��ی توركیاو بەالداكەوتنی سوریا و تەقینەوەن لە ئێران ،چونكە ئاشكراییە دورستبوونی ناسەقامیگیری و سەرقاڵی ئەو واڵتانە بەكێشەی ناو خۆییان وایانلێدەكات نەپڕژێنە سەر پرسی هەرێمی كوردستان و زیاتر بە خەمی ئ��ازاری خۆیاندا بكەون ،هەموو ئەو پرسیارانە لە داهاتوودا بەڕونی وەاڵم دەدرێنەوە ،بەاڵم ئەگەر و خوێندەوەكان گشتیان لە بەرژەوەندی كورد دەبن.
پێشوازیکردن لە مالیکی لەالیەن سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکوومەتەوە
ئەمجارەش مالكی هاتەوە بۆ هەولێر ،پاش دروسكردنی ئەو كەشە هستریاو پڕ لە نائومێدیە و نانەوەی پشێوی سیاسی و كوشتنی بازار و هەڕەشە و هەرەشە كاری ،پێدەچێ دیسان یاریەكە لە خاڵی سفرەوە دەسپێبكات و مالیكی بیەوێ كاتێكی دیكەی زیاتر بەو جۆرە هێنان و بردن و شێر و رێوی هێنانەوە بكوژێ ،گەرچی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە لێدوانكێدا دەڵێ ئەم جارە دوا هەلە بۆ مالیك و دەرفەت نەماوە ،بەاڵم وێناچێ كێشەكە هێندە بە ئاسانی و سادەیی بە بنەست بگات و دۆ و دۆشاو تێكەڵ بێت. فلمی دەستی دستیپێكردن كورد لە الیەن حكوومەتی ناوەندی عیراق مێژوویەكی دوور و درێژی هەیە و لەو ساتەوەی بەریتانیا پاشەكشەی بەهێزەكانی كرد لە عیراق و مەلیكێكی لە ئوردنەوە بۆ هێنا ،دواتریش سەر پێكەوتنی ئەو دەسەاڵتەو خۆگرتنی و بناغەداكوتانی لە رووی بنەمای دەوڵەتەوە ڕاوەدوونانی كورد و گەمەكردن بەهەست و كات و درێژكردنەوەی وادەكانی ئاشتی و پێدانی پەیمان و وادەی فشۆڵ ،هەمیشە كورد بۆتە كەرستەیەكی باشی یاریكردن لە الیەن عەرەبە شۆڤێنیەكان و لە پێناو بیری تەسكی نەتەوەیی و بەهۆی ئەو باوەڕە گاڵو و نەگریسەی هەیانە لە ئومە عەرەبییە واحدە زاتە ریسالە خالیدە ،هەوڵیانداو سود لە سۆز و نەرمی نواندی كورد وەرگرن و دواتریش گورزی كوشندەی لێبدەن. گەورەترین ئەو دەسبادان و پاشقولگرتنەی حكوومەتی عیراقی لەسەردەمی بەیاننامەی 11ی ئادای 1970بوو ،كاتێك بەپێی پەیماننامەیەكی دانپیانراو هەموو مافە كەلتوری و رۆشنبیری و كۆمەاڵیەتیەكانی كوردی چەسپاند ،كەچی هەر هێندە تا خۆیگرتەوە و چەك و تفاقی لەالیەن شەریكە هاوبەشەكانی بۆ هات ،دەستیكرد بە بادانەوە لە قەرارەكانی و كەوتەوە وێزەی كورد و شەڕێكی ماڵوێرانكار و سەرجەمی لەگەڵ ئێمە دەستپێكرد. ئێستاش مالكی دەیەوێ لە هەمان رێگاوە كات بە كورد بكوژێ و ماوەیەكی دیكە بە مۆركردنی چەند رێكەوتنێكی ساختە، كاتەكە بەڕێبكات و پاشان دیسانەوە هەاڵیەكی دیكەی سیاسی و ئابووری دورستكاتەوە و ئنجا بگەڕێتەوە هەولێر و رێكەوتنێكی دیكە ئیمزا بكات. ئەمجارەیان پێش ئەوەی بێت رایگەیاند كە لەواڵتی عیراق هیچ شتێك نییە بەناوی مافی چارەی خۆ نووسین ،ئەوەش وەك هەڕەشەكردنێكی ناڕاستەوخۆ بۆ كورد و كیانە سیاسیەكەی كە هەرگیز بیر لە دەوڵەت نەكەنەوە ،راگەیاندنی ئەو پەیامەی مالیكی پێش ئەوە دێت ،وەكو وەاڵمێك بوو بۆ لێدوانەكانی سەرۆكی هەرێم كاتێك گوتی» ئەم هەلە دوا هەلە لەبەردەم مالكی ،ئەوەش ئاماژەیەك بۆ نیەتی ئەنجامنەدانی هیچ كارێك لە پێناو چارەسەركردنی كێشە بە بنبەست گەیشتوەكان و خۆدزینەوە لەو بەڵێنانەی كە پێشتر داویانە. مانەوەی هەرێمی كوردستان بە عیراقەوە هەمیشە ئەو كێشانە بەدوای خۆیدا دەهێنی و هەرگیز چارەسەری نابێ ،بەتایبەتی كە كورد ئەزموونێكی زۆر تاڵی هەیە لەگەڵ ئەو واڵتانەی پێەوە لێكنراوە و بەزۆر دابەشكراوە ،وەكو ئێران و تركیا و سوریا ،بۆیە تا ئەو واڵتە دابەشنەكرێ چارەسەر نابێ ،ئەمڕۆ كە پرسی نەوت لە ئارادایە دەسەاڵتی كوردی توانیویەتی بەهۆی دیبلۆماسیەت و پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكان كۆمپانیاكانی وەك ئیكسۆن مۆبیل و تۆتاڵ بهێنێتە ئێرە تاكو كاری وەبەرهێنان بكەن ،كاری جیابوونەوەی ئاسانتركردووە ،بەو مانایەی لەمەو دوا هەرێمی كوردستان سەرچاوەی دارایی سەربەخۆی دەبێ و هیچی تر پێویستی بەوە نییە مانگانە میزانیەی لە حكوومەتی ناوەندیەوە بۆ بێت ،جگە لەوەش ئەگەر جاران كورد بیری لە سەربەخۆی بكردایەتەوە هیچ واڵتێك ئامادەنەبوو خۆی لەو كێشەیە بەخاوەن بكات ،بەاڵم ئێستا لەبەر بەرژەوەندی خۆیان ئامادە نابن دەسبەرداری داهاتیان ببن. ئێستا گەرچی رەنگە رەوشەكە وا خوێندنەوەی بۆ بكرێت
ئێستاش مالكی دەیەوێ لە هەمان رێگاوە كات بە كورد بكوژێ و ماوەیەكی دیكە بە مۆركردنی چەند رێكەوتنێكی ساختە ،كاتەكە بەڕێبكات و پاشان دیسانەوە هەاڵیەكی دیكەی سیاسی و ئابووری دورستكاتەوە و ئنجا بگەڕێتەوە هەولێر و رێكەوتنێكی دیكە ئیمزا بكات. ئەمجارەیان پێش ئەوەی بێت رایگەیاند كە لەواڵتی عیراق هیچ شتێك نییە بەناوی مافی چارەی خۆ نووسین ،ئەوەش وەك هەڕەشەكردنێكی ناڕاستەوخۆ بۆ كورد و كیانە سیاسیەكەی كە هەرگیز بیر لە دەوڵەت نەكەنەوە
6
ژماره 180
www.lawanikurdistan.com
2013/6/11
لە دیمانەیەكی تایبەتدا لەگەڵ هەفتەنامەی پرس ،جێگری بەرپرسی مەڵبەندی شەشی سۆرانی یەكێتی ،سەبارەت بە هەڵبژاردنەكان دەڵێ« :ئێمه هەمیشه پێمان وایه هەڵبژاردن سەنگی مەحەكەو هەمیشەش لەگەڵ دەستاودەست كردنی دەسەاڵتین له رێگەی سندوقی دەنگدانەوه ،پرۆسەی دیموكراسیش لەكوردستان لەرێگەی هەڵبژاردنەوه قۆناغێكی مەزنی بڕیوەو جارێكی دیكه ناگەڕێتەوه دواوه ،بەڵكو بەرەو پێشەوه دەچێت ».هەروەها باس لە پرسی دەستوور و رۆڵی ئێران لە جێگرتنەوەی تاڵەبانی و ئاستی جەماوەریی یەكێتی دەكات. دیمانه :پرس
بێكه‌س حه‌م ه قادر ،جێگری به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی 6ی سۆرانی (ی .ن .ك):
پارتی چۆن بیر ده‌كاته‌و ه ئازاده ،ب ه پێی ئه‌و پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم، سه‌رۆك بۆی هه‌ی ه دوو خول خۆی هه‌ڵبژێرێت پرس :لە یادی شۆڕشی گواڵن ،سه‌رۆك مەسعود بارزانی ئاماژەی بەوەدا كە دەستوور ناگەڕێتەوە پەرلەمان و دەبێ راپرسی لەسەر بكرێ ،رای ئێوە وەك یەكێتی لەو بارەوە چییە؟ بێكه‌س حه‌مه قادر :له‌و رۆژه‌ی ك ه كاك مه‌سعود بارزانی ئه‌و وتاره‌ی دا ،دیاره وه‌ك سه‌رۆكی پارتی له‌وێ قسه‌ی كرد ،ئهوه ماف خۆیه‌تی چۆن قسه ده‌كات و چۆن رای خۆی ده‌ڵێ .بۆ مه‌سه‌له‌ی راپرسی له‌سه‌ر ده‌ستور ،دیاره ئێستا نه‌ك گرفته، به‌ڵكو بۆته كێشه‌ش ،ئێمه ل ه گه‌ڵ رای سه‌ركردایه‌تین كه دواتر چۆن رێكده‌كه‌وێ له‌سه‌ری.
پ :وابڕیارە هەر سێ هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم و پەرلەمان و ئەنجوومەنی پارێزگاكان پێكەوە بكرێ ،یەكێتی چۆن لەم هەڵبژاردنانە دەڕوانێ؟ بێكه‌س حه‌مه قادر :ئێمه هه‌میش ه پێمان وایه هه‌ڵبژاردن سه‌نگی مه‌حه‌كه‌و هه‌میشه‌ش له‌گه‌ڵ ده‌ستاوده‌ست كردنی ده‌س��ه‌اڵت��ی��ن ل��ه رێ��گ��هی سندوقی ده‌ن��گ��دان��هوه ،پرۆسه‌ی دیموكراسیش له‌كوردستان له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه قۆناغێكی مه‌زنی بڕیوه‌و جارێكی دیك ه ناگهرێتهوه دواوه ،به‌ڵكو به‌ره‌و پێشه‌وه ده‌چێت.
پرس :واباڵوكرایەوە ،كە پارتی وەك فشار بۆ سەر یەكێتی پرس :ئەگەر هاتوو دەستوور خرایە راپرسییەوە ئایا یەكێتی بڕیاری داوە كە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكان هاوكات بێ لەگەڵ دوو هەڵبژاردنەكەی تر ،خوێندنەوەی وای بۆ دەكرێ دەنگی پێدەدات؟ بێكه‌س حه‌م ه قادر :وه‌ك گوتم ئێمه له‌گه‌ڵ رای سه‌ركردایه‌تین ،كە یەكێتی ترسی لە دەستدانی پارێزگای سلێمانی هەیە، وەاڵمی ئێوە چییە لەو بارەوە؟ دیاره سه‌ركردایه‌تیش له‌سه‌ر سازانی نیشتمانی كۆكه. بێكه‌س حه‌م ه قادر :یه‌كێتی نه‌ك ترسی له هه‌ڵبژاردن نییه، پرس :هه‌ندێك ل ه یاساناسان ئاماژ‌ه بهوه ده‌كه‌ن كه مافی به‌ڵكو هه‌میشه له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنه‌و ترسیشی لهوه نییه ئاخۆ سه‌رۆك مەسعود بارزانییە خۆی كاندید بكاتهوه بۆ پۆستی ده‌نگه‌كانی كه‌م ده‌كه‌ن یان زیاد ،گرنگ ئه‌وه‌ی ه ئه‌و ئازادی و سەرۆكی هەرێم ،پارتیش له‌مڕوه‌وه سووره ،هەڵوێستی ئێوە دیموكراسیه‌ی له‌كوردستان هه‌ی ه ته‌كانێكی دیكه‌ی پێ بدرێت و هه‌موو المان ب ه یه‌ك خیتابی سیاسی بۆ ده‌ره‌وه‌و ناوه‌و‌ه لەسەر سێبارە كاندید كردنەوەی بارزانی چی دەبێ؟ بێكه‌س حه‌مه ق��ادر :پارتی چۆن بیر ده‌ك��ات��هوه ئ��ازاد‌ه پرۆسه‌ی دیموكراسی به‌ره‌و پێشتر ببه‌ین و جوانی بكه‌ین. له‌وه‌ی بیه‌وێ موماره‌سه‌ی حیزبایه‌تی بكات ،به پێی ئه‌و پرۆژه‌ی ده‌ستوری هه‌رێم ،سه‌رۆك بۆی هه‌ی ه دوو خول خۆی پرس :راپرسییە نافەرمییەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە پارتی هه‌ڵبژێرێت ،هێشتا دوا بڕیاری بارزانی سه‌باره‌ت به خۆ كاندید یەكەم و گۆڕان دووەم و یەكێتی دەبێتە حزبی سێیەم ،بەرای كردنه‌و‌ه یه‌كالیی نه‌بۆته‌وه .بۆی ه من هیچ كۆمێنتێكم لهبارهی ئێوە كێرڤی یەكێتی لە هەڵبژاردنەكان چۆن دەبێ و پێشبینی دەكەن چەند كوسی بێنن و حزبی چەندەم بن؟ ئه‌وه‌وه نییه. بێكه‌س حه‌مه قادر :من بڕوام ب ه هیچ راپرسیه‌ك نییه ل ه پ��رس :دەنگۆی ئ��ەوە هەیە كە یەكێتی داوای ك��ردووە كوردستان ،دوایی كێ ئه‌و ژماره‌ی داوه‌ته ئێوه ك ه ئێمه حزبی هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێم بۆ چەند مانگێك دوابكەوێ ،چونكە سێیه‌مین و ل ه كوێو‌ه هه‌موو پرۆسه دیموكراسیه‌كان یه‌كێتیی وەك دەوترێ یەكێتی نایەوێ لەالیەك بە لیستی جیا بەشداری ده‌نگی له كه‌می بووه ،ئه‌و رۆژه‌ی كه هه‌ڵبژاردن كرا ،قس ه ل ه بكات و ملمالنێ بكات ،هاوكات بانگەشە بۆ كاندیدی پارتیش دوا ئاكامی ده‌كه‌ین ،ك ه ئێم ه له الی خۆمانه‌و‌ه پێمان وایه ب ه پێی خوێندنه‌وه‌ی خۆمان ل ه پێشی هه‌ر پێشه‌وه ده‌بین. بكات بۆ پۆستی سەرۆكایەتی ،خوێندنەوەی ئێوە چییە؟ بێكه‌س حه‌م ه قادر :یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان پرۆژه‌و به‌رنامه‌ی سیاسی خ��ۆی هه‌یه ،ئ��ه‌و كاته‌ی ب ه ت��ه‌واوی پرس :دەوترێ لە غیابی تاڵەبانی دا ،وەزعی یەكێتی لە یه‌كالده‌بێته‌وه چ��ۆن ب��ه‌ش��داری له ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌كه‌ین ،هەڵبژاردنەكان باش نابێ ،ئایا غیابی تاڵەبانی كاریگەری لەسەر جەماوەری یەكێتی كردووە؟ سه‌ركردایه‌تی بڕیاری خۆی ده‌دات.
بێكه‌س حه‌م ه قادر :غیابی تاڵه‌بانی بۆ كوردیش كاریگه‌ری هه‌یه ل ه چ��وار چێوه‌ی ف��ه‌زای سیاسی ،ئه‌گه‌ر بۆ دواوه بگه‌رێیه‌وه ،ده‌بینیت غیابی س��ه‌رۆك مام ج��ه‌الل ،چهنده كاریگه‌ری له‌سه‌ر عێراقی ئه‌مرۆ هه‌بووه ،له‌وه‌ی مام جه‌الل لێر‌ه نییه ،یه‌ك رۆژ ئه‌م عێراقه ئۆخه‌ی له‌خۆی نه‌كردووه، به‌اڵم ئهوه مانای وانییه جه‌ماوه‌ری یه‌كێتیی ته‌نها به‌بوونی سه‌رۆك مام جه‌الل ده‌نگ بده‌ن ،بڕوام وای ه جه‌ماوه‌ری یه‌كێتی به گڕوتینی زیاتره‌و‌ه به‌ره‌و سندووقه‌كانی ده‌نگدان ده‌رۆن و بگره له غیابی مام جه‌الل یه‌كێتییه‌كه‌یان به به‌رزی و گه‌وره‌یی ده‌هێڵنه‌وه‌و له‌جاران باشتر ده‌یپارێزن. پ :باس لەوە دەكرێ كە ئێران لە هەوڵی جێگرتنەوەی تاڵەبانی دایە بۆ سكرتێری یەكێتی و پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق ،سەردانەكانی هێرۆ خان و دكتۆر بەرهەمیش بەو ئامانجە لێكدەدرێتەوە ،رای ئێوە لەو بارەوە چییە؟ بێكه‌س حه‌م ه قادر :ئێم ه وه‌ك یه‌كێتیی حزبێكی سیاسی گه‌وره‌ی ناوچه‌كه‌ین ،دیدگاو ئامانجی رونمان هه‌یه‌و هیچ هێز و الی‌نێكی ناتوانێ ل ه به‌رژه‌وه‌ندی خۆی یه‌كێتیی ئاراسته بكات، به‌ڵكو ته‌نها یه‌كێتیی ه چۆنی بوێت بۆ پاراستنی ده‌ستكه‌وته‌كان ئاوا ده‌كات. پرس :دەوت��رێ كۆسرەت رەسوڵ بۆ سكرتێری یەكێتی و دكتۆر بەرهەم بۆ سەرۆك كۆماری عێراق ،ئەم سیناریۆ تاچەند لەبەرنامەی یەكێتی دایە؟ بێكه‌س حه‌م ه قادر :ئهوه جگ ه ل ه قسه‌ی میدیاكان ،شتێكی دیكه نیه له ئارادابێت ،بۆی ه هیچ كۆمێنتێكم له‌و باره‌یه‌و‌ه نییه. پرس :دوای باڵوبوونەوەی وێنەكانی س��ەرۆك تاڵەبانی، جەماوەری كوردساتان دڵخۆش ب��وون ،بەس ئەو گوومانە دروست بوو كە بۆچی بە ڤیدیۆ نیشان نەدرا ،یان پەیامی نەبوو ،روونكردنەوەی ئێوە چییە لەو بارەوە؟ بێكه‌س حه‌مه قادر :باڵوبوونه‌وه‌ی وێنه‌كانی سه‌رۆك مام جه‌الل ،هه‌موو الیه‌كی دڵخۆشكرد ،ب ه باشتربوونی ته‌ندروستی مام ،ڤیدیو و په‌یامیش ده‌بێت و كاتی خۆی ده‌وێت .چونك ه ئێستا عێراق و ناوچه‌كه‌و كوردیش پێویستیان ب ه گه‌ڕانه‌و‌ه مامه بۆ راگرتنی ئه‌و ته‌نگ و چه‌ڵه‌مه‌ی باڵی به‌سه‌ر عێراقدا پۆشیوه.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 180
2013/6/11
7
چیرۆكی كچ ه كوردێك ل ه دیسكۆیه‌كی جۆرجیا زیره‌ك عه‌بدوڕه‌حمان
لەگەڵ ماڵئاوایی کردن لەڕۆژ و هاتنی ئێوارە ،دوای نان خواردن وەکو هەموو گەشتیارێک بەرەو شەقامی (ڕوستاڤێلی) بەڕێ کەوتم،بڕیاری چوونم بۆ یەکێک لەدیسکۆکان هەرگیز ڕێکەوت نەبووەو بەرنامە بۆ داڕێژراوو بوو ،بەو پێیەی لەهەرێمی کوردستان هیچ دیسکۆیەک و یانەیەکی شەوانە نییە تاکو مرۆڤ شەوانە کاتێکی خۆشی تێدا بەسەر بەرێت ،بۆیە منیش وەکو هەموو ئەو گەنجانەی سەفەری دەرەوەی واڵت دەکەن بۆ گەشت و سەیران ،یەکێک لەو شوێنانەی دامنابوو بچم دیسکۆ بوو،شەقامی ڕوستافێلی شەقامێکی پڕ جم و جۆڵی شاری تبلیسی پایتەختی وواڵتی جۆرجیایە ،شوێنێکی ناسراویشە بەالی ئەو کەسانەی سەردانی ئەو وواڵتەیان ک��ردووە ،لە کۆاڵنێکی ئەو شەقامەو‌ه پێش ئەوەی بگەیتە پردێکی دوور ماوە کە ئەستەمە بتوانیت بەپێ بیبڕیت چەند دیسکۆیەک و یانەیەکی شەوانە لەکاتژمێر دەی شەوەوە جمەیان دێت و بە ڕووی گەنجانی ئەو وواڵتەو گەشتیاراندا دەکرێتەوە ،من بۆخۆم پێشتر سەردانی دیسکۆکانی ئەستەنبوڵم کردووە ،لەوێ هەرگیز هەستم بەئارامی نەکردوەو هەمیشە لەدڵەڕاوکێدا ژیاوم ،بەاڵم دیسکۆکانی جۆرجیا مرۆڤ هەست بە بوونی ئاسایش دەکات، بەو پێیەی بەردەوام پۆلیسی ئەو وواڵتە چاودێری ئەو شوێنانە دەکات. لەگەڵ چوونە خ��وارەوەم بە قادرمەی دیسکۆکە کەسێک بەگەرمی پێشوازی لێکردم و بردمی بۆ سەر یەکێک لەمێزەکان، هەر دوای یەک خوولەک یەکێک لەگارسۆنەکان (گارسۆن ئەو کەسەیە کە لەدیسکۆکاندا کاری خزمەتگوزاری دەکات) هاتە الم، مینۆیەکی خستە بەردەستم کە بریتی بوو لەو خواردنەوانەی ل��ەو دیسکۆیە هەیە ،دوای داواک���ردن و چاوگێران بەناو دیسکۆکەدا کچێکی بەرگ سپی کەمێک قەڵەو لەسەر یەکێک لەمێزەکان لەگەڵ چەند کچێکی دیکە دانیشت بوو ،لەو وواڵتەدا ناتوانیت بەهەموو کەسێک بڵێیت لەشفرۆش ،چوونکە بەشێکی زۆریان بڕوایان بە بەسەر بردنی کاتێکی خۆش هەیە ،بەهێمی چاوەکانم بەڕووی خەڵکی ناو دیسکۆکە داخست ،هێندەی نەبرد یەکێک لەگۆرانیە کوردییەکانی گۆرانیبێژەکانی باشوور کەوتە
ئیش و بەشێک لەکچان و ئەوانەی لەناو دیسکۆکەدان سەمایان دەکرد ،بیستنی گۆرانیەکی کوردی لەو شوێنە دەبێتە مایەی ئارام بوونەوەی دەروون و هەستێکی خۆش دەدات بەمرۆڤ، هەر بۆیەش چەند کوڕێکی کوردستان کە بۆم دەرنەکەوت خەڵکی کام شارن لەسەر مێزەکانیان هەستان و هەڵپەڕکێیەکی کوردی جوانیان ئەنجام دا ،منیش هەر وەکو ئەوان دەستم گرت و پێکەوە دەستمان کرد بەهەڵپەڕکێ ،هەر لەوکاتەدا کچە بەرگ سپیەکەی سەر مێزەکەی ناو دیسکۆکە هاتە دەستمەوە، لەگەڵ ئێمەدا دەستی کرد بەهەڵپەڕکێ ،بۆ من جێگەی سەرنج بوو کە چۆن ئەم خاتوونە لەم وواڵت��ەدا فێری هەڵپەڕکێی کوردی بووە؟ ئاخۆ نمایشی هەڵپەڕکێی ئێمە هێندە جیهان ناسیویەتی؟ بێ هیچ شتێک دەستیم گرت و بەردەوام بووین لەهەڵپەڕکێ ،دوای تەنها چەند ساتێک ووشەیەکی گووت و یەکێک لەو کوڕانەی لەدەستمدایە گووتی «ئەو کچە لەگەڵ تۆ قسە دەک��ات» .منیش بێ هیچ مەبەستێک ڕووم تێی کرد ،ڕستەیەکی ووت ،لەبەر دەنگی بەرزی گۆرانیەکە تەنها ئەوەندە تێگەیشتم کە ووشەیەکی کوردی بەزاردا هات ،منیش بەزمانی ئینگلیزی وەاڵمم دایەوەو ووتم بەڵی من کوردم و ئەمە هەڵپەڕکێی کوردیە،زۆر جەریئانەو کوردیەکی پەتی گووتی بەڵێ دەزانم منیش کوردم ،لەوکاتەدا ڕاچڵەکیم ،کە چۆن کچە کوردێک لەکوردستانەوە بەو هەموو کەپتەوە توانیویەتی بێتە ئەم وواڵتەو لەدیسکۆکاندا کات بەسەر بەرێت؟ دوای تێڕامانێک گووتم خۆشحاڵم ،تۆ کوردی کام شاری کوردستانی؟ لەوەاڵمدا گووتی دوایی پێت دەڵێم. هەریەک لەئێوە چ هەستێکتان دەبێت کاتێک تووشی حاڵەتێکی وا دەب��ن؟دوای کۆتایی هاتنی گۆرانیەکە ئێمەش کۆتایمان بەهەڵپەڕکێکە هێناو چووینەوە شوێنی خۆمان، بەاڵم ئەو دانەنیشت و لەگەڵ گۆرانیەکی پۆپی بیانی کەوتە سەماکردن ،منیش چرکەیەم لە ساڵێک لێ دەڕوات و دەمەوێت بێتە سەر مێزەکەم و چیرۆکی ژیانی خۆیم بۆ باس بکات ،کە ئاخۆ چی ئەوی هێناوەتە ئەو مەملەکەتە .دوای سەماکردنێکی زۆر چوویەوە سەرمێزەکەی خۆی ،منیش چەند جارێک بۆم
ڕوان��ی ،ب��ەاڵم ئەو وەک��و شتێک زۆر الی گرنگ نەبوو ئەو بابەتەم بۆ باس بکات ،بۆیە بەشێوەیەکی ب��ەردەوام کوڕ و پیاو دەچوونە سەرمێزەکەی و ئەویش بەهەمان شێوە دەچووە سەر مێزی میوانانی دیسکۆکەو پێکی ویستی و خواردنەوەکانی دیکەی بەپێکەنینێکەوە کەبەئاشکرا دەردەکەویت ڕووکەشە، لەگەڵیان هەڵدەدا. ئەو شەوە کۆتایی هات و من نەمتوانی بەهیچ شێوەیەک لەگەڵی بدوێم،شەو دوای گەڕانەوەم بۆ شوێنی حەوانەوەکەم، هەر لە بیرکردنەوەی ئەو کچەدا بووم ،کە ئاخۆ دەبێت چ هۆکارێک وای کردبێت ئەم کچە سەرگەردان ببێت و ڕوو لەم وواڵتە بکات؟ بۆ بەیانی چووم و لەچەند کەسێکم پرسی ،تاکو چیرۆکی ژیانی ئەم کچەم بۆ بەیان بکەن ،بەاڵم هەریەکەیان بەشێوازێک باسیان دەکرد ،وەکو ئەوەی ئەو نەیەوێت بیناسن، هەر بۆیەش لەالی هەریەکەو پێناسەیەکی بۆ خۆی کردووە .ئەو ڕۆژە ئێوارە هات و دوای نان خواردن جارێکی دیکە گەڕامەوە بۆ هەمان دیسکۆ ،بەاڵم ئەمجارەیان نەک بەئامانجی بەسەر بردنی کاتێکی خۆش ،بەڵکو بەئامانجی وەرگرتنی زانیاری لەسەر ئەو کچەو چۆنیەتی بەسەر بردنی ژیانی لەو وواڵتە. هەرچۆنێک بێت لەگەڵ کەسێکدا چەند پرسیارێکمان لێ کرد. لەسەرەتادا ئەو گووتی «من باوکم ئێرانیەو دایکیشم عێراقیەو تەنها چەند جارێک سەردانی شارەکانی هەرێمی کوردستانم کردوەو زۆر لەکوردستان نەماوەتەوە» .بەتەواوی بۆم دەرکەوت کە ئەم کچە کوردە لەشفرۆشی دەکات لەپێناو پەیداکردنی پارە ،هەر بۆیەش گووتی «من یەک کاتژمێر لەگەڵ کەسێکدا دەمێنمەوەو لەبەرامبەریشدا ١٠٠دۆالی لێ دەسەنم». هەرچۆنێک بێت لەم دیدارەدا توانیم تەنها ئەوەندە زانیاریەی لێ بەدەست بهێنم چونکە دیار بوو نەیدەویست زانیاری بدات لەسەر خۆی. تێبینی :هەر ڕێکخراوێکی کۆمەڵی مەدەنی ویستی هاوکاری ئەم کچە بکات بۆ گەڕانەوە بۆ سەر ژیانی ئاسایی ئەوا دەتوانین ناونیشانی ئەو دیسکۆیەی بدەینێ کە ئەو کچە سەردانی دەکات.
دیسکۆیەک لە شاری تبیلیسی ،پایتەختی جۆرجیا
8
ژماره 180
www.lawanikurdistan.com
2013/6/11
ئه‌وانه‌ی به‌پار ه ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌اڵم به‌ڕۆح هه‌ژارن د.ساالر باسیره
زۆرن ئه‌وانه‌ی به پاره ده‌وڵه‌مه‌ندن به‌اڵم به رۆح هه‌ژارن ده‌وترێ مرۆڤ له‌سێ چاو پێكهاتوه كه بریتین له‌جه‌سته‌و له‌رۆح .چاوی سێیه‌میش ئه‌وه‌یه بتوانێت ئه‌و دوو الیه‌نه گرنگه‌ی تر ،به‌واتا جه‌سته‌و رۆح یه‌كبخات بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤ ناخی خۆی بدۆزێته‌وه .زۆربه‌ی مرۆڤه‌كان ته‌نیا جه‌سته‌ی ڕوكه‌شی خۆیان ده‌بینن و ته‌نیا بایه‌خ به‌الیه‌نه ڕوكه‌شه‌كانی جه‌سته ئه‌ده‌ن ،به‌اڵم الیه‌نه رۆحیه‌كانی خۆیان نابینن .زۆرانێك هه‌ن هه‌موو فه‌لسه‌فه‌ی ژیانیان ته‌نیا له‌پاره‌دا ده‌بینن ،كۆیله‌ی م��ادده‌ن ،كه‌موكوریه سایكۆلۆژی وكه‌سایه‌تیه‌كانیان به‌ڕێگای پ��اره‌و س��ه‌روه‌ت و سامانه‌وه ده‌شارنه‌وه ،هه‌روه‌ها به‌كورسی ده‌سهاڵتیش .به‌شێكی زۆری ئه‌م مرۆڤانه به‌رگه‌ی كێشه رۆحیه‌كان ناگرن و له جه‌وهه‌ردا به‌خته‌وه‌رنین .تێناگه‌ن كه جه‌وهه‌ر له ڕواله‌ت گرنگتره .تێناگه‌ن بوون به‌كۆیله‌ی پاره‌و كردنه قوربانی كاته به‌نرخه‌كانی ژیان ته‌نها بۆ ته‌راكوم كردنی سه‌روه‌ت و سامان و بوونه دیلی پاره له راستیدا واتای هه‌ژاریی ماددی و رۆحیش ده‌به‌خشێت له‌ژیانی مرۆڤه‌كه‌دا با ده‌وڵه‌مه‌ندیش بێت به‌ماده .دیارده‌یه‌ك نه‌خۆشی پاره‌و مادده‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه .زۆربه‌ی ئه‌مانه ڕه‌زیل ده‌ژین ،كه‌واته ئه‌و مرۆڤه ده‌وڵه‌مه‌نده‌و كه‌چی به‌پاره هه‌ژار ده‌ژی و به‌رۆحیش هه‌ژار ده‌ژی. كه‌واته كه‌سێكی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌هه‌ژاری ده‌ژی ،چونكه به‌رده‌وام له هه‌ولی ئه‌وه‌دایه سامانه‌كه‌ی گه‌وره‌تر بكات .ژیانی ده‌بێته ژیانی پارێزگاریكه‌ر له‌پاره‌كانی و له‌خۆڵ و به‌ردی موڵكه‌كانی. دیارده‌یه‌ك كه هه‌رگیز ناكرێ له‌سه‌ر حیسابی ئه‌ندامه‌كانی تری كۆمهڵ نه‌بێت .په‌الماری بێره‌حمانه بۆ پاره‌و سه‌روه‌ت .بهڵێ ئه‌مه نه‌خۆشیه خه‌ته‌رناكه‌كه‌ی مرۆڤه (ده‌سه‌الت و پاره) .به یادیان بهێنرێته‌وه كفن گیرفانی نیه .ئه‌و كاته‌ی فه‌لسه‌فه‌ی ژیان ده‌بێته فه‌لسه‌فه‌ی ته‌نیا پاره‌و ده‌سه‌اڵت ،بەاڵم ته‌نها بۆ مه‌به‌ستی خوودی .زۆرێك له مرۆڤه‌كان وا بیرده‌كه‌نه‌وه هه‌موو خۆشیه‌كانی ژیان ته‌نها به پاره ده‌كڕدرێت بەاڵم نازانن له راستیدا خۆیانی پێده‌فرۆشن .جوانیی ناتوانێت بێئه‌قڵیی بشارێته‌وه ،پاره‌و سامان ناتوانێت ڕوخساری سته‌مكاری و نارۆشنبیریی بشارێته‌وه. ئه‌وانه‌ی پاره به هه‌موو شتیك ده‌زانن ،ئاماده‌ن له پێناو پاره‌ش هه‌مو شتێك بكه‌ن .داواكردنی دادپ��ه‌روه‌ری له سته‌مكار وه‌ك داواكردنی ئه‌قڵ وایه ل ه شێتێك. ئایا ئه‌وانه‌ی بوونه‌ته كۆیله‌ی پاره ده‌توانن مرۆڤیان خۆش بوێت؟ ئایا ئه‌وانه‌ی بوونه‌ته كۆیله‌ی پاره ده‌توانن مرۆڤیان خۆش بوێت؟ یان ته‌نیا ده‌توانن پاره‌یان خۆش بوێت .له سروشتی جیهانبینیه مادیه‌كه‌وه زۆرانێك له‌پێناویدا بگره ئ��ازادی و خۆشه‌ویستی مرۆڤه‌كانی تریش زه‌وت ده‌كه‌ن ،چونكه سروشتی پاره زاڵمه‌و مرۆڤ چاوچنۆكه هه‌ربۆیه یاساو سزاشی بۆخۆی داناوه ،چونكه سروشتی خۆی باش ده‌ناسێت .له‌وانه‌یه ئه‌وانه خودی خۆشیان خۆش نه‌وێت .ئایا چۆن ده‌توانرێت سنور بۆ ئه‌م بارودۆخه خه‌ته‌رناكه دابنرێت؟ بۆ ئه‌وانه‌ی خوێن ئه‌ده‌ن، ئه‌وانه‌ش كه ئاماده‌ی خواردنه‌وه‌ین .ئه‌گه‌ر كه‌سێك ئاماده بێت به‌هوشیاری خۆی و له‌پێناوی پاره‌دا ژینگه وێران بكات ئه‌وا ئه‌م كه‌سه پاره‌ی خۆشتر ده‌وێت وه‌ك له‌ژینگه چونكه ژینگه ژیانه ،كه‌واته مرۆڤیشی خۆش ناوێت .دیارده‌یه‌ك ره‌نگدانه‌وه‌ی باشی نابێت له‌سه‌ر په‌یوه‌ندیه‌كانی نێوان تاكه‌كانی كۆمهڵ. په‌یوه‌ندیه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانی نێوان خۆیان و تاكه‌كانی كۆمه‌ل ته‌نیا له‌په‌یوه‌ندی پاره‌دا ده‌بینن .ئه‌گه‌ر قولتر له بوونی خۆیان تێبگه‌ن ئاسانتر روناكی ناخیان ئه‌دۆزیه‌وه .ئه‌وه‌ی گوڵ گهوره ئه‌كات بارانه نه‌ك هه‌وره تریشقه. مرۆڤ زه‌وی و ژیانی له پێناوی پاره‌دا وێران كردووه له 220ساڵی ئه‌م دواییه‌ی مێژوودا مرۆڤایه‌تی زه‌وی و ژینگه‌ی به‌قه‌د ئه‌و چه‌ند ملیۆن ساڵه‌ی پێشووی خۆی وێران كردوه. جه‌نگێكی بێبه‌زه‌یی له‌م ب��واره‌دا ههڵگیرساندوه .به جۆرێك
لەگەڵ زه‌وی و ژینگه ره‌ف��ت��ار ده‌كه‌ین هه‌روه‌ك ئیتر ئێمه دوا نه‌وه‌ی ئه‌م سه‌ر زه‌ویه بین .مرۆڤ له‌م ماوه‌ی كاتی ژیانیدا ئه‌ستێره‌ی زه‌وی به‌شێوه‌یه‌ك تێكداوه كه مرۆڤ خۆی جارێكیتر برواناكه‌م له‌و ب��ارودۆخ��ه‌دا ببینێته‌وه ئه‌م ئه‌ستێره‌یه دوباره بهێنێته‌وه سه‌رباری ئاسایی خۆی. كاتێك ئه‌م سه‌رلێتێكدانه‌ی زه‌وی هه‌ندێ له‌شوێنی خۆی ده‌وه‌ستێت ئه‌گه‌ر مرۆڤ ده‌ست له‌روتاندنه‌وه‌و لوكسوسی ئابوری زه‌وی هه‌ڵبگرێ ئیتر به‌ناوی هه‌ر جۆره ئابوریه‌كی چاوچنۆكانه‌وه بێت .بەاڵم ئایا چاوچنۆكی مرۆڤه ژیان وێرانكه‌ره‌كان له‌پێناوی پاره‌دا رێگا به ده‌ست ههڵگرتن له وێران كردنی ژیان ئه‌دات؟ ئه‌و كاته‌ی له پێناوی سێوێك دره‌ختێك ئه‌بڕێته‌وه .ئهوه مرۆڤه شارستانیه‌تی دروستكردوه‌و هه‌ر مرۆڤیشه وێرانی دهكاتهوه .له راستیدا كاتی ئهوه بۆ مرۆڤ هاتوه كه خۆی له‌نوێ وه هه‌ڵبسه‌نگێنێت كه ئه‌م چیه. عاله‌می مادی و كۆمه‌ڵگای سه‌قه‌ت ئه‌گه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌ك گه‌وره‌یی مرۆڤه‌كانی به‌ده‌سهاڵت و به پاره‌و سامان بپێوێت ،ئه‌وا ئه‌میش كۆمه‌ڵگایه‌كی سه‌قه‌ت و نه‌خۆشه، سه‌قه‌ت و نه‌خۆش خراوه ،كۆمه‌ڵگایه‌كه كه‌خزاوه‌ته نێو جیهانی مادیه‌وه‌و له‌بری به‌ها كۆمهاڵیه‌تیه به‌نرخه‌كان و رۆحیه‌كان فه‌لسه‌فه‌ی ماده‌و پاره داگیری ده‌كات .نیشانه‌ی بیركردنه‌وه‌یه‌كی سه‌قه‌ت وخه‌ته‌رناك له‌سه‌ر حیسابی فكرو به‌ها په‌یوه‌ندیه كۆمهاڵیهتیهكان .بۆچوون و تێروانینیان بۆ یه‌كتر له‌سه‌ر بنه‌مای پاره‌و ده‌سه‌اڵته ،نه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای رۆشنبیری وبه‌ها رۆحیه جوانه‌كان .له‌م جۆره كۆمه‌ڵگایه‌ی تێیدا باری مرۆڤه ئاسایی و ژیر و رۆشنبیر و ته‌ندروست بیركه‌ره‌وه‌كان له‌مه‌ترسیدا ده‌بن. ئه‌و مرۆڤانه‌ی كه ئێسته ده‌ژین به‌اڵم به‌شێكی گه‌وره‌ی فه‌لسه‌فه‌و ژیریه‌كانیان بۆ ساالنێكی تری دوایی به سوودتر ده‌بێت .ئه‌وانه‌ی به‌شوێن لێره‌ن به‌اڵم له‌زه‌مه‌نێكی تردا ده‌ژین ،یان له‌شوێن و زه‌مه‌نێكی هه‌ڵه‌دا ده‌ژین به‌رامبه‌ر به كۆمه‌ڵگایه‌كی سه‌قه‌تكراو وه ته‌حه‌دا لێكراو ،دیارده‌یه‌كی به‌ئازاره. هه‌ژاری یه‌كێك له تاڵترین دیارده‌كانی ژیان هه‌ژاری یه‌كێكه له تاڵترین و ناخۆشترین دیارده‌كانی ژیان. كه‌سێك هه‌میشه له‌ده‌سته‌وه بۆ ده‌م ب��ژی ،توانای خه‌رجی نه‌شته‌رگه‌ریه‌كی نه‌بێت بۆ نه‌خۆشیه‌كی خۆی یان بۆ ئه‌ندامێكی خێزانه‌كه‌ی ،یان .ئه‌و فرمێسكانه‌ی مرۆڤ قووتی ئه‌دات زۆر تالتره له‌وانه‌ی ته‌نیا به‌الچاودا دێنه خوارێ .بەاڵم پاره‌ش ته‌نیا ده‌توانێ هه‌ندێك له كێشه‌كانی ژیان چاره‌سه‌ر بكات نه‌ك هه‌مووی .ئه‌وانه ههڵه‌ن وابزانن هه‌ژاری بریتیه ته‌نیا له به‌تاڵی گیرفانه‌كان .به‌تاڵی له سۆز و هه‌ست و دڵ ،به‌تالیی له ویژدان ،له روتاندنه‌وه‌ی هاو مرۆڤه‌كان ،ئهوه هه‌ژاریی راسته‌قینه‌یه .زۆرێك له‌هه‌ژاران هه‌ن به‌خته‌وه‌رترن وه‌ك له زۆرێك له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی پاره‌دارو بگره سه‌غی تریشن له‌وانه‌و كه‌سایه‌تیشیان بگره به‌هێزتره .مرۆڤێك ده‌كرێ به پاره هه‌ژار بێت ،بەاڵم به فكرو ژیریی ده‌وڵه‌مه‌ند بێت و به سوود بێت بۆ كۆمه‌ڵگا. هاوكاری و دادپه‌روه‌ریی له بری چاوچنۆكی و روتاندنهوه ب��ه‌ره��ه‌م��ه شمه‌كیه‌كان ده‌ب��ێ��ت ل��ه خزمه‌تی پێویستیه راسته‌قینه‌كانی مرۆڤ بێت .هاوكاری و دادپ��ه‌روه‌ری له بری چاوچنۆكی و روتاندنهوه .به‌رزترین ئامانجه كۆمهاڵیهتیهكان ده‌بێت بریتی بێت له دوور خستنه‌وه‌ی كوێره‌وه‌ری مرۆڤ .پال به تاكی مرۆڤه‌وه بنرێت بۆ به‌شداری كردنی چاالكانه له ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تیدا. مرۆڤ خۆشی له ژیان نابینێت ئه‌گه‌ر بێهیالك بوون هه‌مووی به
ئاماده‌یی بۆ بێته به‌رده‌م .كاتێك نرخی له‌ش ساغی ده‌زانێت گه‌ر نه‌خۆش بكه‌وێت .زانینی ئه‌و ڕاستیه‌ش مرۆڤ نه‌هاتۆته سه‌ر ئه‌م دونیایه ته‌نیا بۆ چێژ وه‌رگرتن له خۆشیه‌كانی ژیان .مرۆڤ به درێژایی ته‌مه‌نی له پرۆسه‌یه‌كی به‌رده‌وامی ملمالنێ و كێشمه‌كێش و به‌رزونزمیدایه .ئه‌گه‌ر تۆش نه‌ته‌وێت بەاڵم سروشتی ژیان و ژینگه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كه‌و هاومرۆڤه‌كانت وازت لێناهێنن .زۆرجاریش خۆبه‌ختیه له نێو چ خێزانێكدا دێیته سه‌ر دونیا ،له خێزانێكی هه‌ژارو په‌ككه‌وته ،له واڵتێكی پرجه‌نگ و كوێره‌وه‌ریه‌كانی ژیان، یان له واڵت و خێزانێكی به‌خته‌وه‌رو بووه .شوێن و زه‌مه‌ن زۆربه‌ی جار له چركه‌ی له دایك بوونه‌وه چاره‌نوسمان دیاری ده‌كات .ئه‌و كه‌سانه‌ی باوه‌ریان وایه چاره‌نوس له سه‌ره‌تاوه دیاری كراوه‌و ناكرێ بگۆڕدرێت ،ئه‌ی له كاتی په‌ڕینه‌وه‌ی له شه‌قامه‌كاندا بۆچی سه‌یری هه‌ردووال ده‌كه‌ن؟ هه‌موو پاره‌ی ئه‌م جیهانه ناتوانێت خۆشه‌ویستیه‌ك بكڕێت هه‌موو پاره‌ی كه‌سێك ،هه‌موو پاره‌ی ئه‌م جیهانه ناتوانێت خۆشه‌ویستی ته‌نیا مرۆڤێك بكڕێت .وه‌ك ئهوه وایه كه‌هه‌موو تاریكایی ئ��ه‌م جیهانه ناتوانێت ڕون��اك��ی ته‌نیا ی��ه‌ك مۆم بكوژێنێته‌وه .خۆشه‌ویستی كه بووه شت ئه‌وكاته ده‌كرێ به‌پاره بكڕدرێت ،بەاڵم خۆشه‌ویستی وه‌ك الیه‌نه سروشتیه‌كه‌ی ،وه‌ك شتێكی ڕۆحی و له‌شێوه جه‌وهه‌ریه‌كه‌ی خۆیدا به‌پاره نافرۆشرێت و ناشبێت بفرۆشرێت .له‌ڕاستیدا خۆشه‌ویستی شمه‌ك نیه كه وه‌ك پاره له‌قاسه‌دا هه‌تبێت .ئه‌گه‌ر خۆشه‌ویستی بوه شمه‌ك ئه‌وكاته مرۆڤ ده‌توانێت به‌ندی بكات ،سنوری بۆ دابنێت ،یان كۆنترۆڵی بكات .ئه‌م جۆره خۆشه‌ویستیه له‌بری بوژانه‌وه‌یه‌كی ڕۆحی ئه‌وا كوژه‌رو خنكێنه‌ره .خاوه‌ن كۆیله‌یه‌ك جه‌سته‌ی كۆیله‌كه ده‌كرێت، بەاڵم هه‌رگیز ناتوانێت رۆحی كۆیله‌كه بكرێت چونكه ئهوه به‌ته‌نیا هی كۆیله‌كه خۆیه‌تی. ئه‌خالق (مۆره‌ل) به‌پاره ناكڕدرێت چه‌ندن ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌دوای مردنیان سه‌روه‌ت وسامانه‌كانیان له‌گه‌ڵ خۆیاندا بردوه؟ ده‌شزانن كه‌مردن حه‌تمیه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ناتوانن ده‌ست له بوونی كۆیالیه‌تی خۆیان بۆ پاره هه‌ڵبگرن. داخۆ فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌م شته له‌چیدا بێت؟ فیرعه‌ونه‌كان ئه‌و هه‌موو سه‌روه‌ت و زێروزیوه‌یان له‌گه‌ڵ خۆیاندا برده هه‌ره‌مه‌كانیانه‌وه، خۆیان كرده مۆمیا ،ده‌بینین هه‌مووی له شوێنی خۆیدا ماوه. زۆرانێك هه‌ن له‌وانه‌یه زۆر شتی دنیا هه‌ن به‌پاره بتوانن بیكڕن، به‌اڵم شتێك هه‌یه كه به هه‌موو پاره‌ی دونیا ناتوانرێ بكڕدرێت ئه‌ویش بریتیه له‌ئه‌خالق .مۆره‌ل ته‌نیا مرۆڤی باش خاوه‌نیه‌تی. هه‌ندێك بۆ پركردنه‌وه‌ی نوقسانیه ڕۆحیه‌كانیان به حوكمی پاره په‌نا ده‌به‌نه به‌ر كاری سێكس ومه‌ی خواردنه‌وه ،یان هه‌ندێكی تر په‌نا ده‌به‌نه به‌ر نوێژو خوداپه‌رستی ،چونكه له‌مه‌یاندا هه‌ندێ تێربوونی ڕۆحی ده‌دۆزنه‌وه ،چونكه پاره‌كانیان لێره‌دا به فریایان ناكه‌وێت ولێی سه‌رف نه‌كراوه بۆ دروستكردنی ڕۆشنبیریی بۆ لێكدانه‌وه‌و كوالیتی ونهێنیه‌كانی ژیان .ژیانێكی بێكه‌لك مردنێكی زووه .ژماره‌یه‌ك له‌وانه بۆ مسۆگه‌ر كردنی ئه‌و دنیاش ده‌یانه‌وێ به‌دوو نوێژو كه‌مێك زه‌كات ناخی خۆیان ئارام بكه‌ن و خوداش
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 180
2013/6/11
9
له‌خۆیان ڕازی بكه‌ن .مرۆڤ له‌سروشتی خۆیدا چاوچنۆكه. مرۆڤ له نێوان دڕنده‌یی و ئاشتیخوازیدا ئهوه مرۆڤه له پێناوی پاره‌و داگیركردن و چاوچنۆكی و رق و كینه‌و روتاندنه‌وه‌دا سه‌دان ملیۆن گیانی به كوشتداوه ،هه‌ر مرۆڤیشه له پێناوی ئازادی و پاراستنی ئاسایش و كه‌رامه‌ت و نان و ئازادیدا به سه‌دان ملیۆن گیانی له مێژووی مرۆڤایه‌تیدا كردۆته قوربانی .به ملیارد جار مرۆڤ له مێژووی ژیانی خۆیدا كه‌رامه‌تی هه‌ر له الیه‌ن هاومرۆڤه‌كانیه‌وه پێشێلكراوه .دیاره مرۆڤ سروشتی خۆی باش ده‌ناسێت هه‌ربۆیه گه‌یشتۆته ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی ده‌بێت یاساو سزا بۆ خۆی دابنێت ،چونكه ته‌نیا به‌شێكی سروشته‌كه‌ی ئاشتیخوازه .ده‌پرسم هۆكاری ئهوه له‌چیدایه مرۆڤ بتوانێت ئهوهنده دڕنده بێت؟ كۆمهڵ كوژی و تاوانی جه‌نگ و كۆیالیه‌تی و ره‌فتاری دژ به مرۆڤایه‌تی ،به‌ندكردن و ئه‌شكه‌نجه‌و كاری درندانه‌و وێرانكه‌رانه‌و روتاندنه‌وه‌و بێبه‌زه‌یی بوون ئه‌نجام بدات؟ دوور نیه رۆژگارێك كورد نه‌بێته هۆی جینۆساید كردنی ئه‌ویتر چونكه ئه‌میش مرۆڤه. چیبكه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤ ئاشتیخواز بێت؟ چه‌ندین تیۆری هه‌ن سه‌باره‌ت به هۆكاره‌كانی توندوتیژی له مرۆڤدا له‌وانه‌ش بۆچوونی فه‌لسه‌فی و سیاسی ،كۆمەاڵیه‌تی، سایكۆلۆجی و بایۆلۆژی .په‌روه‌رده ،ئه‌وه‌ی نێو خێزان ،سیسته‌می پ���ه‌روه‌رده‌ی ده‌وڵ��ه‌ت و قوتابخانه ده‌توانێت مندالێك وه‌ك كه‌ره‌سته‌یه‌كی خاو له منداڵیه‌وه ئاشتیانه په‌روه‌رده بكات و به پرۆسه‌یه‌كی به كه‌لتور بووندا بیبات .هه‌روه‌ها ده‌رده گه‌وره‌كه‌ی مرۆڤایه‌تی نه‌خوێنده‌واری و دواكه‌تویی و هه‌ژاریه .هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵگایه‌كی دادپه‌روه‌ر له بنه‌ما گرنگه‌كانن و پێویستیه‌كی ژیانیه بۆ به‌رهه‌مهێنانی مرۆڤ و كۆمه‌ڵگای ته‌ندروست .مرۆڤ هه‌رچیه‌ك بێت سروشتێكی توندوتیژی هه‌ڵگرتوه و خاوه‌ن سایكۆلۆجیه‌تێكی خۆیه‌تی ،ته‌ندروست و ناته‌ندروستیش .پێویسته كار له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی الیه‌نه توندوتیژیه‌كه‌ی مرۆڤ بكرێت .زۆربه‌ی جار به هۆی به‌كارهێنانی توندوتیژی و ناعه‌داله‌تیه‌وه به‌رامبه‌ری ده‌كرێ الیه‌نه توندوتیژه‌ییه‌كه‌ی مرۆڤ كه تێیدا بوونی هه‌یه سه‌ر هه‌ڵبدات و ده‌كرێ ده‌رئه‌نجامی مه‌ترسیداری لێبكه‌وێته‌وه .ئاخۆ مرۆڤ هێشتا به پرۆسه‌ی به كامڵ بوون و ژیریدا ده‌ڕوات؟ ئاخۆ لەگەڵ هه‌موو ئه‌و گۆڕانكاری و پێشكه‌وتنه‌ی به‌سه‌ر جیهاندا دێت مرۆڤ هه‌ر به‌م شێوه مرۆڤیه‌ی ئێسته‌ی ده‌مێنێته‌وه؟ یان مرۆڤ هێشتا پرۆسه‌ی به مرۆڤ بوونی خۆی ته‌واو نه‌كردووه؟ هه‌ندێكجار شه‌رم له مرۆڤ بوونی خۆم ده‌كه‌م .ئایا چاره‌نوسی مرۆڤایه‌تی چی لێبه‌سه‌ر دێت له نێوان سروشتی درنده‌یی و ئاشتیخوازی خودی مرۆڤ خۆی؟ كه‌واته مرۆڤ چیه كه هه‌ردوو خه‌سله‌ته‌كانی تێدان؟ مرۆڤ باشتر وایه زۆرتر بیربكاته‌وه له‌وه‌ی كه خۆی چیه ،نرخی چیه‌و چهنده.
ترس له ژیان یان ترس ل ه مردن؟ ئه‌وه‌نده‌ی مرۆڤ له ژیانی ناڕه‌حه‌تیدا ترسی ل ه ڕۆژه ناخۆش و به ئازاره‌كانی ژیان هه‌ی ه ئهوهنده ترسی له‌مردن نیه .ئه‌و جۆره ژیانه‌ی كه زۆربه‌ی كات هه‌مووی مردنه .ئه‌وانه‌ی ته‌نیا له‌مردندا له‌وانه‌ی ه پشووی ناخ بدۆزنه‌وه ،چونكه ئه‌وانه‌ی هه‌یان ه بۆ ژیان كه‌مه ،به‌اڵم بۆ مردن زۆره .من ترسم له توانای ئازاردان و درندایه‌تی و بێبه‌زه‌یی مرۆڤ هه‌یه .هه‌تا ئێسته‌ش تێناگه‌م مرۆڤ ل ه راستیدا چیه له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌ستیره شین ه ته‌نیایه .تیمساحێك ،شێرێك ك ه تێربوو چیتر په‌المار نادات ،بەاڵم مرۆڤ پێچه‌وانه‌وه‌ی ئه‌وه‌یه .هه‌ندێك جار گه‌وجانه ملمانداوه‌ته ژیانێك كه به‌شێكی زۆری به‌كه‌لكی مرۆڤ نایه‌ت. گه‌وره‌ترین نهێنی ژیان بریتی ه له مردن مردن هاوه‌ڵێكی هه‌میشه‌یی مرۆڤه‌و له‌كاتی له‌دایك بونمانه‌و‌ه چاالكه‌و دیوێكی تری هه‌مان دراوه .كه‌واته ژیان ومردن دوو شتی پێكه‌وه به‌ستراون .هه‌روه‌ك حوكمی ژیان دراوین هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش حوكمی مردنیش دراوین هه‌موو ئه‌مانه له ده‌ره‌وه‌ی بریاڕی خودی مرۆڤدان .ته‌سلیم به ژیان ده‌كرێیت و دواتر مردن لەگەڵ خۆیدا ده‌تبات .به‌م شێوه‌یه هه‌ر مرۆڤه چیرۆكێكی ژیانی خۆی تۆمار ده‌كات هه‌ریه‌كه‌و به شێوه‌یه‌ك .گه‌وره‌ترین نهێنی ژیان بریتیه له مردن .له‌یه‌كه‌م چركه‌ی له‌دایكبونه‌و‌ه روبه‌روی مردن ده‌بینه‌وه .له‌مردندا ته‌واوی چیرۆكی ژیان كۆده‌بێته‌وه .ئه‌گه‌ر وابێت كه ئه‌مرۆ تۆ ده‌بێت بمریت و ئاورێك بۆ دواوه بده‌یته‌و‌ه بۆ ژیان كامانه‌ن هه‌ست و فكره راسته‌قینه‌كانت ده‌رباره‌ی ژیان كه جێت هێشتوون؟ ئایا هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی تێدا ده‌دۆزێته‌و‌ه كه‌ویستوته له ژیاندا به‌ده‌ستیان بهێنیت؟ خۆشه‌ویستی ده‌توانێت ل ه مردنی كه‌سێكی زۆر خۆشه‌ویستیشدا روبه‌روی بیته‌وه .بەاڵم مرۆڤ ل ه ئه‌زه‌له‌و‌ه له‌مردن ترساوه ،چونكه ده‌زانێت رۆژێك دێت كه ده‌بێت بمرێت و ئه‌مه‌ش یاسای ژیان و مردنه .ته‌مه‌ن ك ه رۆیشت چیتر ناگهرێتهوه ،ئه‌وه‌ی ك ه مرد چیتر ناژێته‌وه ،هه‌ربۆی ه ژیان مۆمێكه رۆژ له دوای رۆژ ئه‌توێته‌وه .مردن پرۆسه‌یه‌كی حه‌تمی ه له ژیانی هه‌موو زینده‌وه‌رێكدا .قورسترین چرك ه له‌ژیانی مرۆڤدا ئه‌و چركه‌یه‌یه له دایك ده‌بێت ،چونكه له‌م سات ه ژیانه‌و‌ه ئیتر روبه‌رووی زۆرانبازی ده‌بێته‌وه لەگەڵ ژیان و لەگەڵ مردندا. هه‌موو ئه‌وه‌ی ده‌ژی رۆژگارێك دێت ده‌بێت بمرێت .گوڵ به‌و جوانیه‌ی خۆی هه‌ر هه‌ڵده‌وه‌رێت ،دایك ل ه گوڵ زۆر جوانتر‌ه كه‌چی هه‌ر ده‌بێت بمرێت و خۆراكی خاك بێت.
مرۆڤ ده‌بێت به هیوا بژی هیوا وون ده‌بێت بەاڵم هه‌رگیز نامرێت ،هه‌ربۆیه ئه‌بێت ل ه ژیاندا له‌گه‌ڵ گه‌شبینییشدا بژین .مرۆڤ پێویسته فێری ئهوه بێت به‌هیوا بژی .ئه‌وه‌ی به‌هیوا ده‌ژی به‌واتا رۆژگاری له ده‌ستدایه .هه‌وڵ بدات له‌و ئیمكانیه‌ت ه كه‌مه‌ی ك ه هه‌یه‌تی باشترین شتی لێدروست بكات .ژیان ب ه هیواو‌ه به‌نده .بێ بوونی هیوا ژیان چ واتایه‌كی بۆ ده‌مێنێته‌وه؟ ئه‌گه‌ر ژیان هیچ نی ه ئه‌ی بۆچی مرۆڤه‌كان شه‌ری له‌سه‌رده‌كه‌ن و زگی یه‌كتری بۆ هه‌ڵده‌دڕن؟ خۆزگه پێكهاته‌ی مرۆڤ ته‌نها ئاشتی و ئارامیی بوایه .چۆنیه‌تی گه‌ران به‌دوای پێویستیه رۆحیه‌كاندا گرنگه ،له سروشت ،له گوڵ و سه‌وزایی وده‌ری��او شاخ و جوانیی ئاسمان ،له‌و كه‌ژه‌ی تۆ الت خۆشه، له‌موزیك و فه‌نتازی و رۆمانسیه‌تی ژیان .نه‌بیت ه ئه‌و په‌پوله جوان ه ره‌نگاوڕه‌نگه‌ی به ده‌وری مۆمێكی جوانی داگیرساودا ده‌خولێته‌و‌ه بەاڵم كتوپر خۆی پێدا ده‌كێشێت و ده‌سوتێت .ژیانێكی بێ كه‌ڵك مردنێكی زووه .ده‌بینم ئه‌وانه‌ی الون بۆ ئایند‌ه ده‌ژین، بەاڵم به ته‌مه‌نه‌كان بۆ یادگاریه‌كانیان ده‌ژین .به‌ڵی یادگاریه‌كان به‌شێكی نه‌بچراوی ژیانه .چه‌ندن ژماره‌ی ئه‌و ملیارده‌ر و ملیۆنه‌ری دۆالرانه‌ی كه‌نازانن بیتهۆڤن كێیه؟ گوێی بیستن وهه‌ستیان نی ه بۆ میوزیك .چوونه مۆزه‌خانه‌و شانۆگه‌ری و خوێندنه‌وه‌ی رۆمان و خۆرۆشنبیر كردن ،ملیۆنه‌رێكی دۆالر له‌واڵتێكی دواكه‌وتوی كالسیكدا .چه‌ندن ئه‌وانه‌ی ،ئه‌و ده‌وڵه‌مه‌ندانه‌ی هه‌زارانێك دۆالریان خه‌رج كردبێت بۆ شوێنێكی ڕۆشنبیری؟ بۆ خه‌رجیی خوێندكارێك بۆ واڵتێكی تر بۆ بوارێكی به‌سوود بۆ نه‌ته‌وه ،هی شانۆكار ،هی خوێندكارو نوسه‌ره هه‌ژاره‌كان .ئه‌وانه‌ی به هیوای گه‌یشتن به‌و به‌هه‌شته‌ی بروایان پێیه‌تی له گه‌ره‌كێكدا مزگه‌وتێك دروستده‌كه‌ن بەاڵم ئاماده نین بیر له دروستكردنی كتیبخانه‌و شوێنێكی ڕۆشنبیری بكه‌نه‌وه‌وه تێیدا .بینیشم زۆرێك له‌وانه‌ی ب ه هه‌ژاری ژیان به ده‌وله‌مه‌ندی مردن. dr.salarbasira@hotmail.com
10
ژماره 180
www.lawanikurdistan.com
2013/6/11
گومانی خراپ فاكتەرێكە بۆ پچڕانی شیرازەی خێزان ئا :نینا ساالر
پرۆسەی هاوسەرگیری پرۆسەیەكی دەروونی ،كۆمەاڵیەتی، یاسایی و شەرعییە ،ئاسوودە نەبوونی ئەوانەی هاوسەرگیری دەكەن ،وادەكات گرێیەكی گەورە لە دەروونیاندا دروست بێت كە لەڕێی هەڵسوكەوتی رۆژانەوە گوزارشتی لێدەكەن ،هەر بۆیە ئەو رەفتارانەی لەالیەن یەكێكیانەوە ئەنجام دەدرێت، ئەگەر مایەی قبووڵی بەرامبەرەكەی نەبێت ،ئەوا پەرچەكرداری هاوشێوە ئەنجام دەدرێ��ت و لێرەوە خاڵی دەستپێك بۆ گرفتەكان دادەنرێت. سروە كەریمی تەمەن 42ساڵ تەنیا گومانكردن بووەتە هۆی جیابوونەوەی لە هاوسەرەكەی ،بە درێژایی ماوەی سێ ساڵی ژیانی هاوسەرداریدا ،نەیهێشتووە مێردەكەی هەناسەیەكی دڵنیایی هەڵبكێشێت ،س��روە كە ئێستا لە دەزگایەكی راگەیاندن ئیش دەك��ات ،بە وت��ەی خۆی هیچ كێشەیەكی لەگەڵ هاوسەرەكەی نەبووە تەنیا ئەوە نەبێت گومانی خراپ لە نێوانیاندا هەبووە ،وەك گوتی»هێندەم گومانی خراپ و دڵپیسیم بەرامبەر هاوسەرەكەم كرد تاوەكو ماڵم كاول بوو، شەوان كە مێردەكەم دەنوست مۆبایل و الپتۆپەكەیم دەپشكنی، وای لێهات بوو لە ترسی من الپتۆپەكەی نەهێنێتەوە ماڵەوە و مۆبایلەكەشی هەمیشە پاككراوە بوو». گومانی خراپ یەكێكە لەو گرفتانەی كە زۆرجار دەبێتە هۆی دروستبوونی كێشە لە نێوان هاوسەران و گەلێك جاریش جیابوونەوەی لێكەوتۆتەوە .پیاوێكی تەمەن 32ساڵ بەناوی سەرخێڵ رواندزی كە خێزاندارەو باوكی دوو منداڵە زۆر بێزارە لەو رەفتارەی هاوسەرەكەی كە لە هەموو كارەكانی حیساب و كتابی لەگەڵ دەكات ،وێرای چاودێری كردنێكی چروپر بە نهێنی .هەڵەی ئەو پیاوە كاتێك دەستی پێكردووە كە ژنەكەی 4ساڵ لە خۆی گەورەترە ،وەك خۆی ئاماژەی پێكرد هەر دوای گواستنەوەی بە چەند رۆژێك بۆی دەركەوتووە كە ژنەكەی گومان لە هەستان و دانیشتنی دەكات ،وەكخۆی گوتی «دوای ئەوەی هەستم بەو سیفەتە خراپەی هاوسەرەكەم كرد ویستم جیاببمەوە ،بەاڵم ویژدان و كەسوكار و دابونەریت رێگریان لێكردم و تا ئەمرۆش بەم ئازارەوە دەتلێمەوە». بەشێكی دیكەی پیاوان پێیان باشە هاوسەران چاودێری هەڵسوكەوتی یەكتر بكەن ،عەبدوڵاڵ سلێمانی تەمەن 46 ساڵ پێیوایە زۆرج��ار گومانكردن و لێپرسینەوە پێویستە، بە بۆچوونی ئەو ،گومان لە یەكتر كردن و دڵپیسی نێوان هاوسەران نیشانەی خۆشەویستییە ،ئەو دەڵێت «هەر كاتێك ژنەكەم لێپرسینەوەم لەگەڵ بكات و گومان بكات ،كاتێك خۆم جواندەكەم لە ناخەوە دەگەشێمەوە ،چونكە هەستدەكەم ژنەكەم دڵی لەالمە». نەورۆز كەریم كچە خوێندكارێكی زانكۆیە و هێشتا نەچووەتە ژیانی هاوسەرییەوە ،ئەو كچە لە بەرنامەیدایە لەگەڵ هەر كوڕێك ژیان دروست بكات ،سەرەتا گومان لە ناخی خۆیدا دەنێژێت ،ئەو لەو رووە دەڵێت « گومانی خراپ ئاگر لە خەرمانی عەشق و خۆشەویستی بەردەدات». كاوە شاكری تەمەن 36ساڵ سەبارەت بەو پرسە گوتی» هەر خەتایەك پیاو دەیكات ژن پێیدەكات ،من كاتی خۆی وەك پێغەمبەر دەژیام هێندە پاك داوێن بووم ،بەاڵم ژنەكەم هەندێ گوت نەكەی ،نەچی و جاسووسی لەدوو كردم ،هەندی لێی پرسیم لەكوێ بووی؟ لەگەڵ كێ بووی؟ بێئەوەی باوەڕ بە جوابەكانم بكا ،تا منی فاسد كرد ،سەرەتا وردە وردە فێربووم درۆم لەگەڵ كرد ،پاشان بەخۆمم گوت ئەو هەر بەمن باوەڕ ناكات و بە چاوی كەم تەماشام دەكات ،منیش درێخیم لە كاری
خراپ و رابواردن نەكرد». لەرووی كۆمەاڵیەتییەوە توێژەری كۆمەاڵیەتی رێبین فەتاح جەخت ل��ەوە دەك��ات��ەوە كە كۆمەڵگەی كوردستانی هەر لە سەرەتاوە بە پەرەسەندنێكی ناسروشتیدا تێپەڕ بووەو لەئێستادا بەهۆی كارتێكەرە دەرەكییەكانەوە ،بەهاو نەریت و نۆڕمە كۆمەاڵیەتییەكان لەگۆڕاندان. ئەو گوتیشی «ئەو بەهاو نەریت و نۆڕمە كۆمەاڵیەتییانەی پێشتر پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكانیان لەسەر بونیاد نراوە، لەئێستادا رووبەڕووی هەرەسهێنان بوونەتەوەو لەبەرامبەردا كۆمەڵێك ب��ەه��او ن��ەری��ت و ن��ۆڕم��ی دی��ك��ەی كۆمەاڵیەتی سەریانهەڵداوەو بەرەو جێگیر بوون دەچن .ئەوەش وایكردووە، كۆمەڵگەی كوردستانی بەگشتی رووب��ەڕووی داڕووخانێكی گەورەی ئاكاری ببێتەوە ،مەبەستم لە داڕووخانی ئاكاری، ئەوە نییە كە مەال و پیاوە دینییەكان بانگەشەی بۆ دەكەن، مەبەستم لە داڕووخانی ئاكاری ،زێدەڕۆیی كردنە لەسەر ئەو بنەماو بەها ئاكارییانەی پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان رێكدەخەن .ئەو داڕووخانە ئاكارییە ،قەیرانی متمانەی لەنێوان كۆی تاكەكان دروست كردووە ،قەیرانی متمانە زیاتر لەوەی لە ئاستە سیاسییەكەدا هەستی پێدەكرێت ،لەئاستی كۆمەاڵیەتیدا ئامادەیی هەیە». توێژەرەكە ئاماژەی بەوەشدا كە لە كۆمەڵگای ئێمەدا ناوەندێك بوونی نییە متمانە دروس��ت بكات ،هەمووان لە هەوڵی دروستكردنی قەیرانەكەدان .واقیعی حاڵیش دەڵێت، نابێت متمانەمان بە هیچ شتێك هەبێت ،ناتوانین متمانەمان بە مزگەوتەكان هەبێت ،چونكە تیرۆر و تۆقاندن بەرهەم دەهێنن، نابێت متمانەمان بە راگەیاندن و رێكخراوەكانی مەدەنی هەبێت، چونكە كۆمەڵگا بەالڕێدا دەبەن .ناتوانین متمانەمان بە بازرگان و مۆڵەكانیان هەبێت ،چونكە كااڵ و خۆراكی بەسەرچوومان پێدەفرۆشن ،ناتوانین متمانەمان بە نەخۆشخانەكان هەبێت، چونكە دەرمانی هەڵە و ساختەمان پێدەدەن و دەمانكوژن، ناتوانین متمانە بە هیچ كام لە هێزە سیاسییەكان بكەین، چونكە درۆ دەك��ەن ،بەناوی داكۆكی كردنەوە ،س��ەروەت و سامانی واڵت بە تااڵن دەبەن. روونیشیدەكاتەوە كە ئەو هەموو بێ متمانەیییە ،حاڵەتێكی ئاسایی و لەخۆوە نییە ،بەڵكو بەشێكی پەیوەندیی بە گەشەی ناسروشتی كۆمەڵگەی كوردستانی و بەشێكی دیكەی پەیوەندی بە داڕووخانێكی ئەخالقییەوە هەیە كە زۆرێك لە تاكەكانی كۆمەڵگەی گرتۆتەوە». توێژرەكە ئەوەشی گوت «قەیرانێكی متمانە دروستبووە، كە كۆی كایە كۆمەاڵیەتییەكانی گرتووەتەوە ،پەیوەندی نێوان هاوسەران و تەنانەت ئەندامانی خێزانێك .ئەو خێزانانەی نەك
هەر تازە دروست بوون ،بگرە ئەو دایك و باوكانەی چەند منداڵیان هەیە ،ئەمڕۆ رووب��ەڕووی بێ متمانەیی و كێشەی دیكەی كۆمەاڵیەتی بوونەتەوە». شەیما رەئووف وەك دەروونناسێك ،گومانكردنی خراپ بە نەخۆشییەكی كوشندە هەژمار دەكات و پێیوایە گومانی باش و گومانی خراپ هەیە و گومانی خراپ زیاتر بەرجەستە دەبێت لە نێو تاكەكانی كۆمەڵگەدا ،ئەو گوتی «گومانی خراپ لە ناخی مرۆڤێك دروست دەبێت بەرامبەر كەسێك ئەوەش لە نێوان دوو خۆشەویست یان ژن و مێرد كە وادەكات متمانەیان بە یەك نەمێنێت و لە هەموو هەستان و دانیشتنێك پرسیار لە یەكتری بكەن ،بۆ نموونە كاتێك یەكێكیان گرنگی زۆر بەخۆی بدات ئەویتر لێپرسینەوەی لەگەڵ دەكات و كێشە دەخولقێنێ». ئەو دەروونناسە پێیوایە ئەو سیفەتە زیاتر لەناو ئافرەتاندا باوە بەو پێیەی ئافرەت سۆزی زیاترەو دوو دڵیشەو حەز بە زانینی شتەكان دەكات ،بەاڵم پیاوان زیاتر سەرقاڵی كارو رێكخستنی ژیانن ،لەوانەیە ئەو سیفەتە الی پیاوانیش هەبێت بەس بەرێژەیەكی كەمتر لە ئافرەتان. سەبارەت بە هۆكارەكانشی ،دەروونناسەكە رایگەیاند «نەمانی هەستی راستگۆیی بەرامبەر كەسی بەرامبەر یەكێكە لە فاكتەرەكانی گومانكردن و كاتێك ژن یان پیاو هەستی ئەوەیان كرد كەبەرامبەرەكەی لەقسەكانیدا راستگۆ نییە ،یان پرسیارەكانی بە پێچوپەنا وەاڵمدەداتەوە ،گومانی ئەوە لەدڵیدا دروست دەبێت كە ئەو كەسە گۆڕابێت ،یاخود لەخۆشویستنی ئەودا كەموكورتی بكات و جێگەی گرنگی ئەو نەمابێت ،جگە لەوەی هەندێك كەس هەر لەخۆیانەوە ئەو نەخۆشییەیان هەیەو گومان لەكەسانی دەوروبەریان دەكەن ،نموونەی ئەو ئافرەتەی ك��ەوا هەستدەكات مێردەكەی ئ��ەوی خۆش ناوێت و شتی شاراوەی هەیە ،كەچی لەراستیشدا وانییەو مێردەكەی زۆری خۆشدەوێت ،پێویستە ئەو ژنە سەردانی پزیشكی دەروونی یان كەسێكی پسپۆر بكات ،پیاوانیش بە هەمان شێوە ئەو نەخۆشییەیان هەیە ،هەروەها كە یەكێك لەو هاوسەرانە نهێنییەك لەیەكتر دەشارنەوە یان یەكێكیان خیانەت لەوی تر دەكات ،ئەو واهەست دەكات كە بەرامبەرەكەشی وایەو گومانی خراپی لێدەكات». بەبڕوای دەروونناسەكە ،سەرباری هەموو ئەوانەش ساردوسڕی نێوان هاوسەران هۆكارێكی دیاری ئەو نەخۆشییەیە ،زۆریش گرنگە هاوسەران بەوپەڕی متمانەو ریزو خۆشەویستی و گیانی لێبووردەیی گفتوگۆ لەسەر خاڵە ناكۆكەكانی نێوانیان بكەن، تاوەكو گومانی خراپ لەدڵەكان دروست نەبێت و رێگە نەدەن گومان بەسەر دڵەكان زاڵ بێت ،بەڵكو ئیرادەی مرۆڤ بەسەر گومانەكان زاڵ بێت.
راستكردنەوە :لە ژمارەی رابردوودا ،راپۆرتێك لەسەر ژیاننامەی كەسایەتی رەشید باجەالن باڵو كرایەوە كە بە هەڵە ناوی ئامادەكارەكەی سەربەست برزۆ نووسراوە ،بەاڵم لە راستیدا عەلی مراد مایخان ،ئامادەكاری راپۆرتەكەیە.
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 180
2013/6/11
11
هاتنی مالیكی بۆ هه‌رێم
سه‌لماندنی راستیی سیاسییه‌ته‌كانی بارزانی و چۆكدادانی حكومهتهكهی مالیكییه راپۆرت :پرس
کۆبوونەوەی هەرێم و بەغدا
دوا ی زیاتر له‌دوو سا ڵ و نیو ،رۆژی 2013/6/9نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ،له‌گه‌ڵ جێگره‌كانی و وه‌زیره‌كان و هه‌ندێك ل ه راوێژكاره‌كانی، سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانیان كرد و هه‌ریه‌ك ل ه مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و كۆسرت ره‌سوڵ عه‌لی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم و نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و عیماد ئه‌حمه‌د جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت و ئه‌سه‌الن بایز سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان و د .به‌رهه‌م ساڵح جێگری سكرتێری گشتی یه‌كێتی نیشمتمانی كوردستان و قوباد تاڵه‌بانی به‌رپرسی فه‌رمانگه‌ی هه‌ماهه‌نگیی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان و فوئاد حسێن سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم و فه‌الح مسته‌فا به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم و چه‌ندین به‌رپرسی بااڵی حكومی و حزبی ل ه پێشوازیی نوری مالیكی و وه‌زیره‌كانی حكومه‌تی فیدڕاڵدا بوون. ماوه‌ی دوو ساڵ و نیو ده‌بێ ،نوری مالیكی و سه‌رۆك بارزانی له‌گه‌ڵ یه‌ك كۆنه‌بوونه‌وه‌و مالیكی سه‌ردانی هه‌رێمی نه‌كردووه .له‌وماوه‌یه‌دا كێش ه و گرژی و دۆخی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا گه‌یشت ه لوتك ه و رووبه‌رووی بوونه‌وه‌ی سه‌ربازی ،دواجار مالیكی و كابینه‌كه‌ی حكومهتهكهی سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانیان كرد و له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێم كۆبووه‌و چاوه‌ڕێ ده‌كرێ په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا به‌ره‌و دۆخی سروشتی بچنه‌وه‌و هه‌نگاو بنرێ بۆ چاره‌سه‌ری كێش ه هه‌ڵواسراوه‌كان. له‌میانی سه‌ردانه‌كه‌یدا ،سه‌ره‌تا نوری مالیكی یه‌كه‌م كۆبوونه‌وه‌ی حكومهتهكهی ل ه شاری هه‌ولێر گرێدا ،ك ه هه‌ر یه‌ك ل ه نێچیرڤان بارزانی سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم و عیماد ئه‌حمه‌دی جێگره‌كه‌ی تێیدا به‌شدار بوون .به‌اڵم به‌گوێره‌ی راگه‌یاندراوی كۆبوونه‌وه‌كه ،پرسی كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا بابه‌تی كۆبوونه‌وك ه نه‌بووه‌و باسی لێوه‌نه‌كراوه .هه‌روه‌ك د. خه‌یرواڵ حه‌سه‌ن ،وه‌زیری بازرگانی عیراق رایگه‌یاند ك ه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عیراق ل ه هه‌ولێر كۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی خۆی ئه‌نجامداوه ،ك ه تیایدا تاووتوێی كێشه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده ،بازرگانی ،ده‌ره‌وه ،دارایی و مافی مرۆڤ كرا و كاره‌كانی تایبه‌ت به‌و وه‌زاره‌تان ه بڕیاریان لێدراوه ،ئاشكراشی كردووه كه له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا هیچ بابه‌تێكی تایبه‌ت ب ه هه‌رێمی كوردستان و به‌غدای تاووتوێ نه‌كراوه ،ته‌نها تایبه‌ت بووه ب ه ئیشو كاره‌كانی عیراقه‌وه. دوای كۆتایی هاتنی كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ل ه هه‌ولێر، لیژنه‌ی بااڵی هاوبه‌شی نێوان هه‌رێم و به‌غدا كۆبوونهوه ،ك ه بریتی بوون ل ه نێچیرڤان بارزان ی سه‌رۆك ی حكومه‌ت ی هه‌رێم و عیماد ئه‌حمه‌د ی جێگری و فوئاد حوسێن سه‌رۆك ی دیوان ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان و نوری مالیك ی سه‌رۆك وه‌زیران ی عێراق و فالح فه‌ییازو تارق نه‌جم وه‌كو نوێنه‌رانی به‌غدا به‌شدار ی كۆبونه‌وه‌كه بوون. عیماد ئەحمەد ،جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان ،لەبارەی لێدوانی ساڵح موتڵەگ ،جێگری سەرۆک وەزیرانی عێراق کە پێشتر گوتبووی پێشمەرگە دەبێ کەرکوک جێ بهێڵێت ،گوتی»پێشمەرگە لەسەر داوای خەڵک و بۆ پاراستنی هەموو پێکهاتەکانی ئەو شارە لەوێیە و ساڵح موتلەگ بۆی نییە لێدوانی وا بدات» .ره‌تیشیده‌كاته‌و‌ه ك ه نوری مالیکی لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆدا باسی لە کشانەوەی هێزەکانی پێشمەرگە لە ناوچە خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێم كردبێ. لهبارهی مافی دیاریکردنی چارەنووس بۆ كورد نییە ،ك ه گوای ه مالیكی پێشتر دژی بووه ،عیماد ئەحمەد «ئەوەی باوەڕی بەو مافە نەبێ لە مێژوو و سیاسەت تێنەگەیشتووە ،مالیکی ئەمڕۆ دانی بە هەموو مافەکانی کورد داناوە». دوای كۆتایی هاتنی كۆبوونه‌وه‌ی لیژنه‌ی بااڵی هاوبه‌ش ،دوانیوه‌رۆی هه‌مان رۆژ ل ه هه‌ولێر ،مسعوود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و نوری مالیكی سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی عێراقی فیدراڵ كۆبوونهوه. دوای كۆبوونه‌وه‌كه‌ش بارزانی و نوری مالیكی كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانی هاوبه‌شه‌یان ساز كرد . سه‌ره‌تا سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان سهردانهكهی ب ه گرنگ وه‌سف كرد و رایگه‌یاند «ئه‌م سه‌ردان ه سه‌ره‌تایه‌ك ده‌بێت بۆ البردنی كۆسپ ته‌گه‌ره‌كانی به‌رده‌م دۆزینه‌وه‌ی رێگاچاره‌كان بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا» . سه‌رۆكی هه‌رێم جه‌ختی كرده‌و‌ه ك ه ده‌ستوور تاك ه رێگا و مه‌رجه‌عی هه‌مووان ه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ته‌واوی كێشه‌كان و ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌و‌ه كه له‌گه‌ڵ شاندی حكوومه‌تی عێراق بۆ یه‌كالییكردنه‌و‌ه و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا له‌سه‌ر ئالیه‌تێك رێككهوتوون و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش لیژنه‌ی بااڵ و فه‌رعی ل ه نێوان هه‌ر دووال بۆ به‌داواداچوونی كێشه‌كان و چۆنیه‌تی چاره‌سه‌كردنیان پێك ده‌هێنرێت .سه‌رۆكی هه‌رێم ئاشكراشی كرد ك ه نه‌خش ه رێگایه‌ك بۆ گه‌یشتن بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان ل ه ئارادایه .ئاماژه‌شی بهوه كرد كه رێككهوتوون له‌سه‌ر ئه‌كتیڤ كردنی لیژنه‌كانی پێشوو بۆ به‌دواداچوون و چاره‌سه‌ری كێش ه هه‌ڵواسراوه‌كان و جێبه‌جێكردنی رێكه‌وتنه‌كانی پێشوو. هه‌ر ل ه كۆنگر‌ه رۆژنامه‌وانیی ه هاوبه‌شه‌كه‌دا ،نووری مالیكی سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ،ئامانجی سهردانهكهی بۆ هه‌ولێر ئاشكرا كرد و روونی كرده‌و‌ه ك ه ب ه ئامانجی چاره‌سه‌ركردن و یه‌كالیی كردنه‌وه‌ی گشت دۆسیه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا ئه‌م سه‌ردانه‌ی ئه‌نجام داوه. ن��وری مالیكی ل��ه‌ب��اره‌ی كێشه‌كانه‌و‌ه ئ��ه‌وه‌ش��ی گ��وت «ب��ۆ ئه‌وی عێراقێكی سه‌قامگیر و دیموكرات و فیدراڵی هه‌بێت پێویست ه گشت كێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان ل ه نێوان هه‌رێم و به‌غدا چاره‌سه‌ر بكرێن» لهبارهی بڕیار ی به‌پارێزگاكردن ی هه‌ڵه‌بجه‌شه‌وه ،نوری مالك ی ئاماده‌یی حكومه‌ته‌ك هی ده‌ربڕ ی بۆ ئه‌و بڕیار‌ه و ،پشتیوانی لێكرد. سهردانهكهی نوری مالیكی و كۆبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێم، ده‌نگدانه‌وه‌ی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمی لێكه‌وته‌وه‌و میدیاكان به‌بایه‌خه‌وه باسیسان لێوه‌كرد ،به‌تایبه‌تی ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كان ی ئه‌مریكا پێشواز ی له كۆبوونهوه ی ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران ی ل ه شار ی هه‌ولێر ده‌كات و راشیده‌گه‌یه‌نێت ك ه ئه‌و كۆبوونه‌وان ه ئاماژه‌ن له‌سه‌ر ئهوه ی سه‌ركرده‌كان ی عیراق پابه‌ندن به به‌هێزكردن ی واڵته‌كه‌یان به‌پێ ی ده‌ستوور ی عیراق. باڵیۆزخان ه ی ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كان ی ئه‌مریكا ل ه به‌غدا راگه‌یه‌ندراوێكی سه‌باره‌ت ب ه سه‌ردانه‌ك ه ی سه‌رۆك وه‌زیران ی عیراق بۆ هه‌رێم ی كوردستان باڵوكرده‌وه .ل ه راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا هاتوو‌ه «ئێم ه پێشواز ی ل ه به‌ستنی جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
كۆبوونهوه ی ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران ی عیراق و كۆبوونه‌وه‌كان ی تر ی به‌رپرسانی حكومه‌ت ی عیراق ل ه هه‌ولێر ده‌كه‌ین ب ه كۆبوونه‌وه‌ك ه ی نور ی مالیكی سه‌رۆك وه‌زیران ی عیراق و نێچییرڤان بارزان ی سه‌رۆك ی حكومه‌ت ی هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه«. باڵیۆزخان ه ی ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كان ی ئه‌مریكا ل ه به‌غدا پێیوایه ئه‌و كۆبوونه‌وان ه ئاماژه‌ن له‌سه‌ر ئهوه ی سه‌ركرده‌كان ی عیراق پابه‌ندن ب ه به‌هێزكردن ی واڵته‌كه‌یان به‌پێ ی ده‌ستوور ی عیراق و په‌راوێزخستنی تیرۆریستان و گروپ ه تاوانكاره‌كان ك ه كار بۆ چاندن ی فیتن ه ی تایه‌ف ی ده‌كه‌ن. ئه‌وه‌ش خراوه‌ته‌ڕوو ك ه سه‌ركرد‌ه عیراقییه‌كان به‌ڵێنیان داوه چاره‌سه‌ری پرۆژه‌یاسا هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان بكه‌ن. نووسه‌ران و رۆشنبیران و سیاسه‌تمدارانی ك��ورد ،خوێندنه‌وه‌و رای جیاوزیان هه‌ی ه له‌سه‌ر هاتنه‌كه‌ی مالیكی ،هه‌ندێك ب ه ئیجابی و هه‌ندێك به رۆتین و سلبی وه‌سفی ده‌كه‌ن .ئازاد حه‌سیب قه‌ره‌داخ ی چاودێر ی سیاسی له‌وباره‌و‌ه رایگه‌یاندوو‌ه «ده‌كرێت ناوبنرێت ب ه شكاندن ی به‌سته‌ڵه‌ك ی سیاسی له‌نێوان هه‌ردوو حكومه‌ت ،به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر ئاست ی بااڵدا ،لێر‌ه به‌دواو‌ه كاری ئێجگار گهوره ده‌كرێت له‌نێوان هه‌ردووال هه‌م بۆ ڕه‌وینه‌و‌ه ی گرژییه‌كانی ماوه ی ڕابردوو و هه‌روه‌ها بۆ كاراكردن ی ئه‌و لیژنان ه ی ك ه له‌نێوان هه‌ولێر و به‌غدا پێكهێنراون ،هاوكات هه‌ڵدانه‌و‌ه ی ئه‌و فایالن ه ی ك ه ب ه هه‌ڵپه‌سێردراوی ماونه‌ته‌وه«. وه ،مامۆستایه‌ك ی زانك ۆ ده‌ڵێت «ئه‌م به‌اڵم به‌پێچه‌وان ه ی قه‌ره‌داخییه سه‌ردان ه كار ی گهوره ی لێ ناكه‌وێته‌و‌ه و كێشه‌كان ی نێوان هه‌ردوو حكومه‌تیش وه‌ك خۆ ی ده‌مێنێته‌وه« .د .ڕێبوار كه‌ریم مامۆستا ی زانست ه سیاسییه‌كان ل ه زانكۆ ی سلێمان ی باس له‌وه‌ده‌كات ،گرنگ ه په‌ره‌پێدان ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم ی كوردستان و به‌غدا به‌تایبه‌ت ی بۆ ڕه‌واندنه‌و‌ه ی ئه‌و ناكۆكییه گه‌وران ه ی ك ه له‌ماو‌ه ی ڕابردوودا هه‌بووه ،به‌اڵم وه‌كخۆی گوتی «مالیكی ئاماده‌ییه‌ك ی ئه‌وتۆی نیی ه بۆ چاره‌سه‌ر كردن ی كێشه‌كان ی نێوانیان». گوتیشی «ره‌نگ ه ل ه راگه‌یاندنه‌كاندا مالیكی باس لهوه بكات ك ه بیه‌وێت كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكات ،به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئاسۆیه‌ك ی ڕوون ی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشان ه نابینرێت ،پێشموای ه هاتن ی مالیك ی زیاتر سه‌ردانێك ی ڕه‌مزییه». ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
دیمانە :ئەحمەد تاریق
پ :بۆچی وازت لە بەرنامەی خۆشترین دەنگ لە كەناڵی ئێن ئارتی هێنا؟ و :وازهێنانەكەم بڕیارێكی دروس��ت ب��وو ،چونكە وەك پێشكەشكارێكی ئەو كەناڵە لەماوەی دوو هەفتەی رابردوودا زۆرترین سوكایەتیم پێكرا ،ئەو كەناڵە بە وشەیەك باسی نەكردو بەرگری لە كەسایەتیم و ناوبانگم نەكرد. لەماوەی راب��ردوودا چەند كەسێكی نەفس نزم و نەخۆش كۆمپیوتەرەكەیان هاككردم و گرتەیەكی ئاسایی منیان باڵو كردەوە ،بەو دەنگۆیەی كە گرتەیەكی سێكسییە ،بەاڵم ئەوە دوورە لەراستی ،هەركەسێكیش گرتە ڤیدیۆكەی بینیبێت دەزانێت كە هیچ شتێكی لەو جۆرەی تێدا بەدیناكرێت. هەروەها چەند ماڵپەرێكی رۆژنامەوانی ئەو گرتەیەیان باڵو كردەوەو وایاننوسیبوو كە پێشكەشكاری بەرنامەی خۆشترین دەنگ ،گرتەیەكی سێكسی باڵو دەبێتەوە .سەرەرای ئەو هەموو پڕوپاگەندا ،بەاڵم كەناڵی ئێن ئارتی بەهیچ شێوەیەك و تەنانەت بە وشەیەك باسیان لەو كێشەیە نەكردو تەنانەت روونكردنەوەو لێدوانی منیان باڵو نەكردەوەو بەرگریان لە ناو بانگ و كەسایەتی پێشكەشكارێكی خۆیان و كەناڵەكەیان نەكرد ،ئ��ەوان بێ هەڵوێست بوون ،ئەوەش بڕیاری وازهێنانی منی بەدوای خۆیدا هێنا ،لەبەرامبەر ئەو بێ هەڵوێستیەدا .ناتوانم لەكەناڵێك كار بكەم كاتێك سوكایەتی بەكارمەندەكانی دەكرێت ئامادە نەبێت تەنانەت یەك وشەش بڵێت. پ :ئەگەر هەندێك زانیاری زیاترمان لەسەر گرتە ڤیدیۆیەكە بدەیتێ؟ و :كەسێكی هاككەر بەناوی (حەمە هاككەر) دیارە كەسێكی شارەزایە لە بواری هاك و كاری تەنیا هاككردنی كەسایەتییەكانە و مەیلێكی ئیسالمیانەی توندڕەوانەی هەیەو رەنگە لەتەمەنێكی كامڵدا نەبێت و بە فیتی ئەم و ئەو هەوڵی هاككردنی ئەو كەسانە دەدات ،كە بەحسابی خۆیان سووكایەتیان بە ئایین كردووە ،ئەو كەسە لەرێگەی لینكی لكێندراو بە وێنەوە هەوڵی هاككردنی دابووم و من هیچ لینكێكم نەكردۆتەوە ،بەاڵم هەست ئەكەم كاتێك وێنەیەكم الیككردووە یان كردۆتەوە ئەو توانیویەتی زەفەرم پێ بەرێت و هاكی كۆمپیوتەرەكەم بكات و كامێراكەم بكاتەوە ،لەو كاتەشدا من بە بەرگی رەسمییەوە سەرقاڵی سەیركردنی ئاوێنەم و وێنەی منی تۆمار كردووە و لەگەڵ چاتی كەسێك لە سكایپ مۆنتاژی كردووە ،هەموو كەسێك دەزانێت ئەوەی من لە رێگەی كامێرای الپتۆپەكەمەوەیە و كەسەكەی دیكەش لەرێگەی سكایپەوەیە و لەسەری نووسیوە ئەمە گرتەی سێكسی پێشكەشكارەكەی ئێن ئارتییە كە سووكایەتی ب���ك���ەم. ب��ە ئیسالم دەك����ردو ت��وان��ی��م هاكی ڤیدیۆیەكە دوور و نزیك سێكسی نییەو هەركەسێك دەتوانێت سەیری بكات و راستیەكە ببینێت. پ :دەوت����رێ ه��ودا ه��ەڕەش��ەی ل��ێ ك��راوە، ئەمەتاچەند راستە؟ و :ه��ەڕەش��ە ل��ەوە زیاتر!!! ئەمڕۆ بەناوی بەرگریكردن لە ئایین ه��اك��ی��ان ك����ردم و
بوختان و پڕوپاگەندەیان لە دژی من باڵو كردەوە ،ئەگەر كارێكی دیكەشیان لەدەست بێت بێگومان ئەو جۆرە كەسانە سڵ لە هیچ شتێك ناكەنەوە. پ :با واز لەو تەوەرە بێنین و بێینە سەر بابەتە شەخسییەكان، دەمانەوێ بزانین بۆچی تاوەكو ئێستا هودا شووی نەكردووە؟ و :پرۆسەی هاوسەر گیری پرسێكی جەوهەری و گرنگەو شتێكی سەر زارەكیانە نییە ،پێویستی بە كامڵبوون و ئامادەگی جەستەیی و هزری و دەروونی و هۆشەكییەوە هەیە .نامەوێت تەنیا لەبەر خاتری ئەوەی خەڵك نەڵێن ماوەتەوە هاوسەرگیری بكەم .هاوسەرگیری پرۆسەیەكی گرنگە و پەیوەندی بە كۆی پرسەكانی دیكەی ژیان و خودی كەسەكانەوە هەیە .گرینگترین خاڵیش ئەوەیە من كااڵ نیم هەر كەس منی بەدڵ بوو ئیدی من بۆ ئەو بم ،ئەو مەسەلەیە دووالیەنەیە ،دەبێت وەك چۆن ئەو منی بەدڵە منیش ئەوم بەدڵ بێت .دەبێت منیش وەك كچێك مافی هەڵبژاردنم هەبێت .من نێچیری حەزی كەس نیم ،هەتا كەسێك بەدڵ خۆشم نەوێت و بەالمەوە پەسەند نەبێت هاوسەرگیری لەگەڵ ناكەم. دەبێت ژنانی كورد ئەو بڕیارەیان بۆ بگەڕێتەوە ،هەموو ئەو ژنانەی كە بەبڕیاری یەكالیەنەی پیاوان خراونەتە ناو پرۆسەی هاوسەرگیرییەوە ستەمیان لێكراوەو ئیرادەیان لێ زەوت كراوە. دەبێت ژن ببێتەوە بە خاوەنی ئەو ئیرادەیەی كە خۆی بڕیار لەبارەی ژیانییەوە بدات .ئەو نەریتەی كە پیاوان ژن هەڵدەبژێرن، نەریتێكی نەفرەتلێكراوی كۆمەاڵیەتی و عەقڵییەتی پیاوساالری كۆمەڵگایەو دەبێت ژنان نەفرەتی لێبكەن و دژی بوەستنەوە و بڕیاری هەڵبژاردنی چارەنووس بگەرێتەوە دەست خۆیان. پ :بابزانین هودا هیچ هاوڕێیەكی هەیە متمانەی پێ بكات و نهێنیەكانی الباس بكات؟ و :من كەسێك نیم شتی نهێنیم هەبێت و پێویستم بە رازگرێك بێت بۆ ئەوەی نهێنی ال بپارێزم .لەژیانمدا سادەو بێ نهێنیم و پێویستیشم بە هیچ كەسێك نییە نهێنیم بپارێزێت ،چونكە نهێنیم نییە .ئەو پەندەشم زۆر پێ راستە كە دەڵێت :ئەوەی تۆ متمانەی پێدەكەیت و شتی خۆتی ال باس ئەكەیت ،ئەویش كەسێكی هەیە و شتی ال باس دەكات .وابزانم ئیمامی شافیعی وتەیەكی لەو بابەتەی هەیە كە دەڵێت :سینگی خۆت هێندە بچوك بێت نەتوانیت قسەی خۆتی تیا هەڵبگرێت ،سینگی خەڵك چۆن قسەت بۆ هەڵدەگرێت.
كەناڵی ئێن ئارتی بە وشەیەك باسی كێشەكەی نەكردم و بەرگری لە كەسایەتیم و ناوبانگم نەكرد ،بۆیە وازم هێنا
ستیڤان شەمزینی
هودا خەلیل ،راگەیاندنكار: من نێچیری حەزی كەس نیم هەتا كەسێك بەدڵ خۆشم نەوێت و بەالمەوە پەسەند نەبێت هاوسەرگیری لەگەڵ ناكەم
ئیسالمی سیاسیی وەك دوژمنی دیموكراسی
نووسەری ن��اوداری ع��ەرەب «د.عەلی ح��ەرب» ه��ەردوو زاراوەی موسڵمان و ئیسالمیی لەیەكتر جیا دەكاتەوەو پێیوایە« ،ئیسالمیی موسڵمانێكی فێندەمینتالیستە كەژیان لەسەر بنچینەی ئاینێك رێكدەخات» .ح��ەرب لەو بڕوایەدایە «ئیسالمییەكان :نیشتمان، كۆمار ،دیموكراسیی ،یاساكان ،بەرژەوەندیی گشتیی ،ژیانی هاوبەش رەتدەكەنەوە .تەنانەت هەندێكیان دەوڵەت وەك چەمك رەتدەكەنەوەو لەبری ئەوە زاراوەی خیالفەت بەكار دەهێنن» .عەلی حەرب ،نموونەی سەركردەیەكی ئیخوانی میسریی بەبیر دەهێنیتەوە كە لەبەرامبەر پرسیاری ئەوەی لەخیالفەتدا هەیە نامیسرییەك حوكمی میسر بكات؟ وتی :میسرم بەالوە گرنگ نییە ،چونكە خیالفەت لەهەموو شتێك لەپێشترە. ئەزموونی ئیسالمی سیاسیی بەدرێژایی مێژوو ،ئەو راستییەی نیشانداوین ،ئەم رەوتە بەهەموو پەل و باڵەكانییەوە ،بەتوندڕەو و میانڕەوییەوە ،هێزێكی ئەنتی دیموكراسییەو هەوڵی بێوچان دەدات، لەپێناوی گەڕانەوەی رەوڕەوەی مێژوو بۆ چەندین سەدە بەر لەنهۆ ،بۆ كارێكی لەم چەشنە نەك دەبێت دیموكراسی رەتبكاتەوە ،بەڵكو دەبێت بەهەموو شێوەیەك دوژمنایەتیشی بكات .لەرووی فكریشەوە ئیسالمی سیاسیی وەك هێزێكی كۆسمۆپۆلۆتیست ،بڕوای بەخیالفەتی ئیسالمیی هەیە ،كە ئەم جۆرە دەوڵەتە تیۆكراتییە بەپێی پێناسەكانی سەردەم، جگە لەدەوڵەتێكی سەركوتكارو تۆتالیتاریی شتێكی زیاتر نییە. ئیسالمییەكان ،ئەگەرچی سوود لەفەزای كراوەی كۆمەڵگەكان ،یان دیموكراسیی وەردەگرن ،بۆ بەهێزكردن و پتەوكردنی پێگەی سیاسیی و جەماوەرییان ،بەاڵم لەكۆتاییدا ئامانجیان لەناوبردنی هەموو فەزایەكی دیموكراسییە ،بەتایبەت وەختێك دەگەنە دەسەاڵت «وەك ئەوەی ئەمڕۆ لە میسری ئیخوانیدا بەرجەستە بووە» ،پاشەكشە بەهەموو ئەو دیاردەو بنەمایانە دەكەن ،كە سەرئەنجام وەك ئەسپێك كۆمەڵگە بەرەو دیموكراسی رادەكێشن .بۆیە هێزە ئیسالمییەكان وەك دوژمنێكی باوەكوژی دیموكراسیی دەبینرێن و ئەزموونی ئەوان لەهەموو شوێنێك، ئەزموونی شەڕكردنە لەگەڵ فینۆمینەكانی دیموكراسیی. ئیسالمی سیاسیی هێزێكە ،بەرگەی فرە حزبیی ،پلۆرالیزم ،ئازادیی رادەربڕین و بۆچوونی جیاواز ،خۆ تەرحكردنی ئەویتر ،ناگرێت .ئیسالمی سیاسیی بڕوای بە دەستاودەستی دەسەاڵت ،ئازادییە سەرەتاییەكان و مافە مەدەنییەكانی هاوواڵتیان نییە ،تەنانەت بڕوای بە ئیتنیك و گروپە كۆمەاڵیەتییە جۆراوجۆرەكان نییە ،بەڵكو دەیەوێ هەموویان لەچوارچێوەی تێفكرینی خۆیدا لەقاڵبدا ،بەپێچەوانەشەوە دەبنە قوربانی ستەمكارییەكی رووپۆشكراو بە ئاین .ستەمكارییەك كە ئەوروپا لەسەدەكانی ناوەڕاست گیرۆدەی ببوو ،ئەوەش قوربانییەكی ئەوەندە بێشووماری لێكەوتەوە ،هەرگیز مێژوو نەتوانێت لەیادی بكات. «عەبدولڕەحمان راشد» گۆشەنووسی رۆژنامەی «شەرقولئەوست» وردتر دیدی ئیسالمی سیاسیی لەهەمبەر دیموكراسی روون دەكاتەوەو دەنووسێت :لەهەندێك ئەزمووندا ئیسالمییەكان دیموكراسییان قۆستەوە بۆ ئەوەی رۆژەڤەكانی خۆیان بسەپێنن ،هەروەك ئەوەی لەكوەیت روویدا، كاتێك ئیخوانییەكان و سەلەفییەكان و شیعەكان كتێبیان قەدەغە كرد، ئاهەنگ و چاالكی هزرییان یاساغ كرد ،ئەمەش بۆ خۆی تۆقاندنێكی فكرییە .من دژی بەشداریكردنی حزبە ئیسالمییەكان نیم لەكاری سیاسیدا ،ئەگەر ئامادەبن رێزی دیموكراسی بگرن ،بەاڵم هەروەك روونم كردەوە ،ئەمە بۆ تەنیا جارێكیش رووینەداوە .پێویستە لەسەرمان دەرك بەوە بكەین سروشتی حزبە ئایدۆلۆجییەكان و گروپەكانی ئیسالمی سیاسیی لەهەردوو الیەنی تاكتیكی و فیكردا بەجۆرێكە ،حزبەكانی دیكە رەتدەكەنەوە ،هەرچەندەش باسی لێبوردەیی و هەرسكردنی دیموكراسی بكەن. بە كورتی و كوردیی ،ئەزموونی ئیسالمی سیاسیی لەئەفغانستانی تاڵیبانەوە تا میسری ئیخوان ،ئەزموونێكە تەرجومەی ئەوە دەكات، ئیسالمی سیاسیی هێزێكە دژ بە هەموو سترۆكتۆرە دیموكراسییەكانە.