حزب و الیەنەسیاسیەكان:
هەڵبژاردنێكی جیاواز و سەركەوتوو بوو
ل3
188
سەیر و سەمەرەكانی هەڵبژاردن
باڵوکراوه‌یه‌کی ئازاده ،یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان مانگی دوو جار ده‌ری ده‌کات .سێشه‌ممه 2013/10/1
ل4
سیناریۆكانی پێكهێنانی كابینەی هەشتەم پێشبینی دەكرێت كابینەی هەشتەم حكومەتێكی بنكەفراوان بێت و زۆرب��ەی هێز و الیەنەسیاسیەكان تێیدا بەشداربن ،ئەگەرچی بەرپرسانی هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن و یەكێتی تاوەكو ئێستا لە بەشداریكردن و نەكردن خۆیان یەكال نەكردۆتەوە ،بەاڵم ئەگەری بەشداریكردنی كۆمەڵ و یەكگرتوو بەهێزە و بەرپرسانی یەكگرتووش دەڵێن «لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی ئەو پرسە یەكالیی دەكەینەوە» ،ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتیش ئاشكرای دەكات دەبێت حزبەكەی بەشێوەیەك لە حكومەتی داهاتوو بەشداربێت ببێتە وەاڵمدەرەوەی ناحەزانی ،چاودێرێكی سیاسیش رایدەگەیەنێت كە حكومەتی داهاتوو پڕكێشە دەبێت و بە ئاسانی دروست نابێت.
ل5 داهێنەری جیهانی نوێ ،موچەی سااڵنەی یەك دۆالرە!
چوار ساڵ دژایه‌تی كردنی پارتی... شكستی خۆیان و گه‌شه‌كردنی پارتی لێكه‌وته‌وه م��اوه‌ی چوار ساڵه میدیای ئه‌هلی و میدیای ئۆپۆزیسیۆن و خودی حزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن، ره‌خنه له پارتی ده‌گرن و كه‌یسی ناڕه‌وای بۆ دورست ده‌كه‌ن و به حزبی بنه‌ماڵه و ده‌سه‌اڵتخواز و نادیموكراسی وه‌سف ده‌كه‌ن و به‌شێكی زۆر له گه‌نده‌ڵییه‌كانی حكومه‌ت و ناعه‌داڵه‌تییه‌كان ده‌خه‌نه پ��اڵ پارتی و سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی. له‌ماوه‌ی ئه‌و چوار ساڵه‌دا وایان وێنا ده‌كرد كه كێرڤی جه‌ماوه‌ریی پارتی له دابه‌زین دایه و گومانیان ده‌كرد كه پارتی له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا سه‌ركه‌وتوو نابێت و ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت ماڵئاویی ده‌كات ،كه‌چی وه‌كو بینیمان پێچه‌وانه بۆوه، ژماره‌ی كورسییه‌كانی پارتی زیادی كرد و رێژه‌ی الیه‌نگر و ده‌نگده‌رانی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو كه‌می ك��ردووه‌و كورسییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش وه‌كخۆی ماوه‌ته‌وه.
ل6
ل7
2
ژماره 188
راپۆرت :پرس
www.lawanikurdistan.com
2013/10/1
یەكێتی ،دان بەشكستەكەیدا دەنێت لەزاری سەركردەكانی یەكێتییەوە هۆكاری شكستەكە بخوێنەوە
بۆیەكەمجار دوای ئ��ەوەی لەگەڵ پارتی بە لیستی جیاواز بەشداری هەڵبژاردنیان كرد ،یەكێتی توشی شكستێكی كوشندەبۆوە و نەیتوانی نیو هێندەی پارتی كورسی پەرلەمانی بهێنێت ،ئەندامانی سەركردایەتی و كادیرانی یەكێتی ،مەكتەبی سیاسی حزبەكەیان بەهۆكاری ئەو شكستە تۆمەتبار دەكەن و ئاماژە بەوەدەكەن كە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی ئەوەندەی خەریكی گۆڕینی مۆدێلی ئۆتۆمبێلەكانیان و سەرپەرشتی كۆمپانیا بازرگانیەكانیان كردووە ،نیو هێندە خەریكی كاری رێكخستنی حزبەكەیان نەبوونە ،هەروەها غیابی مام جەالل بە هۆكاری هەرە سەرەكی شكستەكەی یەكێتی دادەنرێت، جگە لە دكتۆر بەرهەم ساڵح بەرپرسەكانی دیكەی یەكێتی ئامادەنین دان بە شكستی حزبەكەیاندا بنێن .كادیرێكی یەكێتیش رایدەگەیەنێت نەبوونی چەقێك بۆ یەكالیی كردنەوەی پرسە هەستیارەكان یەكێتی بەو رۆژە گەیاند. چاودێرێكی سیاسیش جەختدەكاتەوە كە یەكێتی لە چوار ساڵی رابردوو سیاسەتێكی ئاشكرای نەبووە بە تایبەت بۆ گەڕاندنەوەی ئەو دەنگانەی كە لە رابردوو بۆ گۆڕان رۆیشتبوو. هۆكاری شكستەكەی یەكێتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستانی هاوپەیمانی پارتی ،بۆ یەكەمجار لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان توشی شكستێكی كوشندەبۆوە و نەیتوانی لە ملمالنێی هەڵبژاردندا سەركەوتووبێت ،ئەو شكستەی یەكێتی بەالی ئەندامان و الیەنگرانی یەكێتی شتێكی موفاجەئە و نوێ بوو ،چونكە دوای ئەوەی نەوشیروان مستەفا و باڵەكەی جیابوونەوە و بزوتنەوەی گۆڕانیان پێكهێنا و لە هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمان 25كورسی پەرلەمانیان بەدەستهێنا و دەنگی ئەو 25كورسیە زۆرینەی هی یەكێتی بوو ،بەاڵم بەهۆی ئەوەی لەگەڵ پارتی بە یەك لیستی داخراو بەشداری هەڵبژاردنەكەیان كرد ئەوەندە پێوەی دیارنەبوو ،ئەمەش بەپێی قسەی چاودێرانی سیاسی پارتی عەیبی یەكێتی داپۆشی و نەیهێشت وەك حزبێكی شكستخواردوو دەربكەوێت، بەاڵم لە هەڵبژاردنی ئەمجارە بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو توشی شكستێكی گەورەبۆوە و نەیتوانی تەنانەت رێژەی كورسیەكانی بگاتە 20كورسی، لەالیەن خۆشیانەوە ئەندامانی سەركردایەتی و الیەنگرانیان مەكتەبی سیاسی حزبەیان بەهۆكاری ئەو شكستە دەزانن ،ئەوان پێشیانوایە مەكتەبی سیاسی و باڵەكانی كەسانی الوازن و لە ئاست متمانەی خەڵكدا نەبوونە ،جگە لەوەش دوای نزیكەی هەشت مانگ لە دەرنەكەوتنی مام جەالل كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی ،حزبەكەی بەرەو ئاڕاستەیەكی تر بردووە. لەسەرەتای دەستپێكردنی بانگەشەی هەڵبژاردن سەرجەم بەرپرسەكانی یەكێتی دەیانوت دەیبەینەوە ،بەاڵم ئەو دەیبەینەوەیە تەنها قسەیەك بوو یەكێتیەكان خەونیان پێوەی دەبینی ،دانا سەعید سۆفی ،پەرلەمانتاری خولی سێیەم و كادیری پێشكەوتوی یەكێتی ،لە لێدوانێكیدا بە پرسی راگەیاند كە یەكێتی لەسەرەتاوە بە متمانە بەخۆبوونێكی زۆرەوە هاتە ناو پڕوپاگەندەی هەڵبژاردنەكان و هیچ كامێكیشمان پێشبینیمان نەدەكرد ئەنجامەكان بەو شێوەیە بێت .دانا سۆفی دان بە شكستی حزبەكەی دەنێت و پێیوایە نەبوونی چەقێك بۆ یەكال كردنەوەی پرسەكان یەكێتی بەو رۆژە گەیشت ،دەشڵێت «لە غیابی مام جەالل یەكێتی گوتارێكی یەكگرتووی نەبوو هەر كەسێك بە جۆرێك قسەی دەكرد و زۆرجار دوو ئەندام مەكتەب سیاسی پێچەوانەی یەكتر لێدوانیان دەدا» .پێشیوایە لەگەڵ پارتی جۆرێك لە ناهاوسەنگی لە دابەشكردنی پۆستەكاندا هەبووە كە وای لێهاتبوو یەكێتی وەك پاشكۆی پارتی سەیر دەكرا ،ئەوانە وایكرد ئەندامان لە حزبەكەیان توڕەببن و دەنگی پێنەدەن. دكتۆر س��ەروەر عەبدولڕەحمان ،كاندیدی یەكێتی ،لە لێدوانێكیدا بە توندی هێرشی كردە سەر مەكتەبی سیاسی حزبەكەی و ئەندامەكانی بە بەرژەوەندپەرست لە قەڵەم دەدات و دەڵێت «بەردەوام مەكتەبی سیاسی لە مەترسی شكستەكە ئاگادار كراوەتەوە ،بەاڵم هیچ كامێكیان دڵسۆز نەبوونە و نەهاتونەتە دەنگ ،ئەو دەشڵێت «ئەندامانی مەكتەبی سیاسی هەر خەریكی گۆڕینی مۆدێلی ئۆتۆمبێل و گەشتكردن و بەڕێوەبردنی كۆمپانیاكانیان بوونە و رۆژێك لە رۆژان خەریكی پێداچوونەوەی رێكخستنەكانی حزب نەبوونە و خۆیان نەكردۆتە خاوەنی هەموو ئەو كێشانەی هەبوون» .زیاتر وتیشی
ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی: كەس هەوڵی دەنگ كۆكردنەوەی بۆ لیستەكە نەدەدا ،بەڵكو هەركەسە و بۆخۆی كاری دەكرد
«سیاسەتی چەوتی ئەوان یەكێتی بەو رۆژەگەیاند كە نەبێتە خاوەنی 20 كورسی پەرلەمانیش» .هەروەها ئەوەشی نەشاردەوە كە سەرجەم ئەندامانی مەكتەبی سیاسی لەو حاڵەتە بەرپرسن و پێویستە بەخۆیاندا بچنەوە». پرس پەیوەندی بە زۆرێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی یەكێتییەوە كرد ،بەاڵم نایانەوێت لەوبارەیەوە لێدوان بۆ پرس بدەن و بەشێكیشان وەاڵمی پەیوەندییەكەیان نەداوەتەوە. سۆران قەرەداغی چاودێری سیاسی ،لەبارەی هۆكاری شكستی یەكێتی دەڵێت «یەكێتی لە هەڵبژاردنی رابردوو رووبەڕووی شكستێكی گەورە بۆوە، بەاڵم پێوەی دیار نەبوو ،جگە لەوەش لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دووبارە توشی شكست بۆوە ،بەاڵم بە دەنگی كەركوكیەكان توانی خۆی راستبكاتەوە و شكستەكەی داپۆشێت» .قەرەداغی دەشڵێت «خودی كۆسرەت رەسول و بەرهەم و هیرۆخان و مەال بەختیار لەم شكستە بەرپرسیارن ،چونكە لەو ماوەیەدا ئەوەندەی خەریكی دژایەتیكردنی یەكتربوونە ئەوەندە لە خەمی حزبەكەیاندا نەبوونە». ناوبراو پێشیوایە یەكێتی لە چەند ساڵی رابردوودا هیچی بۆ سلێمانیەكان نەكردووە ،جگە لەوەش بەهیچ شێوەیەك كاری بۆ گەڕاندنەوەی دەنگی گۆڕانخوازەكان نەكردووە ،واتە لە چوار ساڵی تەواودا سیاسەتێكی ئاشكرای نەبووە. ملمالنێی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی لەگەڵ دەستپێكردنی پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن ملمالنێ و ناكۆكیەكانی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی قوڵ بۆوە و بە ئاسانی هەستی پێدەكرا ،بە تایبەتی دوای دەرنەكەوتنی دكتۆر بەرهەم ساڵح جێگری دووەمی سكرتێری گشتی یەكێتی ،دەوترا بەشێك لەو كەسانەی كە كاندیكراون بە دڵی دكتۆر بەرهەم نەبووە ،بەو هۆیەشەوە چەندینجار ناكۆكی لە نێوان هێرۆخان و مەال بەختیار و بەرهەم ساڵح دروستبووە ،لەالیەكی دیكەشەوە كاندیدكردنی دەرب��ازی كوڕی كۆسرەت رەس��ول كێشەیەكی گ��ەورەی لە ناو یەكێتیدا
پەرلەمانتارێكی یەكێتی: لە غیابی مام جەالل یەكێتی گوتارێكی یەكگرتووی نەبوو هەر كەسێك بە جۆرێك قسەی دەكرد
دروستكرد ،چونكە بەشێك لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی پێیان وابوو تەنها بۆ خۆ دەرخستن كۆسرەت كوڕەكەی كاندیدكردووە ،هاوكات بەوەش تۆمەتباریان دەكرد كە تەنها دەنگ بۆ كوڕەكەی كۆدەكاتەوە و حزبەكەی لە بیر نییە .لەالیەكی دیكەوە ملمالنێی نێوان ئەرسەالن بایز و دەرباز كۆسرەت ئەوەندە قوڵ ببۆوە كە وای لێهات ملمالنێیان لەسەر بەدەستهێنانی زۆرترین دەنگی یەكێتی دەكرد ،چاودێرانی سیاسی و رۆژنامەنوسان پێیانوایە هەموو ئەو كێشە نێوەخۆییانە وایانكرد ئەندامان و الیەنگرانیان دەنگ بە یەكێتی نەدەن. ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكێتی كە نەیویست ناوی باڵوبكرێتەوە، هۆكاری شكستی حزبەكانی بۆ هەندێك بەرپرس و كەسایەتی بااڵی حزبەكەی گەڕاندەوە و وتی «لە ناو یەكێتیدا هەر كەسە و بە جیا بانگەشەی بۆخۆی دەكرد و چی بویستابایە دەیكرد و لێپرسینەوەش نەبوو ،هاوكات نەبوونی چاودێری بەسەر لێدوان و هەڵسوكەوتی ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەركردایەتی ،یەكێتی بەو رۆژەگەیاند .ئەو نموونە بەوە دەهێنێتەوە كە لەناو حزبەكەیدا بەهۆی كاندیدكردنی چەند كەسایەتیەكی دیار ببووە هۆی دروستبونی باڵباڵێن و هەر كاندید لە بەرپرسێك نزیك بوو بەرپرسەكەش پشتیوانی دەكرد ،هەروەها وتیشی «كەس هەوڵی دەنگ كۆكردنەوەی بۆ حزبەكەی نەدەدا ،بەڵكو زیاتر كاریان بۆ خۆیان دەكرد». هەروەها ئەو بەرپرسەی یەكێتی وتیشی «تەنها پێنچ چركە دەركەوتنی مام جەالل بەاڵنسی یەكێتی دەگۆڕی ،بەاڵم دەرنەكەوت». دانا سەعید سۆفی جەخت لەوەدەكاتەوە كە مەكتەبی سیاسی كێشەی بۆ حزبەكە دروستكردووە ،چونكە ئەوان بەو سیاسەتەوە ناتوانن یەكێتی بەرەوپێش بەرن. دكتۆر سەروەر پێیوایە دەبێت بەشێك لە بەرپرسە بااڵكان دەست لەكار بكێشنەوە ،چونكە ئەو پێیوایە ئەوان دوو هێندەی تر یەكێتی الوازتر دەكەن و پێویستە لە شوێنی ئەوان خەڵكی تر بێنە پێشەوە ،هەروەها دەشڵێت «ناكرێت ئەو هەڵەیە بە ئاسانی تێپەڕ ببێت».
دكتۆر سەروەر: مەكتەبی سیاسی لە مەترسی شكستەكە ئاگادار كراوەتەوە ،بەاڵم ئەوان هەر خەریكی گۆڕینی مۆدێلی ئۆتۆمبێل و گەشت و بەڕێوەبردنی كۆمپانیاكانیان بوونە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 188
2013/10/1
3
حزب و الیەنەسیاسیەكان :هەڵبژاردنێكی جیاواز و سەركەوتوو بوو ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتوو: هەڵبژاردنێكی سەركەوتوو بوو ،ساختەكاری بەو شێوەیە نییە كە باس دەكرێت
راپۆرت :توانا شێخانی
بەپێی وتەی چاودێرانی سیاسی هەڵبژاردنی خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵبژاردنێكی جیاواز بوو ،چونكە هەر حزب و الیەنێك قەبارەی راستەقینەی خۆی بۆ دەركەوت ،بەپێی زانیارییەكانی پرس كۆمەڵی ئیسالمی زیاتر لە 13هەزار دەنگی كەم كردووە ،هاوكات دەنگەكانی یەكگرتووش بڕێك كەمی كردووە ،سكرتێری حزبێكیش ئاشكرای دەكات كە ژمارەی ئەندامانی حزبەكەی دەگاتە 2هەزار و دەڵێت «چاوەڕێمان دەكرد خەڵك دەنگمان پێبدات ،چونكە دڵنیابووین بەو ژمارەیە ناگەینە پەرلەمان» .هەروەها سەرۆكی لیستێكی سەربەخۆش گلەیی لە كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردن دەكات كە تەنها لە خەمی حزبە گەورەكاندا بووە و الیەنەكانی تریان بەالوە ناوە ،جگە لەوەش سەرجەم هێز و الیەنەسیاسیەكان جەختدەكەنەوە كە هەڵبژاردنێكی سەركەوتوو بووەو بێ ساختەكاری بووە. راو بۆچوونی الیەنەكان لەسەر چۆنییەتی بەرێوەچوونی پرۆسەكە سەرجەم هێز و الیەنە سیاسیەكان هەڵبژاردنی ئەمجارە بە هەڵبژاردنێكی جیاواز لە قەڵەم دەدەن و پێیانوایە ئەمجارە كوردستان نموونەیەكی جوانی دیموكراسی پیشانی واڵتی دەرەوەدا .هەروەها ئەوان ئاماژە بە بوونی چەند كەموكوڕییەك دەكەن و جەختدەكەنەوە كە كەموكوڕییەكان بچووك بوون و هەندێكیان شیاوی باسكرد نین و هەندێكی تریشیان پێویستە كۆمیسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان هەوڵبدات لە هەڵبژاردنی داهاتوو ئەو كەموكوڕییانە دووبارە نەبێتەوە. عەلی كەریم سەرۆكی لیستی مافەكانی خەڵكی كوردستان ،وەك لیستێكی سەربەخۆ بۆ یەكەمجارە بەشداری هەڵبژاردن دەكەن ،ناوبراو گلەیی لەالیەنە پەیوەندیدارەكان دەكات كە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكانیان پێ نەوتووە، ئەو دەڵێت «لە كاتێكدا خۆمان بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن ئامادە نەكرد بوو بانگەشە دەستی پێكرد ،ئەوەش یەكێك بوو لە گرفتە سەرەكیەكانمان، چونكە چەند رۆژێك بەسەر بانگەشە تێپەڕی ئینجا پۆستەر و رێكالممان چاپ و باڵوكردەوە» .هەروەها وتیشی «سەڕەڕای بوونی چەندین كەموكوڕی وەك نەهاتنەوەی ناوی هەندێك كەس و توندوتیژی بەرامبەر رۆژنامەنوسان، پڕۆسەكە بەشێوەیەكی زۆر دیموكراسیانە و تەندروست بەڕێوەچوو». فەرهاد مەال ساڵح ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی ،ئاماژە بەوەدەكات كە بوونی لێپێچینەوە و بەدواداچوون پڕۆسەكەی گەرموگوڕتر كردبوو ،ئەو دەڵێت «ئەوەی مایەی دڵخۆشیبوو بوونی لێپێچینەوە بوو لەالیەن كۆمیسیۆنەوە ،چونكە بە چەند شێوەیەكی جیاواز رێگرییان لە ئەنجامدانی ساختەكاری كردووە» .دەشڵێت «چەند كەموكوڕییەكی بچوك هەبوون ئەوانەش لە هەڵبژاردنێكی وەهادا هەردەبێت». لەالیەكی دیكەوە تۆفیق كەریم ،ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵی ئیسالمی، لە لێدوانێكیدا بۆ پرس وتی «بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق هاواڵتیان كەمتر بەشداری هەڵبژاردنەكانیان كردووە ،ئەوەش وایكرد ژمارەی دەنگەكانی بەشێك لەالیەنە سیاسیەكان كەمبكاتەوە» .سەبارەت بە بوونی ساختەكاری ،ناوبراو وتی «زانیاریمان بەدەستگەیشتووە كە بە هەزارەها هاواڵتی كوردانی رۆژئاوا ناسنامەیان بۆ كراوەو بەشداری هەڵبژاردنیان كردووە، ئەوەش الیەنێكی الوازی پڕۆسەكە بوو». رێكار ئەحمەد ،سكرتێری حزبی رزگ��اری كوردستان ،ه��ەروەك خۆی باسی لێوەدەكات لەبەرنەبوونی نوێنەریان لە بنكەكانی دەنگدان ئاگاداری چۆنیەتی بەڕێوەچوونی پڕۆسەكە نەبوونە ،ئەو دەڵێت «ئاگاداری كەموكوڕی و ساختەكاری چەند بنكەیەكی دەنگدان بووینە ،بەاڵم ناتوانین بڵێن لە زۆربەی بنكەكان كەموكوڕی هەبووە ،چونكە نوێنەرمان لە سەرجەم بنكەكاندا نەبووە». خدر روسی ،سكرتێری بزوتنەوەی دیموكراتی گەلی كوردستان هاوكات كاندیدی لیستی ئازادی ،لەسەرەتای قسەكانیدا بە گلەیی دەستی پێكرد، چونكە خۆی كاندیدە و كەچی ناویشی لە نێو لیستی دەنگدەراندا نەبوو .ناوبراو بە رۆژنامەی (پرس)ی راگەیاند كە بوونی چەندین كەس لە نزیك بنكەكانی
عەلی كەریم: پڕۆسەكە بەشێوەیەكی زۆر دیموكراسیانە و تەندروست بەڕێوەچوو
دەنگدان گومانی الدروستكرد بووین .وەكخۆی گوتی «لە شارۆچكەی سۆران بەبێ هیچ هۆیەك چەند چەكدارێك لە دوو ئەندامی ئێمەیانداوە». كاروان ساڵح ،سەرۆكی لیستی سەربەخۆكان ،پێیوایە هەڵبژاردنی ئەمجارە بە سەركەوتوویی بەڕێوەچووەو كەمترین ساختەكاری و توندوتیژی تێدا بووە، هەروەها دەشڵێت «بە پێچەوانەوەی هەڵبژاردنی رابردوو ئەمجارە كۆمیسیۆن تەنها لە خەمی حزبە گەورەكاندا بووە ،چونكە لە دوای تەواوبوونی هەڵبژاردن ب��ەردەوام زانیاری لەسەر ژم��ارەی دەنگ و كورسیەكانی پێنچ الیەنەكە باڵودەكاتەوە و تەنها بە ئاماژەیەكی بچوك باس لە ژمارەی دەنگی حزب و لیستە سەربەخۆكان دەكەن ،نازانم ئەم جیاوازییە بۆ». ژمارەی دەنگی حزب و الیەنەكان بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنی خولی سێیەمی پەرلەمان دەنگی هەندێك الیەن گۆڕانی بەسەر هاتووە ،بەجۆرێك هەندێك كەمی كردووە و هەندێكیش زیادی كردووە. هەردوو حزبی كۆمەڵ و یەكگرتووی ئیسالمی لە هەڵبژاردنی ساڵی 2009لە چوارچێوەی لیستێكدا لەگەڵ حزبی زەحمەتكێشان و سۆشیالست دیموكراتی كوردستان بە یەك لیست بەشداری هەڵبژاردنەكانیان كرد و نزیكەی 250هەزار دەنگیان بەدەستهێنا ،هاوكات تاڕادەیەك ناكۆكی كەوتە نێوانیان ،چونكە هەرچواریان دەیانوت بەهۆی ئەو هاوپەیمانیەتەوە زیانمان پێگەیشتووە و بەهۆی دەنگی ئێمەوە الیەنەكانی تر بوونەتە خاوەنی كورسی. بەپێی وتەی ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی یەكگرتووی ئیسالمی لەو هەڵبژاردنە نزیكەی 192هەزار دەنگیان بەدەستهێناوە ،بەاڵم لە هەڵبژاردنی 2010زیاتر لە 200هەزار دەنگی هێنابوو ،واتە ئەویش كەمی كردووە .فەرهاد مەال ساڵح بە پرسی راگەیاند كە ئەگەر رێژەی دەنگدان زیاتر بوایە ئەوا دەنگەكانی ئەوانیش زیادی دەكرد و لەو هەڵبژاردنەش قورسایی خۆمان بەدیاركەوت. كۆمەڵی ئیسالمی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق كە لە ساڵی 2010 ئەنجامدرا نزیكەی 143هەزار دەنگی بەدەستهێنا و لەو هەڵبژاردنەش 130 هەزار دەنگیان هێناوە و بەو پێیەش بێت كۆمەڵ 13هەزار دەنگی كەمكردووە،
سكرتێری بزوتنەوەی دیموكراتی گەلی كوردستان: لیستەكەمان شانزە هەزار دەنگی هێناوە
تۆفیق كەریم ئەندامی مەكتەبی سیاسی كۆمەڵ لەوبارەیەوە بۆ پرس وتی «لە هەڵبژاردنی ساڵی 2010رێژەی بەشداریكردنی دەنگدەران لە %83بوو ،بەاڵم ئەمجارە لە سەدا دە كەمی كردووە ،بێگومان لەو رێژەیەش ژمارەیەكی بەر ئێمە دەكەوێت». بە وتەی رێكار ئەحمەد سكرتێری حزبی رزگ��اری ،ژم��ارەی ئەندامانی حزبەكەی نزیكەی 2هەزار ئەندامە و دەنگی پێویست ناهێنن بۆ ئەوەی بگەنە پەرلەمان ،هەروەها وتیشی «دوای تەواوبوونی هەڵبژاردن ئاگاداری هیچ ژمارەیەكی دەنگدانی حزبەكەم نەبوومە ،چونكە چاودێرمان لە نێو بنكەكانی دەنگداندا نەبووە و كەسیش پێمان ناڵێت ئەوەندە دەنگەتان هێناوە ،بەاڵم پێدەچێت نەگەینە پەرلەمان». خدر روسی ،كاندیدی لیستی ئازادی لەبارەی ژمارەی دەنگی لیستەكەی دەڵێت «نازانم چەندمان هێناوە ،بەس دەڵێن پانزە تا شانزە هەزار دەنگمان هێناوە ،هەروەها چ كاندیدێك زۆرینەی دەنگەكانی هێنابێت ئەو دەچێتە پەرلەمان». كاروان ساڵح سەرۆكی لیستی سەربەخۆكان ،ئاشكرای دەكات كە دەنگی پێویستیان هێناوە بۆ ئەوەی بگەنە پەرلەمان ،ئەو دەڵێت «لەو %7كە كۆمیسیۆن دەڵێت بۆ الیەنە سەربەخۆكانە پشكی ئێمەشی تێدایە». بەپێی ئەو ژمارانە بێت كە باڵوكرانەتەوە ژمارەی دەنگەكانی بزوتنەوەی گۆڕان زیادی ك��ردووە ،هەروەها پێدەچێت یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان دەنگی پێویستی نەهێنابێت بۆ ئەوەی بچنە پەرلەمان. هەروەها بەپێی زانیارییەكانی پرس ،حزبی سۆشیالست دیموكرات 9هەزار دەنگی هێناوە و بزوتنەوەی ئیسالمی 13هەزار دەنگی هێناوە و حزبی ئایندە 6هەزار دەنگی هێناوە و لیستی چاكسازی و گەشە تەنها 700دەنگی هێناوە، بەو ژمارەیەش ناتوانن بگەنە پەرلەمان ،چونكە نرخی هەر كورسیەك 18تا 19هەزار دەنگە. هەر پێی ئەنجامە بەراییەكان ،پارتی دیموكراتی كوردستان پلەی یەكەمی هێناوە بە مسۆگەر كردنی لە %38دەنگەكان و بزوتنەوەی گۆڕان پلەی دووەم بە رێژەی لە %23و یەكێتی نیشتمانی پلەی سێیەم و یەكگرتووی پلەی چوارەم و كۆمەڵی ئیسالمی پلەی پێنجەمی بەركەوتووە.
سكرتێری حزبی رزگاری: دوو هەزار ئەنداممان هەیە و دەمانزانی بەو رێژەیە ناگەینە پەرلەمان
4
ژماره 188
www.lawanikurdistan.com
2013/10/1
سەیر و سەمەرەكانی هەڵبژاردن دەنگی بەرهەم ساڵح و خێزانەكەی پوچەڵ كرایەوە
بێ رووتووش
راپۆرت :توانا شێخانی
سەڕەڕای ئەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان بەشێوەیەكی سەركەوتوو بەڕێوەچوو ،بەاڵم تێیدا كۆمەڵێك سەیرە و سەمەرە رووی��دا ،لەو راپۆرتەی پرس تیشكدەخەینە سەر ئەو سەیر و سەمەرانەی بەرپرسان و كاندیدانی پەرلەمان كە لە كات و ساتی بانگەشە و دەنگدان روویانداوە. سەیر و سەمەرەكان لە هەڵبژاردنی خولی چ��وارەم��ی پەرلەمان چەند سەیر و سەمەرەیەكی پێكەنیناوی روویداوە كە بۆتە مایەی سەرسوڕمانی دەنگدەران. یەكێك لەوانە (زانا شێروانی)یە كە ناسراوە بە سەرۆك زانا و كاندیدی حزبی ئایندەبوو و بە وتەی خۆی لەكاتی بانگەشەدا نزیكەی 3هەزار كەس پەیوەندی پێوەكردووە و بەڵێنیان پێداوە كە دەنگی دەدەن ،كەچی 34دەنگی هێنا ،هەر وەك خۆی دەڵێت « 34دەنگم هێناوە ،بەڕاستی جێگای پێكەنین بوو» .جگە لەوەش لە رۆژی دەنگدان سەرۆك زانا ویستویەتی هەروەك بەرپرسەكان لە كاتی دەنگدان وێنە بگرێت ،بەاڵم بە وتەی خۆی كارمەندانی كۆمیسیۆن لێنەگەڕاون. هەروەها زانا بەوە ناسراوە كە لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردن چەند بەرنامەیەكی سەیر و پێكەنیناوی راگەیاند ،یەكێك لە بەڵێنەكانی البردنی تاقیكردنەوەی بەكالۆری پۆلی شەشەمی ئامادەیی و بەخشینی بڕوانامەی ماستەر بە هەموو قوتابیەك و بڕینەوەی موچەی بندیوار بۆ هەموو كەسێك. هەروەها پەخشان زەنگەنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی حزبی شیوعی كوردستان لە سلێمانی لە بنكەیەكی تایبەت دەنگیداوە و نوێنەری ئەو حزبەش لەوێ ئامادەبووە ،بەاڵم بە وتەی نوێنەرەكە كاتێك كە سندوقەكە كراوەتەوە و دەنگەكان جیاكراوەتەوە حزبی شیوعی هیچ دەنگێكی نەهێناوە ،واتە پەخشان زەنگەنە دەنگی بە حزبەكەی نەداوە ،پرس پەیوەندی بە پەخشانەوە كرد ،بەاڵم ئامادەنەبوو هیچ لەوبارەیەوە بڵێت بەڵكو وتی «زیاتر لە پەنجا ساڵ خەباتم لەناو ئەو حزبەدا هەیە و هیچ كەسێك مافی نیە چاودێریم بكات» .پرس چەند جارێك ئەو پرسیارەی لە ناوبراو دووبارە كردەوە ،بەاڵم ئامادە نەبوو وەاڵمی ئەو پرسیارە بداتەوە، بۆیە لە وەاڵم نەدانەوەی وا دەردەكەوێت كە وتەی نوێنەری حزبی شیوعی راست بێت و ناوبراو دەنگی بە حزبەكەی نەدابێت. خدر رووسی ،كە یەكێك بوو لە كاندیدانی لیستی ئازادی ،بەاڵم
سەیرەكە لەوەدایە كە خۆی كاندید بوو ،كەچی ناوی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا نەبووە و دەنگی نەداوە ،ناوبراو بێ ئەوەی هیچ گلەییەك بكات لە لێدوانێكیدا رایگەیاند كە پێشتر ناوی لە تۆماری دەنگدەراندا هەبووە ،بەاڵم لە تۆماری كارمەندەكاندا رۆژی دەنگدان ناوی نەبووە. شیبا كەرەم ،كە بە گەنجترین كاندیدی پەرلەمان دادەن��را و كاندیدی لیستی مافەكانی گەلی كوردستان بوو ،لەوبارەیەوە بۆ پرس وتی «زۆركەس پێی دەوتم ئەگەر شوم پێبكەی دەنگت پێدەدەم و زۆركەسیش منی دەبینی دەیوت ئەگەر شتێكم بۆ نەكڕی دەنگت پێنادەم» .لەوەش سەیرتر بەالی شیبا ئەوەبووە كە پۆلیس و ئاسایش بە پەرۆشەوە بەڵێنیان پێداوە دەنگی پێبدەن. هەروەها وا باڵوكرایەوە كە هێرش خۆشناو سەرۆكی لیستی مافی گەل و ،خاوەنی كەناڵی ئاسمانی هەولێر و كۆمپانیای ،77 وتویەتی ئەو پارەیەی كە لە بانگەشەی هەڵبژاردن خەرجم كردووە، ئەگەر موچەی 25ساڵ پەرلەمانتاری وەربگرم ئینجا ناكاتەوە ئەوەندە ،پرس چەندجارێك پەیوەندی بە ناوبراوەوە كرد ،بەاڵم وەاڵمی نەداوە. سەیرتر لەوەدایە كە كاندیدی یەكێك لە حزبە بچووكەكان، چۆتە یەكێك لە بنكەكان بۆ ئەوەی دەنگبدات ،بەاڵم یەكەمجار چووە ناسنامەی مامۆستایەتی بردووە و وتویانە بەو ناسنامەیە ناتوانیت دەنگبدەیت ،دووەمجار ناسنامەی كۆپیكراوی بردووە و ئەمجارەش وتویانە نابێت ،سێیەمجار مۆڵەتی شۆفێری بردووە و كارمەندی كۆمیسیۆن بە دوای ناوەكەیدا گەڕاوە ،بەاڵم ناوی لە لیستی تۆماری دەنگدەراندا نەبووە ،واتە ئەو هەموو ماندووبون و هاتوچۆیەی بە خۆڕایی كردووە. هەروەها دكتۆر بەرهەم ساڵح و هاوسەرەكەی لە یەكێك لە بنكە تایبەتیەكانی سلێمانی دەنگیاندا و هەر بەرپرسێك لەو بنكانە دەنگبدات دەبێت ناوی لەسەر لیستەكە بنوسێت و بیخاتە ناو زەرفێكەوە ئینجا بیخاتە ناو سندوقەكە ،بەاڵم بەهۆی ئەوەی بەرهەم و هاوسەرەكەی ناویان لەتۆماری دەنگدەراندا نەبووە، دەنگەكانیان پوچەڵكرایەوەو هەژمار نەكرا. جگە لەوانەش خێزانێكی دانیشتووی سلێمانی كە لە ساڵی 1989 هاوسەرگیریان كردووە ،بە وتەی پیاوەكە ناوی منداڵێكیان هاتبۆوە و تەمەنی 1988بوو ،واتە ساڵێك پێش ئەوەی هاوسەرگیری بكەن منداڵێكیان هەبووە ،كەچی ناوی هاوسەرەكەی نەهاتبۆوە، هەروەها چەندین هاواڵتی كاتێك دەچوون دەنگبدەن ناویان بە
*كۆمسیۆن دنیایەک پارەی بۆ وشیاركردنەوەی دەنگدەران خەرج كردووە ،كەچی كاندیدێك پێناسی مامۆستایی بۆ دەنگدان بردبوو، ئەوجارە داوای تەسكەرەیان لێی كردبوو ،كەچی كۆپیەكەی هێنابوو، سەرئەنجام دەركەوت ناویشی نییە. (كاندیدی ئاخیر زەمان) *ئەو جارەیان لەكاتی گەڕان بەدوای ناوی خۆیدا دەركەوت كە دەنگدەرێك بە مردوو ناویی نوسراوە ،رێك و رەوان پێیان گوتبو كاكە تۆ مردووی. (دەوەرە شێت مەبە) *لە فەیسبووك رەسمێكی كۆنفرانسەكانی كۆنگرەی سێزدەی پارتی باڵو كراوەتەوە ،سەیارەیەكی سەربازی هەندێك سندوقی دەنگدانی باركردووە ،گوایە پارتی تەزویری كردووە. (وێنەشیان دەست نەكەوێ بە فۆتۆشۆپ دەیكەن) *لەكاتی دووەمین تەقینەوەی ب��ەردەم ئاسایشی هەولێردا دوو چەكدار هەاڵتنێك هەڵدەهاتن هاواڵتی سڤیڵ ئاوا نەدەترسان. (چەكەكانیان بۆ رۆژی تەنگانەیە) *لەگەڵ تەقینەوەكانی 9/29ی بەردەم ئاسایشی هەولێر بۆ یەكەم جار كۆمەڵ و یەكگرتوو و گۆڕان بەیاننامەیان دەركرد و پشتیوانی خۆیان بۆ ئاسایشی هەرێم دووپات كردەوە. (وەاڵهی لێتان نایە) *ه��اوڕێ��ی��ەک س��ێ ج��ار نەشتەرگەریی ج��ی��اوازی ب��ۆ ک��راوە، هێشتا نەیانتوانیوە ئەو شوێنە بپێکن کە بە راستی پێویستی بە نەشتەرگەرییەکە هەیە ئێستاش بە ناچاری دەبێ بچێتە ئێران. (جا باش نییە هیچیان لە سگیدا بەجێ نەهێشتووە ئەگەرنا پێویستی بە چەند نەشتەرگەرییەگی دیکەش دەبوو).
مردوو تۆمار كرابوو ،بەاڵم سەیرەكە لەوەدایە كە ناوی چەندین مردوو بە زیندوو نوسرابوو. سەڕەڕای هەموو ئەوانەش كاندیدێكی یەكگرتووی ئیسالمی كە خەڵكی ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمە و مافی دەنگدانی نیە ،بەاڵم چوو بووە بنكەی دەنگدان بۆ ئەوەی دەستی بخاتە ناو مەرەكەبی مۆرەكە و وێنەكەی لە تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبوك دابنێت.
پەخشان زەنگەنە دەنگی بە حزبەكەی نەداوە كچە كاندیدێك :كەسێك پێی وتم ،ئەگەر شوم پێبكەی دەنگت دەدەمێ خدر رووسی :خۆم كاندیدبووم ،كەچی ناوم نەهاتبۆوە كاندیدێك دوای سێجار لە هاتوچۆ كردن ،وتیان ناوت نەهاتۆتەوە سەرۆكی لیستێك :ئەگەر 25ساڵ موچەی پەرلەمانتاریم وەربگرم ،ناكاتە ئەو پارەیەی كە لە بانگەشەی هەڵبژاردن خەرجمكردووە
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 188
2013/10/1
5
سیناریۆكانی پێكهێنانی كابینەی هەشتەم ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی :كوردستان پێویستی بە حكومەتێكی بنكەفراوانە راپۆرت :پرس
پێشبینی دەكرێت كابینەی هەشتەم حكومەتێكی بنكەفراوان بێت و زۆربەی هێز و الیەنەسیاسیەكان تێیدا بەشداربن ،ئەگەرچی بەرپرسانی هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن و یەكێتی تاوەكو ئێستا لە بەشداریكردن و نەكردن خۆیان یەكال نەكردۆتەوە ،بەاڵم ئەگەری بەشداریكردنی كۆمەڵ و یەكگرتوو بەهێزە و بەرپرسانی یەكگرتووش دەڵێن «ل��ە ك��ۆب��وون��ەوەی سەركردایەتی ئ��ەو پرسە یەكالیی دەكەینەوە» ،ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتیش ئاشكرای دەكات دەبێت حزبەكەی بەشێوەیەك لە حكومەتی داهاتوو بەشداربێت ببێتە وەاڵمدەرەوەی ناحەزانی ،چاودێرێكی سیاسیش رایدەگەیەنێت كە حكومەتی داهاتوو پڕكێشە دەبێت و بە ئاسانی دروست نابێت. حكومەتێكی جیاواز چ���اوەڕوان دەكرێت كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان جیاوازبێت لە كابینەكانی راب��ردوو ،چونكە چاودێران پێیانوایە هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن (كۆمەڵ ،یەكگرتوو ،گۆڕان) مەیلی بەشداریكردنیان لە دەسەاڵت هەیە و بەشێوەیەك لە شێوەكان بەشداری لە حكومەتی داهاتوو دەكەن ،هەروەها لە ئێستاشدا حزبە ئۆپۆزیسیۆنەكان بە یەكێتی هاوپەیمانی پارتیشەوە چاوەڕوانی كۆبوونەوەی سەركردایەتیان دەكەن و ئاماژە بەوەدەكەن كە بە زۆرینەی دەنگی سەركردایەتیان ئەو پرسە یەكال دەكەنەوە ،تاوەكو ئێستا پارتی دیموكراتی كوردستان یاریزانی سەرەكی یارییەكە، چونكە براوەی هەڵبژاردنە و دەیەوێت لەگەڵ چەند الیەنێك كابینەی هەشتەم پێكبهێنێت. لەئێستادا چەند ئەگەرێك لەبەردەستدایە ،یەكەمیان پێكهێنانی حكومەت لەالیەن (پارتی و یەكێتی) دووەمیان پێكهێنانی حكومەتە لەالیەن (پارتی و گۆڕان) سێیەمیان (پارتی و حزبە ئیسالمیەكان) چوارەمیان كە ئەگەرێكی زۆر الوازە ( یەكێتی و حزبەكانی ئۆپۆزیسیۆن)ە. بەرپرسانی پارتی جەخت لە پێكهێنانی حكومەتێكی بنكەفراوان دەكەنەوە و دەیانەوێت بە رێككەوتنی سەرجەم الیەنەكان حكومەت پێكبهێنن ،ئەگەرچی بەهۆی كەمی بەدەستهێنانی ژم��ارەی كورسیەكانی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان تاوەكو ئێستا خۆی لە بەشداریكردنی حكومەت یەكال نەكردۆتەوە ،بەاڵم نێچیرڤان بارزانی جێگری سەرۆكی پارتی ئەوەی راگەیاندووە كە الیان گرنگ نیە یەكێتی چەند كورسی هێناوە ،هەروەها ئاماژەشیداوە كە تا یەكێتی هەبێت هاوپەیمانی لەگەڵ هیچ الیەنێكی ترنابەستن. هەرێم كەمال ئاغا ،ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی ،جەخت لە پێكهێنانی حكومەتێكی بنكەفراوان دەكاتەوە و پێیوایە كوردستان پێویستی بە یەكگرتووی هێز و الیەنەكانە ،هەرێم بۆ پرس زیاتر وتیشی «ب��ارودۆخ��ی ئێستا وادەخ��وازێ��ت كە الیەنەكان لەسەر پێكهێنانی حكومەتێكی بنكەفراوان كۆكبن» .هەروەها لەبارەی
بەشداریكردنی یەكێتی لە حكومەتدا ،ناوبراو وتی «چاوەڕوانی كۆبوونەوەی ئەنجومەنی سەركردایەتیمان دەكەین و بە تێكڕا پرسی بەشداریكردن و نەكردن یەكالدەكەینەوە». بزوتنەوەی گۆڕان كە لە هەڵبژاردنەكەدا پلەی دووەمی بەدەستهێناوەو بە وتەی محەمەد تۆفیق بەرپرسی پەیوەندییە دیپلۆماسیەكانی گ��ۆڕان ،تاوەكو ئێستا پرسی بەشداریكردن و نەكردنیان یەكال نەكردۆتەوە ،بەاڵم ئەگەری بەشداریكردنیان زۆرە ،چونكە گۆڕان لە سەرەتای بانگەشەی هەڵبژاردن بەڵێنی بەشداریكردنی لە حكومەتی بە الیەنگرانی دابوو. هەرچەندە بەپێی وتەی دكتۆر شێركۆ جەودەت كاندیدی دەرچووی یەكگرتوو ،تاوەكو ئێستا حزبەكەیان ئەو پرسەی یەكال نەكردۆتەوە، بەاڵم ئەگەری بەشداریكردنیان لە حكومەت زۆرە ،ناوبراو بە پرسی راگەیاند كە سەركردایەتی حزبەكەیان ئەو پرسە یەكالیی دەكاتەوە، بەاڵم بەپێی سەرچاوەیەكی تایبەتی ناو یەكگرتووبێت ،ئەوان ئامادەن بەشداریكردنی حكومەتێكی بنكەفراوان بكەن ،بەاڵم بەو مەرجەی بەشداربن لە پۆستە بااڵكان ،هاوكات لە كاتێكدا ئەگەر گۆڕان و یەكگرتوو لە ناوخۆیاندا ئەو پرسە یەكالیی بكەنەوە ئەوا بۆ كۆمەڵی ئیسالمی پێویست بە كۆبوونە ناكات ،چونكە ئەوانیش ئۆپۆزیسیۆن بوون هەڵنابژێرن. مسعود عەبدولخالق ،چاودێری سیاسی ،بۆ پرس روونیكردەوە كە حكومەتی داهاتوو تاڕادەیەك لە حكومەتێكی دوانەی دەردەچێت و ئەگەری پێكهێنانی لەالیەن دوو حزبەوە الوازە ،هەروەها وتیشی «ئەگەر یەكێتی ببێتە ئۆپۆزیسیۆن پارتی ناتوانێت بە تەنها حكومەت پێكبهێنێت و لە كاتێكدا ئەگەر یانزە كورسی كەمینەكانیش پاڵپشتی بكەن هەر ناتوانێت و پێویستی بە الیەنێكی ئۆپۆزیسیۆن دەبێت». هەروەها زیاتر وتیشی «حكومەتی داهاتوو پڕ كێشە دەبێت و بە ئاسانی دروست نابێت ،بەاڵم نابێت كەسایەتی كاك نێچیرڤانیش لە یادبكەین ،چونكە پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ الیەنەكانی تر هەیە و لەوانەیە لە وادەی یاسایی خۆی تێنەپەڕێت و حكومەتێكی بنكەفراوان پێكبهێنێت». هەروەها زۆرینەی ئەندامانی ئەنجومەنی ناوەندی یەكێتی لەگەڵ ئەوەدان كە حزبەكەیان بۆ چوارساڵی داهاتوو ببێتە ئۆپۆزیسیۆن، بەپێی وتەی بەرپرسێكی پارتیش ئەوە پیالنە دژی ئەوان ،ئەو چاودێرە سیاسیە لەوبارەیەوە روونیكردەوە ،بەپێی یاسا سەرۆكی هەرێم ماوەی چل رۆژ دەداتە براوەی یەكەم واتە پارتی ،ئەگەر بەبێ هەرسێ الیەنی ئۆپۆزیسیۆن و یەكێتی حكومەتی پێكنەهێنا ئەوا سەرۆكی هەرێم براوەی دووەم كە بزوتنەوەی گۆڕانە رادەسپێرێت بۆ پێكهێنانی حكومەت ،بە واتایەكی تر ئەگەری پێكهێنانی حكومەت لەالیەن ئۆپۆزیسیۆن و یەكێتیەوە بەهێز دەبێت ،هەروەها مسعود وتیشی «ئەوە ناچێتە چوارچێوەی پیالنگێری ،چونكە كارێكی یاساییە».
پرس پەیوەندی بە بەشێك لە ئەندامانی سەركردایەتی پارتیكرد، بەاڵم وتیان دوای كۆبوونەوەی سەركردایەتی قسە لەسەر ئەو بابەتە دەكەین. پۆستەكان چۆن دابەشدەكرێن بەهۆی شكستەكەی یەكێتیەوە تاڕادەیەك هاوكێشەكان گۆڕانیان بەسەرداهات ،چونكە پێشتر لەگەڵ پارتی پۆستەكانیان فیفتی بە فیفتی دابەشدەكرد و بەهۆی رێككەوتننامەی ستراتیژیەوە هیچ جارێك لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان كێشە نەكەوتۆتە نێوانیان ،بەاڵم ئەمجارە پێشبینی دەكرێت كێشە لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان سەرهەڵبدات ،چونكە ئەمجارە یەكێتی نیوەی كورسیەكانی پارتی هێناوە ،هەر بۆیەش پارتی ئامادە نیە فیفتی بە فیفتی پۆستەكانی لەگەڵ دابەشبكات ،هاوكات بەدەر لە یەكێتی ئەگەر پارتی لەگەڵ الیەنەكانی تر حكومەت پێكبهێنێت دووبارە رازی نیە پۆستەكان بەشێوەی پەنجا بە پەنجا دابەش بكات ،چونكە پارتی براوەی یەكەمە و ژمارەی كورسیەكانی لە هەمووان زیاترە ،بەپێی وتەی بەرپرسانی پارتیش ئەمجارە پۆستەكان بەپێی ژمارەی كورسی پەرلەمانی دابەش دەكرێت ،واتە هەر الیەنێك بەپێی قورسایی خۆی پۆستی پێدەدرێت. بەشێوەیەك سەرۆكی حكومەت بۆ پارتیە ،بەاڵم چاوەڕوان دەكرێت لەسەر جێگرەكەی ببێتە كێشە ،چونكە ئەگەری هەیە بزوتنەوەی گۆڕان داوای بكات. سەرچاوەیەكیش لە بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەی بۆ پرس راگەیاند، ئەگەر بەشداری حكومەت بكەین دەبێت یان سەرۆكی حكومەت یاخود سەرۆكی پەرلەمان یاخود جێگر و سەرۆكی یەكێك لەو دوو پۆستەمان پێبدرێت ،ئەو جەختدەكاتەوە كە بەشداری حكومەتێك ناكەن بەشدار نەبن لە بڕیاردان. هەرێم كەمال ئاغا ،بۆ پرس ئاشكرای دەكات یەكێتی بەشێوازێك لە حكومەتدا بەشداردەبێت تاوەكو ببێتە وەاڵمدەرەوەی قسەكانی خەڵك ،هەروەها وتیشی «دەبێت ئەمجارە هەوڵی یەكبوونەوەی كوردستان و راماڵینی رەگی دوو ئیدارەیی بدرێت». پارتی لەگەڵ هەر الیەنێك حكومەت پێكبهێنێت دەتوانێت دڵی كۆمەڵ و یەكگرتوو لە خۆی رازی بكات ،چونكە ئەوان ئەوەندە كورسیەیان نەهێناوە تاوەكو داوای پۆستە گەورەكان بكەن. مەسعود عەبدولخالق ،پێیوایە ئەمجارە ئۆپۆزیسیۆن نایەوێت بەشدارییەكی تەقلیدی لە حكومەتدا بكات ،ئەو دەڵێت «لەوانەیە داوای پۆستی جێگرانی سەرۆكی هەرێم و حكومەت و سەرۆكی پەرلەمان بكەن و بەشێوەیەكیش ئ��ەوان پۆستی وەزی��ر تاوەكو خوارەوەیان دەوێت ،هەروەها وتیشی «بەشێوەیەكی ئاسایی لەوانەیە پۆستی جێگری وەزیر بدرێتە حزبە بچووكەكان».
هەڵسوراوێكی گۆڕان: لە ئێستادا قسە لەسەر ئەو بابەتە ناكەین كاندیدێكی دەرچووی یەكگرتوو: سەركردایەتیمان بەشداریكردن و نەكردن یەكالیی دەكاتەوە چاودێرێكی سیاسی: حكومەتی داهاتوو پڕ كێشە دەبێت و بە ئاسانی دروست نابێت
6
ژماره 188
www.lawanikurdistan.com
2013/10/1
چوار ساڵ دژایه‌تی كردنی پارتی... شكستی خۆیان و گه‌شه‌كردنی پارتی لێكه‌وته‌وه راپۆرت :پرس
ماوه‌ی چوار ساڵه میدیای ئه‌هلی و میدیای ئۆپۆزیسیۆن و خودی حزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن ،ره‌خنه له پارتی ده‌گرن و كه‌یسی ناڕه‌وای بۆ دورست ده‌كه‌ن و به حزبی بنه‌ماڵه و ده‌سه‌اڵتخواز و نادیموكراسی وه‌سف ده‌كه‌ن و به‌شێكی زۆر له گه‌نده‌ڵییه‌كانی حكومه‌ت و ناعه‌داله‌تییه‌كان ده‌خه‌نه پاڵ پارتی و سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی .له‌ماوه‌ی ئه‌و چوار ساڵه‌دا وایان وێنا ده‌كرد كه كێرڤی جه‌ماوه‌ریی پارتی له دابه‌زین دایه و گومانیان ده‌كرد كه پارتی له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا سه‌ركه‌وتوو نابێت و له‌ده‌سه‌اڵت ماڵئاویی ده‌كات ،كه‌چی وه‌كو بینیمان پێچه‌وانه بۆوه ،ژماره‌ی كورسییه‌كانی پارتی زیادی كرد و رێژه‌ی الیه‌نگر و ده‌نگده‌رانی كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتوو كه‌می كردووه‌و كورسییه‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیش وه‌كخۆی ماوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ردا به‌راورد به ژماره‌ی ده‌نگه‌كانی ،2010زیاتر له 100هه‌زار الیه‌نگر و ده‌نگده‌رانی پارتی زیادی كردووه و له 30كورسییه‌وه ئێستا بۆته خاوه‌نی نزیك به 40كورسی په‌رله‌مانی كوردستان .ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێ كه ئه‌و میدیانه و خودی ئۆپۆزیسیۆنیش له‌سه‌ر خه‌ڵكی كوردستان و به‌تایبه‌تی جه‌ماوه‌ریی پارتی كاریگه‌ری نه‌بووه‌و خه‌ڵكی بڕوایان پێنه‌كردوون. سیروان ناشاد ،نووسه‌ر و شاعیر ،روونیده‌كاته‌وه كه میدیایه‌ك نییه ئه‌هلی بێ ،به‌ڵكوو میدیایه‌ك هه‌یه شێوازێكی تره له‌میدیای حیزبی ،كه ئه‌و شێوازه هه‌ر ناوێك هه‌ڵده‌گرێ ده‌شێ ،به‌اڵم میدیای ئه‌هلی به‌و مانایه‌یه‌ی ئازاد بێ و سایه‌ی هیچ الیه‌نێكی به‌سه‌ره‌وه نه‌بێ شتی وانییه .ئه‌و درێژه به قسه‌كانی ده‌دات و ده‌ڵێت «دوو ج��ۆره میدیامان هه‌یه، ئه‌وانیش میدیای حیزب و سێبه‌ره‌كانی و میدیای ئوپۆزسیون و سێبه‌ره‌كانی». سه‌باره‌ت به دژایه‌تی كردنی له‌الیه‌ن میدیا و حزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنه‌وه ناشاد گوتی «ئه‌وه مێژووییه‌كی دووری هه‌یه و ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ساڵی 1964كه ئێستا من بڕوام وایه دوای چوونی به‌شێك له‌سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بۆ گرده‌كه هه‌مان جه‌اللی و مه‌الیی جارانه ،به‌اڵم له‌قۆناغێكی تر و به شێوازێكی تر». ئه‌و جه‌خت له‌وه ده‌كاته‌وه كه پارتی حزبێكی سستماتیك و دامه‌زراوه‌و به‌و جۆره ره‌خنه و كه‌یس بۆ دروستكراوانه‌ی میدیا و ئۆپۆزیسیۆن شكست ناهێنێ ،ره‌نگه هه‌ر ئه‌مه‌ش هۆكاری سه‌ركه‌وتن و گه‌شه كردنی بێت ،وه‌كخۆی گوتی «به بروای من پارتی وا به سانایی نوشست و شكست ناهێنێ ،چوونكه تا هه‌نووكه هیچ ده‌سكه‌وتێكی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی به‌ده‌ست نه‌هاتووه ،ئه‌گه‌ر پارتی به‌ده‌ستی نه‌هێنابێ یان پارتی به‌شێكی گرینگی ئه‌و ده‌سكه‌وته نه‌بووبێ». سه‌باره‌ت به ئۆپۆزیسیۆنیش ناشان راگه‌یاند «بڕوام وایه ئوپۆزسیون دواجار له بزووتنه‌وه‌یه‌كی لۆكاڵی زیاتر نابن، به‌و پێیه‌ی گوتارو په‌یام و كرداریان له چوارچێوه‌یه‌كی قه‌تیس بووداو له‌یه‌ك شاردا ده‌سوڕێته‌وه» .ئه‌و نموونه بۆ قسه‌كانی دهه‌ێنێته‌وه‌و ده‌ڵێت «بۆ نموونه له‌كۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ناوچه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان نه‌یتوانیوه كورسییه‌ك به‌ده‌ست بهێنێ ،دواتریش له‌به‌رامبه‌ردا پارتی جگه له‌به‌ده‌ست هێنانی كورسی زۆر، توانیوێتی هه‌ولێر به‌مانای كوردستان بكاته ناوه‌ندێكی سیاسی و بازرگانی و نێوده‌وڵه‌تی ،واته ئه‌و كارانه‌ی كه پارتی كردوویه‌تی خه‌ونێك بوو به دیهاتووه». سیروان ناشاد هۆشداری ده‌داته ئۆپۆزیسیۆن و ئاماژه به‌وه ده‌كات كه ئۆپۆزسێون ئه‌گه‌ر به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌ك نه‌كه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنی داهاتوودا كێرڤی جه‌ماوه‌رییان زۆر كه‌متر ده‌كات .به بڕوای ئه‌و ئه‌وان ته‌نها ئه‌وه‌یان ده‌وێ كه ته‌وزیعی سوڵته‌و داهات بكه‌ن بۆ ناوچه‌یه‌كی دیاریكراو
شارێك له كوردستان داببڕن له ئه‌گه‌ری خوانه‌خواست ه ئه‌م حاڵه‌شدا خه‌ونی ده‌وڵه‌تی كوردی زینده به چاڵ ده‌كرێ. هه‌ر سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ته ،رۆژنامه‌نووس به‌هرۆز جەعفەر دان ب �ه‌وه‌دا ده‌نێت کەپارتی تا ئەمڕۆکە هێزێکی گەورەی گۆڕەپانەکەیە ،لەبەر هەندێ خاسیەت ،لەوانە :مەرکەزیەت لەپارتیدا دیوێکی ئیجابی پێ بەخشیوە ،هەروەها پارتی لەدروستکردنی ب��ڕی��ارو سیناریۆکانیدا پشت دەبەستێت بەژمارەیەک ڕاوێژکاری گ��ەورەی بیانی و نێوخۆیی ،پارتی هەیمەنەی بەسەر سەرمایەو داهاتی کوردستان دا هەیە ،لەڕووی پەیوەندییە ئیقلیمی و دەرەکیەکانەوە بااڵترە لەهێزەکانی تر. ڕاگەیاندنێکی هەمەجۆری هەیە. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌ڵ��ێ كه‌سانێكی زۆر هه‌ن كه ره‌خنه له‌سیاسه‌تی پارتی ده‌گرن و پارتییان پێ قبوڵ نییه ،بۆیه ده‌ڵێت «مادام پارتی لەباشیی و ئاهەنگەکەدا قبوڵ دەکات، دەبێت خراپیەکان و ناڕەزاییەکانیش ڕام بکات ،بزانێت چۆن هەڵس و ک��ەوت لەگەڵ نوخبەو گەنجان و چین و توێژە جیاوازەکان دەکات ،دەرگاو پەنجەرەی بکاتەوە ،ئەگەرنا دوور نییە وەزعەکە لەخاڵێکدا بتەقێتەوە». ئه‌و پێیوانییه كه میدیا و ئۆپۆزیسیۆن به رێكخراوه‌یی دژایه‌تی پارتیان كردبێ ،بۆیه دڵێت» میدیای ئه‌هلی و ئۆپۆزیسیۆن دژ به پارتی رێكخراو نه‌بوون و په‌رت بوون ،بۆیه یه‌كگوتاریان نه‌بوو ،تا ده‌نگه‌كانی پارتی كه‌م بكاته‌وه ،سه‌ره‌نجام پارتی توانی شه‌رحی خۆی بكات». بەاڵم بەپێچەوانەی راكەی بەهرۆز جەعفەر ،عیسا بۆتانی، سەرنووسەری گۆڤاری چەم رەخنەی توند لە ئۆپۆزسیۆن و میدیاكانی دەگرێت و دەڵێت «زۆرجار میدیای ئۆپۆزسیۆن ئەوە دەورووژێنن كە چیتر خەڵك بە درووشم و قسەی قەبە فریو ناخوات ،دەكرێ هەمان دەستەواژە لەبەرامبەر ئەوانیش بەكار بێت و دوایین تاوانی نەتەوەیی و هەڵە ئەوەیە كە ئەندامێكی جڤاتی نیشتمانی بزووتنەوەی گۆڕان رژانی خوێنی كورد لە تەقینەوەیەكی تیرۆرستیدا بە سیناریۆیەكی پارتی دێنێتە زمان .من لەو بڕوایەدام كە ئۆپۆزسیۆن بە هەر سێ الیەنەكەوە هەڵوێست و رەفتاری چەوتیان هەبووە تاكو سەركەوتوو نەبن لەبەدەستهێنانی جڵەوی دەس��ەاڵت و هۆكارێك بن لەوەی دەس��ەاڵت پێگەی پتەوی خۆی لەنێو جەماوەردا بپارێزێت. لەو رەفتارە چەوتانەی هەردوو الیەنە ئیسالمیەكە كە وایكرد
كاریگەری لەسەر كەمهێنانی دەنگەكانیان لەو هەڵبژاردنەدا هەبێت ئەوە بوو كە تخوونی پیرۆزییەكانی گەلی كورد بوون. ئاخر چ شارەزایەكی سیاسەت خۆپیشاندان بۆ سەرۆكێكی وەكو مورسی بە باش دەزانێت و لەهەمان كاتدا ئااڵی كوردستان لەو خۆپیشاندانە ناشیرین بكرێت .كاتێك بزووتنەوەی گۆڕان الیەنێك بە ساختەكار و ئەزموونی هەرێم بە بەرچاوی جیهان س��ووك و ناشیرین دەك��ات دەب��ێ چاوەڕێی ئ��ەوە بكات كە لەبەرچاوی زۆرێك لە خەڵكی كوردستان سووك و ناشیرین دەبێت». ده‌نگه‌كان و ژماره‌ی كورسییه‌كان: پارتی دیموكراتی كوردستان 719004ده‌نگ ( )38كورسی بزووتنەوەی گۆڕان 446095دەنگ ( )24كوسی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان 323867دەنگ ( )17كورسی یەكگرتووی ئیسالمیی كوردستان 178681دەنگ ()9 كۆمەڵی ئیسالمیی كوردستان 113260دەنگ ()6 بزووتنەوەی ئیسالمی 20795دەنگ ()1 حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان 11828دەنگ ()1 لیستی ئازادی (حزبی شیوعی) 11768دەنگ ()1 ئاراستەی سێیەم 8268دەنگ ()1 لیستی رافیدەین 5963دەنگ گردبوونەوەی كلدانی سریانی ئاشووری 5599دەنگ بزووتنەوەی پێشكەوتنی توركمانی 5173دەنگ ئاییندە 3868دەنگ پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان 3605دەنگ مافەكانی خەڵكی كوردستان 2817دەنگ پارتی پارێزگارانی كوردستان 2420دەنگ مافی گەل 2005دەنگ قائمە اربیل تركمانی 1856دەنگ گۆڕان و نوێبوونەوەی توركمانی 1829دەنگ یەكێتیی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان 1717دەنگ جبهە تركمانیە عێراقییە 1667دەنگ لیستی چاكسازی و گەشە 1323دەنگ ابنا النهرین 1048دەنگ بزووتنەوەی دیموكراتی توركمان 1002دەنگ لیستی سەربەخۆكان 864دەنگ
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 188
2013/10/1
7
داهێنەری جیهانی نوێ ،موچەی سااڵنەی یەك دۆالرە! و :روئیا ئیبراهیمی
الری پێیج ،داهێنەری ئەمریكایی و بەدیهێنانی دنیایەكی ن��وێ ،لە ی 26مارسی 1973لەدایكبووە ،ئەو خاوەنی بڕوانامەی ئەندازیاری زانستی كۆمپیوتەرە لە زانكۆكانی میشیگا و ستەنفۆرد .لە ساڵی 1996كاتێك كە قوتابی دكتۆرای زانكۆی ستەنفۆرد بوو ،لەدوای چاوپێكەوتنێك لەگەڵ «سەرگی برین « پرۆژەی بەدواداچوونی (گووگڵ)یان دەست پێكرد .ئەوان لە سپتامبەری ساڵی ( 1998گووگڵ)یان بەناوی كۆمپانیایەكی تایبەتەوە تۆمار كرد و ئێستا خاوەنی لە %16پشكی گووگڵن .فرۆشتنی پشك لە گووگڵ سەرەتا لە 19ئاوتی 2004ئەنجام درا .لە ساڵی 2011لە دوای دەست لەكاركێشانەوەی « ئەریك ئەشمیت»ەوە« ،الری پێیج « بە سەرۆكی گووگڵ هەڵبژێردرا .الری پێیج و سەركی برین و هەروەها ئەریك ئەشمیت بڕیاریاندا كە بە ماوەی بیست ساڵ، واتە تا ساڵی 2024لەگەڵ یەكتر ئیش بكەن . الری پێیج داهێنەر ماڵپەڕی ( )PageRankبوو ،بناغە و كۆڵەكەی بەشی گەڕانی گووگڵە ،بەو مانایەی كە بە دیاری كردنی پلە و ئیمتیازی تایبەت بە مالڵپەرە جۆراوجۆرەكان، قۆناغی گەڕان دیاری دەكرێت .وشەی گووگڵ وەرگێڕاوە لە چەمكی «گۆگۆڵ» كە بەواتای « «یەك دانە یەك و سەد سفر لە بەردەمیا»دێت ،كە لە راستی دا جۆرێكە لە دروشم: بەو مانایەی كە گۆگل َئەیەوێت ئیمكانات ،ئامانج و زانیاری گەیاندن و زانیارییەكانی خۆی تا ئەو رادەیە لەچوارچێوەی تۆڕەكانی ئینتەرنێت دا بەرفروان و زیاد بكات .ئامانجی گووگڵ لە دەستپێكدا :پۆلێن كردنی زانیارییەكانی دنیا و دەستپێراگەیشتنی ئەو زانیارییانە بوو بۆ تەواوی خەڵك. گووگڵ دوای دوو ساڵ لە كار كردنی ،ئەندامێكی زۆری بەالی خۆیدا راكێشاو بەتێپەڕبوونی كات و زیاد كردنی توانا جیاوازەكانی ،بوو بە باشترین بزوێنەری گەڕان لە فەزای ئینتەرنێت دا .لە كاتێك كە گووگڵ دەستی بە ئیش كرد، ئەوكات (یاهو) خۆشەویستترین ماڵپەڕ بوو ،بەاڵم ئێستاكە یەكەمین نیازی زۆربەی بەكاربەرەكان بۆ (گەڕان)لە ئینتەرنێت دا (گووگڵ) ە . لەپاڵ ئەو كارە جوانانە لە بەرهەمەكانی كۆمپانیای گووگڵ، جیهانی تەكنۆلۆژیا بە تەواوی گۆڕا .یەكەم كەسانێك كە جی مەێڵیان بە كار ئەهێنا لەبیریانە كە دروست كردنی ژمارەی كاركردنی جی مەێڵ Tئەوكات شێوازەكەی تەنیا بەرێگەی بانگهێشتنامەوە .ئەو كات تەواوی خزمەتگوزارییەكانی دیكەی
ئیمێڵ تەنیا 10مێگابایتیان بە كاربەرەكان دەدا ،بەاڵم جی مەێڵ ئەو فەزایەی گۆڕی بۆ یەك گێگابایت. «بیج» لە چاوپێكەوتنێك لەگەڵ گۆڤاری وایرد ()wired لە بارەی دامەزراندن و پێشكەوتنی گووگڵەوە بەو جۆرە دەدوێت «كاتێك گووگڵمان دامەزراند ،لە ڕاستی دا دیار نەبوو ئەو ئیشەی كە دەیكەین ئایا ل��ەرووی یاساییەوە پەسەند دەك��ری یان نا .بەبیر خۆتانی بێننەوە كە لەو كاتەدا هەندێك ك��ەس باسی ئ��ەوەی��ان دەك��رد كە كۆپی كردنی فایلێك لەسەر كۆمپیۆتەر ،پێچەوانەی یاسای مافی داهێنەر و گواستنەوەیە .لە كاتێكدا كە ئێمە لە تۆڕەكەمدا تەواوی خزمەتگوزارییەكانمان دابین كردبوو! بەس ئەگەر ئەو باسە دروست بوایە دەبا بمانگوتبا «تۆڕەكانی گەڕان یادت بەخێر» .ئینتەرنێت بۆ كۆمەڵگا زۆر بەسود بووەو من بیر دەكەمەوە 10تا 20ساڵی دیكە سەیری ئێستامان دەكەین و دەڵێین «تەنیا یەك میلیمیتر دوور بووین لە كۆتایی هێنان بە ژیانی ئینتەرنێت». لە ڕاستی دا «پێیج» بە هەڵەدا نەچووبوو ،بەهۆی ئەو خۆشەویستییەی كە تۆڕی گەڕان هەیبوو ،لەالیەن زۆرێك لە رێكخراوەكان و دام و دەزگاكانەوە رەخنەی لێگیرا ،تا ئەو رادەیەی كە لە ساڵی ( 2003نیویۆرك تایمز) سكااڵی لەسەر گووگڵ تۆمار كرد و ئیدیعای ئەوەی كرد كە تۆمار و ئەرشیف كردنی بابەتی ماڵپەڕەكان بەجۆرێك لە جۆرەكان پێچەوانەی یاسای مافی بەرهەم و باڵوكردنەوەیە. الری پێیج وەك��و كەسایەتیییەكی داهێنەری بەرزفڕ دەناسرێ ،ئارەزوویەتی كە بەرهەمی زیاتر بخاتە سەر گووگڵ. ئەو قسەیەكی تایبەت بەخۆی هەیە ،كە دروشمی ئەوە10( : ئەوندەی دیكە) ،بەو مانایەی دەخوازێ لە هاوكارەكانی و كارمەندەكانی ،بەرهەم و خزمەتگوزارییەكان 10ئەوەندەیتر باشتر لە كاری ركابەرەكانی بێت .وایە ئەو رازی نییە بە چاكسازییەكی بچوك لە بەرهەم و زاستی نوێ دا. گووگڵ تا ئێسا بەرهەمی زۆری لە بواری بەرنامەی عەقڵی كۆمپیوتەر ( )softwareبەرهەمهێناوە كە بریتین لە «سیستمی گووگڵ كرۆم ،الپەرەی سەرەكی كرۆم ،كرۆمیوم، وی ،8گووگڵ دسكتاپ ،گووگڵ ئارت،Google closed ، پیكاسا ،ئیكچ ئاپ ،جی تاك ،شریتی ئامرازەكانی گووگڵ، بەشی ڤیدیو ،Tools webmaster ،و...هتد. ئەو هاوكارەكانی فەلسەفەی كۆمپانیای گووگڵیان لەسەر
بنەمای وەكو «ئێوە ئەتوانن بێ شەڕ پارە بە دەست بهێنن «« ،ئێوە ئەتوانن بێ كراس و پانتۆڵیش جدی بن»« ،كار كردن ئەبێ تەحەدائامێز و تەحەداش ئەبێ هاوكات بێ لەگەڵ گاڵتە و سەرگەرمی كردن» بنیات بنرێ. یەكێك لە ك��ارە سەرنجراكێش و باسكراوەكانی ئەو، چاوپێكەوتنی لەگەڵ «ستیڤ جابز» دامەزرێنەری کۆمپانیای ئەپڵ بووە .كاتێك كە زانی نەخۆشی جابز خراپتر بووە، چوو بۆ بینینی ،بەاڵم وەاڵمی جابز كە زۆر بێزار بوو لە ئەندرۆید ،ئەوە بوو كە« :بڕو بەجەهەننەم» .لە دوای ئەوە جابز پەشیمان بۆوە و ئاموژگاریی «پێیج»ی كرد كە ئامانجی دیاری بكات و ئەیەوێت گووگڵ چۆن كۆمپانیایك بێت. جابز لە كۆبونەوەی ساڵی 2010بە بەڕێوەبەرەكانی كۆمپانیاكەی وتبوو «ئێمە بزنسی گەڕان نەبووین ،وەلێ ئەوان دەستیان دایە پیشەسازی تەلەفۆن ،هەڵە نەكەن ئەیانەوێت ئایفۆن بكوژن ،بەاڵم رێگەیان پێنادەین». لەپێشكەوتن و كارە بەناو بانگەكانی دیكەی الری پێیج، ڕیۆشتن بۆ ئاهەنگی هاوسەری براكەی بە چاویلكەی گووگڵەوە، ئەو عەینەكە دەیتوانی تەنیا بە چاو تروكاندنێك وێنە بگرێت. عەینەكی گووگڵ لە راستیدا كۆمپیوتەرێكی زۆر بچكۆالنەیە كە كێشی كەمتر لە عەینەكێكی خۆری بوو ،هەروەها دەتوانێت پێوەند بێت بە ئینتەرنێت لە ڕێگەی وایەرلێس و پەیوەندی بكات بە تەلەفونە پێشكەوتووەكان بۆ بەكارهێنانی ئینترنێت . له‌ساڵی 2011پێیج بۆ ماوه‌یه‌ك توانای قسه كردنی له‌ده‌ستدا و به‌و هۆیه‌وه نه‌یتوانی به‌شداری له كۆبوونه‌وه‌یه‌كی گرنگی كۆمپانیای گووگڵ بكات .ئه‌و چوارده ساڵ به‌ر له‌و رووداوه ،جارێك تووشی شه‌له‌لی له‌ره‌ی ده‌نگ ببوو ،گوایه دووباره تووشی ئه‌و نه‌خۆشییه بۆته‌وه .ئه‌و به گاڵته‌وه باس له نه‌خۆشییه‌كه‌ی ده‌كات و ده‌ڵێت «سه‌رگی پێیوایه كه ئه‌م نه‌خۆشییه بۆته هۆی ئه‌وه‌ی كه ببمه به‌ڕێوه‌به‌رێكی باشتر، چونكه ناچارم به وردبینییه‌وه وشه‌كانم هه‌ڵبژێرم». موچەی سااڵنەی الری پێیج و سەرگی برین لە كۆمپانیای گووگڵ یەك دۆالرە ،بەاڵم بەشی شێر لە سەروەت و سامانی گووگڵ پشكی ئەوانە .لە ساڵی 2013گۆڤاری بەناوبانگی فۆربس ( )Forbesدارایی الری پێیجی بە 23ملیارد دۆالر خەماڵندووەو و پێیج لە لیستی دەوڵەمەندەكانی ئەمریكادایە و لە ریزبەندی 13دایە. سه‌رچاوهbcc :
8
ژماره 188
www.lawanikurdistan.com
2013/10/1
یەکێک لە هۆکارەکانی تەقینەوەکە سەرکەوتوویی هه‌ڵبژاردن بوو
دیمانه :فه‌ره‌یدون بێوار
دكتۆر‌ه ڤیان سه‌بری ،ئه‌ندامی یه‌ده‌گی ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تی پارتی:
ل ه هه‌ولێر و دهۆك هیچ كام ل ه سندووقه‌كانی ده‌نگدان ل ه الیه‌ن كۆمیسیۆنه‌و ه سوور نه‌كراون
پ :به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ئێوه وه‌ك پارتی چۆن ده‌ڕواننه پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجامه سه‌ره‌تاییه‌كانی كه له‌الیه‌ن كۆمیسیۆنه‌وه راگه‌یاندراوه؟ • ئێمه وه‌ك پارتى ديمۆكراتى كوردستان ،ئه‌و ئامانجانه‌ی له به‌رنامه‌ى ك��ارى خۆماندا ،بۆ پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانى كوردستان ،ده‌ستنيشانمان كردبوون و رێنمايییه‌كانی جه‌نابى سه‌رۆك مسعود بارزانى بۆ سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌كه به‌شێوه‌كى گشتى ،هاتنه دى. به‌شێك له ئامانجه‌كان بريتين له ئه‌نجامدانی پرۆسه‌یه‌ك كه به گشت پێوه‌ره جیهانی و ستاندارده‌كان سه‌ركه‌وتوو بێت ،چ له رووی رێژه‌ی به‌شداری ده‌نگده‌رانه‌وه بێت یان له رووی پاكیی پرۆسه‌كه‌وه بێت، هه‌روه‌ها گه‌یاندنی په‌یامی پارتی به ده‌نگده‌ر به شێوه‌یه‌كی زانستی و شارستانی دوور له توندوتیژی .به‌شێوه‌یه‌كى گشتى ،پرۆسه‌كه به سه‌ركه‌وتوو له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ين ،سه‌ره‌ڕاى هه‌بوونی هه‌ندێك كه‌موكوڕی وه‌ك نه‌بوونی ناوی هه‌ندێ له ده‌نگده‌ران له‌ناو تۆمارى ده‌نگده‌ران و هه‌ندێك كێشه‌وگرفتى ته‌كنيكى و بۆ یه‌كه‌مجار به‌كارهێنانی مۆری ئه‌لیكترۆنی كه ببوو به هۆی نیگه‌رانی به‌شێكی زۆری ده‌نگده‌ران و سستبوونی به‌ڕێوه‌چوونی پرۆسه‌كه.،به‌اڵم به‌شێویه‌كی گشتی، ئيَمه وه‌ك پارتى ديموكراتى كوردستان ،دڵخوشين به ئه‌نجامه سه‌ره‌تايىیه‌كان و سه‌ركه‌وتنى ليسته‌كه‌مان (لیستی )110وه‌ك ليستى يه‌كه‌م له هه‌رێمی كوردستان و پيرۆزبایی له هه‌موو خه‌ڵكى كوردستان ده‌كه‌م بۆ سه‌رخستنی پرۆسه‌كه ،دياره ئه‌مه نيشانه‌ى شارستانيه‌ت و ديموكراتيه‌تى خه‌ڵكى كوردستانه. پ :پێتانوایه ده‌ره‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان نه‌خشه‌ی سیاسی هه‌رێم ده‌گ��ۆڕی و دۆخێكی نوێ له سیاسه‌ت و حكومڕانی كوردی دێته ئاراوه؟ چۆن؟ س• ئه‌م هه‌ڵبژاردنه بۆ ئێمه‌ی پارتی تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی گرنگ بوو. له‌م سه‌ركه‌وتنه‌ی پارتیدا بۆمان ده‌ركه‌وت كه شێوازی حوكمڕانیمان جێی متمانه‌ی خه‌ڵكی خۆمانه .بۆیه پێویسته پارتی ئه‌م متمانه‌یه‌ی هاواڵتیان زیاتر بكات و زیاتر خزمه‌تیان بكات ،ئه‌مه‌ش ئامانجی سه‌ره‌كیمانه .بێگومان هه‌ر هاوكێشه‌یه‌كی سیاسی بۆ پێكهێنانی حكومه‌تی نوێ له خزمه‌تی گه‌ل و واڵته‌كه‌ماندا بێت ،بێ دوودڵی قه‌بووڵمانه ،جا ئه‌م هاوكێشه‌یه نه‌خشه‌ی سیاسی هه‌رێم بگۆڕێت یاخود هه‌ر وه‌ك خۆی بمێنێته‌وه ،گرنگ ئه‌مه‌یه له به‌رژه‌وه‌ندی سیاسه‌تی حكومه‌تدا بێت نه‌ك الیه‌نێك یان چه‌ند الیه‌نێكی سیاسی. نه‌خشه‌ى سياسى هه‌رێم له دوو الي �ه‌ن پێكهاتووه ،حوكمڕان وئۆپۆزیسيۆن .هاوكێشه‌كان كه‌مێك ئاڵۆزن و هه‌ڵبژارده‌ی به‌رده‌م حزبه‌كان ج��ۆراوج��ۆرن ،ڕه‌نگه له ماوه‌یه‌كی كه‌مدا چه‌ندین جار هاوكێشه‌كان بگۆڕێن ،بۆیه هه‌ر پێشبینییه‌ك بۆ نه‌خشه‌ی سیاسی داهاتووی هه‌رێم ڕه‌نگه پێچه‌وانه‌كه‌ی راست بێت.
پ :میدیاكانی ئه‌هلی و ئۆپۆزیسیۆن ره‌خنه له پرۆسه‌كه ده‌گرن و به ناشه‌فاف وه‌سفی ده‌كه‌ن و حزبه‌كانی ده‌سه‌اڵت به ساخته‌كاری وه‌سف ده‌كه‌ن ،وه‌اڵمی ئێوه چییه و راو سه‌رنجتان له‌سه‌ر هه‌ڵوێست و قسه‌كانی ئه‌وان چییه؟ • ب�ه‌ڕای چاودێرانی ناوخۆیی و بیانی ،پرۆسه‌كه سه‌ركه‌وتوو بوو .ئه‌و ده‌نگویانه‌ی كه پێیانوایه پرۆسه‌كه ناشه‌فاف بووه و له الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ساخته‌كاری زۆر كراوه ،هیچ بنه‌مایه‌كی بۆ نییه و به‌شێكه له‌و ملمالنێیه ناته‌ندرۆسته‌ی ئوپۆزیسیۆن له رابردوودا له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتی ده‌كرد .بێگومان هیچ هه‌ڵبژاردنێك به‌ده‌ر نیی ه له كه‌موكوڕی ،به‌اڵم ئه‌م كه‌موكوڕییانه ناگه‌نه ئه‌و ئاسته‌ی نیشانه‌ی پرسیاری گه‌وره له‌سه‌ر پرۆسه‌كه دابنێن .به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه له هه‌ولێر و دهۆك هیچ كام له سندۆقه‌كانی ده‌نگدان له الیه‌ن كۆمسیۆنه‌وه سور نه‌كراون ،كه الیه‌نێكی ده‌سه‌اڵت زۆرینه‌ی ده‌نگی هێناوه له‌و دوو پارێزگایه .هه‌رچی پارێزگای سلێمانییه به‌هۆی ئه‌و ملمالنێ گه‌رمه‌ی نێوان الیه‌نێكی ده‌سه‌اڵت و الیه‌نێكی ئۆپۆزیسیۆن ،ژماره‌یه‌ك سندوقی سور هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ده‌س �ه‌اڵت ساخته‌كاری بكردبا ،ده‌بوایه زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كانی ئه‌و پارێزگایه‌ی به‌ده‌ستهێنابا .ئێمه وه‌ك پارتی، سكااڵمان له‌سه‌ر تۆماركراوه ،به‌اڵم ئێمه‌ش له زۆر شوێن سكااڵمان تۆماركردووه .ئه‌مه‌ش مافێكه به هه‌موو قه‌واره سیاسییه‌كان دراوه بۆ ئه‌وه‌ی له هه‌ر شوێنێك گومانیان له پاكیی پرۆسه‌كه هه‌بوو سكااڵ پێشكه‌ش بكه‌ن .به‌اڵم تۆماركردنی چه‌ند سكااڵیه‌ك كه ڕه‌نگه زۆر به‌یان بێبنه‌ما بن ،كار ناكاته سه‌ر پاكیی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن، یاخود ناڕازیبوونی الیه‌نێك یان چه‌ند الیه‌نێكی به‌شداربوو نابێته هۆی ناشرینكردنی پرۆسه‌كه .هه‌ڵسه‌نگاندنی پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن پشت به چه‌ندین پێوه‌ری زانستی و ستانداردی جیهانی ده‌به‌ستێت ،ئه‌مه‌ش ق�ه‌واره به‌شداربووه‌كانی هه‌ڵبژاردن بڕیاری له‌سه‌ر ن��اده‌ن ،به‌ڵكو الیه‌نی به‌ڕیوه‌به‌ری هه‌ڵبژاردن و چاودێره ناوخۆیی و بیانییه‌كان هه‌ڵی ده‌سه‌نگێنن. پ :ئه‌و رێژه ده‌نگه‌ی كه پارتی هێناوێتی ،تاچه‌ند به‌التانه‌وه په‌سه‌نده؟ یان چۆن وه‌اڵمی ئه‌و تۆمه‌تانه ده‌ده‌‌نه‌وه كه ده‌ڵێن پارتی ساخته‌كاری زۆریی كردووه؟ • بێگومان پارتی شایسته‌ی ده‌نگی زۆر زیاتره ل�ه‌وه‌ی له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا به‌ده‌ستیهێناوه .به‌اڵم ئه‌مه هه‌ڵبژاردنه و هاوكێشه‌و قه‌باره‌ی پارته سیاسییه‌كان له هه‌ڵكشان و داكشاندایه .ئێمه ئه‌گه‌ر ده‌نگمان زیادیكردووه یان كه‌میكردووه رێز له ئیراده‌ی خه‌ڵكی كوردستان ده‌گرین و پێشوه‌ختیش ره‌زام�ه‌ن��دی خۆمان بۆ هه‌ر ئه‌نجامێك كه له‌الیه‌ن كۆمسیۆنه‌وه ده‌ربچێت ده‌ڕبڕیبوو .سه‌باره‌ت به‌م تۆمه‌تانه‌ی ده‌خرێنه پاڵ پارتیمان ،ئه‌مه شتێكی چ��اوه‌ڕوان كراوه و سه‌یر و سه‌مه‌ره نییه .هه‌ر حزبێك به‌قه‌د قه‌باره‌ی خۆی
تۆمه‌تی ده‌خرێته پاڵ ،پارتیش چونكه گه‌وره‌ترین قه‌واره‌ی سیاسییه، بۆیه زۆرترین تۆمه‌ته‌كان ئاراسته‌ی ئه‌و ده‌كرێن .به‌اڵم چه‌ند له‌م تۆمه‌تانه به‌سه‌ریدا ساغبوونه‌وه‌ته‌وه ،ئه‌مه گرنگه .به‌ڵێ وترا پارتی ساخته‌كارییه‌كی زۆری له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا كردووه ،من هیچ ناڵێم ته‌نها نه‌بوونی تاكه سندوقێكی سور له هه‌ردوو پاڕێزگای هه‌ولێر و دهۆك كه به ناوچه‌ی زه‌رد وجێنفوزی پارتی ناوی ده‌به‌ن و پێیان وایه پارتی ده‌سه‌اڵتی ره‌های هه‌یه له‌م دوو پارێزگایه‌دا و ده‌توانێت به ئاره‌زووی خۆی یاری به ئه‌نجامه‌كان بكات ،وه‌اڵمێكه بۆ گشت ئه‌و كه‌س و الیه‌نانه پ :یه‌كێتی نیشتمانی ك��وردس��ت��ان ل�ه چ��او پ��ارت��ی ژم��اره‌ی كورسییه‌كانی یه‌ك له‌سه‌ر سێیه ،واته كه‌متر له‌نیوه ،پارتی له‌مه‌ودوا چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی ده‌كات؟ ئایا وه‌ك هێزی هاوپه‌یمان و هاوبه‌ش یان له‌سه‌ر بنه‌مای كورسی؟ • یه‌كێتی نزیكترین حزبه له پارتییه‌وه و رێكه‌وتنی ستراتیجیمان له نێواندا هه‌یه .السه‌نگی و هاوسه‌نگی كورسییه‌كانی هه‌ردوو المان كار ناكاته سه‌ر ئه‌و ڕێكه‌وتنه‌ی نێوانمان كه قازانجێكی زۆری بۆ گه‌ل و واڵته‌كه‌مانی هه‌بووه. پ :چۆن ده‌ڕواننه كابینه‌ی هه‌شته‌م و پێشبینی ده‌ك �ه‌ن كه حزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن به‌شداری بكه‌ن؟ ئه‌گه‌ر به‌شدار ده‌بن له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ده‌بێ؟ • ئه‌مه شتێكه سه‌ركردایه‌تی پارتی حزبه‌كان خۆیان بڕیار له‌م باره‌یه‌وه ده‌ده‌ن .ه �ه‌روه‌ك ووتم هاوكێشه‌كان ئاڵۆزن ،به‌و پێیه پێشبینییه‌كانیش دروست ده‌رناچن .سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌ری به‌شداریكردنی ئۆپۆزیسیۆن له حكومه‌تدا و بنه‌ماكانی به‌شداریكردنیان ،بێگومان پێویسته به‌شدارییه‌كه له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی گشتی هاواڵتیان بێت و هیچ الیه‌نێك ئیراده‌ی خۆی یان مه‌رجه‌كانی به‌شداریكردن به‌سه‌ر الیه‌نه‌كانی دیكه‌دا نه‌سه‌پێنێت .ئه‌گه‌ر حكومه‌تی بنكه‌فراوان پێكهێنرا ،هاوكێشه راست و دروسته‌كه ئه‌وه‌یه هه‌ر قه‌واره‌یه‌ك به قه‌باره‌ی خۆی به‌شداری بكات و له كاركردنیشدا سیاسه‌تی حكومه‌ت په‌یڕه‌و بكه‌ن نه‌ك سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌نی قه‌واره‌كه‌یان. پ :بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان خۆی به براوه‌و هێزی دووه‌م ده‌زانێ و به مافی خۆیشی ده‌زانێ هاوبه‌شی حكومه‌ت بێ به فێعلی و ئاشكراشی كردووه كه له پۆسته بااڵكانی وه‌ك جێگرانی سه‌رۆكی حكومه‌ت و په‌رله‌مان و وه‌زاره‌ت ده‌بێ پشكی هه‌بێ ،ئایا ئێوه پێشبینی ده‌كه‌ن گۆڕان به‌شداری حكومه‌ت بكات؟ یاخود رای ئێوه له‌سه‌ر به‌شداری گۆڕان چییه؟ • با پێش رووداوه‌ك��ان نه‌كه‌وین و به‌شداریكردن و نه‌كردنی گۆڕانیش په‌یوه‌سته به بڕیاری خۆیانه‌وه .هه‌ر الیه‌نێكیش بیه‌وێت درێژە بۆ الپەڕە 11
www.lawanikurdistan.com
ژمار ه 188
2013/10/1
9
پەرتەوازەیی خێزانێك بە هۆی باوكیانەوە (ژن هەڵگرتن و كچ بە زۆر بەشوودان) ئا :تارا محەمەد
لە یەكێك لە گوندەكانی سەرسنوور باوكێك لە پێناو هەوەسەكانی خۆی و سەپاندنی یاسای باوكساالری ،لەژێر پەردەی بەرگریكردن لە شەڕەف و سەپاندنی بیر و باوەڕی دواكەوتوانەی ،ژیانی كچە بچكۆالنەكەی بە دەستی خۆی بەرەو فەنا بوون برد و بە دوا رۆژێكی نادیاری سپارد. (هەاڵڵە) ئەو ئافرەتە بێنازەی ماوەیەكە لەماڵی ئافرەتێكی خێرخواز درێژە بە ژیان دەدات ،ئەویش لەئەنجامی ڕووداوێك و كارەساتێك كە هێشتا ئەو لە دایك نەببوو ڕوویدا ،وەك خۆی باسیكرد كاتی خۆی باوكی دایكی هەڵگرتووە و دوای ()12 ساڵ بە سوڵحێكی عەشایەری ( )3كچی خۆی لە بری ئابڕووی دایكیان لە ماڵە خااڵنیان مارە بڕیووە ،كە ئەوكات ئەو كچانە زۆر منداڵ بووینە( ،هەاڵڵە)ش بچووكترینیان بوو. (هەاڵڵە) خۆی چی دەڵێ؟ كە تەمەنم بوو بە 14ساڵ قوتابی پۆلی دووی ناوەندی بووم ،ئاگاداری هیچ شتێك نەبووم تا ڕۆژێكیان باوكم گوتی نابێ چیتر بخوێنی لەبەر ئ��ەوەی (ئەحمەد)ی دەزگیرانت دەتگوازێتەوە ،بۆیە دەبێ لەگەڵ دایكت بچیتە بازاڕ ،منیش زۆر گریام و پاڕامەوە ،بەاڵم هیچ سوودی نەبوو .دواتر باوكم ڕێگەی جنێو و لێدانی لەگەڵ بەكارهێنام و گوتی هەر دەبێ مێردی پێبكەیت، ئیدی هەر چۆنێك بوو لە بەر دڵی دایكم بەو شووكردنە ڕازی بووم ،چونكە بەرازی نەبوونی من باوكم دایكمی زیاتر ئازار دەدا )9( ،مانگ لەگەڵ ئەو پیاوە ژیانم بەسەر برد ،ئەو بەخراپترین شێوە ئازاری دەدام ،تا بڵێی لەگەڵم خراپبوو، هەمیشە هەوڵی سووككردن و تۆمەتبار كردنی منی دەدا ،تا لەكۆتاییدا تۆمەتی داوێن پیسی دامەپاڵ ،بەوە تاوانباری كردم كە دەستم لەگەڵ برادەرێكی تێكەڵكردووە ،ئیتر رۆژ لە دوای ڕۆژ ئازار و ئەشكەنجەدانم زیاتر دەبوو ،باوكیشم مەسەلەكەی گەورەتر كرد و پشتی مێردەكەمی گرت ،لەدوای ئەوە ژیانم ناخۆشتر بوو ،تا ناچار بووم ماڵەكەم بەجێهێشت و چوومە ماڵی ئاغای گوندی كە خزمی خۆمانبوو. لەدرێژەی گێرانەوەی چیرۆكەكەیدا هەاڵڵە دەڵێت «ئەو كات سگم ( )5مانگ بوو ،پاشان ئەوان بەشوێن مێردەكەمیاندا نارد و منیان لەگەڵ ئەو بەرەو ڕوو كردەوە ،لێرەدا ئەو دانی بەوە نا كە هەرچی كردوویەتی دایكی پێی كردووە ،دواتر منیان بردە ماڵی پوورم تا منداڵەكەم بوو ،دواتر ()2مانگ منداڵەكەم بەخێو كرد ،تا ڕۆژێكیان باوكم ئاگاداری كردمەوە كە نابێ چیتر ئەو منداڵە بەخێو بكەم ،پاش ماوەیەك بۆم ئاشكرا بوو كە هەر لەو ڕۆژەی منداڵەكەیان لێسەندمەوە لەسەر داواكاری باوكم تەاڵق درا بووم ،وەك چۆن لە مارە كردنەكەم بێ ئاگا بووم لە تەاڵق دانەكەشم بە هەمان شێوە ،دواتر جارێكی دیكە گوازرامەوە ماڵی ئاغای گوند ،بەاڵم ئەو ماڵە بۆ من لە بار نەبوو ،هەستم دەكرد بە چاوێكی سووك سەیرم دەكەن ،ئەوە بوو شەوێكیان رامكرد و هانام بۆ ماڵە دراوسێیەك برد ،بۆ ئەوەی چارەسەرێكم بۆ بدۆزنەوە ،بەاڵم ئەوانیش چیان پێنەكرا و منیان بردە ئاسایش ،پاشان لە ڕێگەی ئاسایشەوە بۆ ماڵی داڵدەدانی ئافرەتانی هەڕەشەلێكراو هاتم». ئەو بەردەوام دەبێت و دەڵێت «ئەو ماڵە بۆ من وەكو زیندان بوو ،رۆژانە سوكایەتیمان پێدەكرا و هەمیشە بەبێ ئەخالق لەالیەن كارمەند و چاودێرەكانەوە ناودەبراین ،دواجار وەكو خزمەتكار بۆ ئەو ماڵە هاتم». سەبارەت بە ژیانی دایكیشی كە هەموو ژیانی خۆی بە قوربانی باوكی ك��ردووە و تەنانەت كەسوكار و ئایندەشی قوربانی ئەو كرد ،هەاڵڵە دەڵێت «باوكم لەبری پاداشتدانەوەی دایكم ()3ژنی تری بە سەر دایكم دا هێنا و پشتی لەویش
كرد ،خوشكەكانیشم ژیانی ژن و مێردایەتیان لێدان و كووتان و سووكایەتی پێكردنە ،بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا بەرگەیان گرتووە، چونكە ژیان و گوزەرانی دایكم بەم جۆرە بووە ،ئەوانیش هەردەبێ بەم ژیانە قایل بن ،پاشان الی باوكم گرنگ نییە كچ دەدا بە كێ گرنگ ئەوەیە لە كۆڵ خۆی بكاتەوە». (دوا جار هەاڵڵە چاوەڕوانی چی دەكات) ئێستا لەم ماڵەشدا ئاسوودە نیم و نازانم شەو و ڕۆژ چۆن بە ڕێدەكەم ،چونكە بۆ هەمیشە باوكم هەڕەشەی كوشتنم لێدەكات ،لە راب��ردوودا تاكە ئاواتم لە ژیاندا تەواو كردنی خوێندن بوو ،ئێستاش ئەگەر باوكم ئازادیم بداتێ و بەڵێنم پێبدات كە نامكوژێت حەز دەكەم دووبارە بخوێنمەوە بەاڵم لە كوێ ..؟ یانیش باوكم ڕێگە بدات لەگەڵ دایكم بژیم چونكە ئێستا دایكم لە گوندەكەی خۆمان بە تەنیا دەژیت و باوكم هاتوچۆشی ناكات. پارێزەر سەربەست تەها شەریف ،ل��ەرووی یاساییەوە شرۆڤەی ئەو كێشەیە دەكات و دەڵێت «زۆرجار لەم شێوە بابەتانەی هاوشێوەی بابەتەكەی (هەاڵڵە) بەرچاو دەكەون، وەك ئاشكرایە رەگەزی مێینە (كچان و ژنان) لەم كۆمەڵگایەی ئێمەدا لەپێناو پیاواندا قوربانیدەری یەكەمن ،بەداخەوە هێشتا كۆمەڵگەی ئێمە سەرەڕای پێشكەوتنی زانست و تەكنەلۆژیای نوێ و پێشكەوتنی شارستانیەت عادەتی (گەورە بە بچووك) ئەم جۆرە كەلتورە ناشیرینە لە ناو كوردستاندا لێرە و لەوێ ماوە». پارێزەرەكە دەشڵێت «ئ��ەم ج��ۆرە كەلتورە ناشیرین و قێزەوەنانە لەچاو سااڵنی پێشوودا بە رادەیەكی زۆرباش كەمبۆتەوە ،ئ��ەوەش بۆ ئاستی رۆشنبیری و تێگەیشتوی خێزانەكان و ئەو ژینگەیەی كە ئەو خێزانانەی تێدا دەژیت دەگەڕێتەوە ،لەم نێوەندەدا (كچان و ژنان) قوربانیدەرن و ئەمجۆرە بابەتانە قسەوباسی زۆر هەڵدەگرێت ،هەروەك لە دەستووردا هاتووە كە هەموو هاواڵتیان لەبەرامبەر یاسادا
یەكسانن و یاسا سەروەرە جێبەجێكردنەكەی هەموو هاواڵتیان بەبێ جیاوارزی (ڕەگەز ،زمان ،نەتەوە....،هتد) دەگرێتەوە». روونیشی دەكاتەوە كە (هەاڵڵە) ناحەقی زۆری لەالیەن باوكیەوە بەرامبەر كراوە ،ئەویش لەپێناو حەزو ئارەزووەكانی خۆیدا ،بێ گوێدانە ژیانی منداڵەكانی ،بێ گوێدانە دابین كردنی ژیانێكی ئاسوودە بۆ خێزان و منداڵەكانی كە مافێكی ئاسایی و سروشتی خۆیانە و ئەركەكەی لە ئەستوی باوكیانە بە هۆی ئەوەی كە باوك ( وەلی ئەمر)ە. پارێزەرەكە لەرووی یاساییەوە بابەتە شیدەكاتەوە دەڵێت «لەرووی یاساییەوە ئەم باوكە واتا (باوكی هەاڵڵە) تاوانبارە، چونكە هەرلەسەرەتاوە هەستاوە بە ئەنجامدانی هاوسەرگیری كچەكانی كە تەمەنیان ل��ەرووی یاساییەوە نەگونجاوە بۆ( زەواج) هەروەك لە (یاسای باری كەسێتی)دا لە ماددەی (9 برگەی )1دا هاتووە «ئەگەر كەسێك بە زۆر كچێك بدات بە شوو یان بە زۆر ژن بۆ كوڕێك بهێنێت بە بێ رەزامەندی كە زۆر لێ كردنی تێدابێت ئەوا (ئەو عەقدی زەواجە باتڵە) هەروەها برگەی ()2دووەمی هەمان ماددە دەڵێت «هەركەسێك بەزۆر كچێك بدات بە شوو یان بە زۆر ژن بۆ كوڕێك بهێنێت ئەو كەسانەش لەپلەی یەكەمی خزمایەتی بن واتا (باوك،دایك،برا )ئەوا سزا دەدرێن بە حەپس كە زیاتر نەبێت لە ( )3ساڵ و غەرامە كردن یان یە كێكیان)». ئاشكرای دەكات كە هەاڵڵە دەتوانێت لەدادگا سكااڵ تۆمار بكات دژی باوكی مادام هەڕەشەی كوشتنی لێكردووە ،چونكە ئەو هەڕەشە كردنە دەچێتە قاڵبی تەهدید .هەروەك لە ماددەی()432لەیاسای سزاداندا هاتووە «هەر كەسێك هەستێت بە تەهدیدكردنی كەسێك جا بە قسە بێت یان بە كردار یان بە نووسراو یان لە رێگەی كەسێكی دیكەوە بێت ،جگە لەو حاڵەتانەی كە لەماددەكانی ( 430و )431باسكراوە ،ئەوە سزادەدرێت بە حەبس كردن كە زیاتر نەبێت لەساڵێك یان غرامە كردن.
10
ژماره 188
www.lawanikurdistan.com
2013/10/1
شانازی بە ئیشەكەی خۆمەوە ئەكەم ،بەاڵم لەم واڵتەی ئێمەدا ناتوانین تەنها لەڕێگەی هونەرەوە بژین هەواڵ عوسمان ،لەساڵی 1977لەسلێمانی لەگەڕەكی تویمەلیك هاتۆتە دنیاوە ،دەرچووی بەشی شانۆی هونەرە جوانەكانە و ژیانی هاوسەریی پێكهێناوەو خاوەنی دوو كچە بەناوەكانی )كانی و النی). لەئێستایشدا لە كاری نواندن بەردەوامەو لەهەمان كاتیشدا مامۆستایە لەقوتابخانەو لەدایەنگەش وانەی میوزیك دەڵێتەوە .بەشداری لە درامای دووپشك و گەردەلول و چەندین شانۆ كردووە. دیمانه :پرس
هەواڵ عوسمان ،ئەكتەر و شانۆكار:
ئەو بودجەیەی بۆ درامای دۆبالژ سەرف ئەكرێت ،بۆ درامای كوردی بێت ئەتوانین لەگەالنیتر باشتر بین پرس :سەرەتای كاركردنت بۆ كەی ئەگەڕێتەوە؟ ه��ەواڵ :سەرەتای كاركردنم ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوكاتەی كە لەپەیمانگا بووم ،ئەوكاتە یەكەم كارم لەسەرتەختەی شانۆ كرد و زۆر دڵم پێی خۆشبوو ،ئەوەش یەكێك بوو لە خولیاو حەزەكانم كە بەشداری كاری شانۆی بكەم ،بەحوكمی ئەوەی كەمن كەسێكی بزێو بووم و حەزم لەجووڵە بووە. پرس :كێ هاندەرت بوو كە لەبواری نواندندا كاربكەیت و بەردەوام بیت؟ هەواڵ :پێشئەوەی كەبچمە ژیانی هاوسەرییەوە دایك و باوكم هاندەری سەرەكیم ب��وون ،پاشان كەژیانی هاوسەریم پێكهێنا بەحوكمی ئ��ەوەی هاوسەرەكەم خۆیشی بەشی شانۆی تەواو كردووە ،هاندەرم بووە تا بەردەوامبم. پرس :لەئێستادا ڕەوشی درامای كوردی چۆن ئەبینیت؟ هەواڵ :لەچاو سااڵنی پێشوتردا درامای كوردی پێشكەوتنێكی گەورەی بەخۆیەوە ئەبینێت چ لەبواری شانۆ یاخود دراما. پرس :بەشداری ئافرەتان تا چ ڕادەیەكە لەبوارەكەدا؟ هەواڵ :بەشداری ئافرەتانیش بەشێوەیەكی باش زیادی كردووە، ئافرەتانی بەتوانا هاتوونەتە بوارەكەوە ،سااڵنی پێشوو دەبوو بگەڕاینایە بەدوای ئافرەتێك تا دەور ببینێ ،یاخود دەبوو پیاو رۆڵەكەی بگێڕایە ،ئێستا بەپێچەوانەوە زۆر خانەوادە حەزدەكەن ئافرەتەكانیان ئەو بوارە هەڵبژێرن كە ئارەزوویانە چ لەبواری شانۆ و درامادا بێت یاخود لەبواری گۆرانیبێژی ،یان هەر بوارێكی تری هونەری بێت. هەروەها ئێستا ئافرەتان ئەتوانن بەتەنیا سەفەر بكەن بۆ واڵتان و هەردەم لەپێشكەوتندابن. پرس :تائێستا بەشداری كاری سینەماییت كردووە؟ هەواڵ :بەداخەوە ،ئەوە یەكێكە لەحەزەكانم كەبەشداری فلمی سینەمای بكەم ،بەاڵم تائێستا ئەو دەرفەتەم بۆ نەڕەخساوە. پرس :هاوكاری حكومەت لەچ ئاستێكدایە بۆ برەودان بە درامای كوردی؟ هەواڵ :حكومەت هەوڵیداوە ئیش بكات ،بەاڵم بەداخەوە هێشتا بەپێی پێویست نییەو ئێستا كارەكان دراوەتە دەست كۆمپانیاكان و لەڕێی كۆمپانیاكانەوە ك��اری درام��ا ئەكرێ .من حەزئەكەم حكومەت زیاتر ئاوڕ لە درامای كوردی بداتەوە ،لەجیاتی ئەو دراما دۆبالژكراوانە .لەو باوەڕەدام ئەو بودجەیەی بۆ ئەودرامایانە سەرف
ئەكرێت ،بۆ درامای كوردی بێت ئەتوانین لەگەالنیتر باشتر بین، چونكە خۆمان ئەكتەری باش و نوسەر و دەرهێنەری بەتوانامان هەیە ،ئیتر بۆچی هەر تەماشای كەلتوری واڵتانیتر بكەین. پرس :تاچەند هاوكاری بەیان خان بوویت لەدەركەوتنی لەبواری نواندن؟ هەواڵ :بەیان لەمن مناڵتر بوو ،زۆریش حەزی لە شانۆ بوو، من و پشتیوانی هاوسەرم هاوكاریمان كردووە تا لەپەیمانگای هونەرەجوانەكان بەشی شانۆ وەربگیرێت و هاوكاریشی بووین لە دەق و ئیشكردنی شانۆییدا ،هەر ئیشێك هەبوایە بەئێمەی ئەوت ،تائەو كاتەی تەخەروجیكرد و خۆیشی بەردەوام لەهەوڵدا بوو .سوپاس بۆخوا توانی ببێتە ئەستێرەیەك و لە دراماو شانۆدا بەشداریكردووە و بەشداری فیلمی سینەمایشی كردووەو زۆریش سەركەوتوو ب��ووە .شانازیشی پێوە ئەكەم كەخوشكی منەو توانیویەتی كاری باش بكات. پرس :هیچ كارێكی نوێت لەبەردەستە تا بەشداری تێدا بكەیت؟ هەواڵ :بەڵێ ،لەئێستادا بەتەمای بەشداریكردنم لەدرامایەك بەناوی (هەنگاوەكانی سەرخۆڵەمێش) كە لە دەرهێنانی مامۆستا گەزیزە عومەرەو دەوری سەرەكیم دەبێت لەودرامایە ،بەاڵم هێشتا دەستمان بەكاری وێنەگرتن نەكردووە. پرس :چ كارێكت هەیە كەزۆر شانازی پێوە بكەیت یان هیچ كارێكت هەیە لێی پەشیمان بیت؟ هەواڵ :شانازی بە هەموو ئەوكارانەوە ئەكەم كەڕۆڵم تیایدا هەبووە چ لەشانۆدا بێت یاخود دراما ،بەحوكمی ئەوەی دەرچوی بەشی شانۆین دراماو شانۆ رۆحی ئێمەیە ،كارەكانی خۆمم خۆشئەوێ و هیچ كارێكم نییە لێی پەشیمانبم ،ئەگەر بزانم لەكارێك پەشیمان ئەبمەوە ئەوە كاری تێدا ناكەم ،بەردەوام ئەو ئیشە ئەكەم كەخۆشم بوێ ،ئەگەر ئیشێكیشم خۆشبوێ لێی پەشیمان نابمەوە. پرس :سەرەتای یەكتر ناسینتان لەگەڵ هاوسەرەكەت چۆن و كەی بوو؟ هەواڵ :سەرەتای یەكتر ناسینمان ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوكاتەی لە پەیمانگابووین و هەردوكمان لە پۆلێكدابووین و لەیەك شوێن ئیشمان ئەكرد ،ئەویش یەكێك بوو لە خوێندكارە زیرەك و ڕێكو پێكەكان و عائیلەیەكی ڕێك و پێك بوون ،كەپێی وتم بۆ هاوسەری، منیش پێمخۆشبوو ،ئێستاش هاوسەری یەكترین و وەك هاورێ واین لەگەڵ یەكتر و هاوكاری یەكتریش ئەكەین لە بواری نواندن ،ئەوەی
كەبەیەكەوە نامانبەستێتەوە تەنها كاری شانۆ و درامایە كە هیچ پەیوەندییەكمان بەیەكەوە نییە ،هەردوكمان ئازادین لەكارەكانمان و هیچ كاممان رێگرنین لەبەردەم كاری ئەویترمان. پرس :منداڵەكانت حەزوو خولیایان هەیە بۆ بواری نواندن؟ هەواڵ :زۆر خولیای شانۆ و گۆرانی و سەمان ،چاو لەخۆمان ئەكەن ،هەردووكیان حەزیان بە ئیشی شانۆی هەیە ،بەاڵم ڕێگەم پێنەداون كە لەئێستادا زۆر دەرك��ەون ،چونكە ئەمەوێت ئەوان بەهەمان ڕێچكەی ئێمەدا تێنەپەڕن و هەوڵی بەرزتربدەن ،من شانازی بە ئیشەكەی خۆمەوە ئەكەم ،بەاڵم لەم واڵتەی ئێمەدا لەڕێگەی هونەرەوە بژین ،بەردەوام ناتوانین تەنها ئیشی تر بكەین تا بتوانین ئیشی دەب���ێ���ت بكەین ك��ە ئیشی سەرەكی ه���ون���ەر بۆیە حەز ئەكەم مناڵەكانم خۆمانە، بڕوانامەی بەرزتر بەدەست بێنن.
www.lawanikurdistan.com
ناز ڕزگار شێخانی
ژمار ه 188
جیاوازی دادگای نەوجەوانان و گەوران
بەپێی یاسا جیاوازی دادگای (نەوجەوانان) لە گەڵ دادگای گەوران خۆی لەم خااڵنە دەبینێتەوە: یەكەم :بە پێی ماددەی ( )223لە یاسای بنەماكانی دادگایی كردنی سزایی عیراقی ئەو كەسەی ( ) 7ساڵی تەواو نەكردووە ناتوانرێ داوای سزایی لە سەر بجوڵێنرێ .واتا بە پێی ئەو ماددەیە ئەوەی لە خوار تەمەنی ()7ساڵی بێت بە بچوك دادەنرێ بۆیە بەرپرسیاریەتی تاوانی لەسەر نییە ،بە پێچەوانەوە كاتێ ( )7ساڵی تەواو دەكات ئەوا بەر پرسیارەیەتی تاوانی لەسەر دەبێت .ئەمە لە باشوری عێراق جێبەجێ دەكرێ ،بەاڵم لە هەرێمی كوردستان ئەم تەمەنە( )9ساڵە .هەر لە ( )9ساڵیەوە بە نەوجەوان دادەنرێ هەتاكو ( )18ساڵی تەواو دەكات .ئەمەش بە پێی یاسای دیاری كردنی تەمەنی بەر پرسیارێتی یاسایی لە هەرێمی كوردستان ژم��ارە ( )14ی ساڵی ( )2001كە لە ماددە () 2دا هاتووە .هەروەها لە م��اددە( )4ی هەمان یاسا هاتووە كە كار بە هیچ مادەیەكیتر ناكرێت ئەگەر پێچەوانەی ماددە ( )7بێت .بەاڵم هەر تاوانبارێك ئەگەر ( )18ساڵی تەواو كردبوو ئەوا بە پێی یاسا بە گەورە دادەنرێ ،بۆیە لە دادگای (نەوجەوانان) دادگایی ناكرێت ،بەڵكو لە دادگای (تاوانەكان) یاخود دادگای (كەتن) دادگایی دەكرێت .كە ئەمەش بە پێی گەورەیی تاوانەكە دەگۆڕێ ئەگەر تاوانەكە تاوانێكی گەورە بوو ئەوا لە دادگای (تاوانەكان) دادگایی دەكرێت ،ئەگەر بچوكیش بوو ئەوا لە دادگای (كەتن) دادگایی دەكرێت، گەورەیی و بچوكی تاوانیش یاسا دیاری كردووە ،بەاڵم ئەمە لە دادگای (نەوجەوانان) بەم شێوەیە نییە ،بەڵكو تاوانی گەورەو بچوك هەر لە دادگای (نەوجەوانان) دەبینرێت .ئەم تەمەنەش لە ڕۆژی ڕوودانی تاوانەكە هەژمار دەكرێت ،واتا ئەگەر نەوجەوان لە تەمەنی ( )17 ساڵی تاوانێكی ئەنجام داو پاشان لە تەمەنی 18ساڵی بە تاوانەكەی
دڵشاد میراودەلی
2013/10/1
11
زانراو دەستگیر كرا ئەوا لە دادگای نەوجەوانان دادگایی دەكرێت، چونكە ئەو كاتەی كە تاوانەكەی ئەنجام داوە نەوجەوان بووە. دووەم :یەكێك لە تایبەتمەندیەكانی دادگایی كردنی نەوجەوانان دادگایی كردنە بە نهێنی واتا نابێ لە دادگایی كردنەكە كەسانی دەرەوە ئامادە بن ،ئەمەش بە پێچەوانەی دادگایی كردنی گەورانە كە بە پێی یاسا گەورە ئەو كەسەیە كە ( )18ساڵی تەواو كردووە بۆی هەیە كەسانی دەرەوەی داواكە ئامادەبن ،وەكو ڕۆژنامەنووس، قوتابی،كەسانی تر ،بەاڵم لە دادگایی نەوجەوانان جگە لە مانەی خوارەوە نابێ كەسیتر ئامادە بێت: -1ئەندامانی دادگا و كارمەندەكانی . -2هەر كەسێك كە پەیوەندی بە داواكە هەبێت .جا تۆمەتبار بێت یان داواكار بێت ،لەگەڵ كەس و كارەكانیان. -3ئەو كەسەی كە بەرگری لە نەوجەوانەكە دەكات جا پارێزەر بێت یان كەسێكی تر بێت. -4گەواهیدەرەكان(شایەدەكان) -5ئەگەر پێویستی كرد دەكرێ توێژەری كۆمەاڵیەتی یاخود پزیشك. -6نوێنەرانی هەر كۆمەڵەیەك و دامو دەزگایەك كە پەیوەندی هەیە بە كار و باری نەوجەوانان. سێیەم :خاسیەتێكی تر لە دادگای نەوجەوانان ئەوەیە كە نابێت تۆمەتبار بە پاشە ملە واتا بە (غیابی) دادگایی بكرێت .كە ئەمە لە كاتێكدا لە دادگای گەوران تۆمەتبار ئەگەر ڕایكردبوو یان شوێنی دیار نەبوو بە پاشە ملە دادگایی دەكرێت ،بەاڵم لە یاسای نەوجەوانان هیچ دەقێك نییە باس لەمە بكات ،هەروەها دادگای پێداچوونەوەی عێراق لە چەند بڕیارێكیدا ئاماژە بەم حاڵەتە دەكات كە هەر بڕیارێك دەربچێت بە بێ ئامادە بوونی تۆمەتبار ئەوا بە پێچەوانەی یاسایە و
كاری پێ ناكرێت ،چونكە بە پێی یاسای نەوجەوانان ناكرێت نەوجەوان بە پاشە ملە(غیابی) دادگایی بكرێت .تا ئەو كاتەی تۆمەتبار دەسگیر نەكرێت ئەوا دادگایی ناكرێت ،بۆیە لە سەر دادگا پێویستە داواكە دوا بخات تا تۆمەتبار دەستگیر دەكرێت و خۆی ئامادە دەبێت .ئەمەش بۆ پاراستنی بەرژەوەندی نەوجەوانەكەیە تاكو بتوانێ داكۆكی لە خۆی بكات. چوارەم :بە پێی ماددەی ( )238لە یاسای بنەماكانی دادگایی كردنی سزایی هاتووە كە مەبەست لەو بریارەی بەسەر تۆمەتباری نەوجەواندا دەچەسپێ جیاوازە لەگەڵ ئەو بڕیارەی كە بە سەر تۆمەتباری گەورەدا دەچەسپێ ،چونكە مەبەست لە بڕیاردان بەسەر تۆمەتباری نەوجەوان تەمبێ كردنە (تدابیر) نەك سزا .ئەمە لە كاتێكدا مەبەست لە بریاردان بەسەر تۆمەتباری گەورە سزادانە. پێنجەم :تۆمەتباری نەوجەوان دوای دادگایی كردنی لە (فێرگەی چاكسازی) گل دەدرێ��ت��ەوە تا حوكمەكەی ت��ەواو دەبێت ،بەاڵم تاوانباری گەورە لە بەندیخانەی گەوران بەند دەكرێت .هەركاتێكیش لە ناو (فێرگەی چاكسازی) كە نەوجەوان ( )18ساڵی تەواو دەكات دەنێردرێتە بەندیخانەی گەوران. شەشەم :هەر كاتێك گەورە تاوانێك ئەنجام دەدات و لەسەر ئەم تاوانە حوكم دەدرێت ئەوا ئەو حوكمە بۆی دەبێتە پێشینەی یاسایی (سوابق جرائم) ئەم پێیشینەیە كاریگەری لە سەر دەبێت .بۆ نمونە ئەگەر هەر كەسێك پێشینەی تاوانی گ��ەورەی هەبێ ئەوا لە هیچ دامودەزگایەكی حكومی دانامەزێنرێ .یان لە ڕوی سیاسیەوە بۆی نییە خۆی كاندید بكات بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان ،بەاڵم كاتی نەوجەوان لەسەر تاوانێك حوكم دەكرێ ئەوا بۆی نابێتە پێشینەی یاسایی ،بەڵكو ڕابردووی هەر بە پاكی دەمێنێتەوە.
لەخۆشەویستیدا ،خەمەكان خۆشەویستن
هێمن موكریانی دەڵێت ،هەموو كوڕێك چاوی لە كچێكی جوانە، هەموو كچێكیش چاوی لە كوڕێكی سەرمایەدارە ،بێگومان هەردوو رایەكە هەڵەو تێكشكاون،چونكە هەموو ژنێكی شۆخ ،دوای چەند منداڵێك و تەمەنێك رەونەقی كاڵ دەبێتەوەو شۆخی بااڵو تریفەی گۆناكانی دەژاكێن ،پرسیاری بنچینەیی ئەوەیە،ئەگەر پرۆسەی هاوسەرگیری لە سەر بنەمای جوانی ب��ااڵی كردبێت ،ئەگەری جودابوونەوەی لێدەكرێت ،بێگومان بۆ كچانیش هەر وادەكەوێتەوە، ئەگەر بۆ پارەو خاتری ماڵی دنیا شوی كردبێت ،رۆژێك دادێت هەژاری میوانی ناوەختی ماڵ و گیرفانی كوڕ دەبێت ،دوای ئەوەی سەرنجمان لە قسەكەی مام هێمندا ،شاعیری فارس خەیام دەڵێت: پیاو بۆخۆی بمێنێت ماڵی دنیاشی دەبێ .پێوانە دەمێ بەتاڵ و زۆر جاریش پڕە..ئێمەی رۆژ هەاڵتی بەتایبەتیش گەلی كورد، شیكردنەوەمان بۆ پێویستی ژیان و پڕۆسەی هاوسەر گیری ،لە دیدگای كۆمەاڵیەتی و ئایینی و تەندروستی بووە ،بێشك منیش
لەگەڵ ئەم سێ چەمكەدا ه��اوڕام ،ئەم سێ چەمكەش لە ژیاندا پێویست و بەر جەستەن ،بەاڵم الیەنێكی تری جوان و شاراوەی خۆشەویستی ئەسەف لەكۆمەڵگای ئێمە لە ناو گەنجان بە كوڕوكچەوە فەرامۆشكراوە،ئەم چەمكە نابەر جەستەیەش الیەنی رۆحییە ،لە ژیانی ئەوینداری و پرۆسەی هاوسەر گیرییدا ،نموونەی بەهێزو زیندووش لە نێو الواندا ،كە هەمیشە گوێبیستی دەبین،بڕوا نەبوون و بێ هیواییە بە چەمكی خۆشەویستی ،هۆكارە بنچینەیەكەش ئەوەیە، بەهاكۆمەاڵیەتی و ماددی مەعنەوییەكان جێگەیان بەالیەنی جوانی رۆحی كۆمەڵگە لەقكردووە ،لەتەسەوفدا بەشێوەیەكی نابەرجەستە، جوانی دڵەكان و هێزی ئەوین و پەڕجوی رۆح وجودیان هەیە .لە فەلسەفەشدا،زۆر ڕای جیاواز هەن سەبارەت بە چەمكی خۆشەویستی كە سەر جەم سۆژەكان ،پێداگیری لەسەر دڵنیایی و ڕاستگۆیی و بەخشین دەكەنەوە لە ژیانی خۆشەویستیدا ،بە تێگەیشتنی من، ئ��ەوەی راستگۆ نەبێت وخۆشەویستی بكات،بەر لەهەموو كەس
درۆی لەگەڵ خۆی كردووە.ئەوی نەبەخشێت و خۆشەویستی بكات، مامەڵەی بازرگانی لەگەڵ ڤیانەكەی كردووە. لەعەشقدا دەسكەوت نییە ،پلە و پایە نییە،مەرامی تایبەتی نییە ،لە عەشقدا بێ چەمكی رۆح سێكس وجودی نییە ،لە عەشقدا ئەوەی بۆخۆت حەزت لێیە ناتەوێ،ئەوەی مەعشوقەكەت ئارەزو دەكات دەت��ەوەێ ،ئەوەی حەزت لێیەو بۆی تامەزرۆی پێشكەش بە ئەویندارەكەتی دەكەی ،ئەوی تۆ پێت جوانە ئەو دەیپۆشێت، لە عشقدا دڵەكان تژی دەبن لە پاكبوونەوە ،چاوەكان لێوان لێو دەب��ن لە ئەسرینی ش��ادی ،ناخ ئەشقێكی سەرمەدی ئاوەدانی دەكاتەوە ،لە ئەویندا ڕوداوی چاوەڕوان نەكراو دەشێت رووبدەن، خەمەكان خۆشەویستن ،شادیەكان بەرهەمی رۆح��ن ،دڵ چوار وەرز سەوزە،شەو پەرستگایە ،بێداری خەیاڵ دادوەرن ،كلتورەكان ئاوێزان دەبن،تخوبەكان هەڵ دەوشێنەوە،چین و توێژەكان موتوربە دەبن،تەندروستی گیان و شادی بۆ ژیان بەرهەم دێت.
درێژەی دیمانەی دکتۆرە ڤیان به‌شداری حكومه‌ت بكات ،داواك��اری و پێشنیاری تایبه‌ت به‌خۆی ده‌بێت و دانوستاندنی له‌باره‌یه‌وه ده‌كرێت. پ :ئه‌وه تاچه‌ند راسته گوایه دوای ئاشكرا بوونی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنی خولی چواره‌می په‌رله‌مان ،كه یه‌كێتی له سلێمانی شكستی هێناوه ،گوایه داوای له پارتی ك��ردووه كه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان نه‌كرێ ،چونكه له سلێمانی گۆڕان براوه ده‌بێ؟ • ئاگاداری هیچ داوایه‌كی له‌م جۆره نیم ،پرسی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگان ،ئه‌نجامدانی یان دواخستنی ،په‌یوه‌سته به ئاماده‌كارییه‌كانی كۆمیسیۆن و بریاری حكومه‌ته‌وه .من وه‌ك هاواڵتییه‌ك به‌باشی نازانم دوو هه‌ڵبژاردنی گشتی له ماوه‌ی دوو مانگدا خاوەنی ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو سەرنووسەر: ئاڤان حه‌مه ساڵح
0750-446 1301
به‌ڕێوه بچن .چونكه پێویسته ڕه‌چ��اوی سایكۆلۆژییه‌تی ده‌نگده‌ر بكرێت و نه‌بێته هۆی دابه‌زینی ئاستی به‌شداریكردن .له‌و بڕوایه‌شدا نیم یه‌كێتی داوایه‌كی له‌م جۆره بكات .چونكه هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان زیاد له پێویست دواخراوه. پ :ئه‌مڕۆ له هه‌ولێر چه‌ند ته‌قینه‌وه‌یه‌ك روویاندا ،ئه‌وه تاچه‌ند پێوه‌ندی به سه‌ركه‌وتنی پارتییه‌وه هه‌یه ،چونكه له‌سنووری پارتیدا روویداوه؟ • له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ته‌قینه‌وه‌كان هاوكات بوون له‌گه‌ڵ ڕاگه‌یاندنی ده‌رئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،بۆیه ناتوانین لێكیان جیا بكه‌ینه‌وه و بێگومان ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنێكی سه‌ركه‌وتوو هۆیه‌كی سه‌ره‌كی جێگری سه‌رنووسه‌ر :شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان 0750-448 0225
به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین :فەرەیدون بێوار 0750-414 1910 f_bewar@yahoo.com
ته‌قینه‌وه‌كان بووه .جگه له‌مه سه‌قامگیری هه‌رێم و پێشكه‌وتنه ئابوورییه‌كانی هه‌رێم هۆیه‌كی دیكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ناحه‌زان هه‌وڵی تێكدان یاخود ڕاگرتنی ئه‌و پێشوه‌چوونانه بده‌ن ،له‌الیه‌كی تر بوونی هه‌ولێر به پایته‌ختی گه‌شتوگوزاری ساڵی 2014ڕه‌نگه هۆیه‌كی دیكه بێت بۆ ئه‌وه‌ی دوخی ئارامیی شاره‌كه بشێوێنرێت .ئه‌گه‌ره‌كان زۆرن ،به‌اڵم ئامانجی ناحه‌زان یه‌كه ،ئه‌ویش تێكدانی باری ئاسایش و سه‌قامگیری هه‌رێم و ڕێگریكرنه له پێشكه‌وتنه خێراكانی هه‌رێمی كوردستان .سپاس بۆ خوداو بۆ ڕۆڵه‌كانی ئه‌م واڵته كه نه‌یانهێشت پیالنی ناحه‌زان سه‌ركه‌وێت ،سه‌ربه‌رزی بۆ شه‌هیدانی رووداوه‌كه و سه‌المه‌تی و ڕقئه‌ستووری بۆ برینداره‌كان. ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران یان له رێگه‌ی ئه‌م ئیمه‌یله‌وه بابه‌ته‌کانتان بنێرن: shaxawanjournalist@yahoo.com
ئەلینا ،ئەكتەر:
پرس :ئەحمەد تاریق
پرس :ئەگەر بكرێت پێناسەیەكی خۆتمان بۆ بكەیت؟ ئەلینا :من ئەلینا لە دایك بووی ساڵی ،1985هاتنە ناو كاری هونەری حەزێكی خۆم بوو ،لە مێژ بوو حەزم بە نێو كاری هونەری دەكرد ،وا رێكەوت لەگەڵ كاك حەسەن عەلی ئاشنا بووم ،توانیم بەشدار بم لە فیلمێكی ئەو بەنێوی «ئەمریكانۆ» ئێستاش خۆشحاڵم كە لە نێو كاری هونەریدا كار دەكەم. پرس :بەشداری كردنت فیلمی ئەمریكانۆ بە حەزی خۆت بوو یاخود بە رێكەوت بوو؟ ئەلینا :ئ��ەوەی راستی بێت هەم بەرێكەوت بوو هەم بەحەزی خۆیشم بوو ،چونكە من زۆرم حەز دەكرد لە فیلمێك بەشداری بكەم ،چونكە كاری هونەری حەزێكی خۆم بوو، بۆیە هاورێكم گوتی فیلمێك هەیە بەنێوی «ئەمریكانۆ» پێویستیمان بە كچێكە كە رۆڵیی سەرەكی دەینێ ،گوتی دڵنیام تۆ ئەتوانی ئەم كارە بكەیت ،منیش باوەرم بەتوانای خۆم هەبوو ،بۆیە بەشداریم كرد. پرس :ماڵەوەتان تاچەند هاندەری تۆ بوونە بۆ ئەوەی بتوانی بە ئازادی بەشداری لەم فیلمە بكەیت؟ ئەلینا :هیچ كێشەیەكم لەگەڵ ماڵەوە ن��ەب��ووە ،هیچ كەسێكیش نەبۆتە رێگرم بۆ ئەوەی كە نەتوانم بەشداری لە فیلم بكەم. پرس :تۆ تاچەند رازی بوویت لەگەڵ ئەم رۆڵ��ەی كە بەرجەستەت كرد؟ ئەلینا :لەبەر ئەوەی یەكەمجارم بوو بەشداری لە فیلم بكەم ،بۆیە بۆ من زۆر قورس بوو ،چونكە رۆڵی سەرەكیشم هەبوو ،بەاڵم دواتر توانیم سەركەوتن بەدەست بێنم .ناڵێم ئەو رۆڵەی كە بەرجەستەم كرد بەدڵم نەبوو ،بەاڵم حەزم دەكرد رۆڵێكی دیكە بگێرم. پرس :حەز دەكەیت ئەو رۆڵەی بەرجەستەی ئەكەیت چۆن چۆنی بێت؟ ئەلینا :من هەموو رۆڵێك ئەگێڕم ،چونكە توانای هەموو رۆڵێكم هەیە ،بەاڵم بۆ خۆم حەز دەكەم ئەو رۆڵە بەرجەستە بكەم كە كەمێك هادی بێت ،واتە كۆمێدی نەبێت .حەز دەكەم باس لە ژیانی خەڵك بكات ،كۆمەاڵیەتی بێت ،بەس كۆمێدی نەبێت ،چونكە خۆم زۆرم حەز لە فیلمی رۆمانسییە، بۆیە حەز دەكەم فیلمەكە رۆمانسی بێت. پ��رس :ت��ۆ ل��ە فیلمی ئەمریكانۆ كچێكی زۆر بەناز دەردەكەویت ،ئایا بۆخۆت كچێكی وا بەنازیت یاخود رۆڵەكەت وابوو؟ ئەلینا :رۆڵەكەشم وابوو ،بۆخۆیشم كەسێكی بەنازم. پرس :ئایا ئەلینا حەز دەكات بەنێو بانگ بێت؟ ئەلینا :خۆی ناوبانگ شتێكی ناخۆش نییە ،بەاڵم لەهەندێك كاتدا كێشەیە ،جار وایە ئەچیت بۆ شوێنێك ناتوانی بە ئاسودەیی بگەڕێیت ،بۆیە زۆرجار ناوبانگ دەبێتە هۆی بێزار بوونت. پرس :یەكەم جار كە بەشداریت لەفیلم كرد هەستت بەچی دەكرد؟ ئەلینا :راستە من یەكەمجار حەزم لە كارەكە بوو ،بەاڵم كەمێكیش بۆم كێشە بوو ،بەاڵم دواتر كە بینیم خەڵكەكە لە هۆڵی سینەما سەیری ئەم فیلمە دەكەن و پێدەكەنن ،ئەوكات هەستێكی زۆرخۆشم هەبوو. پرس :بابزانین لەگەڵ شۆفێری چۆنی ،ئایا شۆفێرێكی ترسنۆك نیت؟ ئەلینا :نەخێر ،من نەك بۆ شۆفێری بەڵكو لە هیچ شتێك ترسم نییە ،زۆرجار موسابەقەش دەكەم. پرس :بۆچی بەشداریت لە پێشبركێی شاجوانی كوردستان نەكردووە؟ ئەلینا :ئەوەی راستی بێت پێیان گوتم كە بەشداری بكەم،
بەاڵم لەبەر قسە و باس خۆم لە زۆر شت دوور خستۆتەوە. پرس :هەندێك لە هونەرمەندان دەڵێن كاتی ئەوە هاتوو ماچ بێتە ناو درامای كوردی ،تۆ تاچەند لەگەڵ ئەم قسەیەدایت ؟ ئەلینا :من هەست دەكەم جارێ زۆری ماوە بۆ ئەوەی ماچ بێتە ناودرامای كوردی ،چونكە خەڵك ئەوە بەكارێكی باش دانانێن و خەزی پێناكەن ،بۆیە منیش حەز ناكەم ماچ بێتە ناو درامای كوردی ،چونكە لە هەر شوێنێك بیت ئەبێت وەكو ئەو خەڵكە بژیت. پرس :چ كارێكت كردووە لە ژیان كە لێی پەشیمانیت؟ ئەلینا :من هیچ كارێكم نەكردووە تاوەكو لێی پەشیمانبم، چونكە هەركارێك بكەم تەواو بیری لێ دەكەمەوە ئەوجا كارەكە ئەكەم و حەز بە پەشیمانی ناكەم. پرس :ئەگەر بتەوێ بچی بۆ شوێنێك ،چەند سەعات بەخۆرازاندنەوەو جوانكردنی خۆتەوە خەریك دەبی؟ ئەلینا :سەعاتێك. پرس :جوانی تاچەند گرینگە بۆ هونەرمەندی ئافرەت؟ ئەلینا :راستە جوانی شەرتە ،ب��ەاڵم ج��وان نواندنیش گرینگە بۆ ئەكتەر ،دەبینی ئەكتەرێك زۆر جوانە ناتوانێت هەموو رۆڵێك بەرجەستە بكات ،ئەوەش نییە بڵێیت ئەگەر زۆر جوان نەبێت ناتوانی هەموو كارێك بكات. پرس :حەز دەكەیت لەگەڵ كام دەرهێنەر كاربكەیت؟ ئەلینا :زۆر حەز دەكەم لەگەڵ كاك بەهمەنی قوبادی كاربكەم.
شادمان مەال حەسەن
زۆرم حەز لە فیلمی رۆمانسییە تا كۆمێدی
تەقینەوەكەی هەولێر تەقینەوەكەی ڕۆژی 2013/9/29هەولێر پیالنێكی تۆكمەی تیرۆرستان بوو بۆ سەر ئەمن و ئاسایشی هەرێمی كوردستان و پایتەختەكەی .بەتایبەت لە كاتێكدا ت��ازە هەرێم لە پڕۆسەیەكی سیاسی گەورە تەواو بووبوو ئەویش هەڵبژاردنی گشتی پەرلەمانی كوردستان بوو .ئەمەش بەبەراوورد لەگەڵ دۆخی ناوچەكە كەوا پڕ لەقەیران و كێشەی سیاسی و ئەمنیە كەچی هەرێم هەنگاو بە ئاراستەی سەقامگیری سیاسی و ئابوری و گەشەپێدانی پڕۆسەی دیمۆكراسی دەدات .ئەم كردەوەیە گەر بەچاوێكی ئەمنی سەیر بكەین سەد لە سەد كردەوەیەكی تیرۆرستیە و هیچ پەیامێكی سیاسی هەڵناگرێت كەوا سەرنج راكێشانێك بێت بۆ هەرێم كەوا بە ئاراستەی ئەواندا بێتەوە .لەوانەیە ئێمە لە هەرێمی كوردستان لەماوەی چەند مانگی ڕابردوو بەهۆی پڕۆسەی هەڵبژاردن و پڕ بوونی كەناڵەكانی ڕاگەیاندنی كوردی بەم هۆیەوە زۆر نەپڕژاونەتە سەر گواستنەوەی هەوڵە گەرمەكانی دەرەوەی هەرێم بەتایبەت عێراق،ئەگەرنا لەماوەی چەند مانگی ڕابردوو دۆخی ئەمنی عێراق لەوپەڕیخراپیدایە .ڕۆژان��ە چەندین ك��ردەوەی جۆری و زۆر كاریگەر لە عێراق ڕوودەدات و ژمارەی قوربانیانیش یەكجار زۆرە .لەهەمان كات شەڕی پاكتاوی ڕەگەزی لەم واڵتە بەشێوەیەكی بەرباڵو پەرەی سەندوە گەیشتۆتە سەر ئەوەی زۆر ناوچە و شار لەیەكتر پاك بكرێتەوە واتە لە شیعە و سوننە .لەهەمان كات رێكخراوی قاعیدە لە سوریا گەشەی كردوە و جولەی نزیكە لە سنورەكان .لەالیەكی تر هەولێری پایتەخت كەوتۆتە ناوچەی زۆنی تیرۆری عێراق و سوریا .بۆیە ئەوانیش ئەم دۆخەی كوردستانیان هەڵبژاردووە و توانیویانە بە خشكەیی بگەنە هەولێری پایتەخت .بەبێ دوو دڵیش شانەی نووستویان هەیە لە پایتەخت .ئەوەی دەمینێتەوە لەسەر هەرێمی كوردستان ئەوەیە دەبێ دام و دەزگاكانی ئاسایش و هەواڵگریەكانی هەرێم ڕیفرێشی خۆیان بكەنەوە ئاستی تەكنێك و جولەیان زیاتر بەرز بكەنەوە بۆ ئەوەی لە ئاست ڕێگری هەموو كردەوەیەكی لەم شێوەی هەولێری پایتەخت بن .هەروەها پێویستە چێكی هاتن و بەسەر كردنەوەی ئەو هەموو خەڵكەی شارەكانی ناوەڕاست و باشوری عێراقیش بكرێتەوە لە ڕووی ئەمنیە پێویستە .چونكە گروپە تیرۆرستیەكان دەمێكە لەهەولی ئەوەن هەرێمی كوردستانیش بكەنەوە بەسەر جوگرافیای عێراقدا تاكو جولەیان زیاتر ببێت و كردەوەكانیان زیاتر بكەن .هەروەها كورد بەگشتی لە دیدی ئەم ڕێكخراوە تیرۆرستیە نەتەوەیەكی ئەوەندە خوازراو نینە بەڵكو زیاتر بەنەخوازراوی دەزانن .چونكە ئەوان پێیان وایە كورد لە ناوچەكە دەیەوێ هەرێمێكی ئاوەدان و پێشكەوتوو لەسەر بنەمای سیستەمێكی دیمۆكراسی بنیاد بنێن .ئەمەش بەالی گروپە تیرۆرستەكان ویستێكی ڕۆژئاوایە .لەهەمان كات لەسەر هەموو هێزە سیاسیەكانی هەرێم پێویستە لەمەڕ دۆخی ئەمنی و سەقامگیری ئاسایش هاوڕا و یەك هەڵویست بن. ئەم دۆسیەیە هەرگیز تێكەڵی بیر و بەرنامە و جیاوازی و بۆچوونی سیاسی نەكەن،چونكە ئەمن و ئاسایش هی گشتە بەهەموو بیروبۆچوونە جیاوازەكانەوە .بەاڵم بۆچوونی سیاسی پەیوەندی بە بەشێك لە خەڵكەوە هەیە نەوەك هەمووی. چونكە هەركاتێ دۆخی ئەمنی هەرێم تێك بچێ باری ئەمنی و سیاسی و كۆمەالیەتی تێك دەچێ و لە زیانی هەموومانە و تەنها لە قازانجی نەیارەكانمانە.