گرانیی كرێی خانوو و كێشەیەكی دیكەی الوان
پێشکه‌وتن
196
ژماره ئەیلوولی 2013
مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات
رۆشنبیر و پەرلەمان
بەهرە حەمەڕەش: تا ئێستا لە راگەیاندنی دەسەاڵت کارم نەکردووە
كرێكاری بیانی شوێنی الوانی كوردستانیان گرتۆتەوە
رادیۆی پێشکەوتن ...دەنگی راستەقینەی الوان
داوایه‌ك بۆ هۆشداری له ڕوسیاوه مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات
خاوه‌ن ئیمتیاز: ئومێد خۆشناو
ل2
سه‌رنووسه‌ر: ئاڤان حه‌م ه ساڵح
0750 446 1301 avanpirs@yahoo. com
جێگری سه‌رنووسه‌ر:
شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان
shaxawanlawan@yahoo. com
بەڕێوەبەری نووسین: محەمەد عومەر هاوکاران: نەوزاد فوئاد عومەر عەزیز تریفە بڵباس فۆتۆگرافەر: کارزان خۆشناو جیهانگیر گەردی
كچان یا كوڕان كامیان داوای خۆشەویستی بكەن ل8 ئۆزێل بۆ فرۆشتن نییه
نه‌خشه‌ساز: فوئاد یوسفی ماڵپه‌ڕ:
www. lawanikurdistan. org ناونیشان :هەولێر -بارەگای مه‌کته‌بی سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران
ل35
وتــار
Sep 2013 No 196
داوایه‌ك بۆ هۆشداری له ڕوسیاوه
نوسینی :ڤالدیمێر پۆتین
پێشکه‌وتن
2
ڕوداوه‌كانی ئه‌م دواییه لهبارهی سوریاو‌ه وایان لێكردم كه ڕاسته‌وخۆ قسه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی ئه‌مریكا‌و سه‌ركرده سیاسیه‌كانیان بكه‌م .گرنگه كه كارێكی له‌و شێوه بكرێت له‌كاتی په‌یوه‌ندی ناته‌واوی نێوان هه‌ر دوو كۆمه‌ڵگاكه. په‌یوه‌ندی نێوان ئێمه به چه‌ندین قۆناغی جیاوازدا گوزه‌ری كردووه .ئێمه له جه‌نگی سارددا دژی یه‌ك وه‌ستاین .به‌اڵم هاوكات ئێمه سه‌ردەمانێكیش هاوپه‌یمان بووین‌و نازیه‌كانمان پێكه‌وه شكست پێهێنا. ڕێكخراوی نێوده‌وڵه‌تی گه‌ردونی – نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان – ئه‌وكاته دامه‌زرێنرا ت��ا ڕێ��گ��ری ل��ه‌دووب��اره ب��وون��ه‌وه‌ی وه‌ه��ا داڕوخانێك بكات. دامه‌زرێنه‌رانی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان له‌وه گه‌ییشتبوون كه بڕیاره‌كانی جه‌نگ و ئاشتی ته‌نها به ڕه‌زامه‌ندی بدرێن ،هه‌ر بۆیه به ڕه‌زامه‌ندی ئه‌مریكا بڕیاری ڤیتۆ له الیه‌ن ئه‌ندامه هه‌میشه‌ییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایش خزێنرایه نێو ڕێكه‌وتننامه‌ی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان .به‌رفراوانی دانایی ئه‌و بڕیاره‌ش بووه‌ته بنه‌مای سه‌قامگیری په‌یوه‌ندیه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان بۆ ماوه‌ی چه‌ند ده‌یه‌یه‌ك. هیچكه‌س ناخوازێت نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان به‌ده‌ست چاره‌نوسی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌النه‌وه بناڵێنێت ،كه هه‌ره‌سی هێنا بۆ ئهوهی
خ��اوه‌ن هه‌یبه‌ت نه‌بوو .ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ری بوونیان هه‌یه .به‌اڵم له بڕی پێویست زیاتر ڕوودان��ی هه‌یه گه‌ر بێتو واڵتانی خاوه‌ن جه‌نگاوه‌رانی ئه‌لقاعیده‌‌و توندڕه‌وه‌كان له پایه باز به‌سه‌ر نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كاندا هه‌موو جۆر ڕه‌نگ بوونیان هه‌یه له شه‌ڕیان ب��ده‌ن‌و گ��ورزی سه‌ربازی به بێ مۆڵه‌تی ل��ه‌دژی حكومه‌ت .وه‌زاره‌ت���ی ده‌ره‌وه‌ی ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا به‌ره‌ی ئه‌نجومه‌نی ئاساییش به‌كار بهێنن. هێرشی چ���اوه‌ڕوان���ك���راوی ویالیه‌ته نوسره‌‌و ده‌وڵه‌تی ئیسالمی عێڕاق‌و شام، یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا له دژی سوریا ،كه هاوشانی ئۆپۆزسیۆن ده‌جه‌نگن ،وه‌ك س���ه‌ره‌ڕای دژای �ه‌ت��ی زۆرێ���ك ل�ه واڵت��ان‌و ڕێكخراوی تیرۆرست دی��اری��ك��ردون .ئه‌م س�ه‌رك��رده سیاسی‌و ئایینیه دی��اره‌ك��ان ،دوبه‌ره‌كیه ناوخۆییه ،كه ئاگره‌كه‌ی به له‌وانه‌ش پاپای ڤاتیكان ،ده‌بێته هۆی چه‌كی ده‌ره‌كی خۆشكراوه‌‌و به ئۆپۆزسیۆن قوربانی بێتاوانی زی��ات �ر‌و توندوتیژی ده‌درێت ،یه‌ك له خوێناویترین دووبه‌ره‌كیه زیاتر ،به‌و جۆره ئه‌گه‌ری باڵوه‌بوونه‌وه‌ی له جیهاندا. به‌كرێگیراوانی واڵتانی عه‌ره‌بی كه له‌وێ ئه‌و دووبه‌ره‌كیه بۆ ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌كانی سوریای لێده‌كه‌وێته‌وه .هێرشی سه‌ربازی شه‌ڕ ده‌ك�ه‌ن ،هه‌روه‌ها سه‌دان چه‌كداری ده‌بێته ه��ۆی زی��ادك��ردن��ی توندوتیژی‌و واڵتانی ڕۆژئاوا‌و ته‌نانه‌ت ڕوسیا ،پرسێكه ده‌ستپێكی شه‌پۆلێكی ت��ری تیرۆریزم .كه جێگه‌ی نیگه‌رانی قوڵی ئێمه‌یه .تۆ بڵێی ده‌شكرێت ببێته هۆی په‌لخسنی هه‌وڵه چه‌ند ئه‌وان نه‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ واڵته‌كانمان له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نه‌كان بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی ئه‌تۆمی ئه‌زمونه‌ی له سوریا به‌ده‌ستیان هێناوه؟ ئێران‌و ناكۆكی ئیسرائیل فه‌له‌ستین‌و زیاتر له‌دوای هه‌موو ئه‌وانه‌ش ،له‌دوای جه‌نگیان ناسه‌قامگیركردنی ڕۆژهه‌اڵتی ناوین‌و باكوری له لیبیا ،توندڕه‌كان گواستنیانه‌وه بۆ مالی. ئه‌فریقا .ده‌شكرێت ئهوه ته‌واوی سیسته‌می ئه‌مه‌ش مه‌ترسی بۆ هه‌موومان هه‌یه. هه‌ر له سه‌ره‌تاوه ،ڕوسیا بانگه‌شه‌ی یاسا‌و په‌یڕه‌وی نێوده‌وڵه‌تی بخاته بارێكی بۆ دایالۆگی ئاشتیانه ك��ردووه تا وه‌ها ناهاوسه‌نگه‌وه. سوریا ئێستا شایه‌تی جه‌نگێك نیه بۆ له سوریه‌كان بكات پالنێكی سازشكردن دیموكراسی ،به‌ڵكو ناكۆكیه‌كی چه‌كدارانه په‌ره‌پێبده‌ن بۆ داهاتووی خۆیان .ئێمه له نێوان حكوم هت‌و ئۆپۆزسیۆن ،ئه‌مه‌ش پارێزگاری له حكومه‌تی سوریا ناكه‌ین، ل�ه واڵتێكی ف��ره ئاییندا .ل�ه س��وری��ادا به‌ڵكو له یاسای نێوده‌وڵه‌تی .ئێمه پێویسته ژماره‌یه‌كی ك�ه‌م پاڵه‌وانی دیموكراسی له‌سه‌رمان ئه‌نجومه‌نی ئاساییشی نه‌ته‌وه
وتــار
Sep 2013 No 196
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
یه‌كگرتووه‌كان به‌كار بهێنین‌و باوه‌ڕیشمان وایه كه پاراستنی یاسا‌و په‌یڕه‌‌و له جیهانی جه‌نجاڵ‌و ئاڵۆزی ئه‌مڕۆدا یه‌ك له‌و ژماره كه‌مه‌ی ڕێگه‌چارانه‌یه كه بۆ پاراستنی په‌یوه‌ندیه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان له خزانه ناو پشێوی .یاسا هێشتا هه‌ر یاسایه‌‌و ده‌بێت هه‌ر شوێنی بكه‌وین جا چ خۆشمان بێت یان ترش .به‌پێی ئه‌و یاسا نێوده‌وڵه‌تیه‌ی ئێستاش ،هێز ته‌نها له باری به‌رگری كردن له خۆ ی��ان به‌پێی بریاری ئه‌نجومه‌نی ئاساییش رێگه‌ی پێدراوه .هه‌ر شتێكی تر قه‌بوڵنه‌كراوه به‌پێی په‌یماننامه‌ی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان‌و به‌و شێوه وه‌ك گورزی هێرشكاری له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت. هیچ ك��ه‌س گومانی ل���هوه نییه ك ه چه‌كی كیمیایی ل ه سوریا به‌كار هێنراوه. ب �ه‌اڵم هه‌موو هۆكارێك هه‌ی ه تا ب��اوه‌ڕ بكه‌یت ك ه ئ�هو چه‌ك ه له‌الیه‌ن سوپای سوریاو‌ه به‌كار نه‌هێنراوه ،به‌ڵكو ل ه الیه‌ن هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنه‌وه ،بۆ ئهوهی ببن ه ه��ۆی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان ل�ه‌الی�ه‌ن هاریكار‌ه ده‌ره‌كیه به‌هێزه‌كانیانه‌وه ،كه ده‌چن ه ی پاڵ فه‌ندامێنتالیسته‌كان .ئه‌و ڕاپۆرتانه ك ه چ�ه‌ك��داره‌ك��ان خه‌ریكی ئاماده‌كاری هێرشێكی ترن – ئه‌مجار‌ه له‌دژی ئیسرائیل – نابێت پشتگوێبخرێن. جێگ هی هه‌ڵوێسته له‌سه‌ركردنه ك ه ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی س �ه‌رب��ازی له ناكۆكی ه ناوخۆییه‌كاندا له‌واڵتانی بێگان ه بووه‌ت ه كارێكی باو بۆ ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا .ئایا ئ��هوه ل � ه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی درێ��ژخ��ای�ه‌ن��ی ئه‌مریكایه؟ م��ن گومانم ل �هوه هه‌یه .ئێستا ملیۆنه‌ها ك�ه‌س ل ه سه‌رانسه‌ری جیهان ئه‌مریكا ده‌بینن، به‌اڵم نه‌ك وه‌ك مۆدێلێكی دیموكراسی، به‌ڵكو وه‌ك مۆدێلێك كه متمان ه ده‌خات ه سه‌ر هێزی توند ب ه ته‌نها‌و په‌لوپۆكردن بۆ هاوپه‌یمانێتی پێكه‌وه‌یی له‌ژێر دروشمی «ئێو‌ه یان له‌گه‌ڵ ئێمه‌ن ،یان ل ه دژمان». به‌اڵم سه‌لمێنراوه كه هێز كاریگه‌ر نیه‌‌و بێ ئامانجیشه .ئه‌فغانستان وا له‌سه‌ر الره‌ڕێ ده‌ڕوات‌و هیچ كه‌سێكیش نازانێت
ك ه چی ڕوو ده‌دات له‌دوای ئهوهی هێز‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان ده‌ك��ش��ێ��ن�هوه .لیبیا دابه‌شبووه‌ت ه س�ه‌ر خێڵ‌‌و بنه‌ماڵه .ل ه عێڕاق ،شه‌ڕی ناوخۆ به‌رده‌وامه ،ئه‌مه‌ش ل ه كاتێكدا رۆژان���ه ب ه ده‌رزه‌ن خه‌ڵك ده‌كوژرێن .له ویالیه‌ته یه‌كگرتوووه‌كان، زۆرێ��ك ب��ه‌راورد له‌نێوان عێڕاق‌و سوریا ده‌ك��ه‌ن ،پرسیاریش ده‌ك��ه‌ن كه بۆچی حكومه‌ته‌كه‌یان ده‌یه‌وێت هه‌ڵه‌كانی ئه‌م دواییانه‌ی دووباره بكاته‌وه. گ��رن��گ ن��ی �ه ت��ا چ��ه‌ن��د ه��ێ��رش�ه‌ك��ان ئاراسته‌كراو ده‌بن یان چه‌كه‌كان ئاڵۆز، قوربانیانی مه‌ده‌نی ناكرێت به‌دووربگیرێت، له‌وانه كه‌سانی به‌ته‌مه‌ندا چوو و مندااڵن، كه ب��ری��اره ئ �هو هێرشان ه پارێزگاریان لێبكات. جیهان ب �ه پرسیارێك ك��اردان��ه‌وه‌ی ده‌بێت :گه‌ر ناتوانن متمان ه بخه‌نه سه‌ر ی كه‌وات ه ده‌بێت یاسای نێوده‌وڵه‌تی ،ده رێگاگه‌لی تر بۆ ئاساییشتان بدۆزنه‌وه .به‌و شێوه ،ژماره‌یه‌كی ڕوو ل ه زیادی واڵتان شوێن ده‌ستخستنی چه‌كی كۆمه‌ڵكوژ ده‌ك���ه‌ون .ئه‌م ه لۆژیكیه :گ �ه‌ر خ��اوه‌ن بۆمب بیت ،كه‌س ده‌ستت پێوه نادات. ئێمه ته‌نها ئه‌وه‌مان بۆ ماوه‌ته‌وه قس ه له‌سه‌ر به‌هێزكردنی پێویستی رێگریكردن له ب�ڵاوب��وون�ه‌وه‌ی پڕچه‌ككردن بكه‌ین، له‌كاتێكدا ك � ه ل�ه‌راس��ت��ی��دا ئ��ه‌م ب��وار‌ه له‌نێوبراوه. ئێم ه ده‌بێت واز بهێنین ل ه زمانی زبر‌و بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ سه‌ر رێچكه‌ی چاره‌سه‌ری شارستانیان هی دیپلۆماتیك‌و سیاسیانه. له‌چه‌ند ڕۆژه‌ی راب��ردوودا ،ده‌رفه‌تێكی نوێی خۆ دوورگرتن ل ه گورزی سه‌ربازی هات ه كایه‌وه .ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كان‌و ڕوس��ی �او هه‌موو ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی ده‌بێت س��ود له خواستی ی ك ه حكومه‌تی سوریا وه‌رب��گ��رن ل��هوه كۆگای چه‌كی كیمیایی بخات ه جڵه‌وی نێوده‌وڵه‌تی‌و به‌دواشیدا له‌نێوبردنی ئه‌و چه‌كانه .ب ه ڕوانین ل ه لێدوانه‌كانی سه‌رۆك ئۆباما ،ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا
ئه‌م هه‌ل ه وه‌ك جێگره‌وه‌یه‌ك بۆ هێرشی سه‌ربازی ده‌بینێت. من خۆشحاڵم ب ه خولیای س�ه‌رۆك بۆ به‌رده‌وامیدان ب ه دایالۆگ له‌گه‌ڵ ڕوسیا ل ه سه‌ر بابه‌تی سوریا .ئێمه ده‌بێت به‌یه‌كه‌و‌ه كاربكه‌ین تا ئ �ه‌م هیوای ه به زیندویی بهێڵینه‌وه ،هه‌روه‌ك ل ه دانیشتنی گروپی 8 له لۆك ئه‌یم ل ه باكوری ئایرله‌ندا له‌سه‌ری رێكه‌وتین ل ه مانگی حوزه‌یران‌و گفتوگۆك ه ب ه ئاراسته‌ی دانوستان بابده‌ین. گ �ه‌ر خ��ۆم��ان ل�ه ب�ه‌ك��ار هێنانی هێز به‌دوربگرین ل ه دژی سوریا ،ئه‌مه دۆخی كاروبار‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان باشتر ده‌كات‌و ی دووالیه‌نه‌ش به‌هێز ده‌كات .ئهوه متمانه ده‌بێت ه سه‌ركه‌وتنی هاوبه‌شمان‌و ده‌رگای هاوكاری له‌سه‌ر پرسگه‌ل ه ژیاریه‌كانی تر ده‌كاته‌وه. پ �هی��وه‌ن��دی ك���اری‌و كه‌سیم له‌گ ه ڵ س��ه‌رۆك ئۆباما به زیاتربوونی متمان ه ده‌ناسرێته‌وه .من ئه‌م راستی ه ده‌نرخێنم. من ب ه وریاییه‌و‌ه ل ه وتاره‌كه‌ی بۆ نه‌ته‌وه‌ی ئه‌مریكا ل ه رۆژی سێ شه‌ممه‌م كۆڵیه‌وه. ی ناكۆك من پێمباشه له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌یسه بم ك ه خستی ه ڕوو‌و لهبارهی هله‌ڵئاواردی ی كه سیاسه‌تی ئهمریكاوه دووا ،ب �هوه ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا ئهوهی ه ك�ه «ئه‌مریكا ده‌ك��ات � ه ج��ی��اواز .ئ�هوه ئهوهی ه ك ه ئێم ه ده‌كات ه ههڵئاوارده«. كارێكی ته‌واو مه‌ترسیداره ك ه هانی خه‌ڵك بده‌یت خۆیان وه‌ك ههڵئاوارده ببینن ،جا پاڵنه‌ره‌كان هه‌رچی بن .واڵتانی گه‌وره‌‌و ی بچوك هه‌ن ،ده‌وڵه‌مه‌ند‌و هه‌ژار ،ئه‌وانه كه نه‌ریتێكی دێرینیان له‌گ هڵ دیموكراسی ی خۆیان ه �هی��هو ئ��ه‌وان��ه‌ش ك � ه رێ��گ � ه بهرهو دیموكراسی ده‌دۆزن��هوه .ئه‌وانیش به‌هه‌مان شێوه سیاسه‌تیان جیاوازه .ئێم ه هه‌موومان جیاوازین ،به‌اڵم كاتێك داوای به‌خششه‌كانی خودا ده‌كه‌ین ،ئێمه نابێت ئهوه له‌بیر بكه‌ین ك ه خودا هه‌موومانی ب ه یه‌كسان دروست كردووه( .خەندان) و .ئوسام ه گوڵپی سه‌رچاوه :نیۆیۆرك تایمز
3
وتــار
Sep 2013 No 196
رۆشنبیر و پەرلەمان
دڵشاد میراودەلی
دەسەاڵت ئەگەر تادوێنێ سەرۆك عەشیرەت و ریش سپی و خاوەن دیوەخانی دەربردنە پەرلەمان ،ئێستا رۆشنبیرو نوسەران و خاوەن بڕوانامەكان دەباتە پەرلەمان پێشکه‌وتن
4
ئەدیبان دەتوانن ببنە كادیری سیاسی و رێكخراوەیی و حكومی ،وەلێ كادرانی حزب و حكومەت ناتوانن ببنە ئەدیب و نووسەر و شاعیر ،لە ئەدەبیاتی سیاسی رۆژئاواو لە ئەدەبیات و رۆشنبیری كالسیكیشدا رۆشنبیران هەمیشە خۆیان دوور گرتووە، لە دەسەاڵت هۆكاری بنچینەیش ئەوە بووە، نەیان ویستووە لە ناو دەسەاڵتە شمولی و بیرۆكراسی و ناباوەكاندا تێكەڵی گەندەڵی و ن��ادادپ��ەروەری ببن و راستەوخۆ ببنە بەشێكی گرینك لە گەندەڵی ،رۆشنبیران كەنەیان ویستووە بچنە ناو دەسەاڵتەوە و رۆڵی كارایان هەبێت لە بڕیارە سیاسی و یاسایی و نەتەوەییەكان ،لە بەر ئەوەیە لە زەمەنێكدا دەس��ەاڵت قبو‌ڵی نەبووە رای س��ەردەم��ی و بیری ئ��ازادی��خ��وازان جێگەی ببێتەوە و سودمەندبێت لە بیردۆزەكانیان ،كاتێك رۆشنبیر خەونی قوڵ بەدەسەاڵتێكی دادپ��ەروەر دەبینێت بەو مانایە نییە دەس��ەاڵت خەونی پێوە نەبینێت ،بەاڵم دەسەاڵت لە بەرهۆكاری ملمالنێ و ركابەری حزبی و كێشمەكێشی هەڵبژادنەكان هەندێكجار توشی تەنگژەی ناباو دەبێتەوە ،لەرۆژئاوا لە ئەدەبیاتی روس��ی��دا رام��ب��ۆ ك��ە گوێچكەی شیعری ئەدەبیاتی روسی راتەكاند ،لەبەر هەژاری چەندینجار وابووە بەبێ پارە لە چێشتخانە نانیخواردووە ،بەاڵم ئامادە نەبووە بچێتە ناو دەسەاڵتەوە ،لەالیەن دەسەاڵتیشەوە دووری ل��ێ��ك��راوە و ب��ە چ���اوی بێڕێز تەماشاكراوە ،ڤۆلتێر ئەو نووسەرە گەورەی فەرەنسا چەندانجار توشی ئەشكەنجەو زیندان بۆتەوە.بەگشتی لەدنیادا ئەدیبان بەدەست ئاقڵیەتی دەسەاڵتەكانەوە گیریان خواردووە ،ئەوبۆچونەی دەسەاڵتی كوردی
بۆ رۆشنبیران و سودمەندبوون لە فكری ن��وێ ،بۆ كوردستان مۆدێلێكی نوێیە، بەاڵم بۆ ئەوروپا هی سەردەمی رێنسانس و رۆشنگەرییە ،كاتێك دەسەاڵتەكان گەیشتنە ئەو بڕوایەی پێشكەوتنی سیاسی و كۆمەاڵیەتی پێویستی بە هزرو دنیابینی رۆشنبیران هەیە ،خاڵی ئەرێنیشی ئەوەیە، دەسەاڵت ئەگەر تادوێنێ سەرۆك عەشیرەت و ریش سپی و خاوەن دیوەخانی دەربردنە پەرلەمان ،ئێستا رۆشنبیرو نوسەران و خاوەن بڕوانامەكان دەباتە پەرلەمان ،بۆ پەرلەمانی داهاتوی كوردستانیش هەروا دەكەوێتەوە ،سەبارەت بەكاندیدكردنی رۆشنبیران پرسیارەكە ئ��ەوەی��ە ،ئایا ئەوانەی دەچنە پەرلەمان ،ئایا پێداگری بۆچونە هاوچەرخەكانیا ن دەكەن ،یاخود داكۆكی لەرای لیستەكەیان دەكەن ئەگەر نادادپەروەریش بیت لە پێناو بەرژەوەندیە ف��ەردی��ەك��ەی��ان؟ ی��اخ��ود وەك���و ئ��ەوەی دەسەاڵت پێیان دەڵێت خۆت بگونجێنە، مانای بێدەنگ بە و چی وتم بڵێ راستە، ئەگەر بەهەموو رایەكانی دەسەاڵت رازیبین، باشترنەبوو ل���ەدەرەوەی پەرلەمان هەر شیعر و وتاری سیاسییان بۆ نوسیباین؟ گەر ئاوابێت وەكو ئەوەی مەزندە دەكرێت ئ���ەوا بێشك ب��ەه��رەو هونەرەكەشیان لەبیردەكەن ،بۆنمونە دكتۆر مەال بەشیر تا نە چۆبوەوە پەرلەمانەوە ب��ەردەوام وەك خاوەن شەهادەیەك و رۆشنبیرێكی ئایینی لە شاشەی تیڤیەكانەوە قسەی بۆ دەكردین و رای لەسەر پرسە كۆمەاڵیەتی و ئایینیەكان هەبوو ،ئەوەنییە لەماوەی ئەم چوار ساڵەدا نەمان بینیوە دكتۆری بەرێز دوو قسەیترمان بۆبكات ،كاتیك قسە لەسەر حزب و دەسەاڵت دەكەین ئەوا
وتــار
Sep 2013 No 196
دەسەاڵت وەك داكۆكیكارێكی سەرسەخت راكانی خۆی دەپارێزێت ،ئەوە بەو مانایە نییە دەسەاڵتیش ئ��ارەزوی دادپ��ەروەری نەكات و ئاشتەوایی مەبەست نەبێت ،بەاڵم لە بەر ملمالنێی حزبی و ئایدۆلۆژی بۆی نالوێت دەستەمۆی راكانی بەرامبەر ببێت، بەناچاری دەخوازێت ئێمەی ئەدیبان و رۆشنبیران جڵەوی بۆچونەكانمان بۆئەو شل بكەین ،من لە كۆمێنتێكی تریشدا كە لە فەیسبوك بۆ هاوبیرێكم نووسیبوو، وتومە ك��اری رۆشنبیران ئەوەیە بەهەر رەنگێك بێت دەبێت هەوڵی چاكسازی بدەین لەناو حزب و دەسەاڵتدا ،ئێمە بەر
ل��ەوەی بمانەوێ لەرێگەی پ��رۆژەو بیری مەدەنیانە دەس��ەاڵت ناچاربكەین گوێ لە خەون و خولیاو پرۆژەكانمان بگرێت. كاتێك دەس��ەاڵت و حزب دەیانەوێت لە رێگەی پەرلەمانەوە ،لە رێگەی یاسای ئەفسوناویەوە ب��ەس��ازدان و لەرێگەی دەستورەوە بمانخەنە جەنگی پەرلەمانەوە، دەبێت رۆشنبیران و مامۆستایانی زانكۆ و ئەدیبان ئەو حەقیقەتە بزانن لە پەرلەمانی دادێت دەكەونە ناو هاوكێشەی سیاسیانەی حزبیانەی تۆخەوە ،پێویستە راكانی حزب بە راكانی نیشتمان ببستنەوە ،چونكە خەڵك ئەگەر ئینتیمای بۆ حزبیش نەبێت،
خۆشبەختانە ئینتمای بۆ نیشمان بەهێزە، لەم رۆژانە لە خۆناساندنی دەیان كاندید ئامادەبووم ،كە بۆ مامۆستایانی كۆلێژ و زان��ك��ۆو ئامادەیی و سەرەتاییەكان رێكخرابوو،هەموو ئەو كاندیدە بەرێزانە وتیان ،ئیشی راستە قینەمان داكۆكیكردنە لە توێژی مامۆستاو باشكردنی سیستەمی پەروەردەیە .بێشك ئەو بەرێزانە لە ناو بنەماڵەی شەهیدان ئیش بۆ كەس و كاری شەهیدان دەكەن ،واتا بۆ هەموو چین و توێژەكان ئیش دەكەن ،كەدڵنیام ناكرێت، چونكە ك��ورد وتویەتی ب��ەردی گ��ەورە نیشانەی نەهاویشتنە.
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
5
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
گرانیی كرێی خانوو و كێشەیەكی دیكەی الوان كرێچییەك :بوونی كۆمپانیاو بارەگای حیزبە سیاسیەكان و ڕێكخراوە بیانییەكان هۆكاری گرانبوونن راپۆرتی :ئەحمەد لەتیف
ب��ەش��ێ��ك ل��ە ت��اك��ەك��ان��ی كۆمەڵگای ك��وردەواری تووشی جۆرێك لەجۆرەكانی حاڵەتی بێ ئومێدی بوونە لە پێكهێنانی خێزان ،ئەمەش لەبەر نەبوونی خانوو یان بەواتایەكی نزیكتر بڵێین گرانبوونی كرێی خانوو و دەس��ت نەكەوتنی خانوویەكی لەبار..لەكاتێكدا دەبوایە سەرەتایی ژیانی هاوسەرێتی بە خۆشی و ش��ادی بەسەر بەریت ،كەچی ب��ەداخ��ەوە ،وانییە هەر لەیەكەم ساتەكانی پێكەوەنانی ئەم ژیانە ڕووبەڕووی حاڵەتی بێ ئومێدی و ڕاكردن بەدوای پارەدا دەبێت. كۆمەڵێك فاكتەر لەپشتەوەی ئەم ب��ەرزب��وون��ەوەن ،لەم ڕیپۆرتاژەدا هەوڵ
پێشکه‌وتن
6
دەدەی���ن تیشكیك بخەینە س��ەر ژیانی ناهەمواری كرێچی و فاكتەرەكانی ئەم گرانبوونە..... لەسەرەتادا (مامۆستا عەلی قادر)كە یەكێك لەكرێچیەكانە لەم بارەوە گلەیی ڕاستەو خۆی لە حكومەت كرد ،كە هۆكاری سەرەكی دروست بوونی كێشەكانن ،كە دەڵێت» مامۆستایەك كە دادەمەزرێت موچوكە 650هەزار تێپەڕناكان كەچی كرێی خانووی ()100مەتر( )30000هەزار دینارە، واتە دەبێت( بە ) 300هەزار دینار تاكو سەری مانگ بەڕێ بكات». ئەمە سەرەتای كێشەكانە ،چونكە چینی فەرمانبەران بەهیچ جۆرێك موچەكەیان
بەرامبەر كرێی خانوو ناوەستێ ،ناچار دەبێ كارێكی لەگەڵدا بكات ،دواتر( مامۆستا فەهمی دێت هۆكارەكانی بەرزبوونەوەی كرێی خانوو مان بۆ دەخاتە ڕوو كە دەڵێت «نەبوونی یاسایەك لە الیەن حكومەتەوە بۆ پارێزگاریكردن لە كرێچیەكان و زۆر بوونی كۆمپانیاكان كە هۆكارێكی ڕاستەو خۆی هەیە بۆ زیاد بوونی كرێی خانوو». دواتر(رەشید عەلی) كە ئەمیش هەم دیسان كرێچییە و مووچەكەی بەشی كرێی خانو ناكات ،لەبارەی گران بوونی كرێی خانوەوە دەڵێت»زیاتر لە هۆكارێك هەیە، ڕەنگە زۆر بوونی ژمارەی دانیشتوان هۆكاری سەرەكی بێ و هەروەها بەرزبوونەوەی
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
توانایی دارایی خەڵكی و بوونی كۆمپانیاو بارەگای حیزبە سیاسیەكان و ڕێكخراوە بیانیەكان هۆكارێكی ترن». بەڵێ زۆر بوونی بارەگاكانی حیزبی لەنێوشار ،بەتایبەتی بارەگاكانی هەردوو پارتی سەرەكی(پارتی و یەكێتی) هاوكاری سەرەكین لە بەرزبوونەوەی بەردەوامی كرێی خانوو ،لەم بارەشەوە لێپرسراوێكی حزبی ڕاشكاوانە زۆر بوونی بارەگاكانی بەهۆكاری سەرەكی ئەو زیادبوونەداناو گووتی»ئێمە مەسئولین لەوەی كە ژمارەی بارەگاكانمان زیادبێت تەئكید كرێی زیاد دەب��ێ ،ب��ەاڵم لەگەڵ ئ��ەوەش��دا لەشاری هەولێر ئێمە بارەگامان كەمە ،برادەرانی دیكە ،تەسەوڕ ئەكەم مەقەڕەكانی ئەوان سێ بەرابەری ئێمەن ،چونكە ئێمە ژمارەی هەموو بارەگاكانمان لە هەولێر بە سەنتەرو الوان و خوێندكارانیشەوە( )27بارەگایە. بەڵێ ئەمە حاڵی یەك حیزبە كە ئەم هەموو بارەگایەی لەنێو ش��اری هەولێر هەبێ ،دەبێ ئاخۆ پارتی و حیزبەكانی تر و ڕێكخراو سەنتەرەكان و.........هتد لە چ ئاستێكدابێت ،بۆیە لێرەشدا حكومەت بەرپرسیاری یەكەمە لەم كێشەیە چونكە ڕۆژ دوای ڕۆژ ڕێژەی دانیشتوانی ش���اری ه��ەول��ێ��ر ل��ە زی���اد ب���وون دای��ە، كەچی هەولێر بەو ئاستە لەگۆڕاندانیە، ل��ەم ب��ارەوە»ه��ێ��رش محەمەد» دەڵ��ێ» نەبوونی سیاسەتێكی ڕاستەقینە بۆ چ��ارەس��ەرك��ردن و بنبڕكردنی كێشەكە بەشێوەیەك ك��ە ڕەچ���اوی زۆر بوونی ژمارەی دانیشتوان بكات ،وەفراوان بوونی شار لە فراوانبوونێكی ئاسۆیی بگۆڕێ بۆ ستوونی ،بەواتای دروست كردنی شووقەو ئەپارتمانی گەورە ،نەك زەوی دابەشبكرێ وەفەرمانبەر توانای دروستكردنی خانووی نەبێ ،دیارە قەرارە ئەم بەرنامەیە ئێستاكە لە هەولێر دەست پێ بكات ،بەاڵم ئاخۆ كەی تەواو دەبێ وەخاوەنی كرێچیەكانیش لە بۆڵەبۆڵی خ��اوەن خانووەكان كەی
ڕزگ���اری���ان دەب��ێ��ت( ،م��ام��ۆس��ت��ا ق��ادر نەسرەدین) لەم بارەوە دەڵێ»خاڵی هەرە گرینگ بۆچارەسەركردنی ئەم كێشەیە ئ��ەوەی��ە پ��ێ��دان��ی زەوی ب��ۆ مامۆستاو فەرمانبەران لەیەكەم ساڵی دامەزراندنیان بۆ ئ��ەوەی س��وودی لێ وەربگرن نەوەكو دوای()30-20ساڵ خزمەت». لەهەمان كاتیشدا چارەسەركردنەكەی گ����ەڕان����دەوە ب��ۆ س��ل��ف��ەی ع���ەق���اری و دروستكردنی شووقە ،كەدیارە ئەمەش ه��ەر هەموویان پەیوەندیدارە بە كاری حكومەت ،واتە لەسەر حكومەت گەرەكە ئەم چارەسەرییانە بكات كە ئێستا سلفەی
عەقار دەدرێ،ئ��اخ��ۆ دەبێت حكومت چ چارەیەك بۆ ئەم كێشەیە بدۆزنەوە ،لەم بارەوە بەرپرسەكە دەڵێ» ئێمە ئامادەین بەیەكەوە لەگەڵ هەموو حیزبەكان دابنیشین و هەولێر بكەین بە چوار پێنج قاتیع ،تاكو بارەگاكانمان ك��ەم بكەینەوە ،ئەوكاتە بۆ هەر قاتعێك یەك بارەگامان دەبێت، ئەوكاتەش كرێش هەرزان دەبێت.... ئەمانە ڕێگا چ��ارەی��ە ،ب��ەاڵم چ ڕێگا چارەیەك كە تەنها بەقسەكردنە بۆیە ئەم قسانە پێویستی بە جێ بەجێ كردنی هەیە لەسەر ئەرزی واقیع.
7
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
كچان یا كوڕان كامیان داوای خۆشەویستی بكەن
ڕیپۆرتاژ /دلێر ئەحمەد ساوێن كامەران :من هۆكاری سەرەكی و كاریگەر دەبینم لەوەی كە كچان لە پەیامی خۆشەویستی دەس��ت پێشخەر ناكات لە خۆشەویستیان بۆ ك��وڕان ئەوانیش (ت��رس ،ش��ەرم ،كۆمەڵگە)یە كچان دەترسن لەوەی لەپاشەڕۆژدا ناشیرین بن بە بەرچاوی كوڕانەوە ،یاخود بە كەسێكی كەم یان سووك سەیری بكرێت ،شەرمیش وادەكات كە كچان بە دووربن لەم پەیامی خۆشەویستیەوە، چونكە كچان شەرمن ترن زیاتر لە كوڕان ،هەروەها كۆمەڵگەش دەورێكی سەرەكی دەبینێت كە كچ لەم پەیامە خۆشەویستییە دەست پێشخەر نەبێت، چونكە كۆمەڵگە بە كارێكی ناشیاو عەیبەی دادەنێت ،بەچاوێكی سووك و ڕقەوە سەیری كچ دەكەن. چەند خاڵێكی گرنگ س���اوێ���ن ،من ل����ەوەی ك��ە كچان و كاریگەر دەبینم ن��اب��ن لە دەست پێشخەر
پێشکه‌وتن
8
پەیامی خۆشەویستی بۆ كوڕان ،كە لەم خااڵنەدا كۆیان دەكەمەوە: ت���رس :ك��چ��ان ل���ەوە دەت��رس��ن ك��ە داوای خۆشەویستیان كرد لە كوڕێك دوات��ر فەشەل بێنن ،یاخود ڕەفز وەرگرن ،حەزی كچان :ئەمەش هۆكارێكی ترە كە كچ خۆی وا حەزدەكات كە كوڕ داوای خۆشەویستی لێ بكات ،نەك خۆی دەست پێشخەربێت ،بە واتایەكی دیكە ئەگەر كچێك داوای پەیوەندی خۆشەویستی لە كوڕێك بكات ،كچەكە وابیر دەكاتەوە كە كوڕەكەو بگرە كۆمەڵگەش بە چاوێكی ناشیرین سەیری بكەن. بەفرین»بەڕای من دەست پێشخەری كچان لە داواكردنی پەیوەندی لە ڕەگ��ەزی بەرامبەر دەگەڕێتەوە بۆ دواكەوتوویی كۆمەڵگەو یاخود شەرمكردن لەالیەن كچانەوە ،چونكە هەموو كچێك لەم سەردەمە ئازادنییە كەوا بتوانێت ئەو كەسەی كە خۆشی دەوێت هەستی خۆی بۆ دەربڕێ بە سەرپەرشتی یاخود بە سوككردنی كچان لەالیەن ك��وڕان ،كاتێك داوای��ی پەیوەندی خۆشەویستی لە كوڕەكە دەكات یاخود ترسی ئ��ەوە الی كچانە كاتێك داوای پەیوەندی بكەن، ئ��ەو كەسەی داوای��������ی لێدەكەن ڕەفزی بكا ت ، ئ��ەوان��ە ه��ەم��وو ه��ۆك��اری سەرەكین لەوەیی كە كچ نەتوانێت داوایی پەیوەندی لە ڕەگ���ەزی بەرامبەر بكات. الڤین دلێر» قوتابی شەشی ئامادەیی ،بەالی منەوە زۆر ئاساییە چ كچ چ كوڕ دەس��ت پێشخەربن لە وش��ەی خۆشەویستی ،گرنگ ئەوەیە ئ��ەو شتەی ئەیەوێ بەدەستی بهێنێ لەناخی خۆی نەیهێڵێتەوە هەستی خۆی
بۆ بەرامبەرەكەی دەرببڕێ و بەهیچ شێوەیەك گوێ بۆ قسەی دەوروب���ەری ڕانەگرێ ،چونكە ئەگەر سەیری دەوروب��ەری بكات كۆمەڵێ شت كۆبونەتەوە لەوانە دواكەوتوویی كۆمەڵگە ،وەیان ئەڵێ ئەگەر زەواجمان كرد دواڕۆژ ئەیداتەوە بەچاوتا و لەهەمان كاتیشدا شەرمكردن ،ئەمانە هەمووی ئەبێتە هۆی ئەوەی كە كچ نەتوانێ ئەو هەستەی هەیەتی بەرامبەر بە ڕەگەزی بەرامبەری دەری ببڕێ. بەاڵم من دەڵێم ئەگەر كچێك عاشقی كوڕێك بوو باپێی بڵێ بەبێ ئەوەی كە هیچ ترسی هەبێ، ئەوە باشترە نەك لەناخی خۆتا بە شاراوەیی بیهێڵیتەوە هەتا هەتایە خەفەتی بۆ بخۆی ،دوایش پەشیمانی داد نایا ،چونكە داری پەشیمانی بێ بەرە. دالرام ئەنوەر ،قوتابی شەشی وێژەیی :من پێم وایە پێویستە هەر كەسێك چ كچ بێ یاخود كوڕ ئەگەر كەسی بەرامبەری خۆشەویست باپێی بڵێ ئاساییە یان ڕازی دەیێ یان نا ،ئەمە مانای ئەوە نییە ئەو كچە جواننیە یاخود باش نییە یاخود سووك دەبێ الی كوڕەكە ،زۆر جاریش بینیومانە كچێك دەس��ت پێشخەربووە لە خۆشەویستی لەوانەیە شوشی پێ كردبێ بەختەوەریش بن ،بۆیە من پێم باشە با كچان ناخی خۆیان بەتاڵ كەن ئەگەر كوڕێكیان خۆشەویست بابۆی بسەلمێنین ئەوكات یان سەردەگرێ یاخود ه��ەرەس دێنێ پەندێكی ك��وردی هەیە دەڵ��ێ (تاقیكردنەوە باشترین بەڵگەیە). سكااڵ یاسن» ئەگەر سەیری كۆمەڵگای كوردی بكەین هێشتا ماوە بگاتە ئەو ئاستەی كە كچێك خۆی داوا لە كوڕێك بكات كەوا خۆشی بوێ، ئەگەر شتێكی واش هەبێ ئەوا دەبێ كچەكە هەر لە دڵی بێ چاوەڕێ دەكات كوڕەكە خۆی پێی دەڵێ خۆشم دەوێ��ی ،چونكە كچەكە دەترسێ ل��ەوەی ئەگەر خۆی داوای خۆشەویستی بكات نەكا رەفز وەربگرێ ،لە كۆمەڵگەی ئێمە بەشتێكی عەیبە لەقەڵەم ئ��ەدرێ یاخود ئەگەر ببێ بە هاوسەری بەرامبەری زمان كورت دەبێ ئەگەر سەیر بكەین لەم سەردەمە وا كوڕ واز لە كچ ناهێنێ ،ئنجا بەچاوی سووك و كچێكی بێ شەرم سەیری دەكرێ ئینجا وەرە كچ داوای خۆشەویستی لە كوڕێك بكات دەبێ چی پێ بڵێن.
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
پرۆسەی هاوسەرگیری و بنەما گشتییەكانی ڕیپۆرتاژ :رێبەند سلێمان
www.lawanikurdistan.org
پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری یەكێكە لە ئاواتەكانی مرۆڤ كە بەردەوام لە هەوڵی ئەوەدایە لەڕێگای پرۆسەی هاوسەرگیری ژیانێكی ب��ەخ��ت��ەوەر دروس���ت ب��ك��ات و بتوانێت مومارەسەی حەزەكانی بكات، بەتایبەت الی گەنجان ،بەاڵم پێش ئەوەی گەنجان پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری پێك بهێنن پێویستە بە تەواوی لە بنەماكانی پرۆسەی هاوسەرگیری تێبگەن بنەماكانیش پێكهاتووە لە تەمەنی گونجاو ئاستی ڕۆشنبیری و خوێندن و پێگەی كۆمەاڵیەتی و ب��اری ئ��اب��ووری و نیشتەجێبوون و پێداویستەكانی ناو ماڵ تا هاوسەریەكی
تەندروست و بەبێ كێشە دروست بكەن كە ئاواتی هەموو گەنجانە. لە سەرەتادا مامۆستا (مەعروف رەزاق) وەكو مامۆستایەكی دەروونزانی سەبارەت بە تەمەنی هاوسەرگیران ووتی :لە ڕوانگەی سایكۆلیژیەوە ئەگەر تۆ تەماشای پرۆسەی هاوسەرگیری بكەی هاوسەرگیری واتە لێك تێگەیشتنی دوو مرۆڤ لە كۆمەڵێك فاكتەرەوە ،لە ڕووی سایكۆلۆژییەوە لە ڕووی مەعریفەوە لەڕووی جنسەوە لەڕووی كۆمەاڵیەتیەوە ،ئەوا دەبێت هاوتەریبی بەكتربن ،ب��ۆ نموونە كاتێك مرۆڤێك دەگاتە تەمەنی هەرزەكاری لە تەمەنی
هەرزەكاریدا هۆڕمۆنەكانی مرۆڤ گەشە دەك��ات دەگ��ەڕێ��ت ب��ەدوای ئ��ەو كەسەی هاوشێوەی خۆیەتی ب��ۆئ��ەوەی بتوانێ لەگەڵیدا بژی ،هاوسەرگیری واتە هاو ژیان یەكترە وەبوون و گونجان و ئەو كەسانەی ه��اوت��ەری��ب��ی ی��ەك��ت��رن ،وات���ە پ��رۆس��ەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری ب��ە بۆچوونی م��ن وەك��و دەروونزانێك گەڕانە بەدوای ئەو كەسەی كە لە خۆتدا دەدۆزیەوە ،لەسەر كۆمەڵێك بنەما دەگونجێت یەكەمیان تەمەن ،زۆربەی زانایانی دەروونی ئەو تەمەن دەشوبهێنن كەوا بۆ كوڕەكان ( )30 – 25ساڵی زۆر زۆر گونجاوە ،یاخود ( )35 -30ساڵی
پێشکه‌وتن
9
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
پێشکه‌وتن
10
چونكە لەو تەمەنەدا لەڕووی فكری لەڕووی كۆمەاڵیەتی ل���ەڕووی وەزی��ف��ی لە ڕووی دەروونی ئیستقرارەكی پێوە دیارە. ه��ەروەه��ا ب��ۆ ئافرەتیش ل��ە تەمەنی ( )30-25ساڵی لە تەمەنی ( )22ساڵیش دەگونجێ ئەو تەمەنە باشترین تەمەنە بۆ ئەوان گونجاوە كە لەو تەمەنەدا دەكرێ بیر لە پرۆسەی هاوسەرگیری بكەنەوە، دەتوانێ كەسێك هەڵبژێرێ بنەمایەكی فكری وای ال دروست بووە كە لەو تەمەنەدا دەتوانێ چ كەسێك شیاوە بۆ پێكەوەنانی هاوسەرگیری هەڵیان بژێرێ ئەمە گونجاوە، بەاڵم زۆرجار زانایان تەئكید لەسەر ئەوە دەك��ەن��ەوە دەب��ێ پیاوەكە گەورەتربێ یاخود هاوتەمەنی یەكتربن بە كەمتر، بەاڵم زۆرجار بە نەگونجاوی دادەنێت گەر هاتوو تەمەنی ئافرەتەكە زۆر گەورەتربوو، بۆنموونە ئەمەلێكی دەدەن���ەوە ل��ەڕووی بایلۆجییەوە ،چونكە ئافرەت ب��ەڕووی حالەتەوەیە یەكەمیان منداڵبوون زۆر تەئسیری تێدەكات دووش حاڵەتی بێ نوێژی یاخوود بێ هیوابوون لە تەواوبونی سوری مانگانە. لە تەمەنی ( )45ساڵی ئەو تەمەنە وای لێدەكات كە بچووكتربێت كەمتربێت، بەاڵم هەرچی پیاوە تاوەكو تەمەنی ()70 ساڵیش ئەم هەر بەكارە دەتوانێ ژیان دروس��ت بكات ،بۆیە واچاكترە بەهەموو پێوەرەكانی دەروون���ی تەمەنی كچەكە بچووكتربێت كەمتربێت و ئەو تەمەنەش كە باسمان كرد تەمەنێكی زۆر شیاوە بۆ پ��رۆس��ەی هاوسەرگیری ،ب��ەاڵم ئەو تەمەنانەی كە لە خ��وار تەمەنی ()85 ساڵیە ئەمە زۆر جار بەفەشەل و بەكێشەو گیرو گرفت كۆتایی دێت. ه����ەروەه����ا (ه��ێ��م��ن رەزا) وەك���و كۆمەڵناسێك س��ەب��ارەت بە بنەماكانی پرۆسەی هاوسەرگیری وتی :دیارە پرۆسەی هاوسەرگیری یەكێكە لە پرۆسە گرینگەكان كە م��رۆڤ ه��ەردوو ڕەگ��ەز لە ژی��ان ڕوو بەڕووی دەبێتەوە ،ئەگەر پێناسەی بكەین
دەتوانین بڵێین كە پرۆسەی هاوسەرگیری دوو ڕەگ����ەزی ج��ی��اواز وەك���و (ن��ێ��ر و م��ێ) لەسەر رێ��ك��دەك��ەون ،دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی جیهانییە لە كلتوری زۆرێك لە میللەتان دەبینرێ ڕێو ڕەسمی جیاوازی بۆ دەكرێ زۆرجار دەچێتە چوار چێوەی شەرع. سەبارەت بە تەمەنی گونجاو (هێمن) وتی :ئەگەر هەردووكیان لە تەمەنێكی هاوسەنگ دابن ڕەنگە زۆر باشتربێ ،بەاڵم ئەگەر ساڵێك یان دوو ساڵ جیاوازی هەبێت هیچ كێشەیەك نابێت ،بەاڵم زۆر دوور نەبێ تەمەنەكەیان لە یەكتر ئەمە ڕەنگە كاریگەرتربێت ،تێڕوانینی كلتوری كۆمەاڵیەتی ئێمە وا دەخوازێت كە زۆرجار پێویستە كوڕ گەورەتربێ لە كچ وەنابێ كچ گەورەتربێ ئەگەر كچ گەورەتربێ بە هۆكارێكی تر بزانرێ لەڕووی عەیبەو كۆمەڵێك شتەوە ،لەبەرئەوە دیاریكردنی تەمەن یەكێكە لە بنەماكانی سەركەوتنی پ��رۆس��ەی هاوسەرگیری ئ��ەو تەمەنەی زانایان لەسەری ڕێككەوتوون تەمەنی پێگەیشتن لە م��رۆڤ لەسەرووی ()25 ساڵیە پێگەیشتن ل���ەڕووی عەقڵیەوە ل��ەڕووی فكری ل��ەڕووی كەسایەتی ،واتە دوای تەواوكردنی قۆناغی زانكۆ هەم كچ هەم كوڕ دەگات بە قۆناغی كامڵ بوون قۆناغی پێگەیشتن لەفكر لەعەقڵ واتە بە بڕوای من بۆ هەردوو ڕەگەز تەمەنی ()25 ساڵ گونجاوترین تەمەنە.
س��ەب��ارەت ب��ە ئاستی رۆشنبیری و خوێندن (هێمن) وتی :زۆرجار پرۆسەی ه��اوس��ەرگ��ی��ری ل��ە ن��ێ��وان دووك���ەس لە ژینگەی خوێندن دروست دەبێت ،زانكۆ وەك فەرمانگەیەك وەكو قوتابخانەیەك لەبەرئەوە نزیكی لەیەكترو لە یەكچوونی ئاستی ڕۆشنبیری و ب��ڕوان��ام��ە ڕەنگە هۆكارێكی زۆر گرنگ بێت بۆ كەمكردنەوەی كێشەكان زیاتر لە پێكگەیشتنی یەكتر ڕەنگە زۆرجار وارێك كەوتووە كەسێكە خوێندەوار كەسێكی نەخوێندەواری هێناوە .هەروەها سەبارەت بە پێگەی كۆمەاڵیەتیش گوتی: هەردووال زۆر گرنگە تەبیعەتی كۆمەڵگەی ئێمەش وایە دەبێ كچە ڕابردوویەكی پاكی هەبێت كوڕەش بە هەمان شێوە و خاوەنی كەسایەتیەكی كۆمەاڵیەتی و زانستی بێت، كچ زۆر سەرسامە بە كەسایەتی كوڕ پێش ئەوەی سەرسامبێت بە جوانی ،بەاڵم لێرەدا بنەمایەكی تر دێتە ناو پرۆسەكە ئەویش بنەمای جوانیەكە ئەمڕۆ زۆر قسەی لەسەر دەكرێ یەكێكە لە بنەما زۆر گرنگەكان زۆرج��ار بۆتە هەڵوەشانەوەی پرۆسەی هاوسەرگیرەكە زۆرجار كوڕەكە كچەكەی بە دڵ نەبووە لەبەر جوانیەكەی زۆرجاریش كچەكە بەهەمان شێوە كوڕەكەی بەدڵ نەبووە لەبەرئەوەی ڕووخسارێكی جوانی نەبووە زۆرجار هەموو سیفەتێكی هەبووە هەموو بنەما جوانەكانی تێدابووە ،بەاڵم لەبەرئەوەی جوانی نەبوە هاوسەرگیریەكە هەڵوەشاوەتەوە یاخود سەركەوتوو نەبووە.
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
الوان و رێكخراوەكان سەرباز عەبدوڵاڵ
www.lawanikurdistan.org
زۆرب��ەی الوان و گەنجانی كوردستان ل��ە ڕێ��ك��خ��راوەك��ان ئ��ەن��دام نین ئینجا ڕێكخراوەكانی حزبی بێت یان ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بێت كۆمەڵێك هۆكار هەنە بۆئەوەی الوان دوورە پەرێزبن لەم ڕێكخراوانە بۆ ئەم مەبەستە ڕاپۆرتێكمان لەبارەیەوە سازدا. س��ەرەت��ا رەوەن���د عەلی دوك��ان��دار كە ئاستی خوێندنی شەشەمی ئامادەیی بوو لەهیچ ڕێكخراوێك ئەندام نەبوو هۆكاری ئەندام نەبوونەكەشی بەم جۆرە باسكرد، لە ڕێكخراوە حزبیەكان تایبەت بە گەنج و الوان ی��ان ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی م��ەدەن��ی ،كەسانی ن��او ڕێكخراوەكان یارمەتی هیچ الوێكی هەژار نادەن لەهیچ بەرنامەیەك كۆڕو سیمنارێك ئاگاداریان ناكەنەوە ،چونكە الیەنی كاسبی گرتووە هیچ پشتگیریەكی ناكەن هەروەها زۆربەی بەرپرسەكانی ن��او ڕێكخراو حەقی ئەو
شوێنەیان نییە ،وات��ە كەسی شیاو بۆ شوێنی شیاو نییە ،خولی ئاستی بەرز ناكەنەوە خولەكان لەئاستی سەرەتاییدان، ب��ەڕای من ڕێكخراوەكان كێشەیان زیاتر كردوە بۆ الوان لەوەی كەمتر بكەنەوە. ڕێكخراوەكان تەنها بەدروشم كاردەكەن هیچ كردەیەكی گرنگیان لێ بەدی ناكرێ. دواتر ئازاد عەلی قوتابی ئامادەیی وەكو الوێكی یاخی ،ئەویش بەم جۆرە هۆكاری ئەندام نەبوونی خۆی باسكردن هۆكار زۆرن كەوا دەك��ات من هۆگری سەنتەرو ڕێكخراوەكان نەبم لەوانە كەمی كردنەوەی خوولە جیاجیاكان لە هەندێ ڕێكخراو ئەو ڕێكخراوانە سااڵنە خول دەكەنەوە لەجیاتی ئەوەی مانگانە خول بكەنەوە. دووەم لە ڕێكخراوەكان چارەسەریان بۆ كێشەو گرفتەكانی الوان نییە ،كێشەكانی الوان ناخەنە ئەستۆی خۆیان بیدەنە الیەنە پەیوەندیدارەكان ،هەروەها ووتی :زۆربەی
ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی شوێنی قاوە خواردنەوەیە كە هیچ بەرنامەیەكی تۆكمەو بەهێزیان نییە بۆ الوان چۆن دەبن بە ئەندامیان. دواتر وشیار ساڵح ،لە گەڕەكی نشتمان لەم بارەیەوە وتی :بەرای من ئەندام نەبوونی الوان بۆ چەند شتێك دەگەڕێتەوە ئەویش گەنج و الوەكانی ئێمە تائێستا خاوەن بوونی ماددیەكی خۆیان نین واتە خۆیان خاوەنی خۆیان نین ل��ەڕووی ماددیەوە زۆرب��ەی گەنج و الوان بێكارن ڕێژەیەكی زۆر بێكاری لە كوردستان هەیە لە ژیانی هەر كۆمەڵگایەكیش شتی پێویست هەیە پێویستریش هەیە ،بۆیە زۆرب��ەی الوان تێكۆشان دەكەن بۆ بژێوی ژیانی خۆیان هەوڵنادەن بۆ ئەندام بوون لەم ڕێكخراوانە. لەوەاڵمی پرسیارێك كە ڕێكخراوەكان بە ئەركی خۆیان هەڵساون ناوبراو وتی: كارەكان بەپێی ڕێكخراوەكان دەگۆڕێت،
پێشکه‌وتن
11
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
هەموو ڕێكخراوێك ك��ارو چاالكیان نییە بۆ الوان ،ب��ەو شێوە نییە الوان ڕووی تێبكەن ك��ەم��وو ك��وڕی ل��ەه��ەردوو الدا هەیە ه��ەم ڕێ��ك��خ��راوەك��ان ب��ە حزبی و مەدەنی وەك��و پێویست پەیامی خۆیان نەگەیاندیە ،الوانیش كەم تەرخەمن خۆیان نایێن بەرنامەو خولی ڕێكخراوەكان ببینن داوای شتێك بكەن بەپێی خواست و ئارەزوویان هەروەها الوان زیاتر سەردانی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی دەكەن، چونكە هەموو الوێك ئامادە نییە ڕوو لە ڕێكخراوێكی حزبی بكات ئەوان بە ئاشكرا ریكالم بۆ حزبەكانیان دەك��ەن پەیرەو پرۆگرامی حزبیان هەیە پاشكۆی حزبن، ب��ەاڵم ڕێكخراوەكانی مەدەنی پەیامیان لەبواری ڕۆشنبیری و هۆشیاركردنەوەو كۆمەاڵیەتییە. لەبارەی رێكخراوەكان تاچەند بەرنامەو خولی بەهێزیان هەیە تا الوان ببنە ئەندام، وشیار وتی :سەبارەت بەجۆری ئەو خول و
پێشکه‌وتن
12
ئیشانەی كە ڕێكخراوەكان پێی هەڵدەستن رێ��ك��خ��راوی ئێمە خ��ول��ی درێژخایەنی چەند مانگەمان ه��ەب��ووە ك��ە تایبەت بووە بەشداریكردنی گەنج لە سیاسەت، دروس��ت��ك��ردن��ی گەنجی س��ەرك��ردە ،بە سەرپەرشتی كەسانی پسپۆر بەڕێوەچووە، بەاڵم هەموو ڕێكخراوێك خول و بەرنامەیان نییە تا الوان بێنە پێشەوە داوای ئەندام بوون بكەن. ڕۆژ بە ڕۆژ الوان ك��وڕو كچەوە ڕوو لەم ڕێكخراوانە دەكەن ،چونكە لەئێستا فەراهەمترین شوێنە تا الوان ڕووی تێبكەن بە تایبەت ئەو ڕێكخراوانەی كە كتێبخانەیان هەیە خول و سمینار دەكەنەوە بوونیان شتێكی زۆر پێویستە بوونیان زۆرێك لە كێشەكانی الوان��ی��ان چ��ارەس��ەرك��ردووە، بەاڵم بەمەرجێك كەسانی شیاویش بۆ ئەو ڕێكخراوانە دابین بكرێ ئەگەر كەسانی شیاو نەبن پەیامی خۆیان ناگەیەنن. رێبوار مەعروف بەڕێوەبەری سەنتەری
خەرمان بۆ ئەو پرسە وتی :ڕێكخراوەكانی حزبی الوان بۆ خۆیان زیاد دەكەن لەڕێگای بەرنامەو ئینتمای حزبی یان لەڕێگای پارەدان بەو الوانەی كار بۆ ڕێكخراوەكە دەك��ەن ،ب��ەاڵم لەڕێكخراوی كۆمەڵگەی مەدەنی ئەندامی نییە خۆبەخشی هەیە لەهەر ڕێكخراوێك ( )300-100خۆبەخشی ه��ەی��ە الوان����ی ك���ورد ش��ت��ی زۆر ل��ەوە گەورەتریان پێویستە لەوەی ببنە ئەندام سەردانی ڕێكخراوەكان بكەن گەورەترین مافە سەرەتایەكانیان بۆدابین نەكرایە ،یان بژێوی ژیان ببتە رێگر بۆ ئەندام نەبوون حكومەت و دەس��ەاڵت كەم تەرخەمن بۆ مافەكانی گەنج. هەروەها وت��ی :گرنگترین شت شوێن و بینای ئ��ەو ڕێ��ك��خ��راوان��ەی��ە ،چونكە الوان لەخۆیان لەماڵەوە بێزارن كە دێتە ڕێكخراوێكیش بەهەمان شێوە بە ماڵەوە دەچ��ی هیچ جیاوازیەكی نییە لەگەڵ خانووی ماڵی خۆی.
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
كرێكاری بیانی شوێنی الوانی كوردستانیان گرتۆتەوە ڕاپۆرت /سەردار سەلمان
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
لەماوەی ئەم چوار ساڵەدا كوردستان ڕوو بەڕووی هاتنی لێشاوێكی كرێكاری بیانی بوو ،لەماوەیەكی كەمدا كەسانێكی زۆر لەبیانی هاتن بۆ كوردستان بەمەبەستی كاركردن ،هەریەكەیان لە واڵتی جیاو جیاو نەتەوەی جیاجیاو ئایین و كلتووری جیا جیا هاتوون و لە كوردستاندا كاری جیا جیادەكەن بە زۆری لە واڵتەكانی فلیپین و بەنگالدیش و ئەسیوبیاو تایالندو چین و مالیزیاو میانمار و چەند واڵتێكی تری ئاسیایی و ئەفریقی ،خۆ ئەگەر سەیری ئەو هەموو ڕێژە زۆرەی كرێكارە بیانیانە بكەین ڕەنگە چەندین پرسیار لە ناخمان دروست ببێت كە ئاخۆ دەبێ كار لەو واڵتە ئەوەندە زۆربێت بۆیە ئەم واڵتە پێویستی بەهاتنی كرێكاری دەرەوەب��ێ��ت وە یاخود دەبێت هەموو كرێكارێكی ئەم واڵتە كاری هەبێت و بێكار نەبێت و یاخود هاتنی ئەو ڕێژە زۆرەی كرێكارەكان كارناكاتە سەر ژێرخانی ئابووری كوردستان و ببێتە گواستنەوەی پارە لە كوردستانەوە بۆ دەرەوە و ژێرخانی ئ��اب��ووری واڵتێكی تر لەسەر حیسابی كوردستان ببوژێتەوە ،دەبێت سانسۆرێك لەسەر ئەوكەسانە هەبێت كە كرێكاری بیانی دەهێنن و لە كوردستان كاریان بۆ دەدۆزنەوە لەسەر حیسابی كرێكاری كورد وە یاخود ئەو كرێكارانە بە چ شێوەیەك
مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت ،لەشێوازی مامەڵەی كورد ڕازین و دەگونجێن لەگەڵ ئەو ئیشەی كە بۆیان دۆزراوەت���ەوە وە دەبێت ئەوانە هیچ كێشەكیان نەبێت وە لە واڵتەكانی خۆیانەوە بە چ شێوەیەك هێنرابنە كوردستان ،....ئامادەكردنی ئەم ڕاپۆرتە بووە تەوەرێك بۆ وەاڵمدانەوەی بەشێك لەم پرسیارانەو كۆمەڵێك كەسمان دوواند كە تاڕادەیەك بەشێوەی جیا جیا بیروڕای خۆیان دەربڕی. سەرەتای ئامادەكردنی ڕاپۆرتەكەشمان بە الوێكی بەنگالدیشی دەستی پێكرد كە لەبازاڕی شێخەڵاڵ بینیمان سەرەتا من وامزانی كوردیەكی باش فێربووە ،بەاڵم كەلێم پرسی كوردی دەزانی وتی :نەخێر ئینجا بەهەردوو زمانی عەرەبی و ئینگلیزی كەوتینە گفتوگۆ و وەاڵمی یەكە بە یەكەی پرسیارەكانی دامەوە ،دەیوت هیچ پارەم پێ نییە ژیان یەكجار سەختە بۆمان ئەم ك��وڕەش��ی ن��اوی (عەبدولموتین حەمید عەلی) بوو كە بەم شێوەیە بۆمان دوا: من خەڵكی بەنگالدیشم سێ ساڵە ژیانی هاوسەریم پێك هێناوەو دوو منداڵیشم هەیە پێشی ئ��ەوەی بێم بۆ كوردستان ل��ە سعودیە ب��ووم دوات���ر گ��ەڕام��ەوە بۆ بەنگالدیش و لەواڵتەكەمان هیچ كارێك نەبوو ،دواتر كۆمپانیایەك منی هێنا بۆ
كوردستان لە فڕۆكەخانەی هەولێر ئێمەیان دابەزاندو پاشان كاریان بۆ دۆزینەوەو من لە كۆمپانیایەكی تایبەت بە گۆشتی مریشك كارم دەكرد ماوەیەك لەوێ مامەوەو وا دوو ساڵە لە كوردستانم كاردەكەم ،بەاڵم دواتر لەبەر چەند هۆكارێك وازم لە كارەكەم هێناو ئێستا بێكارم هیچ كارم نییە شەوان لەناو ب��ازاڕ لە ب��ەردەم سوپەرماركێتێك لەسەر مقەبا دەنووم ژیانم زۆر ناخۆشە، ب��ەردەوام ب��ەدوای ك��اردا دەگەڕێم كەس ك��ارم بۆنادۆزێتەوە لەبەرئەوەی ئێستا پاسەپۆرتم النیە هیچ پارەشم پێ نییە ئەوەی هەموو سەرفم كرد ئێ خۆناش كرێ دەرۆزە بكەم ،بەاڵم ئەوەی لە گرفتێكی گەورەی بۆ دروست كردووم ئەوەیە كەلە مەحكەمە ( )3000دۆالریان لێم وەرگرتووە لەگەڵ پاسەپۆرتەكەم و تاوەكو ئێستا نەیان داوومەتەوە ئەگەر بێت و پارەكەم و پاسەپۆرتەكەم بدەنەوە ئەوا یەكسەر م��ن دەگ��ەڕێ��م��ەوە ب��ۆ واڵت��ەك��ەی خۆم هەرچەندە كاریشی لێ نییە ،بەاڵم ناچارم خۆلێرە دەرۆزە ناكەم ،دواتر عەبدولموتین بەچاوێكی پر گریان و حەسرەت و خەونی گەڕانەوە بۆ كەس و كاری جزدانەكەی لە گیرفانی دەرهێناو سەیری وێنەی دایكی و خێزانەكەی و دوو منداڵەكەی كردو وتی: ئەو ( )3000دۆالرە وەربگرم پەنا بەخوا
13
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
پێشکه‌وتن
14
دەگەڕێمەوە بۆالتان و دەیووت بم زانیبایە من تووشی ئ��ەو بێكاریە دەب��ووم چۆن دەهاتم هەر چەندە مانگانە لەكارەكەشم ( )300دۆالرم وەردەگرت پارەیەكی باش بوو ،بەاڵم چی بكەم ،دواتر ویستم خوا حافیزی لێ بكەم ووتی :لەبیرت نەچێت كە گ��ەڕای��ت��ەوە ب��ۆالی دایكت و باوكت وێنەی منیان پێ نیشان بدەو بڵێ ئەم كوڕە سەالمی لێیان دەكرد دواتر لەبازاڕی نیشتمان چاومان كەوت بە عەبدولكەریم كە تەمەنی نزیكەی ( )16ساڵ بوو خەریكی پاككردنەوەی بازاڕەكە بوو وتی :لەبەر كەم دەرامەتی ناچاربووم وازم لە خوێندن هێنا تەنانەت ( )10ساڵیشم خوێند ،بەاڵم هەر دەبووایە واز لە خوێندن بهێنم بۆیە ڕووم لە كوردستان كردو كۆمپانیایەک منی هێنا بۆ ئێرەو كاری بۆ دۆزینەوەو مانگانە بە ب��ڕی ( )300دۆالر ئ��ەم ب���ازاڕە پاك دەكەمەوە ئەم بڕە پارەیەش زۆركەمەو هەفتانە دەبێت زیاتر لە ( )10دۆالر بەس بۆ خواردن دابنێم جگە لە پێداویستیەكانی ت��ر ش��ەوان��ە ل��ە ش��ەری��ك��ە دەخ��ەوی��ن و پاسەپۆرتمان الی شەریكەیە ئەگەر بێت و كرێكارێك پاسەپۆرتی نەبێت ئەوا نابێت لێرە كاربكات و پاسەپۆرتەكەی وەكو گەرەنتیەك الی ئەو كۆمپانیایە دادەنێت بۆئەوەی متمانەیان بەئێمە هەبێت ،ئەوە زیاتر لە ( )10مانگە من لە كوردستانم هیچ
كێشەیەكم نییە تەنانەت ئەوە نەبێت كە پارەكە كەمە ،وە زۆریش غەریبی دایك و باوك و خوشك و براكانم دەكەم و هیوادارم ڕۆژێك لە ڕۆژان بگەڕێمەوە بۆالیان وەلێرە تاڕادەیەك هەست بە غەریبی و دوورە واڵتی ناكەین ،چونكە كرێكاری تری واڵتەكەمانی زۆرلێیە. پاشان سەردانی كۆمپانیایەكمان كرد كە كۆمەڵێك گەنج دانیشتبوون كە هەموویان خەڵكی بەنگالدیش ب��وون و هەندێكیان ب��ە مەبەستی س��ەردان��ی ك���ردن ب��ۆالی هاورێكانیان هاتبوون و هەموویان بەیەكەوە بوون وات دەزانی كە ئەندامی یەك خێزانن، بالل عودینی بەنگالدیشی كە یەكێك بوو لەوانە وتی :من خەڵكی بەنگالدیشم ،بەاڵم ئێستا كوردستانیم و كوردم ،وا دەزانم من لە واڵتی خۆمم و لەناو كەس و كاری خۆم دانیشتووم ،هەموو كوردێك برای منەو خۆم بەبرای هەموو كوردێك دەزان��م ،نزیكەی ( )10مانگە لێرەم لە كۆمپانیای ...چێشت لێنەرم مانگێ بە ( )600دۆالر سوپاس بۆ خوا پارەیەكی زۆر باشەو ئەو پارەیە من كۆی دەكەمەوە و دواتر بۆ بەنگالدیشی دەنێرم بۆالی دایك و باوكم ،ئەمە ئەركی منە كە بەخێویان بكەم و كاریان بۆ بكەم، خەڵكی كوردستان زۆر سەرنجی ئێمەیان ڕاكێشاوە بەتایبەتی ئەو ڕێزە زۆرە كەلە ئێمەی دەگرن ،تەنانەت كەبەالی منداڵێكدا
تێدەپەڕین پێمان دەڵێن چۆنی چاكی و ڕێزێكی زۆرمان لێ دەگرێت ،گەلی كورد وەكو هیچ گەلێكی تر نییە ،پێشتر من لە دوبەی بووم بەم شێوەیە ڕێزیان لێ نەدەگرتین تەنانەت بەچاوێكی سووكەوە تەماشایان دەكردین ،بەاڵم لە كوردستان وەكو هاواڵتیەكی تری كوردی تەماشامان دەكەن و هیچ جۆرە جیاوازییەك لەنێوان من و تۆدا نییە ،ئێستا من و تۆ براین ،بە پێی دوو خاڵ یەكێكیان ئەوەیە كە من لە كوردستان دەژیم و خۆم بە كورد دەزانم، دووەمیش ئەوەیە كە وەكو تۆ موسڵمانم. لە كۆتایی پێم ووت :خۆ بەنیاز نیت ژیانی هاوسەری لە كوردستان پێك بهێنیت، وتی :زۆریش حەز دەكەم ،بەاڵم پارەم نییە و ئەوەش پاریەكی زۆری دەوێ��ت ،منهاز عودین كە برای بالل بوو وتی :من لەحیم چیم لە لە سلێمانی هاتووم بۆ هەولێر بۆ الی (بالل)ی برام و چەند هاوڕێیەكی ترم، خێزاندارم و دوو كچ و كوڕێكیشم هەیە، مانگێ بە ( )500دۆالر لەو كۆمپانیایە كاردەكەم ،كەسێك لە بەنگالدیش بەناوی (نورهان الدین) ئێمەی تەسلیمی دەستی كەسێكی كورد كرد بۆئەوەی ئێمە بهێنێتە ك��وردس��ت��ان ،كە گەیشتینە كوردستان بۆ م��اوەی ( )15ڕۆژ لە ئوتێل ماینەوە كەیەكجار ناخۆش بوو ،بەاڵم دواتر كاریان بۆ دۆزینەوە ،بەاڵم ئێستا گرفتێكمان هەیە ئەویش كارتی نیشتەجێ بوونە (اقامە) كە ئەگەر بێت و ئێمە ئەو كارتەكان نەبێت ئەوا گرفتمان بۆ دروست دەكات تەنانەت چەندین ج��ار ت��ووش��ی كێشە بووینە، هەروەها (بورهان الدین) كە لە بەنگالدیش كۆمپانیای هەیە بڕیار بوو لە كوردستان ف��ی��زەی بەنگالدیشمان ب��ۆ وەربگرێت، ب��ەاڵم خۆی لە ئێمە ش���اردەوەو تاوەكو ئێستاشی لەگەڵدابێت نەمان بینیوەتەوە، بۆیە داواكارم لە حكومەتی كوردی ئاسان كاریمان بۆبكات ب��ۆ وەرگ��رت��ن��ی فیزە بۆئەوەی ئەگەر ویستمان بگەڕێینەوە بۆ واڵتەكەی خۆمان.
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
فه‌یسبوک چۆن دامه‌زرا و گه‌نجانی کورد چۆن به‌کاری دێنن؟ رزگار جه‌بار
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
گه‌نجانی کوردستان ب ه شێوه‌یه‌کی به‌رچاو خویان ب ه به‌کارهێنانی فه‌یسبووکه‌وه‌گرتوه‌‌و هاواڵتیه‌کیش پێی وای ه ئاسان نیه گه‌نج له‌م تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تی ه وه‌ره‌س‌و بێزار بێت، چونک ه زۆر شتی خ��ۆش و ن���اواز‌ه له‌م تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا هه‌یه‌‌و به‌رده‌وامیش ل ه گۆراندان ،توێژه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تیش ده‌ڵێت: زۆرێک له گه‌نجانی کوردستان ئالوده‌یی فه‌یسبووک بوونه‌‌وخویان پێوه‌گرتووه. فه‌یسبووک ( )facebookماڵپه‌ڕێکی به‌یه‌کگه‌یشتنی کۆمه‌اڵیه‌تیه ده‌توانرێت ب �ه‌خ��ۆڕای��ی ت��ی��ای��دا ب�ه‌ش��داری��ب��ک��رێ��ت و ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��رێ��ت ل��ه‌الی��ه‌ن کۆمپانیایی فه‌یسبووکی سنورداره‌وه وه‌ک خاوه‌ندارێتی تایبه‌تی. ت���ۆڕی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی فه‌یسبووک ل ه 28ئۆکتۆبه‌ری 2003ل �ه‌الی �ه‌ن م��ارک زۆرگ ب��ێ��رگ ،ل�ه زان��ک��ۆی ه��ارف��ارد ل ه والیه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا دامه‌زرێنرا. مارک ئیلیۆت زۆرگ بێرگ له‌دایکبووی 14مه‌ی ساڵی 1984پیاوی کارووپرۆگرام سازی کۆمپیوته‌ره ،له‌ساڵی(2010گۆڤاری تایم) م��ارک زۆربێرگی به‌پله‌ی یه‌که‌می له100که‌سایه‌تی کاریگه‌ری جیهانی ل ه وساڵه‌داده‌ست نیشانکردمارک ئێستاخاوه‌نی 19ملیاردۆالره‌به‌هۆی تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌که‌ی که‌ناسراوە له‌جیهاندا. ئه‌گه‌رچی سه‌ره‌تا ئه‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ه ب ه ته‌نها له‌نێوان( مارک زۆرگبێرگ) و چه‌ندهاورێیه‌کی تری خۆی له زانکۆی هاردفارد دا به‌کارده‌هێنرا بۆ ئاڵوگۆرکردنی زانیاری وهه‌واڵ پرسین ل ه نێوانیاندا ،به‌اڵم
15
راپــۆرت
Sep 2013 No 196
تۆڕی کۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووک ل ه 28 ئۆکتۆبه‌ری 2003له‌الیه‌ن مارک زۆرگ بێرگ، ل ه زانکۆی هارفارد له والیه‌ته‌یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا دامه‌زرێنرا
پێشکه‌وتن
16
دواتر ئه‌م تۆڕه له ساڵی 2004دا باڵوبووه‌و‌ه بۆ زانکۆکانی تری ئه‌مریکاو که‌نه‌دا. پاشان ل ه ساڵی 2006دا ده‌رگ��ای بۆ هه‌موو هاواڵتیه‌کی ئاسایی ک��رده‌و‌ه تا به‌شداربن ل ه نێو ئه‌م تۆڕه‌دا له‌و کاته‌و‌ه تا ئێستا ژماره‌یه‌کی زۆر بەشداربووی ل ه خۆی کۆکردۆته‌وه. ئه‌م تۆڕه‌یش وه‌ک ت �ه‌واوی جۆره‌کانی تری ته‌کنه‌لۆجیا الیه‌نی باشه‌و خه‌راپه‌ی هه‌یه ،وات��ا ده‌ت��وان��رێ��ت س��وودی زۆری لێببینرێت له‌که‌مترین م���اوه‌دا و‌ه ب ه پێچه‌وانه‌یشه‌وه ئه‌گه‌ر رۆشنبیریه‌کی ئه‌و تۆ نه‌بوو الی به‌کارهێنه‌ر یاخود که‌سی ئه‌ندام له‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ه ئه‌وا زه‌ره‌رێکی زۆری ده‌بێت بۆ به‌کارهێنه‌روو پاشان ره‌نگدانه‌وه‌ی سلبی ده‌بێت له‌سه‌ر ژیانی رۆژانه‌ی ده‌وروبه‌ر. له‌ئێستاشدا به‌شێکی زۆری گه‌نجانی کوردستان له‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا بهشدارن و به‌جۆرێک ته‌کنه‌لۆجیای ئینته‌رنێتیان له‌م تۆڕه‌دا کورتکردۆته‌وه! سیروان سامی ،ته‌مه‌ن 23ساڵ یه‌کێک بوو ل ه ئه‌ندامانی ئه‌م تۆڕه‌کۆمه‌اڵیه‌تی ه و بۆ (چه‌تر پرێس) دوا و وتی« :به‌داخه‌و‌ه گه‌نجانی واڵت���ی ئێمه رۆشنبیریه‌کی ئ�ه‌وت��ۆی��ان نی ه ل �ه‌ب��اره‌ی به‌کارهێنانی فه‌یسبوکه‌وه ،چونک ه جگ ه له‌کات کوشتن و ب ه فیڕۆدانی هێز و توانای گه‌نجان هیچی تری تیا نابینم. وتیشی« :گه‌نجانی ئێمه ته‌نها ب ه الیه‌ن ه خراپه‌کانی فه‌یسبووک ئاشنان وه‌ک کات
کوشتنێکی زۆر به یاریه‌کانی ناوی و بوون فه‌رمانبه‌رانی دام‌وده‌زگاکانی حکومه‌ته‌و‌ه به ئه‌ندام ب ه چه‌ندین ناوی جۆراو جۆرو له‌کاتی ده‌وامی ئاسیدابو‌ه به‌دیارد‌ه ئه‌مه‌ش گاڵته‌کردن ب ه هاوڕه‌گه‌زه‌کانی خۆیان و وای کردوو‌ه کاروباری هاواڵتیان ب ه باشی رایی نه‌بێت» چه‌ندین شتی بێ سوودی تر» محمد ئه‌نوەر ،ته‌مه‌ن 25ساڵ ،یه‌کێکی ب��ه‌وت��هی ت��وێ��ژه‌رێ��ک��ی کۆمه‌اڵیه‌تیش تربوو ل ه به‌کارهێنه‌رانی تۆری کۆمه‌اڵیه‌تی زۆرێک ل ه گه‌نجانی کوردستان ئاڵوده‌یی ف�هی��س��ب��ووک و ده‌ی����وت« :ش��ه‌وان�� ه تا فه‌یسبووک بوونه‌‌وخویان پێوه گرتووه مه‌ریوان حوسێن ــ توێژه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی کاتژمێر 2به‌یانی فه‌یسبووک به‌کارده‌هێنم» هۆکاری زۆر به‌کارهێنانی فه‌یسبووکیشی بۆ (چه‌ترپرێس) وت��ی :ئه‌وکه‌سانه‌ی الی زۆرێ��ک ل ه گه‌نجان گ��ه‌ران��ده‌و‌ه بۆ کاتێکی زۆربه‌دیارفه‌یسبووکه‌و‌ه به‌سه‌رده‌بن بێکاری‌و ده‌س��ت به‌تاڵی گه‌نجانی ئه‌م و له‌کاتی ئاسایشدا بیریان الی به‌کارهێنانی واڵته ،و‌ه محمد باوەڕی وابوو ئاسان نی ه ئ �هو ت��ۆڕه‌ی � ه ئ��ه‌وا ئ �هو ج��ۆر‌ه که‌سان ه گه‌نج له‌م تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تی ه وه‌ره‌س‌و بێزار مرۆڤێکی نائاساین. بێت ،چونک ه زۆر شتی خۆش و ناواز‌ه له‌م وتیشی :زیادبه‌کارهێنانی ئ �ه‌م تۆڕه تۆره‌کۆمه‌اڵیه‌تیه‌دا هه‌یه‌‌و به‌رده‌وامیش ل ه جگه‌له‌به‌فیڕۆدانی کاتێکی زۆرئ�ه‌گ�ه‌ری ئ �ه‌وه‌ه �هی � ه ک�ه‌س��ی به‌کارهێنه‌رتوشی گۆراندان. له ئێستادا ب��اره‌گ��ای س�ه‌ره‌ک��ی تۆڕی نه‌خۆشی ده‌روونی گۆشه‌گیری ببێت. کۆمه‌اڵیه‌تی فه‌یسبووک ل ه شاری (دبلن)ی ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شکرد :جگ ه ل ه ئالوده‌بون پایته‌ختی واڵتی ئیرله‌ندایه ،ل ه ئێستاشدا به ماده‌ی هۆشبه‌رو جگه‌ره‌و چه‌ندانشتی ژماره‌ی ئه‌ندامانی ئه‌م تۆڕه کۆمه‌اڵیه‌تی ه ل ه تریش به‌هه‌مان شێوه زۆر مانه‌و‌ه له‌سه‌ر جیهاندا خۆی ل ه زیاتر ل ه 750ملیۆن که‌س فه‌یسبووکیش جۆرێک ه ل ه جۆره‌کانی ئ��ال��وده‌ب��وون ،ل ه ئێستایشدا زۆرێ��ک ل ه دا ده‌بینێته‌وه. چۆمان له‌تیف ،خوێندکاری زانکۆ بۆ گه‌نجانی کوردستان ئالوده‌یی فه‌یسبووک (چه‌ترپرێس) دواو وت��ی« :له ئێستادا بوونه‌‌وخویان پێوه‌گرتووه. ب �ه‌ک��اره��ێ��ن��ان��ی ف �هی��س��ب��ووک ل��ه‌الی��ه‌ن چەتر پرێس
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
ئەزموون و بیرەوەری
حسن نوری حسن :لە سەردەمی شاخدا یەکێتی الوان لە ناو پێشمەرگە بووە و بەشداریی شەڕەکانی کردووە ئامادەكردنی :نـەوزاد فـوئـاد رەشید
www.lawanikurdistan.org
(حسن نوری حسن) لە ساڵی 1967لەشاری دهۆك لەدایك بوە ،لەساڵی 1985تا 1993لە ناو ریزەكانی یەكێتی الوانی دیموكراتی بەردەوام بوە، كاری ئێستاكەی فەرماندەی فەرماندەیی هێزی پاراستنی ژینگەیە بەپلەی لیوا لە درێژەی هەڵدانەوەی الپەڕەكانی ئەزمون و بیرەوەری لە ناو یەكێتی الوان��ی دیموكراتی كوردستان ،لە گۆشەی ئەمجارەماندا هەڤاڵ (حسن نوری حسن) رۆشنایی دەخاتە سەر سااڵنی
كاركردنی لەم رێكخراوەداو ،لە دیدی خۆیەوە باس لە رابردووی پڕ سەروەری و رۆڵی بەرهەمداری (ی .ل .د .ك) دەكات ،هەروەها ئاماژەدەدا بە كاریگەرییەكانی ئەم رێكخراوەو بە قوتابخانەی دەزان��ێ بۆ پێگەیشتنی الوان لە رووی بەهرەو كەسایەتی و گەیشتن بە ئاستێكی پێشكەوتوو ،لە كۆتاییشدا چەند پێشنیازێك دەخاتەڕوو. پرسیار :من هەمیشە ئەو پرسیارە ئاراستەی میوانان دەكەم كە باسی سەرەتای پەیوەندیكردن
و هاتنیان بۆ ناورێكخراوی الوان بكەن. وەاڵم /لەیادمە ئەوكات بە رەحمەت بێت شەهید (سمكۆ ئامێدی) و كاك (رزگار كوردستانی ) و كاك ( تەیارسەلیم ) و كاك ( حسن محمد ) ناسراوە بە ( حسن شەبیبە ) وە كاك ( خۆشەوی نێروەی ) و كاك ( دەلیل ) و زۆر برادەری دیكە ناوەكانیانم لەیاد نەماوە لەم كاتەدا، لە ناو ئەمانەدا كاك خۆشەوی و كاك دەلیل زۆر ب��رادەرم بون ،وتیان بۆ ناێیت بۆ ناو ئەم
پێشکه‌وتن
17
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
وتن وتن پێشکه پێشکه
18
رێكخراوە تۆ دەستی نووسینت هەیە ،لە بوارەكانی چیرۆك و هەڵبەست و بەگشتی ئەدەبیات نوسین، بیرۆكەیەكی چاكیان بەمندا زۆرم پێ خۆش بو و فۆرمی ئەندامێتیم پركردەوە ،لە ساڵی 1985لە بارەگای لقی دهۆك نەینەوا لە دەڤەری زیوە شكان زێی گەورە. پرسیار/پاشان لەوبوارەی كە حەزی خۆت بو نوسینی ئەدەبی بە كوێ گەیشتی؟ وەاڵم /كاتێك من هاتمە شاخ و بۆمە پێشمەرگە دامەزرێنەری تیپێكی شانۆی بوم بەناوی تیپی شانۆی ( شۆرشڤانان )بوم كە ئێستاكەش تیپەكە بەو ناوەو ماوە لە دهۆك ،یەكەم دەقی شانۆی كە نوسیم بە ناوی نامە بوو ،كارەكەم زیاتر تەركیز كردنەوە بو لەسەر ئەوەی كە چۆن ئێمە كوردین و ئەوان زوڵمان لێ دەكەن و نەهی لە بونمان دەك��ەن ،جا ئەو دەق��ە شانۆگەریە كە ت��ەواوم كرد بووە مەشروعێك دەنگ و سەدای دایەوە لە ناوچە رزگاركراوەكانی ئەو كات ،لەرووی نوسینی شعریشەوە ئێمە گروپێكی زۆر چاالك بوین وەك بەرێزان شەهیدان (سعدالله ئاڤ دل و سمكۆ ئامیدی و ئەحمد قەرەنی ئێستاكە بەرێوبەری گشتیە لە وەزارەت��ی پ��ەروەردە ،هەموجارێك لە یادە نەتەوەیی نیشتیمانیەكاندا رۆڵی باشمان دەگێڕا و ڤیستڤاڵی شعریمان دەگیرا زۆر جار ئەو شعرو پەخشنانە دەكران بە نامیللكە ،هەر چەندە ئیمكانیاتی چاپكردنمان زۆر زۆر دیاری كراو بوو ،لەو شعرانەش كە لە چاپ دران بریتی بون لە هەندێك لە شیعرەكانی ( ریڤینگ هەرۆری و شەهید سمكۆ ئامیدی ) بڕیار بوو هی منیش بكەن ب��ەاڵم فریانەكەوتن لەبەر هاتنە ئەنفال بەسەر گەلەكەماندا ،پاشان لە ساڵی 1989لە راژان لە چاپخانەی خەبات لە مەكتەب سیاسی لە چاپ درا. پرسیار/لەكاتی شانۆكان گەر پێویستان بە ئافرەت هەبا چیتان دەكرد؟ وەاڵم /بەداخەوە لەشاخ ئافرەت لە ناو شۆڕش نەبوو واقعەكە وابوو ،جارێكیان واپێویستی كرد ئافرەت رۆڵ ببینێت كوڕێكیان كرد بە ئافرەت لە جێگای ئافەرەتەكە. پرسیار /لەكتی شاخ بونە رۆڵی پێشمەرگەو مەفرەزەكانی تایبەت بە رێكخراوی الوان چۆن بوە. وەاڵم /زۆربەی هەرە زۆری پێشمەرگەكان لە ناو الواندابون ،گشت ئەو شەڕانەدەكران نەدەگوترا بە ناوی رێكخراوی الوان بەاڵم یەكێتی الوان تێیدا بەشدار بووبون ،پالنی سەربازی لەالیەن كەسانی شارەزای سەربازی دادەنرا.
پ��رس��ی��ار/ل��ەوس��ەردەم��ەی ك��ە ب��ەری��زت��ان پێشمەرگەبون و لەهەمانكاتدا ك��اری الوانیش بویتە كاتیك چاالكیتان ئەنجام دەدا پێتخۆش بو چاالكیەكانتان بەناوی شۆرش بێت یان بەناوی رێكخراوی الوان. وەاڵم /ئەوكات بۆ ئێمە جیاوازی نەبوو یەكێتی الوان هەمان ئینتیمای بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان و لەشكری شۆرشگێری كوردستان هەبوو. پرسیار/گۆڤاری گ��ازی خوێنكار و الوان لەسەردەمی تۆدا لەدەڤەری دهۆك دەردەچو چۆن بوو؟ وەاڵم/خ��زم��ەت��ەك��ان��ی ئ��ەوگ��ۆڤ��ارە زۆر بوە لەبوارەكانی ئەدەبیاتی بەردەوام بون و بوارەكانی سیاسی و رۆشنبیری گشتی ،ئامانجی گشتی ئەم گۆڤارە جۆشدان و هاندانی جەماوەربو بۆ شۆڕش و قوربانی دان و بەرخودان و ئاگاداركرنەوەی جەماوەر لەنیازی گاڵوی رژێم ،من دوایی كۆنفرانسی ساڵی 1986كرام بە بەرپرسی لێژنەی رۆشنبیری لە بەشی مۆسیقا ،مەكتەبی سینەمایشمان هەبو، ئەوكات كەسێك هەبو بەناوی (رۆبەرد گوین ) كامێرەیەكی بۆ هێنابوین لەكاتی شەڕكاندا وێنەی شەڕەكانمان دەگ��رت ،بۆ خۆشی لەگەڵماندا دەه��ات ،ئنجا بەشی سینەمایمان ك��ردەوە بۆ چاالكیەكانی كە وەك دیكۆمینتاری تۆماربكرێت بەشی زۆری ئەوەی ئێستاكە لە تەلەفزیۆن دەی بینین گرتە ڤیدیۆیەكان لەشاخ و شۆرش هی ئەوكاتەن كە ئێمە گرتومانن بە كامێرای ڤیدیو، هەربۆ مێژوو دەی گێڕمەوە جاڕێكیان تەیارەی مێك هاتەسەرمان و قەسفی دەست پێكرد بەسەر هەردوو بارەگای لقی 1ی پارتی و لقی الوان لە شاخ لە ناو گەلیكەدا بارەگامان دانابو كاك( سەعید بامەڕنی ) ئەوكات وێنەگر بو كامێڕای لەسەرشان بو وێنەی دەگرت ،لەوكاتەدا تۆپێك لە نزیك مان كەوت هەوای تۆپەكە كاك سەعیدی بە شاخ دادا و كەوت ،بەاڵم یەك سەر هەستایەوە دەستی بە وێنەگرتن كردەوە گەرچی برینداریش بوە ،من زۆر بەو كاری سەرسام بوم ئەوكارەی ئەوكات بۆتە ئەریشفێك هەموومان سودی لێ وەردەگ��ری��ن ،وەبەداخەوەلەو كاتەدا بەرپرسی ناوچەی دهۆكی الوانی ئەوكات كاك (تحسین محمد عبدۆ) شەهید كرا.. پرسیار /داستانی دێرەلوك چۆن بوو؟ وەاڵم /ئەوداستانە هەروا شتێكی عەفەوەی نەبو سێ مانگ ئامادەكاری بۆكرا ،ئێمە بەكامێڕای ڤیدیو ئەو برادەری كە پێشتر ناومانهێنا (رۆبەرد
گوین) تەسویری هێزی رژێمیكرد و دوواتر هاتین دیراسەی ئەومان كرد لە چ جێگاوە هێرش بكەین، چونكە بەباشی لە هێزی رژێم گەیشتین چەندن و چی چەك و چبەخانەیان هەیە ،دواتر الیەنی سەربازی چون بوو ،هەڵگرتنی ئەڵغامەكان و لە هەندێك شوێنیش لەرێگەی خەت مایلەكانمانەوە رێخوشكەری كرابوو كاتی هێرشكردنمان كە نزیك 10ربەیە توانر پەیوەندیان لەگەڵ ببەسترێ و هاوكاریمان بكەن لە 1988/1/21دەستی پێكرد ،لە سعات سفر بەداخەوە 14پێشمەرگە شەهید بون زۆربەیان كادیر و ئەندامی الوان بون لەوانە ( خەسرۆ بامەڕنی و بورهان ئامێدی و ئەسوەد هەدینەی و عبداالریم شلدۆخی و مەناف رەشاڤەی و منیش لەوێ برینداربوم ،كردارەكە زۆر زۆر گەورەبو مەبەستی سیاسی لەم داستانە ئەوە بو گواستنەوەی عەمەلیاتی سەربازی لە حەوزی ب��ەرواری بۆ ح��ەوزی ناوچەی نیروەرێكان ،لەم كاتەدا عونسوری مفاج بۆ رژێم دروست دەبێت كە تو لە لەحەوزی بەرواری عەمەلیات بكەیت و پاشان بە پەلە بیگوازیەوە بۆ حەوزی نیروە و ریكان .ئەم كارە لە بواری سەربازی مانای خۆی هەیە. پرسیار /بۆ لە كۆنگرەی ئازادی كۆنگرەی 4 خۆت هەڵنەبژارد رەنگە دەرفەتی باشی بۆ تۆ هەبوبێت؟ وەاڵم /كە خۆمم هەڵنەبژارد رەنگە لەبەر ئەوە بوبێت پێمان باش بوو دەرفەت بە الوانی دیكە بدەین رۆڵی خۆیان بگێڕن. پرسیار /لەنیوان پاداشت و سزا هاو سەنگیت چۆن راگرتوە؟ وەاڵم /لەوسەردەمەی من كارمكرد هیچ كەس چاوی لە پاداشت نەبوە كەس داوای پاداشت كاری نەكردووە تاكو من لەم رێكخراوە بوم یەك كەسم نەدیت داوای پاداشت و موچەوە شتی وابكات. پرسیار /ك��اری ئێستای رێكخراوی الوان��ت بەدڵە؟ وەاڵم /لە رێكخراوی الوان رازیم و زۆر چاالكن بەاڵم مانایی ئەوەنیە هیچ سەرنج و تێبینیمان نەبێت .بۆیە داوام وای��ە لە رێكخراوی الوان گەرچی ئەركیان قورسترە لەم سەردەمەدا بازیاتر كاركردنیان بە پیشەیی بێت ،وە مەسیجێكی تاریخی بۆ م��ێ��ژووی رێكخراوی الوان بكات، پاشان هەڵسەنگاندێك بۆ نەوەی ئەمڕۆ بكات.، گەربتوانی لەم شەریحەیە بگەیت و ئاراستەی بكەیت بۆ كاری نەتەوایەتی و خۆشەویستی خاك و واڵت و ئایەندەی ئەم گەلە كاریكی زرۆباشە.
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
ئەسعەد عەلی ،سەرۆكی شارەوانی شەش لە هەولێر: ئەوانەی كە سوودمەند بوونە لە ،سندووقی نیشتەجێبوون، پێشینەی خانووبەر ،زەوی ،خانوی كۆریەكانیان نادرێتێ دیدار :نەوزاد فوئاد-ئاالن عومەر
www.lawanikurdistan.org
پ :ئەگەر بكرێت ،زانیاری لەسەر پرۆژەی دابەشكردنی فۆڕم و دروستكردنی یەكەی نیشتەجێبوون بخەیتەڕوو. و/ئەم پڕۆژە نیشتەجێبوونە ناوی (شاری كۆرییەكان) 5هەزار یەكەی نیشتەجێبوون لەخۆ دەگرێت ،پڕۆژەكە دەكەوێتە نزیك شاوێس ،تا ئێستا ئەو پڕۆژەیە دروست نەكراوە ،بەڵكو تەنیا نمونەی لێ دروست كراوە و لەسەرەتای جێبەجێكردن دایە، تەنیا فۆڕمی وەرگرتن دابەش دەكرێت و وەردەگیرێتەوە. پ :مەرجەكانی ورەگرتنی ئەو یەكانە،
ئەو هاواڵتیەی دەبێتە خاوەی یەكەیەكی نیشتەجێبوون ل��ەو پ��ڕۆژان��ە دەب���ێ چ مەرجێكی هەبێت؟ و/ئ���ەوان���ەی دەت��وان��ن ل��ەم خانووانە سوودمەند بن ئەمانەن (یەكەم :پسولەی خۆراكیان هەولێر بێت .دووەم :كرێچی و كەم دەرامەتەكان ،سێیەم :یان لە خانووی ماڵی باوكیان دابن و بەهیچ شێوەیەكی سوودمەند نەبووبن. پ :ئ��ێ��وە ئێستا تەنیا ل��ە قۆناغی كۆكردنەوەی زانیاری دان ،دوای ئەو قۆناغە بە چ ئالیەتێك لەگەڵ پارێزگای هەولێر ئەم
ناوانەی فۆڕمیان پێشكەشك كردووە لێك جیا دەكەنەوە ،چونكە رێژەی پێشكەشكردن زۆر زیاترە لە رێژەی خانووەكان؟ و/ئ��ەوەی ئێمە ئاگادار بین لیژنەیەك دادەن��درێ��ت لە سەرۆكایەتی ش��ارەوان��ی هەولێر و لەگەڵ پارێزگای هەولێر ،زۆر بە ئاسانی دەتوانین ئەوانەی سوودمەندبوونە لە حكومەتی هەرێمی كوردستان و ئەوانەی سوودمەند نەبوونە لێكیان جیا بكەینەوە. پ :ئایا بیر لەوە نەكراوەتەوە كە هەندێك كەس هەن بە هیچ شێوەیەك سوودمەند نەبوون لە حكومەت ،بەاڵم خانوویان بەناوە،
پێشکه‌وتن
19
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
ب��ژێ��ووی ژیانیان كەمە و خانووەكەیان بە ه���ەژاری دروس��ت ك���ردووە ،بیر لەوە نەكراوەتەوە ئەوانە داخلی پرۆسەكە بكرێن؟ پ/راستە ئەو بابەتەش هەیە ،بەاڵم ئێمە تەنیا دەتوانین بە پێی ئەو ڕێنمایانەی بۆ ئێمە هاتییە جێبەجێیان بكەین ،بەاڵم ئەوەی كە خانوویان بەناوە ،بە هەر شێوازێك بێت بۆ ئێمە ناكرێت لە رێنماییەكان دەربچین. پ :یەكێك لەو مەرجانەی ئێوە داتان ناوە دەبێ فۆڕمی خۆراكی هەولێر بێت، كەسانێك هەن فۆڕمیان هەولێر نییە ،لە شارێكی تری كوردستان هاتووە و لە هەولێر نیشتەجێ ب��ووە ،ب��ەاڵم كارتی زانیاری و/ئەو جۆرە خانووانە خێراتر دروست هەولێرە و لە هەولێر دادەنیشێ ،هەموو دەكرێت لە جۆری خانووی بلۆك ،چونكە مەرجەكان دەیگرێتەوە تەنیا فۆڕمەكە كەرەستەكەی لە سەندەویچ پەناڵە ،لەسەر نەبێت ،بۆ ئەوە هیچ ئاسانكارییەك هەیە؟ ش��ێ��وازی خ��ان��ووی كۆرییەكان دروس��ت و/وەك���و باسم ك��رد ئێمە رێنماییمان دەكرێت. هەیە ،گەر لەو رێنمایانە دەربچین كۆمەڵە پ :بە بۆچوونی ئێوە چەند دەخایەنێت؟ خەڵکێكی تر زیاتر دەب��ن و خەڵكانێکی و/ئ��ەگ��ەر بە هەڵەدا نەچووبووم دوو دیكەش گازندە دەكەن. ساڵ دەخایەنێت ،تا هەر 5هەزار خانوو پ :گەر باس لە شێوازی دروستكردنی دروست دەكرێت ،بەاڵم ئێمە دەڵێین هێشتا خانووەكان بكەی ،لە چی دروست كراون؟ زووە بۆ ئ��ەوە ،ئ��ەوەی گرنگە پرۆسەی و/ئەو خانووانە لەسەر رووبەری 200مەتر دابەشكردنەكەیە ،كە بەسەالمەتی ئەنجام دووجا دروست دەكرێن ،رووبەری بینا 103بگەێندرێت، مەترە ،رووبەرەكەی تر سەوزاییە ،پێك پ :خەڵكی ئێمە كاتێك فۆڕمەكە پڕ هاتووە لە ژووری نوستن و هۆڵی ناوەوە و دەك��ات��ەوە لەوانەیە ئومێدی ك��ەم بێت، گەراج ومەتبەخ و كۆگایەكیشی هەیە. بۆیە بەشێكیان رەنگ بێت بیر لە واستە پ :ئەوەندەی ئێمە تێبینی بكەین ،چەند بكاتەوە ،لە رێگەی كەسێكەوە بۆ ئەوەی ساڵێكە دوو خانوو بۆ نمونە دروست كراوە ،ناوی دەربچێت ،بۆ ئەوەی قەناعەتێك بۆ تا ئێستا هەر ئەوەندەیە ،جارێكی تر ئێستا خەڵك دروست بكەی ،ئێوە چی بە خەڵك ئەو دەنگوباسە هاتۆتە پێش ،دواكەوتنی دەڵێن؟ ئەو پڕۆژەیە بۆ چی بووە؟ پ/دەمەوێ هاواڵتیان ئاگادار بكەمەوە، و/ساڵێك دەبێت بە نیازین ئەم كارە پرۆسەكە زۆر بە سەالمەتی دەڕوات ،ئەمە ئەنجام بدەین ،ئێمە ساڵی پار ئەو كاتانە فەرمانە و لەسەرووی ئێمەوەیە ،ئەو كەسەی ژووریشمان بۆ تەرخان ك��رد ،ب��ەاڵم ئەو شایستە بێت دەچێتە ناو پرۆسەكەوە، خانووانە كێشەی زەوی هەبوو و یەكال لیژنەی تایبەتی سەرۆكایەتی شارەوانی نەكراوبۆوە و ماوەیەكی زۆی خایاند ،زۆر هەولێر و پارێزگاری هەولێر پێداچوونەوەی جار ئێمە لەسەرووی خۆمان لە پارێزگا بۆ دەك��ات ،بە سێ قۆناغ ئەو پرۆسەیە پرسیارمان دەك��رد ،ب��ەاڵم خۆشبەختانە دەڕوات ،پرسیار لە دراوسێیەكانی دەكرێت، ئێستا ئەم كێشەیەی چارەسەر كراوە. پرسیار لە خودی هاواڵتییەكەش دەكرێت، پ :ئالیەتی دروستكردن و كاتەكەی زۆر هەروەها سەردانیشی دەكرێت ،لیژنەكە دەخایەنێت یان بە خێراییە؟ سەردانی دەك��ات بۆ ئ��ەوە بزاندرێت ئایا
نرخی كۆی گشتی خانووەكە 39هەزار و 500دۆالرە 7 ،هەزار دۆالر وەك پێشەكی وەردەگیرێت ،دواتر 12هەزار و 700دۆالر بۆ ماوەی دووساڵ لێیوەردەگیرێت
پێشکه‌وتن
20
شایستەیە ،بۆیە هاواڵتیان دڵنیا دەكەمەوە ئەوانەی مەرجەكانیان دەگرێتەوە دەتوانن سوودمەند بن. پ :تیروپشك چۆن دەكرێت؟ و/لەبەر چاوی راگەیاندنەكان دەكرێت، ئەمەش دوای ئەوەی پرۆسەكە تەواودەبێ و چەند كەس مەرجەكان دەیگرێتەوە و شایستەیە ،دەچێتە ناو پرۆسەكەوە ،بۆ نموونە لە قۆناغی كۆتاییدا 10هەزار كەس مایەوە ،ب��ەاڵم ئێمە 5ه��ەزار خانوومان هەیە ،بۆیە بە تیروپشك مونافەسە لەسەر بە دەستهێنانی خانووەكە دەبێت. پ :ب���ڕی ئ���ەو پ��ارەی��ە ل��ە ه��اواڵت��ی وەردەگیرێت بۆ ئەو خانووە چەندە؟ و/نرخی كۆی گشتی خانووەكە 39هەزار و 500دۆالرە 7 ،هەزار دۆالر وەك پێشەكی لێی وەردەگیرێت ،دواتر 12هەزار و 700 دۆالر بۆ ماوەی دووساڵ لێیوەردەگیرێت، ئەوەی كە دەمێنێتەوە 19هەزار 700دۆالر كە دەمێنێتەوە ،بۆ م��اوەی 10ساڵ بە قیست لە خاوەن خانووەكە وەردەگیرێت بۆ هەر مانگێك 160دۆالر. پ :زۆر جار ئەو كەسانەی سوودمەند دەب���ن ،تەنانەت ل��ە زەوی وەرگرتنیش دەچن دەیفرۆشنەوە ،لەبەر هەر هۆیەك بێت ،كاتێك هاواڵتی سوودمەند دەبێت لەو خانووانە حكومەت رێگەی پێ دەدات بیفرۆشێتەوە؟ و/ت��ا ئەو 10ساڵە بۆی نییە بە هیچ شێوەیەك خانووەكە بفرۆشێتەوە ،ئەوەی بە پێی رێنمایەكان بێت تا ئەو ماوەیە مامەڵەی پێ ناكرێت ،چونكە خۆی نەبۆتە خاوەنی خانووەكە. پ :ئ���ەی ئ���ەوان���ەی ئ���ەو م��ەرج��ان��ە نایانگرێتەوە كێن؟ و/ئ��ەوان��ەی ك��ە س��وودم��ەن��د ب��وون��ە لە پ��ڕۆژەك��ان��ی نیشتەجێبوون ،سندووقی نیشتەجێبوون ،پێشینەی خانووبەرە، ئەوانەی زەوی و خانوویان لەسەر تاپۆیە، یان ئەوانەی لە حكومەت زەوی و خانوویان وەرگرتووە ،بە كورتییەكەی بۆ ئەوانەیە هیچیان نییە و سوودمەند نەبوونە.
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
بەهرە حەمە ڕەش :بە هۆی زاڵبوونی دابونەریت ،كاركردن لەهەموو بوارەكان لە بواری كۆمەاڵیەتی ئاسانترە دیمانە :محەمەد عومەر
لەمیانەی دیمانەیەكدا بەهرە حەمەرەش رۆژن��ام��ەن��ووس ب��اس لە ئەزمونی كاری رۆژنامەوانی خۆی دەكات.
پێشكەوتن :سەرەتاكانی كاری میدیایی چ��ۆن ب��وو ،چ��ۆن ب��وو هاتیە ن��او ك��اری راگەیاندنەوە؟ ب��ەه��رە :تەمەنم سیانزە چ��واردەس��اڵ دەب��وو ،كە بەرنامەی مندااڵنم لە رادیۆی سۆشیالیست پێشكەشدەكرد .دوات��ر لەبەرخوێندن وازم هێنا ،بەاڵم ئارەزووی كاركردنم لە راگەیاندن هەرهەبوو .تا بووە پیشەم.
پێشكەوتن :جەنابتان زیاتر كار لەسەر كەیسە كۆمەاڵیەتیەكان دەكەی كەمتر كار
پێشكەوتن :زۆرجار باس لەوە دەكرێت كە رۆژنامەنووسانی ئافرەت زیاتر ئۆفیسین هەتا مەیدانی بن هۆكاری چییە؟ بەهرە :من ئەوەم نەبیستووە .ئەو ژنانەی كە خۆیان سروشتی قۆناغەكان دەب��ڕن، هەست بەوەناكەن كە كاری دەرەوە و كاری
پێشکه‌وتن
پێشكەوتن :هەڵبژاردنی ژیانی هاوسەریت چۆن بوو؟ ب��ەه��رە :دوای م��اوەی��ەك یەكترناسین و ئ��اڵ��وگ��ۆڕك��ردن��ی ب���ی���روڕا ،ب��ڕی��اری هاوسەرگیریماندا .ژیانێكی ئاسایی دەبەینە سەر.
www.lawanikurdistan.org
پێشكەوتن :بەهرە حەمە رەش كێیە؟ ب��ەه��رە :م���اوەی ه��ەش��ت س��اڵ��ە ك��اری رۆژنامەنوسی دەكەم .دەرچووی پەیمانگای تەكنیكی بەشی راگەیاندنم .هاوسەرگیریم كردووە.
لەسەر پرسە سیاسیەكان دەكەی؟ بەهرە :لە ماوەی كاری رۆژنامەوانیمدا ،لە هەموو بوارەكاندا كارم كردووە ،بەاڵم ئەو ماوەیەم بۆ كاركردن لە بواری كۆمەاڵیەتیدا تەرخان كردووە. هەرچەندە لەم كۆمەڵگایە ،كاركردن لەهەموو ب��وارەك��ان ئاسانترە وەك لە ب��واری كۆمەاڵیەتی بە حوكمی زاڵبوونی دابونەریت و ئەو پاشخانە كۆمەاڵیەتییە هاوردەكراوەی كە تا ئێستا بەسەر رەفتار و هەڵسوكەوتماندا زاڵە .ئەوە وێڕای ئەوەی كە بۆشاییەكی گەورەی كاركردن لە بواری كۆمەاڵیەتیدا هەیە .زۆربەی دەزگا راگەیاندن و رۆژنامەوانەكانیش بۆ كاركردنی سیاسی خۆیان دەكوتن ،بااڵدەستی زیاتری دەدەنێ، ب��ەاڵم من ئ��ەوە پێچەوانە دەبینم بواری سیاسی گرنگترین نییە الی من .رەوشی كۆمەاڵیەتی ه��ەر كۆمەڵگەیەك ،ئاستی پێشكەوتن و جموجوڵێ كۆمەڵگەكە دیاری دەك��ات .هەمووشمان دەزانین ،كە بواری كۆمەاڵیەتی ئەم واڵتە پێویستی بەكاری یەكجار زۆر و فرەالیەن هەیە.
21
دیــمــانــە
Sep 2013 No 196
ئۆفیس جیاوازبێت. هەركارێكی رۆژنامەوانی هەردوو بواری كاری پێویستە .لەماوەی كاركردنمدا ،كە پەیامنێر ،ستافی كارا ،دەستەی نوسەران، بەڕێوەبەری نووسین بووم هەستم بەوە ن��ەك��ردووە .ك��ار ی��ان راپ��ۆرت��ەك��ەم چی پێویست بووبێت ئەنجامم داوە .لەوانەیە ئەوە بۆ كەسانێك راست بێت ،كە تەنیا بە ناو رۆژنامەوانن .بزانە كە لێرە كەسانێكی زۆر هەن تەنیا هەڵگری ناوی رۆژنامەوانن، بەاڵم رۆژنامەوان نین. پێشكەوتن :رۆژنامەنووسانی ئافرەت زیاتر ڕوو لەو دەزگا راگەیاندنانە دەكەن كە سەر بە دەسەاڵت و نزیك لە دەسەاڵتن هەتا
ڕوو لە دەزگا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆن بكەن ئایا ئ��ەوە پ��ەی��وەن��دی ب��ە الیەنە مادیەكەوە هەیە كە دەزگاكانی ئۆپۆزسیۆن ئەو ئیمكانیەتە مادییەیان نییە كە دەزگا راگەیاندنەكانی دەسەاڵت هەیەتی؟ بەهرە :ئەوەش هەر یەكەمجارە لەتۆی دەبیستم .من راگەیاندنكارم ،هەر دەزگایەك كە بزانم دەتوانم لەگەڵی كاربكەم و مافەكانم پارێزراو دەبێت ،الم ئاسایی بووە كاری تێدابكەم .تائێستا لەدەزگای راگەیاندنی سەر بەدەسەاڵت ك��ارم ن��ەك��ردووە .دواتر دەزگا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش پڕن لە ژنی راگەیاندنكار .ئەوە بەهیچ جۆرێك پەیوەندی بەالیەنی ماددییەوە نییە ،خۆ دەزگ��ا راگەیاندنەكانی ئۆپۆزسیۆنیش
ئیمتیاز و موچەیان خراپ نییە .بەالشمەوە ئاسایی دەبێت ئەگەر رۆژێك ،لەدەزگایەكی راگەیاندنی ئۆپۆزسیۆن كاربكەم ،ئەگەر گونجا بەپێی ئەو مەرجانەی كە من لە ژیانی كاری خۆمدا دامناوە. پێشكەوتن :گۆڤاری سڤیل لە كوێی ئەزمونی رۆژنامەوانیتە لەكاتێكدا تۆ لەو گۆڤارەدا زیاتر ئۆفیسی و كارگێری؟ بەهرە :لە گۆڤاری سڤیل ،بەڕێوەبەری كارگێڕیم .بەاڵم ژمارە هەبووە شەش كاری منی تێدابووە .واتە ئەو ئەركە كاڕگێڕییە رێگری كاری رۆژنامەوانیم نییە .گۆڤاری سڤیل گۆڤارێكی باش و سەنگینە .دەتوانم بەنەفەسێكی ئازاد بەرجەستەی كارەكانی خۆم بكەم.
تائێستا لەدەزگای راگەیاندنی سەر بەدەسەاڵت كارم نەكردووە
پێشکه‌وتن
22
هــونــەری
Sep 2013 No 196
تۆڵە ئومێد: گیتار جۆرە تایبەتمەندییەكی هەیە زوو ئاوێتەی رۆح دەبێت دیمانە :هێمن خەلیل
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
بەپلەیەكی سەركەوتووانە بەشی موزیكی كۆلێژی هونەرەجوانەكانی ت��ەواوك��ردو بەردەوامە لەكارە هونەریەكانی ،بۆ ئەم مەبەستە بەچەند پرسیارێك هێنامانە ئاخاوتن: پ/دەستپێكی ك��ارە هونەریەكانت بۆ كەی دەگەڕێتەوە؟ و/ه��ەر لەتەمەنی منداڵیەوە خولیای ه��ون��ەری م��وزی��ك و ه���ۆن���راوە ب���ووم، سەرەتا دایكم و باوكم سروود و هۆنراوە نیشتیمانیەكانیان فێركردم ،ئەو سروودانەی كە پڕبوون لە رۆح و هەستی نیشتیمان پ��ەروەری و ڕووناكی بوون بۆ ڕاپەڕین، ئەوكاتە تەنها تەمەنم چوار ساڵ دەبوو، كە خەڵكی كوردستان بوێرانە بەرەنگاری زوڵم و ستەمی ڕژێمی بەعس بونەوە و سەربەخۆبوونیان بەدەست هێنا ،بۆیە زۆربەی كات لە ڕێگەی ڕادیۆ كوردییەكانەوە گوێمان لە سرود و هۆنراوەكانی ( دەمی ڕاپەرین،هۆ كاكی پێشمەرگە ،وا هاتن پێشمەرگێ مە ) دەبوو ،بۆیە تا ئێستاش ئەو سرود و هۆنراوە و گۆرانیانە ڕەگی لە دڵما داكوتاوە ،و فێری ئەوەی كردم كە كوردستانی ببم و بناغەیەكی زۆر باش بوو بۆ ئەوەی زیاتر برەو بدەم بە
هونەر ،كە تەمەنم بوو بە نۆ سااڵن بووم بە ئەندام لە گرووپی مندااڵنی خەندە، ئەو گرووپەش بریتی بوون لە كۆمەڵێك منداڵ كە بەشێوەی (كۆرۆ) بوون و منیش لەگەڵ چەند منداڵێكی دیكە سۆلیست بووین ،لەچەندین كاردا بەشداریمان كرد. پاشان كە خوێندنی ئامادەیم تەواو كرد ڕووم لە كۆلێژی هونەرە جوانەكانی هەولێر بەشی موزیك كرد ،لە ماوەی خوێندندا لە سەرجەم چاالكیەكانی بەشی موزیك بەشداریم كرد ،پاشان بوومە ئەندام لە گرووپی پەنجە زێرینەكان وەك ژەنیاری ئامێری گیتار گۆرانیبێژ ،توانیم كۆلێژ بە سەركەوتووی تەواوی بكەم و پلەی دووەم بەدەست بێنم لە سەر بەشی موزیك و وەكو (معید) بگەڕێمەوە بۆ بەشی موزیك، وە ئێستاش ئەندامم لە گرووپی ( تاریكی شەو ) كە گروپێكی مۆدێرن ڕۆكە ،هەروەها مامۆستام لەبەشی پ��ەروەردەی هونەری، سكوڵی پ��ەروەردەی��ی بنەڕەتی ،زانكۆی سلێمانی. پ/بۆ لە نێو ئامێرەكاندا گیتارت هەڵبژارد و/ئامێری گیتار جۆرە تایبتمەندییەكی هەیە زوو ئاوێتە دەبێت بە رۆح و وە دەتوانێت هێمنت بكاتەوە هەڵبژاردنیشم
لە ڕووی زانستیەكەیەوە ئەوەیە كە ئامێری گیتار ئامێرێكی فرە دەنگە ( هاڕمۆنی) ە ،دەتوانێت بە بێ هاوكاری ئامێری دیكە وەك ( چەنگ ) و ( پیانۆ) بژەنرێ، س����ەرەڕای ئ���ەوەی ك��ە دەت��وان��ێ��ت وەك باكگراوندێك بە شێوەی دویت (دووانی ) لەگەڵ ئامێری دیكەی وەك (ڤیۆلین-فلوت- هتد) بژەنرێت جگە لەوەی دەتوانرێت وەك سۆلۆش بەكاربهێنرێت ،هەروەها دەتوانێت كاری دابەشكردنی پێبكەیت وەك ئامێری پیانۆ ،بەاڵم ئامێری گیتار باشی لەوەدایە كە گواستنەوەی ئاسانترە. پ/موزیك چی بە تۆ بەخشی ؟ و/موزیك هەمیشە لە خوێنما وەك خڕۆكە دیێت و دەچێت ،هەندێك جار دەمگرێنێت، هەندێك جار پێكەنینم پێئەبەخشێت ،بەاڵم فێری خۆشەویستی كردم و وای لێكردم بە متمانە بە خۆبوون و بێ گوێدان بە ماندوو بوون كارەكانم بە ئەنجام بگەیەنم. پ/تا چەند سودت لە كۆلێژی هونەرە جوانەكان و بەشی موزیك وەرگرت؟ و/بەشی موزیك گۆرانكاریەكی گەورەی لە ژیانی مندا خوڵقاند ،منی بەشێوەیەكی زانستی و ئەكادیمی پ����ەروەردە ك��رد، وایلێكردم كە هونەری موزیك وەك زانستێك
23
هــونــەری
Sep 2013 No 196
بناسم ،كە بەڕاستی مامۆستایانی بەشی موزیك ئەوپەری هاوكارم بوون لە ماوەی چوارساڵی خوێندنم و هەروەها دووساڵی كاركردنم لە بەشی موزیك وەك ڕاهێنەرێكی هونەری .سەرەڕای ئەوەی كە بەشی موزیك ل��ەڕووی بینا و كەمی مامۆستای پسپۆر كەم و كوڕی هەبوو ،بە پێویستی دەزانم سوپاسی مامۆستای بەرێز (پ.ی.د محمد زازا ) بكەم كە زۆر هاوكاری كردم لە پێناو ئ��ەوەی ببمە ژەنیارێكی باش لە ئامێری (گیتار) و بتوانم شارەزایم هەبێت لە پارچە موزیكیە كالسیكیەكان و تێگەیشتنم هەبێت لە وردەكایەكانیاندا. پ/بەرنامەت چی یە لە بواری موزیك؟ و/بەڕاستی بۆ ئەمساڵ بەرنامەم هەبوو بۆ خوێندنی ماستەر لە بواری موزیك تا زیاتر برەو بە ئاستی زانستی خۆم بدەم، بەاڵم بەشی موزیك خوێندنی دواخست بۆ ساڵی ئایندە ،بۆیە ئێستا درێژە بە كاری هونەری خۆم دەدەم ،دەمەوێت كارێكی
پێشکه‌وتن
24
گۆرانی و موزیك بە شێوەی كورتە فلیم بە بە جوانترین شێوە نیشان بدات و پەلە نەكات. ئەنجام بگەیەنم. پ/دەت���ەوێ���ت ل��ە ڕێ��ی ه���ون���ەرەوە چ پ/گرفتەكانت لەم بوارە چین ؟ و/گرفتەكانی بەردەم كارێكی هونەری خزمەتێك بكەی؟ و/س��ەرەڕای ئەوەی كە دەمەوێت كارە وپێشكەوتنی زۆرن ،بۆ نمونە بە شێوەیەكی باش زەمینە خۆشناكرێت تاوەكو بتوانیت هونەریەكانم نوێگەری لە خۆی بگرێت، بەرهەمێكی هونەری بە تێر و تەسەلی كاری دەم��ەوێ��ت لە ڕێگەی ه��ون��ەرەوە الیەنی لەسەر بكەی ،چونكە هەمیشە یان گرفت جوانی و تەنگ و چەڵەمەكان و زەحمەتی هەیە لە ڕووی ماددیەوە یاخود لەڕووی ژیان پیشان بدەم هەروەك ئەوەی پێشتر تەكنیكی ك��ارەك��ەوە ،چونكە تا ئێستا باسم كرد كە كلیپێك بەشێوەی كورتە ئامێرەكانی دەنگ و ڕەنگمان پێشكەوتوو فلیم ك��ە گۆرانیەكی ل��ە خ��ۆی گرتووە نین و ستۆدیۆكانمان وەكو پێویست نین پێشكەشی دەك��ەم بە گشت منداڵێكی و ئەندازیاری دەنگمان نییە و كەسانی بێنازی فەرامۆشكراوی سەر شەقام كە شارەزاش لەو بوارە پێویستیان بە زیاتر بێبەشن لە خوێندن و خۆشیەكانی ژیان فێربوونە ،بۆیە كارە هونەرییەكانی وەك ئەو بەرهەمەش ناوی (خەونی منداڵێكی موزیك و گۆرانی زۆربەی كات پێچەوانەی سەر شەقام )ە ،هەروەها كاری دووەمیشم خواستی خۆت دەردەچن ،هەموو كارێكی كارێكە پێشكەشە بە گشت مامۆستاینی باشی هونەری پێویستی بە هاوكاری ماددی كوردستان .من هیوادارم خزمەتی هونەر و مەعنەوی هەیەو پێویستە خاوەن كاری بكەم تا بتوانم هونەرەكەم خزمەتی خەڵك هونەریش ئارام گربێت تاوەكو كارەكەی و كوردستان بكات.
هــونــەری
Sep 2013 No 196
هونەرمەند ئازاد جەلەوالیی: خەڵكی حەزی لە گۆرانی هەڵپەڕكێیە، بۆیە لەو رێگەوە هەوڵدەدەم خۆشی بخەمە نێوو دڵیانەوە دیمانە :سەربەست برزو
مامۆستا حەسەن زیرەك هەمیشە دەنگی لە نێو مێشكمدا دەجوڵێتەوە و زۆر كاریگەری لە سەرم هەیە
www.lawanikurdistan.org
و/بەلێ موچەكە تەنها (( )) 60هەزار دینار بوو ئەمە چی كاریگەری لە سەر حكومەت دروست دەكات ،من زۆر دڵخۆش بوم بەو (( )) 60هەزار دینارە ،چونكە هەستم دەكرد كە من هونەرمەندم و رێزم لێ دەگریێت بە داخەوە بڕیان. پ/ئازاد جەلوالیی جگە لە برینی موچەكەی گلەیی تری هەیە؟ و /بەڵێ من گلەیی لەوە دەكەم كە دەیان تەلەفزیۆن و رادی���وو و رۆژن��ام��ە هەیە لەم واڵتە ئێمەدا بە تایبەتی لە دەڤەرەكە روژێك بانگێشتی ئێمەیان نەكردوە جگە لە رادیوی مەدەنیەت و رۆژنامە بەرێزەكەتان كە منیان بە سەركردەوە
پێشکه‌وتن
هونەرمەند ئازاد جەلەوالیی لە ساڵی 1978 لە شارۆ چكەی جەلەوال لە دایك بوو ،یەكێكە لەهونەرمەندە دیارەكانی شارۆچكەی جەلەوال، جێی دەستی دیارە لە بواری هونەر ومۆسیقا ل��ەودەڤ��ەرە ،بۆیە بەپێویستمان زان��ی ئەم دیمانەی لەگەڵ سازبدەین پ/لەكەیەوە دەستت داوەتە كاری هونەری وكێ هاندەرت بوو؟ و/لە ساڵی 1991وە دەستم بەكاری هونەری كردوە لەشاری جەلەوال وبەغداد ،برایەكم بەناوی محمد حمید هاندەرم بو لە ك��اری هونەریم هەمیشە هەوڵی دەدا و ئاواتی ئەوە بو كە ببمە هونەرمەند ،هەروەها لەماڵەوە كە سێك نەبوو رێگرم بێت هەموو هاوكارم بون. پ/ئازاد جەلەوالیی گۆرانی بۆكێ دەڵێت؟ و/من گۆرانی بۆخاك ونیشتمان و شارەكەم دەڵێم ،جەلەوال كەساڵەهای ساڵە لەژێر دەستی رژێم دەچەوسایە و ئێستاش بەهۆی تیرۆرەوە وێران بوە بۆیە لە ناخەوە گۆرانی بو شارەكەم دەڵێم. پ/زۆرج����ار دەبینرێت هونەرمەند ئ��ازاد جەلەوالیی گۆرانی شادی دەڵێ هۆكارچیە؟ و/لەبەر ئەوەی خەڵكی بەگشتی حەزی لە گۆرانی هەڵپەڕكێیە بۆیە لەو رێگەوە هەوڵدەدەم كە خۆشی وشادی بخەمە نێوو دڵی خەڵكەوە. پ/ئێستا رەوشی هونەر چۆنە لە شارۆچكەی جەلەوال؟ و/لەشارۆچكەی جەلەوال ن��ەوەك هونەر، بەڵكو ژیان نەماوە ،چونكە لە دوایی پرۆسەی ئازادییەوە بەدەست تیرۆرەوە دەناڵێنێ زۆربەی زۆری كوردەكانی جەلەوال شارەكەیان بەجێ هێشت ،هەروەها هونەر الی تیرۆرستان كارێكی ح��ەرام ون��اڕەوای��ە بۆیە ژیانمان هەمیشە لە
مەترسیدایە هیوادارین كە حكومەتی هەرێمی كورستان هێزی پێشمەرگە رەوان����ەی ج��ەل��ەوال ب��ك��ات و ل��ەوێ جێگیریان بكات بۆ پاراستنی ژیانی هاواڵتیان هەروەها. پ/هونەر چی بۆ ئازاد جەلەوالیی كردوە وچی لێت سەندوە؟ و/خ��ۆش��ەوی��س��ت��ی ج��ەم��اوەر الی م��ن هە مووشتێكە ئەوەی كەلەمنی سەندوە ،هەندێك جار خەڵكانێك هەیە بە چاوی سوك سەیرمان دەك���ەن ت��اك��و ئێستا ب��ەب��اش��ی ل��ەه��ون��ەری نەگەشتون. پ/بەدەنگی كام لە هونەرمەندە رەسەنەكانی كورد سەرسام دەبی یا خود كاریگەریان لە سەرت هەیە؟ و/مامۆستا حەسەن زیرەك هەمیشە دەنگی لە نێو مێشكمدایە دەجوڵێتەوە و زۆر كاریگەری لە س��ەرم هەیە ،ه��ەروەه��ا ن��وری باریكە كە هونەرمەندێكی سنوری خۆمانە و مامۆستا ناسر رەزازی. پ/سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان چی بۆ ئ��ازاد جەلەوالیی ك��ردوە یاخود تا چەند توانیویەتی خزمەتی هونەرمەندانی دەڤەرەكە بكات؟ و/سەندیكای هونەرمەندانی كوردستان لە دەڤ���ەری گەرمیان هیچ بۆنێكیان نییە ونازانم بارەگاكەیان لە كوێیە وهیچ خزمەتی هونەرمەندانیان نە كردوە ئە مانە خزمەت بەكێ دەكەن. پ/وەك بیستمان ماوەیەك موچەی رێزلێنانت هەبوو دواتر بڕیان هۆكاری چی بوو ،ئایا ئێوە بە هونەرمەند نازانن یا خود موچەی ترتان هەیە؟
25
جـوگـرافـی
Sep 2013 No 196
أ/ئاسیا /23ژاپۆن(یابان)
هەرجارەو واڵتێك
چۆمان تەقێدین
/1ن�����اوی ف���ەرم���ی /ئ��ی��م��پ��رات��ۆری��ای ژاپۆن(یابان). /2پایتەخت /تۆكیۆ 13.500.000كەس. /3مانای واڵت /وش��ەی یابان(ژاپۆن) لەوشەی نیهۆن وەرگ��ی��راوە كەوشەێكی چینییە كەواتەی واڵتی خۆری خۆرهەاڵت یان واڵتی خۆرهەاڵتی خۆر ،بەاڵم گەالنی خۆرهەاڵتی ناوەند بەیابان ناوزەندی ئەكەن، ناوی ئینگلیزی و زمانەكانی تری ئەوروپا جاپان ناوزەندی ئەكەن كەلەوشەی ژۆینی چینییەوە وەرگیراوە. /4دانیشتوان 135.000.000 /كەس. /5رووب�����ەر 377.850 /كیلۆمەتر چوارگۆشە.
وتن وتن پێشکه پێشکه
26
/6ڕۆژی سەربەخۆیی /هەر لەكۆنەوە شنتۆ ،%8مەسیحی ،%2شەمانی،%0.85 ئیسالم ،%0.11هیندۆس.%0.04 واڵتێكی سەربەخۆ بووە. /9زمان /یابانی(ژاپۆنی) زمان فەرمییە. /7ن����ەت����ەوە19 /ن����ەت����ەوەی تێدایە /10دراو /یەن=100سن. كەئەمانەن. /11زانینی خوێندن ونووسین%100 / ژاپ�����������ۆن ،%97.8ك��������ۆری،%0.7 چ����ی����ن(ه����ان) ،%0.6ف��ی��ل��ی��پ��ن ،%0.3تەنها واڵتە كەڕێژەی خوێندن تێیدا لەسەدا ب�����ەرازی�����ل�����ی ،%0.2ئ���ای���ن���ۆ ،%0.1سەدە كەئەمەش بۆتە هۆكاری پێشكەوتنی ری�����وك�����ی�����وان ،%0.04ه���ی���ن���د ،%0.04ئەو واڵتە لەبوارەكانی ژیان. /12رژێمی دەسەاڵت /ئیمپراتۆریەتێكی ڤ��ی��ت��ن��ام ،%0.04ئ��ەن��دەۆن��ووس��ی،%0.03 پ��اك��س��ت��ان��ی ،%0.02دیموكراسی لیبراڵییە ،لەهەبوونی دوو ڕووس،%0.02 بنگاڵی ،%0.02ئورۆك ،%0.02نیفچ ،%0.02ئەنجوومەن كەیەكەمیان ئەنجوومەنی فارس ،%0.02مەگۆڵ ،%0.01كورد ،%0.01وەزیرانە ،دووەمیان ئەنجوومەنی نوێنەرانە، یەكەمیان ئەنجوومەنی نیشتمانییەكە تورك.%0.01 /8ئایین/بێ دی���ن ،%67ب���وزی ،%22ل��ە500ئ��ەن��دام پێكهاتووە و دووەم��ی��ان
جـوگـرافـی
Sep 2013 No 196
www.lawanikurdistan.org www. lawanikurdistan. org
ئەنجوومەنی ڕاوێژكارییەكەلە 252ئەندام پێكهاتووە. /13داه��ات��ی نەتەوەیی 405 /تریلیۆن دۆالر لەساڵێكدا. /14بەشی تاك لەداهاتی نەتەوەیی/ 30.000دۆالر. /15زەویی كشتوكاڵی %14 /لەرووبەری واڵت. /16بەرهەمی كشتوكاڵی /میوەجات، تەڕە ،پەتاتە ،برنج كەهەڵكەوتەی خاكی بەشێوەیەكە كەئەتوانێرێ لەساڵێكدا دووج���ار س��ەوزب��ێ��ت ،ك��رن��ەب ڕەنگەبێ تەنهالەخاكی یابان(ژاپۆن)سەزەو بێت، گەنم ،جۆ ،چەوەندەری شەكر ،توتن. /17سامانی ئاژەڵی /پەلەوەر 26ملیۆن سەر ،بەراز11ملیۆن سەر ،مانگاوگامێش 6ملیۆن سەر. /18بەرهەمی كارەبا976 /ملیار كلیۆوات كاژمێر. /19سامانی سروشتی/زێر ،زیو توتیا، خەڵوز ،نوحاس ،ئاسن ،مس ،قورقۆشم، كبریت.
/20پ��ی��ش��ەس��ازی��ی��ەك��ان��ی /كەلوپەلی كارەبایی و ئەلكترۆنی ،مادەی كیمیاویی، ئاسن و پۆال ،كەلوپەلی زانستی ،ئۆتۆمبیل وپێداویستەكانی ،دەرهێنانی كانزاكان، پیتاندنی یۆرانیۆم كەبۆمەبەستی ئاشتی س���وودی ل��ێ وەرئ��ەگ��رێ ،ڕاوە ماسی، دورستكردنی كەشتی ،بەرهەمەكانی ڕستن وچینین ،گەلێ بەرهەمی تر لەكارگەكانی دورست ئەكرێ وەكو ئامێری مۆبایل /21دەرچ���ووەك���ان���ی /ئۆتۆمبێل و پێداویستەكانی ،كەشتی ،كەلوپەلی كارەبایی وئەلكترۆنی ،مادەی كیمیاویی، بەرهەمی ئاسن وپۆاڵ ،كەلوپەلی زانستی، مۆبایل ،جل وبەرگی ئامادەكراو ،وەگەلێ بەرهەمی تر. /22هاتووەكانی /سوتەمەنی بەتایبەتی نەوت ،كەلوپەلی خۆراكی ،ئاژەڵی زیندوو، دار ،خۆری ،ئاسنی خاوی ،مادەی كیمیاویی خاو ،نوحاسی خاو ،بۆكسیت ،بەرهەمی ڕستن وچینین. /23ه��اوب��ەش��ی ب��ازرگ��ان��ی /ئەمریكا، ڕووسیا ،واڵتانی یەكێتی ئەوروپابەگشتی
فەرەنسا بە تایبەتی ،واڵتانی باشووری خۆرهەاڵتی ئاسیا ،واڵتانی خۆرهەاڵتی ناوەند ،جەزائیر و واڵتانی تری عەرەبی. /24شارە گرنگەكانی/یۆكۆهاما ،ئۆساكا، ناگۆیا ،هیرۆشیما ،ناكازاكی ،كاوزاكی، ئۆزاكاچیتا ،فۆكۆكا ،كاواساكی ،كاناگاوا، كیتاكیوشو ،كوبە ،كیویو ،سایتاما، سابۆرو ،شندا ،شیزۆكا. /25پێگەوسنووری جوگرافی /خۆرهەاڵتی ئاسیا ،هیچ واڵتێك هاوسێی ژاپۆن(یابان) نییە ،چونكە ئەو واڵتە لەهەر چوار الوە بەدەریا دەورە دراوە. /26داب��ەش��ی جوگرافی /دابەشكراوە ب��ەس��ەر هەشت ن��اوچ��ەدا ،كەئەوانیش دابەشكراون بەسەر 47پارێزگادا. /كورتەیەك لەمێژووی ژاپۆن(یابان)/ هەرلەكۆنەوە واڵتەكە ئاوەدان بووە ،نەتەوەی ئاینۆلێ ژیاوە ،دواتر ژاپۆنییەكان لەچینەوە كۆچیان بۆ واڵتەكەكرد ،بەمەش ئاینۆییەكان كەدانیشتوانی ڕەسەنی واڵتەكەبوو لەژێر فشاری ژاپۆنییەكان بەشێكی زۆری واڵتەكە چۆڵكرد ،بەاڵم تائێستا لەدوورگەی هۆكایدۆ
وتن وتن پێشکه پێشکه
27
جـوگـرافـی
Sep 2013 No 196
پێشکه‌وتن
28
بوونیان م��اوە ،بەاڵم ژاپۆنییەكان بەپێی ئەفسانەكانیان كە گوایە واڵتی یابان لەالیەن خواوەندی ڕۆژ دورستكراوە ،نەوەێكی خۆی بەناوی جیمۆ(585-660پ.ز)بووە ،یەكەم ئیمپراتۆری یابان ئیتر بەم شێوەیە مێژووی سیاسی یابان دەستی پێ كرد ،ئەو سەردەمە بەسەردەمی كالسیكی ناوئەبرێت كەلەنێوان س����ااڵن����ی(660پ.ز270-ز) وەل���ەو ساڵدا هۆزی یاماتۆ توانی دەست بە سەرعەرشی ئیمپراتۆریەت بگرێت كە تاساڵی (549ز) لەدەسەاڵتدامانەوە ،لەماوەی دەسەاڵتی هۆزی یاماتۆ ،دەوڵەتی گۆكۆریۆی كۆری توانی بەشی باكووری یابان داگیربكات، لەساڵی(549ز)بنەماڵەی ئاسوكا دەستیان بە سەرعەرشداگرت ،توانییان لەساڵی(668ز) دووبارە ناوچەی باكوور بگرنەوە ،دەسەاڵتی ئەوبنەماڵەیە تاساڵی(715ز) درێژەی كێشا، بنەماڵەی نارالە هەمان ساڵدا دەستییان بەعەرشی ئیمپراتۆریدا گرت تاساڵی(781ز) وەدواتر خانەدانی هییان كەناوەكەی شاری هییان هاتووە دەسەاڵتیان بەدەستەوەگرت، لەساڵی(1853ز)ئەمریكا داوای لەژاپۆن كردن بۆ بەستنی پەیوەندی دیپلۆماسی و بازرگانی وەیابانیش بەداواكەی ئەمریكا ڕازی بوو كەئەمەش بووە سەرەتای پەیوەندی نێوان هەردوو واڵت ،لەساڵی(1868ز)مۆتسۆهییتۆ ب��ەن��ازن��اوی م��ی��ج��ی(1912-1868ز)ب��ووە ئیمپراتۆری ژاپۆن وەپایتەختی لەكیۆتۆوە گواستەوە بۆئیدۆ(تۆكیۆی ئێستا)وەدەستی دایە چاكسازی ئابووری وهەڵوەشاندنەوەی سیستەمی دەرەبەگایەتی و دامەزراندنی سوپایەكی بەهێز ،كەئەوەیش بەزۆر بوو، ب��ووە هۆی بەرپابوونی جەنگی ناوخۆیی بەناوی جەنگی بۆشین لەنێوان سوپای واڵت وشۆڕشگێڕانی شوگونیەتۆكۆگارا، وحكومەتی پەرلەمانی لەساڵی(1889ز) دامەزراند ،لەنێوان سااڵنی(1895-1894ز) شەڕوپێكدادان بەرپابوو لەنێوان یابان وچین بەناوی جەنگی یەكەمی یابان وچین، كە بوە هۆی دەركردنی چین لەهەریەكە لەتایوان (فۆرمۆزا) و كۆریا و دوورگ��ەی بیسكادوریس ونیمچە دوورگ��ەی لیاودۆنگ
وب��اش��ووری منشۆریا كەئەوەیش بەپێی رێكەوتننامەی شیمۆنۆسیكی كەلە/17 ئەبریل 1895/لەنێوان یابان وچین بوو ڕوویاوئەڵمانیاوفەرەنسا، بەناوبژیوانی ل��ەس��اڵ��ی(1902زب��ەری��ت��ان��ی��ا پەیمانێكی ب��ەرگ��ری��ی��ان ڕێ��ك��خ��س��ت و ل��ەن��ێ��وان س���ااڵن���ی(1905-1904ز)ش���ەڕ و پێكدادان بەرپابوو لەنێوان هێزەدەریاییەكانی یابان و ڕووسیای قەیسەری كەجەنگەكە بەهێرشی كەشتیگەلی یابانی دەستی پێكرد كەهێرشی كردە سەر بەندەری پۆرت ئارسەری ڕووسی لەباكووری منشۆریاوەلە/10فێبرایر1904/ یابان جەنگی دژی ڕووس��ی��ای قەیسەری ڕاگەیاند ،بەمەش جەنگ لەنێوان هەردوو واڵت هەڵگیرساوە لەمیانەی ئەو جەنگەدا جەنگێكی دوو ڕۆژە ناوی تسوشیماڕوویدا لە/28-27مایو 1905/كەهەریەكە هێزەكانی ه��ەردوو واڵت هەوڵیاندا كۆریاداگیربكەن بەاڵم ڕووسیای لەو جەنگە شكستی هێنا، وەلە/7سێپمبر 1941/ژاپ��ۆن هێرشێكی ئاسمانی كردە سەر بەندەری پێرل هاربوری دوورگەی هاوای كەبنكەی ئاسمانی هێزەكانی ئەمریكابوو كەبووە هۆی كوژرانی2.402كەس لەسەرباز وسیڤیلی ئەمریكی ،ئەوەبوو هۆی ئەمریكا لە/8دیسمبر1941/هاتەناوجەنگی دووەم��ی جیهانی بۆپشتیوانی هێزەكانی ه��اوپ��ەی��م��ان��ان(ی��ەك��ێ��ت��ی س��ۆڤ��ێ��ەت وبەریتانیاوفەرەنسا)بەدژی هێزەكانی(یابان وئەڵمانیاوئێتاڵیا) ،وەل��ەس��اڵ��ی(1942ز) هێزەكانی یابان هێرشیان كردە سەریەكە لەواڵتانی تایالندوبۆرما(میانمار)وفیلیپین وئەندەونووسیا ومالیۆو باكووری گینیای نوێیی دا ،داگیری ك��ردن ،دوای هەریەكە لە ئیتاڵیا و ئەڵمانیا خۆیان دابەدەست هاوپەیمانانەوەبەمەش جەنگ لەئەوروپا كۆتایی هات تەنها لەیابان و زەریای هادی مابوو ،كەئەوەبوو هێزەكانی ئەمریكا توانی هەردوو دوورگەی ئوكیناوا وریكیۆی یابانیان داگیركرد ،لەپێناو خۆبەدەستەوەدانی یابان لەڕێكەوتی/6ئەگۆست1945/بەچەكی ناوكی هێرشی كردەسەر شاری هیرۆشیما ك��ەب��ووە ه��ۆی ك���وژران���ی140.000ك���ەس
وب��ری��ن��دارب��وون��ی90.000ك��ەس ،وەل���ەدوای سێ ڕۆژ لەهێرشی یەكەم واتەڕێكەوتی/9 ئەگۆست 1945/هێرشی دووەم كرایەسەر ناگازاكی كەبووەهۆی كوژرانی 80.000كەس وبرینداربوونی 69.000ك��ەس ،كەبووەهۆی ئ���ەوەی ی��اب��ان ل��ە/15ئ��ەگ��ۆس��ت/ه��ەم��ان س��اڵ خ��ۆی داب��ەدەس��ت هاوپەیمانان، هێزەكانیان چوونەنا و یابانەوە ،ئەوەش بوو ئەوناوچەوواڵت وشوێنەداگیركراوانەی ك��ەی��اب��ان داگ��ی��ری ك��ردب��وون ،واڵت��ەك��ان سەربەخۆی خۆیان ب��ەدەس��ت هێنایەوە ودوورگ���ەون���اوچ���ەك���ان���ی ت���رگ���ەڕان���ەوە سەرواڵتەكانی خۆیان ،وەلەساڵی(1947ز) لەژێرسەرپەرشتی ژەن��ەڕاڵ دۆگ�لاس ماك ئ��ارس��ەری فەرماندەی گشتی هێزەكانی ئ��ەم��ری��ك��ا ل��ەن��اوچ��ەی زەری�����ای ه��ادی دەستوورێكی نوێ بۆیابان نووسرا وەبەپێی ئەو دەستوورەنوێیە دەسەاڵتی ئیمپراتۆر كەم كرایەوە وەواڵتەكەبووە دەوڵەتی دیموكراسی وەدوای ماوەی كەم یابان دووبارەئاوەدان كرایەوە ،وەواڵت گەڕایەوەباری ئاسایی خۆی، دەستیكردن بەپێشكەوتن ،لەساڵی(1956ز) یابان بووە ئەندامی نەتەوەیەكگرتووەكان، لەساڵی(1972ز)دوورگەكانی ئۆكیناواوریكیۆ گەڕانەوەسەر خاكی یابان ،وەئیتر یابان بەهیچ ش��ێ��وەی��ەك ب��ەش��داری لەچاالكی س��ەرب��ازی ل�����ەدەرەوەی س��ن��ووری یابان نەكردووە ،لەساڵی(2003ز)یابان بۆیەكەم لەدوای جەنگی دووەمی جیهانی بەشداری لەجەنگی سێیەمی كەنداو(جەنگی ئازادی ع��ێ��راق)ل��ەپ��اڵ هێزەكانی هاوپەیمانان، وەس��ااڵن��ە یابان ڕووب����ەڕووی بومەلەرزە وەلەڕێكەوتی/11مارس2011/ ئەبێتەوە، بومەلەرەزێك بەتاوی تسونامی تۆهۆكۆ لەناوچەی فۆكۆشیمای یابانی دا كەبووەهۆی م���ردن���ی 15.641ك��ەس وب��ری��ن��دارب��وون��ی 2.776ك��ەس وبێ سەروشوێنی 16.224 كەسی تر ،وەوێران بوونی فرۆكەی سندای بەتەواویی ،وەبومەلەرزەیەخەریك بێتە هۆی تەقاندووەی بنكەی ئەتۆمی فۆكۆشیما كەئەوەش ئەبووە هۆی ڕوودانی كارەساتێكی گەورەلەیابان وناوچەوجیهاندا.
گــشــتــی
Sep 2013 No 196
مرۆڤ لە نێوان غەریزە و نەریت دا شەوكەت برادۆستی
www.lawanikurdistan.org
روونکردنەوە :لە ژمارەی رابردوودا ئەم وتارەی کاک شەوکەت برادۆستی باڵو کرایەوە کە بە هەڵە وێنەی نووسەرەکە دانرابوو .بۆیە داوای لێبوردن لە خوێنەران دەکەین.
پێشکه‌وتن
مرۆڤ بوون بە واتای هەموو ئەو غەریزە خ��ۆرس��ك و مادیانە دێ��ت كەلەبنیاتی مرۆڤدا جێگیرن ،كۆمەڵكاش ئەو پانتاییە بەرفراوانەی گێتیە كە مرۆڤ بۆژیان تێیدا لە كێبركێكی و هەولێ سەخت و ئاڵۆزدایە و ع��ەوداڵ��ی تێركردنی غەریزەكانیەتی هایدیگەر دەڵی مرۆڤ بونەوەرێكی ناتەواوە لە كۆششدایە بۆ تەواوكردنی خۆی! هیچ مرۆڤێك نییە بەدەربێت لە كرداری باش هەروەها كرداری خراپ ،هیچ مرۆڤێك نیە
پاڵنەری توندو تیژی و هەڵچون و سەرە رۆیی نەبێت ،هەروەها ئارامی و بەخشندەیی، هیچ مرۆڤێك نییە خولیای سامانی زۆر و ناو ناوبانگ نەبێت هیچ مرۆڤێك نیە حەزی سێكس والی پڕ نە بێت و ئارەزووی زیاتر نەكات ،هەموو ئەوانەی كە دەبنە رێگر لە بەردەم غەریزەكانی مرۆڤ نەریتە یاخود ئاین یان یاساێكی ترسێنەرە ،هەر بۆیە زۆرج��ار پێگیر ب��وون بە هەندێ غەریزە الدانە لەیاسای ئەو بەهایانەی كە كۆمەڵگا دایدەرێژێ ،بۆنمونە پیاو ئارەزووی فرەژنی دەكات ،بەاڵم ئەمە بۆ ئافرەت تاوانێكی گەورەیە هەرگیز ئافرەت بۆی نییە داوای فرەپیاوی بكات (ئانا خارسیسی یۆنانی دەڵێ ئەخالق كۆمەڵە هەواو هەوەسێكی كۆمەڵگایە ئەگەر لە نێوان كۆمەڵگاكان شەن وكەوی نەریتەكان بكرێت ئەوە هیچ شتی بە پیرۆزی و جێگیری نامێنتەوە) واتە جیاوازی هەیە لە نێوان ئاین و نەریتی كۆمەڵگاێك و كۆمەڵگاێكی تر ،ئەشێ ئەوەی لێرە تاوان بێت لە شوێنێكی تر ئاسایی بێت ،ناشرینی لە ئاكاری نەریتی شوێنك جوانی ئاكاری نەریتی شوێنێكی تر بێت ،واقیعی مرۆڤ ئاڵۆزە ناتوانرێ بخرێتە هیچ هاوكێشەیەكی زانستی و وێنەیەكی راستەقینەی بۆ بكێشرێ ،لە گۆشەیەكی وەس��ت��او قەتیس بكرێ م��رۆڤ هەرگیز ناتوانێ تەنها بە ئاراستەیەك پێگیر بێت و گوزەركات ،ناتوانێ تا سەر بە نەریت و یاساێكەوە پابەند بێت و ال نەدات ،بۆیە هەركاتێ پاڵنەرێكی مادی یاخود سێكسی یانیش كۆمەاڵیەتی بیجوڵێنێ ئەشی تاوانێك ئەنجام بدات و ئەو ئاراستە باوە بگۆرێ و
پێشێلی كۆت و بەندی نەریت و ئاین و یاسا بكات ،تاوانناسێكی ئەمریكی بەناوی (هیرشی) (دەڵێ هەموومان دەمانەوێت گەر بتوانین) مەبەستی ئەوەیە كە مرۆڤ بە سروشتی خۆی حەز خوازە هەوڵ دەدات تا ئارەزووەكانی تێر بكات بۆیە (هیرشی) دەڵ��ێ هەرگیز نابێت بڵێین ئەم مرۆڤە بۆچی تاوانی ئەنجام داوە ،تاوان بە مانای شكاندنی نەریت و یاسای كۆمەڵگا دێت لە راستیدا ئەو نەی توانیوە زاڵ بێت بەسەر پاڵنەرێكی خۆرسكی خۆیدا ،كە رەنگبێ ئەمرۆ یاسبەی لە ئێمەشدا رووبدات !.لە هەندێ واڵتیشدا داوا دەكرێ كە تاوانبار نەخرێتە بەندیخانە ،بۆ تەمبێ كردن و سزا وەرگرتن بۆ ئەوەی لە چاوی دەوروبەر بە تاوانبار نەناسرێ ،كە ئەمەش دەبێتە رووخانی كەسێتی ئەو مرۆڤە و بەردەوام بوون لەسەر تاوان دوای سزا وەرگرتنی ،تا ژیان بەردەوام بێت مرۆڤ لە ژێر كاریگەری غەریزە و هەژموونە نەریتەكانی كۆمەڵگا ژیان دەگوزەرێنێ ،بەردەوام ئاواتە خوازە پێان بگات تا كۆمەڵكاش پەرە بسەنێت و گ���ەورە بێت رووداوەك��ان��ی��ش زی��اد و ئاڵۆز و گەورەتردەبن ئەوەی كە جیاوازە ئاست و شێوە و رێژەی رووداوەكانە لە نێو كۆمەڵگای مرۆڤایەتید! هەركاتێكیش واقیعی مرۆڤ زانرا كە ئاخۆ بۆچی و لە بەر چی دروستكراوە ،ئەو كاتە نەهامەتیەكانی ژیان و مرۆڤیش كۆتایان دێت باوەڕم وایە كە ئەمەش هەرگیز ڕوو نادات ،لە راستیدا وەزیفەی مرۆڤ نییە پەی بەهەندێ شت ببات كە سەروو سروشتە و لە دەرەوەی هێزی بیركردنەوەی ئەودا..
29
ئــەدەب
Sep 2013 No 196
ئاواز نهێلی ...پەیڤێ ئەز كرمە هەلبەستڤان رێڤینك نێچیرڤانی ئاواز عه‌بدوال ژ دیك بویا 1984یه ل گوندێ بناڤێ ل ده‌ڤه‌را نهێلی ده‌ست ب هوزان گوتنێ كری ه هه‌ر ژ ساال 1996ل ئێك ژ ڤیسته‌ڤالێن نه‌وروزێ ل گوندێ به‌رچی ..و ئێك بو ژ پشكدارێن به‌رنامێ هه‌لبه‌ستڤانێن سالێ ئه‌وا ل كه‌نالێ دهوك تیفی ب رێڤه‌چوی دیسان ئه‌ندام ه د كوماال هه‌لبه‌سڤانێن گه‌نج دا ئه‌ندامه د سه‌ندیكا روژنامه‌نڤیسان و ئه‌نداما لژنا خانمێن روژنامه‌نفیس ه ئه‌وا سه‌ر بسه‌ندیكا روژنامه‌نفیسانڤ ه لقا دهوك و ئه‌نداما ناڤه‌ندا په‌یامنێر‌ه و كادرا راگه‌هاندنێ یه ل ئێكه‌تیا ژنان و كارمه‌ندا رادیویا ده‌نگێ به‌هدینان ه و خودانا خو ئێكا نه به‌رهه‌مێ چاپ كری ه بناڤێ (خه‌ونێن بێ هیڤی)
پێشکه‌وتن
30
ئــەدەب
Sep 2013 No 196
تو چه وا هه‌لبه‌ستێ پێناسه‌دكەی؟ هه‌لبه‌ست چه‌ند په‌یڤه‌كن و هه‌رپه‌یڤه‌ك جیهانه‌كا رام���ا دن��اڤ��ا خ���ودا دروس��ت دكه‌تن،هه‌لبه‌ست دیروك ه یا وی چاخێ هه‌ر هه‌لبه‌سته‌ك تێدا هاتبیت ه نڤیسین كو دیروكا وی چاخی ب رێكا هه‌لبه‌ستێ تێته‌ناسكرن و دیسان ملله‌ت ب هه‌لبه‌ست و هه‌لبه‌سڤانا دهێن ه ناسكرن ،و مه‌زنترین په‌یڤه نیك من جیهانا نهێنیا یه كو تو دشێی ب رێكا هه‌لبه‌ستێ هه‌ر تشته‌كێ ت ه بڤێت بگه‌هینی.
دوماهیك په‌یڤ؟ چه‌ند خوزیه‌كن خ��وزی هه‌می خه‌ون ییێن كچ تێدا دژیتن ببنه راستیه‌ك ئێشانا ئه‌قینێ و نه‌گه‌هشتنا هیڤیا هه‌التنا ژیانه‌كا ئازاد وده‌ربرینا هه‌ستێن ئازاد هه‌می ببن ه راستیا ژیانێ كوشتنا ژنێ و خوسوتن ل وه‌التێ من ب هێته بنبركرن. و داخازێ ش هه‌می كجا دكه‌م كو ئه‌وژی سنورێن ئازادییێ بزانن و رێزگرتن ل نیك م ه بیتن به‌رامبه‌ر هه‌ر كاره‌كێ كچ بكه‌تن دا ییێن به‌رامبه‌ر ژی رێزی لێ بگریتن و
هه‌لبه‌ست چه‌ند په‌یڤه‌كن و هه‌رپه‌یڤه‌ك جیهانه‌كا راما دناڤا خودا دروست دكه‌تن
پێشکه‌وتن
ئاوازهه لبه ستی بو كێ نڤیسیتن؟ ئ���اواز هه‌له‌به‌ستێ ب��و ه��ه‌ر كچه‌كێ نڤیسیتن و بو وان بیرهاتنا نڤیست ئه‌وێن روژانه دبنه خه‌یال وه‌ك خه‌زنه‌كا بێ هیڤی خو نیشا جانێ من دده‌تن دیسان نڤیسم بو هه‌ر كه‌سه‌كێ حه‌ش په‌یڤا كوردی بكه‌تن دنڤیسیتن و خوزی من شیابیتن یا سه‌ر مللێن هه‌الندبیت و ئه‌رگێ خو به‌رامبه‌ر
چ تشته‌كێ تو كریه هه‌لبه‌ست ڤان؟ په‌یڤێ ئه زكرمه هه‌لبه‌ستڤان دیسان ئازادیا ئه‌ز تێدا دژیم رێك دا من ببم ه هه‌لبه‌سڤان كو بشێم ئه‌وی هه‌ستێ من پارچەك ژ هەلبەستەكا ئاوازێ هه‌ی ب كه‌م ه په‌یڤ و بنڤیسم لێ تشتێ جان..... هه‌ره گرن دڤێت بهێته گوتن دایك وبابێن دیركه‌تنا ت ه من بێزار دكه‌تن من ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی بون بو من كو ب چركا دكه‌ت خوله‌ك شێم خزمه‌تا په‌یڤێ بكه‌م قه‌رارا وانامه ب خوله‌ك دبیت ده مژمێر جانێ خو كو ئه‌و ئێكه‌م ده‌رگه‌ه بون بو و ده‌مژمێر دبن سال هندێ ئه‌ز به‌ره‌ڤ ئاره‌زویا خو بچم كو چ وسال دبیتهە چاخ جارن رێك ل من نه گرتیه یان ئاسته‌نك بو و ژیێێ من ب چاخان ناهێتن هژمارتن من نه‌چێ كرینه كو هه‌لبه‌ستێ نه نڤیسم جان.... به‌لكو هه‌رده‌م پال ده‌رێن ئێكێ بون بو هه التنا هیڤیا خو ژ خوشیێن ژیانێ هیڤێن من كو بشێم خزمه‌ته‌كێ بو په‌یڤا ناكریت كوردی بكه‌م. روژ یا دهەلێت و ئافا دبیت میلێ ده م ژمێرێ باش ڤه نازڤریت هه‌لبه‌ستێ بو چ الیه‌كێ ئاراسته دكه‌ی؟ ئه‌ڤجا دل ب دیربونا ته ناژیت هه‌لبه‌ستێ بو هه‌ر ئاسته‌نگه‌كا هه‌ی بو نه‌گه‌هشتنا هیڤا و رێگرتنا ئازادیا كچێ و هه‌ر خه‌مه‌كا كچ تێدا دژیتن ئاراست ه دكه‌م دیسان بو ئه‌وێ ژیانا روژان ه و ماندی بونا باب و بابیران داب و نه‌ریتێن باش و بیرهاتێن ژیانێ و نهێنیێن كچان ئاراست ه دكه‌م.و هیڤی دكه‌م بشێم ده‌رهه‌قی ئه‌ڤان ئه‌ڤان ئاره‌سته‌یان ده‌ر بكه‌ڤم
www.lawanikurdistan.org
ئاوازبوچی هه‌لبه‌ستێ نڤیستن؟ ئ��اواز هه‌لبه‌ستێ نڤیسیتن دا ببیت ه دیروك بو ئه‌وی چاخێ ئه‌ز تێدا دژیم و بو ده‌ربرینا ئه‌وان هه‌ستا ئه‌وێن ژ الییێ كچا ده‌ڤه‌را م ه تێدا دژیتن كو ب شێم ب رێكا هه‌لبه‌ستێ هنده‌ك ئێش و ئه‌زارێن كچێن م ه دیاربكه‌م ب رێكا هه‌لبه‌ستێ و هه‌رده‌م هه‌لبه‌ست یا بو من بوی ه ده‌رگه‌هه‌ك بو به‌رجافكرنا هنده‌ك دیمه‌نێن كچ تێدا دژیتن مه خانده‌ڤانێ هوزانێ هه‌یه...؟؟؟ ب دیتنا من م ه خانده‌ڤان تاراده‌یه‌كێ م��ه‌زن ب��و چ تشته‌كێ نینه بتایبه‌تی هه‌لبه‌ست چونكی ئه‌ز نابینم مه خانده‌ڤانێ هه‌لبه‌ستێ هه‌بیتن ئه‌گه‌ر ئه‌م ته‌ماشه‌ی په‌رتوكخانا بكه‌ین و ره‌وشا په‌رتوكا دێ بو مه ئه‌ڤ چه‌نده پتر دیار بیتن كو م ه خانده‌ڤان بكشتی بو په‌رتوكێ نین ه و بتایبه‌ت بو هه‌لبه‌ستێ.
خزمه‌تكرنا په‌یڤێ من ب جه ئینابیتن
داخازا سه‌ركه‌تنێ بو هه‌می الیه‌كێ
31
ئــەدەب
Sep 2013 No 196
قەهار شێخانی: ڕەخنە نووسینی دەقێكە لەنێو دەقێكی تردا دیمانە :هێمن خەلیل
چەندین پارچە شیعری ناوازەو جوانی هەیە لەبواری خۆشەویستی و نیشتیمان پەروەری...هتد ،تائێستاش لەهۆنینەوەی شیعر بەردەوامە ،هەندێك لەگۆرانیبێژەكانیش شیعرەكانیان كردوە بەگۆرانی ،بۆ ئەم مەبەستە بەچەند پرسیارێك هێنامانە ئاخاوتن:
وتن وتن پێشکه پێشکه
32
پ/لەكەیەوە هاتوویتە نێو دنیای شیعر، یاخود لەچ ساڵێكەوە دەستت بەنوسینی شیعر كردوە؟ و/ڕەنگە خۆشم نەزانم یان لەبیرم نەبێت كەی دەستم بەنووسینی شیعر كردووە، بەاڵم هەر ئەوەندە دەزانم لەوەتەی بیرم دێ��ت ه��ەر نووسینێكی ج��وان��م بەرچاو كەوتبا و بەشێوەی شیعر نوسرابا یان وەك شیعر قافیەی هەبووایە .من بەقووڵی دەمخوێندەوەو زۆر سەرنجی ڕادەكێشام. بەپیرۆزی سەیرم دەك��رد .بۆیە منیش هەوڵم داوە هیچ نەبێت لەنووسیندا السایی بكەمەوە..دواتر بەتێپەر بوونی كات و زیاتر قوڵبوونەوە و گەڕانم بەنێو خوێندنەوەی ب��ەره��ەم و دی��وان��ی شیعری شاعیراندا بەتایبەت لەقۆناغی ناوەندی و دواناوەندی شیعر زیاتر پەلكێشی كردم بۆ خوێندنەوەو دواتریش بۆ نووسین. پ/شیعرەكانی ئێوە زیاتر چ الیەنێكی وەرگرتووە؟ و/س����ەب����ارەت ب��ەش��ی��ع��رەك��ان��ی من
بەشێوەیەكی گشتی شیعرم بۆ هەموو الیەنەكانی ژیان نووسیوە ،بۆ نمونە : بۆ الیەنی س��ۆزداری و بۆ منااڵن و بۆ نیشتیمان و بۆ سروشت و بۆ گاڵتە و گەپ و شیعری میللی و هتد.لەم بوارانەدا بەرهەمم هەبووە ،بەاڵم لەهەر قۆناغە و بەپێی پێویست هەوڵم داوە ئەوەی مەرامم بووبێت لەڕێی شیعرەوە دەرم بڕیووە. پ /شیعرەكانی تۆ بەشێوەیەكی گشتی هەڵگری چ جۆرە پەیامێكن؟ و/پەیامی من لەشیعردا گەیاندنی ئەم هەست و سۆزەیە كە دوو عاشق بۆ یەكتری دەریدەبڕن ،لەهەمان كات دەربڕینی هەستی مناڵێكە كە ئەیەوێت بەئازادی ممارەسەی مناڵیەتی خۆی بكات ،پەیامی من لەشیعردا پەیامی ئازادیخوازی میللەتێكە.پەیامی خۆڕاگریە...پەیامی جوانیە .پەیامی پاكی و خۆشەویستیە ،چونكە لەهەر قۆناغێكی ژیانی مرۆڤایەتیدا شیعر زۆر بەئاسانی ئەتوانێت جێگای خۆی بكاتەوە ،لەنێو میللەتی وشیاردا شیعر كاریگەری خۆی
هەیە .لەنێو میللەتی وشیاردا شاعیرێك زیاتر لەسەركردەیەك ڕێزی لێ دەگیرێت، چونكە ج��اری وا هەیە شیعرێك بەقەد شۆڕشێك كاریگەری دەبێت و هێزو تین و ورە دەبەخشێت بەمیللەت .ئێمە وەكو میللەتی كورد هەمیشە شیعر و شاعیر لەنێو شۆڕشەكانمان جێ پەنجەیان دیار بووە و ئەو پەیامەی هەیان بووە لەرێی شیعرەوە وەك شۆڕشگێرێك گەیاندوویانە. پ/بەبۆچوونی ئێوە تا چەند رەخنە لەنێو ئەدەبی ك��وردی بەگشتی و لەنێو شیعردا بەتایبەتی ئامادەگی هەیە؟ و/ڕەخنە زۆر پێویستە بوونی هەبێت لەنێو شیعردا .چونكە ڕەخنە نووسینی دەقێكە لەنێو دەقێكی تردا ،ڕەخنە ئەوەیە كە الیەنە باش و خراپەكانی ئەو دەقە دی��اری دەك��ات .لەنێو ئەدەبی كوردیدا ڕەخنەگری ڕاستەقینە لەپەنجەی دەست تێ پەر ناكات .بەداخەوە ڕەنگە هەندێكجار ڕەخ���ن���ەش ل��ەس��ەر ب��ن��ەم��ای زانستی نەنووسرێت یان دەست نیشانی هەموو كەم
ئــەدەب
Sep 2013 No 196
www.lawanikurdistan.org
ئەوەی شیعرێك زووتر لەشیعرێكی دیكە بكرێتە گۆرانی .ئەم ستایلەی من و چەند شاعیرێكی دیكە شیعری پێ دەنووسین ڕەنگە ئاسانتر بێت بۆ ئەوەی زووتر بكرێنە گۆرانی ئەویش ئەوەیە شیعرەكە خۆی لەخۆیدا ڕیتمێكی مۆسیقی تێدایە كەواتا شیعرەكە لەنێو خۆیدا هەڵگری ئاوازێكە. بۆ ئاواز دانەرەكە ئاسانكاریەك هەیە بۆ ئەوەی بتوانێ بەئاسانی یان بەماوەیەكی كەم ئاوازێك بۆ ئەم جۆرە شیعرە دابنێت، بەاڵم من پێم وایە هەر شیعرێك هەڵگری وێنەی شیعری ج��وان بێت و هەڵگری پەیامێك بێت و شیعرەكە شیعرێكی بابەتیانە بێت خوێنەر یاخود گوێگر خۆی لەنێو دەقە شیعریەكە بدۆزێتەوە ئەوە بێگومان بۆ گۆرانی دەشێت ،بەاڵم پێویستە كاری باشی بۆ بكرێت بۆ ئەوەی گۆرانیەكی باشی لێ دەرچێت. پ/بەبۆچوونی ئێوە ب�ڵاو كردنەوەی شیعر بەشێوەی نامیللكە یاخود دیوان یان سیدی .تاچەند كاریگەرن بۆ ئەوەی زیاتر
بچنە نێو جەماوەر؟ و/باڵو كردنەوەی بەرهەمە شیعریەكان جا چ بەشێوەی كتێب بێت یاخود سیدی هەردووكیان كاریگەری خۆیان هەیە وە زیاتر و زووتر دەكەونە بەردەستی خوێنەر یان گوێگر .بەداخەوە من تائێستا نەمتوانیوە بەرهەمەكانم چ بەشێوەی كتێب یاخود سیدی باڵو بكەمەوە ئەویش لەبەر زۆری خەرجی لەڕووی مادییەوە .بۆیە لێرەوە من داوای لێبوردن لەخوێنەرانی خۆم دەكەم. بەاڵم لەهەمان كات من دەتوانم بڵێم بەقەد نامیللكەیەك بەرهەمەكانم لە ڕۆژنامە و گۆڤار و باڵوكراوە و سایتە ڕۆشنبیری و ئەدەبیە ئەلكترۆنیەكان باڵوكردۆتەوە .و خوێنەرێكی زۆریان هەبووە و بونەتە جێی ڕەزامەندی خوێنەرانی شیعر ،ئومێد دەكەم كەالیەنی پەیوەندیدار هاوكاریم بكات بۆ ئ��ەوەی بتوانم بەشێك لەشیعرەكانم لە دووتوێی كتێبیكی قەشەنگدا..بخەمە بەردەستی خوێنەرانی شیعر.
پێشکه‌وتن
و كوڕیەكانی دەقەكە نەكات ،بۆیە تا ئێستا ڕەخنە نەیتوانیووە لەنێو ئەدەبی كوردیدا ئەو كاریگەریەی هەبێت .ئەمەش هۆكاری زۆرە .بۆیە ئەدەبی كوردی بەتایبەت لەم قۆناغەدا پێویستی بەڕەخنەگری جدی هەیە بۆ ئ��ەوەی بتوانرێ ئەو بەرهەمە ئەدەبیانەی دەكەونە بەردەستی خوێنەران شەن و كەو بكرێن و كەم كوڕیەكانیان دەست نیشان بكرێت. پ/ئ��ێ��س��ت��ای شیعری ك���وردی چۆن ئەبینیت ب��ەڕای تۆ شیعری ك��وردی لەچ ئاستێك دایە ؟ و/من نە ڕەخنەگرم وە نە پسپۆڕیشم لەهەڵسەنگاندنی شیعردا.بەاڵم بەپێی ئەزموونی خۆم لەنێو شیعردا و بەپێی ئ��ەو خ��وێ��ن��دن��ەوە ب���ەردەوام���ەی م��ن بۆ شیعر هەمە ،ب��ەڕای من شیعری كوردی ئێستا لەقۆناغیكی ب��اش دای��ە .چونكە گەشەسەندنێكی ب��ەرچ��اوی بەخۆیەوە بینیوە و شیعری شاعیرانی كورد ئێستا وەر دەگێڕدرێتە سەر زمانەكانی دیكە ئەوەشیان هەر كاریگەری باشی هەیە بۆ زیاتر بەرەو پێشچونی شیعری كوردی و بۆ ناساندنی شیعری كوردی .لەگەڵ ئەمەشدا قەڵەمی زۆر باش هاتونەتە پێش .بێگومانم لەوەی كە لەچەند ساڵی داهاتوو شیعری كوردی دەچێتە قۆناغێكی دیكە .لەهەمان كاتیش كرچ وكاڵیش هەیە لەنێو شیعری كوردیدا ،بەاڵم ئاساییە با ئەم قەڵەمە كرچ و كااڵنەش هەبن..لەكۆتایدا ڕۆژگار دەیسەلمێنیت كامە شاعیر دەتوانیت تاسەر لە مەیدانی شیعر نووسیندابمێنێتەوە و ببێتە شاعیرێك كەبەردەوام بخوێندرێتەوە. پ/ب��ەو پێیەی بەرهەمە شیعریەكانی تۆ گونجاون بۆ ئەوەی بكرێن بەگۆرانی. تۆ پێت وایە شیعری گۆرانی دەبێت چۆن بێت ؟ ئایا شیعری گۆرانی جیاوازی هەیە لەگەڵ شیعری دیكە؟ و/سەبارەت بەشیعری گۆرانی من هیچ جیاوازیەك نابینم لەنێوان ئەو شیعرانەی دەكرێن بەگۆرانی لەگەڵ شیعرێكی دیكەدا، ب��ەاڵم لێرەدا چەند بنەمایەك هەیە بۆ
33
تــەنــدروســتــی
Sep 2013 No 196
خراپیی دەرمان و كاریگەری لەسەر كۆمەڵگا فاتمە كریم
ك��ەرت��ی ت��ەن��دروس��ت��ی ی��ەك��ێ��ك��ە لە گرنگترین فاكتەرەكانی خۆشگوزەرانی پێشوەچوونی كۆمەڵگا ،چونكە بەبێ بوونی تەندروستیەكی ب��اش ئەستەمە ت��اك ك��اراب��ێ��ت ،ئ��ەگ��ەر تاكەكانی هەر كۆمەڵگایەكیش الوازبوون ،گومانی تێدانیە كە ئەو كۆمەڵگایە نەك هەر پێشناكەوێت، بەڵكو بەرەو دواوە دەگەرێتەوە ،گومان لەوە دانییە كەوا نەخۆشی هەر لەگەڵ پەیدابوونی مرۆڤ پەیدا بووە ،دەرمانیش هۆكاری هەرە سەرەكیە بۆچاك بونەوەی هەرنەخۆشیەك. ل����ەدوای ڕاپ��ەری��ن��ی س���اڵ���ی()1991 وئازادبوونی هەرێمی كوردستان بووین بەخاوەنی حكومەتی خۆمان كەئەمە ب���ووە جێگای دڵ��خ��ۆش��ی ه��ەم��ووم��ان، بەاڵم بە داخەوە كەواحكومەت لەوساوە تائێستاكە زیاترلە(بیست و دووساڵە) نەیتوانیوە بەپێی پێویست دەرمانی باش دابین بكات، ل��ەوەش
پێشکه‌وتن
34
خراپتر نەیتوانیوە ڕێگربێت لەهێنانی دەرمانی خراپ؛ جاچ ئەودەرمانانەی كە خۆی هاوردەی دەكات یان بازرگانەكان كە بە داخە وە بەشێك لەو بازرگانانە هیچ بەهایەك بۆمرۆڤایەتی دانانێن ،بااڵنس و ویژدانیان بە تاڵەو دەرمان گەلێك هاوردە دەك��ەن كە دانەیەك نابێتە هۆی چاك بوونەوەی هاونیشتیمانیان ،بەڵكو زۆرجار بەناو دەرمانەكانی ئ��ەوان دەبنە هۆی خراپتربونی باری تەندروستیان ،هەندێ جاریش بەداخەوە دەبنە هۆی كوشتنی نەخۆشەكە كە تاوانەكەی لەئەستۆی حكومەتە ،چونكە حكومەت تائێستا نەیتوانیوە كۆنترۆڵێكی جۆری پرۆفیشناڵ و ك��ارا دابنێت ،كە ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی ئێمەی هاواڵتی هەركاتێك نەخۆش بەردەرگامان بگرێت خەمێكی قوڵترلە هاتنی نەخۆشیە كە ببێتە میوانمان، ئەویش نەبونی دەرمانی باشە سەرباری نرخەكەی. بەبڕوای من نزای زۆرب��ەی هەژارەكان بەر لە دەوڵەمەندبوون بۆ ئەوەیە نەخۆش ن��ەب��ن ،چونكە ب��ازاڕی ئ�����������ازادی
هەرێمەكەمان نرخی كەل وپەلەكانی ئێجگار ب��ەرزك��ردوە لەوەشیان بەشی شێر بەر دەرمان دەكەوێت ،كە بەداخەوە زۆرجار بەشێك لە ه��ەژاران��ی سەربڵندی ناچار كردووە دەست پان بكەنەوە كە ئەوەشیان هەر لەئەستۆی حكومەتە ،ئەم هەواڵنەی دوایی حكومەت و وەزارەت��ی تەندروستی ئومێدێكی ك��ەم��ی��ان پ��ێ بەخشیوین، ه��ی��واداری��ن ح��ك��وم��ەت بەشێوەیەكی باشترو پڕتر چاو بخاتە سەر دەرمان و چاودێری بكات و بەدواداچوون بكات بۆ هەموو ئەوكەسانەی كەوا دەرمانی خراپ هاوردەی ئەم هەرێمە دەكەن و ئەوانەش كە رێگە بەهاتنی دەدەن و ئەوانەش كە بەناراستەوخۆ لە پشت ئ��ەو ك��ارەوەن كەلەسەر گیانی هاواڵتیانی خێر نەدیوی ئەم هەرێمە وورگ و گیرفانیان پڕدەكەن، هەموویان رووبەرووی دادگاییەكی عادیالنە بكەنەوە و بیانگەیەنێن بەسزای عادیالنە، بۆئەوەی گیانی شەهیدانی دەرمانی خراپ ئارام بێت و چیتر رۆڵەكانی ئەم میللەتە گیانیان نەكەوێتە مەترسی ،ئەوە ئەركی حكومەتە ،چونكە حكومەت باوكی میللەتەو باوكانیش خەمخۆرن و كەمتەرخەم نین.
وەرزش
Sep 2013 No 196
ئۆزێل بۆ فرۆشتن نییه لوقمان غەفوور رۆیشتنی ئ��ۆزێ��ل ل�هی��ان�هی شاهان ه یه‌كێك ه له‌و هه‌ڵه گه‌ورانه‌ی یانه‌ك ه مه‌گه‌ر له‌ڕۆیشتنی شنایده‌ر و رۆب��ن-دا دووباره بوبێته‌وه. یاریزانێك نابینیت له‌یانه‌ی شاهان ه دان به‌وه‌دا بنێت ك ه ده‌ستبه‌رداربوونی مه‌سعود ئۆزێل ،كارێكی باشه ،ته‌نانه‌ت كاتێك ئه‌و هه‌واڵ ه له‌ناكاو‌ه باڵوبۆوه ،ئه‌نێستا-ی ی��اری��زان��ی ب �ه‌رش �ه‌ل��ۆن �ه ،ب �ه‌ت��وان��ج �هوه
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
له‌نێو كۆنگره‌یه‌كی رۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ی��دا وتی»:به‌اڵیه‌كمان له‌كۆڵ ب��ۆوه« ،وات ه بۆ یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه له‌هه‌موو یارییه‌كدا به‌اڵیه‌كی گه‌وره بوو ،ك ه ئه‌مه‌ش له‌خۆو‌ه نیی ه و ساڵی پار به‌یه‌كه‌م یاریزانی خولی اللیگا ده‌رچ���وو له‌دروستكه‌ری گ��ۆڵ و 70%ی گۆڵه‌كانی ریاڵ مه‌درید ئه‌و دروستی كردوون. له‌كاتی باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی رۆیشتنی مه‌سعود ئۆزێل-دا ئه‌م نیگه‌رانییه باڵی به‌سه‌ر ته‌واوی یانه‌كه‌دا كێشاو ،له‌یه‌كه‌م كاردانه‌وه‌یدا سێرخۆ رام��ۆس نیگه‌رانی به‌رووخسارییه‌و‌ه دیاربووكاتێك باسی رۆیشتنی ئۆزێل-یان بۆكرد و له‌لێدوانێكی رۆژنامه‌نووسیدا وت��ی« :ئۆزێل یه‌كێك بوو له‌و هاوڕێیانه‌م جیا له‌هه‌موو هاوڕێ یاریزانه‌كانی ری��اڵ مه‌درید و له‌هه‌موو یاریزانه‌كانی یانه‌كه‌ش جیاوازتره ،ئه‌گه‌ر به‌ده‌ست من بوای ه دواهه‌مین یاریزان ده‌بوو ك ه ده‌ستبه‌رداری ده‌ب��ووم ،ب �ه‌اڵم ئهوه بڕیاری خۆی و یانه‌كه‌ی ه و بڵێم چی؟» ه���ه‌روه‌ه���ا ئیسكۆ ی��اری��زان��ی هێڵی ن��اوه‌ڕاس��ت��ی ی��ان �هی ش��اه��ان �ه ،تووشی سه‌رسوڕمان بوو كاتێك هه‌واڵی رۆیشتنی ئۆزێل-ی بیست ،چونكه وه‌ك خۆی باسی لێوه‌كردووه هه‌فته‌یه‌ك به‌ر له‌ڕۆیشتنی باسی مانه‌وه‌ی كردووه له‌یانه‌ی شاهانه‌و چۆنێتی ده‌سته‌به‌ركردنی نازناوه‌كانی ئه‌مساڵ. له‌هه‌مووی سه‌رنجڕاكێشتریش بۆ سه‌رۆكی یانه‌ی شاهانه ئه‌و هوتاف ه بێ وێنه‌ی ه بوو ك ه رۆژی 9/2ل�ه‌الی�ه‌ن هانده‌رانییه‌و‌ه رووب �ه‌ڕووی بۆوه ،كاتێك گاریس بێڵ-ی یاریزانی یانه‌ی وێلز-ی پێشكه‌شی هانده‌ران كرد له‌یاریگای سانتیاگۆ برنابیۆ. ئ���ه‌وه‌ی هێنده‌ی ت��ر ئ��هو 25ه��ه‌زار ه���ان���ده‌ره‌ی ت���ووڕه‌ك���رد هه‌ڵسوكه‌وتی سه‌رسوڕهێنه‌ری فلۆرنتینۆ پێریز-ی
سه‌رۆكی یانه‌كه بوو ،به‌رامبه‌ر به‌هانده‌ران و داوای لێكردن كه بێده‌نگ بن ،كاتێك له‌بری ئ�ه‌وه‌ی هوتاف بكێشن بۆ هاتنی گاریس بێل-ی یاریزانی وێلز ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هاواریان ده‌كرد،Ozil no se vende به‌زمانی ئیسپانی وات ه ئۆزێل بۆ فرۆشرتن نییه ...زیاتر له 10ده‌قیق ه هانده‌رانی یانه‌ی شاهانه ئه‌م هوتافه‌یان كێشا ،به‌اڵم كاتێك سه‌رۆكی یانه‌ك ه به‌په‌نجه‌كانی ئاماژه‌ی پێدا بێده‌نگ بن ئه‌وان زیاتر هاواریان ده‌كرد. ئهوهی لێره‌دا مه‌سعود ئۆزێل-ی ته‌مه‌ن 24ساڵی ئه‌ڵمانی دڵخۆش كردووه بوونی دوو یاریزانی ت��ری ئه‌لمانیی ه له‌یانه‌ی ئه‌رسنال كه ئه‌وانیش لۆكاس بۆدۆلسكی هێرشبه‌ری چ�ه‌پ و مێتساكه‌ری هێڵی به‌رگرییه ك ه ده‌بنه هاوكارێكی باش بۆی و سه‌ره‌نجامیش هه‌ڵبژارده‌ی ئه‌ڵمانیا زۆر سوودمه‌ند ده‌بێت له‌و راهێنانه‌ی ئارسین فینگه‌ری یانه‌ی ئه‌رسناڵ و به‌ر له‌چونیشی بۆ له‌نده‌ن له‌په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیدا فینگه‌ر به‌زمانی ئه‌ڵمانی پێی وت��ووه باوه‌ڕی ته‌واوم به‌تواناكانت هه‌ی ه و ده‌بیت ه یاریزانی سه‌ره‌كی. خاڵێكی تر ك ه ئۆزێل دڵخۆش ده‌كات ئه‌وه‌یه گرانبه‌هاترین یاریزانی ئه‌ڵمانیی ه له‌مێژوودا ك ه به‌و نرخ ه له‌الیه‌ن یانه‌ی ئ�ه‌رس��ن��اڵ-ی ئینگلیزییه‌و‌ه گرێبه‌ستی له‌گه‌ڵ كرابێت ك ه ئه‌ویش ب��ڕی 66.2 ملیۆن یۆرۆی ه بۆ ماوه‌ی 5وه‌رز. ئه‌وكاته‌ی ك ه یانه‌ی شاهان ه ده‌ستبه‌رداری تواناكانی ئاریه‌ن رۆبن و ویسلی شنایده‌ر ب��وون هه‌ردووكیان ل �ه‌دوو وه‌رزی جیادا توانیان سه‌ركه‌وتنی گ��ه‌وره بۆ یانه‌ی میونخ و ئینته‌ر میالن تۆمار بكه‌ن ،بۆی ه هانده‌رانی ریاڵ مه‌دریدیش له‌و بڕوایه‌دان ئه‌مجار‌ه ئۆزێل له‌نده‌ن بنیاتده‌نێته‌و‌ه و نازناوێك بۆ فینگه‌ر مسۆگه‌رده‌كات. (خەندان)
35
وەرزش
Sep 2013 No 196
گه‌یشتن به‌لوتك ه قورس ه و پارستنی قورسترە ،نیمار ب ه نموونه شرۆڤه‌ی :هه‌وراز كاوه
ل �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌دا تیشك ده‌خ �ه‌م �ه سه‌ر لیۆ» له‌به‌ر ئهوهی ته‌مه‌نی له‌و كه‌متر‌ه یاریزانی نوێی یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه نیمار و میسی» ڕازی�� ه ك ه ببێته مامۆستای داسیڤا و لیۆنێل میسی كه‌چۆن ده‌بێت پرسیاره‌ك ه ئه‌وه‌یه میسی» چی فێر ده‌ك��ات؟ .پاراستنی نیمار» ل ه ئه‌زموون سه‌راكه‌ی میسیدا ده‌بێت خۆ بگونجێنێت و له یانه‌كه‌یدا هاوسه‌نگی میسی و نیمار»،ئه‌و دوان ه ه��اوب�ه‌ش��ن ل � ه ك��ارام��ای��ی و توشكردنی هه‌میشه له‌ته‌كیدا هاوته‌ریب بێت. به‌رشه‌لۆن ه پاڵه‌وانی خولی ئیسپانی ل ه ڕك��اب�ه‌ره‌ك��ان��ی��ان ب�ه ب��ێ��زاری ،ه�ه‌روه‌ه��ا ساڵی ڕاب��ردوودا زۆرب��اش بۆی ده‌ركه‌وت توشوبونیان به‌لێدان ،به‌اڵم لیۆ» به‌و‌ه ك ه ئه‌ستێره‌ی یه‌كه‌می یانه‌كه‌ی (لیۆنێل ن��اس��راوه ك ه زۆر به‌هێزه‌وه هاوسه‌نگی میسی) بناغه‌ی تیپه‌كه‌یه ،پێویسته ك ه ڕاده‌گرێت و هه‌لێكی زۆری ده‌وێت تا بخرێت ه كاره‌كان ب ه پێی ئه‌و ب��ڕوات ،پێویست سه‌رزه‌وی ،به پێچه‌وانه‌ی نیماری» الواز. خۆڕاگری میسی هه‌ویر‌ه له ئاوی تیكی به‌گرێبه‌ست ناكات له‌گه‌ڵ یاریزانانی دیكه، تا له‌گه‌ڵی بچنه ناو یانه‌كه‌وه ،له‌به‌ر ئهوهی تاكا» ،ئه‌و پالن و شێوازی یاریكردنه‌ی ئه‌و باشترین ه ل ه جیهاندا ،یاریزانێكی كه‌پشت ده‌به‌ستێت له‌سه‌ر به‌ڕێكردنی الو وه‌ك نیمار» ئه‌بێته درێژه‌پێده‌ری زۆر و ڕكابه‌ر توشی بێزاری ده‌كات ،به‌اڵم
پێشکه‌وتن
36
نیمار» پشت ده‌به‌ستێت به‌خێرایی ك ه ده‌گات ه ڕاده‌ی په‌له‌كردن ،له‌به‌رئه‌وه الوی بچوك پێویست ه فێری خۆ ڕاگری ببێت. نمونه‌ی نیمار داسیلڤای به‌ڕازیلی. گ��رن��گ��ی ك��ارك��ردن��ی ب���ه‌دڵ نیمار» ناوبانگه‌كه‌ی ل ه به‌ڕازیل به‌ده‌ستهێناو، الوێكی به‌هره‌مه‌ندی خاوه‌ن خێرایی و فێڵی ئه‌فسوناویه ،گۆڵی جوانی زۆر‌ه و به‌ده‌ست ده‌هێناوه ،به‌اڵم میسی» ئه‌و له یانه‌ی به‌رشه‌لۆنه‌وه سه‌ركه‌وت بۆ تیپی یه‌كه‌می یان ه كه‌ته‌لۆنییه‌كه .جگ ه ل ه كارامایه‌كانی به‌هه‌وڵێكی ن���اواز‌ه بۆ سااڵنێكی درێژ كاریكردو ئه‌وه‌ش وایكرد ك ه بۆ سااڵنێك ببێت ه باشترین له یاریزانه‌كانی جیهان. دروستكردنی گۆڵ گرنگی كه‌مترنی ه ل ه
وەرزش
Sep 2013 No 196
www.lawanikurdistan.org پێشکه‌وتن
تۆماركردنی گۆڵ میسی» زۆر چێژده‌بینێت ل ه دروستكردنی گۆڵ و زۆر جار ب ه ته‌نیا له‌سه‌ر گۆڵه‌كان توانای هه‌یه له‌سه‌ر ێ فێڵكردن یاخود ئاڕاسته‌كردنی ،به‌اڵم تۆپه‌ك ه زۆر جار به‌ڕ ده‌كات بۆ هاورێكانی و مسۆگه‌ركردنی هه‌ژاندنی تۆڕی تیپی به‌رابه‌ر .ئه‌وه‌ش جیاكاریه‌كی گه‌وره‌ی ه وایی لێده‌كات ببێت ه دروستكه‌رێكی جیاكاری یارییه‌كان ،جگ ه له توانای وه‌ك هێرشبه‌ری ڕاسته‌قینه ،ئهوه شتانێك ه ك ه یه‌كه‌می ده‌داتێت له‌زۆر له‌نه‌خشه‌و پالنه‌كان و ،هه‌لی زیاد ده‌كات له به‌ده‌ستهێنانی خه‌اڵت ه تاكێكان ،جگ ه ل ه سوود گه‌یاندن ب ه تیپه‌كه‌ی و هاوڕێكانی. ته‌رازوی شانازی و ساده‌یی میسی» یاریزانێكی التینیه ،هه‌روه‌ك نیمار» مێژوو گه‌واهی داوه له‌سه‌ر یاریزانانی ئه‌مریكای باشوور كه ئه‌وان بیرۆكه‌یه‌كی پیشه‌گه‌ری جیاكاریان نیه و زۆربه‌ی ئه‌و یاریزنانه‌ی ئه‌مریكای التین ل ه ئه‌وروپا سه‌ركه‌وتنیان به‌ده‌ستهێناو‌ه به‌خێرایی گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ واڵته‌كه‌یان به‌هۆی له‌خۆبایی بوون و دووركه‌وتنه‌و‌ه له مه‌شقكردن و هانده‌ران خۆیان خه‌ریك كردووه به خه‌رجكردنی سامانه‌وه ،به‌اڵم میسی» ئه‌و گه‌وهه‌رێكه جوانییه‌كه‌ی زیاد ده‌كات له‌گه‌ڵ زیادكردنی لێهاتوویه‌كه‌ی و هه‌میش ه ئه‌و ل ه خۆی هه‌وڕێكانی به‌شدار پێكرد. پانتایی ژیانی له‌گه‌ڵ تیپه‌كه‌دا هه‌ركه‌سێك بڕگه‌یه‌ك كارامایی ك��ارل��ێ��ك��ك��ردن له یانه‌ی سانتۆس» و میسی» له یانه‌ی نیماری» بینیبێت زۆرب���ه‌ری هێرشه‌كانی میسی» ،هاوڕێكانی به‌رشه‌لۆنه ده‌بینێت و تۆپه‌كه‌یان ل ه گه‌ڵدا ئاڵوگۆڕ ده‌كات ،به‌اڵم نیمار ت��ێ��دا ده‌رده‌ك����ه‌ون داس���ل���ڤ���ا» ئ����هوه ئه‌ستێره‌ی هه‌موو بڕگه‌كانی بوو ،ل ه هه‌مان كاتدا نیمار» تۆپه‌كه ده‌گرێت و به دڵخۆشی و دڵی هه‌مووالیه‌ك خۆش ده‌كات به‌بێ هاریكاری له‌گه‌ڵ كه‌سدا ،ئه‌وه‌ش خویه‌ك ه پێویسته ك ه بگۆڕدرێت تا بچێت ه ناو ڕێكخراوی ب ه كۆمه‌ڵی به‌رشه‌لۆنه. چۆن ده‌بێت ه باشترین؟ گه‌یشتن به‌لوتكه قورس ه و پارستنی قورستره ،میسی» خاوه‌نی ئه‌م جیاكاریه‌یه به هه‌موو هێزو ئیمتیازاتێك سه‌ركه‌وت بۆ لوتكه ،له‌وكاته‌دا میسی» ته‌مه‌نی ( )20ساڵ كه‌متر بوو ،تائێستا ئه‌و باشترینه و هه‌ڵگری كۆتا ( )4تۆپی ئاڵتونی یه .بۆی ه له‌سه‌ر نیماره فێربێت چۆن ده‌مێنێته‌و‌ه له لوتكه‌دا و چۆن نه‌كه‌وێت له‌گه‌ڵ یه‌كه‌م ڕكابه‌ریدا له یانه‌یه‌كی ترسناكی وه‌ك به‌رشه‌لۆنه ،كه ئێستا ده‌یان یاریزانی هاڕیوه( .خەندان)
37
رەنــگاوڕەنــگ
Sep 2013 No 196
سپی كچ ه ی كۆشك كوردێك خه‌اڵت ده‌كات
رۆژی پێنج شه‌ممه له كۆشكی سپی ،كچ ه ئه‌و خه‌اڵته كه به “پێشه‌نگی گۆڕان” ناسراوه، كوردێك به‌ناوی كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ ،خوێندكاری له پرۆگرامی “به‌خێرهاتنی ئه‌مریكا” كه له‌الیه‌ن ماسته‌ر و دانیشتوی ش���اری ناشڤێڵ له كۆشكی سپیه‌وه دانراوه بۆ تاكه‌كه‌س و بیزنس ویالیه‌تی تێنیسی ئه‌مریكا یه‌كێك له‌گه‌وره‌ترین و رێكخراوه‌كان كه یارمه‌تی كۆمه‌ڵگاكانیان له خه‌اڵته‌كانی كۆشكی سپی وه‌رگرت.. ئه‌مریكا ده‌ده‌ن بۆ به‌هێزتربونیان و هاندانیان خه‌اڵتكردنه‌كه‌ی (كه‌سه‌ر) له به‌ر هه‌وڵه‌كانی بۆ به‌شداریكردن له ژیانی گشتی له‌و واڵته. بوو بۆ پێكه‌وه ژیانی ئاشتیانه ل ه نێوان ئایین كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ یه‌كێك له‌و 10كه‌سه‌یه كه و نه‌ته‌وه جیاوازه‌كان و كاركردنی له‌گه‌ڵ رۆژی پێنج شه‌ممه 19ئه‌یلول خه‌اڵتكرا به په‌نابه‌ره‌كاندا بۆ تێكه‌ڵبونیان له كۆمه‌ڵگای وته‌ی كۆشكی سپی 17ساڵه هه‌وڵی “مه‌زن” ئه‌مریكا. ده‌دات له ب �ه‌ره‌و پێشبردنی ش��اری ناشڤێڵ
كه له‌الیه‌ن میدیای ئه‌و شاره و كورده‌كانی دانیشتوی ئه‌و شاره‌وه نازناوی “كوردستانی بچوك”ی پێدراوه. كه‌سه‌ر عه‌بدواڵ له گوندی بێگداوده له پارێزگای ده��ۆك له 1986له دای��ك بوه و چه‌ندین كه‌سی بنه‌ماڵه‌كه‌ی له‌الیه‌ن حكومه‌تی به‌عسه‌وه كوژراون. كه‌سه‌ر له 1988تا 1992له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ی ل �ه كه‌مپی پ �ه‌ن��اب �ه‌ران ل �ه ش���اری مێردین له‌كوردستانی توركیا ژی��اون و له ئه‌یلولی 1992له الیه‌ن حكومه‌تی ئهمریكاوه مۆڵه‌تی نیشته‌جێبونیان پێدراوه له‌و واڵته. كه‌سه‌ر به ماڵپه‌ڕی هاواڵتی راگه‌یاندوه كه ئه‌م خه‌اڵته بۆ ئه‌و زۆر گرنگه له‌به‌ر ئهوه كه “منداڵی له شه‌ڕ و له كه‌مپی په‌نابه‌ران به‌سه‌ر بردوه و كاتێكیش له ئاماده‌یی بوم كارم كردوه بۆ ئهوهی كه یارمه‌تی دایك و باوكم بده‌م بۆ ئهوهی بتوانن ژیانمان دابین بكه‌ن( .نەوا)
دووپشكێكی زیندوو ل ه گوێی كه‌سێك ده‌رهێنرا
پێشکه‌وتن
38
پزیشكانی ئێرانی له پارێزگای هه‌مه‌دانی ئه‌و واڵته دووپشكێكی زیندوویان ل ه گوێی نه‌خۆشێكدا ده‌رهێنا. ئ��هو دووپ��ش��ك � ه ك �ه درێ��ژی��ه‌ك��هی 3.5 سانتیمه‌تر بوو ب ه هۆی زیندوبوونه‌كه‌ی بوو‌ه مایه‌ی سه‌رسوڕمانی پزیشكه‌كان. ئه‌و پیاو‌ه خه‌ڵكی شاری ئه‌سه‌د ئابادی پارێزگای هه‌مه‌دان ه و دوای هه‌ست كردن ب ه ئازارێكی زۆر له گوێیه‌كه‌یدا سه‌ردانی پزیشكی كردووه و پزیشكه‌كانیش دوای پشكنینی گوێی ئه‌و كه‌س ه ب ه ئامێری ئۆتۆسكۆپ ده‌بینن ك ه دوپشكێكی زه‌ردی زیندووی تێدایه. پزیشكه‌كان ب ه رێگه‌ی تێكردنی ئاو ل ه گوێی ئه‌و نه‌خۆشه دووپشكه‌كه ب ه زیندوویی ده‌رده‌هێنن( .نەوا)
رەنــگاوڕەنــگ
Sep 2013 No 196
چوكلێتی تاڵ خه‌مۆكی ناهێڵێت ل��ێ��ك��ۆڵ �ه‌ران��ی ك��ه‌ن��ه‌دی ل��ه نوێترین توێژینه‌وه‌یاندا گه‌یشتوونه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه چوكلێتی تاڵ مه‌ترسی تووش بوون به خه‌مۆكی كاتی دووگیانی و دوای منداڵبوون كه‌م ده‌كاته‌وه. له لێكۆڵینه‌وه‌كانی پێشووتردا ده‌ركه‌وتبوو كه چوكلێتی تاڵ به هۆی بوونی ئانتی ئۆكسیدان و فالونۆئیده‌كان كاریگه‌ریه‌كی زۆر گرنگی له‌سه‌ر به‌رگری كردن له توشبون به نه‌خۆشی دڵ و ده‌ماره‌كان و جه‌ڵته هه‌یه.
له‌م توێژینه‌وه نوێیه‌دا ده‌رك��ه‌وت��ووه ئ �ه‌م م��اد‌ه خ��ۆراك��ی��ی �ه ك��اری��گ �ه‌ری نه‌رێنی له‌سه‌ر ته‌ندروستی كۆرپه‌ڵه نییه و بارودۆخی ده‌رون���ی دای��ك باشتر و جێگیر تر ده‌كات. دووگیانییان هه‌یه ،پێش خواردنی چوكلێتی پ��س��پ��ۆڕان پێشنیار ده‌ك���ه‌ن ئ��هو دای��ك��ان �هی ك � ه ش�ه‌ك��ره‌ی��ان تاڵ یان هه‌ر ماده خۆراكییه‌كی دیكه راوێژ هه‌یه ،په‌ستانی خوێن و ژه‌ه��راوی بوونی له گه‌ڵ پزیشكدا بكه‌ن( .نەوا)
سوده‌كانی نه‌عنا بۆ جوانی خانمان
بۆ( )8تیپی وەرزشی سنورەكەی كرد بۆە كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوكراوە بۆ()18 تیپی وەرزشی سنورەكەی لە بۆسكێن. ئەنجامدانی كەمپینێكی كۆمەك بۆ خوشك و براكانمان لە ڕۆژئاوای كوردستان كە بۆماوە( )6ڕۆژ بەردەوام بوو ناوەندی چاالكی بیتوێن هەڵسا بەئەنجامدانی ماڕاسۆنێك بۆ( )40وەرزشوانی سنورەكەی. ناوەندی چاالكی خۆشناوەتی هەڵسا بەكردنەوەی خولێكی بڕین و درومان بۆ( )50ئافرەتی سنورمان ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی خۆشناوەتی هەڵسا بەئەنجامدانی ماڕاسۆنێك بۆ( )50وەرزشوانی سنوری ناوەندەكەی لەشاری ڕانیە یاری كۆتایی خولی قەزاو ناحیەكانی سنوری بیتوێن و پشدەری ئەنجامدا و ئەنجامەكەش لەبەرژەوەندی تیپی كێوەڕەش بە كۆتا هات
كۆتاییی هێنان بەخولێكی تۆپی بالە یاری كۆتایی لە نێوان تیپی وەرزشی(شەپۆل) ی حاجیاوە و (بۆڵیانی) سەروچاوە لەكۆتایدا تیپی شەپۆل توانی ببێتە پاڵەوانی خولەكە و خەاڵت بەسەر سەركەوتواندا دابەشكرا. ناوەندی چاالكی سەنگەسەر لەناحیەی ژاراوە كۆتایی هێنا بەخولێكی تۆپی پێی بچوكراوە كە بۆ( )17تیپی وەرشی سنورەكەی كردبۆوە ناوەندی چاالكی ڕانیە كۆتایی هێنا بەخولێكی تۆپی پێی بچوكراوە لەشارەدێی بۆسكێن كە بۆ ( )18تیپی كردبۆو كردنەوەی خولێكی تۆپی پێی بچوكراوە بۆ()8 تیپی سنورەكە ناوەندی چاالكی بیتوێن لەشارۆچكەی حاجیاوە هەڵسا بەكردنەوەی خولێكی بڕین و درومان بۆ()45 ئافرەتی سنورەكە
پێشکه‌وتن
ن��اوەن��دی چاالكی و پێگەیاندنی الوان��ی ڕانیە و ناوەندی بااڵمان بە بەشداریكرد لە كۆرێكدا كە ناوچەی ڕانیەی پارتی سازی دابوو. ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی بیتوێن هەڵسا بەكۆتایی هێنان بە خولێكی بڕین و درومان كە ماوەی مانگێكی خایاند بۆ ( )35ئارەزوومەندی ئەم بوارە ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی بیتوێن هەڵسا بەئامادەكردنی ۆركشۆپێك لەژێر ناونیشانی وەرگرتنی قەرزی بچووك بۆ ڕێكخراوی ئەندازیارانی ئاشتی الوان كە تییدا ( )28الوی لەخۆ گرتبوو ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی سەنگەسەر هەڵسا بەئامادەكردنی ۆركشۆپێك لەژێر ناونیشانی وەرگرتنی قەرزی بچووك بۆ ڕێكخراوی ئەندازیارانی ئاشتی الوان كە تییدا ( )30الوی لەخۆ گرتبوو. ناوەندی چاالكی سەنگەسەر كۆتایی هێنا بەخولێكی تۆپی پێی بچووك كراوە بەناوی خولی ڕەمەزان كە
ناوەندی بااڵی رانییە
چاالکی
www.lawanikurdistan.org
نه‌عنا له‌پێكهاته‌ی زۆرێ���ك له‌كرێم ه جوانكاریه‌كانی پێستدا به‌دیده‌كرێت چونكه كاریگه‌ریه‌كی زۆر خێرای هه‌یه بۆ چاككردنه‌وه‌ی كێشه‌كانی پێست.
ئاوی نه‌عنا به‌كارده‌هێنرێت بۆ چاره‌سه‌ری زیپكه ،ته‌نها كه‌مێك نه‌عنا له بڕێك ئاودا بكوڵێنه و دواتر ئاوه‌كه بپاڵێوه و به‌كاری بهێنه بۆ سڕینی ده‌موچاوت به‌مه‌ش تێبینی ئهوه ده‌كه‌یت كه زیپكه‌كانی ده‌موچاوت بهرهو وشكبونه‌وه ده‌بات و ژماره‌شیان زۆر به خێرایی كه‌م ده‌كات. ده‌توانیت رۆژان�ه بۆ ماوه‌ی ١٠خوله‌ك
پارچه لۆكه‌ی ته‌ڕكراو به ئ��اوی نه‌عنا له‌سه‌ر ده‌موچاوت دابنێیت بۆ پاككردنه‌وه و گه‌شكردنی پێست. ن �ه‌ع��ن��ا س��ودێ��ك��ی زۆری ه��هی��ه بۆ بچوككردنه‌وه‌ی ده‌میله‌كانی پێست ئه‌گه‌ر بێتو رۆژانه به‌كاربهێنرێت بۆ ته‌ڕكردنی ده‌موچاو( .نەوا)
39
چــاالکــی
Sep 2013 No 196
ناوەندا بااڵ ئاكرێ سمینارەك ئامادەكربو بو رێزدار سربست تروانشی بەرپرسێ لقێ 9بەریز بو ژمارەكا زور الوین سنورێ ناوەندا بااڵ سمینارەك ئامادەكربو بو خانم فیروز خان كارگیرا لقێ 9بەریز و كاندیدا پەرلەمانێ كوردستانێ بو ژمارەكا زور الوین سنورێ ناوەندا بااڵ. ناوەندا چاالكی بوتان مەراسونەكا غاردانێ ئامادەكربو بو ( )70الوین سنورێ ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا كەلەك كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو ( ) 54تیپین سنورێ ناوەندا خو سمینارەك ئامادەكربو بو دكتور سمیر محو گوران ناوەندا چاالكی ئازادی
ناوەندا چاالكی ئازادی سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ناوەندا بااڵ خولەكا توپا پێ ڤەكر بو 48تیپین سنورێ ناوەندا خو ل گورەپانا فریزێ دەست كرد. ناوەندا چاالكی روڤیە سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل .ن .بوتان ل سەر پروسا هەلبژاردنا. ئاهەنگەكا قەشەنك گیرا ل سەنتەرێ ناحیا روڤیە بو پالپشتی كرنا لیستا 110یا پارتی دیموكراتی كوردستان ناوەندا چاالكی ئاكرێ سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل .ن .ئاكرێ پارتی دیموكراتی كوردستان
كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو 36تیپین سنورێ ناوەندا وان ناوەندا چاالكی بجیل سمینارەك ئامادەكربو بو بەرپرسێ ل .ن .بجیل پارتی دیموكراتی كوردستان كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو 46تیپین سنورێ ناوەندا ناوەندا چاالكی دینارتە خولەكا توپا پێ ڤەكر بو 42تیپین سنورێ ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا دینارتە. سمینارەك ئامادەكربو بو ری��زدار م��ردان خدر كارگیرێ لقێ 9بەریزو و هەلبژیرێ پەرلەمانێ كوردستانێ.
ناوەندی بااڵی مەخموور
بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری (ی.ل.د.ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان و ژمارەیەكی زۆر لەوەرزشوانان و تیپی میللی هەڵسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر وەرزشوانانی تیپەمللیەكان. سازكردنی كۆرێك لەالیەن (مكرم فائق) كارگێری ناوەندی بااڵ،بەمەبەستی زیاتر ناساندنی لیستی ()110
پێشکه‌وتن
40
ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی شەمامك كۆتایی هێنا بەخولی وەرزشی تۆپی پیێ بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری (ی.ل.د.ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان ،هەڵسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر ()100 تیپی سنوری ناوەندی چاالكی سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو) سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر چۆنیەتی دەس���ت ك��ردن بەبانگەشەی هەڵبژاردن. هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان بەمەبەستی بانگەشەی هەڵبژاردن وناساندنی لیستی ()110
ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كانی قرژاڵە لەپێناو زیاتر گرنگی دان ب��ەب��واری وەرزش��ی وخ��زم��ەت ك��ردن��ی وەرزش��وان��ان بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری (ی.ل.د.ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان ،دابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر ( )34تیپ سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو) سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی كوردستان لەسەر چۆنیەتی دەستكردن بەبانگەشەی هەڵبژاردن و پابەندبوون بەرێنماییەكان و نەرمی نواندن لەهەموو حاڵەتەكان دا. هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان بەمەبەستی بانگەشەی هەلبژاردن وناساندنی لیستی ()110 ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی تورەق بەئامادەبوونی (ئومید خۆشناو) سكرتێری (ی.ل.د.ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان ،هەڵسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر ()36 تیپی سنوری ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی تورەق سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو) سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی
ك��وردس��ت��ان ل��ەس��ەر چۆنیەتی دەس���ت ك��ردن بەبانگەشەی هەلبژاردن و پابەندبوون بەرێنماییەكان.
ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی قوشتەپە بەئامادەبوونی (ئومێد خۆشناو) سكرتێری (ی.ل.د.ك) وكاندیدی پارلەمانی كوردستان وژمارەیەكی زۆر ل��ەوەرزش��وان��ان و تیپی میللی سنورەكان وكادرو ئەندامی الوان ناوەندی قوشتەپە لەمەراسیمێك دا هەلسا بەدابەشكردنی جل وبەرگی وەرزشی بەسەر ( )45تیپی سنوری ناوەند سازكردنی كۆرێكی فراوان بۆ (ئومێد خۆشناو) سكرتێری یەكێتیەكەمان و كاندید بۆ پەرلەمانی كوردستان هەڵدانی خێوەت لەالیەن ناوەندی شەمامكەوە بەمەبەستی كۆكردنەوەی زۆرترین رێ��ژەی الوان بەمەبەستی بانگەشەی هەلبژاردن وناساندنی لیستی ()110 ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی كندێناوە كردنەوەی خولی بلیار بۆ یاریزان و هەوادارانی ئەم یاریە كردنەوەی خولی تۆپی سەرمێز (تێنس)
مافەكانی كورد گەرەنتیی یەكپارچەیی توركیا دەكەن
ملمالنێی خوێناوی لە نێوانی حكوومەتی توركیا و كورددا، كە ژمارەیان %20ی ژمارەی دانیشتوانی توركیایە ،لە بیستەكانی سەدەی رابردوو لە دایك بوو ،لەو كاتەی دەوڵەتی نەتەوەییی تورك دامەزرا ،ملمالنێكان بەشێوەیەكی ترسناك گەورە بوون، بەبێ ئەوەی بیر لەوە بكرێتەوە بەتایبەت لە الیەن دەوڵەتی توركیاوە كە كێشەی نەتەوەی كورد لەو واڵتەدا پێویستی بە چارەسەری سیاسی هەیە ،بەهەرحاڵ خوێنێكی زۆر رژاوە ،و ه��ەزاران گوندی كوردی وێران كراوە و دەیان هەزار ەاوواڵتی ئاوارە و سەرگەردان بوون ،زۆربوونی ژمارەی قوربانییەكانی ەەردووالش (دەوڵ��ەت و كورد) تا ئەمڕۆ نیگەرانیی گەورەی دروست كردووە و رك و ناكۆكیی نێوان خێزانە كورد و توركەكانی قووڵتر كردووە»ئەمە لە كاتێكدا زۆربەی سەركردەكانی توركیا بە مەدەنی و سەربازییەوە دڵنیابوون لەوەی تا كورد بمێنێ كێشە رەواكەیشی بەردەوام دەبێ». ئێستا هەنگاوەكانی توركیا بۆ چارەسەری كێشەی كورد لە سەرەتای دۆزینەوەی رێگەچارەی گونجاودایە ،سەرەڕای ئاستەنگ و بەربەستەكان .گفتوگۆ لەسەر چارەسەركردنی پرسی كورد لە ئارادایە ،بۆ ئەوەی رێگەچارەی گونجاو بدۆزنەوە و ئەو وێنە خراپەی رابردوو بسڕنەوە و كەشێكی گونجاو بۆ پێكەوەژیان بێتە ئاراوە. هەنگاوەكانی چ��ارەس��ەری ئ��ەو كێشەیە بە وازهێنان لە رێگەچارەی سەربازی دەستی پێ كردووە ،كە ئەوە راستترین رێگەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەرەو سەلماندنی ناسنامەی كوردی ،و مافە سیاسی و كولتوورییەكان ،بەشێوەیەكی فراوان لە ناوچە كوردنشینەكان و لە سەرتاسەری توركیادا. پێویستە ئەردۆگان وەك سەركردەیەكی ئازا بەئاشكرا سروشتی راستەقینەی كێشەكە رابگەیەنێ كە تا ئێستا رای نەگەیاندووە بەبێ پەنابردنە بەر كردەوەی سەربازی ئەو كێشەیە چارەسەر بكات .هەنگاونان بە ئاراستەی چارەسەركردنی كێشەی كورد بەئاشكرا هەست پێ دەكرێ و دیارە كە توانای گەشەسەندنی ئەو واڵتەی زیاتر كردووە ،و كوردێكی زۆریش لە توركیا باوەڕیان وایە پارتی داد و گەشەپێدان پەناگەیەكی گونجاوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كورد ،بەشێوەیەكی گشتی گەشبینن لەوەی توركیا لە مەودایەكی زۆر درێژ نا ،چونكە قۆناغەكە وا ناخوازێت ،دەتوانێت بۆ رێگەچارەی ئاشتی و سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكان هەنگاوی پێویست بنێت و سنووری توركیا و یەكپارچەییی خۆی بپاریزێت، چونكە تا ئێستا هیچ رێكخراوێكی گرنگی ك��وردی نییە لە توركیادا داوای دەوڵەتی سەربەخۆی كوردی بكات ،بەڵكو تەنیا
بەكر ئیبراهیم
لە چوارچێوەی دەوڵەتدا چارەسەرێكی رەوا دەخوازن ،و هیچ ئاماژەیەك بۆ جیابوونەوە و دەوڵەتی سەربەخۆ نییە .زۆربەی توندڕەوە كوردەكانیش ئەمڕۆ بەەیوای دەوڵەتێكی فیدراڵی و پەرلەمانێكی كوردین لە ئامەد ،لە بەرامبەر پەرلەمانەكەی ئەنكەرەدا. ئەمە بەو مانایە نییە هیچ كوردێك نییە حەز بە دەوڵەتێكی سەربەخۆی ك��وردی نەكات .زیاتریش ل��ەوە فەرامۆشكردنی كێشەی كورد و چارەسەرنەكردنی ناكۆكییەكان دەتەقێنێتەوە و بۆشاییی نێوان (كورد و تورك) دەگەیەنێتە دوا قۆناغ ،هەر دواكەوتنێكیش لە چارەسەركردنی ئامانجە رەواكانی كورد لە ئەنجامنەدانی ریفۆرم لەو واڵتە دەبێتە هۆی بەفیڕۆدانی كاتی بەنرخ ،بودجەیەكی زۆر ،گیان لەدەستدانی ه��ەزاران (كورد و ت��ورك) ،شكستهێنانی هەنگاوەكانی ئاشتی و گفتوگۆ بۆ دۆزینەوەی رێگەچارەكانی چارەسەری پرسی كورد لە توركیا، قووڵتربوونەوەی كێشەكان و دواجار دەبێتە هەڕەشە لەسەر چارەنووسی توركیا ،بۆیە پێویستە حكوومەتی توركیا ئەوەندە باوەڕی بەخۆی هەبێ بەسەركەوتوویی كێشەی كورد چارەسەر بكات. چونكە ئاماژەكانی چارەسەركردنی كێشەی كورد ،توركەكانیشی گەیاندە ئەو راستییەی كە توركیای پێ بەهێز دەبێ و دەیكاتە دەسەاڵتێكی وا كە لە ناوچەكەدا زۆر زیاتر رەچ��او بكرێ، ئەوەیش روونە كە داواكارییەكانی كورد بۆ چارەسەری كێشەكانی پێشكێشی كردوون رێك ئەو داواكارییانە بۆ فراوانكردنی بنەمای دیموكراسییە لە توركیادا و ئەو مافانەی كورد دەستی دەكەوێت بەزیانی تورك لێك نادرێتەوە و ئەگەر توركیا توانی كێشەی كورد بە دیموكراسی چارەسەر بكات ئەوا چاوەڕوانی ئەوەی لێ دەكرێ ببێتە یەكێك لە واڵتە ئارام و گرنگ و بەدەسەاڵتەكانی ناوچەكە. خۆ ئەگەر ئۆجەالن و ئەردۆگان ئەم دەرفەتەیان لە دەست دا و لە چارەسەری كێشەكان شكستیان ەێنا ،بێ شك لە داەاتوودا دەبێتە هۆی جیابوونەوەی یەكجارەكیی كورد و جەنگی ناوخۆیی چاوەڕوانكراو دەبێ.