194 web

‫شنۆ قوبادی‪ :‬ژنانی الی ئێمە ئازادی ماف تەنیا‬ ‫وەك ڕووتبوونەوە سەیر دەكەن‬

‫پێشکه‌وتن‬

‫‪194‬‬

‫‌ژماره‬ ‫تەمووزی ‪2013‬‬

‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیریی ‌ه یه‌کێتی الوانی دیموکراتی کوردستان ده‌ریده‌کات‬

‫دكتۆر هەڵمەت بایز‪:‬‬ ‫رۆژنامەوانی ئاسانترین پیشەیە‬ ‫كە گەنج بەبێ پاشخانێكی‬ ‫رۆشنبیری خۆیی تێدا بینیەوە‬

‫مێڤان میران‪ :‬لەبەر نەبوونی شوێن و كەرەستەی‬ ‫پێویست ناتوانم لە بواری سیرامیك بەردەوام بم‬

‫ئەبوبەكر جاف‪ :‬بوونی چەند گەنجێك لە ناو قیادەی هێزە سیاسیەكانی‬ ‫ئێمە‪ ،‬جۆرێكە لە فێل و گەمەی ئیدۆلۆژی نەوەی كۆن‬

‫سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان پێشوازی ل ‌ه ژمارەیەک الوی‬ ‫کوردستان کرد‪ ،‬کە لەبەردەم پەرلەمانی کوردستانەوە بۆ سەر‬ ‫ڕووباری ئاراس بەڕێ کەوتبوون‬ ‫لە سەاڵحەدین به‌ڕێز مسعود ب��ارزان��ی سه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان پێشوازی كرد ل ‌ه ژمارەیەک الوی کوردستان کە بۆ‬ ‫یادکردنەوەی ڕێڕەوە مێژووییەکەی بارزانیی نەمر و هەڤااڵنی‪،‬‬ ‫لەبەردەم پەرلەمانی کوردستانەوە بەرەو ڕووباری ئاراس بەڕێ‬ ‫کەوتبوون‪.‬‬ ‫ل ‌ه دیدارەکەدا‪ ،‬سه‌ره‌تا ئومێد خۆشناو سكرتێری یه‌كێتیی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان ب ‌ه ناوی به‌شداربووانی چاالکییەکە‬ ‫سوپاسی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستانی كرد بۆ پێشوازیی کردنیان‬ ‫و کورتەیەکی لەبارەی بیرۆکەی ناردنی پۆلێك لە الوانی ڕۆژئاوا‬ ‫و باشووری کوردستان بۆ سەر ڕووباری ئاراس‪ ،‬پێشکەش کرد و‬ ‫وەک هەنگاوێک بۆ ناساندنی بەشێک لە مێژووی بەرخودانی گەلی‬ ‫کوردستان ناساندی و ڕاشیگەیاند کە وەک ئەرکێکی سەرشانیان‬ ‫لە هەوڵدانیان بۆ گەیاندنی پەیامی مێژووی خەباتی ڕزگاریخوازی‬ ‫گەلەکەمان بۆ نەوەی ئێستا و داهاتوو بەردەوام دەبن‪.‬‬ ‫پاشان بەشێک لە ئامادەبووان بەسەرهاتی گەشتەکەی خۆیان‬ ‫لەبەردەم پەرلەمانی کوردستانەوە بۆسەر ڕووباری ئاراس گێڕایەوە‬ ‫و کاریگەرییەکانی بینینی ئەو ڕێگە دوورەیان باس کرد کە چۆن‬ ‫هەستیان بەو ناخۆشییانە کردووە کە بارزانیی نەمر و هەڤااڵنی‬ ‫توانیویانە بە خۆڕاگرییەوە بگەنە‬ ‫ئامانجەکەیان‪.‬‬ ‫دوات��ر به‌ڕێز سه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ب ‌ه خێرهاتنی میوانەکانی‬ ‫كرد و دەستخۆشیی ئەو چاالکییەی‬ ‫لێ ک��ردن و ڕایگەیاند‪ :‬مێژووی‬ ‫گەلی ئێمە هەمووی داستانی پڕ‬ ‫لە سەروەرییە و پێویستە الوانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ش����ارەزای م��ێ��ژووی‬ ‫خەباتی ڕزگاریخوازی گەلەکەیان‬ ‫ب��ن و ب��زان��ن ک��ە ئ��ەم ئ���ازادی و‬ ‫سەقامگیری و پێشکەوتنەی ئێستا‬ ‫لە هەرێمی کوردستان هەمانە بەری‬

‫ڕەنج و خەباتێکی درێژخایەنە و قوربانییەکی زۆرمان لەپێناوی‬ ‫بەخشیوە و پێویستە بیپارێزین‪ .‬هەروەها گوتی‪ :‬ئێستا دەوڵەتان‬ ‫و ڕێکخراو و ناوەندە نێودەوڵەتییەکان ستایشی سەقامگیری‬ ‫و پێشکەوتنەکانی هەرێمی کوردستان دەک��ەن و کۆمپانیا‬ ‫گەورەکانی دنیا پێشبڕکێیانە لەسەر هاتنیان بۆ کارکردن لە‬ ‫هەرێمی کوردستان‪ ،‬کەچی هەندێ کەس هەوڵ دەدەن ئازادی و‬ ‫پێشکەوتنەکانی کوردستان ناشرین بکەن و مێژوومان بشێوێنن‪.‬‬ ‫سەرۆک بارزانی ئاماژەی بە خۆڕاگریی گەلەکەمان لە ڕابردوو‬ ‫و پێویستیی هوشیاریی الوان بۆ ئێستا و داهاتوو کرد و گوتی‪:‬‬ ‫دوژمنانی گەلەکەمان هەموو جۆرە چەکێکیان لە دژی گەلەکەمان‬ ‫بەکار هێناوە‪ ،‬ئەنفال و کیمیابارانیان کردین و گوند و شارەکانان‬ ‫سووتاند‪ ،‬بەاڵم نەیانتوانی ئیرادە و بڕوابەخۆبوونمان بشکێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا بەڕێگەی دیکە کار بۆ شکاندنی ئیرادە و متمانەبەخۆبوون و‬ ‫نیشتیمانپەروەریی الوانمان دەکەن و ئێوەی الو دەبێ چاوتان کراوە‬ ‫بێت و نەهێڵن ئەو مەرامەی ناحەزان و هاوکارەکانیان سەربگرێت‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە مێژووی گەلەکەتان بخوێننەوە و سەروەرییەکانی‬ ‫بپارێزن و خۆتان بۆ داهاتوویەکی گەش ئامادە بکەن‪.‬‬

‫كۆنگره‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫مانگنامه‌یه‌کی رۆشنبیرییه‌ یه‌کێتی‬ ‫الوانی دیموکراتی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌کات‬

‫ل‪4‬‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪:‬‬ ‫ئومێد خۆشناو‬ ‫سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬ ‫ئاڤان حه‌م ‌ه ساڵح‬

‫‪0750 446 1301‬‬ ‫‪avanpirs@yahoo. com‬‬

‫ل‪11‬‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪:‬‬

‫شاخه‌وان عومه‌ر سلێمان‬

‫‪shaxawanlawan@yahoo. com‬‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‪:‬‬ ‫محەمەد عومەر‬ ‫هاوکاران‪:‬‬ ‫نەوزاد فوئاد‬ ‫عومەر عەزیز‬ ‫تریفە بڵباس‬ ‫فۆتۆگرافەر‪:‬‬ ‫کارزان خۆشناو‬ ‫جیهانگیر گەردی‬ ‫نه‌خشه‌ساز‪:‬‬ ‫فوئاد یوسفی‬ ‫ماڵپه‌ڕ‪:‬‬

‫‪www. lawanikurdistan. org‬‬ ‫ناونیشان‪ :‬هەولێر‪ -‬بارەگای مه‌کته‌بی‬ ‫سکرتارییه‌تی یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان–پشت ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‬

‫چیایی تیمور‪ :‬زۆرجار پرۆژەی چاالكیمان هەبوە لە بێ‬ ‫ئیمكانیەتی ناچاربومە لەدەرگەی كادرێكی حزبی بدەم‬ ‫كاكۆ گەاڵڵی‪:‬‬ ‫بەشداربوومان‬ ‫لەگەڵ بوو لە‬ ‫لەندەن و تاران‬ ‫لەبواری دیزاین‬ ‫بڕوانامەی‬ ‫ماستەریان هەبوو‬

‫ل‪18‬‬

‫وتــار‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫سه‌رده‌مێكی هات بۆ كوردو په‌یامه‌كان‬

‫ئه‌كره‌می میهرداد‌‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪2‬‬

‫هه‌رێمی كوردستان‬ ‫له‌جاران به‌هێزتره‌‪،‬‬ ‫بووه‌ت ‌ه ناوه‌ندی‬ ‫پرس‌و چاره‌سه‌ری‬ ‫ته‌واوی كێشه‌ی كورد‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتی نزیكدا‪،‬‬ ‫ئه‌م هه‌رێم ‌ه یه‌كێكه‌‬ ‫له‌هێز ‌ه بڕیارده‌رو‬ ‫چاره‌سه‌رسازه‌كانی‬ ‫عیراق‌و واڵتانی ناوچەکە‬

‫هه‌ر كه‌سێك یان ناوه‌ندێكی ده‌ربه‌ست بۆ‬ ‫شرۆڤه‌ی پرسی كورد په‌یگیران ‌ه له‌م پرسه‌‬ ‫بڕوانێت‪ ،‬ده‌گات ‌ه دوو وێستگ ‌ه یان ناسینی‬ ‫س �ه‌رده‌م��ی گرنگ‌و كاریگه‌ر ب �ه‌م پرسه‌‪،‬‬ ‫سه‌رده‌می یه‌كه‌م‪ ،‬سه‌رده‌می داگیركاری‬ ‫كوردستان‌و دابه‌شكردن‌و چه‌ندباره‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫ئ �ه‌و داگ��ی��رك��اری‌و دابه‌شكردنه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وێڕای ئه‌وه‌ی ك ‌ه هێزو سیاسه‌تی جیهانی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دار ل�ه‌و س�ه‌رده‌م� ‌ه ج��ی��اوازان�ه‌دا‪،‬‬ ‫یان پرسی كوردیان ف�ه‌رام��ۆش‌و په‌راوێز‬ ‫ك��ردوو‌ه یان راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تانی‬ ‫داگیركاردا به‌شداربوون له‌چه‌وسانه‌وه‌ی سه‌ر‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد‪ ،‬له‌م سه‌رده‌مه‌دا ده‌وڵه‌تانی‬ ‫داگیركارو دابه‌شكار هیچ نه‌ما له‌دژی كورد‬ ‫له‌توندوتیژی‌و جینۆسایدو بێ مافی‌و بێ‬ ‫ئازادی به‌كاری نه‌هێنن‪ ،‬كوردیش به‌رده‌وام‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی سیاسی‌و چه‌كداری له‌دژی ئه‌م‬ ‫هه‌لومه‌رج ‌ه نامرۆڤانه‌ی ‌ه به‌كارهێناوه‌‪.‬‬ ‫دژایه‌تی پرسی كورد‬ ‫سه‌رده‌می دووه‌م‪ ،‬سه‌ره‌تای سه‌رده‌مێكی‬ ‫هات ‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرس‌و كێشه‌ی كوردو‬ ‫په‌یدابوونی دۆست‌و هاوكارانی زۆ‌ر له‌به‌ره‌ی‬ ‫جیهانیدا‪ ،‬وات ‌ه كورد ك ‌ه راپه‌ڕینی (‪)1991‬‬ ‫ی پیرۆزكردو به‌كۆڕه‌وی ملیۆنی ده‌سه‌اڵت‌و‬ ‫سه‌ركوتی به‌عسی په‌سه‌ند نه‌كرد‪ ،‬ئاڕاسته‌ی‬ ‫جیهانی ده‌سه‌اڵتداریش گ��ۆڕا له‌په‌راوێزو‬ ‫فه‌رامۆشكردن‌و دژایه‌تی پرسی كورده‌و‌ه به‌ره‌و‬ ‫په‌یداكردنی سیاسه‌تی كوردی له‌الی ئه‌وان‪،‬‬ ‫وات ‌ه ئه‌وان له‌مه‌ودوا سیاسه‌تیان هه‌بووه‌و‬ ‫ده‌بێ بۆ كوردو به‌شدار نابن له‌فه‌رامۆشكردن‬ ‫یان دژایه‌تی پرسی كورد‪ ،‬به‌ڵكو ده‌كارن‬ ‫سیاسه‌تیان بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كوردو‬ ‫به‌دواداچوونی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیان له‌م‬ ‫سیاسه‌ته‌دا‪.‬‬

‫ل�ه‌ب�ه‌ره‌ی كوردانیشدا هه‌لومه‌ر ‌ج هه‌تا‬ ‫دێت ده‌چێت ‌ه پێشه‌وه‌‪ ،‬هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ل��ه‌ج��اران ب�ه‌ه��ێ��زت��ره‌‪ ،‬ب��ووه‌ت � ‌ه ن��اوه‌ن��دی‬ ‫پرس‌و چاره‌سه‌ری ت �ه‌واوی كێشه‌ی كورد‬ ‫له‌خۆرهه‌اڵتی نزیكدا‪ ،‬ئه‌م هه‌رێم ‌ه یه‌كێكه‌‬ ‫له‌هێز‌ه بڕیارده‌رو چاره‌سه‌رسازه‌كانی عیراق‌و‬ ‫واڵتانی ناوچه‌و هه‌رێمی كوردستان هه‌تا دێت‬ ‫زیاتر له‌ماف‌و ئازادی‌و ده‌سه‌اڵتدارێتی یاسایی‬ ‫نزیك ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ژیانی ئابووریی خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان چه‌ندان جار له‌ژیانی ئابووریی‬ ‫خه‌ڵكی واڵتانی هه‌رێمایه‌تی‌و عیراق باشتره‌و‬ ‫كاروانی ئاوه‌دانی زیاتر له‌جاران گه‌شاوه‌ترو‬ ‫پێشكه‌وتووتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌ره‌ی واڵتان‌و ده‌وڵه‌تانی هه‌رێمایه‌تی‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی ك ‌ه به‌شدارن له‌داگیركاری‌و‬ ‫دابه‌شكردنی كوردستان‪ ،‬له‌هه‌موو روانگه‌كاندا‬ ‫ئێستا كه‌وتۆت ‌ه دوای هه‌رێمی كوردستان‌و‬ ‫سیان له‌و ده‌وڵه‌تانه‌(عیراق‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریا)‬ ‫هه‌لومه‌رجی ناهاوسه‌نگ‌و نه‌خوازراویان هه‌یه‌‬ ‫له‌پێگه‌و سیاسه‌تی هه‌رێمایه‌تی‌و جیهانیداو‬ ‫به‌شێكی گرنگیش ل��ه‌و هه‌لومه‌رجانه‌‬ ‫په‌یوه‌ستن به‌ماف‌و ئازادییه‌كانی مرۆڤ‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی ك���ورده‌وه‌‪ ،‬ئێستا به‌شێكی زۆر‬ ‫له‌ڕه‌خنه‌و نه‌یاریی ده‌سه‌اڵتدارێتی جیهانی‌و‬ ‫هه‌رێمایه‌تی (بۆ نموون ‌ه سیاسه‌تی كۆمكاری‬ ‫عه‌ره‌بی) له‌و ده‌وڵه‌تان ‌ه سه‌باره‌ت به‌مافی‌و‬ ‫ئازادییه‌كانی كورده‌‪ ،‬توركیاش ك ‌ه ده‌یه‌وێت‬ ‫ببێت ‌ه ئه‌ندامی یه‌كێتی ئه‌وروپا هه‌مان ئه‌و‬ ‫ره‌خنانه‌ی لێده‌گیرێت ك ‌ه پابه‌ند نابێت‬ ‫به‌ماف‌و ئازادییه‌كانی م��رۆڤ‌و نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫كورده‌وه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ش وێڕای ئه‌وه‌ی ك ‌ه هه‌ردوو‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئێران‌و سوریا كراونه‌ت ‌ه ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سیاسه‌تی ده‌سه‌اڵتی جیهانی‌و ئه‌م سیاس ‌هت‌و‬ ‫په‌یڕه‌و‌ه ت��اڕاده‌ی نه‌مانی ئه‌و حكومه‌تانه‌‬ ‫هه‌ڵوێستیان نواندووه‌‪ ،‬كوردیش له‌هه‌موو‬

‫وتــار‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫به‌شه‌كانی باكوورو خۆرهه‌اڵت‌و باشوورو‬ ‫خۆرئاوادا بزووتنه‌وه‌ی سیاسی‌و دیموكراتێكی‬ ‫به‌هێزیان هه‌ی ‌ه بۆ سه‌پاندنی ماف‌و ئازادیی‬ ‫كوردان‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫هه‌رێمی كوردستان ‪ 21‬ساڵ ‌ه سه‌ربه‌خۆی ‌ه‬ ‫ئه‌زموونی واڵتانی ئه‌وروپای خۆرهه‌اڵت‌و‬ ‫واڵتانی وابه‌سته‌كراو به‌سۆڤێتی ج��اران‌و‬ ‫ب��اش��ووری س���ودان‌و كۆسۆڤۆو ته‌یموری‬ ‫رۆژه �ه‌اڵت ئه‌وه‌یان سه‌لماندوو‌ه ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫میلله‌تێك ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه ب��ه‌ژم��ار‌ه ك � ‌هم‌و‬ ‫به‌ئاماده‌یی پێكهێنه‌ره‌كانی ده‌وڵه‌تیش‬ ‫نه‌دار بێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ویستی سه‌روه‌ری‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی هه‌بێت‪ ،‬سیاس ‌هت‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌و‬ ‫ه�ه‌ل��وم�ه‌رج��ی جیهانیش ده‌چ��ن � ‌ه پاڵی‌و‬ ‫یارمه‌تیده‌ر ده‌بن بۆ سه‌ربه‌خۆیی‌و سه‌روه‌ری‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئ �ه‌زم��وون��ی ت���ه‌واوی ده‌وڵ�ه‌ت��ان��ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌و م��ۆدێ��رن‌و دیموكراتی جیهان‬ ‫ئه‌وه‌یان سه‌لماندوو‌ه ك ‌ه ده‌وڵ ‌هت‌و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‌و نیشتمانی ده‌توانێت پایه‌كانی‬ ‫ده‌وڵه‌ت دروست بكات‪ ،‬نه‌ك به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و واڵت��ان �ه‌ی ك ‌ه له‌یوگسالفیای ج��اران‬ ‫جیابوونه‌وه‌‪ ،‬ئایا له‌شكری نیشتمانی‌و‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌و ئ��اب��ووری‌و رۆشنبیری‌و ماف‌و‬ ‫ئ��ازادی نیشتمانیان هه‌بوو‪ ،‬پاشان بوونه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت؟ یان دوای ئه‌وه‌ی ك ‌ه بوون ‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫پ����ه‌ی����ام‌و س��ی��اس �ه‌ت��ێ��ك��ی م���رۆڤ���ان���ه‌و‬ ‫ئه‌و بنه‌ماو پێكهێنه‌رانه‌یان به‌ده‌ستی خۆیان‌و دیموكراتیانه‌‬ ‫به‌ویستی نه‌ته‌وه‌یی‌و نیشتمانی دروستكرد‪،‬‬ ‫له‌م راستاییه‌دا په‌یامی هه‌ردوو سه‌رۆك‬ ‫وات ‌ه هه‌روه‌كو زان��او كۆمه‌ڵناسی ئینگلیز تاڵه‌بانی‌و بارزانی به‌بۆنه‌ی جه‌ژنی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ده‌ڵێت‪ :‬ده‌وڵه‌ت ده‌توانێت سه‌رله‌نوێ نه‌ته‌وه‌ ن��ه‌ورۆزه‌وه‌‪ ،‬په‌یام‌و سیاسه‌تێكی مرۆڤانه‌و‬ ‫دروس��ت بكاته‌وه‌و ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی فه‌رهه‌نگی‌و دیموكراتییانه‌ی ‌ه ك ‌ه داوای چاره‌سه‌ری ته‌واوی‬ ‫مێژوویی به‌ره‌و نه‌ته‌وه‌ی سیاسی‌و شارستانی پرس‌و داخوازییه‌كانی كورد ده‌كه‌ن له‌عیراق‬ ‫به‌رێت‪ ،‬باشووری سوودان پێش جیابوونه‌وه‌ به‌ڕێگای سیاسی‌و ئاشتی‌و ده‌ستووری‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫چیان ه �ه‌ب��وو‪ ،‬ئایا له‌شكر دام����ه‌زراوه‌و ئه‌وان ‌ه نه‌كرێت‪ ،‬بێگومان ده‌بێت بگه‌ڕێینه‌وه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و ئابووری نیشتمانیان هه‌بوو‪ ،‬یان بۆ راو ده‌نگی خه‌ڵكی هه‌رێم‌و ئه‌مه‌ش ئه‌و‬ ‫دوای جیابوونه‌و‌ه ئه‌وانه‌یان دروستكردو شته‌ی ‌ه ك ‌ه له‌فه‌رهه‌نگی نه‌ته‌وه‌و نه‌ته‌وایه‌تیدا‬ ‫دایانمه‌زراند؟ ئ�ه‌ی ته‌یموری رۆژهه‌اڵتی ك ‌ه پێی ده‌ڵێن(مافی دیاریكردنی چاره‌نووس)‬ ‫خ���اوه‌ن ته‌نها ی �ه‌ك ملیۆن دانیشتووان و هه‌موو ناوه‌ندو رێكخراو‌ه نێونه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫پێش سه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆیی خاوه‌نی چی مافه‌كانی مرۆڤیش ئه‌م مافه‌یان وه‌كو یه‌كێك‬ ‫بوون؟ ئه‌ی كۆسۆڤۆو كرواتیاو مۆنتینیگرۆ له‌مافه‌كان‌و ئازادییه‌كانی مرۆڤ ناسیوه‌‪،‬‬ ‫پێش جیابوونه‌وه‌یان له‌یوگسالفیا خاوه‌نی په‌یامی هه‌ردوو سه‌رۆك بۆ هێنانه‌دی ماف‌و‬ ‫چی بوون؟ سه‌ره‌نجام ئه‌وانه‌ی ك ‌ه مێژووی ئازادییه‌كانی كورد له‌عیراق‌و له‌و واڵتانه‌ی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نه‌ته‌وه‌كان‌و نه‌ته‌وایه‌تی ده‌زان��ن‌و بڕوایان‬ ‫پێیه‌تی زۆر چاك ئه‌و‌ه ده‌زانن ك ‌ه هه‌رێمی‬ ‫كوردستانی ئێستا له‌هه‌موو ئه‌و واڵتانه‌ی كه‌‬ ‫ناومان بردن (له‌هه‌ر سێ سه‌ده‌ی نۆزده‌و‬ ‫بیست‌و بیست‌و یه‌ك)و پاشان بوون ‌ه ده‌وڵه‌تی‬ ‫سه‌روه‌رو سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬له‌هه‌موویان زیاتر بناغه‌و‬ ‫ئاماده‌یی زیاتری هه‌یه‌و ده‌ب��ێ‪ ،‬هه‌رێمی‬ ‫كوردستان بیست‌و یه‌ك ساڵ ‌ه به‌ته‌واوی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیه‌(ئه‌گه‌رچی به‌ڕه‌سمیی وانه‌بێ)و‬ ‫به‌سه‌ر هه‌موو ناوچه‌كانی خۆیدا ده‌سه‌اڵتداره‌‬ ‫به‌كه‌ركوك‌و شه‌نگارو خانه‌قینیشه‌وه‌‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫حكومه‌تێكی به‌رده‌وام ‌ه بۆ ماوه‌ی بیست ساڵ‪،‬‬ ‫ئابوورییه‌كی پێشكه‌وتووتری له‌هه‌موو واڵتانی‬ ‫ده‌وروب �ه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬سیستمی ده‌سه‌اڵتدارێتی‬ ‫له‌هه‌موو خۆرهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت ئازادترو‬ ‫دیموكرات تره‌و به‌شی هه‌ر‌ه زۆری خه‌ڵكی‬ ‫كوردستان بڕوایان به‌سه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ئه‌م واڵت ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و به‌هانه‌و له‌مپه‌رانه‌ی‬ ‫ك ‌ه نه‌یارانی ده‌ره‌وه‌و ناوخۆ له‌به‌رده‌م ئه‌م‬ ‫سه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆییه‌دا دایده‌نێن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫په‌سه‌ند نه‌كردنی ناڕاسته‌وخۆ یان نه‌یارییه‌كی‬ ‫ناسیاسی‌و ناعه‌قاڵنه‌ی ‌ه به‌رامبه‌ر به‌كاروانی‬ ‫س��ه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆیی ئه‌م هه‌رێم ‌ه كه‌‬ ‫كوردستانه‌‪.‬‬

‫ك ‌ه كوردیان به‌سه‌ردا دابه‌شكراوه‌‪ ،‬به‌شێك ‌ه‬ ‫له‌م كاروانه‌ی مافی دیاریكردنی چاره‌نووس‌و‬ ‫به‌هاری نه‌ته‌وه‌كان بۆ ئاشتی‌و ماف‌و ئازادی‪،‬‬ ‫ئه‌م كاروان ‌ه به‌ڕێوه‌یه‌و ئێستا كاتی هێزو تینه‌‬ ‫بۆ جۆشدانه‌وه‌ی ئه‌م خه‌بات‌و كاروانه‌و ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌م ‌ه هه‌موو كوردانی هه‌موو پارچه‌كانی‬ ‫كوردستان به‌شێكن له‌م خه‌بات‌و كاروانه‌و‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش ناوه‌ندو گڕكانی ئه‌م‬ ‫رێوانه‌ی ‌ه بۆ سه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆیی‪.‬‬ ‫له‌م راستاییه‌داو له‌ناو هه‌موو كورداندا ته‌نها‬ ‫الیه‌نێك‌و په‌یامێك به‌هانه‌و رێگری نه‌خوازراو‬ ‫و پێشبینی نه‌كراو ده‌كات ‌ه به‌ڵگ ‌ه له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫راگه‌یاندنی سه‌روه‌ری‌و سه‌ربه‌خۆیی كوردان‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌وانیش بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان‌و په‌یامی‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌یانه‌و ناڕاسته‌وخۆ به‌بیانووی‬ ‫ئه‌و پێشمه‌رجانه‌ی ك ‌ه ئ �ه‌وان ده‌یانه‌وێت‬ ‫بیخه‌ن ‌ه پێش راگه‌یاندنی مافی دیاریكردنی‬ ‫چاره‌نووس‪ ،‬له‌كرداردا ئه‌و كاروان ‌ه دواده‌خه‌ن‬ ‫یان ده‌یانه‌وێت نه‌بێت‪ ،‬ئه‌م په‌یام‌و هه‌ڵوێسته‌‪،‬‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگی سیاسیدا پێی ده‌وترێ روانگه‌ی‬ ‫پێش سیاسی یان ناسیاسی‌و شرۆڤه‌كردنیشی‬ ‫به‌مجۆره‌یه‌‪:‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان سوێندی خ��واردووه‌‬ ‫ك ‌ه هه‌موو روانگه‌و هه‌ڵوێستێكی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ئێستای كوردستان په‌سه‌ند نه‌كات یان‬ ‫رێگرییان بۆ دروست بكات‪ ،‬جا ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫روان��گ�ه‌و هه‌ڵوێست ‌ه بڕیاری دیاریكردنی‬ ‫چ��اره‌ن��ووس‌و گ�ه‌ڕان�ه‌وه‌ش بێت بۆ ده‌نگی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی كورد‪ ،‬ئه‌مه‌ش دروست پێچه‌وانه‌ی‬ ‫روانگه‌و هه‌ڵوێستی ئۆپۆزسیۆنی دیموكرات‌و‬ ‫نیشتمانییه‌و هه‌ڵوێستی هه‌ردوو سه‌رۆكیش‬ ‫ه���ه‌م دی��م��وك��رات �ی‌و ه���ه‌م نیشتمانیشه‌‬ ‫ب �ه‌گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی��ان ب��ۆ ده‌ن��گ��ی خ �ه‌ڵ �ك‌و بۆ‬ ‫خزمه‌تی ه��ه‌ژاران‌و بێبه‌شانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی دیموكرات‌و نیشتمانی زۆربه‌یجار‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵته‌كان نیشتمانی ترو دیموكراتترن‌و‬ ‫روان��گ��ه‌و ره‌خ��ن �ه‌ی ئ���ه‌وان ل�ه‌ده‌س�ه‌اڵت��ی‬ ‫وه‌خت ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه كه‌متر نیشتمانی‌و كه‌متر‬ ‫دیموكراتن‪ ،‬كه‌چی ئۆپۆزسیۆنی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌م هه‌ڵوێسته‌دا‪ ،‬سه‌لماندیان كه‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵت نیشتمانی ترو دیموكراتتر نین!‬ ‫(خەندان)‬

‫‪3‬‬

‫وتــار‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬

‫ئه‌نوه‌ر حسێن‬

‫نابێت هیچ هێزێكی‬ ‫هیچ كام له‌پارچه‌كانی‬ ‫كوردستان په‌راوێز‬ ‫بخرێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ه خاوه‌نی‬ ‫ره‌نگ ‌‬ ‫ئایدۆلۆژیا و‬ ‫بیروبۆچوونی‬ ‫تایبه‌تیش بن‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪4‬‬

‫وا ب��ڕی��اره‌ پێش كۆتایی ئه‌مساڵ‪،‬‬ ‫كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد به‌ئاماده‌بوونی‬ ‫(‪ )72‬ح��زب و (‪ )114‬رێكخراوی هه‌ر‬ ‫چوار پارچه‌ی كوردستان له‌شاری هه‌ولێر‬ ‫له‌باشوور ببه‌سترێت‪.‬‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا‪ ،‬نامه‌ی تایبه‌ت‬ ‫بۆ هه‌موو حزب و سازمانه‌كان چووه‌و دواتر‬ ‫بڕیار ده‌درێت لیژنه‌ی تایبه‌ت پێكبهێنرێت‪.‬‬ ‫گ��رن��گ��ی ك��ۆن��گ��ره‌ك �ه‌ ل���ه‌وه‌دای���ه‌ ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه مانیفستۆیه‌كی كوردستانی بۆ‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی بیروبۆچوونه‌كانی هێزو‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌كان‪ ،‬داڕشتنی ئه‌جێندایه‌تی‬ ‫نیشتمانی‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬چینایه‌تی‌و رێزگرتن‬ ‫له‌ئایدۆلۆژیای بیروبۆچوونی حزبه‌كان به‌ره‌و‬ ‫چاككردنی بارودۆخی سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌و پارچانه‌‪ ،‬هه‌نگاو هه‌ڵگرتن بۆ‬ ‫نزیكبوونه‌وه‌ی ئامانجه‌كان‪ ،‬ره‌نگڕێژكردنی‬ ‫ستراتیژی داواو خواسته‌كانی گه‌لی كورد‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگ ‌ه له‌و كۆنگره‌یه‌دا‪:‬‬ ‫ده‌بێت ستراتیژی ئه‌جێندای داهاتووی‬ ‫هێزه‌ كوردستانییه‌كان روون بێت و‬ ‫بتوانێت النیكه‌م ئه‌جێندایه‌كی هاوبه‌شی‬ ‫كوردستانی دابینبكرێت‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��ك �ه‌وت �ه‌ گ��ه‌وره‌ك��ان��ی ب��اش��وور‬ ‫ئه‌زموونه‌كه‌ی‪ ،‬هه‌نگاوه‌كانی پڕۆسه‌ی‬ ‫ئاشتی باكوور – توركیا‪ ،‬ده‌ستكه‌وته‌كانی‬ ‫رۆژئ��اواو بارودۆخی رۆژه �ه‌اڵت له‌به‌رچاو‬ ‫بگیرێت و هه‌ڵوه‌سته‌ی جددیان له‌سه‌ر‬ ‫بكرێت‪ ،‬چۆن ئه‌و پێشكه‌وتنان ‌ه بخرێت ‌ه‬ ‫ب���واری ك����رداری‪ ،‬خزمه‌تكردنی گه‌لی‬ ‫كورد له‌هه‌ر چوار پارچه‌ی كوردستان‌و‬

‫هاونه‌ته‌وه‌یه‌كی پته‌و دروستبكرێت‪.‬‬ ‫نابێت هیچ هێزێكی هیچ كام له‌پارچه‌كانی‬ ‫كوردستان پ�ه‌راوێ��ز بخرێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ره‌نگ ‌ه خاوه‌نی ئایدۆلۆژیاو بیروبۆچوونی‬ ‫تایبه‌تیش بن بابه‌تی (هێزی ئیسالمی‪،‬‬ ‫چ �ه‌پ و ماركسیت‪ ،‬لیبراڵ‪ ،‬سۆسیال‬ ‫دیموكرات‪ ،‬ناسیۆنالیست‪ ،) . .‬چونك ‌ه‬ ‫گرنگی كۆنگره‌كه‌ ل�ه‌وه‌دای� ‌ه كه‌ ئایدیاو‬ ‫بیروبۆچوون ‌ه جیاوازه‌كانی بێن ‌ه سه‌ر‬ ‫قه‌ناعه‌ت‪ ،‬ك ‌ه كۆنگره‌ك ‌ه جیاوازی سیاسی‪،‬‬ ‫ئ��ای��دۆل��ۆژی‪ ،‬سیاسییه‌كان قبوڵده‌كات‬ ‫به‌قازانجی به‌دیهێنانی مافه‌كانی گه‌لی‬ ‫كورده‌‪.‬‬ ‫ ده‌بێت ئه‌و حزب و هێز‌ه سیاسییانه‌‪،‬‬‫ب�ه‌ق�ه‌ده‌ر ق�ه‌ب��اره‌ی ج �ه‌م��اوه‌ر‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫مێژووی خۆیان شوێنیان پێبدرێت‪ ،‬لیژن ‌ه‬ ‫ب��ااڵك��ان‌و لیژنه‌ الوه‌كییه‌كان تا هه‌ست‬ ‫به‌ناعه‌داله‌تی نه‌كرێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌و‬ ‫كۆنگره‌ ك ‌ه فاكته‌ری سه‌ره‌كی خزمه‌تكردنی‬ ‫كێشه‌ی گه‌لی كورده‌‪.‬‬ ‫ده‌ك��رێ��ت كۆنگره‌ك ‌ه واڵت��ان��ی ئێران‪،‬‬ ‫توركیا‪ ،‬ئه‌مریكا‪ ،‬عیراق‪ ،‬واڵتانی یه‌كێتی‬ ‫ئ �ه‌وروپ��ا‪ ،‬دۆستانی ع��ه‌ره‌ب بانگهێشت‬ ‫بكات و ئ �ه‌وه‌ی��ان بۆ روونبكاته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ئامانجی كۆنگره‌كه‌ په‌یامێكی ئاشتیی ‌ه‬ ‫ك ‌ه ده‌مانه‌وێت هه‌موو گه‌النی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫پێكه‌و‌ه بژین‌و ناوچه‌ك ‌ه له‌كێشه‌و قه‌یران‬ ‫ده‌رباز بكه‌ین‪ ،‬كۆنگره‌ك ‌ه دژی هیچ هێزو‬ ‫ده‌وڵه‌ت و الیه‌نێك نییه‌و ئه‌و تێڕوانینانه‌ی‬ ‫ئه‌و واڵتان ‌ه بگۆڕێت كه‌ هه‌یانه‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫روونبكاته‌و‌ه كه‌ كورد مافی خۆیه‌تی‪ ،‬ماڵی‬ ‫خۆی رێكبخات و ده‌ست نه‌خاته‌ كاروباری‬

‫وتــار‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫گەنجان و كۆنگرەی نەتەوەیی‬

‫شاخەوان عومەر سلێمان‬

‫ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك خ���اڵ و ب��ڕگ��ەی گرنگی‬ ‫بەهێزكردنی دۆستایەتی و برایەتی و‬ ‫یەكگرتوویی گوتاری الوانی كوردی نیشان‬ ‫ئەدا‪ ،‬لەناو هەموو كۆنفرانسەكانیش بە‬ ‫زیاتر لە خاڵێك داوا لە سەركردایەتی‬ ‫سیاسی كوردستانی گ��ەورە دەك��را بە‬ ‫زووترین كات پەلەبكرێت لە بەستنی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی كورد‪.‬‬ ‫كۆنگرەی ن��ەت��ەوەی��ی ك��وردی��ش كە‬ ‫بڕیارە لە ئەمساڵ ببەسترێت‪ ،‬دەكرێ‬ ‫ببێتە هەوێنی هێنانە ئارای گوتارێكی‬ ‫ه��اوب��ەش��ی ن��ەت��ەوەی��ی نیشتمانی‬ ‫سەرتاسەری بۆ كورد‪ ،‬ئەو هەنگاوە كە‬ ‫زۆر دەرنگ وەختە و دواكەوتوە لە روی‬ ‫كاتی ئەنجامدانی‪ ،‬هیوای هەموو كوردێك‬ ‫لەوەدایە ئەو روداوە كۆتایی بە ناتەبایی‬ ‫و لێكترازان و شەڕی ساردی نێوان تەوژم‬ ‫و رەوتە سیاسیەكانی كورد بهێنێت‪ ،‬لە‬ ‫كوردستانی گەورە بەگشتی و لە باشوری‬ ‫كوردستانیش بە تایبەتی‪ ،‬ئومێد دەكەین‬ ‫ئەو تێنەگەیشتن و لێكحاڵی نەبوونەی‬ ‫لە سێیەمین كۆنفرانسی الوان دروستبوو‪،‬‬ ‫ببێتە ئەزموونێك بۆ كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫و كۆتایەكەی بە بڕیاری باش و بەجێ بۆ‬ ‫كێشەی رەوای گەلەكەمان ببینین‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫لە ئ��اداری ‪ 2011‬لە ش��اری ئامادی‬ ‫باكوری كوردستان كۆنفرانسی یەكەم‪،‬‬ ‫لە ئاداری ‪ 2012‬لە هەولێری پایتەختی‬ ‫باشوری كوردستان كۆنفرانسی دووەم‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬بەداخەوە لەم ساڵدا دوو‬ ‫كۆنفرانس بەناوی سێیەم كۆنفرانسی‬ ‫الوان���ی چ��وارپ��ارچ��ەی ك��وردس��ت��ان لە‬ ‫رومێالن رۆژئ��اوای كوردستان و كەمپی‬ ‫دۆمیزی شاری دهۆك بەستران‪.‬‬ ‫كە هۆكاری دابەشبوونی رای ئەندامانی‬ ‫كۆنفرانسی دووەمی باشوری كوردستان‬ ‫لەسەر كەرتبوونی كۆنفرانسی سێ وەك‬ ‫هەموو هەڵوێستە الواز و پەرتەوازە و‬ ‫لەیەكتر نەگەیشتنی كۆبیری نەتەوەییمان‬ ‫ئ��ازار بەخش و خ��ەم دروستكار بوو‪،‬‬ ‫بەبیر هاتنەوەشی بۆخۆی خەفەتبارمان‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫رێكخستن و بەستنی ئ��ەو چ��وار‬ ‫كۆنفرانسە ب��ە ه��ەم��وو خاڵە ب��اش و‬ ‫خ��راپ��ەك��ان��ی ل��ە ب���ەرژەوەن���دی دۆزی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی��ی ك���ورد ب���وو‪ ،‬الوان كە‬ ‫نوێنەرایەتی رێكخراوەكانی كوردستانی‬ ‫گەورەیان دەكرد‪ ،‬بە یەك رەنگ و یەك‬ ‫دەنگ بەشداریانكرد و گوتارێكی هاوبەشی‬ ‫گەنجانەی موتربەكراو بەهەست و بیری‬ ‫نیشتیمان پەروەری لێ دروستبوو‪ ،‬من‬ ‫وەكو ئەندامی دووەم و سێیەم كۆنفراس‬ ‫هەستم بە بوونی گەنجی كورد وەك یەك‬ ‫گیان و یەك جەستە دەك��رد‪ ،‬كەش و‬ ‫هەوای ناو رۆژانی كۆنفرانسیش پڕبوون لە‬ ‫تێكەڵبوون و ئاوێزانی و ئاوێتەبوونەوەی‬ ‫دڵی لەت لەتكرا و خاكی بەش بەش‬ ‫بووی كوردستانی گ��ەورە لەیەك بۆتە‬ ‫وچوارچێوە دا‪.‬‬ ‫جیا ل���ەوەی ب��ڕی��ار و پێشنیار و‬ ‫راسپاردەكانی سەرجەم كۆنفرانسەكان‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫واڵتانی دراوسێوه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت كۆنگر‌ه مانیفستۆیه‌كی گرنگ‬ ‫ئاماد‌ه بكات ك ‌ه هێزه‌كانی ه�ه‌ر چوار‬ ‫پ��ارچ��ه‌ی ك��وردس��ت��ان ئ��ی��م��زای بكه‌ن‌و‬ ‫له‌سه‌ری رێكبكه‌ون كه‌ ه��اوك��اری یه‌ك‬ ‫ده‌كه‌ن‌و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك شه‌ڕی ناوخۆ‬ ‫تحریم ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫كۆنگر‌ه تایبه‌ت ب�ه‌ب��اش��وور‪ ،‬هه‌وڵی‬ ‫نزیككردنه‌وه‌ی الیه‌نه‌كانی ده‌س��ه‌اڵت‪،‬‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب����دات ك��ه‌ قۆناغێكی‬ ‫هه‌ستیاره‌و هه‌ر كێشه‌و قازانجی ملمالنێی‬ ‫بارودۆخی كورد نییه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌ستكه‌وت و‬ ‫دیموكراسییه‌ی هه‌رێم وه‌كو ده‌ستكه‌وتێكی‬ ‫ه �ه‌ر چ��وار پ��ارچ�ه‌ی كوردستان چاوی‬ ‫لێبكرێت‪.‬‬ ‫كۆنگر‌ه تایبه‌ت ب�ه‌ب��اك��وور‪ ،‬جه‌خت‬ ‫له‌سه‌ر پێشكه‌وتنی پڕۆسه‌ی ئاشتی بكات‬ ‫و پشتیوانی خ��ۆی بۆ به‌دیهێنانه‌كانی‬ ‫مافه‌كانی گه‌لی كورد له‌باكوور ده‌رببڕێت‬ ‫له‌نێوان ‪ PKK‬و حكومه‌تی توركیا‪.‬‬ ‫ له‌ڕۆژئاوا‪ ،‬سه‌ره‌ڕای سه‌ركه‌وتنه‌كانی‬‫گه‌لی ك��ورد‪ ،‬به‌اڵم ناكۆكی به‌هێز هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌نێوان الیه‌نه‌كانی رۆژئ���اوا‪ ،‬كۆنگره‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵی كۆتایی پێهێنانی ئه‌و ناكۆكیان ‌ه‬ ‫بدات به‌بێ ده‌ستێوه‌ردانی هیچ الیه‌نێك‪.‬‬ ‫ل��ه‌ڕۆژه��ه‌اڵت‪ ،‬پ��اش ده‌وری �ه‌ك��ی تاز‌ه‬ ‫ل�ه‌س�ه‌رۆك كۆماری ن��وێ‌و به‌ڵێنه‌كانی‪،‬‬ ‫ده‌ك��رێ��ت كۆنگر‌ه رێ��گ��اچ��اره‌ی ئاشتی‬ ‫له‌به‌رچاو بگرێت و هه‌وڵی نزیككردنه‌وه‌ی‬ ‫هێزو الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان بدات‪.‬‬ ‫ب�ه‌ره‌و كۆنگره‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌یی كوردو‬ ‫كوردستانی‪ ،‬كه‌ بتوانێت سه‌ره‌تایه‌كی‬ ‫گه‌ش بێت له‌مێژووی نوێی گه‌لی كوردو‬ ‫نووسینه‌وه‌ی مانیفستۆیه‌كی نیشتمانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی به‌ڕه‌چاوكردنی گشت ماف و‬ ‫داخوازی‪ ،‬گشت هێزو الیه‌نه‌كانی هه‌ر چوار‬ ‫پارچه‌ی كوردستان‪( .‬خەندان)‬

‫‪5‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ئەبوبەكر جاف‪ :‬بوونی چەند گەنجێك لە ناو قیادەی هێزە‬ ‫سیاسیەكانی ئێمە‪ ،‬جۆرێكە لە فێل و گەمەی ئیدۆلۆژی‬ ‫نەوەی كۆن كە وای نیشاندەن نەوەی نوێ بوونی هەیە‬ ‫محەمەد عومەر‬

‫ئەبوبەكر جاف لە دایك بووی ساڵی ‪ 1976‬ە‬ ‫بەكالۆریۆسی سۆسیۆلۆژیای لە زانكۆی سلێمانی‬ ‫بە دەستهێناوە‪ ،‬لیسانسی زمان و شارستانیەتی‬ ‫فەرەنسی‪/‬سۆربۆن ماستەری فەلسەفەی هەیە‬ ‫ئێستا ئەندامی مەكتەبی دیراسات و لێكوڵینەوەی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانە‪.‬‬ ‫لە بارەی نەوەی نوێ و چۆنێتی فۆرم وەرگرتنی‬ ‫نەوەیەك‪ ،‬چۆنێتی خۆ جیاكردنەوەو بەر یەككەوتنی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ن���ەوەی پێش و پ��اش خ��ۆی‪ ،‬چۆنێتی‬ ‫دروستكردن و خۆ رێكخستن و بەدەستهێنانی‬ ‫شەرعیەتی بوون بە نەوەیێكی نوێ‪ .‬ئەبو بەكر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪6‬‬

‫جاف دەڵێت «ئێمە بۆ ئەوەی بزانین نەوەی نوێ‬ ‫كیێیە‪ ،‬پێویستە هەندێك وێنەو بنەماو جیاكاری‬ ‫و تەعریفكردنمان ال بێت‪ ،‬سەبارەت بەوەی كە‬ ‫نەوەیەك كە سیفات و كارێكتەر و خەیاڵ و زمان و‬ ‫ڕەفتاری كۆمەاڵیەتی جیاوازیان هەبێت بەرانبەر بە‬ ‫نەوەیەكی تر‪ ،‬نەوەی پێش ئەمان‪ ،‬یا ئەو نەوانەی‬ ‫پێش و پاش ئەمان دێین‪ ،‬بەڕاستی دیاریكردنی‬ ‫چوارچێوەو فۆرمێكی تایبەت بە نەوەیەك كە‬ ‫جیاواز بێت لە نەوەیەكی تر بە تێگەیشتن و‬ ‫روئیا سۆسیۆلۆژییە‪-‬سیاسیەكەی ئاڵۆزە‪ ،‬خزەو‬ ‫كۆنكرێتی نییە‪ ،‬ناگیرێت‪ ،‬بە ئاسانی كارێكتەرەكانی‬

‫پەی پێنابرێت‪ ،‬بە تایبەت بۆ كۆمەڵگەیەك كە لە‬ ‫دۆخێكی نا سروشتی‪ ،‬نا جێگریی و بڕێكی زۆر‬ ‫فشۆڵیدا بێت‪ ،‬یا لە دۆخی هەڵكشان و داكشان بێت‪،‬‬ ‫فۆرم وەرگرتنی نەوەكان دۆخێكی ئارام و بڕێكی‬ ‫باش جێگریی دەوێت‪ ،‬واتە ملمالنێكان سروشتی‬ ‫خۆیان وەرگرتبێت‪ ،‬چونكە لە بیرمان نەچێت‬ ‫نەوەكان كە جیا دەبنەوە بەریەك دەكەون‪ ،‬خشان‬ ‫دروست دەبێت‪ ،‬جا فیزیكی بێت یا سیمبۆلی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی چەند نەوەیەكی جیاوازت هەبێت پێویستە‬ ‫حیكایەتی جیاواز‪ ،‬زمانی جیاواز‪ ،‬تەفسیرو تەئویلی‬ ‫جیاوازت هەبێت‪ ،‬سروتی ئەداكردن و تەحقیقكردنی‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫پرۆسەی خۆ جیاكردنەوە‪ ،‬پێویستی بە وشیاری‬ ‫جیاواز‪ ،‬بە زمانی جیاواز‪ ،‬بە حیكایەتی جیاواز‪،‬‬ ‫بە سەرمایەی جیاواز هەبوو‪ .‬سەرمایەی جیاوازی‬ ‫ئەمانیش لە خۆجیاكردنەوەیاندا بوو‪ ،‬لە خەون‬ ‫و خەیاڵی جیاوازو جیاكاریكردندا بوو‪ .‬ئەمەش‬ ‫بۆ ئ��ەوەی شوناس و هەویەت و ئیدێنتییەكەی‬ ‫جیاوازیان هەبێت‪ .‬لەوەش گرنگتر ئەم نەوە نوێیە‬ ‫دەبێت بەرانبەر كێ و چۆن جیاواز بێت و لەوان‬ ‫نەچێت‪ .‬دەستكاریكەر و تێكشێنەری خەیاڵێك‬ ‫بێت كە لەسەر ن��ەوەی ك��ۆن‪ ،‬یا ن��ەوەی پێش‬ ‫ئەمان ئەژماردەكرێت‪ .‬بۆیە ئەوەندە لە سەر ئەم‬ ‫فۆرمە تایبەتە دەوەستین‪ ،‬چونكە ئەمە سەرەتای‬ ‫دروستبوونی فۆرمێكی جیاواز بوو لە وشیاری كە‬ ‫ئەم وشیارییە دواتر دەبێتە سەرمایەو شەرعییەتی‬ ‫مانەوەو بەردەوامبوونی ئەم نەوەیە‪ .‬هەر لەم سەرو‬ ‫بەندەدا گروپ دەركەوتن‪ ،‬گروپ كە كەمتر وەك‬ ‫نەوەیەك دەناسرێن‪ ،‬نەوە بەو واتایەی تەواو لە‬ ‫پێش خۆیان نەچن‪ .‬ئەلبەتە ئیدۆلۆژیای ماركسی و‬ ‫چەپبوونیش یاریدەربوو لە گەاڵلەكردنی خەیاڵێكی‬ ‫مۆدێرنانەدا‪ ،‬بەاڵم كەمتر شەرعییەت و رەوایەتی‬ ‫سۆسیۆلۆژی هەبوو‪ .‬ئەویش بەو پێیەی قۆناغەكە‬ ‫و ئەكسیۆنە كۆمەاڵیەتییەكانی ئەو كاتە نە دەچونە‬ ‫ژێرباری تەفسیری ماتریالیانەوە»‪.‬‬ ‫پارتی وەك��و پارتێكی شۆرشگیر و رۆڵ��ی لە‬ ‫ئیدارە و سەركردایەتی كردنی شۆرش تا سەردەمی‬ ‫راپەرین قۆناغێكی تر لە خەبات و فۆرمەلەبوونی‬ ‫ك��اری رێكخراوەیی‪ ،‬ئ��ەو پارتە زەم��ەن��ی شارو‬ ‫چركەساتی ئارامی و هەڵوێستەكرن و بە خۆدا‬ ‫چ��ون��ەوە‪ ،‬بۆ س��ەرەت��ای نەوەیەكی جیاوازتر و‬ ‫سەرهەڵدانی نەوەیەكی تر‪ .‬جاف پێیوایە «ئێمە‬ ‫تا ساڵی نەوەدەكان وەك كردار لە ناو شۆرشدا‬ ‫بوین‪ .‬وەك گوتار‪ ،‬وەك زمان‪ .‬وەك موفرەدە‪ ،‬وەك‬ ‫شەرعییەت‪ ،‬وەك دەزگا‪ . .‬لە ناو شۆڕشدا ژیان‬ ‫و بۆ شۆڕش ژیان هەمیشە ئیمان هێنانێكە كە‬ ‫لەسەر حسابی زۆر شتی كەسی و ئیندیڤیدواڵی‬ ‫تەواو دەبێت‪ .‬نە سەربەخۆیی‪ ،‬نە ئۆتۆنۆمی تاك‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫خودی جیاوازمان هەبێت‪ ،‬ئۆتۆنۆمی و سەربەخۆیی‬ ‫شوناس و گوتاری جیاوازمان هەبێت‪ ،‬جۆرێك لە‬ ‫بەدنمەكی و حەرامزادەیی هەبێت بەرانبەر نەوەی‬ ‫پێشو‪ ،‬دەستمان بەر جۆرێك گاڵتەپێكردن و بێ‬ ‫بەهاكردن بكەوێت‪ ،‬جۆرێك لە خیانەت بە خەیاڵ‬ ‫و حیكایەتی نەوەی پێشو‪ ،‬كۆمەڵگە هەیە چەندین‬ ‫س��ەدە بە رێدەكات‪ ،‬ب��ەاڵم یەك خەیاڵ و یەك‬ ‫خەیاڵدانی بەرهەمهێنانی خەیاڵ و حیكایەتی هەیە‪.‬‬ ‫یەك زمان و یەك میكانیزمی نەگۆڕی زمانی هەیە‬ ‫بۆ خۆ ئەداكردن و دونیا بینین‪ ،‬ئیتر لێرەدا تۆ‬ ‫گوتارێكت هەیە بەردەوام و ڕاستەهێڵێكە بێپچڕان‪.‬‬ ‫بێ بەرزی و نزمی بێ درز و شەقبردن‪.‬‬ ‫ج��اف ل��ەم��ب��ارەوە زیاتر دەدوێ���ت و دەڵێت‬ ‫«دەركەوتن و تێروانین بۆ نەوەیەك بە تەمەن‬ ‫ناكرێت‪ ،‬تەمەن و پرانسیپێكی وەك تەمەن بۆ‬ ‫ئەوەی نەوەیەكی پێدیاری بكەیت‪ ،‬ئەم تەمەنە دە‬ ‫ساڵ بێت‪ ،‬بیست ساڵ بێت‪ ،‬یا سی ساڵ مەحكومە‬ ‫بە جەبر وێنكراوێكی سۆسیۆلۆژی هەڵخەڵەتێنەر‬ ‫و نا كۆنكرێتی‪ .‬ئەوەتانێ بە درێژایی مێژووی‬ ‫سۆسیۆ‪-‬سیاسی لۆژی كورد‪ ،‬بە درێژایی چەندین‬ ‫سەدە و تا نیوەی یەكەمی سەدەی بیستەمیش‬ ‫نەوە دروست نەبوو‪ .‬ئەویش تا ئەو چركەسات و تا‬ ‫ئەو زەمەنی درزێك لە بونیادی ئەقڵی كۆمەڵگەی‬ ‫كوردیا دروست دەبێت‪ .‬لە سەرو بەندی هاتنی‬ ‫مۆدێرنێتە‪ ،‬ئەفسانەو خەیاڵ و خەون و چیرۆكی‬ ‫مۆدێرنێتەدا‪ .‬مۆدێرنێتە درز و ڕوخانی ژێرخانێكی‬ ‫ئەقاڵنی‪ ،‬م��ۆراڵ��ی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬سۆیسیۆلۆژی و‬ ‫ئابورییە‪ ،‬بە تێكچونی ئەم سیستەمە یەكانگیرو‬ ‫تۆتالیتارو شمولییەش‪ ،‬دەستكاری ئەقڵ و‬ ‫بونیادی ئەقڵی دەك��رێ��ت‪ .‬ئەوەشمان لە بیر‬ ‫نەچێت لە دابەشبوونەوەی كار و پەیدابوونی چین‬ ‫و جێگۆركێكردن لە ستراكتۆردا‪ ،‬پەیوەندی نوێ‬ ‫دروستدەبێت‪ ،‬خۆ بینین و ئەویتر بینین دەچێتە‬ ‫چوارچێوەكی پراگماتیانەو سودگەراییەوە»‪.‬‬ ‫لە ب��ارەی دروس��ت��ب��وون و زەروورەت����ی خۆ‬ ‫رێكخستنی پارتی وەك زەمەنێك كە فینۆمینێك‬ ‫بێت تیۆریزەی نەوەیەكی نوێی لە سەر بكرێت و‬ ‫رۆڵی ئەدیب و شاعیران لە دروستبوونی پارتیدا‬ ‫بەكر جاف بۆ پێشكەوتن دەڵێت «چركەساتی‬ ‫دامەزراندنی پارتی‪ ،‬چركەساتی نەوەیەكی نوێ‬ ‫بوو‪ .‬نەوەیەك كە روئیاو دونیا بینی جیاوازی‬ ‫هەبوو بە بەراورد بە نەوەكانی پێش خۆی‪ .‬ئەم‬ ‫دەرئەنجامە پێش ئەوەی قەناعەت و سەرنجێكی‬ ‫سەرپێیانە بێت‪ ،‬دراو حەقیقەتێكی سۆسیۆ‪-‬‬

‫پۆلەتێكە‪ .‬چركەساتی پارتی و دامەزراندنی‬ ‫بەركەوتو بوو لەگەڵ قۆناغێكی سۆسیۆ‪-‬مێژوویی‬ ‫جیاواز كە بڕێكی دیار لە ناو مۆدێرنێتێدا هەم‬ ‫دەرك��ەوت��ەب��وو‪ ،‬هەمیش ب��ەردەوام��ی هەبوو‪.‬‬ ‫پێكهێنانی پارتی سیاسی بە تێگەیشتنە مۆدێرنەیە‬ ‫لە ناو كۆنتێكستێكی جیاوازدا دەبینرێت بە بەراورد‬ ‫بە پێش خۆی‪ .‬دروستبوونی پارتی و زەرورەتی‬ ‫دروستبوونی پ��ارت��ی دەب��ێ��ت ل��ە مۆدێرنیتێدا‬ ‫ببینرێت‪ .‬پێش لە دایك بوونی سیاسەت بە مانا‬ ‫مۆدێرنەكی‪ ،‬لێرە خەون و خەیاڵی پرۆژەیەكی‬ ‫ڕۆشنگەری‪ ،‬هێنانی كۆمەڵێك دراوی مۆدێرنێتێ‪،‬‬ ‫بەتایبەت تەكنیك لە ناو جڤاكی كوردیدا‪ ،‬خەیاڵ‬ ‫و خولیایەكی ناو كایەیەك بوو‪ ،‬كایەی ڕۆشنبیری‪،‬‬ ‫بەگشتی ئ��ەدەب بە تایبەتتر‪ ،‬بەاڵم لە بیرمان‬ ‫نەچێت بە حوكمی پێگەی سۆسیۆ‪-‬مێژووی‬ ‫ئەوكاتەی كورد‪ .‬ئەدیب و شاعیران هێز نەبوون‪.‬‬ ‫سەرمایەی ئەوان‪ .‬لە زەمەنێكی هەاڵوێردەدا خەریك‬ ‫بوو دروست دەبوو‪ ،‬واتە سەر و بەندی دروستكردن‬ ‫و فۆرمەلەبوونی جۆرێك لە شاعیرو چیرۆكنووس و‬ ‫مێژونووس‪ .‬ئەكتەری تری ناو كایەی ڕۆشنبیری‪ ،‬لە‬ ‫بونەوەرێكی نامۆ و غەریب دەچوو‪ .‬ڕێگر زۆر بوون‪.‬‬ ‫بەربەستی ستراكتۆری و بونیادی ناو هەناوی خودی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردی هێشتا مابوی بە ئاسانی و بە‬ ‫ئاسایی مامەڵە لە گەڵ ئەم جۆرە بونەوەرە تازەیەدا‬ ‫بكات‪ ،‬كە سەرمایەكەیان‪ ،‬سەرمایەی سیمبۆلیان لە‬ ‫ناو فەرهەنگ و كولتوری ڕۆژئاوادابوو‪ .‬دواتر قسە‬ ‫لە سەر ئەوە دەكەین كە پارتی چۆن درێژەدانێكی‬ ‫سیاسی‪-‬نوخبەوی بوو بەم پرۆژەیە و كردنی بە‬ ‫پرۆژەیەكی سیاسی‪ .‬واتە گواستنەوەی لە كایەی‬ ‫ڕۆشنبیری و ئەدەبییەوە بۆ ناو كایەی سیاسەت‪.‬‬ ‫بەاڵم هەرگیز دەستبەرداری ئەم سەرمایە ڕەمزییە‬ ‫نەبوو‪ ،‬لەگەڵ خۆیدا بردی و لە پرۆسەیەكی تردا‬ ‫تەوزیفی كردەوە‪ .‬كەواتە ئەگەر تەنویر لە ناو جڤاكی‬ ‫كوردیدا سەری دەرهێنا بێت ئەوا كۆمەڵێك منەوەر‬ ‫وەك خەیاڵ و وەك زمان هێناویانە‪ .‬ئەگەر بڕێكی‬ ‫باش ئەوەمان ال ستاندار بێت كە نەوەو بە فۆرمی‬ ‫وشیاری جیاواز بە میكانیزمی جیاوازی مەعریفی‬ ‫بپێورێت‪ .‬ئەوا منەورەكانی كورد لە بیستەكانی‬ ‫سەدەی بیستدا نەوەیەكی نوێ لە درستبووندا‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم بە بەریەككەوتنی فیزیكی و سیمبۆلی‬ ‫و توندو تیژی سیمبۆلی لەگەڵ نەوەی پێش ئەمان‬ ‫و نەوی پێش ئەم وشیارییە‪ .‬لە بیرمان نەچێت‬ ‫بۆ ئ��ەوەی نەوەیەكی ت��ازە دروستبێت‪ ،‬دەبێت‬ ‫بەراورد و خۆجیاكردنەوە كاری لەسەر بكرێت‪ ،‬ئەم‬

‫بۆ ئەوەی چەند نەوەیەكی‬ ‫جیاوازت هەبێت پێویستە‬ ‫حیكایەتی جیاواز‪ ،‬زمانی‬ ‫جیاواز‪ ،‬تەفسیرو تەئویلی‬ ‫جیاوازت هەبێت‬

‫‪7‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪8‬‬

‫و گروپی جیاواز جیاواز پێك دێت‪ ،‬هەموو شوناس‬ ‫و ئیدێنتیتیەكان لەناو شوناسێكدا تواونەتەوەو‪ ،‬یا‬ ‫لە باشترین دۆخدادواخراوە و پرۆسەو پرۆژەیەكی‬ ‫تاجیل كراوە‪ ،‬بۆ كەی بۆ دوای قۆناغی رزگاری‬ ‫و ئ��ازادی‪ ،‬ئەمە ئەوە ناگەیەنێت لەناو شۆڕشدا‬ ‫نەفەس و هەناس و یاخی بوون و سەردەرهێنانی‬ ‫نەوەی تازە بوونی نەبێت‪ .‬بوونی هەیە‪ ،‬بەاڵم پرسە‬ ‫گەورەكە هەمومان ژیاین بۆ نیشتمان و نەتەوە‪،‬‬ ‫شەرعییەتی جیاوازی و جیاوازبوون ناهێڵێت‪ ،‬شۆڕش‬ ‫و چركەساتی شۆڕشگێریی و بكەری شۆڕشگیر‬ ‫ناچارو مەحكومە بە نەفەسێكی تۆتالیتاریانەی‬ ‫شمولی‪ ،‬ئیدۆلۆژیایەك‪ ،‬ماكینەیەكی بەرهەمهێنانی‬ ‫وێنە و تەنانەت مۆراڵ و ئەخالقیش بوونی هەیە‪.‬‬ ‫ئەگەر چی شۆڕش كردەیەك بێت بۆنی سیكۆالر و‬ ‫عەلمانی و ناسیۆنالیستی‪ . .‬لێبێت‪ ،‬بەاڵم هەرگیز‬ ‫دەستبەرداری مۆراڵ و ئەخالق نابێت‪ .‬ئەخالقی دینی‬ ‫بە فۆرمی تر دەردەكەوێتەوە بەرژەوەندی شۆڕش‬ ‫و یەكڕیزی شۆڕش و درزنەخستنە ناو شۆڕشەوە‪،‬‬ ‫ئاگادار بوون لەوەی دوژمن و نەیارەكانمان نەیەنە‬ ‫ژوورەوە‪ ،‬ئەوان هەمیشە لە بۆسەدان‪ .،‬بە تایبەت‬ ‫دوالیزمی دۆس��ت ودوژم���ن‪ ،‬ی��ارو نەیار‪ .‬راستە‬ ‫جەبر و بەنێكی ئیدۆلۆژییە‪ ،‬بەاڵم لێوان لێوە لە‬ ‫ئەخالق و پۆلێن و كالسیفیكاسیۆنی مۆراڵیانە‪.‬‬ ‫‪ . .‬ئەم سروت و ئەتمۆسفێریەش هەمیشە كاری‬ ‫دواخستی سەرهەڵدان و شەرعییەتی سەرهەڵدانی‬ ‫نەوەیەكی نوێیە‪ .‬ئێمە زیاد لە سی ساڵ نەویەكی‬ ‫نوێ مان لێ بەرهەم نەهات بە بەراورد بە نەوەی‬ ‫پێش خۆی‪ ،‬كە نەوەیەكی نوێ بوو‪ ،‬واتە نەوەی‬ ‫پەنجاو شەستەكان‪ .‬یەكەمین نەوەی نوێ مانێڤستی‬ ‫خۆی ڕاگەیاند‪ ،‬نەوەی یەكەمی سەر بەوشیاری‬ ‫و فۆرمی سۆیسۆ‪-‬سیاسیانەی یەكەم‪ .‬تا ساڵی‬ ‫نەوەدەكان بەردەوام بوو‪ ،‬بەاڵم ئەمەش هەندێك‬ ‫راستی و فینۆمینی سۆسۆیلۆژی ترمان نابێت لە‬ ‫بیرباتەوە كە بەدرێژایی ئەم سی ساڵ واتە لە‬ ‫سااڵنی سیەكانەوە بۆ كۆتایی پەنجاكان‪ ،‬لەوێشەوە‬ ‫بۆ كۆتایی هەشتاكان و نەوەدەكان لێرە و لەوێ‬ ‫بە تایبەتمەندی هەندێك شار و گروپەوە‪ ،‬جۆرێك‬ ‫لە دەرك��ەوت��ن وسەرهەڵدا دەرنەكەوتبێت وەك‬ ‫دیاردەی نەخوازرا و نامۆ بەرانبەر نەوە و گوتاری‬ ‫باو و ئەخالقیاتی نەوەی پێش خۆی‪ .‬بە تایبەت‬ ‫لە سەرەتای سااڵنی حەفتاكان بۆ كۆتاییەكەی‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمانە نەبوونە جۆرێك لە درز كە بە دابڕانی‬ ‫وشیاری و مێژووی و سیاسی و فەرهەنگی تەواو‬ ‫ببێت»‪.‬‬ ‫پەیدابوون و سەرهەڵدانی دۆخێكی بەرزەخی‬ ‫و نیهلیستی لە نێوان كۆتایی هاتنی ن��ەوەی‬

‫كۆن و ئاماژەكانی دەركەوتنی نەوەیەكی نوێ‬ ‫و دروستبوونی ملمالنێی نەوەكان لە نێوان ڕەت‬ ‫كردنەوە و قبوڵكردنی نەوەكاندا»حەقیقەتێكی‬ ‫سۆسیۆلۆژی هەیە‪ .‬لە س��ەرو بەندی كۆتای و‬ ‫ئاوابونی نەوەیەك و سەرەتاو دەستپێكی دەركەوتنی‬ ‫نەوەیەكی تردا‪ ،‬دۆخێك دروست دەبێت ئەم دۆخە‬ ‫پێویستی و ناچارییەكی سۆیسۆ‪-‬وجودییە هەم بۆ‬ ‫ئەوەی دوا بزمار لە تابوتی نەوەی پێش بدات‪،‬‬ ‫هەم موژدەو هیچماو پڕ لە سیمبۆل و ڕەمز بێت‪،‬‬ ‫هەڵگری دەالالت و ئاماژە بێت بۆ نەوەیەكی نۆی‪،‬‬ ‫ئەم دۆخە لە نەوەدەكاندا بە فۆرمی جیاواز دەبینرا‪،‬‬ ‫فۆرمی ئەنتی ئیدۆلۆژی‪ ،‬فۆرمی ئەنارشیستی‪،‬‬ ‫فۆرمی ئەنتی واق��ع��ی‪ ،‬فۆرمی دروستكردن و‬ ‫ژیان لە جۆرێك لە خەیاڵ و نا واقیعدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم دۆخەو بكەر و ئەكتەرەكانی ناو ئەم دۆخە‬ ‫لە ناو دەستاڕێكی گ��ەورەی مۆراڵی –سیاسیدا‬ ‫دەهاڕێردرێن‪ .‬ئەمانە كە زەق و دیار بەر نەفرەتی‬ ‫جنێوە رەمزی و فیزیكیەكانی نەوەی پێش خۆیان‬ ‫دەك��ەون‪ .‬ئەمانە نامۆن‪ ،‬بێباكن‪ ،‬حەرامزادەن‪،‬‬ ‫بەدنمەكن‪ ،‬بێئەسڵ و فەسڵ‪ .‬یا ناجوامێرن بە‬ ‫رانبەر خەیاڵی نەوەی پێش خۆیان‪ .‬ئەمان جۆرێك‬ ‫لە قوربانی ناچاری و زەرورەتین بۆ كامڵبونی‬ ‫نەوەیەكی نوێی تەواو جیاواز بە سەرمایەو زمان‬ ‫بەرانبەر نەوەی پێش خۆیان‪ ،‬بۆ فۆرمەلەبوونی‬ ‫نەوەیەك كە سەرمایەكەیان لە ناشەرعی و نا‬ ‫مۆراڵیەوە بێت بە جۆرێك لە شەرعییەت یا هیچ‬ ‫نەبێت ببێت بە ئەمری واقع و دیفاكتۆ‪ .‬ببن بە‬ ‫هێز‪ ،‬بە لەشكرێكی مەعنەوی و بەشەری گەورە‬ ‫كە پاشەكشە بە تۆمەت و ئیتیهاماتی مۆراڵی و‬ ‫ئیدۆلۆژی نەوەی پێش خۆی بكات‪ .‬ئەم دۆخە‪،‬‬ ‫واتە دۆخێك كە زەمەنێكی سۆسیۆلۆژی قوربانی‬ ‫دەرە بۆ نەوەی نوێی داهاتو‪ ،‬لە سەرەتای سااڵنی‬ ‫ن���ەوەدەوە دەرك��ەوت��ن تا كۆتایی ن��ەوەدەك��ان و‬ ‫سەرەتای دوو هەزار‪ ،‬بەاڵم نەوەی پێش زەمان‬ ‫بە مۆراڵ و جەبرو شەرعییەت و زمان و سەرمایەو‬ ‫حیكایەتی ش��ۆڕش و شۆڕگێرییەوە ئەمانەی‬ ‫خستە ب��ەردەم دوالیزمە م��ۆراڵ ئیدۆلۆژییەكان‪،‬‬ ‫ئەمانە وەك ئەنارشیستەكان‪ ،‬وەك ئەنتی كورد‬ ‫و ئەنتی ئیدۆلۆژیای كوردایەتی‪ ،‬ئەنتی چەپ و‬ ‫ئەنتی ئوممەیەتی كرێكاری‪ ،‬ئەمانە وەك ئەنتی‬ ‫ئەسڵ و فەسڵ و دژ بە داب و نەریت دەناسران و‬ ‫تەعریف دەكران‪ ،‬ئەم تەعریفكردنە ئاساییە وەك‬ ‫ئەوەی بەشێكە لە ترسی نەوەی پێش ئەممان‪،‬‬ ‫وەك دڕدۆنگی نەوەی سی ساڵی پێش نەوەدەكان‬ ‫لەوەی دەركەوتنی ئەمانە و كاتێك دەبنە هێز بە‬ ‫مەرگ و تەواوبوون و ئاوابوونی ئەمان كۆتایی دێن‪.‬‬

‫ئەم هێرشە مۆراڵی‪-‬ئیدۆلۆژییەی نەوەی پێش ئەم‬ ‫دۆخە‪ ،‬دراوێكی ئاساییە‪ ،‬تا ئەو ئاستەی پڕە لە‬ ‫توندوتیژی و زەبروزەنگی فیزیكی و سیمبۆلی‪.‬‬ ‫كوشتنی ئافرەتان‪ ،‬خۆ سوتاندنی ئافرەتان‪،‬‬ ‫هەڵهاتنی الوان‪ . . .‬ئەمانە دەركەوتە نا هێمن و‬ ‫نا سلمییەكان بوو‪ . .‬لە بیرمان نەچێت ئەگەر چی‬ ‫شۆڕش دەگاتە ئامانج‪ ،‬یا نیوە ئامانجێك‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێ دوژمن هەڵناكات‪ .‬بێ مەترسی هەڵناكات‪ .‬ئەو‬ ‫كاتە جگە لە دوژمن و نەیاری دەرەكی جۆرێك لە‬ ‫دوژمن و نەیاری ناوەكیش لە نەسل و سواللەی‬ ‫خۆیان پەیدا دەبێت‪ ،‬شۆڕش لە زەمەنی ئاواپێكردن‬ ‫و كۆتایی هێنان بە هێزو ئیدۆلۆژیای ئەنتی شۆڕشدا‬ ‫تەواو نابێت‪ .‬شۆڕ وەك ئەخالق و وەك سەرمایەو‬ ‫وەك زمان وەك حیكایەت درێژ ئەبێتە‪ ،‬مۆراڵی‬ ‫شۆڕگێری كوردی تا سەرەتای سااڵنی دووهەزاریش‬ ‫شەرعییەتی ه��ەب��وو‪ ،‬چونكە قۆناغی رزگ��اری‬ ‫نیشتمانی و ئازادی نیشتمان و نەتەوە تەواو نەبوو‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم بە دەرچون لە ساڵی دوو هەزار جۆرێك‬ ‫لە داب��ران واقعیەتی سۆیسۆ‪-‬وشیاری‪ ،‬مێژووی‪،‬‬ ‫سیاسی‪ .‬فەرهەنگی دەرك��ەوت‪ .‬ئێمە ئێستا لە‬ ‫ناوەڕاستی تەمەنی نەوەیكدا دەژین كە بە ڕای‬ ‫من بۆ سااڵنی بیستەكان دەبێتە نەوەیەكی كامڵ‪،‬‬ ‫ئێستا ئێمە لە نیوەی دووەمی نەوەشی پێش و‬ ‫نیوەی یەكەمی نەوەی نوێدا دەژین»‪.‬‬ ‫حوزوری نەوەی نوێ وەك سەرمایەو بكەرو و‬ ‫گوتارو زمانی جیاواز لە كایەی سیاسیدا ئامادەگی‬ ‫«گەنج» ن��ەوەی نوێ لە كایە سیاسیەكاندا لە‬ ‫ڕووی بایلۆژییەوە چوونی چەند گەنج و الوێك بۆ‬ ‫سەركردایەتی پارتی تا چەند پەیوەندی بە ملمالنێی‬ ‫نێوان نەوەكانی نێو پارتی هەیە «سەبارەت بەوەی‬ ‫ئەم نەوەیە لە ناو هێزە سیاسیەكان ئێستا بوونی‬ ‫هەیە‪ ،‬من وای نابینم‪ ،‬ئەم نەوەیە وەك ئیرادەیەكی‬ ‫سیاسی‪ .‬تەنزیمی بوونی هەبێت‪ .‬ئ��ەوەی هەیە‬ ‫جەبرو تەحەكومی نەوەی پێشوترە‪ .‬بوونی چەند‬ ‫گەنج والوێك لە ناو قیادە و سەركردایەتی هێزە‬ ‫سیاسیەكانی ئێمە دەالل��ەت لەوە ناكات نەوەی‬ ‫ن��وێ ئەكتەر و بكەری سیاسی‪-‬ئیدۆلۆژییەو‬ ‫بزوێنەرن‪ ،‬ئەو چەند الو گەنجە كەمە جۆرێكە لە‬ ‫فێل و فیڵە بەرگری و گەمەی ئیدۆلۆژی نەوەی‬ ‫كۆن كە دەیانەوێت وای نیشانبدەن‪ .‬نەوەی نوێ‬ ‫بوونی هەیە‪ ،‬فاڵن و فیسار بە تەمەن گەنج والون‪،‬‬ ‫بەاڵم بە وشیاری و وەك گوتارو وەك زمان پردی‬ ‫گەیاندنی گوتارو زمان و سەرمایەی نەوەی كۆنن‪.‬‬ ‫ئەگەر جورئەتێك بكەم دەتوانم بڵێم نەوەی نوێ‬ ‫زیاتر لە ك��ەوادرە مامناوەندییەكانی ئەم هێزە‬ ‫سیاسیانەدایە تا لە سەركردایەتی»‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫شنۆ قوبادی‪ :‬ژنانی الی ئێمە ئازادی ماف تەنیا وەك ڕووت‬ ‫بوونەوە سەیر دەكەن‬ ‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫لە میانەی دیمانەیەكدا شنۆ قوبادی‬ ‫چاالكوان لە بواری فێمینزم باس لە رەوشی‬ ‫ئافرەتان و رێكخراوەكانی ئافرەتان لە‬ ‫دەرەوەی واڵت و توندوتیژیەكانی نێو خێزانی‬ ‫كوردی لە واڵتی سوید دەكات‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫پ‪ :‬لە كەیەوە لە ب��واری فێمینزم كار‬ ‫دەكەی؟‬ ‫و‪:‬لە ساڵی ‪١٩٩٣‬ەوە چوومە ناو ڕیزەكانی‬ ‫یەكێتی ژنان وەك ئەندامی حیزبی دیموكرات‬ ‫تا ساڵی ‪ ١٩٩٥‬بووم بە ئەندامی یەكێتی‬ ‫ژنان‪ ،‬لە بەشی كۆمەاڵیەتی كارم دەكرد‪،‬‬ ‫بارودۆخێكی زۆر ئەستەمم بوو‪ .‬بەردەوام‬ ‫خەباتمان دەك��رد لەگەڵ چەند هاوڕێیەك‬ ‫لەو بارودۆخە سەختەدا كۆڵم نەدا تا ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٠‬وەك پەنابەرێكی سیاسی لە الیەن‬ ‫سویدەوە وەرگیرام‪ ،‬فشاری رژێمی بەعسم‬ ‫لە سەربوو تۆزێ وریا بووم‪ .‬دەچوومە بەغدا‬ ‫بۆ سەردانی بنكەی حزب و بارەگای نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان بۆ هەوڵدان چۆن بۆ واڵتی‬ ‫سوید‪ ،‬ماوەیەك كەوتمە بەر هەڕەشەی‬ ‫بەعس پێیانوابوو كە من وێنەی ئەو شوێنە‬ ‫گرنگانە دەگرم و دەرۆم ڕەوانەی مام جەاللی‬ ‫دەكەم‪ .‬منیش تەنیا كچێكی تەمن ‪٢٠‬ساڵ‬ ‫بووم‪ ،‬لە سویدیش هەمان ساڵ دەستم بە‬ ‫كاری یەكێتی ژنان كردوو بووم بە بەرپرسی‬ ‫یەكێتی ژن��ان‪ ،‬بەاڵم پاش جودابوونەوەی‬ ‫ه��ەردوو هاوڕێیان خالدی عەزیزی و كاك‬ ‫مستەفا منیش هەستم كرد كە كورد بوون‬ ‫و ئەندام ب��وون زۆر بەرپرسیاریەتییەکی‬ ‫قورسە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئاگاداری ڕەوش��ی ژنانی رۆژهەاڵتی‬ ‫بارودۆخیان چۆنە؟‬ ‫و‪ :‬لە ڕاستیدا دەمێك ساڵە لە ڕۆژهەاڵت‬ ‫نیم هەر لە منداڵیەوە ل��ەوێ نەماوم زۆر‬ ‫ئاگاداریان نیم‪ .‬كورد گوتەنی تێر ئاگای لە‬ ‫برسی نییە‪ ،‬بەس وەك لە هەواڵ و لە ڕێگەی‬

‫تەلەفۆن و ماڵپەڕەكانەوە ئاگادارم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە ژنانی الی ئێمە ئازادی ماف تەنیا‬ ‫وەك ڕووت بوونەوە سەیر دەكەن‪ ،‬لە كاتێكدا‬ ‫تەنیا پۆشین بە شێوەی دڵخواز ئازادی نییە‪،‬‬ ‫ژنانی كورد دەبێ بیر لە بوونیان لە كۆمەڵگا‬ ‫وەك پیاو بكەنەوە نەك ڕووت بوونەوە‪ ،‬ئەوان‬ ‫زۆر پێداویستی دەروونیان هەیە كە بەس‬ ‫خۆیان دەتوانن بە جێگرتنیان لە پێگەكانی‬ ‫كۆمەڵگا بە دەستی بێنن‪ ،‬دەبێ هەوڵ بدەن‬ ‫بیرۆكەیەكی وا دروست بكەن كە تەنانەت‬ ‫پیاوانیش ببنە الیەنگری مافەكانیان‪ ،‬بە‬ ‫تەنیا هاتن بۆ هەندەران و دوور كەوتنەوە لە‬ ‫زێد و واڵت ناتوانێ بیانگەیێنێ بە لوتكەی‬ ‫خولیاكانیان‪ ،‬بەڵكو تازە بە گەیشتن بە ئێرە‬ ‫ڕووبەڕووی هەندێ گرفت دەبنەوە كە بۆیان‬ ‫ئەستەم دەبێت‪ ،‬من بڕوام وایە چارەسەری‬ ‫هەر شتێ دەبێ لە ناخدا بكرێ بۆ ئەوەی‬ ‫بگات بە ئەو شتەی مرۆڤ مەبەستیەتی‪.‬‬ ‫خەباتی یەكسانی كارێكی ئەستەمە لە‬ ‫واڵتێك كە باوەڕی توند و تیژی سەبارەت‬ ‫بە ژن هەبێ‪ .‬فێمێنزم ئەمڕۆ تاكە دوژمنە‬ ‫لە ڕۆژهەاڵتی ناوین بەتایبەت ئەو واڵتە‬ ‫كۆنەپەرستانە‪ ،‬بەاڵم هیوادارم بارودۆخی‬ ‫ك��ورد ب��ەرەو فەزایەكی ن��وێ ب��ڕوات ئێمە‬ ‫بتوانین وەك ژنانی سەربەخۆ‪ ،‬نەك پاڵپشتی‬ ‫حیزب و ڕێكخراوی سیاسی تێكەڵ بە خۆمان‬ ‫بكەین‪ ،‬داوای مافە ڕەواكانی خۆمان بكەین بە‬ ‫سیستەمێكی ئاشتیخواز و دوور لە دژایەتی‬ ‫ڕەگەزی‪ .‬مێژوو بە ئێمەی سەلماندووە كە‬ ‫تەواوی ئەو حیزب و ئەندێشانەی كە بەس‬ ‫یەك الیەنی ژن یا پیاویان گرتۆتە خۆ زوو‬

‫‪9‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪10‬‬

‫بەر شكست بوون‪ ،‬ئێوە بە ئەندێشەی تازەوە‬ ‫وەرن وا بكەن كە چیتر هیچ جۆرە توند و‬ ‫تیژیەك نەكرێ سەبارەت بە ژنان ئیتر واز لە‬ ‫جیاوازی بێنن و ڕەش و سپی تێكەڵ مەكەن‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ڕۆڵی ڕێكخراوی ژنان لە دەرەوەی‬ ‫واڵت چۆن دەبینن؟‬ ‫و‪:‬مرۆڤ لە هەر جێگەو پێگەیەك بێ ئەوە‬ ‫كێشەو گرفتی تایبەتی خۆی لە بەر دەمدایە‪،‬‬ ‫واتە ژنانی كورد لە هەندەران شایەد مەجالی‬ ‫قسەكردن و كۆبوونەوەیان هەبێت‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫دڵنیاییەوە ناتوانن كاریگەری تەواویان لە‬ ‫سەر ژنانی كوردستان هەبێت‪ ،‬چون فەزایەك‬ ‫كە قسەی تیا دەكەن فەزایەكی مەجازیە بۆ‬ ‫ناوخۆی واڵت‪ ،‬دەزانین كە گوێڕایەڵی كەمتر‬ ‫دەك��رێ‪ ،‬دوات��ر ژنانی ك��ورد لە هەندەران‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ه��ەن��دێ كێشەی ت��ازە ڕووب���ەڕوو‬ ‫دەبنەوە كە چارەسەركردنیان كاتی زۆریان‬ ‫لێ دەگرێ كە ناتوانن كاتیان بە تەواوەتی بۆ‬ ‫ڕێكخراوەكان تەرخان بكەن‪ ،‬بەتایبەت ژیانی‬ ‫هاوسەری و منداڵ كە كاتی تایبەتی خۆیان‬ ‫دەوێ‪ ،‬بۆیە ڕۆڵی ڕێكخراوی ژنان لە دەرەوە‬ ‫كزە و ناتوانێ وەك ناوخۆ بێ‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئێوە لە ئ��ەوروپ��ان ژنانی ك��ورد لە‬ ‫بارودۆخێكی سەخت دان ئیتر چۆن دەكرێت‬ ‫ئێوە نوێنەرایەتی ژنانی چەوساوە بكەن و‬ ‫چۆن رێگە بە خۆتان دەدەن لە جیاتی ژنانی‬ ‫زەحمەتكێش قسە بكەن؟‬ ‫و‪ :‬ڕاستە ئێمە ناتوانین بەناوی ژنانی‬ ‫چەوساوە لێرەدا نوێنەرایەتی ئەوان بكەین‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم ڕێ��ك��خ��راوی ژن��ان��ی ك��وردس��ت��ان لە‬ ‫ئەورووپا‪ ،‬گەرچی كەمو كوڕی زۆری هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم بوونیان خۆی لە خۆی دا مەترسیە‬ ‫بۆ كۆماری ئیسالمی ئێران و بۆ توندوتیژی‬ ‫بەرامبەر ژنان‪ .‬من ئاماژەم پێ كرد ئێستا‬ ‫دانیشتووم كار ناكەم‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بارودۆخی ژنانی كورد لە تاراوگەدا‬ ‫چۆنە؟‬ ‫و‪ :‬بارودۆخی ژنان جیاوازە‪ ،‬واتە كەسێك‬ ‫ك��ە ل��ە دۆخ��ێ��ك��ی سیاسی دا دەژی���ێ و‬ ‫پەنابەرێكی سیاسیە لەگەڵ كەسێك كە هەر‬ ‫بۆ ژیانكردن لێرە دەژی جیاوازی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە گشتی ئ��ازاری سەرەكی بۆ هەموومان‬

‫دوور كەوتنەوە لە زێد و واڵتە بە دڵنیایەوە‬ ‫ج��ی��اوازی كلتوری لە س��ەرەت��ادا دەتوانێ‬ ‫كێشەی بەرچاو بڵێ‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا كە‬ ‫لێرە باسی مافی یەكسانی دەكرێ‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ژیانی ژن و مێردایەتی دا هیچ پەیوەندیەكی‬ ‫پتەو نییە و ژیانی هاوسەری زۆر بە ئاسانی‬ ‫لێك دەپچڕێ‪ ،‬من دەبینم كە زۆربەی ژنان‬ ‫و پیاوان دوای چەند ساڵ ژیان بەوە دەگەن‬ ‫كە دەبێ هەر لە كوردستان ژن بێنن یا شوو‬ ‫بكەن‪ .‬بەگشتی الیەنی دڵسۆزی و هەست‬ ‫لێرە زۆر كزە و زۆر جار وەك بەڵگەنامەیەك‬ ‫چاو لە ژیان هاوسەرایەتی دەكرێ كە ئەمە‬ ‫بۆ ژنانی كورد زۆر ئەستەمە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬بە پێی ئامارەكان رێژەی جیابوونەوەی‬ ‫هاوسەرگیری ك��وردی لە تارواگە لەبەرز‬ ‫بوونەوە دای��ە هۆكاری ئەم بەرزبوونەوە‬ ‫چییە؟‬ ‫و‪ :‬هۆكاری بەرزبوونەوەی هاوسەرگیری و‬ ‫جودابوونەوە تەنیا بۆ ئەوە ناگەرێتەوە كە‬ ‫ئێمە وەك ژن دڵمان خۆشكەین و بڵێین‬ ‫ئ��ازادت��ری��ن‪ ،‬نا ئ���ازادی ژن تائێستا هیچ‬ ‫هەنگاوێكی ئەوتۆی نەبووە‪ ،‬هۆكاری جودا‬ ‫بوونەوە زیاتر ئەو تۆڕو ماڵپەڕانەن كە ژنان‬ ‫بە ئاسانی بە پیاوان دەناسێنن كە هەر‬ ‫یەكەو لە كلتوور و فەرهەنگێكن كە لە پێشدا‬ ‫بە ناو خۆشەویستی و ژیان پێك نزیك دەبن‬ ‫دواتر لە ژیانی هاوسەریەتی دا زوو بۆیان‬ ‫دەركەوێ كە بنەمای ئەم جۆرە ژیانانا زۆر‬ ‫سست و بڕووخەو تێك دەچێ‪ ،‬پیاوانیش‬ ‫زیاتر بە هۆی حەزی سەفەر و گ��ەڕان لە‬ ‫واڵتانی جۆراو جۆری جیهاندا كەمتر پابەند‬ ‫بە بنەماكانی ژن و مێردایەتی ژنانیش‬ ‫ناتوانن لە گەڵ ئەم بار و دۆخەدا بژین‪.‬‬ ‫پ‪ :‬دیاردەكانی توند و تیژی خێزانی لە‬ ‫نێو خێزانە كوردەكان لە سوید بوونی هەیە؟‬ ‫و‪ :‬دیاردەكانی توندو تیژی لە سوید‬ ‫دەگەرێتەوە بۆ ئاستی ئەو خانەوادانە كە‬ ‫لە سوید دەژین هەندێك لە بارودۆخی زۆر‬ ‫ناخۆشترو ناتەندروست ترن‪ ،‬چونكە بەشێكی‬ ‫پیاوان ب��ەردەوام لە كلتوور و دابونەریتی‬ ‫دواكەوتوی خۆمان كەڵك وەردەگرن و لەگەڵ‬ ‫ژنان و كچانی ئێرە كە تێكەڵ بە فەرهەنگ‬

‫و كلتووری ئەورووپایی بوون بە كار دێنن‬ ‫لە كاتێكدا قەبوڵی ئەم جۆرە ڕەفتارانە بۆ‬ ‫ئ��ەوان‪ .‬ئەم حاڵەتەش بۆ ژنان لێرە زۆر‬ ‫ئەستەمە كە نە دەتوانێ دەستبەرداری‬ ‫هاوسەرەكەی بێ نەدەتوانێ ئەو دۆخە بە‬ ‫ئاسانی وەرگ��رێ‪ ،‬زۆر جاریش ئەم كێشە‬ ‫وا دەكات كە كچان مەجبوور بە درۆ كردن‬ ‫دەكات لەگەڵ بنەماڵەیان یا پەنا دەبن بۆ‬ ‫دادگانی ئەم واڵتانە‪ ،‬بەشێكی دیكەش كە‬ ‫گەنجەكان زۆر بەداخەوە هەردووكیان كار‬ ‫دەكەن زۆر یەك نابینن و ئەمەش سۆز و‬ ‫خۆشەویستی لە نێوانیان كەم دەكاتەوە‪ ،‬من‬ ‫ماوەی ‪ ١٤‬ساڵە لە سویدم كاریشان لەگەڵ‬ ‫دەكەم ئەوە دەبینم‪ .‬لە كاتێكدا بنەمای یەك‬ ‫خانەوادەیی كورد سۆز و خۆشەویستی و‬ ‫پێكەوە بوونە‪ ،‬ئ��ەم دۆخ��ە ناشارەزامان‬ ‫دەك��ات و نازانین چۆن پێكەوە بژین زۆر‬ ‫جاریش ئەم ڕقە بە سەر منداڵەكانماندا بە‬ ‫كار دێنین و بە تەواوی پشێوی دەچێتە نێو‬ ‫ژیانمانەوە‪.‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ئەزموون و بیرەوەری‬ ‫(چیایی تیمور عبدال) لە ساڵی ‪ 1967‬لەدایك بوە لەساڵی ‪ 1991‬تا ‪1998‬لە ناو یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان كاری‬ ‫كردووە‪ ،‬چەندین پلەی بەرپرسیارێتی بڕیوە‬

‫كاری ئێستای بەڕێوبەری گشتییە لەناو وەزارەتی رۆشنبیری و الوانی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬نـەوزاد فـوئـاد رەشید‬ ‫لە درێژەی هەڵدانەوەی الپەڕەكانی ئەزمون‬ ‫و بیرەوەری لە ناو یەكێتی الوانی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە گۆشەی ئەمجارەماندا هەڤاڵ‬ ‫(چیایی تەیمورعبدال ) رۆشنایی دەخاتە سەر‬ ‫سااڵنی كاركردنی لەم رێكخراوەداو لە دیدی‬ ‫خۆیەوە باس لە رابردووی پڕ سەروەری و رۆڵی‬

‫بەرهەمداری (ی‪ .‬ل‪ .‬د‪ .‬ك) دەكات‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئاماژە دەدا بە كاریگەرییەكانی ئەم رێكخراوەو‬ ‫بە قوتابخانەی دەزانێ بۆ پێگەیشتنی الوان‬ ‫لە رووی بەهرەو كەسایەتی و گەیشتن بە‬ ‫ئاستێكی پێشكەوتوو‪ ،‬لە كۆتاییشدا چەند‬ ‫پێشنیازێك دەخاتەڕوو‪.‬‬

‫زۆرجار پرۆژەی چاالكیمان‬ ‫هەبوە لە بێ ئیمكانیەتی‬ ‫ناچاربومە لەدەرگەی كادرێكی‬ ‫حزبی بدەم تاكو یارمەتیمان‬ ‫بدات‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪11‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪12‬‬

‫پرسیار‪ /‬چۆن رێكخراوی یەكێتی الوانی بووە‪ ،‬جانازانم ئەوە سەرەتاو كۆتایی خولیاو‬ ‫ئارەزووكانت بوە؟‬ ‫دیموكراتی كوردستانت ناسی؟‬ ‫وەاڵم‪:‬ئ��ەو باكگڕاوندەی رێكخراوی الوان‬ ‫وەاڵم‪ :‬لە ساڵی ‪ 1991‬دوای راپەرین كە‬ ‫ئ��اوارەی توركیا ببوین‪ ،‬وەك ئەوخەڵكەی و قوتابیان هەیان ب��وە ناوەندێكی باشی‬ ‫دیكەی كوردستان كە لە ‪ 1991/6/2‬گەڕاینەوە‪ ،‬پێگەیاندنە بۆ الوان و قوتابیان‪ ،‬ئیدی كەهاتم‬ ‫لە ‪ 6/3‬فۆرمی ئەندامێتیم پركردەوە‪ ،‬لەڕێگەی لەناو ئەو رێكخراوە زۆر شت فێربوم‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫راس��پ��اردەی هەڤاڵێك بەناوی محمد سعید ئەوەش من دەرچوی پەیمانگای وەرزشی بوم‬ ‫شەهی ئێستا كارگێڕی لقی ‪14‬یە لەموسل و لەرابردووش وەرزش وان بومە‪ ،‬لە یانەی‬ ‫و ناسارێتی و دۆستایەتیمان پێكەوە هەیە‪ ،‬وەرزشی دهۆك یاریزانی تۆپی پێ بومە‪ ،‬كاتی‬ ‫برایەكی ئەویش لەگەڵ باوكم لە ساڵی ‪1975‬لە خۆی چەندین جار هەڵبژاردی پەروەردەییەكانی‬ ‫سەردەمی شۆرشی ئەیلول شەهید ك��راوە‪ ،‬وەرزشی دهوك بوینە‪ ،‬رێكخراوەكەش پێویستی‬ ‫ئەو داوای كرد لە رێگەی رێكخستنەكانی بەمن بولەو بوارەدا‪ ،‬بۆیە زیاتر كارەكانم لەم‬ ‫یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان كاربكەم‪ ،‬بوارە ئەنجامدا‪ ،‬ئەوكات بوشمە ئەندامی لق‬ ‫بەگوێرەی ئەوەی خانەوادەی ئێمە وەك بەشێك لە هەردوو بواری وەرزشی و هونەریدا كارم‬ ‫لەخانەوادەكانی دیكەی كوردستان شۆرشگێڕ دەكرد‪.‬‬ ‫و خانەوادەی شەهید بوین و دەرچوی كۆلێژ‬ ‫پرسیار‪ :‬لەو بوارەی كە باستكرد وەرزش‬ ‫ب��ووم ئاسان بو بۆمن پلەو پایە وەربگرم‪ ،‬چۆن كارەكانت رادەپەڕاند؟‬ ‫یەكەم چاالكی لەسنووری لقی دهوك نەینەوا‬ ‫وەاڵم‪ :‬هەستاین بە رێكخستنی سەرجەم‬ ‫ئەنجامماندا كردنەوەی خولێكی وەرزشی تۆپی تیپ و وەرزشوانەكان‪ ،‬هەواڵیشماندا هەندێك‬ ‫پێ بوو‪ ،‬بۆ مێژوو دەیڵێم بەهێزترین خول بو چاالكی نەوعی بكەین هەندێك لەو شێوازە‬ ‫كەكردمانەوە‪ ،‬خۆم سەرپەرشتی خولەكەم كرد چاالكیانە تاكو ئێستاكەش ماوە بۆ نمونە‪:‬‬ ‫كە بۆ (‪)24‬تپیی میللی كرایەوە‪ ،‬پێویستە نمایشێكمان هەبوو ئاگاداركردنەوە لەرێگای‬ ‫ئاماژە بەوەش بدەم ئەوكات بەرێز كاك ئحسان هێمای رووناكی‪ ،‬كە مەشخەڵی ئاگر دەست بە‬ ‫ئامێدی بەرپرسی لقی دهۆك نەینەواو بوو‪ ،‬دەست وەك بەرید تاكو ئەو شوێنەی ئاگری‬ ‫زۆر هاوكاری كردم بۆ تەواو كردنی خوێندن لێ دەكرێتەوە دەبرا‪ ،‬لەكاتی جەژنی نەتەوەیی‬ ‫لە پەیمانگای موسڵ‪ ،‬ساڵێكم مابو تەواوی نەورۆزدا سەر لەئێوارەكەی بە مەشخەڵی ئاگر‬ ‫بكەم‪ ،‬بەاڵم خۆشبەختانە كە چومە ئەوێش بەسەرچیاكان دەكەوتین و دیمەنێكی زۆر‬ ‫لەئیشوكاری رێكخراوەكە دانەبڕام‪ ،‬لەكاتی جوان و سەرنج راكێش بوو‪ ،‬لەبواری وەرزشی‬ ‫خوێندنەكەم هەوڵی كۆكردنەوەی زانیاری و بەپێی هەڵكەوتەی شوێنەكان چاالكی وەرزشی‬ ‫كاری پێویستم دا‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش ئەم كارە ئەنجامدراوە‪ ،‬شوێنی واهەبوە شاخاوی بوو‬ ‫مەترسی خ��ۆی هەبو زۆرج��اری��ش ئیتیهام تۆ دەبێت نەوعیەتی چیاكە بگۆڕیت‪ ،‬چونكە‬ ‫دەك��رام‪ ،‬بەاڵم هیچ بەڵگەیان لەدەست نەبو ناتوانیت لەم شوێنە تۆپی پێ ئەنجام بدەیت‪.‬‬ ‫بۆیە بە گشتی دەیان گوت تۆ كێشە دروست‬ ‫پرسیار‪ :‬ل��ەروی راگەیاندنەوە كارەكانی‬ ‫دەكەیت و ف��ەوزەوی��ت‪ ،‬ك��ارەك��ەش جێگای خۆتان چۆن بەرێوە دەبرد؟‬ ‫مەترسی بوو‪ ،‬چونكە دوای راپەرین بوو و لەو‬ ‫وەاڵم‪ :‬بەرنامەیەكی هەفتانەمان هەبوە‬ ‫ئەوبار و دۆخە حكومەتی بەعس زۆردڕندەتر ل��ەرادی��ۆی ده���ۆك م��ن ئ��ام��ادەم دەك���رد و‬ ‫دژبە كورد كاری دەكرد‪.‬‬ ‫لەوسەردەمە ئەوەی من بەبیرم بێت بەڕێزان‬ ‫پرسیار‪:‬كاركردن لە ناو رێكخراوی جەماوەری كاك (خەلیل شاخی و خاتو حمیدە وەیسی)‬ ‫هەمەالیەنەیە‪ ،‬دەكرێت چەندین خولیاو ئارەزوت پێشكەشیان دەك��رد‪ ،‬ب�ڵاو كراوەیەكی ناو‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئ��ەوەی ب��ەڕێ��زت باستكرد یەكەم خۆیشمان هەبوو ئێستاكە ناوەكەم لەبیرنەماوە‬ ‫كاركردنت كردنەوەی خولی وەرزشی تۆپی پێ كە لقی دهۆك نەینەوا دەرمان دەكرد‪.‬‬

‫پرسیار‪ :‬وەك ئێستاكەش دەبینرێت زمانی‬ ‫عەرەبی لە دهۆك و دەوروب��ەری باڵوە‪ ،‬لەم‬ ‫بوارەدا رێكخراوی یەكێتی الوان رۆڵی چۆنبوە‬ ‫لەوەی هەوڵبدرێت كارلەسەر ئەم بوارەبكرێت؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬بێگومان ئەم كارە دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫رابردووی حكومداری ئەوكاتی عیراق و گشت‬ ‫ئەو هەواڵنەی بۆ الوازكردنی زمانی كوردی و‬ ‫خوێندنی پەروەردەیی لەسەرەتایی تاكو زانكو‬ ‫دەدرا‪ ،‬چونكە لە گشت دهۆك یەك ئامادەیی‬ ‫هەبووە خوێندنی كوردی تێیدا هەبێت ئەویش‬ ‫ئامادەیی برایەتی بووە‪ ،‬ئەمە وەك هەولێر و‬ ‫سلێمانی نەبوە‪ ،‬جوگرافیایی شوێنەكەش لە‬ ‫موسڵ نزیكە و تاكو ساڵی (‪ )1969‬قەزایەك‬ ‫بوە سەربە پارێزگای موسل‪ ،‬عەواملی دیكەش‬ ‫هەنە وای كردووە لە سنووری پارێزگای دهۆك‬ ‫زمانی عەرەبی زاڵ بكرێت بەسەر زمانی كوردی‬ ‫دا‪ ،‬ئەمە لە پارچەكانی دیكەی كوردستانیش‬ ‫هەیە بۆنموونە ئیران توركیا‪ ،‬تاكو ئێستاكەش‬ ‫هەندێك لە ئاوارەكانی ك��ورد كە لە ئیران‬ ‫گ��ەراون��ەت��ەوە ك��اری��گ��ەری زم��ان��ی فارسیان‬ ‫لەسەرماوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬ئەزموونی كاركردنی ئێوە بەو‬ ‫ئیمكانییەتە كەمە و بارودۆخە ناسەقامگیریەی‬ ‫ئەوكات چۆن دەبینیت؟‬ ‫وەاڵم‪:‬ئەزموونێكی قورس بوو‪ ،‬دەبوكاتی‬ ‫خۆمان و توانای جەستەی و هزری هەموو‬ ‫بەكاربهێنین بۆ ئەوەی رۆڵی خۆمان بەباشی‬ ‫ببینین‪ ،‬بێگومان وایە ئیمكانیان زۆرشت ئاسان‬ ‫دەكات‪ ،‬جێی داخە ئەوكات ئیمكانیات كەم‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم لەپاڵ ئەمە گوڕوتینی مەعنەوەی‬ ‫زۆرباشتر و پێش چاوتربوو لە ئێستا‪ ،‬ئەوكات‬ ‫ك��ارت پێ راسپێردرابووایە دوورو و نزیكی‬ ‫و گەرماو سەرماو و ماندوبون گوێی پێ نە‬ ‫دەدەرا‪ ،‬بەڵكو ئەنجامی كارەكە گرنگتربوو كە‬ ‫تۆ ئەنجامی بدەیت‪ ،‬ئەمە بڕوای كادیرانی الوان‬ ‫بو‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬كۆمەڵێ كادیرهاتن لەنێو هەناوی‬ ‫شۆرش و شاخ ئێمەیان فێری ئەو بڕوابەخۆبن‬ ‫و كارە خۆبەخشیەكرد‪ ،‬دەكرێت بڵێین نەوەی‬ ‫وای ئەوكادیرانە نەیان توانی ئەم كارە بۆچی‬ ‫فێری ئەوانیش بكەن؟‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫قەرزاری یەکێتی الوان‬ ‫دەزانم‬

‫پرسیار‪/‬تاچەند لە كاركردنی ئێستاكەی ئەم‬ ‫رێكخراوە رازیت؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬جێگای خۆشحاڵی یە ئێستاكە كاری‬ ‫باش دەكرێت لەگشت بوارەكانی پێگەیاندن و‬ ‫الوان بۆ خزمەتكردنی ئەو توێژە‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫وەاڵم‪ :‬ئێستاكە ب��ارودۆخ��ەك��ە گ��ۆڕاوە‪،‬‬ ‫شەرتیش نییە گشت ئەزموونێك تاكو كۆتای‬ ‫وەك خۆی بمێنێتەوە‪ ،‬رۆژ بەرۆژ شتی دیكە‬ ‫شوێنی دەگرێتەوە و كاریگەری نامێنێ‪،‬‬ ‫ئەوكات بەگشت سەركردایەتی رێكخراوەكە گەر‬ ‫سەیارەیەك هەبوایە‪ ،‬ئێستاكە وانیە‪ ،‬ئەوكات‬ ‫هیچ میزانیەیەكی ئەوتۆت نەبوو‪ ،‬ئێستاكە هەیە‬ ‫بۆیە كاركردنی ئەم رۆكەش لەسەر ئەمەیە‬ ‫كەهەیە‪ ،‬زۆرجار پرۆژەی چاالكیمان هەبوە‪،‬‬ ‫ناچاربومە بچم لەدەرگەی كادرێكی حزبی‬ ‫بدەم‪ ،‬كە رەفیقێكی باوكم بوە لە شۆرش‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی چاالكیەكی پی ئەنجام بدەم‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ :‬داواك�����اری ئ��ێ��وە لە‬ ‫ئەندامێكی ئەوكاتی الوان چ بوە یان‬ ‫چیتان بۆ ئەندامانی خۆتان دەكرد؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬ل��ەم ب��وارە لەسەرچەند‬ ‫تەوەرێكی گرنگ ك��ارك��راوە‪ ،‬وەك‬ ‫پ��ەروەردەی هەمەالیەنە و بڕوابون‬ ‫بە خاك و نیشتیمان و دڵسوزی و‬ ‫گیان لەخۆبردووی فێربون لەكاری‬ ‫رێكخراوەیی و پێگەیاندنی خۆی‬ ‫ل��ە ب���واری رۆشنبیری‪ ،‬دەرف��ەت‬ ‫رەخسان بۆ حەزەكانی بەپێی تواناو‬ ‫دەرخستنی بەهرەكانی و یارمەتی‬ ‫دانی گشت بوارێكی مەعنەوی‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬ئەگەر الوێك بیروباوەڕی‬ ‫لەپارتی دیموكراتی كوردستانەوە‬ ‫دوور بوایە ئێوە بە ئەندامی خۆتان‬ ‫وەرتان دەگرت؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬بەدڵنیایەوە هیچ جار ئەوە‬ ‫ئاستەنگ نەبوە لەبەردەم الوێك بۆ‬ ‫ئەوەی ببێتە ئەندام لەریزی یەكێتی الوانی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‪ ،‬لەكاتێدا ئەم رێكخراوە‬ ‫یەكێك بوو لەو رێكخراوانەی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان دروستی كردووە و دەعمی دەكات‬ ‫و بڕوای زۆری بەكاركردنی هەیەوە و بەرهەمی‬ ‫باشە بۆ حزب‪ ،‬بەاڵم لە شێوازی كاركردندا‬ ‫سەربەخۆیە مەرجی ئەندامبون بوو بۆ هەر‬ ‫الوێكی كوردستان بەگشت بیر و باوەڕێكی‬ ‫سیاسی‪ ،‬هەریەك مەرج بوە ئەوەیش بڕوابون‬ ‫بەرێكخراوەكەو پابەندبون بە یاسای ناو‬ ‫رێكخراوە‪ ،‬كە قەزیەی نەتەوایەتی كوردو‬

‫خۆشەویستی خاك و نیشتیمان ئەمانە بۆ زیاتر كاری رێكخستنی بوە واتا تەنها توانراوە‬ ‫گشت الوێك وەك یەك بوە‪ ،‬ئێستاش وایە‪ ،‬تەنزیماتی رێكخستنی ئەنجام بدرێت تاكو‬ ‫چونكە گەر وابكرێت جیاوازی چی دەبێت ‪2003‬كە پرۆسەی ئازادی عیراق ئەنجامدرا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬تۆ سودت بەالوان گەیاندەوە یا بە‬ ‫لەگەڵ لقێكی پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬لقی ئەوكاتی الوان بەناوی لقی پێچەوانەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬ئەوسودانەی من بەرێكخراوەكەم‬ ‫دهۆك نەینەوا بوە كاركردنی ئێوە لە سەر‬ ‫گەیاندوومە دەكرێت برادەریی دیكە باسی بكات‬ ‫موسڵ چۆن بوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەو كات گشت ناوچەكانی زومار كە ئەو سەردەمە لەگەڵمدا بوە پێكەوەكارمان‬ ‫و شێخان و شەنگال و خودی موسڵ لەژێر ئەنجامداوە‪ ،‬سەبارەت بەسومەند بونی من‬ ‫چەتری یەك لقدا كارەكانی بەرێوە براوە‪ .‬لەرێكخراوەكە بەڵی من سودی زۆرم بینیوە‪،‬‬ ‫كارەكانی ئەوكاتی سنوورەكانی ئازاد نەكراو هەر بۆیەیشە هاتوم كارم تیاكردووە لەناویدا‬ ‫م��ام��ەوە هەڵبەتە مەبەست لێرە‬ ‫سودی مەعنەوی یە‪ ،‬كە تا ماوم‬ ‫لەژیان خۆم بە قەرزاری ئەم رێكخراوە‬ ‫دەزان���م‪ ،‬چونكە لەگشت رویەكی‬ ‫توانیم لەرێگەی ئەزمون و رێباز و‬ ‫رێڕەوی ئەو باكگراوندی دیرۆكی ئەو‬ ‫كارێك لە كەسایەتی مندا دروست‬ ‫بێت‪ ،‬لەو مەرحەلەی رێكخراوەكەم‬ ‫بەجێهێشت بە ئەزمونێكی زۆرەوە‬ ‫توانیم ئەرك و بەرپرسیارێتی گەورە‬ ‫وەربگرم و سەركەوتوبم تێیدا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬چۆن بویتە بەرێوبەری‬ ‫گشتی وەرزش و الوان لە حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬لە دیدارێكی نێوان مەكتەبی‬ ‫سكرتاریەت و بەرێز كاك نێچیرڤان‬ ‫بارزانی ئەوكات جێگری سەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان بوو‪،‬‬ ‫وەك كاندیدی الوان پشتگیری من‬ ‫كرا بۆ ئەو پۆستە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش‬ ‫جێگای دیكەش پاڵپشتیان كردم و خودی‬ ‫خۆشم كاك نێچیرڤانم بینی‪ ،‬بەاڵم فاكتەری‬ ‫بەهێز یەكێتی الوان بۆ من كرام بە بەرێوبەری‬ ‫تا ماوم لەژیان خۆم بە‬ ‫گشتی وەرزش و الوان‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫دكتۆر هەڵمەت بایز‪ :‬كاری رۆژنامەگەری ئاسانترین ئەو‬ ‫پیشەیەیە كە گەنج بەبێ پاشخانێكی رۆشنبیری خۆیی تێدا‬ ‫بینیەوە‬ ‫دیدار‪ /‬دڵشاد میراودەلی‬ ‫پ‪/‬گەنج بۆ ئەوەی بەرێگەی زانستخوازی‬ ‫ژیاندا گوزەربكات و ژیانی تەندروستانەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬بایەخدارە بیركردنەوەی چۆن بێت؟‬ ‫و‪/‬گەنج هەمیشە ن��ەوەی راستەقینەی‬ ‫سەردەمەكەیەتی‪ ،‬بەو واتایەی هەموو ئەو‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪14‬‬

‫بیركردنەوانەی گەنج هەیەتی بەرامبەر‬ ‫ب��ە ژی��ان و ب��ەدی��اری��دە و رووداوەك����ان‬ ‫رەنگدانەوەی هەموو ئەو بارودۆخانەن‬ ‫ك��ە ل��ەس��ەردەم��ەك��ەی��دا ه��ەی��ە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫سەركێشیەكانی گەنج و یاخیبوونیەكانیشی‬ ‫راس��ت��ەوخ��ۆ رەن��گ��دان��ەوەی ب��ارودۆخ��ی‬ ‫سەردەمی گەنجن‪ ،‬بەم تێگەیشتنانەوە‬ ‫ناكرێت ئێمە كار و بیركردنەوە و چۆنیەتی‬ ‫گەنج بوون بخەینەروو‪ ،‬چونكە ئەوەندەی‬ ‫س��ەردەم��ەك��ە رەن��گ��ڕێ��ژی بیركردنەوەی‬ ‫گەنجەكە دەك��ات‪ ،‬ناكرێت ئەوەندە وەك‬ ‫تیۆر قسە لەسەر بیركردنەوەی بكرێت‪،‬‬ ‫گەنج بە هەموو بیر ك��ردن��ەوە راس��ت و‬ ‫هەڵەكانیەوە‪ ،‬گوشراو و دروستكراوی كاتە‬ ‫رابردووەكان و ئێستای خۆیەتی‪ ،‬رێزگرتن‬ ‫لە ویست و خواستەكانی گەنج وەك ئەرك‬ ‫و ماف لە چوارچێوەی ئەو یاساو ئاكارە‬ ‫كۆمەاڵیەتیانەی كە ه��ەر كۆمەڵگایەك‬ ‫هەیەتی خاڵێكی گرنگ و سەرەكییە بۆ‬ ‫ئ��ەوەی ژیانێكی تەندروستی هەبێت و‬ ‫بەرێگەی ژیانی خۆیدا گوزەر بكات‪.‬‬ ‫پ‪/‬زۆرب��ەی الوان هەڵپەی نووسینیان‬ ‫هەیە‪ ،‬لە زۆرب��ەی كایەكانی رۆشنبیریدا‬ ‫ه��ەوڵ��ی نووسین دەدەن‪ ،‬دەرئ��ەن��ج��ام‬ ‫لەیەكێك لە بوارەكان خۆیان نادۆزنەوە؟‬ ‫و‪/‬خولیای نووسین و دەستخستنە كاری‬ ‫نووسین بەشێكی گرینگی ویستەكانی‬ ‫گەنجە‪ ،‬بۆ گوزارشتكردن لەویست و هێز‬ ‫و توانستەكانی خۆی‪ ،‬گەنج وەك بوونێكی‬ ‫دەروونی و كۆمەاڵیەتی هەوڵی خۆ سەلماندن‬ ‫و پ��ڕك��ردن��ەوەی بۆشاییە رۆحییەكان‬

‫دەدات‪ ،‬بەمەش ئاستی خۆدزینەوە و خۆ‬ ‫بەتاڵكردن راپێچی فەزایەكی بیركردنەوە و‬ ‫نوسینی دەكات‪ ،‬دەرئەنجامیش بەشێكی‬ ‫دی��اری الوان نوسین دەكەنە دەروازەی‬ ‫حەزو خەونەكانیان‪ ،‬دەیانەوێت لەرێگای‬ ‫نووسینەوە خۆیان بناسێنن‪ ،‬ئەمە وەك‬ ‫دیاریدە لەبارێكی ئاساییدا دەردەكەوێت‪،‬‬ ‫تاڕادەیەكیش هەڵپەی نووسین دەبێتە‬ ‫دیوێكی ئەرێنیانەی توێژەكە‪ ،‬بەو واتایەی‬ ‫گەنج لەبوارەكانی رۆشنبیری و ئەدەبی‪،‬‬ ‫لە ئاراستەكانی یاخیبوون دەپارێزیت و‬ ‫بەشێك لە حەز و ویستەكانی تێر دەكات‪،‬‬ ‫ئەوەی كە دەمێنێتەوە لە پرسیارەكەتدا‬ ‫هەوڵە روكەشیەكانی گەنجە لە كاری‬ ‫نووسین و خ��ۆدزی��ن��ەوەی��ان��ە ل��ە دنیای‬ ‫نووسیندا‪ ،‬لەالیەك هەڵپەی نووسین وەك‬ ‫مۆدێلێك و جۆرێك لە چاولێكەری دەبێتە‬ ‫رێبازیكی ناتەواوی خۆ دزینەوەی‪ ،‬كەدواتر‬ ‫هەوڵەكان بەنەزۆكی لە دایك دەبن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئاستی توانست و چ��اوەڕوان��ی��ەك��ان لە‬ ‫بەرامبەر ئەنجامی خۆدزینەوەی ناو نووسین‬ ‫هاوئاست نابن‪ ،‬ناچار گەنج پاشەكشەی‬ ‫ویستەكانیان ل ‌ە نێو نووسیندا دەكەن‪ ،‬بە‬ ‫دیوێكی دیكەدا هەڵپەی نووسین بەتەنیا‬ ‫لەدنیای ئێستادا بەس نییە بۆ ئەوەی گەنج‬ ‫بە نێو‌نووسینیدا لە ئاست چاوەڕوانیەكانی‬ ‫خۆیدا متمانە بەخش بێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬زۆرینەی گەنج و الوانی ئەمڕۆ زۆرتر‬ ‫لە ب��واری رۆژنامەنووسی دەردەك���ەون‪،‬‬ ‫هۆكاری ئەم دیاردەیە چییە؟‬ ‫و‪/‬پیشەی رۆژن��ام��ەگ��ەری لەنێو ئەو‬

‫دیــمــانــە‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫هەموو پاشاگەردانیەی كە پێشتر لە بواری‬ ‫چاپ و باڵو كردنەوەدا هەبووە‪ ،‬رێگای بۆ‬ ‫كاری رۆژنامەنووسی خۆشكردبوو‪ ،‬بەو‬ ‫واتایەی كاری رۆژنامەگەری ئاسانترین ئەو‬ ‫كار و پیشەیەبوو كە گەنج بەبێ پاشخانێكی‬ ‫رۆشنبیری هەموو بوونەكانی خۆی لە رێی‬ ‫ناوهاتنی لەناو رۆژنامەیەكدا دەبینیەوە‪،‬‬ ‫تا ئەوساتەی مۆدێلێكی دروستكرد دواجار‬ ‫بەشێكی بەرچاو لە گەنجان بۆ ناوكاری‬ ‫رۆژنامەنووسیی راكێشران‪.‬‬ ‫بوونی بۆ شایی لە پسپۆریەتی الوان‬ ‫و نەبوونی هەوڵی كار و نەبوونی بوارە‬ ‫جۆراوجۆرەكانی رۆشنبیری دیكەی رەوتی‬ ‫ك��اری رۆژن��ام��ەن��ووس��ی و پاشاگەردنی‬ ‫ل��ە زۆری و ب��ۆری��دا ب���واری ب��ۆ ك��اری‬ ‫رۆژنامەنووسی گەنجان رەخساندووە‪،‬‬ ‫بەمەش بەشێكی بەرچاوی گەنجانی خستە‬ ‫ناوكاری رۆژنامەنووسی لەالیەك و بەشێكی‬ ‫لە ئارەزوەكان تێردەكات و لەالیەكی ترەوە‬ ‫نوێترین ئەزموونی رۆژنامەنووسی كوردی‬ ‫وەك كارو پیشە دەخاتە ژێر پرسیار و‬ ‫گومان‪ ،‬دواجاریش رەهەندە بەر فراوانەكەی‬ ‫كاری رۆژنامەنووسیەكەش وندەبێت‪.‬‬ ‫پ‪/‬فەیسبوك بەالیەنی ئەرێ و نەریوە چ‬ ‫رۆڵێكی بینیوە لە چینی الواندا؟‬ ‫و‪/‬هەڵبەتە شەپۆلی جیهانگەرایی‬ ‫رۆژ ب��ەدوای رۆژ لە ت��ۆری راگەیاندن و‬ ‫تەكنەلۆجیاوە لە ژیانی مرۆڤەكاندا پشكدار‬ ‫دەبێت‪ ،‬فەیسبووك لەئێستادا نوێترین‬ ‫تۆڕی پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكانە‪ ،‬لە نێو‬ ‫ئەو هەموو ئاڵۆزی و جەنجاڵیەی ژیان و‬ ‫گرتنەبەری هەموو كایەكانی ژیان‪ ،‬ناكرێت‬ ‫فەیسبووك تەنها وەك دیوێك بخوێنریتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو بۆتە رۆژنامە و تەلەفزیۆن و ماڵپەڕ و‬ ‫ئەلبووم و دەفتەری یادەوەری و ئاڵوگۆری‬ ‫پەیوەندیە سۆزداریەكان‪ ،‬هەموو ئەمانە‬ ‫‌دەچنە خانەی حەز و ویستەكانی تاك‪،‬‬ ‫لەالیەكی تر فەیسبووك لەدیوە نەرێنیەكەی‬ ‫لە زۆر الیەنی سایكۆلۆژی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و سیاسی و ئ��اب��ووری و تەندروستی‬ ‫كاریگەری خۆی ن��وان��دووە‪ ،‬پاشەكشەو‬

‫كەمخوێندنەوەی كتێب و پشتگوێخستنی‬ ‫پەیوەندیە كۆمەاڵیەتییەكان و دابڕانی تاك‬ ‫لە زۆر لە پێویستیە رۆحیەكانی دیكەی‬ ‫ژیان ئەمەش وایكردووە جۆرێك لە تەنهایی‬ ‫بێتەكایەوە و كەمتر بپڕژێنە سەر كاری‬ ‫دیكەی ژیانی رۆژانە‪ ،‬بەاڵم لەپاڵ هەموو‬ ‫ئەو هۆكارانەشەوە فەیسبووك لە ئێستادا‬ ‫وەك واقعیێك خۆی سەلماندووە و شوێنی‬ ‫زۆر لە پێویستییەكانی پ��ڕك��ردۆت��ەوە‪،‬‬ ‫پاشە‌كشەی بەبەشێكی بەرچاو لەوشتانەش‬ ‫كردووە كە لە فەیسبووكدا دەردەكەون‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئ��ەوان��ەی زانكۆكان ت��ەواو دەك��ەن‪،‬‬ ‫نەوەی شەرمنن‪ ،‬توانای روو بەرووبوونەوەی‬ ‫كلتوری چەوت و نەریتی ناباویان نییە‪،‬‬ ‫ئەم ‌ە زانكۆیە شەری تێكشكاندنی نەریتی‬ ‫پێناكرێت و فەرهەنگی نوێ دروست ناكات؟‬ ‫و‪/‬زان��ك��ۆ وەك ئ��ەرك دام��ەزراوەی��ەك��ی‬ ‫ت��ای��ب��ەت ب��ە تێكشكاندنی ن��ەری��ت و‬ ‫رووب��ەروو بوونەوە نییە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫پێویستە زان��ك��ۆ وەك دام���ەزراوەی���ەك‬ ‫بیرو فەرهەنگی خۆی بەنێو كۆمەڵگادا‬ ‫شۆڕبكاتەوە‪ ،‬كە دەڵێین دەبێت ئاكاری‬ ‫بیرو فەرهەنگی زانكۆ لە ناو قوتابیاندا‬ ‫رەن��گ بداتەوە‪ ،‬مەبە‌ست ئەوەیە زانك ‌ۆ‬ ‫نابێت نەوەیەكی شەرمن بەرهەمبێنێت‪،‬‬ ‫الو بەتایبەتی دوای تەواوكردنی قۆناغی‬ ‫زانكۆ كەمتر وەك گەنجێك و كادرێكی‬ ‫ئەكادیمی خۆی دەردەخات‪ ،‬ئەم پرۆسەی‬ ‫رووب��ەرووب��وون��ەوەی��ە و بەرهەمهێنانی‬ ‫نەوەیەكی شەرمن و بێ ئیرادە‪ ،‬بەتەنها‬ ‫پەیوەندی بە پێكهاتەی زانكۆوە نییە‪،‬‬ ‫ئەوەندەی پەیوەندی بە كۆی كایەكانی ژیان‬ ‫و سیستەمە سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكانەوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ب��ۆچ��ی دوای ت��ەواوك��ردن��ی زانكۆ‪،‬‬ ‫زۆری��ن��ەی خ���اوەن ب��ڕوان��ام��ەك��ان واز لە‬ ‫خوێندنەوە دێنن و پاڵی لێ دەدەنەوە؟‬ ‫و‪/‬ل��ەالی ئێمە تەواوكردنی خوێندن و‬ ‫وەرگرتنی بڕوانامە ئەوەندەی پەیداكردنی‬ ‫ناوە ئەوەندە پەیداكردنی ئەرك و ئامانجە‬ ‫ئەكادیمیەكان نییە‪ ،‬ئەوەش پەیوەندی بە‬

‫سیستەمی سیاسی و ئابووری كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئ��ێ��م��ەوە ه��ەی��ە‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا ئەو‬ ‫هەلومەرجە رەگێكی راستی هەیە كە‬ ‫ئاراستەی بیركردنەوەی تاكیشی دیاری‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬دیسان ئەمەش بۆ پەیوەندییە‬ ‫ئابووری و سیاسی و كۆمەاڵیەتیەكانی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ای ك����وردی دەگ���ەڕێ���ت���ەوە‪،‬‬ ‫مامۆستایەك ك��اری ت��ازەو خوێندنەوەی‬ ‫ت����ازەو كتیبی ت����ازەی ن��ەب��ێ��ت‪ ،‬ئەم ‌ە‬ ‫نموونەی هەڕەمی پیادەكردن و توانست و‬ ‫بەردەوامییەكانی تاكی كوردە‪.‬‬ ‫پ‪/‬ئ��ەم توێژینەوانەی بۆ قوتابیانی‬ ‫كۆتایی ساڵ لەالیەن كۆلێژەكانەوە دیاری‬ ‫دەكرێن‪ ،‬تەنها پشت بەسەرچاوە دەبەستن‪،‬‬ ‫خۆیان هیچ فكرەیەكی نوێ ناخەنە سەر‬ ‫خەرمانی باسەكە‪ ،‬وەك مامۆستایەكی‬ ‫زانكۆ رای بەرێزتان لەم بارەیەوە؟‬ ‫و‪/‬پ����رۆژەی لێكۆڵینەوەی دەرچ���ون‬ ‫یەكێكە لەقەیرانەكانی ئێستای زانكۆكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەتایبەتی دوای تەواوكردنی‬ ‫خوێندن قوتابیان فێری ئەمە ناكرێن‪،‬‬ ‫ئەوەش زۆر هۆكاری جۆراو جۆری هەیە‪،‬‬ ‫ل��ەوان��ە ئ��ام��ادە ن��ەب��وون��ی هەلومەرجی‬ ‫لێكۆڵینەوە هەر لە قۆناغەكانی پێشتر‬ ‫بەتایبەتی لە زۆربەی بەشەكاندا‪ ،‬قوتابیان‬ ‫رێبازی لێكۆڵینەوە نازانن‪ ،‬یان بەواتایەكی‬ ‫ت��ر رێ��ب��ازی لێكۆڵینەوە بەشێوەیەكی‬ ‫پێویست فێرناكرین‪ .‬تەماشاكردنی رێبازی‬ ‫لێكۆڵینەوەی بابەتێكی الوەك���ی‪ ،‬یان‬ ‫كەم ئەزموونی مامۆستایەك لە بەرامبەر‬ ‫نەبوونی الیەنی پراكتیكی هۆكاری دیارو‬ ‫بەرچاون‪.‬‬ ‫بەڵێ ئێمە سااڵنە چەند دانەیەكی كەم‬ ‫ت كە بەپەنجەی دەست دەژمێردرێن‬ ‫نەبێ ‌‬ ‫هیچ لەو لێكۆڵینەوانە رووی باڵوكردنەوەیان‬ ‫نییە‪ ،‬تەنانەت لە كۆكردنەوەی سەرچاوەو‬ ‫نووسینیشان پ��رن ل��ەك��ەم وك��ورت��ی‪،‬‬ ‫ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەی دەرچ�����ون پێویستی‬ ‫بەزەمینە‌سازی و مەعریفی و پاشخانی‬ ‫رۆشنبیری و خوێندنەوە هەیە‪.‬‬ ‫*مامۆستای زانكۆ لە سۆران‬

‫‪15‬‬

‫هــونەری‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫مێڤان میران‪ :‬لەبەر نەبوونی شوێن و كەرەستەی پێویست‬ ‫ناتوانم لە بواری سیرامیك بەردەوام بم‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خەلیل‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪16‬‬

‫ل��ەم��اوەی چ���وار س��اڵ��ی ئەكادیمیای‬ ‫ه��ون��ەرەج��وان��ەك��ان ب��ەش��داری ل��ەك��ارە‬ ‫سیرامیكیەكان كردوە و بەرهەمی جوان‬ ‫و ن���اوازەی پێشكەشكردوە‪ ،‬لەئێستادا‬ ‫ل��ق��ی س��ی��رام��ی��ك��ی ب��ەش��ی ش��ێ��وەك��اری‬ ‫كۆلێژی هونەرەجوانەكانی سەركەوتوانە‬ ‫ت��ەواوك��ردوە‪ ،‬بۆ ئەم مەبەستە بەچەند‬ ‫پرسیارێك هێنامانە ئاخاوتن‪:‬‬ ‫لێمان پرسی ل���ەدوای ت���ەواو كردنی‬ ‫ئەكادیمیا بەردەوام دەبی لەم بوارە یاخوا‬ ‫ن��ا؟ ل��ەوەاڵم��دا گ��ووت��ی‪ :‬لە دوای ت��ەواو‬ ‫كردنی كولێژ و دەرچ��وون��م‪ ،‬لە ئێستادا‬ ‫سەرقاڵی چەند كارێكی هونەریم لە بواری‬ ‫وێنە كێشاندا‪ ،‬ناتوانم ب���ەردەوام بم لە‬ ‫بواری سیرامیك لەبەر نەبوونی شوێن و‬ ‫كەرەستەی پێویست‪.‬‬ ‫هەروەها باسی ل��ەوە كرد كە بۆ ئەم‬ ‫بوارەی هونەری هەڵبژاردووە‪ ،‬گووتی‪ :‬بۆیە‬ ‫سیرامیكم هەڵبژارد‪ ،‬چونكە هونەرێكی‬ ‫جوانە و چێژی تایبەتی هەیە‪ ،‬شێوازی‬ ‫دروستكردنی خۆشەو فكرەی تێدایە‪.‬‬ ‫ئەم سیرامیككارە دەیەوێ لەم بوارەی‬ ‫هونەرەوە خزمەت بكات و سوود بەهاواڵتیان‬ ‫بگەیەنێت‪ ،‬هەروەها هاندەرێكیش بێت بۆ‬ ‫ئەو كەسانەی كە حەزیان لەم هونەرەیەو‬ ‫پەرەی پێبدەن‪ ،‬تاكو بتوانن لەكوردستان‬ ‫گرنگی پێ بدرێت و خزمەتی هونەری‬ ‫كوردی بكەن‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا باسی ل��ەو ك��اران��ە ك��رد كە‬ ‫ئەنجامی داوە گرنگی بەچ الیەنێك دەدات‬ ‫و گووتی‪ :‬لە زۆربەی كارەكانمدا گرنگیم‬ ‫بە كەلتوری ك��وردی داوە كە هەستی‬ ‫نەتەوایەتی تێدا ب��ەرچ��اوە‪ ،‬كارەكانم‬ ‫گوزارشت لە ئافرەتی ك��ورد و ه��ەژاری‬ ‫و ك��ەم دەرام��ەت��ی دەك��ات چونكە(ئێمە‬

‫خاكێكی دەوڵەمەند و میللەتێكی هەژارمان‬ ‫هەیە)‪ ،‬باسی لەكێشەكانی كرد‪ :‬هەرچەند‬ ‫باس لە گرفتەكان بكەم تەواو نابێت بە‬ ‫گشتی لە كوردستان گرنگی كەم بە هونەر‬ ‫دەدرێت‪ ،‬بە تایبەتی هونەری سیرامیك‪،‬‬ ‫كێشەی هەرە گەورەمان نەبوونی شوێنی‬ ‫تایبەت و كەرەستەی پێویست و ئامێری‬ ‫پێشكەوتوو‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا باسی ل��ەوە ك��رد كەلەدوای‬ ‫ت��ەواوك��ردن��ی كۆلێژ گرنگی بە هونەری‬ ‫سیرامیك دەدات یاخود نا؟گوتی نەخێر‬ ‫لەبەر دانمەزراندنم لە شوێنی تایبەت‬ ‫بەم كارە هونەریە و هەروەها لەبەر ئەم‬ ‫كێشانەی كە لە سەرەوە ئاماژەم پێكرد‪،‬‬ ‫چونكە كاری هونەری سیرامیك لە ماڵەوە‬

‫ناكرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەو خاتوونە داواك���اری لەحكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان هەیە بۆ بەرەو پێشەوە‬ ‫چوونی ئەم هونەرەو گووتی‪ :‬لەبەر ئەوەی‬ ‫هونەری سیرامیك هونەرێكی سادەو پڕ لە‬ ‫هەست و جوانیە‪ ،‬داواك��ارم لە حكومەت‬ ‫بایەخی پێبدرێت و شوێنی تایبەتی بو‬ ‫تەرخان بكرێت‪ ،‬چونكە كەسانێكی زۆر‬ ‫بەهرەمەند و لێهاتوومان هەیە لەم بوارەدا‪،‬‬ ‫هەروەها پێناسەی ئەم هونەرەی كردو‬ ‫گووتی‪ :‬هونەری سیرامیك بە سادەییەوە‬ ‫ج��وان��ە و هونەرێكی س��ەرن��ج ڕاكێشە‪،‬‬ ‫هونەرێكە واتایەكی ڕوون دەبەخشێتە‬ ‫بینەر‪ ،‬هونەرێكە دەتوانرێ لە ناخەوە‬ ‫هەست بە جوانیەكەی بكرێت‪.‬‬

‫هــونەری‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫فۆتۆگرافەر دالوەر بامۆكی‪ :‬توانیومە لە ڕێی فۆتۆكانمەوە‬ ‫دەیان كەم وكورتی هەڵەبجە چارەسەر بكەم‬ ‫دیمانە‪ :‬عومەرعەزیز‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫دالوەر سەیفەالدین ئەحمەد‪ ،‬ناسراو‬ ‫بە دالوەر بامۆكی‪ ،‬لە ساڵی (‪)1983‬‬ ‫لە هەڵەبجە لەدایك بووە و ماوەی چەند‬ ‫ساڵێكە وەك فۆتۆگرافەر ك��اردەك��ات‬ ‫و ب��ەش��داری سێ پێشانگای تایبەت و‬ ‫پێشانگایەكی هاوبەشی كردۆتەوە و خاوەنی‬ ‫یەك گۆڤاری فۆتۆییی تایبەت بە ساڵیادی‬ ‫كمیابارانی هەڵەبجەیە‪ ،‬دالوەر لە ئێستاشدا‬ ‫دانیشتوی شاری هەڵەبجەیە و كارمەندی‬ ‫تەندروستی شارەزوورە‪ ،‬لەم چاوپێكەوتنە‬ ‫لەگەڵ پێشكەوتن ئاماژە بەوە دەكات و‬ ‫دەڵێت‪ »:‬فۆتۆ وەك ئاوێنەیەكە تێیدا‬ ‫هەموو شتەكان وەك خۆی دەبینێت»‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ /‬تێكەڵ بوونت بە بواری‬ ‫فۆتۆگرافەری بۆ كەی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫دالوەر‪ :‬ت��ێ��ك��ەڵ ب��وون��م ب��ە ب���واری‬ ‫ف��ۆت��ۆگ��راف��ەری دەگ��ەڕێ��ت��ەوە ب��ۆ ساڵی‬ ‫(‪.)2004‬‬ ‫پێشكەوتن‪ /‬ئەكرێ بڵێی چۆن تێكەڵ‬ ‫بەم بوارە بوویت؟‬ ‫دالوەر‪ :‬خۆشەویستیم بۆ ئەم بوارە‬ ‫وای��ك��رد ك��ە تیكەڵی ب��م‪ ،‬چونكە لە‬ ‫ڕاستیدا كارێكی پیرۆزە و دەتوانین لەم‬ ‫ڕێگەیەوە خزمەتێكی زۆر بكەین لە هەموو‬ ‫ڕووەكانەوە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ /‬بۆچی بواری فۆتۆگرافەریت‬ ‫هەڵبژارد؟‬ ‫دالوەر‪ :‬بۆئەوەی بتوانم زیاتر خزمەت‬ ‫بكەم‪ ،‬چونكە فۆتۆ دەتوانێت كاریگەری‬ ‫خ��ۆی هەبێت لە س��ەر بەرامبەرەكەی‪،‬‬ ‫ئەمەش دەگەڕێنمەوە بۆ ئەوەی كە الی‬ ‫من فۆتۆ وەك ئاوێنەیەكە تێیدا هەموو‬ ‫شتەكان وەك خۆی دەبینێت‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ /‬كێ هاندەرتبووە تا برەو‬

‫بەم بوارە بدەی؟‬ ‫دالوەر‪ :‬خۆشەویستی خۆم بۆ ئەم كارە‬ ‫هاندەری سەرەكیم ب��ووە‪ ،‬لە ئێستاشدا‬ ‫بەردەوامیم پێ دەبەخشێ بۆئەوەی زیاتر‬ ‫برەو بدەم بەم بوارە‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ /‬الی جەنابتان فۆتۆ چی‬ ‫دەگەیەنێت؟‬ ‫دالوەر‪ :‬فۆتۆ الی من دەربڕینی واقعە‪،‬‬ ‫كاتێك فۆتۆی شتێك دەگریت ئیتر ئەو‬ ‫فۆتۆیە پێویست بە قسەكردن ناكات‪،‬‬ ‫چونكە خۆی هەمووشتێك بە بینەر دەڵێ‪،‬‬ ‫بۆیە دەتوانم بڵێم الی من جوانیەك پیشان‬ ‫دەدات كە ناتوانرێت ئینكاری لێ بكری‪.‬‬ ‫پێشكەوتن‪ :‬دالوەر لە فۆتۆگرافیدا زیاتر‬ ‫برەو بە چی دەدات؟‬ ‫دالوەر‪ :‬ئەوەی زیاتر گرنگی پێ بدەم‬ ‫و الی من قورسایی خۆی هەبێ منداڵ و‬ ‫پیرە كە بۆمن مانای تایبەتی خۆیی هەیە‪،‬‬ ‫چونكە سەرەتای ژیان و كۆتایی ژیانمان‬ ‫پێ ئەڵێ بۆیە زیاتر ك��ار لە س��ەر ئەو‬ ‫دووالیەنە دەكەم‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ك��ەوت��ن‪ /‬ت��اچ��ەن��د ف��ۆت��ۆك��ان��ت‬ ‫كاریگەریان هەبووە لە سەر كۆمەڵگە؟‬ ‫دالوەر» بێگومان فۆتۆكانم كاریگەری‬ ‫خۆیان ه��ەب��ووە بە تایبەت ئ��ەوەی كە‬ ‫وەك هەڵەبجەییەك زیاتر كار لە سەر‬ ‫كەم و كورتیەكانی ناوهەڵەبجە دەكەم و‬ ‫توانیومە لە ڕێی فۆتۆكانمەوە دەیان كەم‬ ‫و كورتی هەڵەبجە چارەسەربكەم‪ ،‬كە بە‬ ‫سوپاسەوە بەرپرسانی هەڵەبجەش بەدەم‬ ‫كارەكانمانەوە هاتوون و چارەسەری كەم‬ ‫و كورتیەكانیانكردووە بە تایبەت بەڕێزان‬ ‫لە سەرۆكایەتی ش��ارەوان��ی هەڵەبجە و‬ ‫فەرمانگەی كارەبای‪.‬‬

‫پێشكەوتن‪ /‬ل��ە ك��وردس��ت��ان ب��واری‬ ‫فۆتۆگرافەری چۆن دەبینی ؟‬ ‫دالوەر‪ :‬لە كوردستاندا كەسانێك هەن‬ ‫خۆشەویستی بێ سنوریان بۆ ئەم بوارە‬ ‫هەیە و ب���ەردەوام ك��اردەك��ەن بۆ زیاتر‬ ‫پێشاندانی فۆتۆكانیان جا چ لە ڕێی‬ ‫پێشانگا چ ل��ەڕێ��ی ت��ۆری كۆمەاڵیەتی‬ ‫فەیسبووك‪ ،‬چ لەڕێگەی وێنە هەواڵی‬ ‫ماڵپەڕو ڕووپ��ەڕی ڕۆژنامەكانەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەم بوارە لە كوردستاندا بە شێوەیەكی‬ ‫باشدەبینم‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫هــونەری‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫كاكۆ گەاڵڵی‪ :‬بەشداربوومان لەگەڵ بوو لە لەندەن و تاران‬ ‫لەبواری دیزاین بڕوانامەی ماستەریان هەبوو‬ ‫محەمەد هەسنانی‪-‬سۆران‬ ‫دواب��ەدوای بەشداری كردنی لە بەرنامەی‬ ‫پێشبڕكێی (ف��اش��ی��ۆن ش��ۆ) لەكەناڵی‬ ‫كوردسات‪ ،‬كەتایبەت بوو بە هونەری دیزاین‪،‬‬ ‫گەنجێكی دانیشتووی س��ۆران‪ ،‬پلەیەكەمی‬ ‫بەدەست هێنا‪ ،‬بۆ زیاتر زانیاری لەدیدارێكی‬ ‫پێشكەوتندا بەم جۆرە ئاخافت‪.‬‬ ‫كاكۆ گەالڵی بۆ پێشكەوتن روونی دەكاتەوە‬ ‫«لە ساڵی ‪ 1981‬لە ناحیەی گەاڵڵەی سەربە‬ ‫ق��ەزای چۆمان چاوم بە دوونیا هەڵێناوە‪،‬‬ ‫ناحیەكەمان لەالیەن رژێمی بەعس خاپوركراو‬ ‫و راگوێزراین بۆ قەزای سۆران‪ ،‬واتە تەمەنی‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪18‬‬

‫منداڵی و گەنجیەتیم هەر لەسۆران بردۆتە‬ ‫سەرو تا ئێستاش لەو شارۆچكەیە نیشتەجێم‪،‬‬ ‫قۆناغی سەرەتای و ناوەندی و پەیمانگای‬ ‫مەڵبەندنی مامۆستایان بەشی ئینگلیزیم‬ ‫لەشاری سۆران تەواو كردووە»‪.‬‬ ‫كاكۆ هێماش بۆ ئەوە دەكات «هەر لەتەمەنی‬ ‫منداڵییەوە خولیاو خۆشەویستی و ئارەزووی‬ ‫شێوەكاریم هەبوو‪ ،‬لەو سەردەمەشەوە لە‬ ‫پاڵ دروستبوونی ئەو ئارەزوو خۆشەویستیەم‬ ‫كە بۆ شێوەكاری هەمبوو‪ ،‬خۆڕسكانە ئەو‬ ‫بەهرەیەم هەبوو‪ ،‬بەگشتی خۆشەویستیەكی‬

‫زۆر تایبەتیم هەبوو بۆدیزاین كردنی و جل‬ ‫وبەرگ دوورین‪ ،‬خوشكی گەورەم كە بەرگ‬ ‫دوور بوو سەیری دەستەكانی ئەوم دەكرد‬ ‫لەكاتی كاركردندا‪ ،‬ئەو پارچە قوماشانەی‬ ‫كە الی خوشكم دەمانەوە شتم دەدووری‬ ‫بۆ بووكە شوشەی خوشكە بچووكەكەم‪،‬‬ ‫ه��ەر لەوكاتەش كارەكانم دەستی پێكرد‬ ‫وێنەكێشانیش یارمەتی دەرێكی زۆر گەورەم‬ ‫بوون‪ ،‬بۆ ئەوەی هەموو كاتێك ئەو شتەی‬ ‫كەبمەوێت بی دوورم وێنەم دەكێشا لەسەر‬ ‫كاغەز‪ ،‬ئینجا یەكسەر لەسەر قوماشەكەم‬ ‫جێ بەجێم دەكردو دەم دووری تا توانیم لەم‬ ‫رێگەیەوە شارەزایی تەواو پەیدابكەم»‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی هۆكاری ب��ەش��داری كردنی لە‬ ‫بەرنامەی پێشبڕكێی (ڤاشیۆن شۆ) لە كەناڵی‬ ‫كوردسات كاكۆ گەالڵی دەڵێت «لەسەرەتادا‬ ‫بەهۆی سەرقاڵی كارەكانم لە داوامی بەیانیان‬ ‫و پاش نیوەڕۆیانیش لەدووكانەكەم‪ ،‬ئاگاداری‬ ‫ئەو بەرنامەیە نەبووم‪ ،‬بەاڵم ئێوارەیەك كچە‬ ‫خاڵێكم لەهەولێرەوە پەیوەندی پێوەكردم‬ ‫و پێی راگەیاندم»كە بەرنامەیەكی واهەیە‬ ‫لەكەناڵی كوردسات‪ ،‬لەبەر ئ��ەوەی ئەوان‬ ‫زۆر هاندەرم بوونە لەژیان ئارەزووشیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬كەمن بچمە نێو كاری بواری دیزاین‬ ‫و زیاتر گرینكی پێبدەم‪ ،‬ئەوانیش لەوە‬ ‫ئاگادار بوون كە من نیازی دەرەوەم هەیە‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی لەبواری دیزاین پەرە بەخوێندن‬ ‫ب��دەم‪ ،‬كە رێكالمی بەرنامەكەیان بینیبوو‬ ‫لە كەناڵی كوردسات‪ ،‬ئەوان بەهەلیان زانی‬ ‫بوو بۆئەوەی لێرەوە دەست پێبكەم‪ ،‬منیش‬ ‫دواتر پەیوەندیم بەكەناڵی كوردساتەوەكرد‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی بەشداری لەبەرنامەكە بكەم‪ ،‬پێیان‬ ‫گووتم «بەیانی دوا رۆژە بۆ پێشكەش كردن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەو رۆژەی كە چ��ووم بۆ سلێمانی‬

‫هــونەری‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫زۆر بۆم ناخۆش بوو‪ ،‬چونكە هیچ یەكێك‬ ‫لەوپارچانەی كە من دووری بووم پێم نەبوون‪،‬‬ ‫كە چوومە ناو هۆڵەكە خەڵكێكی زۆر لەوێ‬ ‫بوو نزیكەی ‪ 250‬كەس دەبوون‪ ،‬هەر یەك لەو‬ ‫وێنانەی پێبوو كە خۆیان دیزاینیان كردبوو‪،‬‬ ‫هەروەها بەشێك لەسیڤی خۆیان لەگەڵ‬ ‫ئەوكارەی كەكردبوویان بەدەستیانەوە بوو‪،‬‬ ‫كەچی من دەستم بەتاڵبوو پێڕانەگەیشتم هیچ‬ ‫لەگەڵ خۆم بەرم»‪.‬‬ ‫كاكۆ گەاڵڵی «ئاماژە بەوەدەدات «بەرگی‬ ‫بوكێنی كچە خاڵەكەم لە هەولێر كە پێشتر‬ ‫بۆ هاوسەرگیری بۆم دووریبو بەفریام كەوت و‬ ‫منی لەدوودڵی رزگار كردوو گووتی «ئەگەرچی‬ ‫هیچم بەدەستەوە نەبوو‪ ،‬بەاڵم خۆشبەختانە‪،‬‬ ‫ل��ەم��اوەی ‪ 3‬ك��ات��ژم��ێ��ر‪ ،‬كچە خاڵەكەم‬ ‫لەهەولێرەوە فریام كەوت و كراسەكەی بەدلەی‬ ‫بوكێنی بەدەست گەیاندنم كە یەكێك بوو لە‬ ‫كارەكانی دەستی من‪ ،‬پێشكەشی لێژنەم كرد‬ ‫و وەرگیرام‪ ،‬لەبەرنامەی یەكەم هەموو ئەو‬ ‫خەڵكەی كە پێشەكەشی كردبوو لەهەر چوار‬ ‫پارچەی كوردستان بوون‪ ،‬بەاڵم لەهەموو ئەو‬ ‫خەڵكەی نۆ كەس وەرگیران‪ ،‬لەو نۆكەسە‬ ‫خراینە نێو بەرنامەكەوە‪ ،‬لەهەر بەرنامەیەك‬ ‫لێژنە بەشێوازێكی ئەوروپی و ستاندارێكی‬ ‫جیهانی پڕۆژەكە دەستی پێكرد‪ ،‬ئەو جل و‬ ‫بەرگانەمان دەدووری كە لەجیهان بەناو بانگ‬ ‫ب��وون‪ ،‬یەكەم تاقی كردنەوە زۆر ناخۆش‬ ‫بوو‪ ،‬ئەو نۆكەسەی كە وەرگیران خراینە‬ ‫پەستانێكی زۆر گەورە‪ ،‬ئەبوایە لە ماوەی‬ ‫چوار كاتژمێر شتێك بدوورین كە گوزارشت‬ ‫لە بەهار بكات‪ ،‬كە چۆن ئافرەتێك لە بەهاردا‬ ‫دەچێتە گەشت و سەیران چی لەبەر بكات؟‬ ‫ئیتر دوا بەدوای چەند قۆناغێكی تر كە شەش‬ ‫قۆناغ بوو بڕیم لەو نۆ كەسە شەش كەس‬ ‫دوورخ��ران��ەوەو خۆم هەر بەسەركەوتوویی‬ ‫رۆیشتم لەگەڵ بەرنامەی كۆتای لەوێش توانیم‬ ‫پلەی یەكەم بەدەست بهێنم»‪.‬‬ ‫ناوبراو زیاتر گووتی «ئ��ەوەی من پێی‬ ‫سەرسام بووم بۆ بەرنامەی (ڤاشیۆن شۆ)‬ ‫خەڵكی لەهەر چ��وار پارچەی كوردستان‬ ‫بەشداریان تێداكردبوو‪ ،‬هەروەها بەشدار‬ ‫بوومان لەگەڵ دابوو‪ ،‬لە ئەوروپا هاتبوویەوە‬

‫چوار ساڵ خوێند بووی لە لەندەن لەبواری‬ ‫دیزاین‪ ،‬بەشدار بوویەكەی تر كە لەكۆتایی‬ ‫لەگەڵم بوو خەڵكی شاری سنە بوو لەتەهران‬ ‫نیشتەجێبوو‪ ،‬بڕوانامەی ماستەری هەبوو‬ ‫لەبواری دیزاین‪ ،‬سەركەوتنی من‪ ،‬ئەوكاتەی‬ ‫كە گەیشتمە فیناڵ بەسەركەوتنم دەزانی‪،‬‬ ‫كە هێشتا یەكەم نەببوم‪ ،‬لەر ئ��ەوەی من‬ ‫گەنجێكی ش��اری س��ۆران ب��ووم‪ ،‬كە چەند‬ ‫ساڵێكە زانكۆی لێكراوەتەوە لەچاو شارەكانی‬ ‫تر‪ ،‬زۆر خۆشحاڵ بووم كە گەیشتمە فیناڵ‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەمووی خۆشتر ئەوە بوو كە لەو‬ ‫بەرنامەیە یەكەم بوو گریانم هات‪ ،‬قسەم‬ ‫پێنەدەكرا بیرم لە هەموو ئ��ەو خەڵكە‬ ‫دەك��ردەوە كە ئێستا خۆشیان چۆن بێت‬ ‫بەهۆی سەركەوتنی منەوە‪.‬‬ ‫ل��ەوەاڵم��ی ئ��ەو پرسیارەی ئایا لەكاتی‬ ‫گ���ەڕان���ەوەی پ��ێ��ش��وازی خەڵكی س��ۆران‬ ‫چ��ۆن ب��وو‪ ،‬كاكۆ گەاڵڵی دەڵێت «رێ��زو‬ ‫خۆشەویستی خەڵكی ش��ارەك��ەم هەرگیز‬ ‫لەیاد ناچێت «كە ئەو كاتەی گەیشتمەوە‬ ‫دەروازەی ش��اری س��ۆران‪ ،‬خەڵكێكی زۆر‬ ‫لەپێشوازی و چاوەڕوانی مندابوون‪ ،‬كاتێك‬ ‫گەیشتمە شوێنەكەو لە ئۆتۆمبێل دابەزیم‬ ‫لە خۆشیان‪ ،‬هەموو گیانم دەل��ەرزی لەبەر‬ ‫ئەوەی خەڵكێكی زۆر بگرە لەگەنج و الوان و‬ ‫بەڕێوەبەری پەروەردەی سۆران و قائیمقامی‬ ‫سۆران و سەرۆكی شارەوانی‪ . . .‬هەموو‬ ‫دام و دەزگا حكومی و حزبیەكان و كەناڵە‬ ‫راگەیاندنەكانی لەوێوە ئامادەبوون‪ ،‬بۆمن‬ ‫جێگەی شانازی بوو كە هەموو خەڵكەكە لە‬ ‫پێشوازی من وەستا بوون‪ ،‬پێموانییە هەرگیز‬ ‫ئەم رێزو خۆشەویستیەی ئەوانمان لەیاد‬ ‫بچێت و هەمیشە رێزو خۆشەویستیم هەیە‬ ‫بۆیان»‪.‬‬ ‫دەرب���ارەی پ��ڕۆژەی ئایندەی گوتی‪ :‬لە‬ ‫داهاتوویەكی زۆر نزیكدا چەند بەرهەمێكی‬ ‫نوێی دیزاینی ج��ل و ب��ەرگ��ی كوردیتان‬ ‫پێشكەش ئ��ەك��ەم‪ ،‬وەك خزمەتێك و‬ ‫بیرهێنانەوەی كەلتوری كوردی لە رێگای جل‬ ‫و بەرگی كوردیدا هەر لەسەرەتای دروست‬ ‫بوونی مرۆڤایەتیدا چۆن ب��ووەو لە هەموو‬ ‫كوردستان چ جۆرە جل و بەرگێك پۆشراوە‪،‬‬

‫هیوادارم وەاڵمێك بێت بۆ خۆشەویستی و‬ ‫یارمەتیدانی من لەو ماوەیەدا‪.‬‬ ‫كاكۆ لە دوا قسەكانید ئاماژەی بەوەدا‬ ‫«رێزو ساڵو هەیە بۆ لێژنەی هەڵسەنگاندنی‬ ‫بەرنامەی (ڤاشیۆن شۆ)ی كوردسات و ئەم‬ ‫كەسانەی كە لەپێشبڕكێیەكە بەشدار بوون‪،‬‬ ‫هەروەها سەرجەم ئەو كەسانەی كە دەنگیان‬ ‫پێدام‪ ،‬هەروەها بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی‬ ‫سۆران كە زۆر یارمەتیان دام موڵەتیان پێدام‬ ‫لەو ماوەیەی كە لەو بەرنامەیە بەشداریم‬ ‫ك��رد‪ ،‬سوپاسی ن��اوەن��دی ب��ااڵی سۆرانی‬ ‫یەکێتی الوانی دیموکراتی کوردستان دەکەم‬ ‫کە مەراسیمێکی رێزلێنانیان بۆ رێک خستم‪،‬‬ ‫هەروەها دەستخۆشیش لە بەرپرسی ئیدارەی‬ ‫سۆران و سەرجەم دام و دەزگاو فەرمانگەكان‬ ‫و خەڵكە میهرەبانەكەو راگەیاندنەكان دەكەم‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫أ‪/‬ئاسیا‬ ‫‪/21‬چینی میللی‬

‫هەرجارەو واڵتێك‬

‫چۆمان تەقێدین‬

‫‪/1‬ناوی فەرمی‪ /‬كۆماری چینی میللی‪.‬‬ ‫‪/2‬پایتەخت‪ /‬پەكین ‪ 000 .000 .21‬ملیۆن كەس‪.‬‬ ‫‪/3‬مانای واڵت‪ /‬وشەی چین چەندین ڕاوبۆچوونی‬ ‫جۆراوجۆروجیاوازی لەسەر هەیە‪ ،‬كەشی كردنەوەیان‬ ‫كردووە بۆ ناوی واڵتەكە‪ ،‬یەكێك لەو ڕاوبۆچوونە‬ ‫دەڵێ ناوی واڵتەكە لەناوی شانشینی كۆنی واڵتەكە‬ ‫وەرگیراوە‪ ،‬كەناوی شانشینی چین(‪221-206‬ز)‬ ‫بووە‪ ،‬كە فەرمانڕەوایی لەخۆرئاوای واڵتەكە كردووە‪.‬‬ ‫‪/4‬دانیشتوان‪ 000 .000 .360 .1/‬كەس‪.‬‬ ‫‪/5‬رووبەر‪ 000 .641 .9 /‬كلیۆمەتر چوار گۆشە‪.‬‬ ‫‪/6‬ڕۆژی سەربەخۆیی‪ /‬هەرلەكۆنەوە واڵتێكی‬ ‫سەربەخۆ و ئ��ازاد ب��ووە‪ ،‬لەڕێكەوتی‪1949/10/1‬‬ ‫ڕاگەیاند كەئیتر سیستەمی فەرمانڕەواییەكەی‬ ‫لەشانشینیەوە گۆڕا بۆكۆماری‪.‬‬ ‫‪/7‬نەتەوە‪59 /‬نەتەوەی تێدایە كەئەمانەن‪.‬‬ ‫هان(چین)‪5 .90‬ژوان���گ‪ ،%3 .1‬ه��وی‪،%9 .0‬‬ ‫مانچو‪ ،%9 .0‬ئیگۆر‪ ،%8 .0‬میاۆ‪ ،%7 .0‬یی‪.0‬‬ ‫‪%7‬توجیا‪ ،%6 .0‬تبت‪ ،%5 .0‬مەگۆل‪ ،%5 .0‬بویا‪.0‬‬ ‫‪ ،%4‬دۆنگ‪ ،%3 .0‬یاۆ‪ ،%3 .0‬كۆریا‪ ،%2 .0‬بای‪.0‬‬ ‫‪ ،%2‬هانی‪ ،%2 .0‬كازاخ‪ ،1 .0‬لی‪ ،%1 .0‬دای‪،%1 .0‬‬ ‫شی‪ ،%06 .0‬لیسو‪ ،%06 .0‬دۆنگخیانگ‪،%06 .0‬‬ ‫ئونریكۆگنیزید‪ ،%06 .0‬گیالۆ‪ ،%04 .0‬گاۆشان‪.0‬‬ ‫‪ ،%04‬اله��ۆ‪ ،%04 .0‬س��وی‪ ،%03 .0‬ڤ��ا‪،%03 .0‬‬ ‫ناخی‪ ،%02 .0‬قیانگ‪ ،%02 .0‬تو‪ ،%02 .0‬موالۆ‪.0‬‬ ‫‪ ،%02‬ك��ورد‪ ،%01 .0‬خبی‪ ،%01 .0‬قرغیز‪،%01 .0‬‬ ‫داور‪ ،%01 .0‬جینگپۆ‪ ،%01 .0‬ماۆنان‪ ،%01 .0‬ساالر‪.0‬‬ ‫‪ ،%01‬بالنگ‪ ،%01 .0‬تاجیك‪ ،%01 .0‬ئاچانگ‪.0‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪20‬‬

‫‪ ،%01‬پومی‪ ،%01 .0‬ئیوونگی‪ ،%01 .0‬نو‪،%01 .0‬‬ ‫ڤێتنام(گین)‪ ، ،%01 .0‬جینۆ‪ ،%01 .0‬دیانگ‪،%01 .0‬‬ ‫بۆنان‪ ،%01 .0‬ڕووس‪ ،%01 .0‬ئۆزبەك‪ ،%01 .0‬مۆنبا‪.0‬‬ ‫‪ ،%01‬یوگور‪ ،%01 .0‬ئورۆگەن‪ ،%01 .0‬دیرونگ‪.0‬‬ ‫‪ ،%01‬تاتار‪ ،%01 .0‬هیژین‪ ،%01 .0‬لهۆیا‪.%01 .0‬‬ ‫‪/8‬ئایین‪/‬بێ دین (بێ باوەڕ) ‪ ،%58‬تاوی‪،%25‬‬ ‫بوزی‪ ،%10‬مەسیحی‪ ،%4‬ئیسالم‪ ،%2‬كۆنفووشی‪.%1‬‬ ‫‪/9‬زمان‪ /‬چینی ماندارین زمانی فەرمییە لەگەڵ‬ ‫بەكارهێنانی زمانی نەتەوەكانی تر‪.‬‬ ‫‪/10‬دراو‪ /‬یوان‬ ‫‪/11‬زانینی خوێندن ونووسین‪.%85 /‬‬ ‫‪/12‬رژێمی دەسەاڵت‪ /‬كۆمارێكی كۆمۆنیستیە‪،‬‬ ‫كەیەك پارتی سیاسی دەستی بەسەر دەسەاڵتدا‬ ‫گرتووە‪ ،‬ئەویش پارتی كۆمۆنیستی چینە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەبوونی دوو ئەنجوومەن كە ئەنجوومەنی وەزیران‬ ‫و دووەم��ی��ان ئەنجوومەنی نیشتمانییە‪ ،‬بەناوی‬ ‫ئەنجوومەنی میللی نیشتمانی كەلە‪ 978 .2‬ئەندام‬ ‫پێكهاتووە‪.‬‬ ‫‪/13‬داهاتی نەتەوەیی‪.000 .000 .000 .509 .11 /‬‬ ‫‪ 000‬تریلیۆن وملیار دۆالر لەساڵێكدا‪.‬‬ ‫‪/14‬بەشی تاك لەداهاتی نەتەوەیی‪500 .8 /‬دۆالر‪.‬‬ ‫‪/15‬زەویی كشتوكاڵی‪ %12/‬لەرووبەری واڵت‪.‬‬ ‫‪/16‬بەرهەمی كشتوكاڵی‪ /‬میوەجات‪ ،‬گەنم‪ ،‬جۆ‪،‬‬ ‫پەتاتە‪ ،‬برنج‪ ،‬گەنمەشامی‪ ،‬تەماتە‪ ،‬چەوەندەری‬ ‫شەكر‪ ،‬چا‪ ،‬پەمۆ(لۆكە)‪ ،‬پاقلەی سودانی‪.‬‬ ‫‪/17‬سامانی ئاژەڵی‪400 /‬ملیۆن سەر ب��ەراز‪،‬‬ ‫‪115‬ملیۆن سەر مەڕ‪90 ،‬ملیۆن سەر مانگاوگامێش‪،‬‬

‫‪35‬ملیۆن سەر بزن‪4 ،‬ملیۆن سەر پەلەوەر‪.‬‬ ‫‪/18‬بەرهەمی كارەبا‪000 .000 .000 .370 .1 /‬‬ ‫تریلیۆن وملیار كلیۆوات كاتژمێر‪.‬‬ ‫‪/19‬سامانی سروشتی‪ /‬خەڵوز واتە خەڵوزی‪.‬‬ ‫بەردین‪ ،‬جیوە‪ ،‬ئاسن‪ ،‬ن��ەوت‪ ،‬گازی سروشتی‪،‬‬ ‫قورقۆشم‪ ،‬موگنایتس‪ ،‬فۆسفات‪ ،‬بۆتاس‪ ،‬تەنەكە‪،‬‬ ‫تەنگستن‪ ،‬ئنتیمۆن‪ ،‬مەڕمەڕ‪ ،‬ئەلەمنیم‪ ،‬مەنگەنیز‪،‬‬ ‫بەردی جیری‪.‬‬ ‫‪/20‬پیشەسازی یەكانی‪ /‬ئاسن و پۆاڵ‪ ،‬ڕستن‬ ‫وچینین‪ ،‬جل وبەرگ و پااڵوتنی نەوت‪ ،‬خەڵوز‪،‬‬ ‫دورستكردنی چەك بەهەموو جۆرەكانییەوە‪ ،‬ئامێری‬ ‫ئەلیكترۆنی و كارەبایی‪ ،‬دورستكردن و پوختەكردنی‬ ‫كانزاكان‪.‬‬ ‫‪/21‬دەرچ��ووەك��ان��ی‪/‬ئ��ام��ێ��ری ك��ارەب��ای��ی و‬ ‫ئەلێكترۆنی وم��ن��دااڵن‪ ،‬گەنم‪ ،‬ج��ۆ‪ ،‬كەرەستەی‬ ‫خ��او‪ ،‬مادەكیمیاوییەكان‪ ،‬بەرهەمەكانی ڕستن‬ ‫وچینین‪ ،‬جل وبەرگ‪ ،‬كەلوپەلی پەیوەندیكردن و‬ ‫تۆماركردن‪ ،‬كاتژمێری دەستی ودی��وار‪ ،‬بەرهەمە‬ ‫نەوتی وگازییەكان‪.‬‬ ‫‪/22‬بەرهەمەكانی تر‪ /‬بەرهەمهێنانی ئەفیۆن و‬ ‫هێرۆن كە تریاكی لێ دورست ئەكرێ‬ ‫‪/23‬هاتووەكانی‪ /‬ئامێرە پیشەسازییەكان‪ ،‬مادەی‬ ‫كیمیاویی‪ ،‬پۆاڵ‪ ،‬كەلوپەلی دورستكراو‪ ،‬ئۆتۆمبیل و‬ ‫پێداویستەكانی‪ ،‬نەوت وگاز‪ ،‬گەلێ بەرهەمی تر‪.‬‬ ‫‪/24‬هاوبەشی بازرگانی‪ /‬واڵتانی یەكێتی ئەوروپا‬ ‫بەگشتی و هەردو وواڵتی بەریتانیا و ئەڵمانیا بە‬ ‫تایبەتی یابان‪ ،‬ڕووسیا‪ ،‬ئەمریكا‪ ،‬عێراق بەگشتی‪-‬‬

‫جـوگـرافـی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫‪www.‬‬ ‫‪lawanikurdistan. org‬‬

‫هەرێمی باشووری كوردستان بەتایبەتی‪ ،‬بەشێكی‬ ‫زۆری واڵتانی جیهان‪ ،‬لەئێستادا بەرهەمی چین‬ ‫لەهەموو بوارەكاندا بازاڕەكانی جیهانی داگیركردووە‪.‬‬ ‫‪/25‬ش��ارە گرنگەكانی‪ /‬شەنگەهای‪ ،‬شونكین‪،‬‬ ‫شیشیانگ(موكدین)‪ ،‬ووهان‪ ،‬هەربین‪ ،‬نانكینگ‪،‬‬ ‫هانكۆ‪ ،‬تیانكن‪ ،‬شنبانگ‪ ،‬تین شین‪ ،‬كانتون‪،‬‬ ‫ینشوان‪.‬‬ ‫‪/26‬پێگە و سنووری جوگرافی‪ /‬خۆرهەاڵتی‬ ‫ئاسیا‪ ،‬لە باكوورەوە ه��ەردوو واڵتی مەنگۆلیا و‬ ‫ڕووسیا‪ ،‬لەخۆرئاواوە هەرشەش واڵتی كازاخستان‬ ‫وتاجیكستان و ب��اش��ووری ئاسیا‪ ،‬كرغیزستان‬ ‫وئەفغانستان وپاكستان ونیپاڵ‪ ،‬لەباشوورەوە هەر‬ ‫پێنج واڵتی هیندستان و نیپاڵ و یۆنان‪ ،‬میانمار‬ ‫و الوس وڤێتنام‪ ،‬لەخۆرهەاڵتەوە دەریای باشووری‬ ‫چین وواڵتی كۆریای باكوور‪.‬‬ ‫‪/27‬دابەشی جوگرافی‪ /‬واڵتی چین دابەشی‬ ‫‪ 33‬ه��ەرێ��م ك���راوە ك��ەب��ەو ش��ێ��وەی��ە‪ ،‬یەكەم‬ ‫‪22‬وی�لای��ەت(ه��ەرێ��م) و دووەم پێنج هەرێمی‬ ‫ئۆتۆنۆمی وسێیەم ‪ 4‬ئەنجوومەنی شارەوانی‬ ‫وچوارەم ‪ 2‬ناوچەی كارگێری تایبەت‪.‬‬ ‫‪/28‬ك��ورت��ەی��ەك ل��ەم��ێ��ژووی چین ‪ /‬واڵت��ی‬ ‫چین هەرلەكۆنەوە نیشتمانێكی ئ��اوەدان بووە‪،‬‬ ‫شارستانیەت ل��ەو واڵت���ە گ��ەش��ەی س��ەن��دووە‪،‬‬ ‫لەسەرەتا نزیكی هەشت میر و پادشا فەرمانڕەوایی‬ ‫ن��اوچ��ە جیاجیاكانی ئ��ەم واڵت��ەی��ان ك���ردووە‪،‬‬ ‫دواتر سەردەمی بنەماڵە فەرمانڕەواییەكان هات‬ ‫كەیەكەمین بنەماڵە دەسەاڵتی بەسەر بەشێكی‬ ‫واڵتەكە هەبوو بنەماڵەی شیا(‪1600-2070‬پ‪ .‬ز)بوو‬ ‫دواتر بنەماڵەی ش��ان��گ(‪1046-1600‬پ‪ .‬ز) پاشان‬ ‫بنەماڵەی چو(‪256- 1046‬پ‪ .‬ز)بوو كەشانشینێكی‬ ‫پێشكەوتوو بوو توانی بووی چین لەو سەردەمدا‬ ‫بەرەو پێشكەوتن ببات دواتر لەساڵی (‪275‬پ‪.‬‬ ‫ز)سوپای شانشینی چو بەشی باكووری واڵتی‬

‫ڤێتنامی داگیر كرد و لەساڵی(‪939‬ز) دەسەاڵتی‬ ‫كۆتایی هات لەبەشی باكووری ڤێتنام‪ ،‬بنەماڵەی‬ ‫چین(‪206-256‬پ‪ .‬ز)ئەویش هەمان ڕێبازی گرتەبەر‬ ‫و توانی دەست بەسەر هەندێك واڵتی دەرەوەدا‬ ‫بگرێ و یەكێك لە شاكانی ئەم شانشینە ناوی‬ ‫ئیمپراتۆر چین شی هوانگ(‪210-247‬پ‪ .‬ز)توانی‬ ‫واڵت یەكخاتەوە و شانشینێكی بەهێز دامەزرێنێ‪،‬‬ ‫دواتر هەڵسا بەدورستكردنی دیوارە بەناوبانگەكەی‬ ‫چین ل��ەس��اڵ��ی(‪210‬پ‪ .‬ز)كەنزیكی ‪300‬ه���ەزار‬ ‫كرێكار بەشداریان كرد لەدورست كردنی لەپێناو‬ ‫پارێزگاری كردن لەهێرشی هۆزەكانی باكوور بۆسەر‬ ‫شانشینەكەی‪ ،‬بنەماڵەی ه��ان(‪206‬پ‪ .‬ز‪220-‬ز)‬ ‫دەسەاڵتی گرتەدەست و توانی واڵت بەشێوەیەكی‬ ‫سەرسورهێنەر پێش بخات‪ ،‬كەلەساڵی(‪181‬پ‪ .‬ز)‬ ‫سوپای شانشینی هان توانی شانشینی جۆسیۆنی‬ ‫یەكەمی كۆری بروخێنێ و دەستبگرێ بەسەر بەشێكی‬ ‫ئەو واڵتە‪ ،‬لەساڵی(‪220‬پ‪ .‬ز) واڵت دابەشبوو بۆ‬ ‫سێ شانشین یەكەمیان شانشینی وای(‪-265-220‬‬ ‫‪618‬ز)بوو‪ ،‬دووەمیان شانشینی شو(‪263-221‬ز)‬ ‫بوو سێیەمیان شانشینی ووی(‪280-222‬ز) كەدواتر‬ ‫شانشینی وای توانی هەرسێ شانشینەكە یەكبخات‬ ‫تاساڵی(‪618‬ز)فەرمانڕەوایی چینی كرد‪ ،‬شانشینی‬ ‫تانگ(‪906-618‬ز)سوپای تانگ بەیارمەتی شانشینی‬ ‫شیال‪057‬پ‪ .‬ز‪935-‬ز)ی كۆری هەڵستابەداگیركردنی‬ ‫هەردووشانشینی ب��ای��ك��ج��ی(‪18‬پ‪ .‬ز‪661-‬ز)‬ ‫وگۆریوگۆ(‪37‬پ‪ .‬ز‪668-‬ز)ی كۆری بەمەش واڵتی‬ ‫كۆریا نزیكی ‪%70‬ی خاكی واڵتی بۆچین بوو‪ ،‬لەكۆتا‬ ‫ساڵی سەردەمی شانشینی تانگ چەندین وردە‬ ‫شانشین دەركەوتن پێنج ویالیەت و دەشانشینی‬ ‫بچوك كەلەنێوان سااڵنی(‪960-906‬ز)دەسەاڵتدار‬ ‫بوون و شانشینی لیاو(‪1125-906‬ز)دەسەاڵتی واڵتی‬ ‫گرتەدەست وەكۆتایی بەپارچەپارچەی چین هێناو‬ ‫یەكی خستەوە‪ ،‬بەاڵم شانشینێكی بچوك دەركەوتن‬

‫وەك��و شانشینی سونگی ب���اك���وور(‪1127-960‬ز)‬ ‫وەدواتر شانشینی سونگی باشوور شوێنی گرتەوە‬ ‫لەنێوان س��ااڵن��ی(‪1129-1127‬ز)وە لیاو خستیەوە‬ ‫س��ەرخ��ۆی ه��ەرووەه��ا شانشینی ج��ی��ن(‪-1115‬‬ ‫‪1271‬ز)لەساڵی(‪1115‬ز)دامەزرا وەتوانی شانشینی‬ ‫لیاو كۆتایی پێبهێنێ ل��ەس��اڵ��ی(‪1125‬ز) دوای‬ ‫ئەوەی كە نەتەوە مەگۆلییەكان بەسەركردایەتی‬ ‫جەنگیزخان(‪1227-1206‬ز)یەكیان گرت وەئەوە بوو‬ ‫هێرشیان كردە سەر واڵتی چین وەتوانیان بەشێكی‬ ‫زۆری ئەو واڵتەداگیر بكەن کە توانیان شانشینی‬ ‫یوان(‪1368-1271‬ز)دامەزرێنن وەبەم شێوەیە چین‬ ‫كەوتەدەست مەگۆڵییەكان دواتر شانشینی مینگ‬ ‫(‪1644-1368‬ز)لەساڵی(‪)1368‬وەلەهەمان ساڵدا‬ ‫كۆتاییان هێنا بەداگیركاری مەگۆڵ لەواڵتەكەیان‬ ‫وەتەنانەت واڵت��ی مەنگۆڵیایانشیان داگیر كرد‬ ‫بۆماوەی زۆر‪ ،‬لەنێوان سااڵنی (‪1433-1405‬ز)‬ ‫كەلەسەردەمی‪ ،‬هەرسێ ئیمپراتۆران ئیمپراتۆر‬ ‫یونگلی(‪1424-1402‬ز)وئیمپراتۆر هونگشی(‪-1424‬‬ ‫‪1425‬ز)وئیمپراتۆر شواندۆ(‪1435-1425‬ز) دەریاوانە‬ ‫چینییەكان هەڵستان بەئەنجامدانی گەڕانێكی دەریا‬ ‫بەرەو واڵتانی سۆماڵ وكینیای كیشوەری ئەفریقیا‬ ‫وەس��ەردان��ی ه���ەردوو ك��ەن��داوی ف��ارس(ع��ەرەب)‬ ‫وزەریای هیند كرد‪ ،‬كاتێ فاسگۆدیگای پەرتوگاڵی‬ ‫توانی سەری ئاواتی چاك دۆزی��ەوە كەئەوە بوو‬ ‫پرتوگالیەكان لەگەڵ چین كەوتنە كاری بازرگانی‬ ‫وەلەساڵی(‪1557‬ز)توانی ناوچەی ماكاو لەچین‬ ‫دابرن بۆماوەێكی درێژ‪ ،‬لەشەڕی نێوان شانشینی‬ ‫جۆسیۆنی دووەم(‪1910-1392‬ز)ك�������ۆری ویابان‬ ‫بەشداریان كرد كەلەنێوان سااڵنی(‪1598-1592‬ز)‬ ‫ب��ووە‪ ،‬كەچینییەكان بوونە پاڵپشتی شانشینی‬ ‫جۆسیۆنی دووەم(‪1910-1392‬ز)وەدوات��ر شانشینی‬ ‫چینگ(مانشۆ)(‪1912-1644‬ز)دەسەاڵتی واڵتییان‬ ‫گرتەدەست‪.‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪21‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫جنۆكەكان‬ ‫خۆشەویستەكەمیان‬ ‫بردووە‬ ‫ئومێد كمال‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪22‬‬

‫دواج��اری بینینمان ئێوارەیەك بوو‪ ،‬ئەوە‬ ‫سەرەتاو كۆتایی ژوانێكی یەك ساتی من‬ ‫و ئەو ب��وو‪ ،‬ئەو كچە شەرمن و بێ دەنگە‬ ‫ڕووخسار ماتەی هەمیشە خۆیی و تەنیایی لە‬ ‫ژێر دار سنەوبەرە سەر لە هەورە نیوە وشك‬ ‫بووەكە دائەنیشتن و قژە زەردباوەكەی بەسەر‬ ‫ناوچاوانی خستووە سەر ئەژنۆیدا ئەهاتە‬ ‫خواروو زۆرجار لێم ئەبوو بە پەیكەر‪ ،‬ئەوێك‬ ‫كە هەمیشە گۆشەگیربوو بێدەنگی لە باخی‬ ‫لێوەكانیدا تەنیا گوڵێگی گەش بو‪ ،‬لەپشت چاوە‬ ‫بەگریان مەستەكانیەوە سەدان پێكی فرمێسك‬ ‫هەڵچۆڕابوون و لە ئەلبومی نێوان پێڵووەكانیدا‬ ‫س��ەدان وێنەی ڕەش و سپی ژیانێكی ڕەش‬ ‫پێشانگای سااڵنی ڕاب��ردووی ئەو ب��وون‪ ،‬لە‬ ‫هەستی بەرامبەرەكانیدا هەمیشە فەرهەنگێكی‬ ‫گ��وم��ان��اوی پ��ڕ پ��رس��ی��اری ج��ێ ئەهێشت و‬ ‫وەاڵمەكانی لە دنیای درووستكراو لە وەهم و‬ ‫فراوان وەك خەیاڵ ئەدایە دەست ئایندەیەكی‬ ‫وەك پرچە شێواوەكەی‪ ،‬مەدالیاكەی ملی‬ ‫شۆڕبووبووەوە بەسەر سینگیا كتێبێكی داخراو‬ ‫بوو پێدەچوو لە نێویدا یاداشتی ڕۆژانی بەسەر‬ ‫چووی تێدا بێت‪ ،‬بەیانی باشی ژێر لێوەكانی‬ ‫هەنیسكی گریانی شەوانی پێوە دیاربوو‪،‬‬ ‫هەنگاوەكانی بەجۆرێك هێمن بوو وەك ئەوەی‬ ‫بیەوێ مێرولە خەوتووەكانی س��ەرزەوی ڕانە‬ ‫پەڕێنێت یا حەزنەكا گەردە بچووكەكانی خاك‬ ‫ئ��ازارب��دا‪ ،‬كچێك بوو ت��ەواو جیاواز‪ ،‬ڕەنگی‬ ‫چاوانی لەگەڵ گۆڕینی سەرپۆشەكانی ئەگۆڕا‪،‬‬ ‫چوار ساڵ دواندنی هەستیی شاراوەمان هەبوو‬ ‫بەبێ ئەوەی یەكدی بدوێنین‪ ،‬زۆرجار لە بەردەم‬ ‫ئاوێنەیەك خۆمم لێ ئەبوو بە ئەو‪ ،‬وام ئەزانی‬ ‫وێنەی دووەم��ی خۆمە‪ ،‬زۆر شەوان خەیاڵی‬ ‫گەنجێتی و ئەندێشەی كاڵم كاغەزێكی پڕ لە‬ ‫وشەی ناكام و تێكشاوی پێ پڕ ئەكردمەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەرگیز نەمتوانی هەگبەی ڕازەكانم لە‬

‫سێبەری سۆماكانیدا بخەم و پشوی هەستم لە‬ ‫هەناسە گیراوەكانیدا بدەم‪ ،‬هەموو سپێدەیەك‬ ‫لەیەك چوونی جل و بەرگەكانمان ئەی تاسانم‪،‬‬ ‫كراسی ڕەشی من بۆدی ڕەشی ئەو و پانتۆڵی‬ ‫نیلی من و پانتۆڵی نیلی ئ��ەوو‪ .‬فرمێسكی‬ ‫وشكەوە بووی سەر گۆنامان بە ئەندازەی یەك‬ ‫بوو‪ .‬سەرەتا نەم ئەزانی خۆشم ئەوێ‪ ،‬دڵم بە‬ ‫دزی خۆمەوە ئەم بڕیارەی دابوو‪ ،‬ئێوارانیش‬ ‫لە پەنجەرەی خانووە قوڕینەكەمانەوە ئەم‬ ‫ڕووانیە شەقامەكەی ئەوبەرو شوێن پێیەكانیم‬ ‫ئەناسیەوە كە دەمەو بەیانی جێی هێشتبوون‪،‬‬ ‫سپێدان بەرلەوەی خۆر هەڵبێ ئەو دەرئەكەوت‬ ‫و وەك سێبەری هەور بەشۆستەكەدا تێئەپەڕی‬ ‫و منیش كە لەبەر دەرگ��ا چاوەڕێی هاتنی‬ ‫ب��ووم خێرا ب���ەراوردی جلەكانمانم ئەكردو‬ ‫دیسان ئەشڵەژام بەو لەیەك چوونەو بە شوێن‬ ‫هەنگاوەكانیدا ئەڕۆشتم بەرەو ئامۆژگاكەمان‪،‬‬ ‫چوارساڵی بێدەنگیم تێپەڕاند‪ ،‬دوای��ن جار‪،‬‬ ‫كە بۆ یەكەمجار بوو ئێواران بێتە دەرەوە بە‬ ‫بەپەلە هەنگاوی ئەنا‪ ،‬منیش پێاڵوەكانم بەسەر‬ ‫پێومەوە كردوو دوای كەوتم‪ ،‬بەرەو ڕێگای‬ ‫خوار شارەكەمان ئەڕۆیشت‪ .‬ئەو ڕێگای بەرەو‬ ‫خۆرئاوابوون شۆڕ ئەبووەو تا دووركەوتایەوە‬ ‫دنیا تاریك تر ئەبوو‪ ،‬چونكە ڕۆژ بەرەو شەو‬ ‫هەنگاوی ئەنا‪ ،‬زۆر دووركەوتینەوە‪ ،‬بزەی‬ ‫خۆرنشین ئەنگوستە ڕووناكییەكی مابوو‪ ،‬لە‬ ‫دواین هەنگاودا وەستاو هەستی بەمن كرد‪ ،‬وەك‬ ‫ئەوەی چاوەڕێی نەكردبێ ئەم شتە ڕووبدات‬ ‫ئاوڕی دایەوەو بەرامبەرم وەستا‪ ،‬لەوە ئەچوو‬ ‫ئەویش تائەوكات ڕووخساری منی بەو جۆرە‬ ‫نەدیبێ‪ ،‬منیش تەواو سەرم سوڕما‪ ،‬چونكە‬

‫تەنیا جیاوازیمان ئەوەبوو ئەو كچ بوو من كوڕ‪،‬‬ ‫هەمووشتەكانمان لە یەك ئەچوو‪ ،‬بە شڵەژاوی‬ ‫دەستی بە قژو مەمكی خۆیدا هێنا وەك ئەوەی‬ ‫گومانی هەبێت لە كچێتی خۆی‪ ،‬هەموو گیانی‬ ‫كەوتە لەرزین‪ ،‬هیچی بۆ نە ئەوترا‪ ،‬لێوەكانی‬ ‫ئەكرۆشت و بەرەو دواوە پشتاوپشت ئەڕۆی و‬ ‫چاوەكانی پڕ بوون لە فرمێسك‪ .‬منیش وشەی‬ ‫قەتیسماوی ناوگەرووم هاتە دەروو وتم ‪ :‬چەند‬ ‫لەیەك دەچین !! ئەویش بە هەمان شێوە وتی‬ ‫‪ :‬چەند لەیەك ئەچین‪ ،‬لێم پرسی ماڵتان لە‬ ‫كوێیە ؟ كچی كێی ؟ ناوت چیە ؟ بەاڵم ئەو‬ ‫هیچی بیر نەئەكەوتەوەو هەر ئەیوت بیرم نایە‪.‬‬ ‫دواجار وتم بۆ كوێی ئەچی ؟ وتی ‪ :‬سبەی‬ ‫دێمەوە بۆالت‪ .‬ئەو ڕۆشت و منیش بەرەو ماڵ‬ ‫هاتمەوە تاسبەی خەوم دەرك��رد لە چاوانم‬ ‫و ڕامكردە ژێر دار سنەوبەرەكە ب��ەاڵم ئەو‬ ‫نەهات‪ ،‬چەند ڕۆژی تریش نەهاتەوە كاتێكیش‬ ‫كەوتمە پرسیاركردن لە هاو پۆلەكان و خەڵكی‬ ‫گەڕەك سەریان سوڕما لە بوونی وەها كچێك‬ ‫و وتیان كەسی وا كوا هەبووە لێرە‪ .‬تەنانەت‬ ‫لەسەرجەم ڕۆژنامەكانیشا هەواڵەكەم باڵو‬ ‫كردەوە‪ ،‬بەاڵم كچێكی بەو جۆرە نەدیترابوو‪.‬‬ ‫لەدوای پرسیاری زیاتر دوا هەواڵم پێ گەیشت‬ ‫كە شەوێك ڕووناكییەك لە شێوەی ئەو كچەی‬ ‫من باسم كردووە لە خۆر ئاواوە بەرەو ئاسمان‬ ‫هەڵزناوە زۆربەی خەڵكی شاریش دیبوویان‬ ‫گوایە دوات��ری��ش ب��ەرەو خ��ۆرئ��اواب��وون شۆڕ‬ ‫بووەتەوەو شوێنەواری دیارنەماوە‪ .‬وترا ئەو‬ ‫كچەی من خۆشم ویستووە جنۆكەكان بردویانە‬ ‫بۆ سەر زەمینی خۆیان‪.‬‬ ‫‪ 2012/6/15‬هەینی‬

‫ئــەدەب‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫مریەم كاكەیی‪ :‬شیعری ژنان كەمتر هێرش و دژایەتی‬ ‫دەكات و زۆر جار هێمنی خۆی دەپارێزێت‬

‫دیمانە‪ :‬محەمەد عومەر‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫ئەو یاخیگەری و عسیانەی لە شیعری فروغ دا‬ ‫بە دی دەكرێ لە شیعری هیچ شاعیرێكی كورد‬ ‫دا بە تایبەتی نەوەی نوێ دووبارە نەبووەتەوە‬ ‫ب��ەو جورئەت و داهێنانی ف��روغ وەك��و ژنە‬ ‫شاعیرێك‪.‬‬ ‫پ ‪ :‬كاریگەری فروغت لە سەرە؟‬ ‫و‪ :‬هەمیشە شیعری فروغ بە المەوە جوان‬ ‫بووە و یەكێكم لەو كەسانەی كە پێی سەرسامم‬ ‫و ئیلهامی پێبەخشیوم‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ئاشكرایە‬ ‫شیعری من و ف��روغ زۆر لە یەك دوورن و‬ ‫دەتوانم بڵێم كاریگەری هەبووە بە سەرمەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەگیز هەوڵم نەداوە وەك ئەو بنووسم و‬ ‫السایی بكەمەوە‪.‬‬ ‫پ‪:‬دەگوترێ نەوەی نوێ شاعیران بە جۆرێك‬ ‫لە جۆرەكان شیعری كوردییان شێواندووە‬ ‫بەوەی لە شیعرەكانیاندا بە دوای پرسیاری‬ ‫نالۆژیكی دەگەرێن و تەنها وشە ریز دەكەن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫لەمیانەی دیمانەیەكی ئەدەبی دا مریەم‬ ‫كاكەیی‪ ،‬شاعیر باس لە كاریگەری ئەدەبیاتی‬ ‫فارسی بەسەر ئەدەبیاتی ك��وردی و بزاڤی‬ ‫رۆشنبیری لە شاری كەركوك دەكات‪.‬‬ ‫پ‪:‬زۆرێ��ك لەو نووسەر و شاعیرانەی كە‬ ‫لە بەشەكانی تری كوردستان و واڵتانی تر‬ ‫دێنەوە‪ ،‬فەرهەنگ و ئەدەبیاتی ئەو واڵتە‬ ‫دەهێننەوە كوردستان تۆش یەكێكی لەوانە‬ ‫پرسیارەكە ئەوەیە هێنانی ئەدەبیاتی فارسی‬ ‫سوودی هەیە یان خود زیان ؟‬ ‫و‪ :‬بێگومان سوودێكی زۆری هەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەدەبیاتی فارسی لە ئاستی ئەدەبیاتی‬ ‫جیهان دایە‪ ،‬ئەوان خاوەن تەكنیك و ژانری‬ ‫ئەدەبی تایبەت بە خۆیانن‪ ،‬ئەگەر مەبەستتان‬ ‫لە هێنانی ئەدەبی فارسی بۆ كوردستان لە‬ ‫كارە وەڕگێڕانەكانی منە دڵنیاتان دەكەمەوە‬ ‫كە ئەو بڕە شیعر و چیرۆكانەی لە الیەن‬ ‫منەوە هەڵبژێردراون هەمووی هی نووسەر و‬ ‫شاعیرانێكی مەزن و بە ئەزموون و خاوەن‬ ‫سەلیقەن‪ ،‬پێموایە وەرگێڕانیش خوێنەری‬ ‫تایبەتی خۆی هەیە‪ ،‬زۆرێك هەن لە خۆینەرانی‬ ‫الی خۆمان حەز بە ئەدەبیاتی بیانی دەكەن‪.‬‬ ‫خۆشحاڵم توانیبێتم هەنگاوێكی هەرچەند‬ ‫بچووكم هەڵگرتبێت لەو ب��وارەدا و ئەو فەزا‬ ‫خەیااڵوی و جوانانەم گواستبێتەوە نێو ئەدەبی‬ ‫كوردی‪.‬‬ ‫پ‪ :‬جەنابتان وەك��و شاعیرێكی ئافرەت‬ ‫زۆرترین كاریگەری ئەدەبیاتی فارسیتان لە‬ ‫سەرە بۆچی؟‬ ‫و‪ :‬من لە ئێران گەورە بووم و لەوێ ژیاوم‬ ‫لە سەرەتاوە بە ئەدەبی فارسی ئاشنا بووم‪،‬‬ ‫سروشتیە كە لە ژێر كاریگەری ئەدەبیاتی ئەو‬ ‫واڵتەدا بم‪ ،‬لە الیەكی ترەوە ئەو كاتەی كە لە‬ ‫ئێران بووین تەنیا یەك كتێبی كوردیمان هەبوو‬ ‫ئەویش «پەندەكانی پیرەمێردی نەمر « بوو‬ ‫كەچیرۆكی شیعری بوون زیاتر براكەم بۆمانی‬ ‫دەخوێندەوە بەڕاستی چێژمان لێوەردەگرت و‬ ‫لەمال و لەوال لە گۆڤارە فارسییەكان شیعری‬ ‫شاعیرە كوردەكانمان بە وەرگێڕاوی بۆ سەر‬

‫زمانی فارسی دەست دەكەوت‪ ،‬دەمەوێ بڵێم‬ ‫ئەوەندە شیعر و چیرۆكی كوردیم لە بەر دەست‬ ‫نەبوو كە بكەومە ژێر كاریگەرییانەوە‪.‬‬ ‫پ‪:‬خاڵی هاوبەشی نێوان ئەدەبیاتی شیعری‬ ‫كوردی و فارسی چییە؟‬ ‫و‪ /‬لەیەك چوونێكی زۆر هەیە‪ ،‬پێموایە‬ ‫ئەدەبی ك��وردی كەوتووەتە ژێر كاریگەری‬ ‫ئەدەبیاتی فارسییەوە نەك لە ئێستادا لە‬ ‫مێژە ئەدیب و شاعیرە كالسیكیە كوردەكان‬ ‫زۆربەیان لە ژێر كاریگەری شیعری فارسیدا‬ ‫بوونە‪ ،‬بەتایبەتی شیعرەكانی حافیزی شیرازی‬ ‫و سعدی‪ .‬زۆر جار بۆ مشاعیر و ئاخافتن‬ ‫شیعرەكانی حافیزیان تێكەڵی شیعری خۆیان‬ ‫ك��ردووە ئێمەش بە ن��ەژاد ئاریایین‪ .‬كەواتە‬ ‫خاڵی هاوبەش لە نێوان شیعری ك��وردی و‬ ‫فارسی دا زۆرە‪ ،‬جگە لە شیعریش ئێمە وشەی‬ ‫هاوبەشمان زۆر لەنێواندا هەیە كە ئەمە خۆی‬ ‫لە خۆیدا لەیەكدی نزیكترمان دەكاتەوە‪ ،‬هەروا‬ ‫رێزمانی شیعری كوردی و فارسی تا رادەیەكی‬ ‫زۆر لەیەك دەچن و خاوەن یەك رێسا و یاسان‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ن��ەوەی نوێ شاعیران ب��ەوە ناسراون‬ ‫یاخیگەرانە بنووسن ئایا ئەو یاخی بوونە لە‬ ‫شیعر هەمان یاخی بوونەكانی فروغی فەروخزاد‬ ‫نییە كە شاعیرانی ك��ورد كەوتوونەتە ژێر‬ ‫كاریگەرییەوە؟‬ ‫و‪ :‬ئەو حاڵەتە كە جۆرێكە لە نافەرمانی‬ ‫و سەركێشی‪ ،‬كاتێ كە مرۆڤ لە هەموو شت‬ ‫بێزار دەبێ و بێتاقەت و توڕەیە بەگژی ئەو‬ ‫شتانەدا بچێتەوە و كە بە پێچەوانەی ویستی‬ ‫ئەو دۆخەی تێدەكەوێ و لە ئاستی گۆڕینی‬ ‫ئەو دۆخە هەست بە بێدەسەاڵتی دەكات و‬ ‫ئەوەش لە مرۆڤی شاعیر كە زیاتر لە كەسێكی‬ ‫ئاسایی هەستیارە و ناسكە‪ .‬هەڵبەتە چەند‬ ‫وەڕگێڕێكی شیعرەكانی فروغی فەروخزاد‬ ‫شاعیرانی كوردیان بەو ف��ەزای یاخیبوونی‬ ‫فروغ ئاشنا كردووە كە رەنگە كاریگەری هەبوو‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە پێموایە هەر كەس كە شیعری‬ ‫ف��روغ بخوێنێتەوە بێگومان دەكەوێتە ژێر‬ ‫كاریگەری شیعركانیەوە‪ .‬لەو بڕوایەشدام كە‬

‫‪23‬‬

‫ئــەدەب‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪24‬‬

‫لە بایەخی شیعرییان كەم كردووەتەوە‪ .‬رای‬ ‫جەنابتان ؟‬ ‫و‪ :‬ب���ەڕای م��ن ه��ەم��وو س��ەردەم��ێ��ك بەم‬ ‫قۆناغەدا تێپەڕیوە و لە هەر سەردەمێكدا‬ ‫بڕێ ناو بەرجەستە بوونە و كەم كەم لەیاد‬ ‫چوونەتەوە‪ ،‬پێموایە كات و مێژوو رۆڵێكی زۆر‬ ‫دەبینن لە مان و نەمانی ئەو ناوانە‪ .‬هەمیشە‬ ‫ئەو چەند ناوە بە درەوشاوەیی دەمێننەوە‬ ‫كە بەڕاستی شاعیر و نەمرن‪ .‬شیعری باش‬ ‫و خراپ بە سانایی بۆكەسی رۆشنبیر لە یەك‬ ‫جیا دەكرێنەو‪ .‬پێموایە ئەو كەسانەش چۆن‬ ‫لە پڕێكا بەرجەستە دەبن بەو خێراییش لە ناو‬ ‫دەچن‪ .‬وەك ئەوەی كە هەر بوونیان نەبووبێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬ئەدەبیاتی شیعری ژنان چییە؟ ئایا‬ ‫شیعری پیاوانیش دەچێتە نێو ئەدەبیاتی‬ ‫ژنانەوە كە وەسف و باسی ژنی تێدا بێت ؟‬ ‫و‪ :‬شیعری ژنان هەندێ جار هەستیارترانە‬ ‫لەگەڵ دۆخەكەدا ڕووبەڕوو دەبێتەوە و مامەڵە‬ ‫دەكات‪ ،‬كەمتر هێرش دەكات و زۆر جار هێمنی‬ ‫خۆی دەپارێزێت و كەمتر دژایەتی دەكات‪ ،‬من‬ ‫هەست بە هەندێ داخ��راوی لە ئەدەبی ژنان‬ ‫دا دەكەم كە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ڕوانگەی‬ ‫خێڵەكی كۆمەڵگاكەمان و سنووری ئازادی لە‬ ‫دەربڕینی بیروڕای ژنان و گوشاری خێزان و‬ ‫كۆمەڵگای پیاوساالری‪ ،‬شیعری پیاوانیش‬ ‫ئەگەر چی وەسفی ژنان بكات پێموایە قاڵبێكی‬ ‫تایبەت بە خۆی هەیە و ناكرێت لە هەمان‬ ‫خانەی شیعری ژنان دا هەژمار بكرێت و بە‬ ‫پێچەوانەوە ئەو كاتەی كە پیاوێك لە دیدی‬ ‫خۆیەوە‪ ،‬وەسفی ژن بكات‪ ،‬ئێمە ئەوكاتە‬ ‫دیدگای پیاوێك دەخوێنینەوە‪ .‬كەواتە ئەو‬

‫شیعرە زیاتر پیاوانەیە و ئاراستەی شیعرەكە‬ ‫دەچێتە قاڵبی تەعبیر و تەوسیف و روانگەی‬ ‫شاعیرێكی پیاوەوە و ئەوەی لە ژندا بە دی‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫پ‪ :‬لە ئەدەبیاتی ك��وردی دا زۆرێ��ك لە‬ ‫شاعیران ئەوەندەی وەك جەستە و چێژ یا‬ ‫خود بە چاوێكی نێرینەوە لە ب��ارەی ژنەوە‬ ‫نووسیویانە نیو ئ��ەوەن��دە بە دوای مانا و‬ ‫مەغزاكانی ژن بوونەتەوە نەیاننووسیوە‪ ،‬ئایا‬ ‫وەك ئافرەتێكی شاعیر بە دوای ئەوەدا نەگەڕان‬ ‫كە چەمكی ژن بوون و رەگەزی میینە وەكو‬ ‫مرۆڤ لە تێكستەكانتدا بەرجەستە بكەیتەوە؟‬ ‫و‪ :‬شیعر هەڵقوواڵوی ناخی مرۆڤە‪ ،‬من‬ ‫زیاتر وەك��و مرۆڤێك گ��وزارش��ت لە ئ��ازار و‬ ‫خۆشیەكانی خۆم دەكەم و هەڵبەتە لە زۆرێك‬ ‫لە شیعرەكانمدا وەكو ژن دەدوێم و بە المەوە‬ ‫گرنگە كە ژن بتوانێ گوزارشت لە ژن بوونی‬ ‫خ��ۆی بكات و وەك��و مرۆڤێك ب��ەو رەگ��ەزە‬ ‫مێینەیەی خۆی دڵگران نەبێت و هەست بەوە‬ ‫نەكات كە كەمترە و كۆمەڵگا بە كەسێكی‬ ‫سەربەست لێی ناڕوانێت‪.‬‬ ‫پ‪ :‬هۆكاری كەمی بزاڤی رۆشنبیری و‬ ‫ئەدەبی شیعر‪ ،‬لە كەركوك چیە؟‬ ‫و‪ :‬من وای نابینم راستە ئێمە لە كەركوك‬ ‫لەو ئاسوودەیی و ئیمكانیەتتانەی لە شارەكانی‬ ‫دیكەی كوردستاندا هەیە‪ ،‬بێبەشین‪ .‬شاعیرانی‬ ‫كەركوكی كۆڵیا نەداوە و چاالكیەكانیان لە‬ ‫ئیمكانیەتی دەزگا روناكبیریەكان زیاتر و بە‬ ‫گوێرەی ئەو كەشە نالەبارەی تێدان هەمیشە‬ ‫لە بزاڤ و تێكۆشاندا بوونە و بێ بەرانبەر‬ ‫هەوڵی خۆیانداوە‪.‬‬

‫چەند شەممە‪ . . .‬؟‬ ‫بەیانی كە لە خەو هەڵدەستم‬ ‫نازانم چەند شەممەیە‬ ‫گرنگ من لە سەر باڵی سپی سەحەردا‬ ‫دەنووسم و‬ ‫لەخوارەوەی مێژوو تۆمار ناكەم‬ ‫ماچێكی خۆرەتاوە تازە پێگرتووەكەی ئەو‬ ‫دەمەوبەیانە دەكەم و‬ ‫پردەكان لە سیمای پەنجەرەكان رادەماڵم و‬ ‫گوێم پڕدەكەم لە ئاوازی هەماهەنگی‬ ‫كوكوختیەكان و‬ ‫لێوم بە سوراوی كاتبەسەرچووی زەردەخەنە‬ ‫سور دەكەم نازانم چەند شممەیە‬ ‫رۆژەكان وەك یەك دێن و‬ ‫تێدەپڕن و‬ ‫كۆتاییان دەێت‬ ‫خوێندنەوەی رۆمانێك و‬ ‫بیستنی مۆسیقایەك و‬ ‫نووسینی شیعرێك هەنێ فرمێسك و هەنی‬ ‫زەردەخەنەی تاڵ‪. .‬‬ ‫بۆ ئەوەی كە خۆم تێیاندا بدۆزمەوە‬ ‫من بزر بوومە لە نازانم چەند شەممەیەكدا‬ ‫رۆژەكان وەك یەك كۆتاییان دێت و‬ ‫ئەم رۆژیش كۆتایی هات و‬ ‫ئاە بەاڵم نەمزانی چەند شەممە بوو‪. . . .‬‬ ‫؟؟ «مەریەم كاكەیی»‬

‫ئــەدەب‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫كاریگەری وێنە لە ناو شیعردا‬ ‫گەردین بەرزێوەیی‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫سەرچاوەكان‬ ‫*تكایە دەست بە شیعرەوە بگرن‪. . .‬‬ ‫حەمە فەریق حەسەن‪.‬‬ ‫*بنیاتی وێنەی هونەری لە شیعری‬ ‫شێركۆ بێكەسدا‪ .‬هاوژین سڵێوە عیسا‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫وێنە ئ��ەو باکگراوندە س��ەرە كییەیە‬ ‫كە لە سەر تابلۆی هەر دەقە شیعرێكی‬ ‫ج��وان��دا خ��وێ��ن��ەر هەستی پ��ێ��دەك��ات و‬ ‫دەشتوانێ بەزوومی كامیرای نیگاكانییەوە‬ ‫هەمان وێنەی ئەو شتە بگرێ‪ ،‬كە شاعیر‬ ‫بەكامیرای خەیاڵی شیعرەكانیەوە وێنەی‬ ‫كێشاوەو لە تاقیگەی دەقە شیعریەكەی دا‬ ‫شووشتویەتیەوە‪(( ،‬ئەگەرچی لە زمانی‬ ‫كوردیدا تا را دەیەكی زۆر وشەی ((وێنە))‬ ‫لە وشەی ((خەیاڵكردنەوە)) دوورە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە زمانە ئەوروپییەكان پێكهاتەی یەكترن‪،‬‬ ‫چونكە ئەدەبیاتی ئێمە لە بەالغەتی عەربی‬ ‫((ال��ص��ورە الشعریە)) و ((المغیلە))‬ ‫ی وەرگ��رت��ووە‪ ،‬لە زمانی عەرەبی جۆرە‬ ‫خزمایەتیەك لە نێوان ((الصورە)) لەگەڵ‬ ‫((المغیلە)) دا هەیە لە بەر ئەوە وشەی‬ ‫((تصور)) مان هەیە كە تا رادەیەك ئەو‬ ‫مەبەستە دەگەیەنێ و زۆر جار ((وێناندن))‬ ‫لە جیاتی دادەنرێت و تا رادەیەكی زۆر‬ ‫گونجاوە‪.‬‬ ‫ل��ە زم��ان��ی ك���وردی ب��ە پێی زان��ی��اری‬ ‫ئێمە هیچ پەیوەندییەكی ئیتمیلۆژی‪ ،‬یان‬ ‫خزمایەتییەك لە نێوان ئەم دوو وشەیەدا‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە وێنە لە رەحمی خەیاڵكردنەوە‬ ‫لە دایك دەبێت و یان چاكتر وایە بڵێین‬ ‫خەیاڵكردن داینەمۆی وێنەیەو ئەو سەر‬ ‫پەرشتی بەرهەم هێنانی دەك��ات‪ ،‬رەنگە‬ ‫وێنەی شیعری چارەسەرێكیش بێت بۆ‬ ‫دۆزینەوەی رەچەیك كە بمان گەیەنێتە‬ ‫نێو ك��ردەی شیعر نووسینەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫كردەی شیعر نووسین لە ناوەرۆكدا كردەی‬ ‫ئەفراندنی وێنەیەو پاشان لە ڕێگای كیمیای‬

‫تایبەتیەوە وێنەكان دەڕژێنە یەكتریەوەو‬ ‫شیعری دەق دروست دەكەن ))‬ ‫شاعیر ئەبێ هەمیشە پشت بە خەیاڵ‬ ‫ببەستێت‪ ،‬چونكە خەیاڵ وەك زووم��ی‬ ‫كامیرا وایە جۆرەها وێنەمان بۆ دەگرێ و‬ ‫هەر دێرە شیعرێكی جوان تاقیگەیەكە بۆ‬ ‫شاعیر‪ ،‬شاعیر ئەتوانێ لە ناو یەك دێرە‬ ‫شیعردا جواترین وێنە بشواتەوەو پیشانامان‬ ‫بدات‪ ،‬چونكە وێنە خۆی بە دێر دەسپێرێت‬ ‫و خەیاڵیش لە گەڵ خۆیدا هەڵدەگرێت‬ ‫یەكەكیش لەو بنەما سەرەكیانە‪ ،‬كە دەبنە‬ ‫كامڵبوونی دەقێكی جوان بریتییە لە وێنە‪،‬‬ ‫هەر لە بەر ئەو هۆیەشە رەخنەگران وێنەیان‬ ‫نەك بە بەشێك لە پێكهاتەكانی شیعر‬ ‫دان��اوە‪ ،‬بەڵكو پێیان وایە وێنە كۆڵەگەو‬ ‫بڕ برەی پشتی شیعرە‪ (( .‬ئەگەرچی لە‬ ‫قۆناغەكانی راب��ردووی شیعردا وێنە وەك‬ ‫ئامرازێكی جوانكاری و رازاندنەوەی رواڵەتی‬ ‫شیعر سەیركراوە‪ .‬وێنەی شیعریان وەك ئەو‬ ‫گەاڵیە وەسفكردووە كە بە قەدی گوڵێكەوە‬ ‫دەڕوێتو هەر وەختێكیش گەاڵكە لە قەدی‬ ‫گوڵەكە بكەیتەوە ئەم گوڵە بۆن و رەنگ‬ ‫و جوانی خۆی لە دەست نادات و هیچ لە‬ ‫پایەی گوڵەكە كەم ناكاتەوە‪ ،‬بە هەمان‬ ‫شێوە هەر كاتێك وێنە لە شیعر دابماڵی هیچ‬ ‫لە شیعرەكە كەم نابێت و هەر وەك خۆی‬ ‫دەمێنێت‪ ،‬ئەمە نەك هەر لە ئەدەبی كوردیدا‬ ‫بەڵكو لە الیەن ئەوروپیەكانیشەوە تا سەر‬ ‫هەڵدانی رۆمانسیەت وێنە وەك ئامرزاێكی‬ ‫جوانكاری سەیر دەكرا‪ ،‬بەاڵم پێشكەوتنی‬ ‫وات��ای چەمكی وێنە دەریخست كە وێنە‬ ‫زۆر لەوە بەرزترە كە تەنیا وەك ئامرازێكی‬

‫جوانكاری لە قەڵەم بدرێت‪ ،‬چونكە وێنەی‬ ‫شیعری رۆڵێكی كاریگەرو ئەكتیڤی هەیە لە‬ ‫ناو شیعردا‪ .‬بۆیە رەخنەگرانی ئێستا وێنە‬ ‫بە بنامایەكی سەركی شیعری دادەنێن‪)) .‬‬ ‫شێركۆ بێكەسی شاعیریش وێنە بە‬ ‫دەمارێكی گەورە ئە شوبهێنێت كە خوێنی‬ ‫شیعر لە جەستەی قەسیدەدا دێنێ و‬ ‫ئەبات‪ ،‬بۆیە ئەشێ بڵێین ئەگەر بمانەوێ‬ ‫دەقێكی شیعری هەڵبسەنگێنین‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫هەڵسەنگاندنی شیعر كارێكی دژوارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەبێ لەسەروی هەموو ئەو پنتانە كە بنەمای‬ ‫سەركین بۆ شیعر‪ ،‬وێنە لە بەرچاو بگیرێت‪،‬‬ ‫ئاخۆ تا چەند شاعیر توانیوییەتی لە وێنە‬ ‫شیعرییەكاندا پشت بە خەیاڵ ببەستێت‪،‬‬ ‫ت��ا چ��ەن��د وێ��ن��ەی ت���ازەو داه��ێ��ن��ەران��ەی‬ ‫دروستكردووە؟ چۆن دروستی كردووە؟ تا‬ ‫چەند تێپەراندن و ئەفراندنی نواندووە؟ ئایە‬ ‫تا چ ئەندازەییەك مۆسیقاو بیرو زمان و‬ ‫هەست و نەستی تێدا بەكار هێناوە؟ ئەمانە‬ ‫هەموو چەند وردەكارییەك و ئامرازێكی سەر‬ ‫پێین لە ناو وێنە شیعریەكاندا‪ .‬ئەشێ شاعیر‬ ‫پشتیان پێ ببەستێت‪ ،‬چونكە دەقی جوان‬ ‫و سەرنج راكێش ئەو دەقەیە كە وێنەی‬ ‫قەشەنگ و دڵگیری تیادابێت‪ .‬لەبەر ئەوە‬ ‫وێنە رۆحی شیعرەو رۆحیش لە هەرشتێ‬ ‫بسێنیەوە دەمرێ‪. . . .‬‬

‫‪25‬‬

‫گــشــتــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫كێ بەرپرسە ل‬ ‫پاراستنا ژینگەهێ؟‬ ‫رەمەزان هەرنی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪26‬‬

‫دیارە وەرزێ هاڤینی پتر ژ وەرزێن دن یێن‬ ‫سالێ ژینگەهامە پێـڤی ب پاراستنێ یە ئایا‬ ‫كێ بەرپرسە ل پاراستنا ژینگەهێ ؟ دهەرچوار‬ ‫وەرزێن سالێ دا لسەر مەهەمیان وەك تاكێن ڤێ‬ ‫وەالتی ئەركە ئەم ژینگەها خوە ب پارێزین لێ‬ ‫تنێ ئەم هزردكەین وەرزێ سەیران و بوهاران‬ ‫پاراستنا ژینگەهێ یافەرە یان هند كەس هزردكەن‬ ‫نە هاڤێتنا گلێشی بو ناڤ ژینگەهێ پاراستنە‬ ‫ئەگەر ب هویری بەحسێ پاراستنا ژینگەهێ بكەین‬ ‫پێـڤیە ئێكەم جار ژالیێ هزری ڤە پاقژ بكەین‬ ‫پاشی ژالیێ كاركرنێ ڤە‪ .‬مەبەست ژڤان دووخاالن‬ ‫ئەوە بەریا رویدان بهێتە پێش ڤێ وەرزێ گەرمێ‬ ‫دا ئەگەر هزركرن تێدابیت هەلبەت رویدان دروست‬ ‫نابیت‪ .‬یان وەرزێ بوهارێ فرەدانا ماددەیێن‬ ‫پالستیكی بو ناڤ ژینگەهێ‪ .‬نها و تایبەت دوەرزێ‬ ‫هاڤینێ دا گوهداردبین كو روژانە ئاگر بەربی فالن‬ ‫جهی و فالن جهێ ب ئەگەرەكا نە دیار یاخویا یە‬ ‫كەس نابێژیت كو من ئاگر یێ بەردایە فالن جهی‬ ‫یاخویایە كوكەسەك رابویە ب فرەدانا جگارێ‬ ‫یان هەلكرنا ئاگرێ وی��ان دەم��ا زاروك یاریان‬ ‫ب ئاگری دكەن‪ .‬دیارە تیمێن بەرگریاباژێری د‬ ‫بەرهەڤن بو كنترول كرنا هەر رویدانە كا ئاگر‬ ‫بەربونێ لێ دبەرهەڤ نینە هەرچی ژماال خوە‬ ‫دەركەفت كارمەندەك هاتن و چونێ دگەل بكەت‬ ‫بو وێ چەندێ ژینگەهێ ب پارێزیت ئایا پاراستنا‬ ‫ژینگەهێ تنێ ئەركی كارمەندێن ئاگر ڤەمراندنی‬ ‫و هێزێن پاراستنا ژینگەهێ یە یان ئەركێ مە‬ ‫هەمیانە‪ .‬ساالنە ل ددوڤ ئاماران چەندین زیانێن‬ ‫گیانی و م��اددی ژینگەهێ دهێنە تورماركرن‬ ‫ژ پێخەمەت نە پاراستنا ژینگەهێ پاراستنا‬ ‫ژینگەهێ نیشانا رەوشەنبیریا گەالنە‪ .‬ژمارەكا‬ ‫هەرە زورا خەلكێ مە هزردكەن پاراستنا ژینگەهێ‬ ‫ئەركێ تیمێ‪ ،‬ئاگرڤەرماندنێ یە ژبەرهندێ ساالنە‬ ‫رێژەیەكا بەرچا ڤا ژینگەهێ دهێتە سوتن و زیان‬ ‫بەردكەڤن‪ .‬گەرمە بڤێت د وەالتە ك و جڤاكەكێ‬ ‫ساخلەم دابژین پێـڤیە ژینگەهێ ب پارێزین‬ ‫ژبەركو پاراستنا ژینگەهێ ئەركێ چ الیەنێن دیار‬ ‫كرێ نیە و ئەركێ مە هەمیانە پێكڤە ب پارێزین‪.‬‬

‫‪16‬ی ئاب لەدایكبوونێكی نوێ‬ ‫تەها مەهدی‬

‫‪ 67‬س���اڵ ل��ەم��ەوب��ەر‪ ،‬ل��ە ‪16‬ی ئابی‬ ‫ساڵی ‪ 1946‬لەدایكبوونی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانە بە سەرۆكایەتی رێ��ب��ەری كورد‬ ‫بارزانی نەمر‪ ،‬لەدایكبوونی پارتی دیموكراتی‬ ‫كورد (كەپاشان ناوی بوو بەپارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان) دەسكەوتێكی مەزن و گرنگ بوو‬ ‫بۆ رۆڵەكانی گەل‪ ،‬هەر لەم رۆژە بوو مژدەی‬ ‫ئەوە باڵو كرایەوە كەلەمەودوا هەموو رۆڵەكانی‬ ‫گەلی كوردستان یەكگرتوانە و لەسەر رێبازێكی‬ ‫نەتەوەیی پێشكەوتنخواز خەباتی رێکخراوەیی‬ ‫دەكەن و بەیەك رێز تێدەكۆشن مافە نەتەوەیی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی و ئابووریەكانی گەلی كوردستان‬ ‫تاوەكو لە عێراقێكی دیموكراتی و فرەنەتەوەیی‬ ‫و حیزبیدا بهێننەدی‪ ،‬پارتی ه��ەر ل��ەرۆژی‬ ‫لەدایكبوونییەوە‪ .‬بەراسپاردەو رینوێنی بارزانی‬ ‫نەمر و بەرەنج و تێكۆشانی رۆڵە هۆشیار و‬ ‫بەئەمەكەكانی گەلی كوردستان جێی قایم كردو‬ ‫گەشەی كرد‪ ،‬رێبازێكی وای گرتەبەر كە نەك‬ ‫هەر حزبی رۆڵەكانی كورد بوو‪ ،‬حزبی توركمان و‬ ‫ئاشوری و كلدانەكانی كوردستانیش بوو‪ ،‬حزبی‬ ‫موسڵمان و مەسیحی و یەزیدیەكانیش بوو‪. .‬‬ ‫چۆن داوای مافە نیشتمانی و نەتەوەییەكانی‬ ‫كوردی كردوە‪ ،‬ئاواش بۆ هێنانەدی مافی توركمان‬ ‫و ئاشوری كلدانەكانی كوردستان تێیكۆشاوە‪.،‬‬ ‫چۆن داوای ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستانی عێراق‬ ‫ك���ردووە ئ���اواش خەباتی ب��ۆ بەدیموكراتی‬ ‫بوونی عێراق كردووە و پێی وابووە لەسێبەری‬ ‫بەدیموكراتی بوونی عێراقدا مافی كورد و گشت‬ ‫نەتەوەكانی دیكە دێتەدی‪ ،‬هەر بۆیە هەردەم‬ ‫لەالیەن نیشتیمانپەروەر و دیموكراتخوازەكانی‬ ‫عارەبیش رێزی لێنراوە و لەكاتی پێویستیشدا‬ ‫الیەنەكی ئارام و پارێزەریان بووە‪ ،‬رێبازی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان كە رێبازی بارزانی نەمرە‪،‬‬ ‫رێبازێكی نەتەوەیی پێشكەوتن خواز بووە و‬ ‫ئاواتی هێنانەدی مافەكانی گەلی كوردستانی‬ ‫بووە‪ ،‬هەر بۆیەش(‪ )67‬ساڵە لەگەڵ ئەو هەموو‬ ‫سەختی و كارەسات و نسكۆیانەش كە بەسەری‬ ‫ه��ات��ووە‪ ،‬كەچی ن��ەك هەرتوانیویەتی خۆی‬ ‫رابگرێ‪ ،‬بەڵكو گەشەی بەردەوامیشی كردووە‪،‬‬ ‫پارتی‪ . .‬رێبەری گەورەترین شۆرشی كوردانە‪،‬‬ ‫كە شۆرشی مەزنی ئەیلوولەو هەر لەسەر دەستی‬

‫پارتی و بارزانی نەمریشدا رێكەوتن نامەی ‪11‬ی‬ ‫ئاداری ساڵی ‪ 1970‬هاتەدی و بەرەسمی دان‬ ‫بەمافەكانی گەلی كورد لە كوردستانی عێراق نرا‪،‬‬ ‫بەهۆی پالنێكی ناڕەواو هاوپەیمانیەتی چەندین‬ ‫دەوڵەت كە شۆرشی ئەیلوول توشی نسكۆ هات‪،‬‬ ‫سەنگەرەكان چۆل نەكران و زوو شۆرشی گواڵن‬ ‫لەسەر هەمان رێباز بەرپاكرایەوە و بەردەوام‬ ‫بوو تابەهاندان و پشتیوانی پارتی و حیزبە‬ ‫نیشتمانیەكانی دیكەی نێو شۆرشی ئ��ازادی‬ ‫خوازی گەلی كوردستان راپەرینی جەماوەری لە‬ ‫بەهاری ‪ 1991‬دا بەرپاكراو بەشێك لە كوردستانی‬ ‫عیراق ئازاد كرا‪ ،‬ئەگەر لەسااڵنی خەباتی ژێر‬ ‫زەمینی سەردەمی پاشایەتی و پاشان حوكمەتە‬ ‫یەك ل��ەدوای یەكەكانی سەردەمی كۆماری و‬ ‫سیاسەتی توندو تیژی راگواستن و بەعەرەبكردن‬ ‫و ئەنفال و كیمیابارانی خەڵكی كوردستان و‬ ‫جینۆساید كردنی گەلی كورد‪ ،‬خەباتی پارتی‬ ‫و حیزبەنیشتمانیەكان سەخت و چارەنووسساز‬ ‫بوو‪ ،‬قۆناخی دوای راپەرین و چەسپاندن و‬ ‫پارێزگاری كردن لەم ئەزموونە دیموكراتییەی‬ ‫ئێستاش بەرقەرارە ئەركی سوكوو ئاسان نییە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان وەك‬ ‫پارتی دای��ك و خ��ودان (‪ )67‬ساڵ خەباتی‬ ‫نەپساوە‪ .‬پارتی دیموكراتی ه��ەردەم خۆی‬ ‫بەیەكەم خەم خ��ۆری ئەم ئەزموونە زانیوە‬ ‫ه��ەردەم هەوڵی داوە بەهاریكاری و هاوكاری‬ ‫حیزبە كوردستانیەكان ئەم ئەزموونە بپارێزن‬ ‫و بۆ دۆست و دوژمنان بسەلمێنێ‪ ،‬ئەگەر لێ‬ ‫بگەڕێن كورد لەتوانای داهەیە خۆی بەڕێوە‬ ‫ببات لەگەڵ ژیانی سەردەمی خۆی بگونجیت‬ ‫لەسایەی س��ەرۆك پارتی (مسعود بارزانی)‪،‬‬ ‫هەر ئەمڕۆكەشە لە سێبەری پارتی و تەبایی و‬ ‫هاوكاری نێوان حیزبە كوردستانییەكان‪ ،‬لەبەر‬ ‫چاوی هەموو دنیادایە كە چۆن كوردستانی‬ ‫عیراق بۆتە نیشتمانێكی بچكۆالنە دیموكراتی‬ ‫لەناوچەكەدا‪ ،‬ئەگەر ‪16‬ی ئاب لەدایكبونی‬ ‫پارتییە‪ .‬بەاڵم پارتیش حزبی دایكە و تاكە‬ ‫حزبی نەتەوەیی گەلی كورد بوە‪ ،‬هەر بۆیەش‬ ‫ئەم رۆژە‪ ،‬تەنیا جەژنی پارتییەكان نیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫جەژنی تەواوی جەماوەری كوردستان و مۆركی‬ ‫جەژنێكی نەتەوەیی و نیشتمانیە بۆیەش هەموو‬ ‫كورد بەجەژنی خۆی ئەزانیت‪.‬‬

‫گــشــتــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫سیاسەتی شا فەیسەڵی یەكەم بەرامبەر شیعەكان لە عێراق‬ ‫كاروان ئەحمەد سلێمان‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫هەر لەسەرەتاوە باشوری عێراق بە قەاڵی‬ ‫موسڵمانە شیعەكان دان��راوە‪ ،‬كە توانیان لە‬ ‫ناوچەكانیاندا پێگەیەكی بەهێز بۆ خۆیان‬ ‫داب��م��ەزرێ��ن��ن‪ ،‬موسڵمانە سونەكان نەیان‬ ‫توانیوە بیهەژێنن‪ .‬لە دوای داگیركردنی عێراق‬ ‫لەالیەن بەریتانیاوە شیعەكان دژی سیاسەتی‬ ‫داگیركەران وەستان‪ ،‬توانیان لە(حوزەیرانی‬ ‫‪ ،)1920‬شۆڕشێك لە دژی ئینگلیز بەرپاك‬ ‫بكەن ئەو شۆرشە لە مێژوودا بە شۆڕشی‬ ‫بیست ناسراوە‪ ،‬بەریتانیەكانیان ناچار كرد‬ ‫بەسیاسەتی خۆیان دابچنەوە‪.‬‬ ‫دوای دام��رك��ان��دن��ەوەی ش��ۆڕش لەالیەن‬ ‫هێزەكانی بەریتانی‪ ،‬كار بەدەستانی ئینگلیز‬ ‫ناچاربوون بەسیاسەتی خۆیان دابچنەوە‪،‬‬ ‫ن��ەوەك دووب���ارە ش��ۆڕش سەرهەڵبداتەوە‪،‬‬ ‫بۆیە دوای دروستكردنی حكومەتی نیشتمانی‬ ‫لەالیەن بەریتانیەوە‪ ،‬دواتر فەیسەڵی كوڕی‬ ‫شەریف حوسێنیان بۆ تەختی پاشایەتی عێراق‬

‫هەڵبژارد‪ ،‬یەكێ لە هۆكارەكان بۆ هەڵبژاردنی هێڵی ئاسنی لە نێوان كەربال و بەنداوی هندیە‪،‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬بۆ ئەوە بوو كە رەزامەندی گەلی عێراق ب��ەم شێوەیە ك��ەرب�لای بەستەوە بە هێڵی‬ ‫وەربگرن بە تایبەتی ئاینزای شیعە‪ ،‬چونكە ئاسنی بەغدا و بەسرا‪ ،‬بۆ ئاسنكاری كردن‬ ‫فەیسەڵ لە بنەماڵەی پێغەمبەر(د‪ .‬خ)ە لە بۆ سەردانكەران بۆ مەزارگاكانی شیعە‪ ،‬شا‬ ‫هۆزی قوریش بوو‪ .‬هەروەها هۆكارێكی تریش فەیسەڵ هەوڵیدا شیعەكانیش رۆڵیان هەبێت لە‬ ‫دەربارەی ئەم هەڵبژاردنە‪ ،‬ئەوەبوو كە شەریف حكومەت‪ ،‬بۆیە بەشداری بە دوو وەزیری شیعە‬ ‫حوسێن ناسرابوو بە بیروڕای نەرمی بەرامبەر كرد لە كابینەی جەعفەر عەسكەری لە(‪6‬ی‬ ‫شیعە‪ ،‬بۆیە ئینگلیز بۆ ئەوەی شیعەكان لە تەمموزی ‪ ،)1923‬ئەم كارە دووبارە بۆوە كاتێ‬ ‫خۆیان رازی بكات ئەم كارەیان ئەنجامدا‪ ،‬جەعفەر عەسكەری كابینەی خۆی دامەزراند‬ ‫هەروەها راپرسیێكی گشتی لە عێراق ئەنجام لە(‪/21‬تشرینی دووەم ‪)1926‬دا‪.‬‬ ‫شا فەیسەڵ لەگەڵ شیعە ئەم هەنگاوان دەنا‬ ‫درا بۆ شەرعیەت دان بە فەیسەڵ تا بیكەن بە‬ ‫شای عێراق‪ ،‬زۆربەی شارەكانی عێراق‪ ،‬مەرجی مانای ئەوە نەبوو شیعە رازین لە حكومەت‪،‬‬ ‫جۆراوجۆریان دانا تا دەنگ بە شا فەیسەڵ بەڵكو شیعە لە دوای (شۆڕشی بیست)‪ ،‬وەكو‬ ‫بدەن‪ ،‬بەاڵم هەردوو شاری كەربال و دیالە بەبێ ئۆپۆزسیۆن دژی دەسەاڵت مایەوە‪ .‬هەنگاوێكی‬ ‫تری شیعە لە دوای ئەم شۆڕشە‪ ،‬لە كاتی‬ ‫مەرج دەنگیاندا‪.‬‬ ‫فەیسەڵ لە ‪23‬ئابی ‪ 1921‬بوو بە شای گفتوگۆكانی كابینەی حكومەت بوو‪ ،‬لەمەڕ‬ ‫عێراق‪ .‬بۆ رازیكردنی شیعە لەخۆی زۆر بایەخی پەیماننامەی(‪1922‬ز) و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫بە شوێنە پیرۆزەكان دەدا‪ ،‬ئەویش بەدانانی دامەزرێنەر بوو‪ ،‬كە دەسەاڵتی پەسندكردنی‬

‫‪27‬‬

‫گــشــتــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪28‬‬

‫پەیماننامەكەی پێدرابوو‪ .‬ئۆپۆزسیۆن بە‬ ‫شێوەیەكی س��ەرەك��ی ل��ەالی��ەن نیشتمان‬ ‫پەروەرانی شارەكان سەركردایەتی دەكرا‪ ،‬كە‬ ‫زۆرینەی شیعەبوون‪ ،‬لە حوزەیرانی‪)1923‬‬ ‫زنجیرەیەك فتوا ل��ەالی��ەن س��ەرك��ردە ئاینە‬ ‫شیعەكان دژی هەڵبژاردن دەرك��را‪ ،‬بۆیە شا‬ ‫فەیسەڵ بەپشتیوانی بەریتانیا بڕیاڕیاندا كە‬ ‫ئەوكەسانەی فتوایان دەركردوە دەستگیریان‬ ‫بكەن‪ ،‬كە ژمارەیەكی زۆر لە موجتەهیدی‬ ‫شیعەی تیابوو‪ ،‬هەاڵتن بۆ ئێران‪.‬‬ ‫كۆكس مەندوبی سامی لە عیراق بۆ لە‬ ‫ناوبردنی ئۆپۆزسیۆن داوای لە شا فەیسەڵ‬ ‫كرد یارمەتی ب��دات‪ ،‬ب��ەاڵم شا رازی نەبوو‪،‬‬ ‫چونكە شا پێی وابوو بارودۆخی واڵت لە ئێستا‬ ‫خراپتر دەبێت‪ ،‬بەاڵم كۆكس سوڕبوو لەسەر‬ ‫بڕیاڕەكەی خۆی‪ ،‬هەڵسا بە دورخستنەوەی‬ ‫چەندین كەس كە دژی ئینتداب و حكومەت‬ ‫ب��وون‪ .‬بۆیە دوای ئەم هەنگاوانە ئینگلیز و‬ ‫شا پێیان واب��وو كە چیتر رێگری لەبەردەم‬ ‫حكومەت دروس��ت نابێ و هەڵبژاردنەكەش‬ ‫بەپێی نەخشەی داڕێ��ژراو ئەنجام دەدرێ��ت‪،‬‬ ‫بەاڵم دواتر بۆیان دەركەوت كەوتونەتە هەڵەوە‪،‬‬ ‫چونكە دووبارە ئۆپۆزسیۆن سەریهەڵداوە بە‬ ‫تەوژمێكی گوڕتڕ بەسەركردایەتی پیاوانی‬ ‫ئاینی شیعە لە(كازمیە و نەجەف)و لەسەروی‬ ‫هەمووشیان فتوایەكەی(مهدی خالیس)بوو‪ ،‬كە‬ ‫بووە هۆی ئەوەی لە الیەن شا فەیسەڵەوە لە‬ ‫واڵت دووربخرێتەوە‪.‬‬ ‫دوای دورخستنەوەی(مهدی خالیس)‪ ،‬شا‬ ‫هەوڵیدا شیعەكان لە خۆی نزیك بكاتەوە‬ ‫رێژەی پیاوانی شیعە لە كابینەی حكومەت زیاد‬ ‫بكات‪ ،‬بۆ ئەوەی رێگری نەكەن لە دەسەاڵت‪،‬‬ ‫بەاڵم بوونی شیعە لە بەڕێوەبردنی واڵت كێشەی‬ ‫دروست كرد لە نێوان شیعە و سونە‪ ،‬چونكە‬ ‫دەسەاڵتە بااڵكان لەالیەن سونەوە وەرگیرابوو‪،‬‬ ‫شیعەكان وەزیریان كەم بوو‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی‬ ‫كە شیعەكان ژمارەیان زۆرتر بووە لە عێراقدا‪،‬‬ ‫بۆیە شا فەیسەڵ لەم الیەنەش توشی گیروگرفت‬ ‫دەبووەوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی شا فەیسەڵ ئەم هەواڵنەی‬ ‫دەدا‪ ،‬بەاڵم بۆ شیعەكان شل نەبووە‪ ،‬چونكە‬ ‫ش��ا ب��ەرژەوەن��دی واڵت��ی ل��ەس��ەروی هەموو‬

‫ب��ەرژەوەن��دی��ەك��ان دادەن���ا‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر ه��ەر كاتێ هەوڵی‬ ‫دابێت كە شیعە بهێنێتە ناو‬ ‫دەس��ەاڵت بۆ ئ��ەوە بوو كە‬ ‫ئۆپۆزسیۆن الوازبكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر شتێك لەبەرژەوەندی‬ ‫واڵت ن��ەب��ای��ە ن��ەی��دەك��رد‪،‬‬ ‫ه��ەروەك��و رازی ن��ەب��وو بە‬ ‫گەرانەوەی(مهدی خالیس)‬ ‫كە هەمیشە رۆڵی هەبوو لە‬ ‫زۆربەی ئاژاوەكان لە باشوری‬ ‫عێراقدا‪.‬‬ ‫ل��ە سییەكانی س��ەدەی‬ ‫رابردوودا حكومەتی ئەو سای‬ ‫عێراق زیاتر گرنگی بە مافی‬ ‫بەكاربردن و خاوەنییەتی‬ ‫زەوی و زاری دا بۆ هاندانی‬ ‫بەرهەم هێنان یاسای زەوی‬ ‫و زار بە (یاسای تەسوییە)‬ ‫ن��اس��را و ل��ە س��اڵ��ی‪1932‬‬ ‫ناوچە شیعەنشینەكان تر‪ ،‬بووە هۆی ئەوەی كە‬ ‫دەرك����را‪ .‬ك��ە ئ��ەم یاسایە‬ ‫لەگەڵ وەبەرهێنەر و شێخ و عەشیرەتەكان شا فەیسەڵ سەفەرەكەی بۆ لەندەن دوابخات‪،‬‬ ‫نەدەگونجا‪ ،‬بەهۆی كۆمەڵێك مەرجی قورس‪ .‬دواتر حكومەت ئەم كێشەیەی بەشێوەیەكی‬ ‫دواتر لە ساڵی ‪1933‬هەمواركراوە كە مەرجی ئاقاڵنە چارەسەركرد‪ ،‬ئەویش بە دەستگیركردنی‬ ‫ئ��ەوە بۆ جوتیارەكان دان��را‪ ،‬كە نابێ هیچ نوسەرەكە و دادگایی كردنی‪ ،‬دواتر لە رێگای‬ ‫جوتیارێك كاری پێبكرێت مەگەر هیچ قەرزێكی دادوەرەوە سزای بەندی بەسەردا سەپێنرا‪.‬‬ ‫لێرەوە بۆمان دەردەكەوێت كە شا فەیسەڵ‬ ‫ل��ەس��ەر نەبێت‪ .‬بۆیە لێرە ك��ۆچ ك��ردن لە‬ ‫الدێیوە بۆ شارەكان دەستی پێكرد‪ ،‬ئەمەش هەوڵی داوە جیاوازی لە نێوان سونەو شیعە‬ ‫شیعەكانی نیگەران كرد كۆمەڵێك سكااڵیان نەكات‪ ،‬بەشێوەیەكی دادوەران���ە مامەڵەیان‬ ‫نوسی ناوەرۆكی سكااڵكانیش بریتی بوو لەوەی لەگەڵ بكات ولە یەكتریشیان نزیك بكاتەوە‪،‬‬ ‫كە نوێنەریان لە كابینەی حكومەت كەمە و هەروەها تا مردنی سەردانی مەزرگاكانی شیعەی‬ ‫كەمی ئەو بەشەی لە زەوی و زارو و سەرچاوە دەك��رد‪ ،‬مەبەستی لەم ك��ارەش سیاسەتێكی‬ ‫نیشتمانییەكان بەریان دەكەوێت‪ .‬تەنانەت كار روونی هەبوو‪ ،‬ئەویش بریتی بوو لەوەی كە‬ ‫گەیشتە ئەو ئاستە كە پیاوانی ئاینی حكومەتی پیشانی بدات كە جیاوازی ناكات لە نێوان‬ ‫بەغدا بە ناشەرعی دابنێن‪ ،‬چونكە دەیان ووت عەرەبی سونە و عەرەبی شیعە‪ .‬بێگومان دوای‬ ‫حكومەتی علمانی سوننە لەالیەن بیانییەوە كۆچی دوای شا فەیسەڵی یەكەم لە ئەیلولی‬ ‫دەستی بەسەرگیراوە‪ ،‬بۆیە ئەمەش دژایەتی لە ساڵی‪ 1933‬بارودۆخی واڵت بەرە و ئاڵۆزی‬ ‫نێوان شیعە و سونە دروست كرد ئەم هەستە و شۆڕشی خێڵەكان و كودەتای بەكر سدقی‬ ‫سونەیەش لە كتێبی (العروبە فی المیزان – و داگیركردنەوە لە الیەن بەریتانی بوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫عەرەبیات لە تەرازوو دا) رەنگیان دایەوە كە لە ئەمەش بەڵگەیە بۆ ئەو قسانەی كە كردمان‬ ‫حوزیرانی ‪ 1933‬ئەم كتێبە باڵوكرایەوە ئەمەش شا فەیسلە توانی زۆر بە باشی مامەڵە لەگەڵ‬ ‫شیعەكانی نیگەران كرد لە(نەجەف و كەربال) و عەرەبی شیعە و هەروەها بەریتانییەكان بكات‪.‬‬

‫وەرزش‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫خەلیل عیسا مزوری‪ :‬بایەخدان بە هەواڵی وەرزشی ناوخۆ‬ ‫بەرەو پێش بردنی وەرزشە لە كوردستان‬ ‫دیدار‪ :‬تریفە بڵباس‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫لەو كاتەوەی لە رێكخراوی یەكێتی الوانی‬ ‫كوردستان وەك كادیرێك كاری دەكرد‪،‬‬ ‫حەزی لە بواری راگەیاندن بوو‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫وەرزشی‪ ،‬لە ‪18‬ی شوباتی ساڵی ‪ 2008‬لە‬ ‫كوردستان تیڤی وەك بێژەر و نووسەری‬ ‫هەواڵی وەرزشی دەست بە كاربووە‪ ،‬لەم‬ ‫دیمانەیە تیشك دەخاتە سەر ئەمڕۆی‬ ‫راگەیاندنی وەرزشی لە كوردستان و توانای‬ ‫خۆی لە نێو ئەو بوارە‪.‬‬ ‫هەرچەندە كەناڵی لۆكاڵیمان لە هەرێمی‬ ‫كوردستان زۆر ب��ووە و ه��ەر یەكەو بە‬ ‫جۆرێك گرنگی بە بواری وەرزشی دەدەن‪،‬‬ ‫لەمەشدا الیەنی ئیجابی و سلبی هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئیجابی زیاترە‪ ،‬چونكە هەر كەسێك‬ ‫بە ووشەیەكیش خزمەتی بواری وەرزش‬ ‫بكات گرنگە‪.‬‬ ‫بەم شێوە خەلیل رای خۆی لە بارەی‬ ‫زۆری كەناڵەكانی ناوخۆی دەربڕی‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫هەستدەكرێ ئەوەندەی گرنگی بە هەواڵی‬

‫دەرەوە دەدرێ كەمتر دەنگوباسی ناوخۆیی‬ ‫بایەخی پ��ێ��دەدرێ‪ ،‬لەم ب��ارەوە ناوبراو‬ ‫دەڵ��ێ‪ :‬ئەگەر هەواڵەكانی كوردستان‬ ‫تیڤی ببینن ئەوا دەزانن كە گرنكی زۆری‬ ‫داوە بە هەواڵی ناوخۆیی و لە زۆربەی‬ ‫راپرسیەكانیش پلەی یەكەمی بەدەست‬ ‫هێناوە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش ئەوە ناگەێنێ كە‬ ‫گرنگی بە هەواڵی دەرەوەش نەدرێت‪،‬‬ ‫ئەویش الیەنێكی گرنگەو دەبێ بۆ بینەری‬ ‫وەرزشی بگوازرێتەوە‪ ،‬بەاڵم بایەخدان بە‬ ‫هەواڵی ناوخۆ بەرەو پێشبردنی وەرزشە‬ ‫لە كوردستان‪.‬‬ ‫ب��ۆ باشتركردنی ب���اری راگەیاندنی‬ ‫وەرزش��ی دەڵێ‪ :‬پێویستە هەر الیەنێكی‬ ‫راگەیاندن بیستراو و بینراو و خوێنراو بەو‬ ‫پەڕی پیشەییەوە روماڵی كاروچاالكیەكانی‬ ‫خۆیان بكەن و ببنە پردێكی راستەقینە بۆ‬ ‫وەرزش و وەرزشوانان‪ ،‬هەموو كاتێكیش‬ ‫گ��ەر ب��ت��ەوێ ل��ە راگ��ەی��ان��دن ك��اری باش‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫بكەیت بەربەست دێتە بەردەمت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستە بەسەری دا زاڵ بی بۆ ئەوەی‬ ‫سەركەوتووبی‪.‬‬ ‫زۆربەی پێشكەشكارەكانی بواری وەرزش‬ ‫بەرنامەی وەرزشیان هەیە‪ ،‬بەاڵم خەلیل‬ ‫نیەتی‪ ،‬ئەو پێی وایە» دانانی پالن و كار‬ ‫بۆ بەرنامەیەكی وەرزشی زحمەتە‪ ،‬چونكە‬ ‫نامەوێ بەرنامەیەكی تەقلیدی پێشكێش‬ ‫بكەم‪.‬‬ ‫خەلیل جگە لە بێژەریش مامۆستای‬ ‫وەرزش��ە ب��ەوەش رەنگە ژیانی هەمووی‬ ‫بوبێتە وەرزش وەك خ���ۆی ئ��ام��اژە‬ ‫دەكات»بەڵێ بە دڵنیاییەوە وەرزش بووتە‬ ‫پیشەی من‪ ،‬سەرەڕای ئەو دووەی باستكردن‬ ‫لەگەڵ ئەوانیش م��اوەی ‪ 6‬ساڵە كاری‬ ‫راهێنەرایەتی تۆپی پێ دەكەم لە بنكەی‬ ‫وەرزش و الوانی بەحركە‪ ،‬هەروەها زۆربەی‬ ‫هاورێكانیشم وەرزش��ی و وەرزشوانن‪ ،‬لە‬ ‫هەمووشیان بە خۆشحاڵیەوە بە بێ پچران‬ ‫بەردەوامم‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە ئاستی وەرزش��ی��ش لە‬ ‫كوردستان بە دڵناییەوە گوتی‪ :‬من گەش‬ ‫بینم بە وەرزشی هەرێمی كوردستان كە لە‬ ‫ئێستادا شان بە شانی زۆربەی بوارەكانی‬ ‫تر پێشڤەچوونێكی مەزن و خێرایی بە‬ ‫خ��ۆی��ەوە بینینوە‪ ،‬پێشم وای��ە زۆرب��ەی‬ ‫یاریە ج��ۆراو جۆرەكانی وەرزش بەرەو‬ ‫پێش چ��ووە‪ ،‬ب��ەاڵم لەمەیان تۆپی پێ‬ ‫پشكی شێری بەركەوتووە‪ ،‬بە تایبەت لە‬ ‫ئاستی هەڵبژاردەی كوردستان و یانەكانی‬ ‫ب��ەش��دارب��ووی خ��ول��ی ع��ێ��راق‪ ،‬هیواشم‬ ‫وایە یاری تاكەكانیش گرنگیەكی زۆری‬ ‫پێ بدرێت و ئاستی وەرزش��ی كچانیش‬ ‫پێشكەوتنی زیاتری بە خۆوە ببینێ‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫وەرزش‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫زێنەدین زێدان‪ ،‬ئەستێرەی پێشووی فەرەنسا‬ ‫پێشكەوتن‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪30‬‬

‫زێنەدین زێ��دان یاریزانی تۆپی پێی‬ ‫فەرەنسی لە دایكبووی ‪23‬ی یونیوی ‪1972‬‬ ‫ی شاری مارسلیای فەرەنسایە‪ ،‬باوكی لە‬ ‫جەزائیرەوە كۆچی كرد بۆ فەرەنسا لەوێ‬ ‫لەگەڵ كچێكی فەرەنسی هاوسەرگیری كرد‪،‬‬ ‫زێ��دان لە خانەوادەیەكی ه��ەژار لە دایك‬ ‫بووە‪ ،‬بووە ئەفسانەی مێژووی تۆپی پێی‬ ‫جیهانی خاوەن و جەماوەر و هاندەرێكی‬ ‫زۆرە لە نمونەی یارییەكانی مۆندیال و‬ ‫كاس ئەوروپا و جامی كیشوەرەكان‪ ،‬زێدان‬ ‫لە هێڵی ناوەراست یاری دەكرد و بۆ ماوەی‬ ‫سااڵنێكی زۆر یاریزانێكی دیاری كیشوەری‬ ‫ئەوروپا بوو ئێستاش یاردەدەری راهێنەری‬ ‫تازەی ریال كارلۆئەنشلۆتییە‪ ،‬لە مارسی‬ ‫‪ 2004‬ئەستێرەی پێشووی بەرازیل بێلی‬ ‫زێنەدین زێدانی بە یەكێك لە ‪ 125‬یاریزانە‬ ‫بە ناوبانگ و لێهاتوەكان نیشان كرد‪.‬‬ ‫زینەدین زێ��دان لە دوو ڕیانی نێوان‬ ‫هەردوو هەڵبژاردەی فەرەنسا و هەڵبژاردەی‬ ‫جەزائیردا هەڵبژاردەی فەرەنسای هەڵبژارد‪،‬‬ ‫چونكە لەو سەردەمەدا واڵتی جەزائیر باری‬ ‫ئاسایشی سەقامگیر نەبوو و كودەتای‬ ‫سەربازی ڕوویدا بوو توندوتیژی و تیرۆر‬ ‫تەنگی بە واڵتەكەی هەڵچینی بوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫زێدان فەرەنسای هەڵبژارد بۆ یەكەمجار‬ ‫زێ��دان توانی بەشداری لە یاریێكی نێو‬ ‫دەوڵ��ەت��ی بكات ل��ە ‪17‬ی ئابی ‪1994‬‬ ‫بوو لەیاری نێوان فەرەنسا و تیشلی لە‬ ‫خولەكی ‪ 63‬هاتە نێو یاریگا توانی گۆڵێك‬ ‫تۆمار بكات‪ ،‬زێدان لە ساڵی ‪1988‬ەوە‬ ‫هاتە نێو یانەكانەوە تا ساڵی ‪1992‬‬ ‫پاشان چووە نادی بوردوی فەرەنسیەوە‬

‫وەرزش‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬ ‫ پێشکه‌وتن‬

‫لەوێ سەركەوتنی گەورەی بەدەستهێنا‪ ،‬لە پاڵەوانیەتی ئینەر‬ ‫توتو لە ساڵی ‪ .1995‬س��ەرۆك شیراك سەرۆكی فەرەنسا‬ ‫لە بارەی زێدانەوە دەڵێت «زێدان بۆ هەمیشە بە پاڵەوانی‬ ‫دەمێنێتەوە»‪ .‬لە مۆندیالی ‪ 1998‬دا زێنەدین زێدان یاریزانی‬ ‫سەرەكی هەڵبژاردەی فەرەنسا بوو لە دوا یاری مۆندیالی ‪1998‬‬ ‫هەڵبژاردەی فەرەنسا ڕووبەڕووی هەڵبژاردەی بەرازیل بوەوە‬ ‫زێدان توانی دوو گۆڵ بەسەر تۆمار بكات‪ ،‬بەو هۆیەوە فەرەنسا‬ ‫بۆ یەكەمجار مۆندیالی برد‪.‬‬ ‫جگە ل��ەوەش ئەو لەگەڵ یانەی ری��ال مەدریدی ئسپانی‬ ‫ئاستێكی بەرزی پێشكەشكرد و بە داینەمۆی ناوەندی یانەكە‬ ‫ناودەبرا‪ ،‬بەجواڵنەوە هونەریەكانی و پاسە یەكالكەرەوەكانی‬ ‫لە زۆر یاری چارەنووسسازدا توانی یانەكەی رزگاربكات و‬ ‫هەندێك جاریش تیپەكەی بەرەوە سەركەوتن بردەوە‪ ،‬پێشتر‬ ‫لە یانەی یۆڤانتس رۆڵێكی سەرەكی بینی و هەر ئەوەش بوو‬ ‫یانەی ریال ناچاربكات بەهەر نرخێك بێ ئەو یاریزانە بباتە‬ ‫ریزی یانەكەوە‪ ،‬ئێستاش ئیدارەی یانەی ریال وەك یاردەدەری‬ ‫راهێنەری یەكەمی تیپە دیاریكردووە‪ ،‬بێگومان ئەوەش وەكو‬ ‫هەنگاوی یەكەم بەڵكو لە داهاتودا بتوانێ ببێتە راهێنەری‬ ‫سەرەكی یانەكەوە و وەكچۆن كاتێك یاریزان بوو سەدەی‬ ‫زێڕینی بۆ یانەكە گەڕاندەوە‪ ،‬لە راهێنەریش بتوانێ ئاستی‬ ‫یانەكە بەرەو پێشەوە ببات و بۆجاری دەیەم خولی پاڵەوانانی‬ ‫ئەوروپا بەدەستبێنێ‪.‬‬ ‫دەستكەوت و خەاڵتەكانی‬ ‫• خەاڵتی یەكێتی تۆپی پێی ئەوروپی بۆ باشترین هێلی‬ ‫ناوەند بۆ سااڵنی ‪1998\1997‬‬ ‫• یەكێك لە سێ باشترین یاریزانی جیهان لە ساڵی ‪1997‬‬ ‫• خەاڵتی باشترین یاریزان لە جیهاندا بۆ ساڵی ‪1998‬‬ ‫• ساڵی ‪ 1998‬لە الیەن گۆڤاری ‪ World Soccer‬بە‬ ‫باشترین یاریزانی جیهان هەڵبژێردرا‬ ‫• خەاڵتی تۆپی زێڕینی ‪1998‬‬ ‫• خەاڵتی باشترین یاریزانی تۆپی پێ لە جیهان بۆ ساڵی‬ ‫‪2000‬‬ ‫• ساڵی ‪ 2004‬هەڵبژێردرا بۆ باشترین ‪ 125‬یاریزانە‬ ‫بەناوبانگەكان‬ ‫• دووەم لە باشترین یاریزانی جیهانی لە ساڵی ‪2002‬‬ ‫• خەاڵتی باشترین یاریزان تۆپی پێ بۆ ساڵی ‪2003‬‬ ‫• دووەم لە باشترین یاریزان لە جیهان بۆ ساڵی ‪2006‬‬ ‫• تۆپی زێڕینی ساڵی ‪2006‬‬ ‫• باشترین یاریزانی ئەوروپی لە ‪ 50‬ساڵ دا لە نێوان سااڵنی‬ ‫‪ 1954‬بۆ ‪2004‬‬ ‫• باشترین یاریزان لە مۆندیالی ‪2006‬‬ ‫• ئەستێرە جیهانی تۆپی پێ ‪ 2006 ،1998‬لە الیەن فیفاوە‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫تــەنــدروســتــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫دكتۆر خورشید خرواتانی‪ :‬زەویە باشەكانی ناو شار هەموو دراوە‬ ‫بەنەخۆشخانە ئەهیلەكان‪ ،‬كەچی بۆ نەخۆشخانەی حكومی زەوی نییە‬ ‫دیدار‪ :‬ژیلوان كانەبی‪-‬ئاری هەولێری‬

‫ئەو كورسییانەی ددان‬ ‫كەئێستا ئێمە كاری‬ ‫لەسەر دەكەین ‪13‬‬ ‫كورسییە و ‪ 8‬دانەیان‬ ‫لەساڵی ‪ 2002‬لە بڕیاری‬ ‫نەوت بەرانبەر خۆراك‬ ‫كڕدراون‬

‫لە چاوپێكەوتنێكمان لەگەڵ دكتۆر خوڕشید خرواتانی‪ ،‬بەڕێوبەری سەنتەری خانزادی فێركاری بۆ تەندروستی دەم و دداندا‪ ،‬ڕایدەگەیەنێت‬ ‫لەم چەند ساڵەی دوایدا حكومەتی هەرێم پڕۆژەی بۆ وەزارەتی تەندروستی پشت گوێ خستوە‪ ،‬ئاماژەی بەئەوە كرد كە لەبودجەی‬ ‫ئەم ساڵدا‪ ،‬تەنها یەك نەخۆشخانەی ئێمرجنسی بۆ هەولێر دەرچوە‪ ،‬ئەو پرۆژەیەش بۆ هەولێرێكی گەورەو پایتەخت زۆر زۆركەمە‪.‬‬

‫‌وتن‬ ‫‌وتن‬ ‫ پێشکه‬ ‫پێشکه‬

‫‪32‬‬

‫پ‪ /‬كەموكوڕیتان هەیە تا ئێستا سەروی‬ ‫خۆتان لەوە ئاگاداركردۆتەوە؟‬ ‫د‪-‬بەڵێ ڕاستە لەڕوی ئامێرەوە كەم و‬ ‫كوڕیەكی یەكجار زۆرمان هەیە‪ ،‬حەزەكەم‬ ‫ئاماژە بەوە بكەم ئەو كورسییانەی ددان‬ ‫كەئێستا ئێمە ك��اری ل��ەس��ەر دەكەین‬ ‫‪13‬ك��ورس��ی��ی��ە ل��ەو‪13‬ك��ورس��ی��ە ‪8‬ت��ی��ان‬ ‫ئەوكورسیانەن كە لەساڵی‪2002‬لە بڕیاری‬ ‫نەوت بەرانبەر خۆراك كڕاون و هێندراون بۆ‬ ‫ئێر‪ ،‬بەبێ بونی كەرستەی یەدەگ‪ ،‬بە بێ‬ ‫بونی مەوادێكی چاك كردنەوە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئەوكورسییانە زۆر هیالكن پێویستیان‬ ‫بەگۆڕین و چاككردن هەیە‪ ،‬ئێمە داوای‬

‫‪18‬كورسیمان كردوە بۆمان بكڕن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل��ەب��ەر ئ���ەوەی ب��ەڕێ��وب��ەرای��ەت��ی گشتی‬ ‫تەندروستی هەولێر بەتایبەتی و وەزارەتی‬ ‫تەندروستی بەگشتی توشی كەم هێنانی‬ ‫بودجەبووە نەیتوانی پارەكەی بەتەواوەتی‬ ‫دابینبكات‪ ،‬لەمانگی شەشی پ��ارەوە‬ ‫داوام ك��ردوە‪ ،‬بەاڵم تائێستا نەكڕدراوە‪،‬‬ ‫عوزرەكانیشیان ئەوەیە كەكورسی ددان‬ ‫پ��ارەی زۆری ئەوێت‪ ،‬من داوای كورسی‬ ‫سینیم كرد لەبەر ئەوەی كورسی سینی‬ ‫پ��ارەی زۆری ناوێت و ئێمەش ئەتوانین‬ ‫سیانەیەكی باشی بۆبكەین‪ ،‬بەاڵم دیاربو‬ ‫وت��ی��ان بەپێی سییاسەتی وەزارەت����ی‬

‫تەندروستی ڕێگە بە ئەوەنادرێت كەل و‬ ‫پەلی سینی بكڕدرێت بەس دەبێت كەل‬ ‫و پەلی ئ��ەوروپ��ی ستانداردو باشبێت‪،‬‬ ‫كەلوپەلی ئەوروپی و ستانداردو باشیش‬ ‫هەر كورسیەكی نرخەكەی سێ دەفتەرە‪،‬‬ ‫هەروەها داوامان كردوە ئامێری تیشكمان‬ ‫بۆبكڕن لەگەڵ ئ��ەوەی ئ��ەوەی خۆمان‬ ‫ك���اردەك���ات‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەش��ی ئ��ەو هەموو‬ ‫خەڵكەناكات كەسەردانمان دەكەن‪ ،‬لەڕوی‬ ‫پ��اك و خاوێنییەوە داوای جیهازێكی‬ ‫گەورەمانكردوە بۆپاككردنەوەی ئەدەوات‪.‬‬ ‫پ‪-‬رۆژان�������ە چ��ەن��دك��ەس س���ەردان���ی‬

‫تــەنــدروســتــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫پ‪-‬پێت وانییە وەزارەتی تەندروستی كەم‬ ‫تەرخەمە لەم الیەنەوە؟‬ ‫د‪-‬مەسەلەی زەوی پەیوەندی بە وەزارەتی‬ ‫تەندروستییەوە نییە‪ ،‬ئەگەر بەدەست‬ ‫وەزارەت���ی تەندروستی بوایە بەخۆشی‬ ‫و بەناخۆشی بوایە لەڕێگای وەزی��رەوە‬ ‫ه��ەروەرم��ان ئەگرت‪ ،‬ب��ەاڵم لە دەسەاڵتی‬ ‫وەزارەت���ی تەندروستیدانیە‪ ،‬وەزارەت���ی‬ ‫تەندروستی بەس داوائەكات ئەگەر بۆی‬ ‫جێبەجێنەكرێت چی بكات‪ ،‬خۆ ناتوانێت‬ ‫ئیجرائاتیان لەگەڵ بكات‪ ،‬بەڕاستی زۆر‬ ‫ناشیرینە كەئێمە ئەڵێن هەولێر ئەكەینە‬ ‫دوب��ەی كەچی تائێستا نەخۆشخانەیەكی‬ ‫پێشكەوتومان نییە‪ ،‬ك��ەی توانیمان‬ ‫نەخۆشخانەیەكی باش و پێشكەوتومان‬ ‫هەبێت ئەوكاتەش ئەتوانین هەولێر بكەینە‬ ‫دوبەی‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫پ‪ -‬تائێستا بۆچی سەنتەرەكەتان نۆژەن‬ ‫نەكراوەتەوەو هیچ خزمەت گوزاریەكی بۆ‬ ‫دەرنەچوە؟ كێ كەم تەرخەمە لەم الیەنەوە؟‬ ‫د‪-‬وەك ئەوەی تائێستا نۆژەن نەكراوەتەوە‬ ‫نازانم بۆچی‪ ،‬بەاڵم ئێمە سەروخۆمان و‬ ‫حكومەتمان ئاگاداركردۆتەوە‪ ،‬حەقیقەتێك‬

‫پ‪-‬ك���ەم ت���ازۆر ئ��اگ��اداری ئ��ەوەی��ن كە‬ ‫ماوەی ‪2‬ساڵە لەهەوڵدای بۆ دروستكردنی‬ ‫باڵەخانەیەكی ن��وێ بۆ نەخۆشخانەكە‪،‬‬ ‫ئەمانەوێت بزانین تائێستا گەیشتۆتەكوێ؟‬ ‫د‪-‬ل���ەم چەندساڵی دوای���ی وەزارەت���ی‬ ‫تەندروستی لەبواری پ��ڕۆژەوە پشتگوێ‬ ‫خراوە‪ ،‬بەتایبەت لە هەولێر لە بودجەی ئەم‬ ‫ساڵ تەنها یەك نەخۆشخانەی ئمیرجنسی‬ ‫پێشنیاركراوە وەك پڕۆژە‪ ،‬ئەوەندەی من‬ ‫ئاگادارم و لەگەڵ وەزیریش دانیشتوین‬ ‫داوای پێنج نەخۆشخانەی س��ەرەك��ی‬ ‫ك���راوە‪ ،‬ب��ەاڵم هیچیان نەچونە پالنی‬ ‫وەزارەت��ی تەندروستیەوە‪ ،‬ئەمەش ناڵێین‬ ‫كەمتەرخەمی وەزارەت���ی تەندروستییە‬ ‫لەبەرئەوەی پەیوەندی بە وەزارەتی پالن‬ ‫دان��ان��ەوەی��ە‪ ،‬وەزارەت����ی پ�لان دانانیش‬ ‫بەپێی ڕوان��گ��ەو تێبینی خ��ۆی كارەكان‬ ‫ئەنجام ئ��ەدات‪ ،‬بەڕای من پڕۆژەیەكی وا‬ ‫بۆ هەولێرێكی وا گەورە بۆ هەولێرێك كە‬ ‫بەنیازە ببێتە پایتەختی گەشتیاری زۆر‬ ‫زۆر كەمە‪ ،‬ئەگەر پایتەختی گەشتیاری‬ ‫بێت خەڵكێكی زۆر ڕوی تێ دەكەن‪ ،‬ئەی‬ ‫كە كەسێك نەخۆشی ددان��ی هەبوو‪ ،‬من‬ ‫چۆن چ��ارەس��ەری بكەم و لەكوێ چارە‬ ‫سەری بكەم‪ ،‬ئەگەر كابرای گەشتیار بێتە‬ ‫نەخۆشخانەكەی من نازانم چ گەشتیارێكی‬ ‫پێوەدیارئەبێت‪ ،‬ئ��ەوە پالنی حكومەتە‬ ‫منیش م��ۆزەف��ێ��ك��ی بچوكی حكومەتم‬ ‫ناتوانم تانە لە پالنی حكومەت بدەم و‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫نەخۆشخانەكەتان دەك��ات‪ ،‬ئایە ناكرێت‬ ‫داه��ات��ەك��ەی خ��ۆت��ان ب��ەك��ارب��ه��ێ��ن��ن بۆ‬ ‫پێداویستیەكانی خۆتان؟‬ ‫د‪ -‬ڕۆژان��ە ‪ 200‬نەخۆش دێتەالمان‪ ،‬لە‬ ‫ساڵی ‪2012‬بۆ ‪2013‬نزیكی ‪5000‬نەخۆشمان‬ ‫ب��ەڕێ��ك��ردوە‪ ،‬بەڵێ بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫نەخۆشی زۆر سەردانمان دەك��ات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ح��ەزەك��ەم ئ��ەوەب��زان��ن لەهیچ شوێنێكی‬ ‫دونیا پزیشكی ددان هەرزان نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫پێویستی بە مەوادە بۆ ئەوەی ئەم مەوادەت‬ ‫دەست بكەوێت پێویستت بەپارەئەبێت‪،‬‬ ‫حكومەتی ئێمە ن��ە ب��ڕی��ار دەدات بڵێ‬ ‫ئیشبكەن بە بەردەوامی پارەتان ئەدەمێ و‬ ‫بێمنەتبن‪ ،‬نە ئەشڵێ بڕۆن پارە لەنەخۆش‬ ‫وەربگرن و خۆتان بژێنن ئەمەش كێشەمان‬ ‫ب��ۆدروس��ت ئەكات‪ ،‬لەئێستادا چاوەڕێی‬ ‫بڕیاری حكومەتین یان بڕیاربدات پارەمان‬ ‫بەیەكجاری بۆدابین بكات‪ ،‬یان بڕیاری‬ ‫ئ��ەوە ب��دات پ��ارە لەنەخۆش وەربگرین‪،‬‬ ‫ئێمە ئێستا پارەیەكی زۆركەم وەر ئەگرین‬ ‫ئەویش وەزارەت ئەی بات‪ ،‬پارە یەكی وامان‬ ‫نیە تایارمەتی كارمەندەكانی پێبدەین‪،‬‬ ‫وەك حەوافز‪ ،‬حەوافزی من كەبەڕێوبەری‬ ‫نەخۆشخانەیەكەم ‪12000‬دوان����زە ه��ەزارە‬ ‫پ��ارەی سعاتێكی مناڵێكیش نییە‪ ،‬ئەوە‬ ‫حەوافز نییە‪ ،‬ئەگەر حكومەت دەیەوێت بە‬ ‫وپارەكەمە هانی من بدات‪ ،‬ئەوە من بەو‬ ‫حەوافزە كەمە هان نادرێم و ناتوانێت هانم‬ ‫بدات‪ ،‬هەروەها تاقمی ددان ل��ەدەرەوە بە‬ ‫ملیۆنو نیوێك تادووملیۆن دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫الی ئێمە ‪25000‬بێست و پێنج ه��ەزارە‪،‬‬ ‫كەزۆر لەوانەی دەرەوە باشترە‪ ،‬ئەو دوو‬ ‫بڕە پارەیە زۆرجیاوازن لەیەكتر‪ ،‬الیەنی‬ ‫كەم باحكومەت ڕێگەبدات ‪100000‬سەد هەزار‬ ‫دینار وەربگرین‪.‬‬

‫هەیە ئەم بینایە هی خۆمان نییە‪ ،‬واتە هی‬ ‫وەزارەتی تەندروستی نییە و بەڵكو موڵكی‬ ‫وەزارەتی كارە‪ ،‬وەزارەتی كاریش بەنیازە‬ ‫تێكی بدات و شتێكی تری لێ دروست بكات‪،‬‬ ‫چەند جارێك داوام��ان لێكراوە كەچۆڵی‬ ‫بكەین‪ ،‬ئێمەش موافقین لەگەڵیان چۆڵی‬ ‫ئەكەین بەاڵم كاتێك كە شوێنێكی باش و‬ ‫گونجاومان بۆدابین بكەن‪ ،‬ئەگەر نا ئێمە‬ ‫شوێنمان نییەو ناتوانین چۆڵی بكەین‪ ،‬بۆیە‬ ‫من پێم وایە مادام بیناكە هەرتێك دەدرێت‬ ‫پێویستی بە نۆژەنكردنەوە نیە بۆ پارەی لێ‬ ‫سەرف بكرێت مادام تێك ئەدرێت؟‬

‫بە ناوی پالنی حكومەتەوە قسە بكەم‪،‬‬ ‫بەاڵم ساڵێك زیاترە بە دوای ئەوەوەین‬ ‫پارچە زەوی��ی��ەك دابین بكەین بۆبینای‬ ‫نەخۆشخانەكەمان‪ ،‬تائێستا موافەقەیان‬ ‫لەسەر ئ��ەوەش نەكردوە‪ ،‬لە كاتێكیشدا‬ ‫ڕۆژان��ە چەندین نەخۆشخانەو سەنتەری‬ ‫ئەهلی دەكرێنەوە‪ ،‬ئەگەر حكومەت بڕیاری‬ ‫داوە كە نەخۆشخانەی حكومی دروست‬ ‫نەكات و پ��ەرە بەنەخۆشخانەی ئەهلی‬ ‫ئەدات با لەڕاگەیاندنەكانەوە باسی بكات و‬ ‫بەنوسراویش ئێمە ئاگادار بكاتەوە كە چیتر‬ ‫داوای نەخۆشخانەو بینا نەكەین بەوشێوەیە‬ ‫پالنەكە ڕون ئەبێت الی هەمومان‪ ،‬لە الیەك‬ ‫ئەڵێن داوابكەن بۆتان دروست ئەكەین لە‬ ‫الیەكیتریشەوە هەموو زەویە باشەكانیان‬ ‫داوە بەنەخۆشخانە ئاهلیەكان‪ ،‬بەڕاستی من‬ ‫تێناگەم ئەم كارە بۆچی؟ زەویە باشەكان‬ ‫بۆ ئەهلیەكانبێت ئێستا ئەوزەوییەی من‬ ‫داوای ئەكەم الی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆیە‬ ‫لەسەر ‪120‬مەتری ئەوشوێنەش كونە گورگی‬ ‫پێ ئەڵێن كە زۆر زۆر دوورە لەكاتێكدا‬ ‫سەنتەرە ئەهلیەكان لەناوجەرگەی شارە‬ ‫بەڕاستی س��ەرم ل��ەم پالنی حكومەتە‬ ‫دەرناچێت‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫پیاوێكی ‪ 79‬ساڵ كۆئه‌ندامی نێرینه‌ی خۆی ده‌بڕێت‬ ‫ل ‌ه ناوچه‌ی قه‌یسه‌ری باكوری كوردستان پیاوێك‬ ‫له‌هه‌ولێكی دا بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بكوژێت ئه‌ندامی‬ ‫نێرینه‌ی خۆی ده‌بڕێت و به‌په‌ل ‌ه ده‌گه‌یه‌نرێته‌‬ ‫نه‌خۆشخانه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی سه‌رچاوه‌كانی هه‌واڵی توركیا پیاوێكی‬ ‫ته‌مه‌ن ‪ 79‬ساڵ ل ‌ه ناوچه‌یه‌كی قه‌یسه‌ری باكوری‬ ‫كوردستان‪ ،‬ك ‌ه پێش ‪ 3‬ساڵ خێزانه‌كه‌ی له‌ده‌ستداوه‌‬ ‫و توشی خه‌مۆكی بوه‌‪ ،‬هه‌وڵی خۆكوشتنی ده‌دات‬ ‫و ب ‌ه چه‌قۆیه‌ك كۆئه‌ندامی نێرینه‌ی خۆی ده‌بڕێت‪.‬‬ ‫له‌دوای ڕووداوه‌ك ‌ه دراوسێكانی ئه‌و پیاو‌ه له‌كاتی‬ ‫هه‌ستانیان بۆ پارشێو گوێیان له‌ده‌نگی هاوار‬ ‫و ناڵینی ده‌بێت و بانگی فریاكه‌وتن ده‌ك �ه‌ن و‬ ‫ده‌برێت بۆ نه‌خۆشخانه‌و نه‌شته‌رگه‌ری بۆ كۆئه‌ندامی‬ ‫نێرینه‌ی ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫پێشتریش ئه‌و پیاو‌ه هه‌وڵی خۆكوشتنی خۆی داوه‌‬ ‫و رایگه‌یاندوه‌‪ :‬من ئیتر نامه‌وێت بژیم و ب ‌ه چه‌قۆ‬ ‫ملی خۆی بڕیبوو‪( .‬نەوا)‬

‫مۆبایل ب ‌ه میزیش شه‌حن ده‌كرێته‌وه‌!‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪34‬‬

‫لێكۆله‌ره‌وانی به‌ریتانی بۆیان ده‌ركه‌وتو‌ه‬ ‫ده‌توانن ل ‌ه ره‌وتی میتابولیزمی له‌ش كه‌ڵك‬ ‫وه‌ربگرن و ب ‌ه رێگای میز كاره‌با به‌رهه‌م‬ ‫بهێنن‪.‬‬ ‫ب ‌ه پێی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ك ‌ه ل ‌ه زانكۆی‬ ‫بریستۆلی به‌ریتانیا ئه‌نجامدراو‌ه ده‌ركه‌وتو‌ه‬

‫ك ‌ه ده‌توانرێت ل ‌ه میزی مرۆڤ كاره‌با به‌رهه‌م‬ ‫بهێنرێت‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و لێكۆڵه‌ران ‌ه ب��اس ل �ه‌وه‌ده‌ك �ه‌ن ك ‌ه‬ ‫كاره‌بای به‌رهه‌مهاتوو ل ‌ه میز ده‌توانێت‬ ‫موبایل شه‌حن بكاته‌و‌ه و ئه‌و شه‌حنه‌ش‬ ‫به‌شی په‌یوه‌ندیه‌كی ته‌له‌فونی كورت یان‬

‫ناردنی كورت ‌ه نامه‌یه‌ك ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه یه‌كه‌م جار‌ه ك ‌ه باس له‌وه‌ده‌كرێت‬ ‫ب ‌ه رێگای میزی م��رۆڤ موبایل شه‌حن‬ ‫بكرێته‌و‌ه و بڕیار‌ه ئه‌و شێواز‌ه زیاتر په‌ره‌ی‬ ‫پێ بدرێت و دوور نیی ‌ه ل ‌ه داهاتوودا له‌‬ ‫ئاوده‌ستی شوێن ‌ه گشتیه‌كان كه‌ڵك له‌و‬ ‫شێواز‌ه وه‌ربگیرێت‪.‬‬ ‫هۆكاری سه‌ره‌كی به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با‬ ‫باكتریاكانی نێو میزن‪ .‬میز ب ‌ه خانه‌ی‬ ‫س��وت��ان��ی میكرۆبیدا تێپه‌ڕده‌بێت ك ‌ه‬ ‫كاركرده‌كه‌یان هاوشێوه‌ی وێستگه‌یه‌كی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی كاره‌بای ‌ه بچووكه‌‪ .‬ئه‌و وزه‌یه‌ی‬ ‫دروست ده‌بێت به‌رهه‌می الوه‌كی پرۆسه‌ی‬ ‫سوتاندن ‌ه ل ‌ه ناو ئه‌ندامه‌كانی له‌ش‪ .‬چه‌ند‌ه‬ ‫بڕی میزه‌ك ‌ه زیاتر بێت ئه‌وه‌نده‌ش زیاتر‬ ‫كاره‌بای لێ به‌ده‌ست دێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��ی ئ���ه‌و ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن�ه‌وه‌ی� ‌ه ل ‌ه‬ ‫گۆڤاری ‪Physical Chemistry‬‬ ‫‪ Chemical Physics‬چاپ كراوه‌‪.‬‬

‫رەنــگاوڕەنــگ‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫الشه‌ی مردوه‌كانیان ده‌ده‌ن ‌ه داڵ ‌ه كه‌رخۆره‌‬ ‫له‌ نه‌ریتێكی نه‌ته‌وه‌ی ناوچه‌ی‌ تبتی واڵتی چین‬ ‫له‌ دوای مردنیان الشه‌ی مردووه‌كانیان‪ ،‬ده‌خه‌ن ‌ه‬ ‫به‌رده‌می باڵنده‌ی جۆری داڵه‌ كه‌رخۆره‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بیانخۆن‪ ،‬به‌ وته‌ی‌ دانیشتوانی‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ش‬ ‫به‌وشێوه‌یه‌ ڕۆحه‌كانیان له‌ جه‌سته‌ی‌ گیاندارێكی‌‬ ‫دیكه‌دا زیندوو ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ پێی‌ سه‌رچاوه‌كانی ه �ه‌واڵ‪ :‬دانیشتوانی‬ ‫ناوچه‌كانی مه‌غۆلستانی ناوه‌وه‌ و قینغای و تیبت‬ ‫له‌ چین‪ ،‬كه‌ بیروباوه‌ڕی بودیزمی ڤاژراینایان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتی مردنی كه‌سوكاره‌كانیان الشه‌كانیان‬ ‫له‌ الی�ه‌ن راهیبه‌كانیانه‌وه‌ ده‌برێت و ده‌خرێنه‌‬ ‫به‌رده‌می داڵه‌ كه‌رخۆره‌ كه‌ باڵنده‌یه‌كه‌ به‌رده‌وام‬ ‫الشه‌ی مردوو ده‌خوات‪.‬‬ ‫دانیشتوانی ئه‌م ناوچه‌یه‌ له‌و بڕوایه‌دان به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ رۆحی مردوه‌كان له‌ رۆحی گیانه‌وه‌رێكی‬ ‫تر دا ده‌رده‌كه‌وێته‌وه‌‪( .‬نەوا)‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ل ‌ه تازه‌ترین لێكۆڵینه‌وه‌ی زانایانی به‌ریتانیا‬ ‫له‌سه‌ر خواردنی مریشك ده‌ركه‌وتوو‌ه كه‌‬ ‫جگه‌ری مریشك خۆراك ژه‌هراوی ئه‌كات و‬ ‫و‌ه هۆكارێكی كاریگه‌ر و به‌هێزیش ‌ه بۆ توش‬ ‫بوونی مرۆڤ ب ‌ه نه‌خۆشییه‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌و زانایان ‌ه ئاماژه‌یان بۆ ئه‌وه‌كردوو‌ه كه‌‬ ‫جگه‌ری مریشك جۆرێك ل ‌ه ڤایرۆسی تێدایه‌‬ ‫ك ‌ه ئه‌گه‌ربێت و باش نه‌كوڵێت ئه‌و ڤایرۆسه‌‬ ‫نامرێت و سه‌ر ئه‌نجام هه‌موو مریشكه‌كه‌‬ ‫توشی ئه‌و ژه‌هراوی بوون ‌ه ئه‌كات‪.‬‬ ‫جێ ‌ی ئاماژه‌یه‌‪ ،‬به‌هۆی خواردنی جگه‌ری‬ ‫مریشكه‌و‌ه ته‌نها ل ‌ه به‌ریتانیا و وێڵز‬ ‫(‪ )600,000‬كه‌س ل ‌ه ساڵی ‪2010‬دا ژه‌هراوی‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ماوه‌ته‌و‌ه بووترێت‪ ،‬ك ‌ه نیشانه‌كانی ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشیی ‌ه (سك چوون و ئازاری گه‌د‌ه و‬ ‫تای به‌رز و هه‌ست كردن ‌ه ب ‌ه بێتاقه‌تییه‌كی‬ ‫زۆر)‪،‬‬ ‫ئه‌م نیشانانه‌ش بۆ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێك‬ ‫به‌رده‌وام ئه‌بن‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫جگه‌ری مریشك خۆراك ژه‌هراوی ئه‌كات‬

‫‪35‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫سەرۆك كۆماری لوبنان پێشوازی لە شاندی یەكێتی الوان دەكات‬ ‫لیعماد میشال سلێمان س��ەرۆك كۆماری‬ ‫لوبنان لە (بعبدا) كۆشكی كۆماری لە بەیروت‪،‬‬ ‫پێشوازی لە شاندی هاوبەشی یەكێتی الوانی‬ ‫دیموكراتی كوردستان و یانەی رۆژه��ەاڵت‬ ‫بۆ گفتوگۆی شارستانی ك��رد‪ ،‬شاندی الوان‬ ‫پێكهاتبوو لە ئومێد خۆشناو سكرتێر و هاوار‬ ‫یوسف و محمد گەرمیانی كارگێڕانی سكرتاریەت‪.‬‬ ‫لە دانیشتنەكەدا تاكید لەسەر ئەنجامدانی‬ ‫كاری هاوبەشكرا لە پێناو هێنانە ئارای گفتۆگۆی‬ ‫ئاشتیانە لە نێوان لوبنان و هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫كە الوان وەكو توێژكی زیندو و كارا دەتوانن لە‬ ‫نێوەندەكەدا رۆڵێكی كاریگەر و گرنگ بگێڕن‪.‬‬ ‫سەرۆك كۆماری لوبنان ستایشی ئەزموونی‬ ‫حوكمڕانی هەرێمی كوردستانی كرد و ئومێدی‬ ‫گەشەسەندنی زیاتری بۆ خواست‪.‬‬ ‫دروستكردنی پەیوەندی و ئاڵوگۆڕكردنی‬ ‫شاندی ه��اوب��ەش لە نێوان الوان��ی هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان واڵت��ی لوبنان‪ ،‬ل��ە پێناو سود‬ ‫وەرگرتن لە كەلتور و شارستانیەتی هەردووال‬ ‫دووپاتكرایەوە‪.‬‬ ‫وەزیری راگەیاندنی لوبنان پێشوازی لە شاندی‬ ‫یەكێتی الوانكرد‬ ‫وەلید الداعوقە وەزی��ری راگەیاندنی لوبنان لە‬ ‫بەیروتی پایتەخت پێشوازیكرد لە شاندی هاوبەشی‬ ‫یەكێتی الوانی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬كە پێكهاتبوون‬ ‫لە ئومێد خۆشناو سكرتێر و كارگێڕان سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی الوان و سەرۆكی یانەی رۆژه���ەاڵت بۆ‬ ‫گفتوگۆی شارستانی‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪36‬‬

‫لە دانیشتنێكدا گفتوگۆ دەربارەی رەوشی الوانی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاست بەگشتی و هەرێمی كوردستان‬ ‫و واڵتی لوبنانكرا‪ ،‬كە پێوستە الوان بە كەلتوری‬ ‫لێبوردەیی و ئاشتی خوازی پەروەردەبكرێن‪ ،‬لەو‬ ‫روەوەش دەكرێت بواری فراوانی راگەیاندن رۆڵێگی‬ ‫گەورە ببینێت و پێگەی الوانیش لەو بەشداریەدا‬ ‫فراوانتر بكرێ‪.‬‬ ‫لە بەشێكی دیكەی گفتوگۆكەدا بڕیار درا‬ ‫بەكردنەوەی لقی هەرێمی كوردستانی یانەی گفتوگۆی‬ ‫شارستانی و رۆشنبیری لە پێناو پەرەپێدانی زیاتری‬ ‫كەلتوری یەكتری قبوڵكردن‪.‬‬ ‫وەزی��ری ناوخۆی لوبنان پێشوازی لە شاندی‬ ‫الوان و یانەی گفتوگۆی شارستانی و رۆشنبیریكرد‬ ‫وەزی��ری ناوخۆ و شارەوانییەكان مروان شربل‬

‫لە بەیروت پایتەختی لوبنان پێشوازیكرد لە ئومێد‬ ‫خۆشناو سكرتێر و كارگێڕانی سكرتاریەتی یەكێتی‬ ‫الوانی دیموكراتی كوردستان و سەرۆك ستافی بااڵی‬ ‫یانەی گفتوگۆی شارستانی و رۆشنبیری واڵتی‬ ‫لوبنان‪.‬‬ ‫شاندی هاوبەشی الوان و یانەی گفتوگۆی‬ ‫شارستانی لە دانیشتنەكەدا داوایانكرد كە هەردوو‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ و شارەوانی پاڵپشت و هاوكاربێت‬ ‫لە دروستكردنی كەشێكی شیاو بۆ سازدانی‬ ‫گفتوگۆی ئاشتی و شارسانیانە لە نێوان الوانی‬ ‫هەرێمی كوردستان و واڵتی لوبنان‪.‬‬ ‫لە كۆتایدا سەردانیكردن و زیاتر لە یەكتر‬ ‫نزیكبوونەوەی نێوان الوانی هەرێمی كوردستان و‬ ‫الوانی واڵتی لوبنان بە پێوست زانرا‪.‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ناوەندی بااڵی شارەزوور‬

‫ناوەندی بااڵی دەوروبەری هەولێر‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫ناوەندی رزگاری‬ ‫دابەش كردنی جل و بەرگی وەرزش��ی بەسەر‬ ‫تیپەكانی سنوری خۆی‪.‬‬ ‫كۆتای هێنا بە خولێكی تۆپی پێی بچوك كراوە‬ ‫كە بۆ (‪ )28‬تیپی سنوری چاالكی خۆی سازی‬ ‫دابوو‪.‬‬ ‫كۆتای هێنا بەخولی تۆپی پێی بچوك كراوەی‬ ‫(راپەرین) كە بۆ (‪ )25‬تیپی سنوری خۆی سازی‬ ‫دابوو‪.‬‬ ‫ناوەندی خەبات‬ ‫كۆتای هێنا بە خولێكی تۆپی پێی بچوككراوە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی پەرستاری بەسەرپەرشتی‬ ‫مامۆستای خول خاتوو (ئینزار ) بۆ (‪ )50‬ئافرەتی‬ ‫سنوری خۆی‪.‬‬ ‫بەهاوكاری كۆمەڵەی تاالسیمیای كوردستان‬ ‫نۆیەمین هەلمەتی خوێن بە خشین بۆ توش بوان‬ ‫بە نە خۆشی تاالسیمیا ئەنجام دا كەتیایدا (‪)80‬‬ ‫بتل خوێن كۆكراوە‪.‬‬ ‫كەورگۆسك‬ ‫كۆتای هێنانی بە خولێكی تۆپی پێی بچوك‬

‫كراوە كە هەردوو تیپی الوانی (خەبات و شاخۆالن)‬ ‫گەیشتنە یاری كۆتای لەئەنجام دا‪ ،‬تیپی الوانی‬ ‫خەبات بە ئەنجامی (‪ )2-3‬گۆل یاریەكەی بردەوە‬ ‫و بو بە پااڵوانی خولەكە‬ ‫ناوەندی دارەتوو‬ ‫كۆتای هێنانی سێیەمین ڤیستیڤاڵی كلتوری‬ ‫هونەری رۆشنبیری و كردنەوەی پێشانگایەكی‬ ‫وێنەی كە كاروچاالكیەكانی ساڵی راب��ردوی‬ ‫ناوەندەكەیانی لەخۆگرت بوو‪.‬‬ ‫سازدانی كۆرێكی تەندروستی بۆ د‪( .‬بەهار‬ ‫نوری) لە ژێر ناونیشانی شێرپەنچە بۆ سەرجەم‬ ‫بەشداربوانی خولەكانی كۆمپیوتەر‪.‬‬ ‫سازدانی كۆرێك بۆ د‪( .‬ڤیان سەبر) ئەندامی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی (پ‪ .‬د‪ .‬ك) لەژێر‬ ‫ناونیشانی (ئافرەتانی سەركردە و ئەركەكانی)‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی فێركردنی بڕین و دورمان بۆ‬ ‫(‪ )50‬ئافرەتی سنوری خۆی‪.‬‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولی فێركردنی سەرەتایەكانی‬ ‫كۆمپیوتەر بۆ زیاتر لە (‪ )45‬كوڕ و كچی سنوری‬ ‫خۆی‬

‫ناوەندی بنەساڵوە‬ ‫یاریگای چیمەنی دەستكردی ‪ 11‬یاریزانی‬ ‫بنەساڵوە كراوە كە پرۆژەی یەكێتی الوانە‬ ‫كۆتایی هێنا بە خولێكی تۆپی پێ كە بۆ (‪)26‬‬ ‫تیپی سنوری خۆی سازی دابوو‪.‬‬ ‫كۆتایی هێنانی خولێكی تۆپی پێ كە بۆ (‪)32‬‬ ‫تیپی سنوری خۆی ئەنجامی دابوو‬ ‫ناوەندی شاوێس‬ ‫كۆتایی هێنا بە خولێكی تۆ پی پێی بچوك كراوە‬ ‫كە بۆ (‪ )48‬تیپی سنوری خۆی ئەنجامی دابوو‬ ‫ناوەندی شاخۆالن‬ ‫ئەنجام دانی چەند چاالكی ئاینی و كردنەوەی‬ ‫پێشانگایەكی جل و بەرگ و ئەو پێداویستیانەی‬ ‫پێغەمەبەر (د‪ .‬خ) بەكاری هێناوە وە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی فێركردنی قورئانی پیرۆز بۆ‬ ‫قوتابیانی سنوری خۆی‬ ‫كردنەوەی خولی رەمەزانی پیرۆز بۆ تۆپی پێی‬ ‫بچوككراوە‪ .‬ناوەندی سەالحەددین‬ ‫كۆتایی هێنا بە خولێكی تۆپی پێ كە بۆ (‪)16‬‬ ‫تیپی سنوری خۆی سازی دابوو‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫سازكردنی مەراسیمی یەكەمین ڕۆژی خولی‬ ‫دەیەمینی بارزانی نەمر كە تێیدا ‪ 12‬تیپی‬ ‫وەرزش��ی بەشداربوون و ‪ 26‬تیپش خەاڵتی‬ ‫وەرزشیان وەرگرت‬ ‫كردنەوەی هەفتەیەكی ڕوناكبیری لە ژێر‬ ‫ناونیشانی (الوان و گەنجان‪ ،‬بیری نوێ و‬ ‫بەرنامەی نوێ)‬ ‫كردنەوەی خولێكی یەك ڕۆژەیی ڕۆژنامەنوسی‬ ‫لە ژێر ناونیشانی (ڕاهێنانی ڕۆژنامەنوسی) كە‬ ‫تێیدا زیاتر لە (‪ )40‬چل ڕۆژنامەنوس و چاالكوان‬ ‫بە بێ جیاوازی تێدا بەشداربوون‪.‬‬ ‫ناوەندی هەڵەبجە‬ ‫كردنەوەی خولێكی درومان بۆ (‪ )10‬كچ و‬ ‫ژنی سنورەكەیان‬ ‫ناوەندی پێنجوێن‬ ‫سازكردنی كۆڕێك بۆ (عەبدولوەهاب عەلی)‬ ‫لە ژێرناونیشانی ڕەوش��ی میدیا لە ئێستای‬ ‫هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫سازكردنی ئاهەنگێكی خێزانی بە ئامادەبوونی‬ ‫تیپێكی موزیكی گۆرانی كە تێیدا خەاڵتی‬

‫ڕێزلێنان پێشكەش كرا بە سەر ‪ 5‬كور و كچی‬ ‫چاالكی سنورەكەیان‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی وەرزشی بالە بۆ (‪)10‬‬ ‫تیپی وەرزشی سنورەكەیان‪.‬‬ ‫ناوەندی سیروان‬ ‫سازدانی كۆڕێك بۆ بەرپرسی لیژنەی ناوچەی‬ ‫سیروانی پارتی دیموكراتی كوردستان سەبارەت‬ ‫بە بارودۆخی كـوردستان و عێراق‪.‬‬ ‫بەبۆنەی ڕۆژی شارۆچكەی سیروانەوە بە‬ ‫هاوكاری بنكەی هاتوچۆی سیروان هەستا‬ ‫ب��ە ئەنجامدانی ماڕاسۆنێك ب��ۆ ‪ 25‬الوی‬ ‫سنورەكەیان‪.‬‬ ‫ناوەندی زەرایەن‬ ‫سازدانی ئێوارە كۆڕێك لە ژێر ناونیشانی‬ ‫(الوان و ئینتیما) بۆ فاتیح مەولەوی زادە‬ ‫سكرتێری ڕێ��ك��خ��راوی یەكێتی قونابیانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ناوەندی خورماڵ‬ ‫سازكردنی كۆڕێك بۆ دكتۆرە ئەشواق جاف‬ ‫سەبارەت بە كێشە هەڵپسێراوەكانی عێراق و‬

‫حكومەتی هەرێم‪ .‬سازكردنی كۆڕێك بۆ (ئاری‬ ‫محمەد هەرسین) لە ژێر ناونیشانی الوان و‬ ‫ئینتیما‪.‬‬ ‫دابین كردنی جل و بەرگی وەرزشی بۆ چەند‬ ‫وەرزشوانێكی تۆپی پێ ی سنورەكەمان‪.‬‬ ‫ناوەندی هەورامان‬ ‫كردنەوەی خولی بیركاری بۆ ‪ 16‬قوتابی‬ ‫پۆلی ‪12‬ی ئامادەیی سنورەكەمان‪.‬‬ ‫سازكردنی مەراسیمێكی ڕێزلێنان بۆ ‪ 37‬الوی‬ ‫سنورەكەیان‪.‬‬ ‫بۆ ڕێزگرتن لە پاڕێزەرانی پێشكەش كردنی‬ ‫لوحەی تی قەدیر بەسەر ‪ 25‬ژینگە پارێزی بیارە‬ ‫ناوەندی شارەزوور‬ ‫بەشداری كرد لە یادی دامەزراندنی كتێبخانەی‬ ‫گشتی شارەزوور‪.‬‬ ‫دابەشكردنی پێداویستی وەرزش��ی بەسەر‬ ‫تیپی وەرزشی كوردستان‪.‬‬ ‫بەشداریكرد لە مەراسیمی ڕێزلێنانی كۆمەڵێك‬ ‫یاریزان و ناوبژیوان كە تیپی وەرزشی زانكۆ‬ ‫ڕێكی خستبوو‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ناوەندی بااڵی سلێمانی‬

‫بەرپرس وكارگێرانی ناوەندی ب��ااڵی سلێمانی‬ ‫سەردانی رێكخراوی الوانی كوردستان نیان كرد‪،‬‬ ‫بەمەبەستی پیرۆزبای كردن بەبۆنەی بیرەوەری‬ ‫دامەزراندینان‬ ‫لە رۆژی جەژنی كرێكاراندا هەستان بەدابەش‬ ‫كردنی شیرینی وگوڵ بەسەر كرێكاراندا‬ ‫كارگێرنای ناوەندی بااڵی سلێمانی بەشداریان‬ ‫كرد لە مەراسمی پ��ەردە الدان لەسەرپەیكەری‬ ‫شەهید(سۆران سەلتە)كەكادریی یەكێتی قوتابیانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��و ل��ە ب��ۆردم��ان��ی ش���اری ق���ەاڵدزێ‬ ‫شەهیدكرابوو‪.‬‬ ‫بەشداریمان كرد لە خولی رۆشنبیری ‪26‬گواڵن‬ ‫كە مەكتەبی رۆشنبیری و ڕاگەیاندنی لقی‪4‬پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان سازیان كردبو‪.‬‬ ‫بەشداریمان كرد لە كۆرێك بۆ (فەلەكەددین‬ ‫كاكەیی) كە مەكتەبی رۆشنبیری و ڕاگەیاندنی لقی‬ ‫چوار سازیان كردبوو‪.‬‬ ‫بەشداریمان كرد لە كۆرێك بۆ عبدالوهاب علی‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‬ ‫ناوەندی بااڵی سلێمانی‬ ‫بەشداریمان كرد لە مەراسمی یادی شەهیدانی‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪38‬‬

‫بەسنوری ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی زمانی ئینگلیزی بۆ(‪ )20‬قوتابی‬ ‫سەر بەسنوری ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫سەردانی خانەی نەوجەوانان كچانیان كردلە الیەن‬ ‫بەرپرسی خانەی نەوجە وانانی كچانی سلێمانی‬ ‫پێشوازیان لێ كرا‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندنی الوانی سەرچنار‬ ‫سازدانی ڕاپرسیەك لە سەرجەم ئۆرگانەكانی‬ ‫پارتیمان لەسنوری لق چواری پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان سەبارەت بەچۆنێتی بەشداری كردنی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان لەهەڵبژاردنەكانی‬ ‫س��ەرۆك��ای��ەت��ی ه��ەرێ��م و پ��ەرل��ەم��ان كوردستان‬ ‫وئەنجومەنی پاریزگاكانی كوردستان‪.‬‬ ‫بەشداریمان كرد لە سمینارێك بۆ ژی��ان عمر‬ ‫ئەندامی پەرلەمانی كوردستان‪.‬‬ ‫بەشداریمان كرد لە خولێكی فەلسفە بۆ دكتۆر‬ ‫ئازادحمە كە سەنتەری رۆشنبیری هەناسە سازیان‬ ‫كردبو‪.‬‬ ‫ستافی ن��اوەن��دی چاالكی سەرچنار سەردانی‬ ‫رێكخراوی هونەری شاریان كردبەمەبەستی زیاتر‬ ‫ئاشنابون بەكار و چاالكیەكانی هەردووال‪.‬‬

‫‪9‬ح��وزەی��ران كە لقی چ��واری پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان ئەم مەراسمەی سازكردبو‪.‬‬ ‫بەشداریمان كردلە كۆرێك سەبارەت بەشەهیدانی‬ ‫‪13‬حوزەیران كە لەالیەن بەرێز و بروسكە نوری‬ ‫شاوەیسەوە ئەم بابەتە پێشكەش كرا‪.‬‬ ‫سازدانی خولێكی تایبەت لە سەر متمانە بەخۆ‬ ‫بون كە ئەم خولە كاریگەری زۆری هەیە‬ ‫بەشداریمان كردلە خولێكی فەلسەفی كە لەالیەن‬ ‫دكتۆر ئازادحمە وان��ەك��ان پێشكەش دەك��را كە‬ ‫سەنتەری رۆشنبیری هەناسە سازی كردبو‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی چاالكی وپێگەیاندنی الوان��ی یەكی‬ ‫سلێمانی‬ ‫كردنەوەی خولێكی زمانی ئنگلیزی بۆ ‪ 20‬فێرخواز‬ ‫سەربەسنور ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێگەیاندی ‪2‬سلێمانی‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی پیانۆ ب���ۆ(‪)10‬الوی سەر‬ ‫بەسنوری ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی گیتار ب���ۆ(‪)20‬الوی سەر‬ ‫بەسنوری ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی زەرب ب���ۆ(‪)10‬الوی سەر‬ ‫بەسنوری ناوەندی چاالكیان‪.‬‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی زەرب ب���ۆ(‪)10‬الوی سەر‬

‫ناوەندی بااڵی بارزان‬

‫دابەشكرنا جلو بەرگ و پێتڤیێن وەرزشی بسەر‬ ‫هەرسێ ناوەندێن چاالكی و پێگەهاندێن الوێن بلێ‬ ‫و بەروژ و نزار‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی و پێگەهاندنا الوێن بلێ‬ ‫ڤەكرنا دوویاریگەهێن فریز یێن دەسكرد ل‬ ‫هەردوو گوندێن لێرە بیرو بێدارین و ڤەكرنا خولەكا‬

‫فوتسالێ بو ‪ 32‬تێمان‪.‬‬ ‫ڤەكرنا خولەكا فوتسالێ بو ‪ 18‬تیمێن سنورێ‬ ‫خو‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی و پێگەهاندنا الوێن بەروژ‬ ‫ڤەكرنا خولەكا فوتسالێ بو ‪ 20‬تیمێن سنورێ‬ ‫خو‪.‬‬

‫خولەكا توپا پێ ڤەكر یا سااڵنە هەیڤا رەمەزانا‬ ‫پیروز بو هەمی فەرمانگەهین میری ل ئاكرێ‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی بەردەرەش‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو‬ ‫(‪ ) 32‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‬ ‫خولەكا توپا پێ ڤەكر یا سااڵنە ل هەیڤا رەمەزانا‬ ‫پیروز بو هەمی فەرمانگەهین میری ل قەزا بەردەرەش‬ ‫ناوەندا چاالكی بجیل‬ ‫ناوەندا چاالكی بجیل كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ‬ ‫ئەوا هاتبو ڤەكرن بو ‪ 32‬تیپین سنورێ ناوەندا وان‬ ‫ل یاریگەها بجیل‪.‬‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ‪ 34‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل گورەپانا فریزێ‬

‫دەست كرد ل گوندێ كەالتی‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی ئاكرێ‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو‬ ‫‪ 32‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن بو‬ ‫‪24‬تیپین سنورێ ناوەندا خو‬ ‫ناوەندا چاالكی دینارتە‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ‪ 32‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل گوندێ بامشمش‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی بوتان‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا پێ ئەوا هاتبو ڤەكرن‬ ‫بو ‪ 32‬تیپین سنورێ ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا‬ ‫كەلەك‪.‬‬

‫ناوەندا بااڵ ئاكرێ‬

‫ناوەندا چاالكی و پێگەهاندنا الوێن نزار‬ ‫خولەكا فوتسالێ دوماهیك هات كو بو ‪ 22‬تیمان‬ ‫هاتبی ڤەكرن ل دوماهیێ تیمێن سەركەفتی هاتنە‬ ‫خەالت كرن‪.‬‬ ‫ڤەكرنا خولەكا فوتسالێ بو ‪ 16‬تیمێن سنورێ‬ ‫خو‪.‬‬

‫ناوەندا چاالكی دارەتوو‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا سەر مێز ئەوا هاتبو‬ ‫ڤەكرن بو ( ‪ )24‬یاریزانین سنورێ ناوەندا خو ل‬ ‫ناحیا دارەتوو‪.‬‬ ‫كوتایی ئینا ب خوال توپا ( بااڵ ) ل سەنتەرێ‬ ‫ناحیا دارەتوو‬ ‫خولەكا قورئانا پیروز ڤەكر بو ‪ 50‬الوین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ب هەلكەفتا هەیڤا رەمەزانا پیروز‪.‬‬ ‫ناوەندا چاالكی گردەسین‬ ‫خولەكا قورئانا پیروز ڤەكر بو ‪ 45‬الوین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل سەنتەرێ ناحیا گردەسین‪.‬‬ ‫خولەكا قورئانا پیروز ڤەكر بو ‪ 35‬الوین سنورێ‬ ‫ناوەندا خو ل گوندێ زیلكێ‪.‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ناوەندی بااڵی چەمچەماڵ‬

‫الوا‪.‬‬ ‫قارەمانیەكا تەپا پێی بدوماهیك وخەالت ودیاری‬ ‫هاتنە دابەش كرنا لسەر تێمین سەركەفتی‪.‬‬ ‫ڤەكرنا خولەكا فێربونا باشنڤیسینێ بو ژمارەكا الوان‪.‬‬ ‫ناڤەندا باتیلێ‬ ‫دابەش كرنا (‪ )14‬دەستێن چل وبەركێن وەرزشی‬ ‫لسەر تیمێن تەپا پێی‬ ‫قارمانیەكا تەپا پێی هاتە ڤەكرن بو (‪ )36‬تیما‪.‬‬ ‫خولەكا فێربونا كومپیوتەرێ هاتە ڤەكرن بو ژمارەكا‬ ‫الوان‪. .‬‬ ‫ناڤەندا خابور‬ ‫قارەمانیەكا تەپا پێی بدوماهیك هات وخەالت ودیاری‬

‫هاتنە دابەش كرن لسەر تیمێن سەركەفتی‪.‬‬ ‫تیما تەپا پێی یا ناڤەندێ ئەنجام دان��ا یاریكا‬ ‫هەڤالینی دگەل تیما بنگەهی وەرزش والوێن زاخو ول‬ ‫یاریگەها بنگەهی‪.‬‬ ‫ناڤەندا باتیفا‬ ‫قارەمانیەكا تەپا لسەر مێزی هاتە ڤەكرن بەشداریا‬ ‫(‪ )40‬الوا‬ ‫قارەمانیەكا تەپا لسەر مێزی بدوماهیك هات‬ ‫ویاریزانێن سەركەفتی هاتنە خەالت كرن‪.‬‬ ‫قارمانیەكا تەپا پێی بدوماهیك هات ل كومالگەها‬ ‫هیزاوا وخەالت ودیاری هاتنە دابەش كرن لسەر تێمین‬ ‫سەركەفتی‪.‬‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫بدوماهیك ئینانا قارەمانیەكا تەپا پێی بو تیمن‬ ‫كومالگەها ابراهیم خلیل ودیاری وخەالت هاتنە دابەش‬ ‫كرن لسەر تێمێن سەركەفتیی‪.‬‬ ‫دوماهیك ئینانا خولەكا دوری��اری بەشداریا (‪)20‬‬ ‫كجا خەالت وباوەرنامە هاتنە دابەشكرن لسەر قوتابێن‬ ‫بەشدار‬ ‫دوماهیك ئینانا خولەكا فێربونا موزیكێ ئامیرێ‬ ‫اوركێ بەشداریا ژمارەكا الوان‪.‬‬ ‫دابەشكرنا (‪ )10‬دەستێن چل وبەرگێن وەرزشی لسەر‬ ‫جەند تیمێن تەپا پێی‪.‬‬ ‫ناڤەندا زاخو‬ ‫خوال باش نڤیسێنی بدوماهیك هات بەشداریا (‪)24‬‬

‫ناوەندی بااڵی زاخو‬

‫ن��اوەن��دی چ��االك��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫ئاغجەلەر‬ ‫دابەشكردنی ‪ 10‬سێت جل و بەرگی وەرزشی‬ ‫بەسەر تیپە وەرزشیەكانی سنوورەكەدا‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی میوزیك بۆ ئامێری سایزەر‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێ‪.‬‬ ‫شارەدێی لەیالن‬ ‫سازدانی كۆڕێكی شیعری بۆ ‪ 4‬الوی شاعیری‬ ‫سنوورەكە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێ‪.‬‬ ‫داب���ەش ك��ردن��ی خ��ەاڵت ب��ەس��ەر ‪ 30‬الوی‬ ‫سنوورەكە‪.‬‬ ‫شارەدێی سەنگاو‬ ‫كردنەوەی خولێكی كۆمپیوتەر‪.‬‬ ‫دابەش كردنی ‪ 10‬سێت جل و بەرگی وەرزشی‪.‬‬

‫‪www.lawanikurdistan.org‬‬

‫دابەشكردنی خەاڵتی ڕێزلێنان و رەزامەندبوون‬ ‫بە سەر سەرجەم كادیرانی ناوەندە چاالكیەكاندا‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ تارتان بۆ ‪31‬‬ ‫تیپی وەرزشی‪.‬‬ ‫سازدانی كۆڕێكی فیكری بۆ هەڤاڵ د‪ .‬فەرهاد‬ ‫كەركوكی بەرپرسی لقی ‪ 19‬ە‬ ‫سازدانی سیمینارێكی وەرزش��ی بۆ هەڤاڵ‬ ‫یوسف انور كارگێڕی لقی ‪ 19‬ی‬ ‫ك��ردن��ەوەی پێشانگایەكی شێوەكاری بۆ‬ ‫هونەرمەند (چیا نازم) بەرپرسی ناوەندی بااڵی‬ ‫چەمچەماڵ لە شارەدێی شۆڕش‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی میوزیك بۆ ئامیری ساز‬ ‫بەبەشداری ‪ 18‬الو‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی خۆشنووسی لە ناوەندی‬ ‫بااڵو ووتنەوەی لە الیەن مامۆستا چیاوە‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االك��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫چەمچەماڵ‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی میوزیك بۆ ئامێری‬ ‫(دەف) بۆ (‪ )24‬الو‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی دروومان بۆ (‪ )40‬ئافرەت بە‬ ‫هاوكاری یەكێتی ئافرەتان‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی (كاراتێ)بۆ (‪)53‬الو‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی تێنس و شەترەنج‪.‬‬ ‫كرنەوەی خولی هەڵپەڕكێ‬

‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی شۆڕش‬ ‫كردنەوەی خولی میوزیك بۆ ئامێرەكانی‬ ‫(ساز و سایزەر)‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی هەڵپەڕكێ‪.‬‬ ‫سازدانی جوانترین ماراسۆنی پایسكل سواری‬ ‫بۆ ‪ 45‬پایسكل سواری دەڤەرەكە‪.‬‬ ‫بە ه��اوك��اری سەنتەری گەنجانی شۆڕش‬ ‫كردنەوەی خولی شێوەكاری و پەیكەرتاشی لە‬ ‫بینای سەنتەری گەنجان‪.‬‬ ‫سازدانی كۆڕێك ب (عبدالله سەنگاوی)‬ ‫نووسەر و شاعیر و بەرپرسی ناوچەی شۆرشی‬ ‫(پ‪ .‬د‪ .‬ك)‪.‬‬ ‫ن��اوەن��دی چ��االك��ی و پێگەیاندنی الوان��ی‬ ‫قەرەهەنجیر‬ ‫كردنەوەی خولی خۆشنووسی بۆ ‪ 27‬الوی‬ ‫سنوورەكە و ووتنەوەی لەالیەن مامۆستا چیا‬ ‫كردنەوەی خولی تۆپی پێی تارتان بۆ ‪39‬‬ ‫تیپ‪.‬‬ ‫كردنەوە خولی ناوبژیوانی بۆ ‪ 10‬الو‪.‬‬ ‫سازدانی پێشبڕكێیەك بۆ كۆمەڵێك الوی‬ ‫سنوورەكە‬ ‫س���ازدان���ی گەشتێك ب��ۆ چ��ەن��دی��ن الوی‬ ‫سنوورەكە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی تەكیە‬

‫كردنەوەی خولی كۆمپیوتەر بۆ بەرنامەی‬ ‫فۆتۆشۆپ‪.‬‬ ‫كردنەوە خولی فێربوونی ئینتەرنێت‪.‬‬ ‫سازدانی وۆرك شۆپێك بۆ هۆشیار عبید‬ ‫بەرپرسی ناوەندی چاالكی تەكیە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولی بالە ‪ 14‬تیپ‪.‬‬ ‫بە هاوكاری لیژنەی ناوچەی تەكیە دابەش‬ ‫كردنی خەاڵت بەسەر چەندین الودا‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫چــاالکــی‬

‫‪July 2013 No 194‬‬

‫ناوەندی بااڵی سۆران‬

‫لەشاری س��ۆران ناوەندی ب��ااڵی سۆران‬ ‫مەراسیمی رێزلێنانی بۆ هونەرمەندی‬ ‫شێوەكار و دیزاینەری جل و بەرگ (كاكو‬ ‫گ��ەاڵل��ی) س��ازك��رد‪ ،‬كە ب���راوەی یەكەمی‬ ‫پرۆگرامی (فاشیۆن شۆ) بۆ لە سەر ئاستی‬ ‫كوردستانی گەورە‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی سۆران‬ ‫كردنەوەی (‪ )10‬مین خولی تۆپی پێ‬ ‫لە مانگی رەمەزانی پیرۆز بو (‪ )40‬تیپی‬ ‫سنوری خۆیان و شەوانەی یاریەكان لە‬ ‫یاریگای جوندیان بەرێوە دەچن‪.‬‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی سمیالن‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بو مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لە یاریگای سمێاڵن بۆ(‪)20‬‬ ‫تیپی سنوری خۆی‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی دیانا‬ ‫خ��ەاڵت��ك��ردن��ی چ��ەن��دی��ن مامۆستاینی‬ ‫ئاینی لەسنوری خ��ۆی بۆ رێزگرتن لە‬ ‫خزمەتیكردنیان بە ئاینی پیرۆزی ئیسالم‬ ‫كردنەوەی پێشانگایەكی فۆتۆگرافی لە‬ ‫سەر ئاسەواری (پیامبەری خوا موحەمەد)‬ ‫درودی خوای لەسەر بێت لە بارەگای ناوەند‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز‬

‫ پێشکه‌وتن‬

‫‪40‬‬

‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫بیتوێن هەستا بە ئەنجامدانی كۆڕێك بۆ‬ ‫(م‪ .‬عمر خدر) كارگێڕی لقی ‪ 11‬لەژێر‬ ‫ناونیشانی ئینتیمای الوان لەحاجیاوا‬ ‫ناوەندی بااڵ میوانداری تیپی وەرزشی‬ ‫ڕاپەڕینی چەمچەماڵی كردوو‪ ،‬هەڵسا بە‬ ‫ئەنجامدانی یاریەكی دۆستانە لەبەرامبەر‬ ‫تیپی وەرزشی كێوەڕەش‬ ‫پێشوازیمان لەوەرزشوانی دێرینی شاری‬ ‫ڕانیە (سەعید ك��ارات��ی) ك��رد لەبواری‬ ‫تایكواندۆ لەگەڵ پێدانی دیاریەك‬ ‫ن���اوەن���دی چ��االك��ی و پێگەیاندنی‬

‫كردنەوەی خولێكی(قورئانی پیرۆز) لەژێر‬ ‫چاودێری بەرێوەبەرایەتی ئەوقافی سۆران‬ ‫بۆ (‪ )30‬الوی سنوری خۆی‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بو ‪16‬تیپ‬ ‫كە هاوینان بۆ یاریزانانی سنوری خوی‬ ‫سازدەكات‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بو مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لەیاریگای ئازادی بۆ ‪40‬‬ ‫تیپ‬ ‫ناوەندی چاالكی وپێ گەیاندنی رەواندوز‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لەیاریگای بەرزێوە‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لەیاریگای دۆڵی ئاكۆیان‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی قەسرێ‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ ‪ 20‬تیپی‬ ‫سنوری خۆیان لە مانگی رەمەزانی پیرۆز‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی سیدەكان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ ‪ 20‬تیپی‬ ‫سنوری خۆیان لە یاریگای سیدەكان‬ ‫دابەشكردنی جل و پەركی وەرزش��ی‬ ‫بەسەر (‪ )40‬تیپی سنوری خۆی‬ ‫كۆتاییان هێنا بە خولێكی تۆپی پێ لە‬ ‫یاریگای دەشتی هێرت كە بۆ ‪ 12‬تیپی‬

‫ناوەندی بااڵی رانییە‬ ‫الوان��ی ق��ەاڵدزە هەڵسا بە نمایشكردنی‬ ‫چاخانەیەكی فۆلكلۆری لەڕۆژی كلتوری‬ ‫قەاڵدزە‬ ‫ن��اوەن��دی ب��ااڵم��ان ب��ەش��داری ك��رد لە‬ ‫مەراسیمێكی ڕێز لێنان لەالیەن سەنتەری‬ ‫ڕۆشنبیری قەاڵدزەوە سازكرابوو‬ ‫كردنەوەی خولێكی بڕین و دروومان لە‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی ڕانیە‬ ‫بۆ (‪ )25‬ئافرەتی فێرخواز‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی الوانی‬ ‫بیتوێن هەستا بەكردنەوەی خولێكی بڕین‬ ‫و درومان بۆ (‪ )37‬ئافرەتی فێرخواز‬

‫سنوری خۆی رێك خست بو‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لەیاریگای دەشتە هێرت‪.‬‬ ‫سازدانی كۆڕێكی جەماوەری بۆ بەرێز‬ ‫ف���اروق احمد بەرپرسی لێژنە ناوچەی‬ ‫سیدەكان لە ژێر ناو نیشانی رەشنوسی‬ ‫دەستور‬ ‫ك���ردن���ەوەی پێشانگایەكی تایبەت‬ ‫بەئاسەواری (پیامبەری خوا موحەمەد)‬ ‫ساڵوی خوای لە سەر بێت‬ ‫سازدانی كۆڕێكی جەماوەری لە بارەگای‬ ‫ناوەند بۆ بەرێز ( مال محمود) وتار بێژی‬ ‫مزگەوتی گەاڵلەی سۆران لە ژێر ناونیشانی‬ ‫(دین و دەوڵەت)‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێگەیاندنی چۆمان‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ ‪ 20‬تیپی‬ ‫سنوری خۆی بۆ مانگی رەمەزانی پیرۆز‬ ‫ناوەندی چاالكی و پێ گەیاندنی خەلیفان‬ ‫ك��ردن��ەوەی خولێكی تۆپی س��ەر مێز‬ ‫بۆ (‪ )40‬یاریزانی خەلیفان و یاریەكان‬ ‫لەبارەگای ناوەند بەرێوە دەچن‪.‬‬ ‫كردنەوەی خولێكی تۆپی پێ بۆ مانگی‬ ‫رەمەزانی پیرۆز لەیاریگای سرێشمە بۆ ‪40‬‬ ‫تیپی ئەو سنورەكە‬

‫ن��اوەن��دی چاالكی بیتوێن بەهاوكاری‬ ‫ل��ی��ژن��ەی ن���اوچ���ەی ح��اج��ی��اوا هەستا‬ ‫بەكردنەوەی پێشانگایەكی فۆتۆگرافی بۆ‬ ‫وینە دەگمەنەكانی بارزانی نەمر‬ ‫ناوەندی چاالكی ڕانیە هەستا بەكردنەوەی‬ ‫ئەم خوالنە ( فیزیا‪ ،‬بیركاری‪ ،‬عربی‪،‬‬ ‫كیمیا‪ ،‬ئینگلیزی ) كە زیاتر لە (‪)150‬‬ ‫قوتابی بەشداریان لەم خوالنەدا كردووە‬ ‫تیپی وەرزشی كێوەڕەش سەربەناوەندی‬ ‫ب��ااڵم��ان ب��ەش��داری ك��رد لەخولی ق��ەزاو‬ ‫ناحیەكان سنوری نوێنەرایەتی بیتوێن‬ ‫پشدەر‪.‬‬

‫پیاوێک ڕەگی لەخاک‬

‫(ئومێد خۆشناو)‬

‫(‪)2013/8/1‬‬ ‫فەلەکەدین ‪.....‬‬ ‫پیاوێک خۆڕاگر وەک کێو‬ ‫پیاوێک ڕەگی ئەو لە ڕەگی دار بەڕوو‬ ‫ڕیشە ی ئەو‪ ...‬لەخاک‬ ‫‪ ..‬ژیانی ئەو هەر بۆ خاک‬ ‫سەر بڵند وەک لوتکە‬ ‫کاکەیی‪...‬‬ ‫سنگ فراوان وەک دەریا‬ ‫میهرەبان پڕ لە سیفاتی ئیدریس‬ ‫ئەو ژیا بۆ واڵتێک‬ ‫گریا بۆ نیشتیمانێک‬ ‫پێکەنی بۆ وارێک نوسیی بۆ دۆزێک‬ ‫چەکی کردە شان بۆ مەملە کەتێک‬ ‫فەلەکەدین ‪....‬‬ ‫ژیانێک پڕ لە داستان‬ ‫قەڵەمێک پڕ لە ویژدان‬ ‫پێشمەرگەیەک پڕ لە ورە‬ ‫ڕوناکبیرێک پڕ لە حەق بێژی‬ ‫سیاسەتکارێک لێوان لێو لە خەمی خاک‬ ‫پڕ باوەڕ و عەقیدەی عیرفانی‬ ‫پڕ لە خاکەڕایی و تژی لە نەتەوەی بوون‬ ‫ئەو ژیا بۆ خاکێک‪..‬تێکۆشا بۆ وارێک ‪..‬گریا بۆ نیشتیمانێک‬ ‫فەلەکەدین‬ ‫ڕەنگی ئەو لە ڕەنگی خاک‬ ‫بۆنی ئەو لە بۆنی خاک‬ ‫ژیانی ئەو هەر بۆ خاک‬ ‫ئێستا چۆ وە قواڵیی خاک‬ ‫ئەی خاک‬ ‫تۆش بەنەرمی لە ئامێزی بگرە‬ ‫ئەو کوڕی خاکە‬ ‫بۆنی خاکە هەناسەی خاکە‬

‫گەنجان بەرەو رووباری ئاراس چوون‬