1. ESPERIENTZIA HELBURUA: Bolumenarekin eta masarekin esperimentatu. MATERIALA: • 100 ml. olio • 100 ml. ur • 100 ml. alkohola • 3 prezipitatu ontzi • 3 probeta • balantza NOLA EGIN: Prezipitatu ontzia pisatu. Ondoren 100 ml. likido probetan neurtu. Gero, prezipitatu ontzira bota eta berriro pisatu. Jarraian likidoaren pisua kalkulatu eta azkenik, datuak taulan jaso. HIPOTESIAK FORMULATU: • • • •
Bolumena berdina al da? Ez Berdin pisatuko dute? Ez Zeinek pisatuko du gehiago? Alkohola Eta gutxiago? Olioa
DATUAK JASO: Olioa Masa / Pisua Bolumena
87g 100ml
Ura 100g 100ml
ONDORIOAK: Nahiz eta bolumen bera eduki, ez dute berdin pisatzen
Alkohola 81g 100ml
2. ESPERIENTZIA HELBURUA: Bolumena eta masarekin esperimentatu. MATERIALA: • Ura 20 tantan. • Olioa 20 tantan. • Alkohola 20 tantan. • 3 saiodi. NOLA EGIN: Nahasketak egin eta ondorioak jaso. Nahasketak: • Ura + olioa • Alkohola + olioa • Ura + olioa + alkohola (dagoen ordenean) HIPOTESIAK FORMULATU: • • •
Ura + olioa = olioa gainean geldituko da Alkohola + olioa = alkohola goian gelditko da Ura + olioa + alkohola (dagoen ordenean) = ura behean, olioa erdian eta alkohola goian
DATUAK JASO: Nahasketak
Nola geratu dira likidoak?
Ura + olioa Olioa goian gelditzen da. Alkohola + olioa Alkohola goian gelditzen da Ura + olioa + alkohola (dagoen ordenean) Ura beheran,olioa erdian eta alkohola goian
ONDORIOA: Masa gutxien duen sustantzia goian geratzen da eta horrela ordenaturik geratzen dira
3. ESPERIENTZIA HELBURUA: Masarekin esperimentatu. MATERIALA: • Intxaurra, borragoma, patata eta kortxoa. • Balantza. NOLA EGIN: Hiru solidoak pisatu eta datuak jaso. Ondoren hipotesiak egin. HIPOTESIAK FORMULATU: Solido hauek uretan hondoratuko dira?: • • • •
Intxaurra = Ez Patata = Ez Borragoma = Bai Kortxoa= Ez
DATUAK JASO: Masa Intxaurra
11g
Patata
3g
Borragoma
11g
Kortxoa
5g
Uretan hondoratu al da? Ez Bai Bai Ez
ONDORIOA: Flotagarritasuna gorputz bakoitzak duen ezaugarria da eta duen masak ez du flotagarritasunaren zer ikusi
4. ESPERIENTZIA HELBURUA: Bolumenarekin esperimentatu.. MATERIALA: • Ura, intxaurra, borragoma, patata eta kortxoa. • Probeta NOLA EGIN: Probeta 150 ml. Urarekin bete. Solidoak banan-banan probetan sartu eta bolumena neurtu kenketa eginez. Datuak taulan jaso. (Kontuan izan bolumena neurtzeko gorputz osoa uretan sartuta egon behar duela, beraz, intxaurra eta kortxoa bultzatu behar dira). HIPOTESIAK FORMULATU: •
Aurreko esperimentuan neurtutako pisuaren arabera, nolakoak izango dira solido horien bolumenak? Bolumenaren arabera, zerrendatu txikienetik handienera
•
DATUAK JASO: Masa
Intxaurra 11g
3g
Patata
Borragoma 11g
5g
Bolumena
10ml
2ml
9ml
18m
ONDORIOA: Bolumena zer ikusia du gauzaren tamainarekin
Kortxoa
5. ESPERIENTZIA HELBURUA: Dentsitate kontzeptura gerturatu. MATERIALA: • Ura, olioa, gatza, intxaurra, borragoma, patata, arrautza eta kortxoa. • 3 prezipitatu ontzi. NOLA EGIN: Solido desberdinak, banan-banan, uretan sartu. HIPOTESIAK FORMULATU: •
Zer gertatuko da solido bakoitzarekin, hondoratu da? Ez dira hondoratuko: intxaurra eta kortxoa Hondoratuko dira: borragoma, patata eta arrautza
DATUAK JASO: Ura + intxaurra Ura + borragoma Ura + kortxoa Ura + patata Ura + arrautza Ura + gatza + arrautza Alkohola + intxaurra • • •
Zer gertatu da? Ez da hondoratu Hondoratu da Ez da hondoratu Hondoratu da Hondoratu da Ez da hondoratu Ez da hondoratu
Zer gertatu zaio arrautzari gatza bota diogunean? Ez dela hondoratu Zer diferentzia ikusi duzu intxaurra alkoholetan edo uretan sartzean? Ez zegoela hain goian
ONDORIOA: Sustantzia batzuk flotatu eta beste batzuk hondoratu egiten dira haien arteko masa eta Bolumenaren erlazioaren arabera. Erlazio honi DENTSITATEA deitzen diogu.
6. ESPERIENTZIA HELBURUA: Bolumena eta masaren datuak erabiliz, dentsitatearen kontzeptua ikasi eta aplikatu. MATERIALA: Fitxa, aurreko ekintzetako datuak eta kalkulagailua. NOLA EGIN: Datuak erabiliz, dentsitatea kalkulatu ondorengo formularekin: Dentsitatea = masa (g) : bolumena (ml) edo Masa (g) Dentsitatea = Bolumena (ml) 1. ARIKETA: Ondorengo taula bete. Substantzia Ura Olioa Alkohola Intxaurra Patata Borragoma
Masa 100g 87g 81g 11g 3g 11g
Bolumena 100 ml 100 ml 100 ml 10 ml 2 ml 9ml
Erlazioa 100/100 87/100 81/100 11/10 3/2 11/9
2. ARIKETA: Dentsitatearen definizioa idatz ezazu. Dentsitatea masa eta bolumen arteko erlazioa da.
Dentsitatea 1g/ml 0.87g/ml 0.81 1.1g/ml 1.5g/ml 1.2g/ml
7. ESPERIENTZIA HELBURUA: Hondoratu egin den objektua gainazalean gera daitekeela frogatu. MATERIALA: • Folio zuria. • Ontzi gardena eta ura. • Plastilinazko bi bolatxo. NOLA EGIN: Ontzia urez bete eta plastilinazko bolatxo bat uretan sartu. HIPOTESIAK FORMULATU: •
Zer egin dezakegu plastilina zatia flotatzeko?
Zabaldu dezakegu Zuloak egin ditzakegu
ONDORIOA:
Bola hondoratzen da masa eta bolumen arteko erlazioa urarena baino handiagoa delako. Forma aldatzean erlazio hau aldatu egiten dugu urarena baino txikiagoa izanez. Horrela flotatu egiten da. Beste arrazoi ere badaude ere, urak egiten duen indarra adibidez
8. ESPERIENTZIA HELBURUA: Bi solido dentsitate oso ezberdina izanda nahastean zer gertatzen den ikustea. MATERIALA: • Babarrun ale dezente. • Kortxo txikiak edo hauen zatiak. • Ontzi bat. NOLA EGIN: Materiala ontzian sartu eta ondo nahastu kortxoak behean ere gelditzeko moduan. Ontzia poliki astindu. HIPOTESIAK FORMULATU: •
Zer gertatzen da kortxo eta babarrunekin? Zergatik gertatzen da hori?
Kortxoa goian geldituko da Babarrunak bultzatuko dute dentsitate handiagoa dutelako. ONDORIOA: Kortxoak goraka doaz babarrunaren gainean gelditu arte hori gertatzen da babarrunaren dentsitatea kortxoarena baino handiagoa delako