Humanitas Magazine juni 2014

“De maatschappij zou vaker een uitgestoken hand kunnen bieden” Peter Faber over de aanpak van jonge delinquenten

“Ik zoek altijd het goede achter het slechte”

magazine van vereniging Humanitas, uitgave juni 2014

van mens TOT mens

Harder aanpakken of resocialiseren?

Alles over het Nederlandse detentiebeleid

Actrice Monic Hendrickx op bezoek bij Gezin in Balans

over detentie

Advertentie

Humanitas en de Postcode Loterij

helder brengt het over

Bijvoorbeeld:

Match voor Mitchell Mitchell Corsen (16) is een kampioen. Nederlands kampioen nog wel, met zijn American football-team van de Flevo Phantoms uit Almere. Verder fietst hij graag en zit hij regelmatig in de bioscoop. Niet gek voor een jongen met ADHD, die tot voor kort geen vrienden had, zich dagenlang in zijn kamer opsloot om te gamen en de aansluiting met de maatschappij dreigde te verliezen.

Duwtje in de rug Mitchells moeder meldde hem aan voor het maatjesproject Match van Humanitas. Vrijwilliger Martin Osinga (47) haalde de jongen uit zijn isolement. “We hebben samen uitgezocht

welke sport ik leuk zou vinden. Dat werd American football”, zegt Mitchell. “We gaan er ook samen op uit, voeren goede gesprekken en als het nodig is, geeft Martin mij een duwtje in de rug.” Door hun regelmatige contact gaat Mitchell met veel meer zelfvertrouwen door het leven.

Praktische hulp Er lopen bijna 12.000 goed getrainde Humanitasvrijwilligers zoals Martin rond in Nederland, die samen ruim 54.000 mensen helpen. De vrijwilligers ondersteunen mensen die een probleem de baas moeten worden. Zo helpt Humanitas iedereen die tijdelijk steun kan

gebruiken bij opvoeden, opgroeien, verlies, detentie, eenzaamheid en thuisadministratie.

Dankzij u...

Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij heeft Humanitas dit jaar een bijdrage ontvangen van € 6,6 miljoen. Door mee te spelen met de Postcode Loterij steunt u het werk van Humanitas en 89 andere goede doelen.

Kijk op www.postcodeloterij.nl.

Samen maken we het verschil. w w w.postcodeloterij.nl

media

grafimedia

concept & creatie

Derde Oosterparkstraat 201

1092 CZ Amsterdam

www.helderadvies.com

Inhoud

2 Achter de schermen

14 In perspectief

40 CHAT

3 Voorwoord 4 Opinie

Op de Humanitas Chat kunnen mensen anoniem hun hart luchten.

Zoals Mirjam, die vertelt over haar ervaringen in een tbs-kliniek.

Over het Nederlandse detentiebeleid zijn de meningen sterk verdeeld.

Maar wie heeft er gelijk?

Peter Faber gelooft dat iedereen een tweede kans verdient, zeker jonge delinquenten. “Eens een boef altijd een boef, gaat niet op.”

10 Stelling Humanitas vroeg mensen te reageren op de stelling: Gevangenen in Nederland zijn te lang gepamperd. Het is hoog tijd voor versobering.

12 De vrijwilliger en de deelnemer

24 Humanitas community

42 TIPS

28 Quiz Wat weet jij over het Nederlandse detentiebeleid? Doe de quiz.

3

1 2

45 Factsheet

30 Eropuit

Ontdek hoe Humanitas (ex)gedetineerden en hun families in het hele land ondersteunt.

Vrijwilliger Ena Ðogović en deel­nemer Olleven Nelom vertellen over hun ervaring met Een Nieuwe Start.

Actrice Monic Hendrickx ging op bezoek bij Gezin in Balans.

Daar ontmoette zij Leonie, die veertien maanden in de gevangenis zat.

Achter de schermen

De makers aan het woord

Judith Zeeman – SCHRIJVER ‘Opinie’ (p. 4)

“Met Peter Faber praten is een voorrecht. Zijn moeizame jeugd zag hij aanvankelijk als verspilde jaren.

Nu zegt hij: “Ervaren is leren en leren is proberen.” En precies dat probeert hij over te brengen op jongeren die – net als hij vroeger – tussen wal en schip zijn beland.

Hij heeft een duidelijke visie op hoe zij hun eigenwaarde kunnen terug­ vinden, maar is nooit dwingend of oordelend. Erg inspirerend.”

Karst-Janneke Rogaar – Illustrator ‘Opinie’ (p. 4)

“Peter Faber vertelt hoe je nare ervaringen kunt gebruiken om iets te creëren. Heel herkenbaar. Ooit dacht ik: misschien moet ik een ander vak kiezen. Ik kon alleen maar tekeningen maken als ik me rot voelde. Gelukkig bleek het niet waar te zijn. Inmiddels werk ik met allerlei inspirerende mensen, die allemaal op hun eigen manier ontroeren. Ik vind het steeds weer een enorme uitdaging om een gevoelskwestie om te zetten in een helder én sensitief beeld.

En gelukkig hoef ik daarvoor niet meer te zwelgen in ongeluk. Ik vind het juist superleuk om te doen.”

2

Hilde Duyx – SCHRIJVER ‘In Perspectief’ (p. 14)

“Het onderwerp detentie roept veel heftige emoties op bij mensen.

Ik wilde de nuance vinden: hoe is de stand van zaken nu echt?

Het was erg leuk de diepte in te gaan en te spreken met deskundige mensen. Maar er is geen makkelijk antwoord. Wat de beste strategie is om recidive te voor­komen, daarmee blijven de experts worstelen.”

Durkje Sybesma – Beleidsadviseur bij Humanitas

Dit magazine is een uitgave van vereniging Humanitas. Heb je het magazine uit? Gooi het dan niet weg, maar geef het door aan anderen.

Vereniging Humanitas Postbus 71, 1000 AB, Amsterdam 020-5231100 info@humanitas.nl www.humanitas.nl f acebook.com/ humanitasnederland @HumanitasNL KvK: 40530895 ISSN: 0166-1124 Rekeningnummer voor giften: NL58 INGB 0000 294050 op naam van Vereniging Humanitas o.v.v. ‘Gift’.

Redactie Ben van Heesbeen, Durkje Sybesma (gastredacteur), Ilse van Sloten, Sofie Vriends, Monique Verboven Met medewerking van Lonneke Bär, Roy Beusker, Ad van Denderen, Hilde Duyx, Linda Huijsmans, Ilvy Njiokiktjien, Adrien Parlange, Marjolein Prins, Floor Rieder, Karst-Janneke Rogaar, Marloes Toonen, Yasmin Visser, Judith Zeeman Concept, vormgeving en eindredactie Vandejong, Amsterdam

“We leven in een tijd waarin het lijkt te gaan om zelfredzaamheid.

Met het programma Modernisering Gevangeniswezen zet ook het ge­vangeniswezen hierop in.

De woorden van Simone van der Zee blijven me bij: ‘Ze zitten juist in de gevangenis omdat ze niet zelf­redzaam kúnnen zijn.’ Wat goed dat mensen als Simone van der Zee voor deze groep mensen opkomen.”

Ad van Denderen – Fotograaf ‘Eropuit’ (p. 30)

Drukwerk Lecturis, Eindhoven Adverteren Neem contact op met Ilse van Sloten via 020-5231100 of i.vansloten@humanitas.nl.

Nabestellen Eerdere themanummers van dit magazine over eenzaamheid en opvoeden zijn na te bestellen via: info@humanitas.nl.

Meer weten?

Wil je meer informatie over wat Humanitas voor jou kan betekenen?

Of wil je vrijwilliger, lid of donateur worden? Neem contact op via humanitas.nl, bel 020-5231100 of mail naar info@humanitas.nl.

Tekst, foto's en illustraties mogen alleen worden overgenomen na schriftelijke toestemming van vereniging Humanitas.

Humanitas heeft haar best gedaan om de rechten van alle recht­ hebbenden te achterhalen. Meen je rechthebbende te zijn, neem dan contact op met de redactie.

“Ik vond het bizar te horen dat er na de arrestatie van Leonie niets werd geregeld voor de opvang van haar kinderen. En dat je veertien maanden onschuldig kunt vast­zit­ ten is ook iets wat ik niet begrijp.

Het is dan heel belangrijk dat er mensen zijn die in je blijven geloven.

Ik denk dat Leonies maatje veel voor haar heeft betekend. Op de weg terug naar Amsterdam hebben Monic Hendrickx en ik het er nog veel over gehad.”

Voorwoord

Zie de mens, niet de gedetineerde Toen ik een aantal jaar geleden bij Humanitas begon, was ik nog nooit in een gevangenis geweest. Het eerste bezoek aan een Penitentiaire Inrichting voelde dan ook best ongemakkelijk.

Langs de strenge beveiliging, spullen afgeven bij het poortje en dan de deur die achter je dichtgaat. Het voelt vreemd. Ook omdat ik weet dat ik straks wél weer naar buiten mag.

Inmiddels ben ik een paar bezoeken verder en heb ik veel gede­ tineerden ontmoet en gedreven vrijwilligers die zich met hart en ziel inzetten om deze mensen goed terug te laten keren in de maatschappij. Wat mooi dat er mensen zijn die zonder oordeel in gesprek gaan met gedetineerden. Die ervoor zorgen dat ze zich minder eenzaam voelen en ook hun goede kanten zien. Voor het overgrote deel van de gedetineerden is de straf tijdelijk.

Door hen te steunen, kunnen zij na hun detentie weer normaal functio­neren in de samenleving.

Wat mij ook aan het hart gaat, zijn de verhalen van de achterblijvende fami­lies en kinderen. Deze mensen hebben niets verkeerd gedaan, maar voelen zich soms wel gestraft en krijgen te maken met ingrijpende gevolgen. Kinderen van gedetineerden lopen een veel groter risico om zelf ook in de problemen of een sociaal isolement te komen. Ze moeten hun familielid iedere dag missen en krijgen een stigma opgedrukt. De vrijwilligers van Gezin in Balans zijn er om het contact tussen ouder en kinderen goed te houden en om ondersteuning te bieden wanneer ze weer terug­ keren in het gezin (zie ook het verhaal van Leonie op pagina 30).

Door bezuinigingen verdwijnen veel voorzieningen in gevangenissen. Gedetineerden moeten steeds vaker zelf zorgen voor een goede terugkeer in de samenleving. Vrijwilligersorganisaties als Humanitas kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. Zoals Ena dat nu al doet met Olleven (zie pagina 12). Detentie is een van onze hoofdthema’s en de komende jaren gaan we extra inzetten op de ondersteuning van gedetineerden. Wij richten ons daarbij op de mens, niet op de gedetineerde. Zodat het negatieve beeld dat veel mensen nu nog van gedetineerden hebben steeds meer bijdraait.

Eva Scholte Directeur Humanitas

3

Wij zijn niet onze daden Opinie

4

Peter Faber over de aanpak van jonge delinquenten: “Eens een boef altijd een boef, gaat niet op.”

Tekst: Judith Zeeman Illustraties: Karst-Janneke Rogaar

“Je hebt iets crimineels gedaan, maar je bent geen crimineel.” Als acteur Peter Faber iets wil over­ brengen aan mensen die het verkeerde pad kozen, dan is het wel dat ze hun gevoel voor eigenwaarde nooit mogen verliezen. En dat ze zelf de switch kunnen maken van destructief naar creatief gedrag.

Met deze visie richtte hij de afgelopen vijf jaar zijn energie juist op die doelgroep. Sindsdien hoorden al tientallen jongeren zijn motto: Ik kan het, ik wil het, ik doe het. Nu! "

Opinie

7 Acteur Peter Faber (1943) is de zoon van een Nederlandse arbeider en een Duitse moeder. Hij groeide op in AmsterdamNoord, begon als acteur bij het openluchttheater van Tuindorp Oostzaan, is medeoprichter van Het Werkteater en speelde in diverse Nederlandse films, tv-series en musicals.

Hij doceert aan De Theaterschool, de Amsterdamse Toneel & Kleinkunstacademie en de Frank Sanders Academie voor musicaltheater. In 2009 ontstond de Peter Faber Stichting, een cadeau van de producenten van de musical Man van La Mancha. Doel: via theaterprojecten, trainingen en workshops een positieve bijdrage leveren aan het zelfbewustzijn en perspectief van hangjongeren.

Dezelfde kracht die je gebruikt om te vernielen, heb je nodig om het leven te omarmen.

“Uit de mond van een docent hoorde ik op m’n zestiende de volgende woorden: ‘Faber, jij komt uit Amsterdam-Noord. Uit Noord komt nooit iets goeds, daar stonden vroeger de galgen. Je bent niets, je kan niets en je wordt niets.’ Zulke opmerkingen kreeg ik wel vaker. Ik was moeilijk opvoedbaar in die zin dat ik barstte van de energie en van alles uithaalde.

Er stond thuis ook regelmatig politie voor de deur.

Maar deze opmerking was net de druppel. Ik ging van school en besloot te gaan zwerven. Alleen op straat was het veilig. Op school niet en thuis kreeg ik slaag, terwijl ik vaak allang niet meer wist wat ik had gedaan. Volwassenen waren voor mij per definitie onvoorspelbaar.

Diezelfde dag wees iemand me op een advertentie.

Dit moet jij gaan doen, zei hij. Er stond: spelers ge­v raagd voor de Midzomernachtsdroom van Shakespeare in het Openluchttheater van Amsterdam-Noord. Ik weet nog dat ik dacht: die man is krankzinnig. Toneelspelen was voor watjes, voor de lievelingetjes van de docenten. Maar ik kende dat theater wel. Door een kier had ik gezien dat die spelers het gezellig hadden samen. Net een familie. Dus

deed ik toch auditie. En zo stond ik op m’n zestiende Shakespeare te spelen. In plat Amsterdams. Toen begon mijn opvoeding eigenlijk pas. Ik leerde er discipline. Zin of geen zin. Als je speelt, moet je je nest uitkomen.

De switch

Vijf jaar terug werd ik ingehaald door dat verleden.

Ik repeteerde voor de musical Man van La Mancha toen mijn buurman binnenkwam, een wijkagent die werkt volgens de vuist-hand-aanpak. De vuist staat voor het gezag waarmee je te maken krijgt als je de regels overtreedt. Maar daarna reikt hij je de hand: hij gaat je ook helpen. ‘Faber’, zei hij, ‘toen jij zestien was, heb jij toch een switch gemaakt? Ik ken een hoop van zulke jongens in Amsterdam-Noord, die daar veel van kunnen leren. Kun jij niet iets met ze ondernemen?’ Dat vond ik mooi: die jongeren iets geven wat ik zelf destijds zo heb gemist, zoals trots, zelfvertrouwen en de ontdekking dat je meer kunt dan je denkt. Het leidde tot de Peter Faber Stichting, gericht op jongeren, kinderen van de bovenbouw én gedetineerden. "

Opinie

8

Mijn energie maakt hun energie wakker. Meer heb ik eigenlijk niet te bieden.

Je kunt hangen of leven Je helpt jongeren als je ze laat inzien dat ze kunnen hangen of leven. Je hangt als je vastzit aan je verleden, je strafblad, een tekort aan liefde of slechte gewoontes.

En je leeft als je wat doet met jouw mogelijkheden.

Van destructieve energie naar creatieve energie en van passief naar actief in het leven staan. Elke maandag­ avond is er een workshop voor vijftien man of meer.

De enige regel is: wie komt, moet meedoen en z’n verhaal vertellen. Wat doe je, wat vind je leuk, wat doet je pijn? De resultaten zijn verbluffend: raps, films, acts en andere creatieve, spontane uitingen.

Soms vraag ik ze om Hitler te spelen. Dan gaan ze schreeuwen en geven ze veel energie. Vraag ik ze om Jezus te spelen, dan maken ze slappe gebaren en zetten een zijige stem op. Nee, zeg ik dan, vrede en liefde is niet voor watjes. Vrede vraagt net zoveel energie als oorlog. Dezelfde kracht die je gebruikt om te vernielen, heb je nodig om het leven te omarmen.

Van die groep jongeren zijn er enkele doorgestroomd naar verschillende audiovisuele opleidingen of ze werken in de media. Soms zeggen ze: ‘Ik wil beroemd worden.’ Dan zeg ik: ‘Prima, maar je krijgt niets cadeau.’ Het leven is hard, gemeen en onvoorspelbaar, maar ook het mooiste wat er is.

Elk kind een kampioen

Voor kinderen geldt weer iets anders. Bij hen is passie iets heel primitiefs. Onlangs las ik een nieuws­bericht over elf- tot twaalfjarigen die een buurt terroriseerden.

Kinderen van die leeftijd moeten nog helemaal leren met hun emoties om te gaan. Daarom bezoek ik scholen, met diezelfde buurman en wijkagent. Daarbij richten we ons specifiek op twaalfjarigen. We praten met ze over pikken, pesten en geweld, en over de keuzes die je daarbij maakt. Zie je iets ergs gebeuren en doe je niets, dan ben je óók schuldig. Daarna vertelt een oudere jongen uit de workshop Hangen of leven over zijn foute keuzes en hoe dat zijn toekomst heeft verkreukeld. Geen werk, geen scholing, geen vrienden, teleurgestelde ouders. Een emotioneel verhaal dat indruk op de kinderen maakt. Vervolgens

krijgen ze van mij een levenslang geldig Kampioens­ paspoort. Want elk kind is een kampioen. Volg je wens en begin die met wens met de spreuk: ‘Ik kan het, ik wil het, ik doe het. Nu!’ Tot slot nemen we ze mee naar een rechtszaak die tot in de finesses wordt nagespeeld met medewerking van een rechter, een officier van justitie, een advocaat en een jongen uit de groep die de dader speelt. Het gaat er keihard aan toe. Geen zachte heelmeesters.

De kinderen zien heel direct de gevolgen van foute keuzes. Tot slot volgt de uitspraak en dan mogen ze de rechter vragen stellen.

Betrokkenheid creëert inhoud Daarnaast werk ik met gedetineerden in de Bijlmer­ bajes onder het motto: uit de bajes terwijl je er nog in zit. Om bij die jongens iets te bereiken, moeten we echt bij ze binnenkomen. Niet met een vrijblijvend kunstprojectje of wat geknutsel. Maar met iets wat ze raakt en waardoor ze wakker worden. Er kwam in de Bijlmerbajes bijvoorbeeld een tentoonstelling van schilderijen, gemaakt door gedetineerden in de Russische Kresti-gevangenis in St. Petersburg.

Burgemeester Eberhard van der Laan zou de expositie openen. Toen dacht ik: dan is het leuk als de jongens die hier zitten, óók iets schilderen.

Ik organiseerde dit samen met m’n zoon Jesse. Een mannetje of veertig kwam opdagen. We maakten duidelijk dat het niets betekent als je zomaar maar wat schildert. Pas als je betrokken bent bij wat je doet, creëer je inhoud. Het thema was: ik neem je mee naar het diepste plekje van m’n ziel. Kunst als breekijzer. Ik vertelde ze dat ze hun energie ook ten goede kunnen aanwenden. Dat het leven een once in a lifetime-kans is. En dat de wereld wacht. Niet op wat je allemaal neemt, maar op wat jij hebt te geven.

Let wel, ik ben geen wereldverbeteraar, geen maatschappelijk werker, geen trajectbewaker. Ik ben een impulsgever. Mijn energie maakt hun energie wakker.

Meer heb ik eigenlijk niet te bieden. Ik vertel die

Opinie

jongens dat ze niet hun daad zijn, noch de woede van hun ouders, of het verdriet van hun slachtoffers. Dat ze ook geen beter mens moeten proberen te worden, maar anders moeten omgaan met hun mogelijkheden.

In acht sessies kwamen we tot een prachtige tentoon­ stelling die de Bijlmerdirectie en de dienstdoende psychologen verbijsterde: hoe kon dat, dat die jongens zo meewerkten en zich zo normaal gedroegen? En ik was op mijn beurt verbaasd dat zij verbijsterd waren. Die jongens zijn daar continu omgeven door een hoeveelheid beleid en sturende organisaties, dat houd je niet voor mogelijk. En bij ons was geen hiërarchie en we moesten ook niets van ze. Ze kregen gewoon aandacht.

Aandachtig luisteren werkt helend Dat is ook wat de vrijwilligers van Humanitas voor hun cliënten kunnen betekenen naast de praktische steun: aandacht hebben zonder te oordelen of op­­lossingen aan te dragen. Gewoon luisteren naar iemands verhaal met alle aandacht en respect.

Wanneer iemand z’n emoties, verdriet en pijn kwijt kan, werkt dat helend. Woorden zijn slechts verwijzingen naar iets anders. Ze krijgen pas betekenis als ze in daden worden omgezet.

9

Dat vind ik ook het crue van beleid. Bovenop mislukt beleid wordt vaak nieuw beleid gemaakt. Maar daarmee stapel je illusie op illusie op illusie. Ik denk dat de afstand theorie-praktijk enorm groot is. Je kunt ontzettend veel weten en hebben gestudeerd, maar geen aansluiting hebben bij de praktijk en de mensen die het betreft. De maatschappij zou vaker een uitgestoken hand kunnen bieden. De gedachte ‘eens een boef altijd een boef’ gaat niet op. Juist omdat iemand in de fout is gegaan, kent hij de andere zijde van de medaille. En nu maakt hij een opnieuw een keus, gun hem die kans. Bang dat hij opnieuw in de fout gaat? Ach, rijbewijs of niet, je kunt evengoed een botsing krijgen. Dus laat zo’n jongen niet in paniek achter het stuur zitten, maar help hem te denken: goh, wat rij ik lekker.

Ik heb vaak gedacht dat ik tot m’n zestiende nooit iets fatsoenlijks had meegemaakt. Achteraf blijkt die gevoelloze opvoeding juist iets te zijn waar ik nog steeds uit kan putten. Maak van je puinhoop een schatkamer, noem ik dat. Alles wat je wilt hebben, geeft je uiteindelijk niet wat je nodig hebt. De weg ernaartoe, die geeft je het meeste plezier. Daar liggen de geheimen en doe je de ontdekkingen.” !

Stelling

10

Moeten we proberen gedetineerden zo veel mogelijk voor te bereiden op een soepele terugkeer in de samen­ leving? Of moeten we de regels in gevangenissen strikter maken om de daders te straffen? Humanitas ging op onderzoek.

Versobering voor iedereen “Tijdens de crisis zijn er veel gezinnen die noodgedwongen moeten versoberen.

Het lijkt me niet meer dan rechtvaardig dat gevangenissen en daarmee de gedetineerden ook versoberen. Het kan niet zo zijn dat de gevangenis een aantrekkelijke optie wordt voor criminelen die op dit moment geen toekomst­ perspectief hebben.”

— Vanessa, accountmanager

stelling:

Gevangenen in Nederland zijn te lang gepamperd.

Het is hoog tijd voor versobering.

Eigen ervaringen Strenger voor jeugd “Wanneer je gevangenissen strenger maakt, is dat niet goed voor gevangenen, maar ook niet voor de rest van de burgers. Want rehabilitatie wordt moeilijker en recidive hoger. Ik denk wel dat er meer kan worden geïnvesteerd om te voorkomen dat mensen weer in de gevangenis terecht­komen.

En strenger optreden bij jeugddelinquenten.

Die hebben vaak nog de kans om weer op het goede pad te komen. Ik zie het als taak van de overheid om voor deze groep met een duurzame oplossing of behandeling te komen. Want met een waarschuwing alleen komen we er niet.”

— Lout, projectmanager

“Regelmatig vinden mensen dat iets anders moet, zonder precies te weten hoe de situatie in elkaar zit. Zelf kom ik regelmatig als bezoeker in een gevangenis of detentie­ centrum. Tegen mensen die denken dat een gevangenis net een hotel is, zou ik willen zeggen: neem eerst zelf eens deel aan bijvoorbeeld activiteiten voor gedeti­ neerden en vorm een beeld op basis van je eigen ervaringen. Geef daarna pas je mening.”

— Frans Lenderink, coördinator detentieproject bij Humanitas

Stelling

11

tijd zinvol besteden

Geld beter besteden “Ik ken eigenlijk alleen de jeugd­gevangenis in Sassenheim. Jongeren worden daar zeker niet gepamperd. Ze zouden de financiën beter kunnen regelen, er wordt nu enorm veel verspild. Dingen worden onnodig aangeschaft en als er iets stuk is, wordt het vervangen zonder te kijken of het wellicht te repareren is. Omdat eten niet bewaard mag worden, wordt enorm veel voedsel weggegooid.

En dat terwijl de ouders van de vast­ zittende jongeren misschien wel bij de voedsel­bank eten moeten ophalen.

Met hetzelfde geld kunnen ze veel meer goede dingen doen.”

— R. Lucas, coördinator detentieproject bij Humanitas

“Het lijkt mij belangrijk dat de gevangenis geen plek wordt waar je graag wilt verblijven, dus soberheid vind ik wel gepast. Het moet natuurlijk niet zo zijn dat iemand het geen probleem vindt even een paar maanden in de cel te zitten.

Dan is het effect van de straf weg. Ik vind het wel goed als gedetineerden hun tijd zinvol kunnen besteden, bijvoorbeeld door een opleiding op afstand te volgen.

Dan staan ze niet met lege handen als ze de gevangenis weer verlaten.”

— Esther, ontwerper

Kijken naar oorzaken “Ik vind het jammer dat er in Nederland vooral wordt gesproken over straf­ verhogingen en het pamperen van gevangenen, in plaats van de oorzaken van criminaliteit onder de loep te nemen.

De roep om zwaardere straffen is volgens mij vooral een frustratiereactie uit een verlangen naar (een gevoel van) meer veiligheid. Ik vraag me af hoe een ver­ soberd regime in de gevangenis moreel te verantwoorden is. En of het niet juist zal leiden tot verharding van gede­ti­neer­ den. Wordt Nederland daar veiliger van?”

— Lode, communicatiemedewerker

Sociaal isolement doorbreken

Geen pretje “Ik heb een broer die lijdt aan schizo­frenie en die daardoor regelmatig wordt gedetineerd. Detentie is geen pretje, vooral niet voor mensen met een psychiatrische aandoening. Vanwege de bezuinigingen zit je uren in je cel en kun je geen kant op. Bezuinigingen op onderwijs en bibliotheken maken het er niet makkelijker op. Versobering lijkt me dus geen goede optie. Niet voor gevangenen en niet voor de medewerkers.

Goede aandacht en een zinvolle dag­ besteding kunnen er juist voor zorgen dat mensen na detentie wellicht de goede weg opgaan, en niet binnen een jaar weer voor de poort staan.”

— Cornelie van Well, humanisticus en auteur van non-fictieboeken

“Hoe dubbel je gevoel ook kan zijn, het is in het belang van ons allemaal om gedetineerden menselijk te blijven benaderen en hen te ondersteunen bij een goede terugkeer in de samenleving.

De vrijwilligers van Humanitas zien in de praktijk dat het leven voor de meeste gevangen nu al sober en vaak eenzaam is. In plaats van te praten over verharding of versobering richt Humanitas zich liever op een betere ondersteuning en het doorbreken van sociaal isolement van gevangenen.”

— Durkje Sybesma, Beleidsadviseur Detentie bij Humanitas Reacties op de stelling zijn verzameld via onze sociale-mediakanalen Facebook en LinkedIn. humanitasnederland,

@HumanitasNL,

De vrijwilliger ...

Ena Ðogović (25 jaar).

Student criminologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Sinds negen maanden vrijwilliger bij Een Nieuwe Start van Humanitas.

“Het is heel inspirerend te zien hoe gemoti­veerd Olleven is” “Ik dacht altijd dat vrijwilligerswerk veel tijd kostte. Maar dat valt heel erg mee. Ik ontmoet Olleven één keer per week. Daarbij ligt de nadruk op de hulpvraag: hij vertelt waaraan hij wil werken en ik steun hem daarbij. Soms gaat het om praktische dingen, zoals een strafzaak voor­ bereiden, een zorgverzekering aanvragen of een uitkering regelen.

Daarnaast praten we over de dingen die hem bezighouden. Als ik nu terugkijk, vind ik dat we in korte tijd al veel hebben bereikt. Olleven weet goed wat hij wil en is zijn leven compleet aan het veranderen.

Dat is heel inspirerend om te zien.”

12

Fotografie: Ilvy Njiokiktjien

... en de deelnemer

13

Olleven Nelom (29 jaar).

Deelnemer bij Een Nieuwe Start van Humanitas.

“Voor het eerst in mijn leven weet ik precies wat ik wil” “Met Ena kan ik goed praten. Het is fijn om mijn verhaal te kunnen delen met een ‘normaal mens’, iemand die me gewoon begrijpt. Maar ze helpt me ook dingen te regelen, zoals een nieuwe woning, een nieuwe baan en een opleiding.

Soms vind ik het lastig dat alles zo lang duurt. Ik ben zo gemotiveerd om mijn leven weer op de rails te krijgen, het liefst pak ik alles in één keer aan. Maar Ena zegt altijd: stap voor stap. In sep­tember begin ik met mijn opleiding. Ik wil graag ervarings­deskundige worden en aan de slag met jongeren. Voor het eerst in mijn leven weet ik precies wat ik wil. En dat voelt goed.”

Via Een Nieuwe Start helpen Humanitasvrijwilligers ex-gedetineerden een betere toekomst te creëren.

In perspectief

14

Voorbij de tralies

Over Nederlandse gevangenissen, gedetineerden en de achterblijvers

Tekst: Hilde Duyx Illustraties: Adrien Parlange

“De Nederlandse gevangenis is net een hotel”, zegt de een. “Ze straffen hier veel te snel en onnodig hard”, roept de ander. Wie heeft er gelijk? Redacteur Hilde Duyx dook in de wereld van het Nederlandse gevangeniswezen en sprak met de experts. "

In perspectief

Marco (24) zit sinds negen maanden vast voor drugshandel en een geweldsdelict. Het is niet de eerste keer dat hij in de fout is gegaan: al sinds de lagere school komt Marco regelmatig in de problemen. Eerst stelt het nog niet zoveel voor, maar al snel pleegt hij zijn eerste inbraak – in de voetbal­ kantine in zijn dorp. Op de middelbare school gaat het echt mis. Marco pleegt meerdere overvallen en begint in drugs te handelen. Hij is geen domme jongen en weet precies wat hij wil: geld. En het is nooit genoeg. Het lukt hem om uit handen van justitie te blijven, tot de laatste keer. Hij was onvoorzichtig.

Stom. In de gevangenis weet Marco precies wat hij moet doen om uit de problemen te blijven. Hij ruimt zijn cel netjes op. Hij is vriendelijk tegen zijn bewakers. Hij maakt nooit ruzie. En hij blijft van de drugs af.

Privileges Marco is een van de gedetineerden in Nederland die met zijn goede gedrag in aanmerking komt voor het zogeheten plusregime. Dat houdt in dat gemotiveerde gedetineerden die hun gedrag aantoonbaar willen veranderen, sinds

Detentieratio in Nederland en andere landen Aantal gedetineerden per 100.000 inwoners

16

kort meer privileges krijgen in de gevangenis, zoals cognitieve vaardigheidstraining, schuld­sa­ne­ring­­tra­jec­ ten, vakopleidingen en begeleiding naar werk, woning en zorgvoor­zien­ ingen na detentie. Laat je niet actief zien dat je je gedrag wil veranderen?

Dan val je onder het basis­regime, met meer soberheid en zonder privileges.

Die soberheid past goed bij de huidige politieke trend om hard op te treden tegen criminaliteit. Nederland kent een streng strafklimaat, zeker als je het vergelijkt met andere Europese landen. In Nederland wordt ook voor minder ernstige overtredingen gevangenisstraf opgelegd. Toch daalt het aantal gedetineerden inmiddels – over de gehele periode 2008 - 2012 met zeven procent – door een af­name van het aantal zware misdaden.

Gevang­enissen sluiten noodge­dwong­ en hun deuren, deels door de afname van het aantal gedetineerden, maar ook door bezuinigingen. Hierdoor is het aantal meerpersoonscellen in de gevangenis toegenomen, wat in de meeste landen overigens heel normaal is en niet door iedere gedetineerde als een nadeel wordt gezien.

157

716 Verenigde Staten

Schotland

61

84

Portugal Nederland

Finland

120

De Scandinavische landen hebben relatief gezien de laagste aantallen gedetineerden. Nederland zit met 84 gedetineerden per 100.000 inwoners onder het gemiddelde.

Bronnen: Gevangeniswezen in getal 2008-2012, mei 2013 en www.theguardian.com

In perspectief

Resocialisatie Feit blijft, en daar is vrijwel iedereen het over eens, dat de omstandigheden in Nederlandse gevangenissen – als je het vergelijkt met andere landen in de wereld – goed te noemen zijn.

Dat bevestigt ook Toon Molleman, ‘gevangenisonderzoeker’ bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie.

Hij legt uit dat naast de versobering van het gevangeniswezen de nadruk nu ook ligt op resocialisatie van gedetineerden. “Politici hebben door de jaren heen een wisselende visie gehad op wat het resultaat van detentie moet zijn”, vertelt hij. “Soms voerde het aspect van vergelding de boventoon, soms het terugdringen van recidive. Nu is de tendens van verschraling weer enigszins gekeerd.

In de uitvoering van gevangenisstraffen spelen resocialisatieprogramma’s, aansluiting op nazorg, opleiding, individuele benadering en arbeid een centrale rol.”

Dat klinkt goed. Maar wat betekent het precies? Molleman: “Zelfredzaamheid, zélf verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag. Daar draait het nu allemaal om. Als je dat goed kunt, zijn er verschillende privileges beschikbaar. Maar het is natuurlijk niet zo dat zulke sociaalpsychologische vaardigheden ineens aan- of afwezig zijn door er een beloning of sanctie tegenover te stellen. Het gevangeniswezen moet dus flink investeren in het motiveren van gedetineerden om mee te werken aan resocialisatie. Bijvoorbeeld door ze te overtuigen van de voordelen. Ook moet er geoefend kunnen worden met het nemen van verantwoordelijkheid. Het trainingstraject ‘motiverende bejegening’ voor gevangenis­personeel van het programma Modernisering Gevangeniswezen sluit daarbij goed aan.” "

17

In perspectief

Psychische problemen Ondertussen blijft het de vraag wat nou echt werkt. Helpt het om hard te straffen? Volgens Simone van der Zee kun je beter investeren in het voorkomen van gevangenisstraf. Zij is adviseur bij de politie en auteur van het boek Het Staatshotel, waarin ze kritisch kijkt naar het Nederlandse gevangeniswezen. “Niemand wordt echt beter van een gevangenisstraf”, zegt zij. “Het houdt zware criminelen van de straat, en dat kan goed zijn als het echt niet anders kan. Maar hét middel tegen criminaliteit is het strafrecht niet, dat laten de recidivecijfers duidelijk zien. Na een gevangenisstraf pleegt gemiddeld bijna vijftig procent van de veroordeelden binnen

twee jaar opnieuw een strafbaar feit.

Detentie is het belangrijkste antwoord geworden op sociale problemen. Maar het is in mijn mening het minst goede antwoord.”

Van der Zee vindt dat beter moet worden gekeken naar alternatieven. De groep gedetineerden met een psychische stoornis is groot en geschat wordt dat tussen de vijftien en vijfentwintig procent van de gedetineerden een verstandelijke beperking heeft. Mede hierdoor komt het gemiddelde IQ in gevangenissen uit op een lager niveau dan dat van de gehele bevolking. Je kunt je afvragen of deze mensen in staat zijn om in aanmerking te komen voor het plusregime met extra privileges. Van der Zee is hier sceptisch over. “Ze

18

zitten juist in de gevangenis omdat ze niet zelfredzaam kúnnen zijn. Dat hebben ze nooit geleerd, of ze kampen met een psychische stoornis die het hen onmogelijk maakt. Dat is nou juist het hele probleem.”

De oplossing zit ’m in maatwerk, therapeutische gemeenschappen of tehuizen, vindt Van der Zee. “Want hoe je het ook wendt of keert, de gevangenis is een ongezonde plek waar depressies op de loer liggen en je zowel fysiek als psychisch afgesneden raakt van het leven buiten.

Als het tegenzit raak je je partner kwijt en het contact met familieleden.

Je verliest vaak je huis, je baan, je geld en je krijgt een stempel waar je nooit meer vanaf komt. Een gevangenis­ straf draag je voor altijd met je mee.”

In perspectief

Hulp voor achterblijvers En niet alleen gedetineerden worden gestraft, ook de mensen om hen heen hebben het niet makkelijk. “De impact kan enorm zijn”, vertelt Van der Zee. “Als de gedetineerde bijvoorbeeld kostwinnaar is, valt het gezinsinkomen ineens weg. De partner staat er hele­ maal alleen voor. En voor kinderen is het al helemaal verschrikkelijk. Die schamen zich, worden soms gepest op school, missen hun vader of moeder en lopen bijna zeker emotionele en psychische schade op. Hierdoor is de kans groot dat het kind later zelf ook met justitie in aanmerking

komt, zo blijkt uit Engels en Amerikaans onderzoek.”

Gelukkig is er voor deze kinderen – en dat zijn er jaarlijks zo’n vierduizend – wel hulp en begeleiding beschikbaar. Het Humanitas-project Gezin in Balans ondersteunt de kinderen en hun opvanggezinnen, zowel tijdens detentie als na de terugkeer van de gedetineerde in het gezin en de samenleving. Humanitas-vrijwilligers leggen aan de kinderen uit wat er aan de hand is en ondersteunen hen bij het contact met hun (ex-)gedetineerde ouder. Daarnaast ontwikkelde de Universiteit van Utrecht in samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Utrecht, Penitaire Inrichting

Soorten gevangenissen in Nederland 59 instellingen in totaal

33 Penitentiaire Inrichtingen (PI’s) 9 Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) 13 Tbs-instellingen 4 Detentiecentra (vreemdelingendetentie) Bron: www.rijksoverheid.nl, april 2014

19

ter Peel en het Ministerie van Justitie Betere Start, een programma met een opvoedtraining speciaal voor gedetineerde moeders tijdens de overgang van detentie naar huis. Het project is effectief gebleken in het voorkomen van gedragsproblemen van kinderen tussen de twee en tien jaar, waardoor ze ook minder snel crimineel gedrag zullen vertonen wanneer ze groot zijn.

Jong geleerd Eén van de bedenkers van Betere Start is Bram Orobio de Castro, hoogleraar in de ontwikkelingspsychologie. “Uit internationaal onderzoek blijkt dat het verhoogde risico op criminaliteit bij jonge kinderen kan worden verminderd door vroegtijdig de opvoedingsvaardigheden van ouders te verbeteren”, vertelt hij. “Meer dan gedetineerde vaders geven vrouwen die vastzitten aan te worstelen met hun rol als opvoeder en het functioneren als rolmodel voor hun kinderen. Betere Start wil moeders daarbij helpen. Hoe communiceer je met je kind? Waarom is het zo belangrijk om complimentjes te geven? Klinkt heel simpel, maar deze moeders hebben dat vaak niet geleerd van hun eigen ouders. Zodra ze tijdens hun verlof en na de detentie zien dat het werkt en dat de kinderen vooruitgaan, verandert hun manier van denken. Ze hebben weer het gevoel dat ze zelf de regie hebben over hun leven.”

Heel mooi, maar Orobio de Castro zou liever zien dat Betere Start helemaal niet meer nodig is.

“Liever ingrijpen voordat deze moeders in de gevangenis belanden”, zegt hij. “Want dan is het kwaad al geschied. Als je een moeder gevangenisstraf geeft, straf je in feite het hele gezin. En in Nederland worden veel moeders met drugsgerelateerde misdaden gedetineerd, zeker als je het vergelijkt met andere Europese landen. Maar uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat detentie in dit soort gevallen niet werkt. Die vrouwen hebben veel eerder hulp nodig.

Dat zou een hoop ellende én geld besparen.” "

In perspectief

Humanistische waarden Naast hulp en begeleiding voor gedetineerde moeders, bieden Humanitas-vrijwilligers steun aan allerlei gevangenen, tijdens en na hun detentie. Door ze te helpen bij de voorbereiding op een goede terugkeer in de samenleving. Of door praktische steun te bieden na vrijlating, zoals helpen zoeken naar een woning of nieuw werk. In de gevangenis zijn er geestelijk verzorgers in alle soorten en maten. Je kunt naar de pastoor, de rabbijn of de imam en als je niet in een god gelooft, is er de humanist.

Hans Scheper is Hoofd Humanistische Geestelijke Verzorging, in dienst van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Op dit moment zijn er dertig verzorgers werkzaam, maar door de bezuinigingen zullen er waarschijnlijk nog maar twintig over-

21

blijven. “Het is een roerige tijd”, zegt Scheper. “Maar we merken dat er minder gedetineerden zijn, dus zijn wij ook minder nodig.”

Dat ze wel degelijk nodig zijn, blijkt uit hun populariteit. Geestelijk verzorgers zijn vaak erg geliefd in de gevangenis. Ze bieden een luisterend oor, voeren individuele gesprekken en verzorgen bezinningsbijeenkomsten. “Wij staan voor het recht om de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging uit te kunnen oefenen”, vertelt Scheper. “Stel je voor, je bent net opgepakt. Je bent in de war, gestrest en je zit met duizend vragen. Dan is het fijn als er iemand is die naar je luistert. We vragen door, gaan de diepte in, vanuit onze humanistische waarden. En we bieden hoop. Door verhalen te vertellen van mensen die tegenspoed hebben overwonnen. Door te inspireren met

muziek en literatuur. Het is mijn vaste overtuiging dat de mensen die begeleiding van ons hebben gekregen minder detentieschade oplopen dan de mensen die geen begeleiding hebben gehad. Bovendien hebben ze meer bagage om na de detentie hun eigen weg te kunnen vinden.”

De huidige trend van zelfredzaamheid binnen het gevangenis­ wezen past goed bij het humanistische gedachtegoed. Maar je moet daar wel op de juiste manier mee omgaan, benadrukt Scheper. “Natuurlijk ben je verantwoordelijk voor je eigen leven. Maar je moet wel weten hóe je die verantwoordelijkheid neemt. Wij willen mensen hierbij helpen. En het liefst samen met anderen – zoals vrijwilligers van Humanitas – omdat we zien dat gedetineerden het fijn vinden om gezien te worden, ook door mensen van buitenaf.” "

Hulp aan slachtoffers Humanitas steunt (ex-)gedetineerden die schoon schip willen maken en hun leven weer op de rit willen krijgen. Slachtoffers van misdrijven kunnen bij andere gespecialiseerde organi­saties terecht voor hulp.

Een van de grootste organisaties is Stichting Slachtofferhulp Nederland. Deze stichting helpt slachtoffers van misdrijven, verkeers­ ongelukken en cala­miteiten. Ook zijn zij er voor nabestaanden, getuigen en andere betrokkenen. Deelnemers hoeven hiervoor niet te betalen dankzij finan­ciering vanuit het Ministerie van Veilig­heid en Justitie, het Fonds Slachtofferhulp en de gemeenten.

In perspectief

Vreemdelingebewaring Scheper is blij te zien dat in Nederland steeds minder uitgeprocedeerde asiel­zoekers (inclusief kinderen) worden vastgezet. Het beleid was een aantal jaar geleden nog heel streng.

Honderden minderjarigen zaten vaak maandenlang in vreemdelingen­ detentie. Na de actie ‘Geen kind in de cel’ en de publieke aandacht voor de detentie van het achtjarige Chinese jongetje Hui, nam het aantal kinderen in vreemdelingenbewaring vanaf eind 2006 af. Bij het aantreden van de nieuwe regering in februari 2007 werden gezinnen met kinderen in afwachting van uitzetting vaak overgeplaatst naar open opvangcentra.

Daarnaast zijn er door het generaal pardon minder kinderen die in vreemdelingenbewaring kunnen worden geplaatst.

Toch kan het nog veel beter, zo vindt ook Amnesty International. “De verbeteringen blijven marginaal en voor sommige groepen en situaties is er zelfs sprake van een verslechtering”, aldus Ruud Bosgraaf van Amnesty International. “Het uitgangspunt van vreemdelingendetentie moet zijn dat het alleen als laatste middel wordt toegepast. Onze wet mist regelgeving die de detentie van kwetsbare personen, zoals kinderen, zieken en getraumatiseerde asielzoekers, voorkomt.

Juist voor kwetsbare mensen is vreemdelingenbewaring zeer belastend en is het risico op gezondheidsschade groot. We pleiten er dan ook voor dat de overheid proactief op zoek gaat naar alternatieven voor deze groep mensen.”

Zware dobber Marco moet in elk geval nog even in de gevangenis blijven. Maar hij komt die tijd wel door, daar is hij slim en gehaaid genoeg voor. Geldt dat ook voor alle andere duizenden gedetineerden in Nederland? Er spelen nog heel veel problemen. Mensen met psychische stoornissen, depressies en verslavingen. Mensen uit gebroken gezinnen die al hun leven lang strijden

22

voor een beter leven, maar bij wie dat niet altijd even goed lukt. Voor hen is de versobering van het gevangeniswezen een zware dobber. “Hoe goed we ons best ook doen, het is en blijft moeilijk”, besluit Molleman. “Je wil genoegdoening geven aan slachtoffers en de samenleving beschermen door mensen op te sluiten. Tegelijkertijd probeer je gedetineerden binnen de beperkingen van een gevangenis te leren hoe ze met vrijheid moeten omgaan. Dat is heel lastig. We blijven ons buigen over manieren om dit zo goed mogelijk te doen. Een simpele oplossing? Die is er gewoonweg niet.” !

VREEMDELINGENDETENTIE Asielzoekers die zijn afgewezen en anderen zonder geldige verblijfsvergunning, kunnen in ‘vreemdelingendetentie’ worden geplaatst.

In principe is dat in afwachting van uitzetting naar het land van herkomst. Maar vaak blijkt uitzetting niet mogelijk en kunnen mensen, zonder dat ze ergens van verdacht worden, een aanzienlijke tijd vastzitten.

Advertentie

‘Een fenomenaal geschreven roman. Elke zin is direct, rijk en verrassend en komt bij de lezer aan als een mokerslag.’ – the guardian

G eb e d e d r o o v

ve r m i s t e n J e n n i fe r

‘Jennifer Clement schreef een prachtige roman over het lot van vrouwen in Mexico. Het is niet alleen de vermenging van feit en fictie die deze roman zo overtuigend maakt: Clement heeft in haar hoofdpersoon ook een dijk van een vertelstem gevonden. Puur, ontwapenend, bang, hoopvol.

Gebed voor de vermisten is het beste pleidooi voor geëngageerd werk dat je je kunt voorstellen.’ – opzij

t n e m Cle NU IN DE BOEKHANDEL

De Bezige Bij

Humanitas community

24

Meer kwetsbare mensen en minder overheid.

Humanitas heeft je nodig!

Eenzame ouderen, mensen met schulden en kinderen die in armoede opgroeien zijn meer en meer op zichzelf aan­ gewezen. En op de vrijwilligers van Humanitas. Om aan de toenemende vraag om steun tegemoet te komen, willen we meer vrijwilligers opleiden.

Wil je daaraan bijdragen? Dat kan op verschillende manieren.

Nieuwe vrienden maken tijdens de kindervakantieweken van Humanitas.

GEEF EEN BIJDRAGE Iedere donatie is welkom. Of dat nu een spontane, eenmalige gift is, of een vast bedrag per maand of jaar. Als je de Ik Geef Een Bijdragekaart op de vol­gende pagina invult, schrijven we je steun automatisch van je rekening af. Dat is wel zo makkelijk­ – voor jou en voor ons.

Geef je stem Een lidmaatschap van Humanitas kost € 30 per jaar. Als lid kun je je mening over onze thema’s en programma’s geven op leden­ vergaderingen. Vul de Ik Geef Mijn Stem-kaart in op de volgende pagina.

Geef Later Het geeft veel rust om zaken die je goed geregeld wilt hebben als je er niet meer bent, op tijd vast te leggen. In een testament kun je naast personen ook vereniging Humanitas opnemen. Omdat Humanitas door de overheid is erkend als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) hoeven wij geen erfbelasting af te dragen.

Je nalatenschap komt volledig ten goede aan ons werk: mensen helpen hun leven weer op de rit te krijgen.

MEER weten ovEr n a laten Stuur d ? e Ik Ge kaar t o e f L a terp de vo lgende op. Of n p agina eem co Vivian ntact o Rinat v p met ia 02 of v.rin at@hum 0 – 523 1100 anitas. de ver nl om schille nde m ogelijk heden ­ van na laten te bes preken .

Ik geef mijn stem

Ik geef mijn energie

Ik geef een bijdrage

Ik geef later

Ik geef mijn energie Bij Humanitas kun je bijzonder werk doen als vrijwilliger. Je kan bijvoorbeeld mensen ondersteunen die een dierbare verloren hebben, die tijdelijk hulp kunnen gebruiken bij de opvoeding of hun administratie op orde willen brengen. Maar er is nog veel meer te doen. Als je tijd en energie over hebt en denkt dat je iets kunt betekenen voor onze deelnemers, word dan een van onze vrijwilligers. Al onze vrijwilligers worden gedegen opgeleid, zodat zij goed getraind en goed voorbereid op pad gaan.

Bovendien kan je als vrijwilliger van Humanitas gratis lid worden van onze vereniging.

Interesse? Stuur ons je gegevens via deze kaart of via humanitas.nl. Wij nemen contact met je op om samen te kijken wat je kunt doen voor Humanitas, en hoe je je kunt inzetten voor anderen.

Ik geef mijn stem De activiteiten van Humanitas sluiten aan bij de onderwerpen die leven in de maatschappij, zoals eenzaamheid, opvoeding of schulden. Je kunt actief meedoen met Humanitas door lid te worden van onze vereniging. Voor € 30 per jaar steun je niet alleen de vrijwilligers maar kun je ook meepraten over onze vereniging en programma’s. Je ontvangt twee keer per jaar ons verenigingsblad Van Mens Tot Mens. En: je contributie komt rechtstreeks ten goede aan de afdeling in je regio.

Vraag je lidmaatschap aan via deze kaart of regel het meteen op humanitas.nl.

Meneer

Mevrouw

Voornaam Achternaam

Meneer

Mevrouw

Geboortedatum

Voornaam

Adres

Achternaam

Postcode

Geboortedatum

Woonplaats

Adres

E-mail

Postcode

Telefoonnummer

Woonplaats E-mail

Hierbij geef ik toestemming aan Humanitas om tot

Telefoonnummer

weder­­opzegging de contributie van € 30 te incasseren van

Stuur deze kaart in een envelop (geen postzegel nodig) naar: Humanitas Landelijk Bureau, Antwoordnummer 10155, 1000 PA Amsterdam

IBAN rekeningnummer Ik ben vrijwilliger en word gratis lid.

Handtekening

Datum

Stuur deze kaart in een envelop (geen postzegel nodig) naar: Humanitas Landelijk Bureau, Antwoordnummer 10155, 1000 PA Amsterdam

Ik geef later Wie na overlijden een bijdrage wil geven aan Humanitas, kan ons in het testament opnemen. Bijvoorbeeld door Humanitas als erf­genaam te benoemen. Of door een specifiek bedrag of bepaald bezit aan Humanitas na te laten, een zogenaamd legaat.

Je bepaalt altijd zelf waar het geld naar toe gaat. Naar een specifieke activiteit bijvoorbeeld, of de afdeling waar je lid van bent.

Is je interesse gewekt? Vul dan je gegevens in op deze kaart of via humanitas.nl.

Meneer

Mevrouw

Voornaam Achternaam Geboortedatum Adres Postcode Woonplaats E-mail Telefoonnummer Ik wil graag meer informatie over nalaten aan Humanitas.

Ik wil de vereniging Humanitas opnemen in mijn testament.

Neem contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken.

Ik heb Humanitas al opgenomen in mijn testament.

Stuur deze kaart in een envelop (geen postzegel nodig) naar: Humanitas Landelijk Bureau, Antwoordnummer 10155, 1000 PA Amsterdam

Ik geef een bijdrage Met een eenmalige of structurele donatie aan Humanitas draag je bij aan de financiering van onze activiteiten en de opleidingen van onze vrijwilligers. Dankzij je donatie kunnen we ons werk goed en gratis blijven doen.

Wil je donateur worden? Meld je dan aan via deze kaart of regel het meteen op humanitas.nl.

Meneer

Mevrouw

Voornaam Achternaam Geboortedatum Adres Postcode Woonplaats E-mail Telefoonnummer Bedrag:

€ 15

Frequentie:

€ 25

per maand

€ 50

€ 100

per jaar

€

eenmalig

IBAN rekeningnummer Handtekening

Datum

Stuur deze kaart in een envelop (geen postzegel nodig) naar: Humanitas Landelijk Bureau, Antwoordnummer 10155, 1000 PA Amsterdam

27

Cathja Maas (60) uit Utrecht, lid en donateur sinds 2000

Zorgzaam maar niet betuttelend “Toen ik in 2001 een artikel over Humanitas las, werd ik geïnspireerd door de manier waarop Humanitas mensen en de samenleving benadert: zorgzaam maar niet betuttelend.

Ik ben toen meteen lid geworden.

Niet iedereen is even goed toegerust voor het leven. Sommige mensen hebben tijdelijk wat ondersteuning nodig. Toen mijn man vier jaar geleden ineens overleed heb ik dat ook mee­ gemaakt. Ik maakte geen envelop meer open. Bij mij sprong de boekhouder bij, voor iemand anders is er Humanitas.

Ik geef ook losse donaties. Meestal als ik iets lees in Van Mens Tot Mens. Ik geef het magazine trouwens ook door aan anderen.

Geen idee of ze het lezen. Dat is aan hen, ik dring ze niets op.”

Net hja als Cat den? ur wor donate Een Ik Geef Stuur de gevuld kaart in e g a r d Bij nkzij je itas. Da n a m u H ij ons naar nnen w u k ie t a don ratis ed en g werk go n oe . blijven d

Quiz

28

Test je kennis over het Nederlandse Detentiebeleid

2

3

A 3,0 procent B 7,8 procent C 33,7 procent

Wat is het delict waarvoor de meeste mensen vastzitten?

A V ermogensmisdrijven zonder geweld (verduistering, bedrog en heling) B Geweldsmisdrijven (excl. seksuele misdrijven) C Vermogensmisdrijven met geweld (diefstal met geweld en afpersing)

Zijn minderjarige meiden minder crimineel dan minderjarige jongens?

A Nee, meiden zijn even crimineel als jongens.

B Nee, maar het verschil wordt kleiner, de jongens worden steeds minder crimineel.

C Ja, nog wel. Maar de meiden worden in verhouding steeds crimineler.

4

Hoeveel procent van de delinquenten is 19 jaar of jonger?

5

Hoeveel procent van de exgedetineerden valt terug in crimineel gedrag?

A Gemiddeld 30 procent B Gemiddeld 50 procent C Gemiddeld 65 procent

6

Hoeveel gedetineerden wisten te ontvluchten of zich aan detentie te onttrekken in 2012?

A 0,4 gedetineerden per 100 bezette plaatsen B 1 gedetineerde per 100 bezette plaatsen C 4 gedetineerden per 100 bezette plaatsen

7

Hoeveel suïcides vinden er gemiddeld per jaar plaats in gevangenissen in Nederland?

A Gemiddeld 2 – 5 per jaar B Gemiddeld 10 – 20 per jaar C Gemiddeld 40 – 60 per jaar

8

Hoe lang wordt een strafblad bewaard?

A Minstens 1 jaar B Minstens 10 jaar C Minstens 30 jaar

A 5,2 procent B 7 ,8 procent C 11,2 procent Antwoorden: 1A, 2B, 3C, 4A, 5B, 6C, 7B, 8C

1

Hoeveel procent van de delinquenten is vrouw?

Quiz

29

Uitleg bij de antwoorden 1 2 3

Er zitten jaarlijks ongeveer drieduizend vrouwen in de gevangenis. Daarvan is vijftig tot zeventig procent moeder van een of meerdere kinderen. In 2013 was er een lichte daling in het aantal gedetineerde vrouwen.

• 1e plaats, 28 procent in 2012: Geweldsmisdrijven (excl. seksuele misdrijven) • 2e plaats, 21 procent in 2012: Vermogensmisdrijven zonder geweld • 3e plaats, 20 procent in 2012: Vermogensmisdrijven met geweld Ondanks dat het totale aantal vrouwen in de gevangenis daalt, vertonen minderjarige meiden in toenemende mate crimineel gedrag.

Sinds enkele jaren verschijnen er ook in de media steeds vaker berichten over delict- of probleemgedrag. En de problemen die daaraan ten grondslag liggen, worden steeds complexer.

Minderjarige vrouwen zijn op het gebied van de criminaliteit bezig met een inhaalslag. Sinds 1980 steeg het aandeel verdachte minderjarige vrouwen geleidelijk. Uit het jaarverslag 2011 van het Openbaar Ministerie blijkt dat ruim een op de zes minderjarige verdachten een meisje is (17,8 procent). Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van 1960.

Het WODC presenteerde vorig jaar het onder­ zoeksrapport Delinquente meisjes. Volgens dit onderzoek komen meisjes op jongere leeftijd in contact met de politie dan jongens en plegen ze ook op jongere leeftijd delicten.

4

Jongeren tussen de twaalf en achttien jaar die een strafbaar feit plegen, worden gestraft volgens het jeugdstrafrecht. Kinderen tot twaalf jaar kunnen niet worden vervolgd.

Jongeren die veroordeeld zijn tot jeugddetentie komen in een justitiële jeugdinrichting.

Jeugd­detentie duurt maximaal twee jaar voor jongeren van zestien of zeventien jaar. Voor jongeren tussen de twaalf en de vijftien jaar is dat maximaal één jaar. In detentie moeten de jongeren naar school en krijgen zij les in bijvoorbeeld het aanleren van sociale vaardigheden en beter omgaan met woede.

Sommige jongeren hebben intensieve behan­ deling en begeleiding nodig om herhaling van het misdrijf te voorkomen. Bijvoorbeeld omdat zij een gedragsstoornis hebben. Met een zogeheten PIJ-maatregel kan een jongere in een justitiële jeugdinrichting worden geplaatst.

5 6 7 8

Na een gevangenisstraf of taakstraf pleegt bijna vijftig procent van de veroordeelden binnen twee jaar opnieuw een strafbaar feit.

Na een taakstraf is dat iets minder: rond de 35 procent. De overheid investeert fors in het verminderen van recidive. Wel blijkt uit onderzoekcijfers dat de recidive licht daalt, maar recidive­vermindering blijft een topprioriteit van het kabinet.

Het aantal mensen dat zich aan detentie onttrekt door niet terug te keren van regime­ gebonden weekendverlof, algemeen verlof of incidenteel verlof, lag in de jaren 2008 t/m 2010 tussen de 350 en 373. Dit aantal is gedaald tot vier per honderd bezette plaatsen in 2012.

In Nederlandse gevangenissen vinden jaarlijks een aantal suïcides plaats. Door de kleine aantallen is er al snel sprake van een relatief grote toe- of afname. In de periode 2008 t/m 2012 varieert het jaarlijks aantal zelfmoorden van tien tot twintig.

Bij een misdrijf krijg je altijd een strafblad (als je ouder bent dan twaalf jaar). Bij een overtreding hangt het af van de soort overtreding en de opgelegde straf. Als je een strafblad (officieel ‘uittreksel justitiële documentatie’) hebt, sta je geregistreerd bij Justitie.

Een strafblad blijft minimaal dertig jaar bewaard. Als de straf langer dan drie jaar duurt, wordt de termijn verlengd met de duur van die straf. Dus bij een straf van vijf jaar is de bewaartermijn 35 jaar. Bij vrijheidsstraffen van acht jaar of meer wordt de termijn verlengd met tien jaar. Bij zedenmisdrijven worden de gegevens pas verwijderd twintig jaar nadat de dader is overleden.

BRONNEN 1: Uitstroom Nazorgkandidaten, DJI 2013 2, 6, 7: Rapport Gevangenis­wezen in getal, uitgebracht door Dienst Justitiële Inlichtingen, Ministerie Veiligheid en Justitie, mei 2013 3: Centrum voor Criminaliteits­ preventie en Veiligheid, www.wegwijzerjeugdenveiligheid.nl 4, 5, 8: www.rijksoverheid.nl

“Goed of slecht?

We hebben beide kanten in ons” Tekst: Linda Huijsmans Fotografie: Ad van Denderen

Op de foto v.l.n.r.: Leonie, Monique Verboven (coรถrdinator Gezin in Balans) en Monic Hendrickx.

Eropuit

32

Actrice Monic Hendrickx is bekend van de vele films waarin ze acteerde, maar vooral van haar rol als godmother Carmen in de tv-serie Penoza. Zij liep een dag mee met Leonie die, als moeder van twee kinderen, ruim een jaar in de gevangenis zat.

Daar nam Leonie deel aan activiteiten van Humanitas Gezin in Balans. Tijdens een uitgebreide ontmoeting vertelde ze Monic hoe het er echt aan toegaat in de gevangenis en hoe ze nu haar leven weer oppakt, mét haar kinderen.

Als we elkaar spreken is Monic Hendrickx nog helemaal vol van haar ontmoeting met Leonie en haar moeder, haar kinderen en de coördinator van Humanitas Gezin in Balans. Ze is zo onder de indruk van wat Leonie heeft meegemaakt en van de manier waarop ze zich daaruit heeft geworsteld, dat ze over haar woorden struikelt. Ze wil het verhaal goed vertellen. Het is een dramatische geschiedenis over een verbroken relatie, een stalkende ex, een nieuwe liefde, twee kleine kinderen, een aanslag, intimiderende agenten en bewakers en fouten bij Justitie, waardoor Leonie pas na veertien maanden weer vrijkwam wegens gebrek aan bewijs.

waard, zo vertelde Leonie een paar keer aan Monic.

“Vooral het feit dat de vrijwilligster meteen de eerste keer duidelijk zei dat alles wat ze zouden bespreken vertrouwelijk was en nooit bij Justitie terecht zou komen, stelde haar gerust. Het was een enorme opluchting dat er nu aandacht was voor haar als mens, en niet als gedetineerde.”

“Ik ben enorm onder de indruk van de openheid waarmee Leonie haar verhaal aan mij vertelde. Als een donderslag bij heldere hemel werd ze gearresteerd terwijl ze bij vrienden was. Daarna heeft ze vijf weken in beperking gezeten, waardoor ze met niemand contact mocht hebben behalve haar advocaat. Gelukkig waren haar kinderen (een jongen die nu zeven jaar is, en een meisje van drie) op dat moment bij hun oma. Haar netwerk is Leonies redding geweest, denk ik. Ze heeft ouders en een hechte vriendenkring die altijd in haar onschuld zijn blijven geloven en die haar kinderen hebben opgevangen.”

De maatjes van Gezin in Balans helpen moeders die worstelen met vragen als: Hoe vertel ik mijn kinderen dat ik in de gevangenis zit? Hoe kan ik mijn kinderen opvoeden zolang ik hier zit? En accepteren ze me nog wel als moeder als ik straks weer thuis ben? Tijdens de fotoshoot heeft Monic kennis­ gemaakt met de kinderen en de moeder van Leonie.

Toen ze een praatje maakte met het zoontje, merkte ze dat hij daarvan schrok. “Hij wilde niets tegen me zeggen. Dat is ook niet zo gek, hij is nog heel klein.

Zijn oma vertelde dat hij meteen vanaf het begin allemaal vragen stelde. Bijvoorbeeld waarom de politie zijn moeder vasthield terwijl ze niets had gedaan. En toen hij hoorde dat ze weer thuis zou komen, kon hij alleen maar huilen. Sindsdien vraagt hij Leonie steeds of ze nu echt nooit meer weggaat.

Op school mag niemand weten wat er aan de hand is en ook thuis wil hij er nog niet over praten.”

In de gevangenis kwam Leonie in aanraking met het Humanitas-programma Gezin in Balans. Ze kreeg een maatje dat haar regelmatig opzocht en met wie ze kon praten over haar kinderen en haar eigen rol als opvoeder. Die gesprekken waren haar goud

Ook na detentie blijven de maatjes de vrouwen bezoeken. Niet alleen voor de moeders, maar ook voor hun omgeving kan het lastig zijn het leven weer op te pakken. “En dan heeft Leonie nog geluk dat ze zo’n sterk netwerk heeft”, zegt Monic Hendrickx. "

Eropuit

Want er zijn genoeg vrouwen wier kinderen niet door familie worden opgevangen of die niet worden geholpen het contact met hun kinderen te behouden.

De overgang naar de vrijheid is zo abrupt dat ook daar een beetje begeleiding zeer welkom is. Voor Leonie kwam haar vrijlating erg onverwacht. Voor ze het wist stond ze met een paar vuilniszakken met spullen weer buiten. “Gelukkig kwamen haar ouders haar ophalen, maar de meeste mensen krijgen een treinkaartje in hun handen geduwd en dan moeten ze het verder zelf maar uitzoeken. Ik was erg teleurgesteld om te horen dat er zo weinig begeleiding is voor deze vrouwen. Leonie vertelde dat ze zich de eerste keer dat ze boodschappen ging doen bijna vastklampte aan haar moeder. Ze was overweldigd en vond de hele omgeving groot, veel en lawaaiig.”

Voor haar rol van Carmen in Penoza heeft Monic zich verdiept in de wereld van Justitie, politie en de gevangenis. “Ook als actrice was deze dag bereinteressant. Er komt een vierde serie afleveringen van Penoza en ik weet nog helemaal niet hoe die eruit komt te zien, maar misschien komt Carmen wel in de gevangenis terecht. Dan zal ik het verhaal

36

van Leonie zeker gebruiken bij het invullen van mijn rol. Ze heeft me zoveel verteld, bijvoorbeeld dat je er precies leert hoe je een overval moet plannen, hoe je pinpassen kunt skimmen, noem maar op. Ze vertelde ook dat tijdens haar rechtszaak een van de functionarissen in slaap viel! Dat vind ik zo absurd, dat ik dacht: dat moet ik vertellen aan de schrijvers van Penoza. Maar de kans is groot dat zij zullen zeggen: ‘Dat is zo belachelijk, dat gelooft niemand.’

De werkelijkheid is vaak veel extremer dan fictie.”

De ontmoeting met Leonie heeft Monics visie op gedetineerden niet zozeer veranderd, maar het heeft haar wel aan het denken gezet: “In onze samen­ leving heerst een zwart-witmentaliteit: je bent een crimineel of je bent een goed mens. En als je de wet overtreedt, moet je zwaar worden gestraft. Ik ben van nature niet geneigd om iemand meteen een sticker met ‘goed’ of ‘slecht’ op te plakken. Misschien is het beroepsdeformatie, maar ik zoek altijd het goede achter het slechte, en omgekeerd. Ik denk ook dat we allemaal beide kanten in ons hebben. Het zijn de omstandigheden die bepalen welke kant het meest naar buiten komt.” "

Eropuit

37

Eropuit

38

We zouden menselijker met onze gedetineerden om moeten gaan, vindt Monic. “Je kunt keihard de deur in iemands gezicht dichtslaan, letterlijk en vaak ook figuurlijk. Of je kunt iemand aandacht geven en kijken wat ze nodig hebben om ergens sterker uit te komen. Tot voor kort mochten kinderen die op bezoek kwamen niet bij hun moeder op schoot zitten.

Waarom niet? Omdat de regels fysiek contact verbieden. Maar als moeder mis je dat nu juist het meest.”

Grote bewondering heeft Monic voor Leonie die met de hulp die ze heeft gekregen, maar ook door haar eigen kracht, sterk uit de gevangenis is gekomen. Ze is doorgegaan met haar opleiding, heeft geïnvesteerd in zichzelf en in de relatie met haar kinderen.

“Ik hoop echt dat het haar lukt haar leven weer op de rails te krijgen. Ze zei: ‘Ik wil nooit, nooit meer zoiets meemaken.’ Dat geeft mij het vertrouwen dat het haar zal lukken. Ze is er sterk genoeg voor.” !

Humanitas Gezin in Balans Gezin in Balans is een landelijk programma van Humanitas.

Ruim tweehonderd goed getrainde vrijwilligers ondersteunen (ex-)gedetineerde moeders, hun kinderen en de sociale om­ geving. Zo wordt een goede terugkeer binnen het gezin en in de samenleving bevorderd. Speciaal voor de kinderen van moeders in detentie is het programmaonderdeel Wie let er op de kleintjes? Vrijwilligers bieden steun aan de achter­ blijvende kinderen en zorgen dat zij er niet alleen voor staan tijdens de afwezigheid van hun moeder.

HVm√n BEDAnKT HVm√nITAS En HAAR LEDEn Wat in juni 2013 begon als een sprong in het diepe mondde uit in een succesvolle campagne, met als gevolg dat op 1 april 2014 het minimale aantal leden dat nodig was om een aanvrage voor erkenning als aspirant-omroep te doen ruimschoots werd behaald.

Inmiddels hebben we een bestand van 68.535 leden overhandigd aan het Commissariaat voor de Media. Dit resultaat is bereikt door het voeren van een intensieve campagne, vaak samen met onze humanistische partners, waaronder Humanitas.

Naar verwachting zal de staatssecretaris van OC&W voor het begin van de zomer uitsluitsel geven over onze aanvrage om erkend te worden als aspirant-omroep voor de periode van 2016-2021.

Ondertussen gaan we door met het werven van leden. Het zou mooi zijn als we er voor eind 2014 zo’n 85.000 hebben.

En we gaan door met het ontwikkelen van onze omroep als een nieuwe, onderscheidende mediaonderneming. Met het maken van programma’s als Human Documentaires, Duivelse Dilemma’s, Argos-TV/Medialogica, Dus ik Ben, Het Filosofisch Kwintet, OBA Live en De Vloer Op.

HVm√n

www.investeerinhuman.nl

Chat

40

een kort gesprek Mirjam is ex-tbs’er. Via Humanitas chat vertelt ze hoe ze haar tijd in detentie heeft ervaren en wat ze nu doet om haar leven weer op te pakken.

Humanitas: Waar wil je over praten?

Mirjam: Eh nou, ik schaam me een beetje, maar ik ben ex-tbs’er. Daarvoor heb ik in de gevangenis gezeten. Vind het best lastig er zo even over te praten

Ja, dat begrijp ik

Er is veel gebeurd. Ik probeer een nieuw leven op te bouwen maar dat is niet altijd even makkelijk

Wil je daar wat over vertellen?

Ja, ik woon nu weer op mezelf. Maar heb nog wel nazorg vanuit de kliniek

Leuk weer op jezelf.

Goed dat je nog nazorg hebt denk ik?

Illustratie: Floor Rieder

Ja, het is best wennen.

Soms lastiger dan gedacht

Waar heb je zoal moeite mee?

Er komt gewoon veel op me af. Ik probeer oude banden weer aan te halen, maar ook een nieuw netwerk op te bouwen

Het was niet altijd makkelijk in de kliniek. Ik weet dat ik iets verkeerds heb gedaan, in de war was en straf verdiende. Maar vond tbs wel heel zwaar

Wat vond je het moeilijkste?

Dat de rechters tbs nodig vonden

Heeft het je wel in de loop van tijd iets positiefs gebracht?

Dat wel. Al blijf ik vinden dat ik in een gewone kliniek beter af was geweest

Wil je me vertellen waarom je straf kreeg?

Alleen vertellen als je het wil hoor

Chat

41

Leuk! Op weg naar de volledige zelfstandig­ heid dus?

Nee is oké, ik heb de remleidingen doorgeknipt van de auto van mijn ex

Heftig

Ja, en heb veel spijt.

Maar voelde me vernederd en heel erg gekwetst.

Ik had een miskraam gehad en toen zette hij me de deur uit

Wat vreselijk voor je

Ik weet niet wat me bezielde. Hij is ermee gaan rijden en toen tegen een boom gereden

Ja, hopelijk wel. Maar het blijft lastig. Mensen hebben vaak vooroordelen.

Dat doet pijn. En is het moeilijk om het een plek te geven en te accepteren

Ja , dat kost tijd

Weet je, ik hoop dat mensen gewoon iets anders tegen tbs gaan aankijken, snap je wat ik bedoel?

Ja, denk het wel ;-) Maar nu kun je vooruit kijken Is alles wel goed afgelopen?

Ik doe m’n best M’n ex is ernstig gewond geraakt maar is nu weer hersteld

En nu weer thuis en je straf zit erop. Hoe breng je zoal je dag door?

Ik plan elke dag wel dingen in. En ik hockey weer

Dit gesprek is gebaseerd op een bestaand gesprek en ingekort. Namen en gebeurtenissen zijn wegens privacyredenen veranderd.

Ik vond het een heel bijzondere chat. Bedankt voor je openhartigheid

De Humanitas Chat is bedoeld voor iedereen die zich op de een of andere manier geïsoleerd voelt en behoefte heeft aan contact. Mensen kunnen online, vertrouwelijk en anoniem chatten met een vrijwilliger van Humanitas. De vrij­willigers zijn goed voorbereid en worden begeleid bij hun taak. Zelf behoefte aan contact of wil je vrijwilliger worden? Kijk dan op www.hetluisterendoog.nl.

Tips

42

KIJKEN Gevangen in vrijheid

Missverkiezingen in Kenia Waar ter wereld kun je het beste gevangen zitten? En waar vooral niet? Metropolis (2008) verkent de verschillen tussen gevangenissen over de wereld. De ver­slag­ gevers nemen je mee naar de grootste gevangenis van Azië, je ziet hoe twee­ honderd mannen in Brazilië een cel delen en hoe de gevangenisstad in La Paz eruit ziet. In Langata, de grootste vrouwen­ gevangenis van Kenia, worden missverkiezingen gehouden. Compleet met gala­jurken, sjerpen en een tiara voor de enige echte Miss Langata. Kijk de aflevering terug op www.metropolistv.nl, zoek op ‘in de gevangenis’.

Geen cel, maar een blokhut. Geen gevangenis, maar een eiland. Op het Noorse Bastøy wonen 115 gevangenen die vrij zijn om te gaan en staan waar ze willen en waar de bewakers geen wapens dragen. In de elf jaar dat deze gevangenis bestaat, zijn er maar twee mannen gevlucht en de recidive is veel lager dan bij andere gevangenissen.

Terwijl de mannen behoorlijk wat op hun kerfstok hebben: geweldsdelicten, fraude, drugshandel en zelfs moord. Bijzonder aan het eiland is dat het volledig zelfvoor­ zienend is. Er is een constructie­werkplaats, een timmerwerkplaats, een wasserij, een biblio­theek, bos- en tuinbouw, runderteelt, een paarden- en een schapenfokkerij.

Holland Doc maakte er een reportage over.

Kijk de aflevering terug op www.hollanddoc. nl, zoek op ‘Bastoy’.

SURFEN Wat wil je eten?

Je aller-allerlaatste maaltijd, wat bestel je?

In de meeste Amerikaanse staten mogen terdoodveroordeelden kiezen wat ze willen eten de avond voordat ze worden geëxecuteerd. Alleen in Texas niet, daar krijgen ze wat de pot schaft. Fotograaf Henry Hargreaves maakte No Seconds, een serie foto’s van laatste avondmalen. John Wayne Gacy wilde gebakken kip, gebakken garnaal, aardbeien en friet. Victor Feguer had genoeg aan één olijf met pit. Stephen Anderson kreeg twee tosties, maïs, een radijsje met taart en ijs toe en Timothy McVeigh wilde gewoon heel veel ijs. Hij bestelde als laatste maaltijd twee bekers Ben & Jerry’s pepermuntijs. Bekijk de foto’s op www.henryhargreaves.com/ no-seconds.

Haal Hector uit de gevangenis Illustraties: Marloes Toonen

Wie in de gevangenis zit, wil waarschijnlijk maar één ding: eruit. Op funnygames.nl staan heel veel spelletjes die je laten ervaren hoe gevangenen uit de gevangenis proberen te komen door te ontsnappen of te bewijzen dat ze onschuldig zijn. Het populairste spel heet Gevangenis Cel en gaat over Hector. Hector heeft onterecht de doodstraf gekregen en nu is het aan jou om zijn onschuld te bewijzen. Speel de spelletjes op www.funnygames.nl/spel/ gevangenis_ontsnapping.

spelen

Tips

43

LEZEN Van bankovervaller tot filosoof Als Rein Gerritsen 22 is verliest hij zijn moeder en broer bij een auto-ongeluk.

Zelf raakt hij zwaargewond en ligt negen maanden in coma. Als hij bijkomt, wordt hij psychotisch, komt in de zwaardere criminaliteit terecht en wordt ‘gered’ door een gevangenisstraf met dwangverpleging. Knock-out, van bankovervaller tot filosoof (2009) vertelt het levensverhaal van Rein, die na zijn gevangenisstraf met vallen en opstaan zijn leven weer op de rails krijgt. Hij gaat filosofie studeren en ontdekt de mogelijkheden van wijsbegeerte als therapie. Rein deelt zijn kennis in dit boek, dat vol staat met filosofische bespiegelingen. Bestel het boek via www.lemniscaat.nl en bekijk een interview met Rein Gerritsen op tegenlicht.vpro.nl/ nieuws/2011/april/rein-gerritsen.html

Mama zit in de gevangenis Mag mama nooit naar buiten? Ziet ze alleen wat voor weer het is tussen de tralies door? Eet ze iedere dag droog brood? Voor kinderen is het niet alleen vervelend als een van hun ouders in de gevangenis zit, ze hebben ook geen goed beeld van hoe het is. Ze kennen vooral enge verhalen. De kinderboeken van Humanitas Gezin in Balans helpen kinderen beter begrijpen hoe het in het echt gaat en maken de situatie bespreekbaar. Het prentenboek Een mama in de gevangenis geeft de kleinsten een beeld van wat een gevangenis is, in Mama woont even ergens anders lezen de wat oudere kinderen hoe ze omgaan met de taboes en in het boek Vast! staan tien verhalen van jongeren van wie de moeder in de gevangenis zat. Bestel het boek via www.gezin-in-balans.nl.

Borduren, thee en lekkers Drie jaar lang organiseerde fotografe Charlotte Marres borduurmiddagen voor moeders in de gevangenis. Ze vertelden Charlotte wat ze hebben gedaan, hoe het afscheid van hun kinderen was toen ze werden opgepakt en hoe zwaar het is om gescheiden van je kinderen te leven. De heftige verhalen zijn gebundeld in Mama komt zo (2014) en vormen een bijzonder contrast met de emotionele, grove en verrassende boodschappen op het zoete borduurwerk. Bestel het boek via www.uitgeverijkomma.nl.

DOEN Nachtje gevangenis

dagje gevangenis In het dorpje Veenhuizen, vlakbij Assen, staan vijf gevangenissen en het Nationaal Gevangenismuseum. De gevangenissen zijn nog in gebruik, het complex de Rode Pannen niet meer. Vroeger was dit de plek voor bedelaars, landlopers en iedereen die in andere inrichtingen niet te handhaven was. In 2008 verliet de laatste crimineel de Pannen en sindsdien is het een museum.

Je leert over de geschiedenis van misdaad en straffen en ziet hoe dat tussen 1600 en nu is veranderd. www.gevangenismuseum.nl

In het Gevangenishotel Oostereiland Hoorn, ook wel het bajeshotel, kun je ervaren hoe het is om in de gevangenis te slapen. Alle cellen zijn nu kamers en de oude luchtplaats is ingericht als binnenplein. In de gang die gevangenen vroeger De Sluis noemden zijn elf cellen volledig gerestaureerd en van alle gemakken voor­zien. Toch zie je nog goed hoe ze er vroeger uitzagen en voel je de melancholische sfeer. Op de eeste etage bevinden zich nog een aantal ruimere kamers en zelfs een bruidssuite. Slaap lekker. www.gevangenishotelhoorn.nl

Advertentie

Kom kijken in Foam!

Foam Fotografiemuseum Amsterdam laat mensen genieten van fotografie: van docu­ mentair tot journalistiek, en van autonoom tot toegepast werk. In het museum zijn altijd meerdere tentoonstellingen tegelijk te zien, van zowel hedendaagse fotografen als van iconen uit de fotografiegeschiedenis. Door het gevarieerde aanbod is er voor ieder wat wils!

Foam is dagelijks geopend van 10.00 – 18.00 uur, do/vr van 10.00 – 21.00 uur.

Elke donderdagavond zijn er gratis rond­ leidingen om 18.30 uur (Nederlandstalig) en 19.30 uur (Engelstalig) Voor het volledige programma: www.foam.org Foam wordt ondersteund door de BankGiro Loterij, De Brauw Blackstone Westbroek, Delta Lloyd, Gemeente Amsterdam en de Van denEnde Foundation.

Keizersgracht 609

+31 20 5516500

1017 DS Amsterdam

www.foam.org

2=1 korting Speciaal voor lezers van Humanitas-Magazine. Op vertoon van deze voucher ontvangt u 2 toegangstickets voor de prijs van 1. Niet geldig i.c.m andere acties e/o kortingen.

Factsheet

45

humanitas in het kort Humanitas is er voor mensen die op eigen kracht iets willen doen aan een situatie. Bij ons vind je de tools om weer verder te kunnen. Jaarlijks bieden ruim 13.800 goed getrainde vrijwilligers gratis professionele steun op maat aan ruim 52.400 deelnemers. Deze steun bieden wij binnen zes verschillende thema’s: eenzaamheid, verlies, opvoeden, opgroeien, detentie en thuisadministratie.

De Humanitas­ waarden

Humanitas vindt dat iedereen recht heeft op een volwaardig bestaan, waarin mensen zich onderdeel voelen van een gemeenschap. Daarbij hoort: • regie behouden over je eigen leven; • samenleven op basis van gelijk­waardigheid; • verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en voor een ander; • vraaggericht werken: kijken wat er leeft in de maatschappij en de activiteiten daarop aanpassen.

besparend

Contact met een vrij­ williger kan pre­­­ven­­tief werken, waardoor de noodzaak van pro­fes­ sionele hulp­verlening (met bijbe­ho­rende kosten) minder wordt.

13.800 vrijwilligers

Humanitas Academie

Niemand gaat bij ons onge­schoold op pad.

Via de Humanitas Academie bereiden we de 13.200 vrijwilligers goed voor op hun werk.

52.400 deelnemers

persoonlijk

Humanitas werkt kleinschalig en per­ soonlijk. De contacten zijn van mens tot mens en worden lokaal ge­ or­gani­seerd. Wat ons bindt, is het gevoel dat we iets voor elkaar willen betekenen en een zinvolle bijdrage willen leveren aan de maatschappij.

Bron: Jaarverslag Humanitas 2013

Factsheet

46

humanitas en detentie Humanitas steunt gedetineerden zowel tijdens als na de gevang­enschap. Tijdens detentie bieden vrijwilligers van Humanitas een luister­end oor en begeleiden ze gevangenen bij de voorbereiding op een goede terugkeer in de samenleving. Eenmaal weer op vrije voeten helpen vrijwilligers de ex-gevangenen een nieuw leven op te bouwen. Bijvoorbeeld door mee te zoeken naar werk of een woning.

Tijdens detentie Vrijwilligers van Humanitas dragen bij aan een humaan detentie­beleid voor gevangenen tijdens detentie.

Dat doen zij via één-op-één contact, groepsgewijs of door een training te geven. Daarbij richten ze zich op:

• sociaal isolement doorbreken • zingeving • het leven vormgeven tijdens detentie • voorbereiden op vrijlating

Bezoekgroepen Humanitas heeft in heel Nederland bezoekgroepen waarbij vrijwilligers gedetineerden bezoeken in groepen, of individueel. Zo krijgen de gevangenen de kans om hun hart te luchten tijdens een gesprek van mens tot mens. De vrijwilligers bezoeken niet alleen gevangenen met een Nederlandse nationaliteit maar gaan ook langs bij Belgische gevangenen die (wegens ruimtegebrek) in Tilburg verblijven. Daarnaast gaan zij langs bij illegale vreemdelingen; mensen die vastzitten omdat zij zonder verblijfsvergunning in Nederland zijn en die vaak nauwelijks Nederlands spreken en nooit bezoek ontvangen.

Tijdens En na detentie Humanitas-vrijwilligers geven exgedetineerden ondersteuning die zich richt op:

• het leven (weer) op orde krijgen • het sociaal netwerk

Jeugd Voor jeugd in detentie organiseren we groeps- of individuele activiteiten zoals een-op-eengesprekken of crea­tieve bijeenkomsten.

• in de justitiële jeugdinrichtingen De Hartelborgt, Heuvelrug en Teylingereind

Volwassenen Voor volwassenen die in de gevangenis zitten, organiseren vrijwilligers van Humanitas informatiebijeenkomsten, groepsbijeenkomsten, individuele bezoeken, bezoeken in groepsverband, bezinningsbijeenkomsten en trainingen.

• detentiecentrum Alphen aan

de Rijn (vreemdelingendetentie) • penitentiaire inrichtingen Almere, Amerswiel/Zuyderbos, Breda, Esserheem, Lelystad, Nieuwersluis, Ter Peel, Tilburg, Zwolle en Vught • forensisch psychiatrische kliniek of forensisch psychiatrisch centrum: individueel bezoek in de Oostvaarderskliniek en de Van Mesdagkliniek

herstellen en opbouwen • recidive voorkomen

Tandem Bij dit programma in Den Haag begint de ondersteuning al tijdens de detentie met wekelijkse bezoeken, waarbij thema’s rondom het leven na de gevangenschap worden besproken.

Na de vrijlating steunt de vrijwilliger de ex-gedetineerde om de eerste stappen te zetten naar een nieuw leven.

Gezin in Balans Vrijwilligers van Humanitas Gezin in Balans helpen gedetineerde moeders om zich voor te bereiden op hun terugkeer in de maatschappij. Bijvoorbeeld met opvoedingsondersteuning en door te zorgen dat het contact met het kind behouden blijft.

Binnen Gezin in Balans is er een project dat zich specifiek richt op de kinderen van deze moeders: ‘Wie let er op de kleintjes?’2. Vrijwilligers helpen praktische zaken te regelen als de moeder wordt opgepakt.

En ze helpen het kind om te gaan met de taboes die heersen rondom gedetineerde ouders. Sinds kort is er ook een speciaal project van Gezin in Balans dat zich richt op gedetineerde vaders.3

Factsheet

47

512 Humanitas vrijwilligers bieden steun aan 3.300 (ex-)gedetineerden.1 na detentie Portal In Maastricht hebben Humanitas en Het Veiligheidshuis de handen ineengeslagen om ex-gedetineerden te helpen bij een soepele re-integratie.

Het Veiligheidshuis helpt bij het regelen van wonen, werk en zorg, en de Humanitas-vrijwilligers bieden ondersteuning bij overige zaken.

Een nieuwe start Bij Een Nieuwe Start in Amsterdam krijgen gevangenen ondersteuning bij praktische zaken van een vrijwilliger vanuit een re-integratiecentrum.

Bijvoorbeeld om een woning of een geldig legitimatiebewijs te regelen.

Na detentie kunnen zij terecht bij een wekelijks spreekuur. Daar leren de ex-gedetineerde omgaan met diverse instanties en worden ze geholpen formulieren in te vullen en bijvoor­beeld een dagbesteding te vinden.

Ook voor jongeren in jeugd­ detentie is er een speciaal spreekuur waarbij ze samen met een vrijwilliger op zoek gaan naar werk of een op­leiding voor als ze weer vrij zijn.

Daarnaast worden er preventieve workshops gegeven op scholen.

1 Jaarverslag Humanitas 2013 2 Gefinancierd door o.a. het VSB Fonds, Stichting Kinderpostzegels, Stichting het R.C. Maagdenhuis, Oranje Fonds, KNR / Commissie PIN (Projecten in Nederland), K.F. Hein Fonds en Fonds 1818 3 Gefinancierd door het Oranje Fonds 4 Gestimuleerd en mede gefinancierd door het Ministerie van Justitie en het Oranje Fonds

Toekomst­ plannen Herken de licht verstandelijk beperkte (H)erken de licht verstandelijk beperkte3 is een nieuw programma van Humanitas waarbij vrij­willigers worden getraind gedetineerden met een licht verstandelijke be­ perking te herkennen. Ruim vijftien procent van de gedetineerden heeft zo’n beper­king waardoor ze moeite hebben de regels en procedures in de gevangenis te begrijpen. Ook de contacten met medegedetineerden en bezoekers zijn voor hen vaak zeer stressvol. Daardoor overtreden zij vaker de regels, hebben ze meer last van pesterijen en conflicten en hebben ze minder contact met hun dierbaren.

Vrijwilligerswerk in alle gevangenissen Vrijwilligerswerk voor (ex-)gedetineerden in Nederland heeft een grote ontwikkeling doorgemaakt,

zowel kwalitatief als kwantitatief.

De vier landelijk organisaties die vrijwilligerswerk op dit vlak aanbieden (Bonjo, Exodus, Gevangenenzorg Nederland en Humanitas) voorzien dat de komende jaren de rol van het vrijwilligerswerk verder versterkt zal worden.4 Het doel daarbij is: • bijdragen aan een verantwoorde, veilige en perspectiefvolle terugkeer van (ex-)gedetineerden in de samen­leving • bijdragen aan een humane uitvoering van detentie • ondersteunen van het reintegratieproces

Re-integratie­ centra Humanitas wil meer investeren in door vrijwilligers gerunde re-integratiecentra in gevangenissen. In deze centra krijgen gedetineerden ondersteuning bij hun vragen over bij­voorbeeld huisvesting en in­ komen. Doordat ze hun situatie kunnen bespre­ken met vrijwilligers, zijn ze beter voorbereid op een terugkeer in de samenleving. Op verzoek van de gevangenis in Vught heeft Humanitas daar al een re-integratiecentrum opgezet.

Factsheet

48

EENZAAMHEID

VERLIES

Iedereen heeft sociale contacten nodig: een goede vriend, familie, enkele ken­ nis­sen of bekende gezichten in de buurt.

Mensen die je vertrouwt. Het voelt goed wanneer je iets kunt betekenen voor anderen, en anderen voor jou. Toch zijn er veel mensen die zich eenzaam voelen.

Eenzaamheid kan iedereen overkomen.

Je kunt je bijvoorbeeld tijdelijk eenzaam voelen door een echtscheiding, ver­ huizing, ziekte of verlies van werk. Of misschien vind je door een psychiatrisch verleden of verstandelijke beperking moeilijk aansluiting bij de maatschappij.

Wat de reden ook is, Humanitas kan je helpen om zelfstandig een sociaal net­ werk op te bouwen en te onderhouden.

Je staat er niet alleen voor.

Vroeger of later krijgt iedereen te maken met verlies. Van een geliefde of familie­ lid bijvoorbeeld. Of verlies van vrijheid, gezond­heid, mobiliteit of zelf­stand­ig­ heid. Meestal gaat het om een abrupte wending in je leven, waarbij je moet leren omgaan met een nieuwe situatie en vaak een blijvend gemis van dat wat vroeger was. Afscheid nemen is niet makkelijk, maar betekent ook zeker niet het einde.

Met Humanitas kun je je nieuwe situatie langzaam verkennen, leren accepteren en van daaruit je leven opnieuw inrichten.

OPGROEIEN

DETENTIE

De jeugd heeft de toekomst, wordt vaak gezegd. Maar jong zijn is niet altijd mak­ kelijk. Het kan zijn dat je niet goed met je ouders kunt opschieten, je gepest wordt op school of leeft in armoede. Misschien heb je problemen met huiswerk, geld of kun je niet op vakantie zoals andere kinderen. Soms lijken problemen echt veel te groot om aan te pakken. Bijvoor­ beeld wanneer je in je tienerjaren zwanger raakt, of je te maken hebt met een lover­ boy. Gelukkig is er voor veel zaken een op­lossing, en die hoef je echt niet alleen te zoeken! Humanitas kan je helpen jouw plek te vinden in de samenleving, zodat je kunt meedoen met de rest en iets kunt betekenen voor anderen.

Als je in de gevangenis zit, is het leven vaak eenzaam. Je hebt te maken met verlies van vrijheid en zelfstandigheid, maar ook met de afwezigheid van je kinderen of partner. Humanitas kan je tijdens detentie helpen met je sociaal netwerk in stand houden, de opvoeding van je kinderen op afstand of je financiën weer op orde krijgen. We kunnen ook steun bieden aan het thuisfront, door te zorgen voor een min of meer normale thuissituatie voor kinderen. We kunnen hen onderbrengen bij familie, meegaan op bezoek, hen begeleiden bij activi­tei­ ten als zwemles en eens langs gaan bij de school. Ben je eenmaal weer vrij? Dan helpen we je weer aansluiting te vinden bij de samenleving.

sociale contacten leggen en onderhouden

een fijne jeugd hebben

omgaan met rouw, echt­scheiding of andere vormen van verlies

leven tijdens en na gevangenschap

OPVOEDEN over ouderschap

In ieder gezin kan het wel eens een tijdje minder goed lopen. Zo valt opvoeden echt niet altijd mee. Spanningen kunnen hoog oplopen, het gezin kan uit elkaar vallen of door andere omstandigheden tijdelijk uit balans raken. Gelukkig zijn de meeste gezinnen erg veerkrachtig.

Humanitas ondersteunt bij de opvoeding.

We zorgen voor een beetje extra aan­ dacht en proberen de zelfredzaamheid van alle gezinsleden te versterken. Zo kunnen we nieuwe problemen voorkomen.

THUISADMINISTRATIE organisatie van financiële en administratieve zaken

Wanneer het leven tegenzit, kun je mak­ ke­lijk grip verliezen op de organisatie van je financiën of andere administratie.

En als eenmaal de klad erin zit kan het snel bergafwaarts gaan. Enveloppen blijven ongeopend, schulden stapelen zich op en het overzicht is ver te zoeken.

Humanitas helpt je de zaken weer op een rijtje te zetten. We kunnen je tijdelijk ondersteunen bij het op orde brengen en houden van je (financiële) administratie.

Advertentie

Humanitas en de Postcode Loterij

helder brengt het over

Bijvoorbeeld:

Match voor Mitchell Mitchell Corsen (16) is een kampioen. Nederlands kampioen nog wel, met zijn American football-team van de Flevo Phantoms uit Almere. Verder fietst hij graag en zit hij regelmatig in de bioscoop. Niet gek voor een jongen met ADHD, die tot voor kort geen vrienden had, zich dagenlang in zijn kamer opsloot om te gamen en de aansluiting met de maatschappij dreigde te verliezen.

Duwtje in de rug Mitchells moeder meldde hem aan voor het maatjesproject Match van Humanitas. Vrijwilliger Martin Osinga (47) haalde de jongen uit zijn isolement. “We hebben samen uitgezocht

welke sport ik leuk zou vinden. Dat werd American football”, zegt Mitchell. “We gaan er ook samen op uit, voeren goede gesprekken en als het nodig is, geeft Martin mij een duwtje in de rug.” Door hun regelmatige contact gaat Mitchell met veel meer zelfvertrouwen door het leven.

Praktische hulp Er lopen bijna 12.000 goed getrainde Humanitasvrijwilligers zoals Martin rond in Nederland, die samen ruim 54.000 mensen helpen. De vrijwilligers ondersteunen mensen die een probleem de baas moeten worden. Zo helpt Humanitas iedereen die tijdelijk steun kan

gebruiken bij opvoeden, opgroeien, verlies, detentie, eenzaamheid en thuisadministratie.

Dankzij u...

Dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij heeft Humanitas dit jaar een bijdrage ontvangen van € 6,6 miljoen. Door mee te spelen met de Postcode Loterij steunt u het werk van Humanitas en 89 andere goede doelen.

Kijk op www.postcodeloterij.nl.

Samen maken we het verschil. w w w.postcodeloterij.nl

media

grafimedia

concept & creatie

Derde Oosterparkstraat 201

1092 CZ Amsterdam

www.helderadvies.com

KRACHT