Innholdsfortegnelse Å bli hersa med

Innhald

Kapittel 1

Innleiing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Tema og gangen i boka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Utilbørleg sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bakgrunn og perspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Føremål og relevans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Empiri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Undersøkingsmetode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nokre mogelege misforståingar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Målgruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 16 17 23 24 25 26 29

Kapittel 2

Skisse av eit forskings- og teorilandskap som rører ved sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Nokre klassiske filosofiske og samfunnsvitskaplege bidrag som rører ved sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bidrag som rører ved sosial dominans frå individual- og sosialpsykologi . . . . . . . . . .

Nokre relevante naboomgrep og tilstøytande emneområde i forhold til (utilbørleg) sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

31 32 32

Kapittel 3

Utilbørleg sosial dominans som struktur og prosess . . . . . . . . . . . 37 Den utilbørlege sosiale dominansen sin anatomi – ein typologi og dominansepisodar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Den utilbørlege sosiale dominansen som prosess og nokre avtrykk . . . . . . . . . . . . .

37 53

Kapittel 4

Den utilbørlege sosiale dominansen sin lukt og smak – ein mosaikk av ulike opplevingar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

10

innhald

Kapittel 5

Utilbørleg sosial dominans som kjenslebasert oppleving . . . . . . 75 Informantane si kjenslerapportering, nokre vegval og eitt sentralt kjenslemessig tema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Det aggressive spekteret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Det engstelege spekteret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Det depressive spekteret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Andre kjenslemessige reaksjonar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kva er kjensler? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75 77 82 92 97 99

Kapittel 6

Utilbørleg sosial dominans som fortolkingsbasert oppleving . . 103 Person- og situasjonsforklaringar på opplevd utilbørleg sosial dominans av det periodiske slaget i attribusjonsteoretisk søkelys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Syn på årsaker til sosial dominans allment og eigenopplevde grunnar til at ein er blitt dominert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Nokre attribusjonsteoretiske grunnførestillingar og kva som skal til for at ei årsak blir vald framfor andre mogelege årsaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Kapittel 7

Meistring av utilbørleg sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Tese 1: Dei dominerte makta ikkje å forhindre eller setje ein stoppar for den utilbørlege sosiale dominansen, og heller ikkje å verje seg mot følgjene av den . . 141 Tese 2: Dei dominerte involverte seg i eit breitt spekter av meistringsaktivitetar og medverka såleis til at den utilbørlege sosiale dominansen i større grad blei til å leve med . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Meistringssvikt eller meistringsvilje og meistringskompetanse? . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Kapittel 8

Utilbørleg sosial dominans som kommunikasjon og samhandling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Eit kommunikasjonsperspektiv på utilbørleg sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Eit samhandlingsperspektiv på utilbørleg sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

Kapittel 9

Utilbørleg sosial dominans sett i eit relasjonsperspektiv . . . . . . . 209 Relasjonar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dominansepisodar og dominansmønster i relasjonell samanheng . . . . . . . . . . . . . .

Relasjonar, makt og utilbørleg sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bilete av dominator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oppleving av seg sjølv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Relasjonelle samspelsperspektiv og prosesstenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

209 213 220 223 226 230

innhald

Kapittel 10

Utilbørleg sosial dominans sett i forhold til kontekst og personlegdom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Sosial kontekst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Personlegdom og samspel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260

Kapittel 11

Utilbørleg sosial dominans i eit normativt perspektiv . . . . . . . . . 273 Juridisk perspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Etisk perspektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 «Lov om folkeskikk» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

Kapittel 12 Sluttord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Samandrag av sentrale observasjonar og refleksjonar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kven gjeld funna for? Nokre tankar om generalitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kva må gjerast? Nokre implikasjonar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Avsluttande merknader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

295 295 297 299 307

Litteratur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Vedlegg I

Skisse av eit forskings- og teorilandskap som rører ved sosial dominans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Vedlegg II

Metode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 Stikkordsregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Personregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Episoderegister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Informantregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

381 387 389 391

11