Veterinair Maart 2016

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 22 • MAART 2016

03

Het aantal varkensbedrijven waarvan dierenartsen in de Online Monitor gegevens registreren neemt snel toe. Dat is uiteraard mede het gevolg van het verplichte karakter van de online monitor.

In januari zijn gegevens vastgelegd van ruim 2300 UBN’s (ruim 900 met zeugen en ruim 1400 met vleesvarkens). De dierenartsen registreren de meeste gezondheidsproblemen bij gespeende biggen (zie tabel). Respiratieproblemen komen over de leeftijdscategorieën heen het meest voor.

Door de toename van de informatie kunnen we langzamerhand ook trends en regioverschillen in kaart brengen. Aangezien de monitor nog in een opstartfase zit is het nog niet mogelijk om daar harde uitspraken over te doen, maar naarmate van meer bedrijven gegevens zijn ingevoerd kunnen de regio’s beter worden opgedeeld op basis van kleinere postcodegebieden.

Voor de hand liggende seizoensverschillen, bijvoorbeeld fertiliteitsproblemen bij zeugen in het najaar en luchtwegproblemen in de koude periode, zijn al zichtbaar. Voor het vaststellen van meer subtiele trends is het nog te vroeg.

leeftijdscategorie orgaansysteem ongespeende biggen digestie locomotie gespeende biggen centraal zenuwstelsel respiratie digestie locomotie huid vleesvarkens/opfok respiratie digestie locomotie zeugen fertiliteit

% 10 4 18 15 9 4 3 21 8 3 8

Tabel: belangrijkste orgaansystemen waarbij een aandoening is gemeld per leeftijdscategorie in de periode juli 2015 tot januari 2016 Dr. Theo Geudeke, dierenarts varkens Drs. Maaike Gonggrijp, onderzoeker R&D

Tips voor huidbiopten bij het paard In de diagnostiek bij een paard met huidproblemen is bioptname een waardevol instrument. De kans dat de patholoog waardevolle informatie uit het biopt kan halen wordt bovendien groter als het biopt correct genomen en ingestuurd is, en als er een zo uitgebreid mogelijke anamnese op het inzendformulier staat.

Hieronder vindt u enkele praktische tips voor het nemen van een huidbiopt.

- Scheer en was de plaats van de bioptname liever niet van tevoren, hierdoor kan de huid beschadigen.

- Als de laesies in een chronisch stadium belanden, verdwijnt veelal het specifieke histopathologische beeld. Neem biopten daarom liefst binnen drie weken als het huidprobleem niet reageert op de ingestelde therapie.

- Neem meerdere biopten, dit vergroot de kans op een diagnose en kost niet meer.

- Fixeer de biopten zo snel mogelijk in 10%-

formaline, al na enkele minuten begint de autolyse.

- Medicatie, en dan met name corticosteroïden, kunnen het histopathologisch beeld gedurende meerdere weken ernstig verstoren.

Indien het klinische beeld of het ziekteverloop niet lijkt overeen te komen met de pathologische uitslag, dan kunt u hierover contact opnemen met de patholoog voor intercollegiaal overleg.

Voor meer tips en toelichting op het nemen en insturen van huidbiopten kijk op www.gddiergezondheid.nl/huidbioptpaard

Veterinair

Online Monitor Varkens: steeds meer informatie

Drs. Linda van den Wollenberg, internist paard

Nieuw: pakket steriele spoelslangen longspoeling volwassen rund

Naast het reeds beschikbare pakket voor kalveren (VDDIS065) biedt GD vanaf 18 januari een pakket met drie steriele spoelslangen voor longspoeling bij volwassen runderen aan. Dit pakket is bedoeld om een longspoeling uit te voeren bij volwassen koeien. Het is te bestellen via www.gdwebshop.nl onder artikelcode VDDIS066 voor een tarief van 18,20 euro per drie slangen. Het bijbehorende protocol wordt meegeleverd. De andere benodigde materialen, PBS-vloeistof en steriele buizen, zijn ook te bestellen via de GD Webshop.

GD Veterinair | maart 2016 |

1

Judith Hofland Marktmanager gezelschapsdieren

Belang van inzicht in heterogeniteit lymfoom Het Oncologisch Treffen is een internationaal gerespecteerd congres over de veterinaire oncologie. Dit jaar stond dit congres in het teken van The Big Five; de vijf meest voorkomende vormen van kanker bij gezelschapsdieren: het maligne lymfoom, het orale plaveiselcelcarcinoom, het mastocytoom, het melanoom en mammatumoren. GD-patholoog dr. Evert van Garderen en dr. Nadine Meertens verzorgden lezingen over lymfomen en orale plaveiselcelcarcinomen.

Evert van Garderen gaf inzicht in de heterogeniteit van lymfomen. Duidelijk werd dat deze heterogeniteit de basis vormt voor diagnostiek en behandeling.

GD diagnosticeert lymfomen volgens het WHO-classificatiesysteem. Met dit classificatiesysteem worden maar liefst 37 subtypes lymfomen onderscheiden.

Gelukkig wordt 80 procent van de lymfomen bij honden veroorzaakt door slechts zes hoogprevalente subtypes (hier in het Engels): diffuse large B-cell lymphoma, Burkitt-type lymphoma, marginal zone lymphoma, T-zone lymphoma, precursor T-cell lym-phoblastic lymphoma, peripheral T-cell lymphoma, not otherwise specified. De prognoses van deze subtypes variëren van vijftien dagen ondanks behandeling (Burkitt-type lymphoma) tot drie jaar dankzij behandeling (T-zone lymphoma). Het marginal zone lymphoma, gekenmerkt door een mediane overlevingstermijn van 22 maanden met de daarvoor geëigende therapie en het T-zone lym-phoma, mediane overlevingstermijn van 33 maanden, zijn dus beiden laaggradig met een indolent klinisch verloop. De overlevingstermijn van de andere vier subtypes is met 15 dagen tot 17 maanden aanzienlijk korter. Deze heterogeniteit in overleving, betekent dan ook dat histologische identificatie van het subtype van het grootste belang is voor de behandelend dierenarts en de eigenaar van het dier.

SP/SG-monitoring en salmonellavaccinatie bij pluimvee Bepaalde salmonellavaccinaties kunnen kruisreacties geven met tests op salmonella. Houd hier rekening mee door het moment van bloedonderzoek op het vaccinatieschema af te stemmen.

Vermeerderingspluimvee wordt aan het begin van de productieperiode met behulp van een SPA-test gecontroleerd op aanwezigheid van antilichamen tegen Salmonella Pullorum en Gallinarum. Het is bekend dat een enting met een geïnactiveerd Salmonella Enteritidis- en Typhimurium-vaccin kruisreacties kan geven met deze test. Omdat deze enting de laatste jaren vaker bij vermeerderingsdieren wordt toegepast, worden deze kruisreacties vaker gezien. Vanaf één tot en met zeven weken na vaccinatie kunnen de kruisreacties dusdanig sterk zijn dat onderscheid met een veldinfectie moeilijk is te maken.

Alleen door middel van gepaard bloedonderzoek kan dan aangetoond worden dat het hier om een vaccinatiereactie gaat en niet om een veldinfectie. Het koppel zal dan op een later moment opnieuw onderzocht moeten worden en voldoet tot die tijd niet aan de eisen voor export van broedeieren. Houd hier bij het tappen rekening mee. Indien het koppel tijdens de opfok gevaccineerd is, stel het tapmoment dan zo lang mogelijk uit. Worden dieren bij het opzetten van het koppel nog geënt, tap dan bij voorkeur binnen een week.

Drs. Christiaan ter Veen, dierenarts pluimvee

Mineralen in bloed van schaap en geit: nu alles uit één buis Het nieuwe pakket ‘Spoorelementen Uitgebreid’ (10311) op de vier spoorelementen selenium, jodium, koper en zink worden bepaald in een enkele heparinebuis (plasma). Er is dus geen zinkvrije buis meer nodig voor de bepaling van zink en geen serumbuis voor koper. Ook de losse bepalingen van zink en koper worden tegenwoordig in heparine gemeten.

Onderzoek op deze vier spoorelementen geeft inzicht in de actuele opname uit het rantsoen. Bloedplasma (heparinebuis) bevat in tegenstelling tot bloedserum (serumbuis) nog stollingseiwitten die op hun beurt weer extra zink en koper bevatten. De overgang naar de bepaling in bloedplasma is dus een verbetering.

Aan de hand van bloedplasma kan de voorziening beoordeeld worden, dus of de gift past bij de behoefte van het dier. De opname van de verschillende mineralen uit voer verschilt van slechts één tot twee dagen voor selenium en jodium, tot drie tot zeven dagen voor koper en zink.

Dieren in de tijd vervolgen Mocht u dieren in de tijd willen volgen en dus oude getallen willen vergelijken, dan kunt u voor achtergrondinformatie terecht op onze website: www.gddiergezondheid.nl/schaapgeit. Hier treft u omrekenfactoren (zink en koper), GSH-pX versus selenium en referentiewaarden.

Tankmelk De Mineralencheck (10569) is het ‘koppel diagnostische broertje’ van het pakket ‘Spoorelementen Uitgebreid’ (10311) voor wat betreft de vier spoorelementen selenium, jodium, koper en zink.

Dr. Karianne Lievaart-Peterson, dierenarts kleine herkauwers

2

Onderzoek naar infectiedynamiek van Mycoplasma bovis GD is, met financiering van ZuivelNL, een onderzoek gestart naar de infectiedynamiek van Mycoplasma bovis (M. bovis) op Nederlandse melkveebedrijven. In dit praktijkgerichte onderzoek wordt een beperkt aantal klinische mycoplasma-positieve bedrijven intensief gevolgd. Het doel is om inzicht te krijgen in het infectieverloop van Mycoplasma binnen een bedrijf (bedrijfsdynamiek), in mogelijke risicofactoren en het effect van interventies.

In Nederland, maar ook in andere Europese landen zoals Denemarken, werd in de afgelopen jaren een toename gezien van problemen met Mycoplasma. In Nederland ging het om ernstige gewrichtsontstekingen die koppelsgewijs optreden, bijna allemaal veroorzaakt door M. bovis, en daarnaast een toename van meldingen van onbehandelbare klinische mastitis aan meerdere kwartieren.

Onvoldoende bekendheid Uit een evaluatie van beschikbare wetenschappelijke literatuur, een pilotonderzoek en een inventarisatie bij internationale experts blijkt echter dat er nog onvoldoende bekend is hoe de transmissie van Mycoplasma binnen het dier, maar vooral ook binnen bedrijven plaatsvindt. Dit onderzoek beoogt hier nader inzicht in te geven.

Deelnemen Deelnemende bedrijven worden gedurende drie maanden na het begin van een nieuwe uitbraak intensief bemonsterd en gemonitord.

Criteria voor deelname zijn: - melkveebedrijven met minimaal 50 melkkoeien; - (vermoeden van) een uitbraak van Mycoplasma-artritis en/of Mycoplasma-mastitis, die gestart is maximaal twee weken geleden en in het afgelopen jaar geen problemen met Mycoplasma heeft gehad; - Deelname aan de MPR. Heeft u een melkveebedrijf in uw praktijk met acute klinische verschijnselen van artritis aan de voorbenen of onbehandelbare klinische mastitis aan meerdere kwartieren (niet ouder dan twee weken), die passen bij het begin van een Mycoplasma-uitbraak?

En zou de veehouder willen deelnemen aan dit onderzoek?

Neem dan contact op met de Veekijker op telefoonnummer 0900-7100000.

Dr. Menno Holzhauer, specialist rundergezondheid

Jodiumvoorziening bij koeien vast te stellen in bloed en melk Jodium is een belangrijk spoorelement en nodig voor de vorming van schildklierhormonen. Een tekort heeft invloed op de vruchtbaarheid en bij een overmaat kunnen de longen zijn aangedaan. Bij symptomen van jodiumtekort is het wel van belang andere mogelijke oorzaken uit te sluiten.

Wanneer een dier jodium opneemt wordt eerst T4 (thyroxine) gevormd en daarna T3 (tri-jood-thyronine). Het T3 is het werkzame hormoon. Een kalf gebruikt per dag ongeveer 0,4 milligram jodium en een vaars 1,3 milligram. De schildklierhormonen zijn nodig voor alle processen in het lichaam. Bij een tekort aan jodium wordt de schildklier groter om zo efficiënter jodium uit het bloed te kunnen halen.

Remmers Voor de vorming van T3 uit T4 is een seleen-afhankelijk enzym nodig. Dus ook een seleentekort zorgt voor vergrote schildklieren en een ogenschijnlijk jodiumtekort. Daarom moet de jodiumvoorziening altijd samen met de seleenvoorziening worden beoordeeld. En ook bepaalde gewassen kunnen de schildklierfunctie remmen. Deze remmers zitten bijvoorbeeld in kool- en raapzaad, stoppelknollen en andere koolsoorten. Daarom zijn er sinds een tiental jaar zogenaamde ‘dubbelnul’-rassen van raapzaadschroot beschikbaar die deze remmers niet bevatten. Raapzaad dat wordt geteeld voor de biodiesel zijn meestal niet ‘dubbelnul’.

Verschijnselen Een tekort aan jodium bij melkkoeien leidt in eerste instantie tot de geboorte van kalveren met vergrote schildklier, soms wel twee keer zo groot. Maar bij ernstiger jodiumtekort ontstaan zwakke kalveren of zelfs abortus. Vaak lijken de koeien dan nog normaal.

Andere verschijnselen van jodiumtekort bij volwassen koeien zijn verminderde vruchtbaarheid, zowel bij koeien als bij stieren: de

thermostaat staat te laag. Een overmaat aan jodium veroorzaakt overmatig speekselen, tranen en vocht in de longen (koeien gaan kuchen).

Melk of bloed Vaststellen of een koe voldoende jodium krijgt, kan via melk of via bloed. Van een tekort is sprake als er minder dan 25 µg/L jodium in de melk zit. Is er tussen de 25 en 100 µg/L jodium in de melk aanwezig, let dan op. Want dit is marginaal. In bloed hoort meer dan 0,4 µmol/L jodium te zitten, liefst meer dan 0,6 µmol/L. Minder dan 0,4 µmol/L wijst op een jodiumtekort.

Dr. Guillaume Counotte, veterinair toxicoloog

LIV-actie: 10 procent korting plakken Varkenshouders kunnen nog tot 1 mei 2016 profiteren van de LIV-kortingsactie van GD. Op de beurs in Venray deelden we begin maart inzendformulieren met speciale stickers uit voor 10 procent korting op alle Happy Bite-bepalingen, het pakket Energie- en eiwitmetabolisme (artikelnummer 10304) en het pakket Calciummetabolisme (artikelnummer 10286). Is een varkenshouder niet naar de LIV geweest of heeft hij geen stickers gekregen? Dan kunt u de volgende kortingscode op het inzendformulier schrijven, in het vakje ‘extra informatie’: Beursactie LIV Venray 10%. Dan krijgen zij de korting alsnog.

GD Veterinair | maart 2016 |

3

Nieuws en mededelingen 6 april: laatste masterclass IBR

Actietarief tankmelkonderzoek Neospora

IBR staat in de schijnwerpers. Juist nu is het als dierenarts belangrijk actuele kennis van deze infectieziekte paraat te hebben en scherp te zijn op de juiste preventie en aanpak. Op woensdag 6 april is uw laatste kans om een masterclass IBR voor rundveedierenartsen bij te wonen. De masterclass vindt plaats bij GD in Deventer en wordt verzorgd door dierenarts Frederik Waldeck, GD-deskundige op het gebied van IBR, en Henk Kuijk, dierenarts bij MSD Animal Health. De bijeenkomst duurt van 12.00 tot 16.00 uur en is inclusief lunch. Kosten: 50 euro per persoon (exclusief btw). Accreditatiepunten zijn aangevraagd bij CKRD. Voor meer informatie en aanmelden: www.gddiergezondheid.nl/agenda

Het actietarief voor een eenmalig tankmelkonderzoek op Neospora-antistoffen geldt nog tot eind april. In het kader van de campagne ‘Waak voor Neospora’ konden melkveehouders zich tot uiterlijk 15 maart opgeven voor het ‘automatische’ tankmelkonderzoek op Neospora (via de RMO), maar u als dierenarts kunt natuurlijk ook zelf een tankmelkmonster nemen en insturen. Door u genomen tankmelkmonsters voor onderzoek op Neospora-antistoffen worden tot 30 april afgerekend voor een tarief van 18,55 euro (exclusief btw en inzendkosten).

Tip: u kunt op het inzendformulier van de QuickScan BVD eenvoudig een extra onderzoek (op onder andere Neospora) op het tankmelkmonster aanvragen. In dit geval betaalt u maar één keer de inzendkosten.

Buizen voor digitaal inschrijven te bestellen via webshop Vanaf nu kunt u via de GD Webshop EDTA- en heparinebuizen bestellen om snel en eenvoudig digitaal in te schrijven. Digitaal inschrijven geeft u tijdswinst en maakt de kans op fouten minimaal. De buizen zijn te bestellen onder artikelnummers VDBUI152 (EDTA) en VDBUI007 (HEPARINE) op www.gdwebshop.nl.

Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Theo Geudeke, Carlijn Kappert, Yoni Pasman, Helen de Roode, Sylvia Greijdanus - van der Putten, Jeanine Wiegel | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

Eenmalig de Mineralencheck proberen Melkveehouders die eenvoudig inzicht willen in de jodium-, selenium-, zink- en kopervoorziening bij hun melkgevende koeien, kunnen tijdelijk de Mineralencheck vrijblijvend pro-beren voor slechts 33,75 euro (exclusief btw). Hun tankmelk wordt dan eenmalig automatisch onderzocht op de genoemde spoorelementen. Aanmelden kan tot uiterlijk 4 april via www.mineralencheck.nl. Tankmelkmonsters worden genomen via de RMO; de uitslag volgt in april of mei en wordt (inclusief interpretatietabel) ook naar u als dierenarts gestuurd. Het actietarief geldt uitsluitend voor veehouders die zich aanmelden voor deze actie, voor los ingezonden tankmelkmonsters voor onderzoek op De Mineralencheck geldt het reguliere tarief.

Zachte winter, kans op late leverbotinfectie Door de hoge temperaturen deze winter is er kans op een late leverbotinfectie bij schapen en laat opgestalde runderen. Dit is een situatie die niet eerder is vastgesteld. Op schapenbedrijven is het daarom goed om te controleren op leverbot, maar ook op melkveebedrijven met ongunstige tankmelkuitslag op leverbot en rundveebedrijven in leverbotrisicogebieden en hun dieren laat hebben opgestald. GD ondersteunt een gerichte aanpak van leverbot en verlaagt daarom tijdelijk het tarief voor individueel of gepoold (twee tot vijf dieren) mestonderzoek op leverbot met circa 20 procent. Dit tarief geldt van 15 maart tot en met 31 mei. Nu leverbotvrij de wei in zorgt in het najaar voor minder leverbot.