GD Veterinair februari 2017

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 23 • FEBRUARI 2017

Diagnostiek varkensziekten: rationeel kiezen Varkensdierenartsen die geïnteresseerd zijn in pathologie en serologische en klinisch-chemische diagnostiek kunnen daar binnenkort een cursus over volgen bij GD. De afdeling Varkensgezondheid van GD organiseert op woensdag 8 maart van 09.30 tot 16.30 uur een eendaagse cursus, inclusief lunchbuffet.

Voor diagnostiek met maximaal rendement, maar zonder een overdaad aan testen, zijn rationele keuzes belangrijk. Tijdens de pathologiedemonstratie in de vernieuwde sectiezaal van GD bespreken we de betekenis van pathologisch onderzoek en het belang van gerichte vervolgonderzoeken.

Het nut van serologisch onderzoek wordt soms overschat: het aantonen van antistoffen of een antigeen in een dier is niet hetzelfde als het stellen van een diagnose. De bruikbaarheid van klinisch-chemisch bloedonderzoek bij varkens blijft juist vaak onderbelicht. Een overzicht van nieuwe mogelijkheden en de interpretatie van testresultaten komen aan de orde, mede aan de hand van casuïstieken.

Aanmelden voor de cursus kan via de website van GD Academy (www.gdacademy.com). De cursus wordt aangemeld bij het CKRD voor accreditatie en kost 495 euro exclusief btw. Een lunchbuffet is inbegrepen.

Dr. Theo Geudeke, dierenarts varken

Opsporen salmonelladragers: onderzoek alle runderen Het komt geregeld voor dat veehouders zich bij het opsporen van salmonelladragers beperken tot de melkgevende runderen. Deze veehouders gaan eraan voorbij dat op veel bedrijven infecties bij jongvee optreden, waarbij ook dragers ontstaan.

Kans op actief salmonella-dragerschap

Om salmonella-infecties te beheersen is het goed uw melkveehouders te adviseren een strikte scheiding toe te passen tussen verschillende diergroepen op het bedrijf en (zonodig) maatregelen te nemen om de hygiëne te verbeteren en de weerstand tegen salmonella te verhogen. Op langdurig besmette bedrijven kunt u verder adviseren om salmonelladragers op te sporen en af te voeren, om de kans op succes te verhogen. Daar hoort ook het jongvee bij (zie figuur).

0,8%

0,6%

0,4%

0,2%

0%

0

1

2 3 Leeftijd (jaar)

4

≥5

Als een veehouder het onderzoek beperkt tot de melkgevende runderen, dan is de kans om één of meer (actieve of latente) dragers te missen ruim 50 procent. Bij onderzoek van alle volwassen runderen is de kans om dragers te missen 40 procent, en bij onderzoek van alle runderen ouder dan drie maanden nog altijd 6 procent. Wij adviseren daarom altijd alle aanwezige runderen te onderzoeken op antilichamen tegen salmonella, inclusief de kalveren jonger dan drie maanden.

Veterinair

02

Dr. Maarten Weber, dierenarts, specialist rundergezondheid

Pakket Bloedwaarde voor rund vervalt

GD biedt een groot aantal klinisch-chemische laboratoriumonderzoeken aan die zinvol kunnen zijn bij specifieke problemen. Het Pakket Bloedwaarde (serum) met artikelnummer 10302 sluit voor rundvee onvoldoende aan bij de behoefte vanuit het veld en vervalt daarom per 1 maart 2017.

Veterinair, februari 2017 -

1

Prof. dr. M.M. Sloet van Oldruitenborgh-Oosterbaan (FD)

Dr. C. van Maanen (GD) Dr. H.I.J. Roest (CVI)

Helpdesk Paard: uw partner bij infectieziekten!

De afgelopen jaren heeft GD samen met de Faculteit Diergeneeskunde gezorgd voor de bemensing van de Helpdesk Paard voor infectieziekten. Dat deze helpdesk een duidelijke functie heeft blijkt wel uit het grote aantal telefoontjes dat binnenkomt.

De Helpdesk Paard krijgt daarom ook een vervolg komende jaren. In opdracht van het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en de Sectorraad Paarden (SRP) is de helpdesk ook komend jaar weer prioriteit om infectieuze aandoeningen bij paarden te registreren. De helpdesk dient daarnaast voor u vooral als vraagbaak en sparringpartner omtrent infectieziekten.

Met het stijgen van het aantal deelnemers aan het BVD-vrij programma zien we tegelijk een daling van het percentage omslagen in de bewaking bij het jongvee.

In een dataset over een periode van bijna negen jaar is berekend hoeveel bedrijven op jaarbasis een ongunstig bewakingsonderzoek hebben. Het bewakingsonderzoek op BVD-vrije bedrijven wordt Jaar Aantal bedrijven Percentage als ongunstig gezien als drie of (van 1 aug. met een bedrijven met meer van de vijf runderen tustot en met bewakingseen ongunstige sen de acht en twaalf maanden 31 juli) onderzoek uitslag antistoffen hebben in het jong2007 / 2008 2.401 7,0 % veevenster. Dit wijst op recente 2008 / 2009 2.687 5,6 % viruscirculatie op het bedrijf.

2009 / 2010 2.911 6,9 % Deze steekproef wordt halfjaar2010 / 2011 3.095 6,2 % lijks uitgevoerd. In de tabel is te 2011 / 2012 3.215 5,6 % zien dat het aantal deelnemers in 2012 / 2013 3.336 5,0 % deze periode bijna verdubbelde 2013 / 2014 3.555 5,0 % terwijl het percentage omslagen 2014 / 2015 3.796 3,6 % bijna is gehalveerd. Deelnemers 2015 / 2016 4.193 4,0 % die bewaken op basis van virus(tot 1 juni) onderzoek zijn niet meegenomen Aantal bedrijven met een bewakingsonderzoek bij in dit overzicht. jongvee naar BVD-antistoffen en percentage bedrijven

Drs. Linda van Duijn, dierenarts rundvee

met ongunstige uitslag, tussen 1 augustus 2007 en 1 juni 2016.

12-uurslogistiek gecertificeerd wateronderzoek

De telefoontjes gaan over verschillende infectieuze aandoeningen, maar ook over de duiding van symptomen die zouden kunnen wijzen op een infectieuze aandoening. De meeste vragen en meldingen gaan over rhinopneumonie, infecties met Lawsonia intracellularis, droes, maagdarm- en longwormen en CEM. De symptomen die het meest gemeld werden waren koorts met respiratoire verschijnselen of diarree met koorts of sterfte.

De eisen voor gecertificeerd wateronderzoek, waaronder KKM en IKB, zijn aangescherpt.

Een van de eisen is dat watermonsters binnen twaalf uur na monstername in onderzoek worden genomen. Deze maatregel is gericht op het kiemgetalonderzoek.

Sla het telefoonnummer 0900-7100 000 op in uw telefoon. De Helpdesk Paard voor dierenartsen is dagelijks bereikbaar tussen 15.00 en 17.00 uur.

Door te bellen maakt u gebruik van de juiste expertise en bewijst u de sector een dienst. Met deze kennis, die natuurlijk anoniem wordt verwerkt, kunnen vervolgacties en onderzoek worden gestimuleerd en houden we goed zicht op infectieziekten bij paarden in Nederland.

2. Monstername door andere erkende monsternemers Indien een andere erkende monsternemer de watermonsters neemt in het kader van KKM, IKB of Varken van morgen is de monsternemer zelf verantwoordelijk voor het gekoeld en tijdig insturen van de watermonsters naar GD. Watermonsters kunnen aangeleverd worden tot 17.00 uur.

Samen werken aan diergezondheid bij paarden noemen we dat. Doet u ook mee door het nummer op te slaan en bij uitbraken te bellen?

2

Aantal omslagen op BVD-vrije bedrijven daalt

Met enkele maatregelen heeft GD aan de eisen kunnen voldoen. Als watermonsters voor 20.00 uur binnen zijn volgt er direct bacteriologisch onderzoek. Voor monstername gelden nu drie opties: 1. Monstername via erkende monsternemers CRV Als CRV watermonsters neemt, is de logistiek en het transport van de monsters nu zo aangepast dat watermonsters binnen twaalf uur na monstername bij GD in onderzoek worden genomen.

3. Monstername door veehouder of dierenarts De inzender is zelf verantwoordelijk voor het gekoeld en tijdig insturen van de watermonsters naar GD. Watermonsters die via NOX Night Time Express ingestuurd worden, zijn de volgende dag om 07.00 uur bij GD en overschrijden de twaalf uur. Deze krijgen bij onderzoek op kiemgetal een disclaimer op de uitslag. Voorlopig is er een toezegging dat de wateruitslagen met disclaimer geaccepteerd worden door Qlip en IKB. Wilt u geen disclaimer op de wateruitslag? Lever de watermonsters dan zelf tot 17.00 uur gekoeld af bij GD of schakel een vaste koerier van GD in (bijvoorbeeld Miedema) om watermonsters uiterlijk 20.00 uur af te leveren.

Martine Verwoerd, marktmanager rund

Bacteriologisch onderzoek longspoelingen op melkveebedrijven In de periode eind 2014 tot en met eind 2016 zijn bij GD longspoelsels, afkomstig van runderen van melkveebedrijven, onderzocht op mycoplasma (n=129; kweekmethode) en Haemophilus somnus (n=120).

Daarnaast is algemeen bacteriologisch onderzoek (algemeen BO) uitgevoerd bij deze spoelsels (n=129), waarbij met name gelet wordt op de aanwezigheid van Mannheimia haemolytica en Pasteurella multocida, maar waarbij ook aanwezigheid van grote hoeveelheden salmonella, E. coli of Trueperella pyogenes als relevant worden beschouwd. Van 46 procent van de monsters was de leeftijd van het rund onbekend. De andere onderzochte runderen waren jonger dan 1 jaar (48 procent) of ouder dan 2 jaar (6 procent).

In tabel 1 zijn de resultaten van dit onderzoek weergegeven. 51 procent van de monsters was mycoplasma-positief. Bij het algemeen BO varieerde het aantal verschillende kiemen per spoelsel van 0 tot 3. De meest voorkomende kiem was Pasteurella multo-

cida. In 8 procent van de spoelsels werden ‘overige bacteriën’ aangetoond; daarvan was E. coli de meest voorkomende. Bij 11 procent van de monsters was het algemene BO negatief, bij 22 procent van de monsters was er wel sprake van groei, maar betrof het geen kiemen die als relevant worden beschouwd.

Het uitvoeren van een longspoeling is zinvol, want GD vindt per inzending specifieke kiemen en iedere kiem vraagt zijn eigen aanpak en behandeling.

Dr. Jan Muskens, dierenarts rundvee Dr. Erik van Engelen, onderzoeker R&D Algemeen BO (n=129)

Mycoplasma (n=129)

Haemophilus somnus (n=120)

Positief

51%

7%

Negatief

43%

76%

11%

Mengflora/niet te beoordelen

5%

18%

22%

Mannheimia (haemolytica)

Pasteurella multocida

Trueperella pyogenes

Overige bacteriën

19%

43%

9%

8%

Tabel 1. Resultaten van het bacteriologisch onderzoek bij runderen afkomstig van melkveebedrijven.

Abortusdiagnostiek kleine herkauwers: belang dier- en volksgezondheid Sinds vorig jaar kunt u bij GD het Pakket Abortus voor schapen en geiten aanvragen. Door het nemen van twee diepe keelswabs van een verworpen vrucht krijgt u een indruk over het voorkomen van de belangrijkste bacteriële oorzaken van abortus. Dit nieuwe laagdrempelige product won op de Dag van het Schaap in 2016 zelfs een innovatieprijs. Iets waar we als GD trots op zijn.

Abortus bij kleine herkauwers wordt veroorzaakt door besmettelijke en niet-besmettelijke oorzaken. Deze veroorzakers kunnen naast aborteren ook zorgen voor vroeggeboorte, doodgeboorte en geboorte van slappe lammeren. Veel van de besmettelijke oorzaken van abortus bij schaap en geit zijn zoönosen. Uit de monitoring blijkt dat Chlamydia spp., Campylobacter spp., Listeria spp., Yersinia spp., Salmonella spp. en Toxoplasma gondii in de afgelopen jaren het vaakst werden aangetoond als besmettelijke oorzaken van abortus. Het belang van het achterhalen van de oorzaak is vanwege het zoönotisch risico niet alleen gerelateerd aan bedrijfsinkomsten en fokkerij, maar ook aan de gezondheid van iedereen op het bedrijf en soms zelfs de omgeving.

Pathologisch onderzoek op verworpen vrucht én nageboorte is de meest geëigende vorm van abortusdiagnostiek. Daarnaast geeft het abortuspakket een indruk van het voorkomen van de belangrijkste bacteriële verwekkers en is bijvoorbeeld zeer geschikt wanneer de nageboorte ontbreekt. Ook bloedonderzoek kan soms inzicht geven. Meer informatie over abortus bij kleine herkauwers en de vernieuwde flyer over abortusdiagnostiek kunt u vinden op www.gddiergezondheid.nl/abortus.

Dr. René van den Brom, dierenarts en specialist kleine herkauwers

Veterinair, februari 2017 -

3

Nieuws en mededelingen Bewaartermijn bloedmonsters

Bijlage over Mycoplasma bovis

Als GD bewaren we monsters totdat het onderzoek is afgerond. Dat geeft de gelegenheid om in uitzonderlijke gevallen nog corrigerend op te treden mocht bijvoorbeeld het verkeerde onderzoek zijn uitgevoerd. Daarnaast komt het zo nu en dan voor dat de klant op een eerder ingezonden monster een nieuw onderzoek aan wil vragen. De ervaring leert dat deze vraag zich alleen richt op bloedmonsters en niet op monsters van ander materiaal. Daarom bewaart GD de bloedmonsters tot een maand (pluimvee en klinische chemie drie weken) nadat het monster bij GD is ingeschreven. Binnen deze periode is het mogelijk om via mail of telefonisch het bloedmonster opnieuw te registreren en een nieuw onderzoek aan te vragen. Dit kan via info@gddiergezondheid.nl of 0900-1770.

Bij deze Veterinair ontvangt u een factsheet over Mycoplasma bovis waarop ook de mycoplasmabeslisboom is afgedrukt. De beslisboom helpt u om beter onderbouwde beslissingen te nemen in de aanpak van mycoplasmamastitis.

Voor melkveebedrijven die eenvoudig en snel inzicht willen in de eventuele rol van Mycoplasma bovis op hun bedrijf, biedt GD vanaf half februari tijdelijk het automatisch eenmalig tankmelkonderzoek op mycoplasma aan. De kosten hiervoor bedragen eenmalig 35 euro (exclusief btw en basiskosten).

Melkveehouders kunnen zich tot uiterlijk 1 april 2017 aanmelden via www.gddiergezondheid.nl/mycoplasma. De uitslag inclusief toelichting wordt in april verstuurd naar de veehouder.

Leverbotvrij de wei in

Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Theo Geudeke, Carlijn Kappert, Yoni Pasman, Helen de Roode, Sylvia Greijdanus - van der Putten, Jeanine Wiegel | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

Het is van groot belang om via mestonderzoek in het voorjaar te controleren of grote en kleine herkauwers leverbotvrij de wei ingaan. De afgelopen vijf jaar vindt GD bij mestonderzoek van met leverbot besmette runderen en schapen respectievelijk gemiddeld dertig en meer dan tweehonderd leverboteieren in één gram mest. Schapen produceren per dag ongeveer 5 kilo en runderen 25 kilo mest per dag. Dit betekent dat wanneer het vee in het voorjaar niet leverbotvrij de wei in gaat honderdduizenden, of zelfs meer dan een miljoen leverboteieren per dag op het gras kunnen worden gedeponeerd. Vooral in de bekende leverbotgebieden kan dit in het komende najaar voor ernstige leverbotproblemen zorgen.

Nu ook Verwerpers en Quickscan BVD digitaal inschrijven op Veeonline

ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00

Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

Het aanmaken van een inzendformulier Verwerpers in VeeOnline is vervangen door digitaal inschrijven. De werkwijze blijft gelijk, maar bij digitaal inschrijven hoeft u niets meer te printen en kunt u het declaratieformulier direct invullen. VeeOnline zoekt de programma’s van de veehouder erbij. Deze kunt u eventueel aanvullen met eigen onderzoeken.

De inschrijvingen kunt u altijd terugvinden in VeeOnline. Het formulier op de website, www.gddiergezondheid.nl, blijft gewoon te downloaden. U kunt nu ook de QuickScan BVD digitaal inschrijven, net als bloed, spoelsels, biopten, melk en mest.

Als u meerdere materialen combineert in een inschrijving, betaalt de veehouder slechts eenmaal de basiskosten.

Digitaal inschrijven is nu voor paard en rundvee beschikbaar.

Alleen watermonsters en monsters voor pathologie zijn nog niet digitaal in te schrijven. Monsters voor KI en export alleen als het geen spoed betreft.