Varken 94 - december 2019

Samen werken aan diergezondheid

GD-magazine - december 2019 - nummer 94

varken

REPORTAGE

Terugblikken en vooruitkijken met familie van de Pas

CASUS UIT DE PRAKTIJK Van telefoontje tot uitslag

001_VA94_cover.indd 1

UIT HET LAB

Doorgronden van het PRRS-virus

26-11-19 12:08

19570_1 PRRS advertentie 003_VA94_inhoud.indd 2 220x297.indd 1

14-11-19 12:16 17:06 26-11-19

19 17:06

voorwoord

TROTS OP ONS VELD Dit jaar stond er voor mij één woord centraal: trots. Dat uitte zich in verschillende vormen. Ik was trots op GD, die dit jaar haar 100-jarig bestaan vierde, trots op de agrarische sector en de varkenshouderij.

De varkenssector is een unieke en mooie sector en dat mogen we best wat meer uitdragen met z’n allen.

Met dat in het achterhoofd heeft de POV samen met GD een middag georganiseerd voor varkenshouders. Dertig varkenshouders zijn samengekomen om te bespreken hoe ze dit gevoel van trots ook vorm kunnen geven voor buitenstaanders. Denk aan sociale media, waar je anderen op een laagdrempelige manier laat zien hoe je dag eruitziet of wat je werk inhoudt.

De sector zit vol mooie mensen die met passie en trots hun werk doen en deze verhalen mogen niet op de plank blijven liggen. Deel daarom jouw eigen mooie verhaal ook eens wat vaker met een buurman, op het schoolplein of via het internet.

Tijdens de landelijke demonstraties hebben ‘onze boeren’ hun stem al laten horen en zijn de ogen van veel Nederlanders geopend, maar nu is het een goed moment die ogen open te houden en te laten zien wat we doen met z’n allen.

Terugkijkend op het afgelopen jaar staat dat gevoel voor mij centraal. Een gevoel van trots en saamhorigheid. Hoewel ik geen glazen bol heb, en dus niet in de toekomst kan kijken, hoop ik dat dit gevoel standhoudt. Samen staan we sterker; nu en in de toekomst.

Manon Houben, sectormanager varken

inhoud 04 Actueel 07 Online monitor: sterke stijging Bereikbaarheid

streptokokkenmeldingen

U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.

Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief btw en basiskosten.

07

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal

kenshouderij door de jaren heen

Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

12 Wat verandert er aan het periodiek

COLOFON

Varken is een uitgave van Royal GD Redactie Manon Houben, Theo Geudeke, Monica van Eelen, Linda Peeters, Annemieke Medema-Schoemaker | Beeldredactie Wendy van de Streek | Eindredactie Anne Taverne | Redactieadres GD, Marketing & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl | Productiecoördinatie Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Basisontwerp Studio Kaap | Vormgeving Dock35 Media B.V. | Druk Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Abonnementen Varken wordt gratis toegezonden aan relaties van GD. Een jaarabonnement (drie nummers) voor personen buiten de doelgroep kost 11,60 euro (excl. btw en verzendkosten) | Advertenties Dock35 Media, T. 0314-35 58 52 | Verschijningsfrequentie drie keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, dan verzoeken wij u deze door te geven aan de redactie. Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever.

08 Reportage Fokbedrijf van de Pas: var-

bloedonderzoek?

14 Uit het lab: doorgronden van het 08

PRRS-virus

17 Inzicht in uw PRRS-status 19 Casus: van telefoontje tot uitslag

ISSN: 1875-2594 Wilt u dit blad niet meer ontvangen of wilt u een adreswijziging doorgeven?

Dat kan via 0900-1770, vraag naar klantdatabeheer (lokaal tarief) of mail naar brbs@gddiergezondheid.nl.

23 De boer op 19

24 Diergezondheid volgens Suzan Hopster Varken, december 2019 - 3

003_VA94_inhoud.indd 3

26-11-19 12:52

Aanmelden voor Veekijkernieuws Wilt u op de hoogte blijven van de actualiteiten vanuit de diergezondheidsmonitoring? Met het Veekijkernieuws informeren wij u elk kwartaal over actualiteiten, trends en ontwikkelingen, casuïstiek, de verschillende monitoringsinstrumenten en de mensen achter de monitoring.

Mocht er tussendoor iets belangrijks spelen dan sturen wij u daarover een e-mail.

Abonnementen aanpak salmonella Op vrijwel elk varkensbedrijf komen salmonellabesmettingen voor, ook als u het niet aan de varkens merkt. Voor een effectieve aanpak van salmonella is het belangrijk om vast te stellen waar de besmetting plaatsvindt. Dit kan via onderzoek van omgevings- en mestmonsters die u verzamelt met behulp van slofjes.

GD biedt de volgende opties voor salmonellaonderzoek op slofjes: • U kunt de monsternamepakketten los bestellen via de GD Webshop. Dit is exclusief diagnostiek, de laboratoriumonderzoeken dient u dan apart aan te vragen via het formulier dat in het pakket zit.

• U kunt kiezen voor drie verschillende abonnementsvormen, voor de duur van één kalenderjaar. Deze abonnementen zijn inclusief monsternamepakket, inzendkosten en laboratoriumonderzoek.

De abonnementen: • Jaarabonnement: 1 x salmonellaonderzoek (1 x 5 monsters) • Jaarabonnement: 2 x salmonellaonderzoek (2 x 5 monsters) • Jaarabonnement: 3 x salmonellaonderzoek (3 x 5 monsters) MEER OVER DE AANPAK VAN SALMONELLA LEEST U OP WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/AANPAKSALMONELLA

Nieuw: wateronderzoek salmonella

Promotie Linda Peeters

Veedrinkwater is een belangrijke route van verspreiding van salmonella bij varkens.

Niet alleen binnen een besmet bedrijf, ook tussen bedrijven. Salmonella kan zich via drinkwatersystemen in de stal verspreiden. Sinds kort kunt u bij GD veedrinkwater op salmonella laten onderzoeken.

Op dinsdag 17 december promoveert Linda Peeters, varkensdierenarts bij GD, aan de Universiteit Gent (België). Ze verdedigt daar om 17.00 uur haar proefschrift ‘On-farm control measures against Salmonella Typhimurium infections in pigs - focus on vaccination with an attenuated vaccine and the application of a probiotic feed additive’.

Drinkwatersystemen in de stal kunnen een rol spelen in de verspreiding. Als waterbakken van verschillende diergroepen verbonden zijn door communicerende vaten, kan dit leiden tot verspreiding van de infectie tussen die groepen dieren. Daarbij kunnen salmonellabacteriën langdurig overleven in biofilm. Biofilm wordt gevormd in waterbakken en waterleidingen en kan zo vermoedelijk leiden tot verspreiding van de infectie. Wij adviseren daarom om op salmonella-besmette bedrijven een hogedrukwaterleidingsysteem aan te leggen (waarbij water niet vanuit de waterbakken terug kan stromen in de aanvoerende leidingen) en metalen waterbakken te installeren die eenvoudig wekelijks te reinigen zijn.

Tijdens haar promotie hield ze zich onder andere bezig met verschillende veldstudies om het effect van vaccinatie tegen Salmonella Typhimurium bij varkens vast te stellen.

Vanwege de risico’s op verspreiding van salmonella via drinkwater krijgt GD geregeld de vraag of het mogelijk is om veedrinkwater hierop te onderzoeken. Sinds kort biedt GD daarom een kweek van veedrinkwater op salmonella aan (artikelcode 11650, tarief per monster 22,50 euro, exclusief btw en basiskosten).

4 - Varken, december 2019

004_VA94_actueel.indd 4

26-11-19 12:09

actueel

Aanmelden bloedonderzoek slachtlijnbemonstering Het is nu mogelijk om aan de slachtlijn bloedmonsters door uw slachterij te laten nemen. Deze monsters kan GD onderzoeken op de volgende bepalingen: ziekte van Aujeszky, salmonella en SVD. Per erkenningsperiode van vier maanden brengt GD één keer basiskosten in rekening, ongeacht het aantal keren dat bloedmonsters via de slachtlijn worden ingezonden. Dat is voordelig voor u. De kosten voor het laboratoriumonderzoek blijven gelijk. Wilt u deelnemer worden aan deze slachtlijnbemonstering? Meld u dan aan door een e-mail te sturen naar infovarkens@gddiergezondheid.nl of neem contact op met KCA Varken 09001770 optie 2. A-, C- en E-bedrijven mogen volgens de regelgeving van de overheid alleen Aujeszky- en KVP-onderzoek laten uitvoeren op monsters die door de dierenarts getapt zijn. Zij mogen hiervoor geen gebruik maken van monsters aan de slachtlijn.

Inzicht krijgen in de kwaliteit van biest Heeft u te maken met gezondheidsproblemen bij uw biggen en met verhoogde uitval?

Met de Biestscan bepaalt u of de kwaliteit van de biest voldoende is. Dit is een test die nauwkeurig het totaal eiwit (TE) in de zeugenbiest bepaalt. Pasgeboren biggen zijn voor hun antistoffen (IgG) afhankelijk van de kwaliteit van de zeugenbiest die zij de eerste 24 uur drinken. Uit onderzoek van GD blijkt dat er veel variatie is in het IgGgehalte in zeugenbiest. De eerste vier uur na de geboorte is er veel samenhang tussen het totaal eiwit (TE) en het IgG-gehalte in biest. Zeugenhouders kunnen met de Biestscan een goede indruk krijgen van de kwaliteit van de biest op hun bedrijf. Indien u een meer gedetailleerde bepaling wilt, is ook de IgG-bepaling (IgG Biest) mogelijk.

Monstername • Verzamel binnen vier uur na de geboorte van de eerste big biest van tien zeugen, verspreid over de kraamafdeling.

• Verzamel de biest als één mengmonster per zeug in een melkbuis (minimaal 2 milliliter).

• Verzamel bij voorkeur biest uit minstens drie spenen per zeug.

• Verstuur de biestmonsters op kamertemperatuur naar GD. Kijk op de website voor het inzendformulier.

• Binnen twee werkdagen na aankomst van het monster bij GD, ontvangen u en uw dierenarts de uitslag.

Interpretatie van de uitslag Biestscan: Bij TE-waarden onder de 145 g/L, is sprake van een verlaagd gehalte TE in de biest van zeugen.

IgG Biest: Bij IgG-waarden onder de 60 g/L, is sprake van een verlaagd gehalte IgG in de biest van zeugen.

Wijziging PM-plus-vrijreglement Vanaf 1 januari kunt u zelf kiezen wie de bemonsteringen uitvoert voor PM-plusvrij: uw dierenarts of de IKB-organisatie.

De kosten hiervoor rekent u vanaf 2020 rechtstreeks af met de IKB-organisatie of dierenarts. Een exemplaar van het nieuwe reglement is op te vragen bij KCA Varken 0900-1770 optie 2. Het nieuwe reglement is ook te vinden op onze website.

Hartelijk dank voor de prettige samenwerking in het afgelopen jaar.

20 20 GD wenst u fijne feestdagen en een gezond en succesvol 2020!

Varken, december 2019 - 5

004_VA94_actueel.indd 5

26-11-19 12:09

PRRS BESTRIJDEN? WIJPRRS STAAN VOOR U KLAAR! BESTRIJDEN? WIJ STAAN VOOR U KLAAR!

NAALDLOOS VACCINEREN TEGEN PRRS NAALDLOOS WE GEVEN U GRAAG VACCINEREN EEN DEMO! TEGEN PRRS www.probeer-idal.nu

WE GEVEN U GRAAG EEN DEMO! www.probeer-idal.nu

Wij zijn Jos en Ton van het IDAL team. Wanneer u PRRS succesvol wilt bestrijden, is een goede biosecurity een vereiste. Door direct ín de huid te vaccineren met de IDAL, voorkomt u dat ziektekiemen als PRRS via de naald op uw andere varkens worden overgedragen.

Maakzijn eenJos afspraak enuwe laten u graagwilt zienbestrijden, hoe de IDAL Wij en Tonvia vanwww.probeer-idal.nu het IDAL team. Wanneer PRRS succesvol is een past in een plan van aanpak tegen PRRS. goede biosecurity een vereiste. Door direct ín de huid te vaccineren met de IDAL, voorkomt u dat ziektekiemen als PRRS via de naald op uw andere varkens worden overgedragen.

Maak een afspraak via www.probeer-idal.nu en we laten u graag zien hoe de IDAL past in een plan van aanpak tegen PRRS.

Porcilis® PRRS bevat per dosis levend geattenueerd PRRS-virus, stam DV: 104,0 – 106,3 TCID50. Doeldier: Varken. Indicatie: Actieve immunisatie van klinisch gezonde varkens in een door PRRS-virus geïnfecteerde omgeving, ter reductie van de viremie veroorzaakt door een infectie met Europese stammen van het PRRS virus. Contra-indicaties: Niet gebruiken in een omgeving waar de prevalentie van het PRRS virus niet met betrouwbare diagnostische methodes is vastgesteld.

Bijwerkingen: Systemische of lokale vaccinatiereacties kunnen voorkomen. Na IM injectie kan een voorbijgaande verhoging van de lichaamstemperatuur optreden. Na intradermale toediening geven kleine (tot 1,5 cm) zwellingen een juiste vaccinatie techniek weer die soms langer dan 4 weken aanwezig blijven. Toediening en dosering: Vanaf de leeftijd van 2 weken 2 ml intramusculair of 0,2 ml intradermaal m.b.v. IDAL (vanaf 4 weken bij gelijktijdig gemengd intramusculair gebruik met Porcilis M Hyo). Wachttermijn: 0 dagen. Waarschuwingen: Men moet er zorg voor dragen om te vermijden dat de vaccinstam geïntroduceerd wordt in een omgeving waar PRRS virus nog niet aanwezig is. REG NL 9815 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. 2018-11.

Porcilis® PRRS bevat per dosis levend geattenueerd PRRS-virus, stam DV: 104,0 – 106,3 TCID50. Doeldier: Varken. Indicatie: Actieve immunisatie van klinisch gezonde varkens in een door PRRS-virus geïnfecteerde omgeving, ter reductie van de viremie veroorzaakt door een infectie met Europese stammen van het PRRS virus. Contra-indicaties: Niet gebruiken in een omgeving waar de prevalentie van het PRRS virus niet met betrouwbare diagnostische methodes is vastgesteld.

Bijwerkingen: Systemische of lokale vaccinatiereacties kunnen voorkomen. Na IM injectie kan een voorbijgaande verhoging van de lichaamstemperatuur optreden. Na intradermale toediening geven kleine (tot 1,5 cm) zwellingen een juiste vaccinatie techniek weer die soms langer dan 4 weken aanwezig blijven. Toediening en dosering: Vanaf de leeftijd van 2 weken 2 ml intramusculair of 0,2 ml intradermaal m.b.v. IDAL (vanaf 4 weken bij gelijktijdig gemengd intramusculair gebruik met Porcilis M Hyo). Wachttermijn: 0 dagen. Waarschuwingen: Men moet er zorg voor dragen om te vermijden dat de vaccinstam geïntroduceerd wordt in een omgeving waar PRRS virus nog niet aanwezig is. REG NL 9815 UDD. Voor overige informatie, zie bijsluiter. 2018-11.

007_VA94_monitoring_1p.indd 6

26-11-19 12:09

monitoring

Theo Geudeke, dierenarts varken

Streptokokken die vreemdgaan ...

Een infectie met Streptococcus suis is in de Online Monitor varkensgezondheid de meest gemelde oorzaak van gezondheidsklachten. Het betreft dan vooral hersenvliesontsteking, gewrichtsontsteking en bloedvergiftiging. Een enkele keer gaat het om een longontsteking.

Sinds de start van de Online Monitor in 2016 vertoont het aantal meldingen van streptokokkeninfecties een seizoensfluctuatie met een piek in de zomer. Ook bij andere bacteriële infecties zien we vaak een toename in de zomer, want in een warme omgeving gedijen bacteriën nou eenmaal het beste. Des te opvallender is het dat vanaf februari 2019 het aantal meldingen plotseling vrij sterk steeg (zie figuur 1), waarna het tot op heden op een hoog niveau is gebleven. Een verklaring voor dit fenomeen is niet bekend.

Opvallende gevallen Naast Streptococcus suis komen bij varkens ook infecties met andere streptokokken, zoals Str. porcinus, Str. zooepidemicus en Str. equisimilis, voor. Zo was de Veekijker eerder dit jaar betrokken bij twee opvallende gevallen van zeugensterfte waarbij als enige waarschijnlijk oorzaak Str. zooepidemicus was gevonden.

Bij onderzoek van ingestuurde zeugen vonden de pathologen van GD op diverse plaatsen ontstekingen. Opvallend waren ontstekingen met pus van de neusbijholten en de hersenen. Ook waren er zeugen gestorven door bloedvergiftiging.

Wat verder opviel bij enkele zeugen was dat de milt bijna geheel was verdwenen. Dat is meestal het gevolg van een miltdraaiing, iets wat doorgaans samenhangt met een maagdraaiing. Volwassen zoogdieren, dus ook varkens, kunnen overleven zonder functionele milt. Wel is dan vaak de gevoeligheid voor (bacteriële) infecties verhoogd. Str. zooepidemicus is een vrij algemeen voorkomende bacterie die vooral zijn kans grijpt bij verminderde weerstand. Het is dan ook best mogelijk dat er een verband bestaat tussen twee zaken die niks met elkaar te maken lijken te hebben: miltdraaiing en ernstige bacteriële infecties bij zeugen.

25%

20%

15%

10%

5%

0%

J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A

2016

2017

2018

2019

Al sinds 2002 houdt Royal GD zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland.

Hiervoor werken wij nauw samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van LNV, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

Figuur 1. Aantal meldingen streptokokkeninfecties.

Varken, december 2019 - 7

007_VA94_monitoring_1p.indd 7

26-11-19 12:10

“De ontwikkelingen in de sector houden ons werk constant interessant�

8 - Varken, december 2019

008_VA94_reportage_4p.indd 8

26-11-19 12:10

reportage

BOUWEN VOOR DE TOEKOMST MET FAMILIE VAN DE PAS

Van handjeklap tot hygiëne­ protocol Daar waar GD zich al honderd jaar inzet voor diergezondheid, loopt Loes al bijna dertig jaar naast haar vader over de boerderij. Eerst alleen als boerendochter, maar nu als volwaardig partner. Samen praten ze over vroeger en nu. Het boeren van vandaag verschilt volgens vader Ad van de Pas niet veel van vroeger. “Diergezondheid en plezier in het werk stonden en staan altijd bovenaan.”

Allebei zijn ze opgegroeid tussen de varkens. “Mijn vader had een bedrijf in Hoogeloon en daar heb ik een tijd gewerkt”, vertelt Ad. “Ik was alleen niet de enige op wie de passie voor dieren grip had gekregen. Ook twee van mijn broers wilden boer worden. Het ouderlijk bedrijf was niet groot genoeg om te delen, dus in overleg heeft mijn jongste broer het bedrijf overgenomen.

Samen met mijn vrouw Marjan heb ik toen een vleesstieren- en vleesvarkensbedrijf in Bergeijk gekocht. Stieren waren niet ons ding, dus hebben we de vergunning omgezet naar een vergunning voor fokzeugen. Loes was toen net geboren.” In 2015 is Loes in het bedrijf gestapt en zijn ze VOF Fokvarkens van de Pas geworden: een trots familiebedrijf. “En dat is ook wel waar we naartoe wilden”, zegt Loes. “We hebben wel wat mensen die ons helpen, maar in de basis kunnen we alles met z’n drieën doen.”

Samen sterk Om dat te laten werken hebben ze wel een duidelijke rolverdeling.

“Mijn vader richt zich heel erg op de verkoop van fokgelten en het insemineren. Zelf haal ik meer voldoening uit het werk in de kraamstal”, gaat Loes verder. “Daarnaast vind ik het belangrijk

Varken, december 2019 - 9

008_VA94_reportage_4p.indd 9

26-11-19 12:10

op een rij te hebben wat er gebeurt, dus houd ik me bezig met de boekhouding. Mijn vader blijft ook wel rustig als hij niet precies weet hoe we ervoor staan, maar ik houd graag de controle. Ik denk dat dat goed werkt.” Lachend vertelt Loes dat ze eerder nog wel eens de dag van haar vader wilde inplannen, zodat ze daar ook controle over had. “Ik kwam er gauw genoeg achter dat dat níet werkt. Hij werkt graag flexibel en pakt even tussendoor wat dingen op. Ik denk dat hij beter is in het oplossen van problemen.” Ad vult aan: “Maar jij ziet ze misschien wel eerder aankomen. Het heeft misschien ook met ervaring te maken. In de varkenshouderij gaat het eigenlijk nooit zoals je denkt. Elke dag is anders. Dat maakt het ook zo mooi.”

De veranderende sector Ook de ontwikkelingen maken het werk voor Ad en Loes interessant. “We proberen mee te gaan in de tijd”, vertelt Loes. “De sector heeft de afgelopen decennia flinke stappen gemaakt.”

Dat beaamt Ad. “Als ik terugkijk naar hoe het was toen ik als klein jongetje door de stal liep, kun je je dat bijna niet meer voorstellen. De hond ging mee de stal in, snuffelde erop los en overal lag stro. De handelaar ging van bedrijf naar bedrijf om varkens te tekenen, zonder daarbij echte maatregelen te nemen.

De zeugen ging naar de markt in Den Bosch waar ouderwets werd ‘gehandjeklapt’. Het had wel z’n charme”, lacht hij. “Maar het is natuurlijk niet meer van deze tijd.”

10 - Varken, december 2019

008_VA94_reportage_4p.indd 10

26-11-19 12:10

Anne Taverne, redacteur

Tegenwoordig kijken ze volgens Ad veel meer naar hoe dingen makkelijker kunnen. “We kijken hoe we de dieren met zo min mogelijk arbeid zo goed mogelijk kunnen verzorgen. Met de nadruk op goed”, legt hij uit. “Looplijnen zijn nu heel belangrijk. Vroeger zaten de varkens misschien wel op vier verschillende plekken op de boerderij en werd met een kar al hobbelend voer rondgebracht.” Loes kan zich dat maar lastig voorstellen. “Hoe leuk ook om te horen, ik ben toch blij dat het nu gaat zoals het gaat. Zeker die looplijnen en het management zijn voor mij heel belangrijk. Een goede diergezondheid zorgt voor een efficiënte bedrijfsvoering. Dat maakt het werk ook leuker. Soms kost het even wat tijd en energie, maar daar heb je uiteindelijk alleen maar profijt van.” Ad haakt daar op in. “De varkens zijn hier van geboorte tot slacht. Het loont dus om te investeren in de biggenopfok, want de extra opbrengsten naderhand krijg je ook. Het grootste deel van de winst moet je zelf doen.”

reportage

Loes maakt een controleronde in de biggenstal

Om optimaal te kunnen blijven werken, is het af en toe nodig wat bij te bouwen. Ad lacht. “Dat was vroeger ook wel iets makkelijker. Je hoefde het maar te vragen en je kon wat aanbouwen of een nieuwe stal plaatsen.” De regels van nu maken het werk soms wel iets lastiger, beaamt Loes. “Er ligt wel een plan voor nieuwe stallen in 2022, dus daar kijken we naar uit.”

Denken in oplossingen De regels in de sector waren voor Loes nooit een reden om te twijfelen aan haar passie voor het vak. “Ik denk dat de varkenshouderij heel belangrijk is in Nederland. In de tijd van mijn opa, maar nu al helemaal. We maken voedsel, wekken energie op met onze zonnepanelen en werken reststromen van de voedingsindustrie weg. Ik zie echt een uitdaging en toekomst in die belangrijke functies in het houden van varkens. Veertig jaar geleden zag alles er heel anders uit en over nog eens veertig jaar zal dat weer zo zijn. Verandering is niet erg, maar je moet er wel op inhaken.” Volgens Ad blijft het een heel mooi vak dat hij graag samen met zijn dochter deelt. “Alles wat er af en toe omheen hangt maakt het soms wat somberder, maar Loes ziet dat heel positief en denkt in oplossingen. Dan zijn er kansen.”

Geen compromissen Iets waar ze het altijd over eens zijn is dat diergezondheid leidend is. “Als het goed gaat met de dieren, gaat het goed met mij”, vertelt Ad. “Als het financieel niet lukt, is dat vervelend, maar daar kun je dan niks aan doen. Gezondheid staat bovenaan.” Voor Loes is dat niet anders. “Daar vinden we elkaar in in

ons werk. Zonder gezonde varkens hebben we geen goede resultaten en kunnen we niks. Daarom vind ik ons gesloten bedrijf zo mooi. We houden bepaalde varkensziekten structureel buiten de deur, mede door onze strikte hygiëneprotocollen. Het zit hier al lang in ons systeem; netjes werken, maar ook geen compromissen sluiten. Aan de voorkant kosten sommige keuzes misschien wat geld, maar uiteindelijk levert het meer op. We schoppen ons tweeënhalveweek-systeem niet zomaar in de war.

Al onze nieuwe plannen, ook de bouw van nieuwe stallen, worden daar op ingericht.”

Bouwen voor de toekomst Met de nieuwe stallen willen ze iets bouwen voor de toekomst.

“Boeren met een goed gevoel is belangrijk voor mij. Daarom verdiepen we ons steeds meer in conceptmarkten en willen we meegaan met wat de consumenten willen”, legt Loes uit. “En verder gaan we zien wat de toekomst ons brengt”, vult Ad aan.

Het familiegevoel staat in ieder geval centraal op de boerderij.

Want waar Loes en Ad al vroeg op hun laarzen langs de varkens dartelden, doet het driejarige zoontje van Loes dat nu ook. Loes lacht en zegt gekscherend: “Ja, de toekomst van ons familiebedrijf, hè?”

Varken, december 2019 - 11

008_VA94_reportage_4p.indd 11

26-11-19 12:11

ADVERTEREN IN DIT MAGAZINE? Neem contact op met: Marcel Koot T+31 (0)314 - 355 852 E marcel.koot@dock35media.nl I www.dock35media.nl

VOOROP IN DIERGEZONDHEID

Ook deelnemen aan het Periodiek Bloedonderzoek?

Wilt u inzicht in de PRRS-status op uw bedrijf?

Laat het ons weten met Abonneer u dan nu op de PRRS-scan! onderstaand formulier.

De eerste PRRS-scan vormt het uitgangspunt. Met onze kennis , interpretatie én een concreet plan van aanpak verbetert u de PRRS-status op uw bedrijf. Door de PRRS-scan te herhalen bewijst u dat u doorlopend én op een gerichte manier bezig bent om PRRS aan te pakken, voor uzelf maar ook voor uw afnemers en omliggende bedrijven in uw regio.

Uw keuze Abonnement A

2,49 euro per kwartaal Meer weten?

UBN

https://www.gddiergezondheid.nl/prrs Abonnement B

21,95 euro per kwartaal

Naam

Abonnement C

4,95 euro per kwartaal

Postcode

Abonnement D

375 euro per kwartaal

Stuur dit aanmeldformulier kosteloos retour naar: KCA Varken Antwoordnummer 404 7400 VB te Deventer

013_VA94_bloedonderzoek_1p.indd 12

GD LOOPT VOOROP IN VARKENSGEZONDHEID Woonplaats MET MONITORING VAN DE PRRS-BEDRIJFSSTATUS

E-mailadres

Datum

Handtekening

26-11-19 12:11

product

NU VOORDELIGE ABONNEMENTEN VOOR HET PERIODIEK BLOEDONDERZOEK

Kies uw abonnement Bloedonderzoek voor de ziekte van Aujeszky en salmonella is verplicht voor elke varkenshouder. Als u monsters laat nemen via de slachtlijn, verandert er voor u niets. Laat u monsters nemen via uw dierenarts? Dan bieden wij vanaf 1 januari 2020 een abonnement. We vertellen graag welke abonnementen wij aanbieden en hoe u zich kunt aanmelden.

Het bloedonderzoek op salmonella, Klassieke Varkenspest, SVD en de ziekte van Aujeszky wordt met ingang van 1 januari 2020 volledig digitaal. Dit betekent dat de dierenartspraktijk uw monsters digitaal inschrijft en dat u en uw dierenarts het hele proces, van inschrijven tot de uitslagen, via VeeOnline kunnen volgen. Elke periode verschijnt er automatisch een bericht dat er bloedmonsters genomen moeten worden. Op VeeOnline is

altijd een actueel overzicht te vinden van het aantal monsters dat (nog) genomen moet worden. Ook kunt u er al uw uitslagen terugvinden.

Vier verschillende abonnementen We hebben twee abonnementen voor maandelijkse bemonstering en twee voor viermaandelijkse bemonstering. Ook is er een abonnement waarbij u de laboratoriumonderzoeken achteraf betaalt en een abonnement waar u een vast bedrag per kwartaal betaalt, inclusief de laboratoriumonderzoeken. Het abonnement inclusief de laboratoriumonderzoeken is extra scherp geprijsd.

Belangrijk: uw dierenarts ontvangt per 1 januari 2020 vanuit GD geen herinnering meer voor het insturen van het bloedonderzoek als u zich niet aanmeldt voor een abonnement.

U kunt kiezen uit de abonnementsvormen A, B, C en D, in- of exclusief diagnostiek.

Aansturing

Aansturing

(exclusief diagnostiek)

(inclusief diagnostiek)

Abonnement A

Abonnement B

Maandelijkse bemonstering

-

-

Elk trimester bemonstering

Aujeszky, SVD, salmonella

Aujeszky, salmonella

2,49 euro*

21,95 euro*

Abonnement C

Abonnement D

Maandelijkse bemonstering

Aujeszky, KVP

Aujeszky, KVP

Elk trimester bemonstering

Salmonella, SVD

Salmonella

4,95 euro*

375,00 euro

VOORDELEN:

Meld nu! nu aa

• U kiest zelf het abonnement dat het beste past bij uw bedrijf; • Andere onderzoeken, zoals PRRS of mycoplasma, kunnen gemakkelijk worden toegevoegd; • De aansturing loopt volledig digitaal via VeeOnline. Alle informatie is hier te vinden: actueel én overzichtelijk; • Aan het begin van de periode krijgen u en uw dierenarts automatisch een bericht dat er bloedmonsters genomen moeten worden; • U en uw dierenarts ontvangen bericht wanneer een onderzoek niet is gelukt, zodat u nooit in de problemen komt doordat er te weinig uitslagen bekend zijn.

Nog geen ervaring met VeeOnline? Op www.gddiergezondheid.nl/veeonline vindt u filmpjes en tips.

Prijs per kwartaal

Prijs per kwartaal

* Dit abonnement wordt per jaar gefactureerd

Wat moet u doen?

U geeft uw keuze door via het aanmeldformulier op pagina 12, via www.gddiergezondheid.nl/periodiekonderzoekvarken of via 0900-1770 (optie 2). Heeft u vragen of wilt u meer informatie?

Dan helpen wij u graag.

Varken, december 2019 - 13

013_VA94_bloedonderzoek_1p.indd 13

26-11-19 12:11

ONDERZOEK DOOR DE JAREN HEEN

Hoe doorgronden we het PRRS-virus?

Tegenwoordig weten we dat PRRS wereldwijd voorkomt en dat de controle ervan lastig is. Hoe anders was dat in de jaren 80, voordat het virus een naam kreeg. Qua diagnostiek is er veel gebeurd de afgelopen decennia. Hoe was het vroeger en waar staan we nu? U leest het hier!

Eind jaren 80 werden uitbraken met abortus, luchtwegklachten, verminderde groei en verhoogde uitval gerapporteerd in de Verenigde Staten. De oorzaak hiervan was in eerste instantie onduidelijk en moeilijk te achterhalen. Toen eind 1990 in Duitsland vergelijkbare uitbraken werden gemeld ging het hard. In vier jaar tijd werden er 3.000 uitbraken gerapporteerd in Europa.

Ook in AziĂŤ kwamen de symptomen op. In 1991 werd in Lelystad het virus ontdekt dat verantwoordelijk was voor de problemen: het Lelystadvirus. Het eerder onbekende RNA-virus kreeg wereldwijd de naam Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS).

Zoektocht van het vaststellen Ook nu komen we PRRS regelmatig tegen. Het virus speelt mogelijk een rol op elk bedrijf met vruchtbaarheidsproblemen of luchtwegklachten. Het blijft altijd gissen, want op basis van klinische verschijnselen is het niet mogelijk om onderscheid te maken tussen een PRRS-infectie en andere mogelijke oorzaken. Bij een luchtweginfectie kunnen bijvoorbeeld influenza, Mycoplasma hyopneumoniae en APP een rol spelen. Of neem vroeggeboortes, die kunnen veroorzaakt zijn door relatief grote tomen, heftige stress voor de geboorte, maar ook door bepaalde beer-zeugcombinaties. Zo heeft elk verschijnsel een rits met mogelijke oorzaken. Het vaststellen van PRRS is dus best een zoektocht. En om het nog ingewikkelder te maken: regelmatig komen infecties met het PRRS-virus en andere ziekteverwekkers gelijktijdig voor.

Meebewegen met verandering Om meer duidelijkheid te krijgen over het virus, is er in de loop der jaren veel onderzocht. Van laboratoriumonderzoek tot sectie van een aantal dieren met typische klinische verschijnselen; het is allemaal nodig om de diagnose PRRS te kunnen stellen. Hoewel we tegenwoordig, anders dan in de jaren 80, weten waar we naar op zoek zijn en weten in welke dieren we het virus kunnen terugvinden, blijft een juiste beoordeling van het gevonden virus een uitdaging. Iets wat het namelijk moeilijk maakt, is dat het genetisch materiaal van een RNAvirus (zoals het PRRS-virus) constant een beetje verandert, er treedt zelfs uitwisseling op van grotere stukken van het genetisch materiaal, ook tussen vaccin- en veldvirussen. Hierdoor ontstaan in feite nieuwe virussen met andere eigenschappen, bijvoorbeeld meer of minder ziekteverwekkend. Ook de testen moeten hierin meebewegen, anders kunnen ze het virus niet meer vinden.

Typeren van het virus Deze genetische veranderingen maken het onderzoek naar PRRS-virussen niet altijd makkelijker, maar geven ons wel belangrijke aanwijzingen voor de controle en monitoring van PRRS-infecties op een bedrijf. Met de onderzoeksmogelijkheden die we nu hebben, is het niet alleen mogelijk om de aanof afwezigheid van het virus aan te tonen, maar kan het gevonden virus ook worden getypeerd. De eerste stap in het typeren is het aantonen van het PRRS-virus met een PCR-test.

Hierbij wordt monstermateriaal (variĂŤrend van buikvocht en speeksel tot een Eswab) onderzocht. Wordt het virus hierin aangetoond? Dan kan het met behulp van een sequentie-analyse verder worden getypeerd.

14 - Varken, december 2019

014_VA94_uithetlab_2p.indd 14

26-11-19 12:12

uit het lab

Linda Peeters en Tom Duinhof, dierenartsen varken

Type I

Type II

2013

2009 2018

2015

2013

Nederlandse stammen 2010-2018 Porcillis PRRS Ingelvac PRRS FLEX EU/Reprocyc Unistrain (Hipra) Ingelvac MLV US Pyrsvac-183 (Syva) Lelystadvirus Suvaxyn Zeugenbedrijf met zes verschillende nieuwe virusstammen in de periode 2013-2019. Uit deze fylogenetische boom blijkt dat de externe biosecurity aandacht verdient.

Tijdens deze analyse wordt het RNA van het virus bekeken, waarna het met speciale software vergeleken wordt met andere bekende PRRS-virussen. Dit kunnen bijvoorbeeld vaccinvirussen of eerder op het bedrijf aangetoonde PRRSvirussen zijn. Het vergelijken van deze virussen noemen we ook wel een fylogenetische vergelijking. Het plaatje dat gemaakt wordt op basis van deze vergelijking heet een fylogenetische boom (figuur 1). De lengte van de ‘takken’ en afstand tussen de bolletjes (virussen) laat de verwantschap zien tussen verschillende virusstammen. Hierbij geldt: hoe groter de afstand, hoe minder verwant de virussen zijn. De fylogenetische boom geeft belangrijke aanwijzingen voor de controle van de PRRS-infectie op het bedrijf. Was het virus al bekend op het bedrijf? Dan is het belangrijk om iets te doen aan interne biosecurity. Is het een ‘nieuw’ virus? Dan heeft de externe biosecurity aandacht nodig.

Focus op monitoring Langzaam maar zeker weten onderzoekers het virus steeds beter te doorgronden. De focus in de diagnostiek naar het PRRS-virus verschuift steeds meer van onderzoek bij klinische uitbraken naar monitoring om de actuele status van het bedrijf te bewaken. Op deze manier wordt vroegtijdig ontdekt dat er een nieuw virus op het bedrijf (of op buurbedrijven) circuleert en dat dat een mogelijk risico oplevert. En zo kunnen we preventief te werk gaan.

Het onderzoek naar PRRS heeft zich altijd ontwikkeld en zal dat ook blijven doen. Zo wordt de fylogenetische vergelijking momenteel gebaseerd op een klein gedeelte van het virus; nieuwe technieken maken het in de toekomst wellicht mogelijk het complete genetisch materiaal van het virus te analyseren.

BENT U BENIEUWD NAAR DE PRRS-STATUS OP UW BEDRIJF? WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/PRRS

Varken, december 2019 - 15

014_VA94_uithetlab_2p.indd 15

26-11-19 12:12

Vroegst mogelijke bescherming van biggen

SUVAXYN PRRS MLV lyofilisaat en oplosmiddel voor suspensie voor injectie voor varkens • Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik - REG NL 119564 EU/2/17/215/001-003 UDD • Werkzame bestanddelen: Gemodificeerd levend PRRSV, stam 96V198 • Doeldier: Vleesvarkens, gelten, zeugen • Indicaties: Actieve immunisatie van klinisch gezonde varkens vanaf 1 dag oud in een met PRRS virus geïnfecteerde omgeving, ter vermindering van viremie en nasale uitscheiding veroorzaakt door infectie met Europese stammen van het PRRS virus (genotype 1). Aanvang immuniteit: 21 dagen na vaccinatie. Duur van immuniteit: 26 weken na vaccinatie. Zie bijsluiter.• Toedieningswijze en dosering: Eén enkele dosis (2 ml) IM in de nek. Vleesvarkens: vanaf 1 dag oud. Gelten en zeugen: voorafgaand aan introductie in de zeugengroep, ongeveer 4 weken vóór het dekken. Eén enkele boosterdosis iedere 6 maanden. Zie bijsluiter. • Contra-indicaties: Niet gebruiken bij: - groepen waarbij Europees PRRS virus niet is vastgesteld door middel van betrouwbare diagnostische methodes; - sperma producerende beren; -PRRS virus-naïeve drachtige gelten en zeugen tijdens de tweede helft van de dracht. • Wachttijd: 0 dagen. • Bijwerkingen: Zeer vaak: een voorbijgaande stijging van de rectale temperatuur; lokale reacties in de vorm van zwellingen. Soms: anafylaxie-achtige reacties (braken, tremoren en/of milde depressie) bij biggen kort na vaccinatie.

Zie bijsluiter. • Speciale waarschuwingen & Bijzondere voorzorgen: Neem voorzorgsmaatregelen om verspreiding van de vaccinstam naar niet-gevaccineerde dieren die vrij moeten blijven van PRRS virus, te vermijden. Gebruik wordt afgeraden tijdens de lactatie. Zie bijsluiter. • Nadere informatie: zie verpakking/bijsluiter of op aanvraag beschikbaar bij de lokale vertegenwoordiger: Zoetis B.V. -Postbus 81055 - 3009 GB Rotterdam (e-mail: info.nl@zoetis.com)

MM-06471

Vaccineren vanaf dag 1 met Suvaxyn PRRS MLV biedt biggen een goede bescherming tegen PRRS, al na 21 dagen.

Dat is vóór de risicovolle speenperiode! Zijn uw biggen klaar voor een sprong voorwaarts?

Lees meer over vroege bescherming op www.zoetis.nl/Suvaxyn-prrs-bescherming.

VOOR DIEREN. VOOR GEZONDHEID. VOOR U. ZOE0170_AD_220x297mm_PRRS_W3.indd 1 017_VA94_overzicht_2p.indd 16

12-11-19 12:12 10:41 26-11-19

19 10:41

diergezondheid

Tom Duinhof, dierenarts varken

Inzicht in uw PRRS-status De PRRS-scan is een overzicht waarop alle uitslagen van gepoolde PRRS-PCR-onderzoeken worden samengevat. De scan is daarmee een eenvoudig hulpmiddel om de PRRSstatus van uw bedrijf te bepalen.

Deelnemers kunnen door herhaald onderzoek de status van het bedrijf verhogen. De scan levert informatie om de PRRS-status van het bedrijf te evalueren en stelt u in de gelegenheid uw bedrijfsmanagement hierop aan te passen. In één oogopslag ziet u meerdere resultaten; van uw eigen bedrijfsuitslagen tot testresultaten van andere deelnemers.

Hoe werkt dat?

Als er in een bepaalde maand minimaal dertig bloedmonsters zijn getest in de PRRS-PCR, wordt op grond van de beschikbare uitslagen een geactualiseerde PRRS-status berekend. De PRRSscan kunt u op VeeOnline opvragen. Met de minimaal dertig bloedmonsters is de steekproef voldoende groot om het PRRSvirus te vinden. Met deze hoeveelheid monsters is ook aan te tonen dat zeer waarschijnlijk minder dan 10 procent van de varkens besmet is en dit is voor PRRS een belangrijk uitgangspunt.

De behaalde status vervalt als er vijf maanden niet is ingezonden of als er positieve monsters zijn gevonden.

Het is slim om te beginnen met testen bij gespeende biggen.

Dat geeft zowel een beeld van de virusuitscheiding door de zeugenstapel als van interne circulatie binnen het bedrijf die uit andere (externe of interne) bronnen komt. Door te testen op het virus is er direct in beeld of er virus aanwezig is in de biggen die geleverd worden. Ook kan, indien gewenst, worden

bepaald welk virustype aanwezig is. Herhaling van de scan zorgt ervoor dat u de status van uw bedrijf beter in beeld krijgt. Om de vier maanden een scan uitvoeren geeft een betrouwbaar beeld van de PRRS-status. Ook kunt u zo een structurele aanpak van PRRS handen en voeten geven.

Traject op Maat (TOM®) De PRRS-scan is onderdeel van de productlijn Traject op Maat (TOM®). Hiermee bieden we u een vertaalslag van uitslag naar oplossing. Ieder bedrijf is anders en juist daar kan GD met haar ervaring hét verschil maken. Door kennis en interpretatie toe te voegen hopen we u een meerwaarde te bieden.

Status

Kleur

Beschrijving

0

Er is PRRS aangetoond in de ingezonden monsters van het bedrijf of de PRRS-status is onbekend omdat onvoldoende varkens zijn bemonsterd.

1

Er is eenmaal geen PRRS aangetoond in de ingezonden monsters van het bedrijf.

2

Er is tweemaal geen PRRS aangetoond in de ingezonden monsters van het bedrijf.

3

Er is driemaal geen PRRS aangetoond in de ingezonden monsters van het bedrijf.

4

Er is viermaal geen PRRS aangetoond in de ingezonden monsters van het bedrijf.

5

De kans op het voorkomen van PRRS op het bedrijf is gering, de status is daarom ‘PRRS onverdacht.

Figuur 1: Te behalen bedrijfsstatussen in de PRRS-scan (zoals vermeld in de toelichting op de achterzijde van de PRRS-scan).

Varken, december 2019 - 17

017_VA94_overzicht_2p.indd 17

26-11-19 12:55

019_Casus_3p.indd 18

26-11-19 12:14

casus

Theo Geudeke, dierenarts varken

VEEKIJKER

Van telefoontje tot uitslag

Belt u weleens met de Veekijker van GD? Dan bent u niet de enige. Jaarlijks bellen ruim 1.500 dierenartsen, voorlichters en veehouders ons met een vraag over gezondheidsklachten.

Geregeld is dit telefonisch af te handelen, maar soms is een bedrijfsbezoek gewenst. Hoe dat in z’n werk gaat leggen we uit van het eerste telefoon tot de definitieve uitslag.

De vragen die bij de Veekijker binnenkomen zijn vaak heel specifiek (‘wat kan ik het beste insturen om Brachyspira te onderzoeken?’), maar kunnen ook een stuk algemener zijn (‘de uitval bij gespeende biggen bij een van mijn klanten is aan de hoge kant; hoe kan ik dat probleem het beste benaderen?’). Soms is

het na een telefoontje gewenst dat een varkensdierenarts van GD samen met de eigen dierenarts van het bedrijf en eventueel een voorlichter een bedrijf bezoekt. In dit artikel geven we een voorbeeld hoe dat dan in zijn werk gaat.

Het telefoontje ...

Een dierenarts belt vanwege een probleem op een zeugenbedrijf met te veel doodgeboren biggen. De klacht bestaat al langer en in de loop der tijd zijn uiteenlopende adviezen gegeven en deels opgevolgd; zonder succes. De dierenarts wil graag dat de problemen eens goed geanalyseerd worden tijdens een bedrijfsbezoek samen met de voervoorlichter.

Varken, december 2019 - 19

019_Casus_3p.indd 19

26-11-19 12:14

Wat is precies het probleem?

‘Te veel doodgeboren biggen’ is nog steeds een vrij algemene beschrijving. Net zoals ‘de klacht bestaat al lang’. Daarom willen we graag weten om hoeveel doodgeboren biggen het gaat en hoe lang de klacht precies bestaat. In dit voorbeeld was er al meer dan twee jaar sprake van een probleem en was het gemiddeld aantal doodgeboren biggen per worp in die tijd tussen de 1,8 en 2,0.

Nauwkeurig doorvragen Om goed te begrijpen wat de achtergrond van de gezondheidsklachten is, is het belangrijk nauwkeurig door te vragen. Daarbij is een gezonde dosis achterdocht nodig. Vaak geeft men sociaal gewenste antwoorden of zijn herinneringen behoorlijk selectief.

In ons voorbeeld was het aantal doodgeboren al veel langer iets verhoogd, maar was het de laatste twee jaar fors doorgestegen waarbij het maandgemiddelde vaak boven de 2,0 uitkwam. In dezelfde periode was de zeugenstapel substantieel uitgebreid en was de genetische achtergrond van de zeugen veranderd naar hoogproductieve zeugen.

Mogelijke oorzaken Alvorens in detail verder te zoeken naar de oorzaken, is het handig om een lijstje te maken van mogelijke oorzaken. Dan is het een kwestie van afstrepen tot de meest waarschijnlijk oorzaak overblijft. De mogelijke oorzaken van te veel doodgeboren biggen zijn: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

infecties van zeug (onder andere PRRS, Parvo en Circovirus); geboorteproblemen en traag werpen; intoxicaties (bijvoorbeeld mestgassen en nitriet in vuile waterleidingen); voeding (voergift in relatie tot geboortegewicht); stressfactoren (onrust, slecht stalklimaat en ontbreken nestmateriaal); zeugfactoren (leeftijdsopbouw, zeugenlijn en beerkeuze).

Wegstrepen Aangezien de klachten al (ruim) twee jaar bestonden, liggen infectieziekten of vergiftigingen niet erg voor de hand. Dergelijke oorzaken geven meestal korte tijd vrij heftige problemen. Tegen

20 - Varken, december 2019

019_Casus_3p.indd 20

26-11-19 12:14

casus

Theo Geudeke, dierenarts varken

infecties bouwen dieren na een tijdje afweer op, waardoor de klachten verminderen. Vergiftigingen houden evenmin vaak lang aan. Daarbij zouden bovendien waarschijnlijk ook andere, veel ernstiger klachten ontstaan. Denk aan verwerpers en zelfs sterfte van zeugen. Daarvan was in dit geval geen sprake. Zeugfactoren en stress spelen altijd een rol. Precies doorvragen naar de gang van zaken rondom werpen en het beoordelen van de leeftijdsopbouw en zeugenlijn geeft een goede indruk of deze factoren meespelen of zelfs het probleem verergeren. In dit geval waren de zeugen hoogproductief, kregen ze grote tomen en bestond er dus een verhoogd risico op doodgeboorte.

Focus In ons voorbeeld ligt de focus op (de duur van) het geboorteproces en op aspecten van de voeding. Volgens de zeugenhouder verliep de geboorte vaak vrij traag en was het regelmatig nodig om in te grijpen met oxytocine. Traag werpen resulteert vaak in zuurstoftekort bij de laat geboren biggen. Om het geboorteproces goed in beeld te krijgen, is het noodzakelijk de duur van het geboorteproces precies te registreren.

Zeugenkaarten bieden hierin een uitkomst: hierop noteert u precies welke aantallen biggen er op welke tijdstippen worden geboren. De voeding heeft invloed op de geboortegewichten en op de spreiding daarin. Voordat u iets verandert aan de voeding, is het verstandig een aantal tomen biggen individueel te wegen om de spreiding in geboortegewichten te beoordelen. Te lichte biggen lopen een veel grotere kans niet te overleven. Niet alleen tijdens de geboorte, maar ook in de periode daarna.

Nader onderzoek Uit de nadere inventarisatie bleek dat de geboortegewichten niet te laag waren (zie kader). Wel bleek dat het werpen erg traag verliep: gemiddeld ruim zes uur. Dit kan mede het gevolg zijn van chronische stress. Daarom is het belangrijk stressfactoren te inventariseren, waaronder onrust rond het werpen.

Traag werpen kan ook komen door stofwisselingsproblemen, bijvoorbeeld met de calciumstofwisseling en de eiwit- en energievoorziening. Daarvoor zijn bloedtesten beschikbaar. Uit dat onderzoek bleek dat vooral twijfels waren over een goede energie-opname kort voor het werpen en in mindere mate over de calciumstofwisseling.

Even voorstellen: het Veekijkerteam Varken

Theo Geudeke

Linda Peeters

Tom Duinhof

Houdt zich als dieren-

Houdt zich als dieren-

Houdt zich als dieren-

arts binnen GD bezig

arts binnen GD bezig

arts binnen GD bezig

met stofwisselings-

met monitoring, sal-

met infectieziekten

ziekten, meldings-

monella en

(PRRS), ademhalings-

plichtige ziekten,

spijsvertering.

ziekten en

reproductie en

Wat is een goed geboortegewicht voor biggen?

1. Gemiddeld geboortegewicht: (TG + 5)/TG (TG = totale toomgrootte).

Dus bij een toom van 18 biggen zou het gemiddelde gewicht ongeveer 23/18 = 1,28 kg moeten zijn.

2. Percentage biggen lichter dan 1,0 kg: maximaal 15 procent.

3. Spreiding van het geboortegewicht: maximaal 20 procent.

Voldoet een toom aan alle drie de voorwaarden? Dan is het qua gewicht(sverdeling) een goede toom.

monitoring.

Adviezen: ‘evidence based’ De adviezen die hieruit voortvloeiden waren in eerste instantie gericht op de voeding vlak voor het werpen: niet te kort voor werpen overschakelen van drachtvoer naar lactovoer en vóór het werpen in het kraamhok driemaal daags voeren. Ten slotte is een goede controle van de watergift belangrijk; een matige voeropname hangt vaak samen met een matige wateropname.

monitoring.

Heeft u ook een diergezondheidsvraag waar u anwoord op wilt? Het Veekijkerteam staat graag voor u klaar. U kunt onze dierenartsen bereiken via 0900-7100000, optie 2.

En nu?

Het is belangrijk duidelijk af te spreken wat de vervolgstappen zijn. Wat moet er gebeuren en wanneer? Ga na op welke termijn de maatregelen effect moeten hebben en evalueer dat dan ook. Op deze manier kunt u bijtijds bijsturen.

Varken, december 2019 - 21

019_Casus_3p.indd 21

26-11-19 12:14

advertentie

Advertentie

Oplossing voor hoge concentratie ammoniak en fijnstof in de stallen.

Veel varkenshouders hebben last van een te hoge concentratie ammoniak en fijnstof in de stallen.

Dat gaat ten koste van de kwaliteit van de varkens, maar ook van de gezondheid van de medewerkers.

Freshlight heeft een oplossing bedacht namelijk innovatieve ledverlichting met de unieke combinatie van fullspectrum zonlicht en krachtige ionisatie.

Het fullspectrum zonlicht van Freshlight benadert het lichtspectrum dat van de zon afkomt. Zonlicht bestaat naast het zichtbare licht ook uit UV-A, UV-B en infrarood licht. Deze straling is voor mensen niet zichtbaar maar zorgt voor de vorming van vitamine D3. Op haar beurt stimuleert vitamine D3 tot een betere opname van fosfor en calcium. Hierdoor groeien de dieren sneller, hebben sterkere botten en zijn minder vatbaar voor ziekten.

Verder zijn de dieren over het algemeen rustiger en hebben ze minder stress.

Ionisatie De armaturen van Freshlight zijn voorzien van ionisatie, waarbij er gebruik wordt gemaakt van negatieve ionisatie. De negatieve ionen hechten zich aan stofdeeltjes die door de zwaartekracht als overblijfsel op de grond vallen. Wanneer de stofdeeltjes zijn geïoniseerd worden pathogenen (bacteriën, virussen en schimmels), ammoniak, fijnstof en geur sterk gereduceerd. Op deze manier worden stallen 24 uur per dag gezuiverd, zelfs als de verlichting uit is. Het resultaat is een frisse stal met gezonde en vitale dieren.

Freshlight220x297.indd 1 22 023_VA94_deboerop.indd

Energiezuinig De verlichting is zeer energiezuinig en geeft tot wel 217 lumen per opgenomen Watt. Ledverlichting van Freshlight is SGS, DEKRA en TUV gecertificeerd en komt daardoor in aanmerking voor fiscale regelingen zoals EIA en MIA/ Vamil. Door de jaren heen heeft Freshlight al heel wat stallen mogen inrichten met de verlichting.

Ervaringen Door navraag te doen bij een aantal varkenshouders leert men dat de ervaringen positief zijn. De ervaring is dat de dieren actiever zijn, minder stress hebben en beter groeien. Verder treden er minder huidbeschadigingen op. De lucht in de stal of afdeling is schoner en frisser waardoor het ademen gemakkelijker gaat. ‘Er is minder fijnstof en geur in de stal dus alleen al voor de boer zelf en de medewerkers heeft ionisatie meerwaarde’ aldus een varkenshouder.

Freshlight zal naar verwachting eind 2019 worden toegevoegd aan de RAV (Regeling Ammoniak Veehouderij) lijst.

Meer informatie over de producten van Freshlight?

Tel: 055 - 302 00 22 E-mail: info@freshlightgroup.com Website: www.freshlight.eu

25-11-19 12:15 13:23 26-11-19

19 13:23

de boer op

100

+

…TELEFOONTJES OVER PRRS VAN DIERENARTSEN NAAR DE VEEKIJKERTELEFOON

EEN LASTIG, LISTIG VIRUS De Veekijkertelefoon krijgt jaarlijks meer dan honderd vragen over PRRS, vooral van dierenartsen, maar ook van voorlichters en veehouders. Toch heeft slechts 1 procent van de ingezonden varkens voor sectie-onderzoek een PRRS-infectie en melden de dierenartsen in de Online Monitor bij 3 procent van de gezondheidsklachten dat PRRS naar alle waarschijnlijkheid de oorzaak is. Veel vragen dus, maar het probleem is op het oog niet bijzonder groot.

Andere ziekteverwekkers, zoals streptokokken en Lawsonia (PIA) worden veel

vaker genoemd en gevonden als oorzaak van gezondheidsproblemen. Een PRRS-uitbraak loopt wel gauw in de papieren: GD heeft in het verleden berekend dat een uitbraak op een vermeerderingsbedrijf tot 90 euro per aanwezige zeug kost. Schattingen in Amerika zijn nog veel hoger. Een probleem met PRRS is ook dat het zo’n lastig te bestrijden virus is. Het virus is listig, verandert zichzelf in de loop der tijd, is niet gevoelig voor behandelingen met antibiotica en is heel moeilijk van een varkensbedrijf af te krijgen.

MEER OVER PRRS WWW.GDDIERGEZONDHEID.NL/PRRS-DIERZIEKTE

vraag & antwoord

VRAAG: WAT IS HET BESTE VACCINATIESCHEMA TEGEN PRRS? ANTWOORD VAN: TOM DUINHOF

Op deze vraag is geen eenduidig antwoord te geven. In de praktijk probeert men verschillende schema’s uit, vooral het 60-6-systeem (60 dagen dracht en 6 dagen na werpen) en vier keer per jaar voor de voet alle zeugen. Het PRRSvirus is in staat zichzelf genetisch te veranderen, dus eigenlijk zijn er ontelbaar veel verschillende PRRS-virussen in omloop. Het is daardoor niet op voorhand te zeggen welk vaccin op een specifiek bedrijf het best werkzaam is. Ook op bedrijven met een consequent entschema komen (kleine of zelfs grote) uitbraken voor, vooral in de winter. Door sequentie-analyse-onderzoek is een

indruk te krijgen in hoeverre een veldvirus overeenkomt met bepaalde vaccinvirussen, maar zelfs een goede gelijkenis geeft geen indicatie over het te verwachten succes. Feit is wel dat vaccineren een beschermend effect heeft; uitbraken zullen minder ingrijpend zijn op gevaccineerde bedrijven. Ook vaccinatie van biggen draagt bij aan de stabilisatie van het bedrijf na een uitbraak. Voor een complete aanpak van PRRS is ook strikte biosecurity zeker zo belangrijk om introductie en circulatie van het virus op het bedrijf tegen te gaan. Met alleen vaccineren krijgt men het PRRSvirus niet van een varkensbedrijf af.

Varken, december 2019 - 23

023_VA94_deboerop.indd 23

26-11-19 12:15

diergezondheid volgens Suzan Hopster In dit jubileumjaar blikken we regelmatig terug, maar vooruitkijken is minstens zo belangrijk. Suzan Hopster, student Varkens- en Pluimveehouderij, neemt ons mee in haar visie op de toekomst. “Ik hoop een toegevoegde waarde te gaan leveren in de sector.”

Suzan komt al sinds ze klein is in aanraking met varkens.

Op het vleesvarkensbedrijf van haar ouders steekt ze al jong de handen uit de mouwen. Van het helpen van haar ouders tot verschillende bijbaantjes bij agrarische bedrijven in de buurt; niks is haar te gek. Als ze maar met dieren bezig kan zijn. “De afwisseling in het werk en het feit dat ik mee kan kijken op verschillende bedrijven heeft me altijd aangesproken. Tijdens mijn werk ben ik erachter gekomen dat melkvee een mooie hobby is, maar dat ik graag verder wil in de intensieve veehouderij. Het werk in de sector is mooi en biedt nog steeds mooie kansen.”

“Bijdragen aan diergezondheid belangrijk” Het was dus een logische keuze om Varkens- en Pluimveehouderij in Dronten te gaan studeren. “Hier komt eigenlijk alles samen. Mijn passie voor de dieren, maar ook de andere kant van het ondernemerschap.” Inmiddels zit Suzan in haar vierde jaar van de studie en was het tijd voor een stage. GD stond hoog op haar wensenlijstje, dus ze was blij dat er een project beschikbaar was. “Bij GD heb ik het gevoel bij te dragen aan de diergezondheid die ik zo belangrijk vind”, vertelt ze. “Ik denk dat het belangrijk is te streven naar de hoogste gezondheidsstatus. Met het oog op de bedrijven in Nederland en onze exportpositie in de wereld is het van groot belang dat de diergezondheid op bedrijven zo hoog mogelijk is. Daarom staan hygiëne en stiptheid tijdens mijn werk centraal.”

Adviserende rol Tijdens haar stage was Suzan bezig met projecten rondom wilde zwijnen en bigvitaliteit. Hiervoor heeft ze zich gericht op de manier waarop de gegevens uit deze projecten gebruikt kunnen worden. “Het verzamelen van deze kennis door middel van zo’n project geeft bijvoorbeeld nieuwe inzichten in de varkenshouderij en biedt de mogelijkheid om te kijken hoe we de varkenshouderij kunnen verbeteren.” Een interessant vraagstuk tijdens haar stage, maar wat haar echt aanspreekt in het werk is de monitoring van dieren. “Los van het werk op een boerderij, lijkt het me mooi om later een iets meer adviserende rol in te nemen. Dingen uitzoeken en bedenken hoe ik dat een plek kan geven in de sector. Wat de toekomst brengt weet ik nog niet precies, maar ik hoop dat ik iets kan gaan betekenen voor mensen. Onderzoek, monitoring en voorlichting; ik doe graag iets voor anderen en loop dan graag net een stapje harder om tot een succes te komen.”

Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-634104, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl

024_VA94_diergezondhheid.indd 24

26-11-19 12:16