Gd veterinair september 2015

Samen werken aan diergezondheid Nieuwsbrief voor practici • jaargang 21 • september 2015

09

Veterinair

IB-sequenties: database van GD en monitoring van gevonden stammen

Na het aantonen van het IB-virus door middel van PCR is het mogelijk om het virus verder te identificeren door het S1 gen van het virus te sequencen. Hiermee kan ook gekeken worden of de gevonden stam op een vaccin- of een veldstam lijkt.

De sequentie kan vergeleken worden met de sequentie van bekende vaccin- en veldstammen in de database van GD en Genbank (een wereldwijde database van IB-stammen). De database van GD wordt geregeld uitgebreid met nieuwe sequenties van vaccin- en veldstammen. Zo is er onlangs een aantal stammen toegevoegd, namelijk een nieuw QX-vaccin en drie nieuwe veldstammen, waarvan twee uit Noord-Afrika en één uit Nederland (D256). De uitslag wordt weergegeven als genotype en het percentage overeenkomst van de gevonden stam met de (meest) verwante stam in de database. Hierbij wordt ook gekeken of de gevonden stam meer op een vaccin- of veldstam lijkt. In sommige gevallen wordt er een mengsel van meerdere stammen aangetoond. Door middel

van software proberen onderzoekers van GD deze verschillende stammen te identificeren.

In het kader van dierziektemonitoring worden analyses uitgevoerd aan de hand van de PCR- en sequencingresultaten. Regelmatig wordt er een fylogenetische boom opgesteld, hierbij worden door u ingestuurde IB-stammen toegevoegd.

De boom is een belangrijk hulpmiddel bij de screening van circulerende stammen en de identificatie van potentieel belangrijke stammen in de toekomst. Op DAP Contact vindt u een voorbeeld van zo’n fylogenetische boom.

Dr. Sjaak de Wit, onderzoeker R&D Drs. Jeanine Wiegel, dierenarts pluimvee

Leverbotalert: greppelfrezen kan uitkomst bieden Op 19 augustus verstuurde GD de eerste leverbotalert. Een leverbotalert is een digitale melding met actuele informatie over leverbot en het leverbotrisico in Nederland.

Bedrijven met weidegang kunnen in het weideseizoen namelijk te maken krijgen met worminfecties, zoals leverbot. De afgelopen jaren kreeg GD signalen uit het veld dat er behoefte is aan concrete en meer bedrijfsspecifieke adviezen over leverbot. Als praktische aanvulling op de bestaande onderzoeken en de leverbotprognoses ontwikkelde GD, op initiatief van en samen met NZO en LTO, de leverbotalert. De alerts geven praktische tips over het beheersbaar maken van leverbot en de bedrijfsspecifieke alerts over het actuele leverbotrisico per viercijferige postcode.

Voor een leverbotadvies op maat kunnen melkveehouders leverbot monitoren via Tankmelk

Worminfecties. Hiermee wordt eenmaal per jaar de tankmelk onderzocht op afweerstoffen tegen leverbot. De alert van augustus gaf een praktische tip over greppelfrezen. Greppelfrezen in een droge periode (van juli tot september) kan effectief zijn om de kans op een leverbotbesmetting te verkleinen. Door op het juiste moment de tussengastheer, de leverbotslak, te bestrijden wordt de leverbotcyclus doorbroken.

Wilt u meer informatie over leverbot of wilt u zich aanmelden voor de leverbotalert? Kijk dan op www.leverbot.nl.

Lammert Moll, MSc, zoötechnisch deskundige leverbot

Masterclass uiergezondheid

Noteer het alvast in uw agenda: op 23 september houdt GD Academy, samen met DeLaval een masterclass uiergezondheid. Vragen als ‘Wat wordt de nieuwe Europese regelgeving omtrent melkproductie?’ en ‘Welke gevolgen heeft de afschaffing van het melkquotum?’ staan daarbij centraal. Meer informatie en aanmelden kan via www.gddiergezondheid.nl/gdacademy GD Veterinair | september 2015 |

1

Dr. Karianne Lievaart-Peterson, Dierenarts kleine herkauwers

Wat is kalk?

De naam ‘kalk’ wordt vaak als synoniem gebruikt voor calcium. Er zijn veel soorten calciumbronnen, en sommige zijn niet geschikt, of zelfs gevaarlijk voor dieren.

Daarom een korte uitleg van de verschillende soorten.

Rupsje Nooitgenoeg Wie kent rupsje Nooitgenoeg niet?

Rupsje Nooitgenoeg eet maar door.

Almaar wordt hij een beetje dikker, totdat hij verschrikkelijke buikpijn krijgt. Hij bouwt een cocon en komt eruit als een prachtige vlinder!

Als kleine herkauwerssector van GD hebben we trekjes van dit rupsengedag. Er is altijd honger. Honger naar informatie, kennis en (nieuwe) diagnostiek. Aan de informatievoorziening wordt op veel verschillende manieren gewerkt, bijvoorbeeld de monitoring. Hiermee vergaren we kennis, hiervoor zijn we voor een hoge mate afhankelijk van u als dierenarts en uw veehouders.

Ook is er honger naar nieuwe diagnostische tools. Uiteraard naar diagnostiek voor nieuwe aandoeningen, maar ook naar nieuwe testmethodieken. Er wordt veel vooruitgang geboekt op dit gebied. In kleine herkauwerland is altijd diagnostische innovatie mogelijk. Helaas zijn diagnostische ‘hebbedingetjes’ vaak kostbaar en moet er gekozen worden wat wel, en wat voorlopig nog even niet in huis gehaald wordt. Hier hebben ook wij weleens buikpijn van. Afwegen en uitzoeken waar nu de meeste behoefte aan is, waar u als dierenarts uw klant mee kan helpen. Diagnostiek beproefd door en voor andere diersoorten biedt soms ook voor kleine herkauwers perspectief. Paratbc en Tankmelk Uiergezondheid BO bijvoorbeeld. Ook worden sets van testen samengesteld zoals de pakketten sporenelementen, biestvoorziening en leververvetting.

Indien binnen financieel en technisch bereik worden er regelmatig nieuwe testen en methodieken uitgeprobeerd. Als deze testen voor alle examens geslaagd zijn kunnen ze ingezet worden. Zo kunnen er mooie vlinders uit cocons komen waar we maanden aan weven.

2

CaO Calciumoxide: ook wel ongebluste kalk of gebrande kalk genoemd. Deze is erg agressief: het wil meteen water opnemen. Daardoor is het goed als droogmiddel. Het mag nooit in contact komen met dieren, omdat het blaren vormt.

Ca(OH)2 Calciumhydroxide: ook wel gebluste kalk genoemd. Het lost matig op in water en reageert erg basisch. Gelukkig is daardoor de schade (irritatie) minder erg dan bijvoorbeeld natriumhydroxide. Gebluste kalk kan ook worden gebruikt als ontsmettingsmiddel. Het mag echter niet in contact komen met dieren.

CaSO4 Calciumsulfaat: ook wel gips of krijt genoemd. Calciumsulfaat lost heel slecht op en kan daardoor in allerlei constructies worden gebruikt. In de stal en in de mestput wordt het sulfaat omgezet in sulfide: dit gas is zeer giftig.

CaCl2 Calciumchloride lost goed op in water en neemt ook goed water op. Het is dus hygroscopisch en wordt daarom ook wel als vochtvanger gebruikt. Puur calciumchloride kan ook vocht uit de huid aantrekken en daardoor licht agressief zijn.

CaCO3 Calciumcarbonaat: ook wel landbouwkalk genoemd. Het is de minst schadelijke vorm van calcium. Het wordt ook in allerlei medische toepassingen en in de bouw veel gebruikt. Het is een goede zuurteregelaar omdat calciumcarbonaat snel reageert met een overmaat aan zuur (H+).

Dr. Guillaume Counotte, veterinair toxicoloog

Speeksel of bloed: met de juiste steekproefgrootte zit je goed Via speekselonderzoek (Happy Bite) is het mogelijk om dieren te testen op PRRS, Circo, Influenza, App en Mycoplasma hyopneumoniae.

Naast het gemak van monstername is natuurlijk de betrouwbaarheid van een uitslag belangrijk. Deze wordt mede bepaald door het aantal onderzochte monsters. GD heeft onderzoek gedaan naar deze steekproefgrootte, onder andere met al beschikbare PRRSv-gegevens. Bij een hoog percentage besmette dieren, in hokken met acute of recente klinische verschijnselen, zijn voor zowel speeksel- als bloedonderzoek slechts twee of drie monsters nodig om virus of antistoffen aan te tonen. Bij lage prevalenties, zoals bij subklinische PRRSv-infecties, zijn hiervoor meer monsters nodig. Het is dan immers niet mogelijk om hokken te selecteren op basis van klinische verschijnselen.

Omdat PRRSv-infecties meestal geclusterd voorkomen in een bedrijf, moeten dan alle afdelingen bemonsterd worden. Dit geldt uiteraard voor zowel bloedals speekselmonsters. Wat betekent dat in de praktijk? Stel dat een bedrijf vijf afdelingen heeft met elk honderd gespeende biggen van acht tot tien weken leeftijd, en dat in één van die vijf afdeling een PRRSv-infectie aanwezig is. Dan zijn er per afdeling drie bloedmonsters of twee kauwtouwen nodig (elk monster uit een ander hok), en dus in totaal vijftien bloedmonsters of tien kauwtouwen om een laagprevalente subklinische infectie aan te kunnen tonen. Dit geldt zowel voor PRRS-antistoffen als voor PRRS-virus.

Dr. Tom Duinhof, dierenarts varken

De 1/5-uitslagcombinatie in het BVD jongveevenster Binnen het BVD jongveevenster komt de uitslagcombinatie ‘1/5’ in 7,6 procent van de gevallen voor. Deze uitslag kan verschillende oorzaken hebben en duidt in veruit de meeste gevallen niet op BVD-viruscirculatie of een BVD-drager in de koppel.

Het jongveevenster is onderdeel van de bewaking binnen het BVD-vrij programma. Hierbij wordt twee keer per jaar bij vijf kalveren tussen de acht en twaalf maanden oud bloedonderzoek gedaan op BVD-antistoffen. Vorige maand gingen we in GD Veterinair in op de groep bedrijven met een ongunstige uitslag (drie of meer dieren met antistoffen). In de periode 2007 tot 2013 kreeg gemiddeld 6 procent van de BVD-vrije bedrijven per jaar zo’n ongunstige uitslag. Dit leidt binnen het BVD-vrij programma tot het opsporen van een eventuele drager. Deze maand zoomen we in op de groep bedrijven waarbij bij 1 van 5 runderen antistoffen zijn aangetoond. In de periode 2007 tot 2013 was dit 7,6 procent van de compleet uitgevoerde bewakingen.

dier is aangekocht, de uitslag is fout-positief, er gaat een acute infectie rond of er is sinds kort een drager aanwezig die nog niet de hele koppel heeft besmet. U als dierenarts weet vaak meer over de achtergrond, bijvoorbeeld omdat u recent gevaccineerd hebt. Is dit het geval of gaat het om een relatief jong dier en denkt u aan maternale antistoffen, dan kunt u het betreffende dier circa vier tot acht weken later nogmaals op antistoffen onderzoeken. Denkt u toch aan de aanwezigheid van een drager dan kunt u bijvoorbeeld eerder dan gepland een extra jongveevenster uitvoeren. Een andere optie is het bedrijf te bewaken door alle nieuw geboren kalveren op virus te onderzoeken.

Drs. Linda van Duijn, dierenarts rundvee

Bedrijven met een 1/5-uitslag hebben in 92 procent van de gevallen tijdens de volgende bewaking nog steeds een gunstige uitslag (voor bedrijven met een 0/5 uitslag ligt dit percentage op 97 procent). Hierom heeft deze uitslagcombinatie in het BVD-vrij programma geen consequenties.

Redenen voor de genoemde uitslagcombinatie kunnen zijn: er zijn nog maternale antistoffen aanwezig vanuit de biest, het dier was gevaccineerd voorafgaand aan het onderzoek, het betreffende

Door het oog van de patholoog: ‘toxic shock syndrome’ Infecties met Clostridium sordellii komen niet vaak voor, maar ze kunnen zeer gevaarlijk zijn. Onlangs is de bacterie door middel van sectie vastgesteld bij een aantal koeien nadat een endometritis of lochiometra was geconstateerd.

Infecties met Clostridium sordellii kunnen dodelijk verlopen vanwege de productie van toxines. Het is een anaeroob grampositief sporevormend staafje dat wordt geassocieerd met het zogenaamde ‘toxic shock syndrome’. Ze kunnen zorgen voor een snelle dood zonder dat er duidelijke klinisch ziekteverschijnselen zichtbaar zijn.

Onlangs is een Clostridium sordellii gekweekt bij een aantal koeien, nadat een endometritis of lochiometra was geconstateerd (een gedilateerde, slecht gecontraheerde uterus met bloed en slijmresten). Bij deze koeien is naast de routinekweek een anaerobe kweek ingezet. In drie gevallen is een Clostridium sordellii gekweekt, één keer samen met een E. coli, en twee keer als enige kiem.

van de kiem in de vagina kan optreden na abortus, of dat de kiem in de vagina terecht kan komen na fecale contaminatie. Humaan worden infecties met Clostridium sordellii vooral postpartum gezien, maar ook zijn er gevallen bekend waar de infectie is opgelopen tijdens een chirurgische ingreep, of na trauma. Hier wordt vooral beschreven dat de patiënten vage symptomen vertonen en dat het ontbreken van koorts de diagnose bemoeilijkt. De incidentie van deze infectie bij zowel mens als dier lijkt niet groot, maar kan zeer gevaarlijk zijn, gezien de snelle fatale afloop.

Drs. Sylvia Greijdanus – van der Putten, veterinair patholoog

Van oudsher is deze kiem geassocieerd met gasgangreen, maar wordt ook gezien als veroorzaker van een abomasitis, zowel bij grote als bij kleine herkauwers. De kiem komt onder andere voor in de grond en in de darmtractus en vagina van gezonde dieren en mensen. In de humane literatuur is beschreven dat kolonisatie

GD Veterinair | september 2015 |

3

Nieuws en mededelingen Dierenartsensessie congres Gezonde Melkveehouderij Voorafgaand aan het congres Gezonde Melkveehouderij (10 november, Zwolle) organiseren vakblad Boerderij en GD een speciale ochtendsessie voor dierenartsen. Onderwerpen zijn de aanpak van Mycoplasma (door GD-dierenarts Christian Scherpenzeel) en het effect van BVD op de immuniteit (door Monique Driesse, dierenarts bij Boehringer Ingelheim).

Bij het Kwaliteitsregister Dierenartsen is een aanvraag ingediend om nascholingspunten toe te kennen aan dit ochtendprogramma.

Na afloop van het ochtendprogramma kunt u direct aansluiten bij het congres Gezonde melkveehouderij. De kosten voor deelname bedragen 199 euro (exclusief btw en inclusief deelname aan het congres). Ga voor meer informatie en aanmelden naar: www.gezonde-melkveehouderij.nl

53% deelname aan BVD-programma’s Steeds meer veehouders gaan de strijd aan met BVD op hun bedrijf. Inmiddels neemt meer dan de helft van alle melkveehouders deel aan een BVD-diergezondheidsprogramma.

Via VeeOnline kunt u eenvoudig zien hoe hoog het deelnamepercentage binnen uw praktijk is. GD kan u op verschillende manieren ondersteunen bij het onder de aandacht brengen van BVD bij uw melkveehouders. Neem voor meer informatie contact op met uw relatiebeheerder.

Redactie Guillaume Counotte Linda van Duijn Theo Geudeke Carlijn Kappert Yoni Pasman Helen de Roode Sylvia Greijdanus - van der Putten Jeanine Wiegel

Basisontwerp de PLOEG communicatie

ISSN 1388-4042

Uitgever GD Deventer

Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem Productiecoördinatie, prepress en drukwerk Senefelder Misset Doetinchem

Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar

Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 Voor veterinaire vragen: GD Veekijker, T. 0900-7100 000 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

Bijeenkomsten: FIT in de transitieperiode Zoals u al in de vorige editie van de GD Veterinair kon lezen organiseert het FIT Team van GD ook dit najaar weer een aantal bijeenkomsten rond diergezondheid en voeding, speciaal voor voeradviseurs en dierenartsen. Inmiddels zijn de exacte locaties van deze bijeenkomsten bekend: • 21 september: Partycentrum en Zalencentrum ’t Haske, Joure • 1 oktober: De Stapperij, Oirschot • 6 oktober: GD, Deventer Het thema is deze keer: ‘Fit in de transitieperiode’. Eén van de sprekers is Saskia van der Drift, zij geeft vanuit haar rol binnen de afdeling Research en Development haar visie op het ontstaan van gezondheidsproblemen tijdens de transitieperiode. Ook gaat zij in op de mogelijkheden die er zijn om de transitieperiode te monitoren, zodat problemen rond afkalven kunnen worden voorkomen. Aanmelden kan eenvoudig digitaal via www.gddiergezondheid.nl/agenda. Toegang is gratis, maar vol is vol.

GD-lezing: tumor of ontsteking?

Het aantal gezelschapsdieren met gebitsproblemen en veterinaire tandheelkundige ingrepen is de afgelopen jaren sterk gegroeid. De vraag naar kennis en goede nascholing op dit gebied neemt dan ook steeds verder toe. De tweede editie van Dental Day, op 8 oktober in De Kooi in Bunschoten, gaat in op actuele en praktische topics rondom tandheelkundige zorg bij hond en kat.

GD-patholoog Nadine Meertens heeft zich de afgelopen jaren toegelegd op de diagnostiek van processen in de mondholte.

Tijdens Dental Day geeft ze een lezing over mondholtepathologie: is het een tumor of een ontsteking?

Dental Day is op donderdag 8 oktober van 9.40 tot 17.00 uur en kost 195 euro, exclusief btw. KD nascholingspunten worden aangevraagd. Voor meer informatie en het programma, kijk op www.proveto.nl

Masterclasses Lang leve de koe!

Wat moet ik doen om probleemloos oudere koeien te houden? Die vraag staat centraal tijdens de masterclasses die GD Academy dit najaar door het hele land organiseert. Een grote groep melkveehouders ontvangt een dezer dagen een uitnodiging op de deurmat voor een masterclass bij hem of haar in de buurt.

De masterclasses zijn een onderdeel van Melkmeesters en dus kosteloos voor deelnemers aan Melkmeesters. Niet-melkmeesters betalen 24,95 euro. Meer informatie: www.melkmeesters.nl