GD Veterinair juni 2016

Samen werken aan diergezondheid NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 22 • JUNI 2016

Nieuwe ELISA-test voor droes GD biedt nu naast de PCR-test en bacteriologisch onderzoek ook de ELISA aan voor droes: exclusieve nieuwe diagnostiek voor het aantonen van antistoffen tegen de droesbacterie in bloedserum.

Van alle infectieziekten die paarden kunnen krijgen, toont GD droes het meest aan. Droes komt niet alleen bij jonge paarden voor, maar we stellen het ook steeds vaker vast bij paarden van andere leeftijden.

Bijna alle paarden ontwikkelen enkele weken na infectie antistoffen tegen droes en komen daardoor positief uit de test. Na circa zes maanden loopt het gehalte aan antistoffen echter terug en worden de meeste paarden weer negatief. Maar bij dragers blijven de antistoffen langdurig aanwezig. Dragers spelen een belangrijke rol bij de overdracht van droes. Wie droes bedrijfsmatig wil aanpakken doet er goed aan dragers op te sporen, te behandelen of te verwijderen.

Screenen op droes De nieuwe (strangles) ELISA kan worden ingezet voor: • het opsporen van dragers bij bedrijven die denken vrij te zijn van droes; • het onderzoeken van nieuwe paarden op antistoffen voordat ze in contact komen met andere paarden; • het opsporen van besmette paarden zonder duidelijke symptomen; • het opsporen van dragers na een uitbraak; • bij verdenking op verslagen droes of andere complicaties (morbus maculosus).

Dr. Kees van Maanen, veterinair microbioloog

Extra keuze op inzendformulieren varken Om u beter van dienst te kunnen zijn, is het inzendformulier voor sectiemateriaal van varkens uitgebreid met extra keuzemogelijkheden voor diverse typeringen. Ook kunt u vanaf nu op het formulier ‘sectie varkens’ aangeven wat met de gevonden bacteriestam(men) moet gebeuren.

Op uw verzoek kan GD de gevonden stam opsturen naar bijvoorbeeld een ander laboratorium of terug naar de dierenartsenpraktijk. Om het materiaal te mogen verzenden is wel een MTA (material transfer agreement) nodig. Het opwerken, verzendklaar maken, opstellen MTA en opsturen kost 64,35 euro per bacteriestam. Daarnaast kunt u kiezen voor ‘opslag bacteriecultuur’. GD slaat de gevonden stam dan langdurig op, zodat wanneer dat nodig is een autovaccin kan worden gemaakt.

Het langdurig opslaan van de bacteriecultuur kost 52,30 euro. Als er geen stam gevonden wordt, krijgt u hiervoor ook geen rekening.

Veterinair

06

Ook de overige inzendformulieren voor varkens zijn aangepast. U kunt nu op overzichtelijke wijze per type monstermateriaal (bloed, mest en overig) de benodigde onderzoeken aanvinken. De laatste versies van de inzendformulieren zijn altijd te vinden op www.gddiergezondheid.nl/formulieren.

Drs. Manon Houben, hoofd varkensdierenartsen

Digitaal inschrijven: alles in één inschrijving

Wist u dat u met digitaal inschrijven verschillende monsters voor hetzelfde UBN tegelijk kunt inschrijven? Bijvoorbeeld een onderzoek voor een certificeringsprogramma met een bacteriologisch onderzoek melk (BO Melk)? U scant dan eerst de inschrijving voor de certificering via de monsternamelijst en voegt vervolgens via de knop ‘toevoegen monster’ de andere monsters aan de inschrijving toe. Zo betaalt de veehouder maar één keer de basiskosten.

Veterinair | juni 2016 |

1

Dr. Karianne Lievaart-Peterson Dierenarts kleine herkauwers

Hairy shakers Velen van ons hebben wel eens een feestje beleefd waar vrolijke klanken van de veterinaire band The Hairy Shakers voor de nodige opschudding zorgden, met een drankje in de hand of de voetjes van de vloer. Dit beeld doemt bij mij onherroepelijk op als zich een geval van Border diseasevirusinfectie (BDV) aandient. BDV is een congenitale aandoening gekarakteriseerd door één of een combinatie van de volgende symptomen: soms kleinere, minder vitale lammeren met een vaak duidelijke tremor en een overdadig harige vacht. Overigens kan dit beeld bij lammeren ook ontstaan na een infectie met het verwante pestivirus Bovine Virus Diarree (BVDV) dat in principe bij runderen voorkomt.

Recent zijn er weer enkele gevallen gemeld. Wat te denken van een tweetal kalveren van de overbuurman die de schapenhouder met veel tender, love en care tracht groot te brengen?

Dat klinkt heel diervriendelijk, maar als de lammerperiode begint gaat het fout bij de schapen: kleine slappe trillende lammeren. Bij de dierenarts gaat direct een lampje branden omdat inmiddels één van die twee kalveren gestorven is aan Bovine Virus Diarree (BVD). Gevalletje bedankt buurman.

Bij volwassen schapen merk je zelden iets als ze een besmetting met BDV of BVDV doormaken. Ondanks dat wederzijdse besmetting mogelijk is, tonen verschillende studies aan dat schapen geen risicofactor voor BVDV bij runderen zijn. Besmetting tijdens de dracht veroorzaakt een placentitis die kan resulteren in abortus. Overleven de lammeren, dan bestaat de kans dat ze persistent geïnfecteerd zijn en levenslang virus uitscheiden. Met alle gevolgen van dien. Bij twijfel kan de antigeen-ELISA BVD uitsluitsel geven.

GD Ophaaldienst sectiemateriaal en monstermateriaal: nu ook online aanmelden Sinds kort kan het aanmelden van sectie- en monstermateriaal ook digitaal. Dat betekent dat u 24 uur per dag, zeven dagen per week een verzoek kunt doen om het materiaal op werkdagen op te laten halen.

GD Ophaaldienst sectiemateriaal Dieren kunnen aangemeld worden voor pathologisch onderzoek om de ziekte- of doodsoorzaak vast te stellen. Daarnaast is pathologisch onderzoek een essentieel onderdeel van de landelijke diergezondheidsmonitoring die GD uitvoert in opdracht van de overheid en veehouderijsectoren. Aanmelden van dieren kan naast telefonisch nu ook online via www.gddiergezondheid.nl/ophaaldienst. De dieren kunnen 24 uur per dag, zeven dagen per week aangemeld worden voor onderzoek. Het is belangrijk om op het inzendformulier dat de GD Ophaaldienst ontvangt informatie over het dier, aanvullende bedrijfsgegevens en informatie over de gezondheid van het koppel te vermelden. Met deze informatie kunnen onze pathologen gericht onderzoek doen naar de doodsoorzaak.

GD Ophaaldienst monstermateriaal De GD Ophaaldienst monstermateriaal is een dienst voor nachtdistributie van diagnostische monsters van deelnemers. Deze nachtdistributie wordt in opdracht van GD uitgevoerd door TNT Innight. Dierenartspraktijken en andere frequente inzenders van monstermateriaal kunnen gratis gebruik maken van de GD Ophaaldienst voor monstermateriaal. Om het ophaalproces van monsters te vereenvoudigen kunt u de monsters vanaf nu via de TNT Innight App aanmelden. TNT Innight maakt voor haar App gebruik van het Movilizer mobiele platform. U ontvangt hiervoor een informatiepakket met uw inloggegevens en een handleiding.

Lotte Roos, MSc, productmanager monitoring rund

Vernieuwde monsternamepakketten wateronderzoek Bij gezondheidsklachten bij het vee of om het water op de drinkplaats te controleren op geschiktheid als veedrinkwater kunt u een watermonster laten analyseren bij GD. Om dit voor u nóg gemakkelijker te maken, zijn de monsternamepakketten water vernieuwd.

Het nieuwe monsternamepakket wateronderzoek (VDGEB075) bevat alle materialen om een watermonster te nemen en in te sturen naar GD. Het bestaat uit een tempexdoos, twee steriele waterpotjes, een koelelement, een inzendformulier, een monstername-instructie, een plastic zakje en twee elastieken. Vanaf juni komt het oude monsternamepakket VDTRA141 te vervallen.

Speciaal voor het wateronderzoek de Drinkbakcheck voor rundveehouders is het monsternamepakket Drinkbakcheck water (VDGEB070) ontwikkeld. Ook dit pakket is verbeterd. Nieuw is onder andere de ‘monstername-instructie’ en de ‘toelichting op de uitslag’. Let op dat de twee genoemde monsternamepakketten niet geschikt zijn voor verplicht wateronderzoek in het kader van kwaliteitsprogramma’s (KKM, IKB).

Daarvoor geldt dat een erkende monsternemer het watermonster moet nemen.

Sinds kort is het mogelijk om beide monsternamepakketten voor wateronderzoek onder de artikelnummers VDGEB075 en VDGEB070 te bestellen in de GD Webshop voor een tarief van 3,50 euro per pakket (tarief 2016, exclusief btw en verzendkosten, en exclusief onderzoek). Meer informatie vindt u op www.gddiergezondheid.nl/water Martine Verwoerd, marktmanager rund

2

Laboratoriumonderzoek na vaccinatie met levend BVD-vaccin In de BVD-bestrijding in Nederland kan gebruik worden gemaakt van vaccinatie van runderen. In de BVD-programma’s van GD wordt de bedrijfsstatus vaak bewaakt door het testen op de aan- of afwezigheid van antistoffen. Vaccinatie kan invloed hebben op de uitslag. Daarom is het zaak goed op te letten wanneer de vaccinatie gegeven wordt, om de interpretatie van het bloedonderzoek niet onmogelijk te maken.

Wanneer een dier gevaccineerd wordt met levend vaccin (in Nederland is Bovela® het enige levende BVD-vaccin) worden er antistoffen gevormd die in de antistoffen-ELISA van GD aangetoond worden. Als voorbeeld zijn in de tabel de resultaten weergegeven van één bedrijf waar tankmelk en bloed van vijf dieren herhaaldelijk zijn onderzocht na de vaccinatie met Bovela®. Na twee weken was de uitslag in de BVD antistoffen ELISA van één dier dubieus, maar de andere vier nog negatief, na drie weken was er geen enkel dier nog seronegatief. Het is niet mogelijk om deze antistoffen te onderscheiden van antistoffen na infectie.

Deze (beperkte) resultaten laten zien dat dieren de eerste week na vaccinatie met Bovela® nog onderzocht kunnen worden op antistoffen zonder dat de interpretatie gestoord wordt door de vaccinatie. Het verstandigst blijft natuurlijk om bloed af te nemen van de dieren voorafgaand aan de vaccinatie. In de tankmelk van dit bedrijf was voorafgaand aan de vaccinatie de ELISA-uitslag ‘niet

aangetoond’, na de vaccinatie was de uitslag ‘antistoffen aangetoond’. Het testen van tankmelk op antistoffen is dus niet zinvol na vaccinatie met Bovela®.

Deze aspecten gelden uiteraard ook voor het gebruik van de QuickScan BVD. Resultaten in de dier dag 1 1 NA 2 NA 3 NA 4 NA 5 NA

GD BVD antistoffen ELISA dag 8 dag 15 dag 21 NA NA dubieus NA NA dubieus NA dubieus aangetoond NA NA dubieus NA NA dubieus

dag 29 aangetoond aangetoond aangetoond aangetoond aangetoond

NA is niet aangetoond

Dr. Jet Mars, onderzoeker R&D

Clusteranalyse worminfecties melkvee Bij melkveehouders die deelnemen aan Worminfecties Tankmelk doet GD elk jaar tankmelkonderzoek naar antistoffen tegen longwormen (twee keer), leverbot en maagdarmwormen. Op basis van de tankmelkuitslagen van oktober/november 2015 is voor de drie onderzochte parasieten een zogenaamde clusteranalyse uitgevoerd.

De clusteranalyse (zie kaartjes) kan het risico op longworm-, leverbot- en maagdarmworminfecties op bedrijven in een gebied in beeld brengen. Bedrijven binnen de cirkel en blootgesteld aan de infectie (dat wil zeggen met weidegang voor melkgevende dieren) hadden een 3,5, 4,3 en 1,8 keer grotere kans op respectievelijk een longworm-, leverbot- en maagdarmworminfectie.

Voor bedrijven met een hoge titer voor maagdarmwormen is zes tot tien weken na de start van het weideseizoen het moment om gepoold mestonderzoek te doen op maagdarmwormen bij het jongvee met eerste weidegang.

Het monitoren van antistoffen tegen parasieten via tankmelkonderzoek is een laagdrempelige manier voor melkveebedrijven met weidegang om grip te houden op worminfecties. Bij deelnemers aan het abonnement wordt de tankmelk in augustus onderzocht op antistoffen tegen longwormen en in oktober/november op antistoffen tegen maagdarmwormen, longwormen en leverbot. Direct na het laatste onderzoek krijgt de melkveehouder een duidelijk overzicht van de wormstatus op zijn bedrijf, met bijpassend advies. Wie zich vóór 15 juli aanmeldt kan nog mee in de ronde van dit jaar. De eerste longwormuitslag komt dan in augustus.

Dr. Menno Holzhauer, specialist rundergezondheid

Clusteranalyse tankmelk-

Clusteranalyse tankmelk-

Clusteranalyse tankmelk-

onderzoek leverbot 2015

onderzoek longworm 2015

onderzoek maagdarmworm 2015

Veterinair | juni 2016 |

3

Nieuws en mededelingen Uitbreiding Brachyspira species in PCR Voor pluimvee kunt u monsters laten onderzoeken op Brachyspira middels PCR. Wegens aangetoonde aanwezigheid van B. hyodysenteriae bij pluimvee is de PCR van GD sinds kort uitgebreid met B. hyodysenteriae, naast B. intermedia en B. pilosicoli. De PCR is beschikbaar voor (blindedarm)mestmonsters en Brachyspira-positieve kweekculturen. Bij het insturen van blindedarmmonsters wordt geadviseerd maximaal vijf monsters te poolen en het monster goed te mengen alvorens in te sturen. Met vragen over de uitslag kunt u terecht bij de sectiezaal of Veekijker.

Haal meer uit VeeOnline: Bedrijfsantibiogram Mastitis en Online Monitor varken Als dierenarts bent u dagelijks bezig met diergezondheid en daar kunt u VeeOnline goed bij gebruiken. Nieuw in VeeOnline zijn de rapportages online monitoring voor varken en het Bedrijfsantibiogram Mastitis voor rundvee. Het Bedrijfsantibiogram Mastitis vindt u onder de rapportage Uiergezondheid. Beide rapportages kunt u via het homescherm van de veehouder of via uw klantenlijst (tabblad rapportage) inzien. Vanaf de eerstvolgende tankmelkronde zult u de rapportages voor het Bedrijfsantibiogram in VeeOnline terug zien.

Veterinair is een uitgave van de Gezondheidsdienst voor Dieren | Redactie Guillaume Counotte, Linda van Duijn, Theo Geudeke, Carlijn Kappert, Yoni Pasman, Helen de Roode, Sylvia Greijdanus - van der Putten, Jeanine Wiegel | Basisontwerp de PLOEG communicatie | Vormgeving X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem | Uitgever GD Deventer | Verschijningsfrequentie 12 keer per jaar | Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04 www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 0900 - 7100 000. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende diersoorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00

Rund UGA: 15.00 – 17.00 Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 Varken: 08.30 – 12.00 en 12.45 – 17.00 Pluimvee: 08.30 – 17.00, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): 15.00 – 17.00 Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Samen werken aan diergezondheid

Kies bij Lepto- en BVD-certificering het juiste onderzoek Bij het insturen van bloedmonsters voor BVD- en Leptocertificering wordt soms het verkeerde laboratoriumonderzoek aangekruist. Het juiste onderzoek voor Lepto-certificering is de ‘Leptospira hardjo antistoffen ELISA in serum’ (artikelcode 10291). Het juiste onderzoek voor BVD-certificering (op BVD-antistoffen) is de ‘BVD virus ELISA in serum’ (artikelcode 10300). Handig: op VeeOnline wordt per veehouder onder ‘geplande onderzoeken’ aangegeven wanneer welke monsters nodig zijn voor certificeringsonderzoek. Via deze route wordt automatisch het juiste onderzoek gekozen.

Inschrijving UGA Uiergezondheid Awards geopend!

De inschrijving voor de UGA Uiergezondheid Awards 2016 is geopend! Meld vóór 26 augustus een veehouder aan en beloon hem of haar voor de mooie samenwerking het afgelopen jaar.

De UGA Uiergezondheid Awards zijn bedoeld voor melkveehouders die het afgelopen jaar een bijzondere prestatie hebben neergezet op het gebied van uiergezondheid. Voordragen kan eenvoudig via www.gddiergezondheid.nl/uga of met het formulier op de bijlage bij deze Veterinair. De awards worden 10 november uitgereikt tijdens het congres Gezonde Melkveehouderij in Zwolle.

Alle PCR-testen bij paarden in tarief verlaagd Alle PCR-testen voor paarden kosten vanaf nu nog maar 33 euro. Diagnostiek is hiermee toegankelijker, zodat u als dierenarts nog beter belangrijke beslissingen kunt nemen over preventie en behandelingen. We zien namelijk dat de vraag naar PCR-testen voor paarden wekelijks stijgt. Ook krijgen we over de bruikbaarheid en het aanvullend advies veel positieve reacties. Door de kosten te verlagen willen we diagnostiek toegankelijker maken. Het wordt voor u als dierenarts makkelijker om bedrijfsbehandelplannen uit te voeren. Dit betekent dat GD voor alle paarden-PCR-testen een vast tarief hanteert van 33 euro. Hiermee creëren we samen met u een mogelijkheid om meer te meten voor minder geld. Samen werken we met u op deze manier aan een betere paardengezondheid in Nederland.