GD Herkauwer 81

Samen werken aan diergezondheid

Herkauwer Govert de With wil complete diergezondheid:

“Productie is belangrijk, maar in combinatie met gezondheid�

Vitale koeien met

vitamines

Hilmar van Weering neemt afscheid van GD

De routes

naar IBR-vrij uitgestippeld

81 augustus 2015

Pour-On voor jongvee, vleesvee en melkvee

| Voorwoord

5-IBR-6

| INHOUD 04 Nieuws & Tips 09 Vraag & Antwoord

10

10 Govert de With heeft oog voor alles

12 Monitoring: diarree bij melkkoeien

15 Keumerk Zoönosen op SVR-campings

16

16 Op weg naar IBR-vrij 6-IBR-15

18 Serie FIT: Vitamines 21 Behaal winst met aanpak coccidiose

22 Afscheid Hilmar van Weering

22

25 VeeOnline 27 Buitendienst ‘on the road’ 28 Diergezondheid volgens Tonnie Nooteboom

Bereikbaarheid U kunt GD telefonisch bereiken via 0900-1770. Van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.

Tarieven Alle genoemde GD-tarieven in deze uitgave zijn exclusief BTW en € 9,60 basiskosten.

Ophaaldienst voor sectie- en monstermateriaal Aanmelden: telefonisch 0900-202 00 12 (24 uur per dag). Wij halen het materiaal dan zo spoedig mogelijk bij u op. Sectie- en monstermateriaal kunt u brengen van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur.

COLOFON

GD Herkauwer is een uitgave van GD | Redactie Ria Huijben, Jet Mars, Helen de Roode, Linda van Wuijckhuise | Eindredactie Yoni Pasman | Redactieadres GD, Marketingsupport & Communicatie, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, redactie@gddiergezondheid.nl, www.gddiergezondheid.nl Productiecoördinatie Senefelder Misset | basisontwerp Fokko-Ontwerp VORMGEVING X-Media Solutions Doetinchem | Druk Senefelder Misset Doetinchem Abonnementen GD Herkauwer wordt gratis toegezonden aan relaties van de GD. Een jaar­ abonnement (4 nummers) voor personen buiten de doelgroep kost € 18,15 (excl. BTW) | Advertenties PSH Mediasales, T. 0314-35 58 00 Verschijningsfrequentie 4 keer per jaar | Suggesties Als u suggesties heeft voor dit blad, kunt u deze via redactie@gddiergezondheid.nl doorgeven aan de redactie. Overname van artikelen is toegestaan uitsluitend na t­oestemming van de uitgever.

Koorts Voor koorts is geen hittestress nodig, hoe hoog de temperatuur in de eerste dagen van juli ook opliep.

Koorts kennen we in vele gedaanten. Denk aan de fietskoorts bij de liefhebbers van de Tour de France, zeker na de proloog in Utrecht waar de Nederlanders bovenmatig goed presteerden. Een dag later was er letterlijk een koude douche: de Nederlanders waaiden er richting Neeltje Jans op wat als hun terrein werd gezien letterlijk af.

Koorts ook als in koortsachtig overleg, wel over de te kiezen route om – nu de melkquotering is afgeschaft - de groei van de melkveehouderij in goede banen te leiden. Dierrechten of fosfaatrechten bleek de inzet van de discussie; de keus viel op fosfaatrechten. De komende periode krijgt de regeling definitief vorm.

Een goed kringloop- en fosfaatmanagement zal nog meer dan voorheen van invloed zijn op de ontwikkelingsmogelijkheden van zowel de gehele sector als de individuele melkveehouder. Het ligt voor de hand dat hierdoor ook aanpassingen volgen in het voermanagement. Hierbij is van belang om het effect van eventuele (verdere) verlaging van fosfaatniveaus op de gezondheid van de koeien in het oog te houden.

Koorts, het hoort erbij. Als de koorts maar niet te hoog oploopt of te lang duurt. Veehouders weten dat als geen ander. Dieren zijn geen robots, dieren worden soms ziek en dan is, wanneer preventieve maatregelen zijn uitgeput, het gebruik van antibiotica nodig.

Tegelijkertijd loont het om oorzaken van infecties op te sporen en weg te nemen. Tonnie Nooteboom vertelt daarover. Hij was de uieronstekingen beu en liet zekerheidshalve zijn melkinstallatie doormeten.

Het vacuüm onder de speen bleek te hoog. De aanpassingen gebaseerd op de ‘natte’ meting misten hun verkoelende uitwerking niet: minder mastitis, koortsvrije koeien en een boer die naar eigen zeggen weer fris de stal in gaat.

ING. Bert de Lange, SECTORMANAGER RUND

ISSN: 1875a-2594 Adreswijzigingen: bel 0900 1770 (lokaal tarief)

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

3

NIEUWS & TIPS Waarom magere koeien eerder kreupel worden Masterclasses: Lang leve de koe!

Wat moet ik doen om mijn koeien probleemloos een aantal lactaties langer mee te laten gaan? Die vraag staat centraal tijdens de masterclasses die GD Academy dit najaar door het hele land organiseert.

De bijeenkomsten zijn een unieke kans om te sparren met dé experts van GD op het gebied van diergezondheid in relatie tot levensduur.

De masterclasses zijn een onderdeel van Melkmeesters. Deelnemers aan Melkmeesters kiezen elk jaar voor een onderwerp waarover zij graag met GD van gedachten willen wisselen. Zij kunnen in november of december een masterclass over dit thema bezoeken en in februari of maart een studiegroep op een gastbedrijf.

Ook Melkmeester worden? Op www.melkmeesters.nl staat precies wat dit inhoudt en wat dit kost. Via deze website kunt u zich binnenkort ook aanmelden voor een masterclass bij u in de buurt. Toegang is gratis voor Melkmeesters, niet-Melkmeesters betalen 19,95 euro.

Aanpassing van de ‘oude’ ligboxenstal De krappe loopruimte achter het voerhek is een van de belangrijkste beperkingen in oudere ligboxenstallen, waar veelal de droge koeien en het oudere jongvee worden gestald. Tot de jaren ‘90 bestond daarvoor weinig aandacht. Te weinig doorloopruimte geeft aanleiding tot veel stressmomenten in de koppel. Het streven is een loopruimte van ten minste 3,5 meter, maar liever nog 4,5 meter breed.

Daarbij is het aantal rijen ligboxen achter het voerhek en de aantallen ‘doorsteken’ tussen de boxrijen bepalend voor wat de uiteindelijke maatvoering moet zijn.

Sommige bedrijven lukt dat door de voergang te versmallen, eventueel in combinatie met een automatisch voersysteem.

Als het creëren van genoeg loopruimte niet lukt, dan dienen de verbouwplannen in de stal serieus opnieuw overwogen te worden. Juist hoogdrachtige koeien hebben de meeste behoefte aan ruimte in de stal. Hierbij zijn de maatvoering van de looppaden, boxmaten en voerhekbreedte van groot belang.

4

Er is een duidelijk verband tussen de conditie van koeien en kreupelheid door niet-infectieuze oorzaken. Dat kreupele koeien eerder mager worden is logisch, ze hebben immers pijn en gaan minder naar het voerhek. Maar waarom magere koeien ook vaker klauwproblemen hebben is minder duidelijk.

Een verklaring is dat een zwaarder dier een dikker vetkussen heeft dan een koe met een conditiescore van minder dan 2,5. Het vetkussen in de klauw tussen klauwbeen en de zool heeft een belangrijk schokdempend effect. Het voordeel van een dikker kussen is groter dan het nadeel van het extra gewicht van het dier. Daarnaast zijn magere koeien vaker kreupel omdat ze vaak de ranglagere dieren zijn.

Ranglagere dieren kunnen minder liggen in de box en krijgen daarom meer belasting op de klauw. Daardoor neemt de kans op bijvoorbeeld zoolzweren en witte-lijnaandoeningen toe.

Dieren met een lage conditie worden niet alleen vaker kreupel, de kans op genezing is ook kleiner en de problemen treden vaker opnieuw op. De kans op afvoer is om deze reden dan ook groter. Hoewel koeien om allerlei gezondheidsredenen niet te ruim in conditie moeten zijn bij afkalven, is het voor de klauwgezondheid dus heel belangrijk dat koeien ook zeker niet te weinig conditie hebben.

Dieren met een lage conditie worden niet alleen vaker kreupel, de kans op genezing is ook kleiner.

Hebt u grip op mineralen?

Weet u wat u voert aan extra mineralen, wat u er ongeveer voor betaalt en wat uw koeien ervan opnemen? Op www.gddiergezondheid.nl/fit vindt u een korte test. Beantwoord vijf vragen en krijg antwoord op de vraag: Heb ik grip op mineralen?

Wat kan ik met de uitslag van Uiergezondheid Tankmelk?

IBR-programma’s goed te combineren met vaccinatie Veehouders vragen zich nog wel eens af of deelname aan een IBR-programma te combineren is met IBR-vaccinatie. Dit is geen enkel probleem. Tegen IBR wordt namelijk gebruik gemaakt van een zogeheten ‘markervaccin’. Dit betekent dat bij bloed- of melkonderzoek op IBR-antistoffen de test onderscheid kan maken tussen gevaccineerde runderen en met veldvirus besmette runderen.

Zodoende kunt u dus deelnemen aan IBR Tankmelk Onverdacht of IBR-vrij Certificering én vaccineren.

Ontmoet GD op de RMV De weergave van de uitslag van Uiergezondheid Tankmelk is verbeterd. Het vakje waarin staat hoeveel punten u over de afgelopen drie maanden hebt gekregen voor een bepaalde mastitisverwekker, heeft nu een groene, een oranje of een rode kleur.

Wanneer het puntentotaal rood is, betekent dit de alarmfase voor de betreffende bacterie. Oranje staat voor een verhoogd risico en groen betekent dat de bacterie onder controle is. Zo ziet u snel of actie gewenst is.

Om u te helpen bij de interpretatie van

de uitslag Uiergezondheid Tankmelk staat sinds kort een handig instructiefilmpje op de website van GD. In het filmpje vertelt Christian Scherpenzeel, rundveedierenarts bij het UGA Team, wat er allemaal op de uitslag staat en wat u er mee kan.

Het filmpje is te bekijken via www.gddiergezondheid.nl/uga (klik op ‘handige tools bij de uitslag’). Hier vindt u ook de UGA Wijzer. Deze kunt u gebruiken om de uitslag te vertalen naar praktische managementmaatregelen op uw bedrijf.

Eerst water, de rest komt later Wateropname is direct bepalend voor voeropname. Een koe drinkt eerst om vervolgens te gaan eten. Bij een melkproductie van 30 liter drinkt een koe al snel 120 liter water per dag. Drinkt ze minder, dan zal ze ook minder voer opnemen en neemt ze minder voer op, dan zal ze ook minder melk produceren. Of ze voldoende drinkt, hangt ten eerste af van de toegankelijkheid van de drinkbak en ten tweede van de kwaliteit van het drinkwater. GD biedt verschillende onderzoeken aan waarmee uw veedrinkwater onderzocht kan worden op de belangrijkste criteria voor gezond en schoon drinkwater.

Kijk voor meer informatie op www.gddiergezondheid.nl/fit.

Komt u ook naar de Rundvee- en Mechanisatievakdagen (RMV) in Gorinchem of Hardenberg dit najaar? Dan is een bezoekje aan de GD-stand zeker de moeite waard! Onder het motto ‘Gezonde koeien.

Meer weerstand.’ staan op onze stand onder andere de infectieziekten BVD en IBR in de schijnwerpers. Wij praten u graag bij en uiteraard kunt u bij onze deskundigen terecht met al uw vragen! De RMV Hardenberg vindt plaats van 27 tot en met 29 oktober, de beurs in Gorinchem is van 17 tot en met 19 november. Ga voor meer informatie en aanmelden naar: www.evenementenhal.nl

Nut van longspoeling bij kalveren Als uw kalveren last hebben van luchtwegproblemen is het vaak lastig te achterhalen welke bacteriën hiervoor verantwoordelijk zijn, zeker als het kalf leeft. Met een longspoeling is het wél mogelijk om bij levende kalveren een duidelijk beeld te krijgen. Longspoelingen zijn eenvoudig door uw dierenarts uit te voeren. GD onderzoekt de spoelvloeistof op de drie meest voorkomende bacteriën die een longontsteking veroorzaken. De uitslag vertelt u niet alleen wie de veroorzakers van longproblemen op uw bedrijf zijn, maar ook voor welke antibiotica zij gevoelig zijn.

Zo kunt u tijdig de juiste maatregelen treffen en gericht werken aan gezonde longen en een betere groei.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

5

tekst: Redactie | NIEUWS & TIPS

Op tijd bijvoeren tijdens weidegang In de herfst neemt de structuur van het gras duidelijk af. Om te zorgen dat de pens – en daarmee de koe - goed kan blijven functioneren, is het van belang structuur en energie bij te voeren. Voorkom daling van het vetpercentage in de tankmelk, lebmaagverplaatsingen en pensverzuring door op tijd te beginnen met bijvoeren.

Pinkengriep voorkomen Pinkengriep is een virusinfectie die op alle rundveebedrijven voorkomt. Ernstige schade aan de longen treedt vooral op bij jongvee in het eerste stalseizoen. De infecties komen vooral voor in de herfst en aan het begin van de winter. Een tijdige enting aan het einde van de zomer biedt

een goede bescherming tegen de klinische symptomen en beperkt de aantasting van de longen. GD adviseert om het jongvee in het eerste stalseizoen gescheiden te huisvesten van de oudere dieren, die de belangrijkste besmettingsbron zijn.

Voorlopige leverbotprognose

Nationale Vleesvee Manifestatie

Vleesveehouders kunnen GD dit najaar bezoeken op de Nationale Vleesvee Manifestatie (NVM) in Zwolle. Het tweejaarlijkse festijn waarbij de verschillende

stamboeken binnen de Federatie van Vleesveestamboeken hun nationale keuringen houden, vindt plaats op zaterdag 17 oktober. GD ondersteunt het evenement op verschillende manieren en zal ook aanwezig zijn met een stand. Rond het thema IBR & BVD hebben we een leuke actie voor u in petto, waarbij u kans maakt op mooie prijzen. U bent van harte welkom!

De NVM is een IBR-veilige keuring. Dat betekent dat er alleen IBR-vrije dieren deelnemen aan de NVM. Bedrijven die IBRvrij gecertificeerd zijn kunnen dus veilig deelnemen, zonder extra maatregelen

De meerwaarde van sectie Als u problemen hebt met bijvoorbeeld zieke kalveren of een melkproductiedaling, dan kunt u bijvoorbeeld bloedonderzoek of mestonderzoek laten doen om één of meer aandoeningen aan te tonen. Er wordt dan gericht gezocht naar de oorzaak. Bij sectie (pathologisch onderzoek) wordt een dier echter volledig bekeken en volgt gericht vervolgonderzoek, onder andere bacteriekweek, virusonderzoek of microscopisch onderzoek. Sommige aandoeningen, zoals hersenafwijkingen of verwerpen door Trueperella pyogenes kunnen alleen door middel van sectie worden vastgesteld.

Is er op uw bedrijf onbegrepen sterfte of verwerpen? Stuur het dier of de verworpen vrucht met nageboorte dan eens in naar

GD voor pathologisch onderzoek. De kans op een diagnose is groter als de symptomen op het bedrijf en van het dier goed beschreven zijn op het inzendformulier. De patholoog kan dan naast onderzoek van het hele dier gericht kijken naar ziekten die passen bij de door u aangegeven symptomen.

Pathologisch onderzoek op verworpen vruchten (ook met nageboorte), kalveren en runderen kost 88,60 euro, inclusief de kosten voor afvoer van het kadaver. In het kader van de diergezondheidsmonitoring is dit tarief gesubsidieerd. Wordt het kadaver opgehaald door de GD ophaaldienst, dan kost dit per stop 51,66 euro (exclusief btw).

De voorlopige leverbotprognose leest u medio september op www.leverbot.nl.

Wilt u weten of leverbot speelt bij uw melkvee? Daar komt u snel en gemakkelijk achter via het Worminfecties Tankmelk abonnement. Meld u vóór 1 september aan via de aanmeldknop Worminfecties Tankmelk op www.gddiergezondheid.nl/ worminfecties. En ontvang in oktober/ november een overzichtelijke uitslag voor leverbot, longwormen en maagdarmwormen. Als extra service ontvangt u bij uw abonnement al in november een bedrijfsspecifieke leverbotalert. Zo kunt u samen met uw dierenarts de drie belangrijkste worminfecties bij het melkvee en jongvee nóg gerichter aanpakken.

Goed behandelen = goed doseren Medicijnen worden gegeven naar kilo’s levend gewicht. Het onderschatten van het gewicht leidt dus tot onderdoseren van het medicijn. Dit maakt de kans dat het medicijn werkt kleiner en de kans op ontstaan van resistentie veel groter.

Stel dus met een meetband het gewicht van een aantal dieren in de koppel vast, voor u medicijnen toedient.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

7

Biocid e gereg istreer

d

Reductie van E.coli en Klebsiella in het ligbed met Actisan.

Het box-instrooimiddel met een bewezen desinfectie.

Gebruik biociden veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en de productinformatie

P P P P P P P P P P

Uniek door groot vochtbindend vermogen ( > 250 % en onomkeerbaar) Desinfecterend (biocide geregistreerd, 14576 N) Op basis van minerale zouten met als werkzame stof Salicylzuur Aangename geur en gemakkelijk strooibaar Bewezen werking (officieel getest door ILVO) Verzurende werking Lagere infectiedruk door het actief afdoden van bacteriën Werkzaam tegen de meest voorname omgevingsbacteriën.

Geen nadelige invloed op de speenkwaliteit Langdurig werkzaam (48 tot 72 uur)

Informeer bij uw leverancier of bel:

Timac Agro Nederland B.V. Tel. 06 113 95 207 grow, care and share

www.timacagro.nl

Naamloos-3 1

21-04-15 09:22

Meer melk uit gras! uit gras halen Een hogere voerefficiëntie

MilkMax en MilkMax Tetra

Innoseeds BV • Postbus 1 • 4420 AA Kapelle • Tel. +31 (0)113 347 911 • Fax +31 (0)113 330 110 • www.innoseeds.nl • info@innoseeds.nl

In de rubriek ‘Vraag & Antwoord’ beantwoorden GD-medewerkers vragen vanuit de praktijk die ons op één of andere manier bereiken.

?

Vraag: Omdat ik graag wil uitbreiden ben ik van plan aan te voeren. Met welke risico’s moet ik rekening houden?

Antwoord van Frederik Waldeck, rundveedierenarts “Om problemen en extra kosten voor het bloedtappen van aankoopdieren te voorkomen kunt u het best vooraf bekijken of u kunt aankopen van bedrijven met minimaal gelijke statussen. Informeer ook bij import naar (landelijke) dierziektestatussen of uitslagen. Wanneer de dieren een lagere status hebben dan uw bedrijf, heeft u na aanvoer tot acht weken de tijd om onderzoek te laten verrichten. Overleg met uw dierenarts wanneer u voor welke aandoening het beste aanvullend onderzoek kunt doen. Het advies is nieuwe dieren in quarantaine te plaatsen tot de uitslagen bekend zijn. Bij import is het afhankelijk van het land en de test of een status of uitslag geldig is bij GD. We zien de laatste tijd steeds vaker aanvoer van bedrijven met een lagere status. Houd er rekening mee dat aanvoer het risico op insleep van infectieziekten vergroot, bijvoorbeeld BVD en IBR. De aandoening leptospirose bijvoorbeeld, komt in andere Europese landen nog algemeen voor, terwijl Nederland een gunstige situatie heeft. Geef daarom ziekten als deze ook aandacht bij de import van dieren.”

Gezien het grote aantal vragen hebben we op onze website de adviezen rondom de aankoop van runderen op een rij gezet. Kijk op www.gddiergezondheid.nl/diergezondheid/ management en klik op ‘aankoop’.

?

Vraag: Hoe kan ik biest bewaren en opwarmen?

Antwoord van Anja Smolenaars, rundveedierenarts “Nadat een koe gekalfd heeft, is het belangrijk om de koe direct en volledig uit te melken, zodat het kalf optimaal gebruik kan maken van deze eerste biest. Idealiter geeft een koe 6 tot 8 liter biest direct na kalven, waarvan het kalf binnen 4 uur minimaal 3 liter krijgt en de eerste 24 uur in totaal 6 liter. Om bederf en bacteriegroei te voorkomen is het advies om de rest van de biest in de koelkast te bewaren. Praktisch gezien kan dat in schone frisdrankflessen of plastic melkpakken van 2 liter. Op die manier heeft u goede porties en deze kunnen eenvoudig in een emmer met warm water worden opgewarmd (au bain marie). Heeft u meer biest over, of wilt u de biest langer dan enkele dagen bewaren, dan kunt u dit invriezen in porties van 2 liter. Bij -21 graden Celsius is biest een jaar houdbaar.

Het is dus handig als er, naast warm water, ook een koelkast met vriezer aanwezig is in de ‘kalverkeuken’.”

Vraag & Antwoord

?

Vraag: Mijn koeien komen minder naar de melkrobot, waar kan dat door komen?

Antwoord van Sabine Tijs, buitendienstmedewerker “Bij het UGA-team komen vaker vragen over de werking van de melkrobot of de bezoekfrequentie van de koeien. Als u vindt dat u de koeien te vaak moet ophalen voor het melken, dan kunt u verschillende dingen doen. De volgende factoren kunnen namelijk een rol spelen: • Een te hoge robotbezetting. Let op de vrije ruimte van de melkrobot: minder dan 15 procent kan al nadelig zijn voor het robotbezoek; • Stofwisselingsproblemen. Bij slepende melkziekte en (subacute) pensverzuring zijn de koeien minder actief.

Structuur in het rantsoen zorgt voor actievere koeien; • Een te rijk basisrantsoen aan het voerhek. De koeien zijn dan te weinig ‘gemotiveerd’ om krachtvoer in de robot te halen; • Onjuiste afstelling of plaatsing krachtvoerboxen. De krachtvoerbox mag geen ‘concurrent’ worden van de melkbox; • Beperkte bereikbaarheid van de robot. Bijvoorbeeld door smalle of slechte looppaden, hekken of andere obstakels in de stal; • Onjuiste afstelling van de melkrobot waardoor het melken als onprettig wordt ervaren; • Veel storingen bij de robot waardoor het melkritme wordt verstoord; • Onjuiste afstelling minimale melkintervallen. Soms zijn de minimale melkintervallen (per ongeluk) te lang ingesteld; • Slecht stalklimaat. Bij hogere temperaturen worden de koeien minder actief; • Kreupelheden. Zoek in dat geval naar de oorzaken van de kreupelheden.”

Ook een vraag?

Laat het ons weten en mail uw vraag naar redactie@gddiergezondheid.nl onder vermelding van Vraag & Antwoord GD Herkauwer.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

9

REPORTAGE | tekst: DRS. YONI PASMAN

Je kunt overal van leren, vindt melkveehouder Govert de With uit Driebergen. Niet alleen van studiegroepen en vakbladen, maar juist ook van tankmelkuitslagen. En die kennis betaalt zich uit: bijvoorbeeld in een extreem laag gemiddeld tankcelgetal (55.000) en veel werkplezier. “Naarmate je langer boert weet je dat je goed moet opletten om er snel bij te zijn.”

Melkveehouder Govert de With gaat voor complete diergezondheid

Oog voor al

Het is begin juli en er is een hittegolf voorspeld. “Dat komt elk jaar wel voor. De hitte vraagt om extra aandacht, bijvoorbeeld bij het dippen van de spenen, omdat bacteriën veel sneller groeien. Ik maak de boxen tweemaal per dag schoon en ik zorg ervoor dat de weerstand goed is, door ze vaker en goed bij te voeren.” Op het melkveebedrijf lopen 105 koeien. De koeien gaan ’s zomers naar buiten, maar tijdens de hitte minder. “Ze komen dan ’s middags binnen. En als het echt warm is, dan weid ik ze ’s nachts. Dat zal deze week nog wel een keer gebeuren.”

In 1997 nam Govert het bedrijf over van zijn vader, destijds met zo’n vijftig koeien. Het is een echt familiebedrijf, want grootvader De With begon al in 1922 op

10

dezelfde plek in het Utrechtse Driebergen.

“Ik wilde van jongs af aan al boer worden.

Het zit in de genen denk ik.”

Bijleren Al sinds 1990 werkt hij op het bedrijf, en bijblijven doet Govert door bijvoorbeeld vakbladen te lezen. En hij zit bij een VVBstudieclub, waarmee hij diverse bedrijven bezoekt. “Dan zie je ook eens hoe een ander het doet. Zo was ik eerst heel huiverig voor droge mestfractie in de boxen, maar daar ben ik mee begonnen naar aanleiding van zo’n excursie. Hetzelfde geldt voor selectief droogzetten. Nu zet ik 10 procent met antibiotica en orbeseal droog, de rest met alleen orbeseal. Het bevalt super, de dierdagdosering is hierdoor gedaald naar

2,1.” Het lijkt alsof Govert oog heeft voor alles: het bedrijf heeft een tankcelgetal van 50.000, is al jaren S.aureusonverdacht, is IBR- en BVD-vrij gecertificeerd, salmonella-onverdacht, leptospirosevrij, heeft Paratbc status A en doet mee aan Uiergezondheid Tankmelk, dé Mineralencheck, Worminfecties Tankmelk en Neospora Tankmelk.

“Je begint eraan omdat je benieuwd bent naar hoe het zit op jouw bedrijf, zodat je niet achter de feiten aanloopt. Zo houd ik met de Mineralencheck bijvoorbeeld in de gaten of ik niet te veel of te weinig mineralen bijvoer.” En hij kijkt naar elke uitslag van GD of er uitschieters bij zitten.

“Dat is op de uitslagen in één oogopslag te zien. Als er een keer een ongunstige

“Een gezonde veestapel levert ook veel werkplezier op”

les uitslag komt, dan weet ik dat ik alert moet zijn. Dat is even schrikken, maar kan gebeuren.”

Lekker in haar vel Vooral je zintuigen gebruiken, dat is Goverts credo. “Naarmate je langer boert weet je waar je goed op moet letten. Een zieke koe zit niet lekker in haar vel en dat merk je snel. Door rondom het melken goed naar de dieren te kijken, en alert te zijn op bijvoorbeeld een mortellarolucht, kan je snel ingrijpen en behandelen.”

Voor minder dan complete diergezondheid lijkt Govert het niet te doen. “Je bent met vee bezig en je wil dat het gezond is, dat de koeien presteren. Dat zie je in de melkgift, maar een gezonde veestapel

levert ook veel werkplezier op.” Dat gaat niet per se om productie, Govert zoekt de balans: “Productie is belangrijk, maar in combinatie met gezondheid. Momenteel is de productie 8.500 liter per koe per jaar.

Dat kan nog wel hoger nu het quotum eraf is, maar de dieren moeten het wel aankunnen.” Bovendien beseft Govert vanuit zijn geloof dat je als rentmeester met je dieren en diergezondheid om moet gaan.

Koele stallen Vier jaar geleden heeft Govert een nieuwe open stal bij de oude laten bouwen, met een doorloop tussen beide stallen. Met de nieuwbouw kwam er ook een nieuwe, 2x9 melkstal. “Ik kwam van 1x8, dus dat gaat nu een stuk sneller. Ik blijf traditioneel

melken, zo kan ik goed kijken naar de dieren.” Met de bouw van de nieuwe melkstal is de uiergezondheid ook flink verbeterd.

“Dat komt denk ik door het pulsatiesysteem en de laagliggende melkleiding.

De melk wordt nu niet meer naar boven gezogen, maar naar beneden. Zo worden de spenen minder belast.”

In het oude deel, waar de droge koeien staan, staan ventilatoren voor de nu broodnodige verkoeling, het nieuwe deel is open en geïsoleerd. En dat is te merken.

Het is er een stuk koeler. Het is even voor het middaguur en op het pad voor de stal staan al een paar koeien te drentelen bij de draad. Govert begrijpt de hint: “Ik haal ze zo naar binnen, ze kunnen vanavond weer de wei in.”

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

11

DIARREE | tekst: DRS. ANJA SMOLENAARS

Monitoring: diarree bij melkkoeien

Een symptoom, vele oorzaken Diarree is een symptoom met verschillende oorzaken. Het is dan ook niet verrassend dat dit ĂŠĂŠn van de meest gemelde klachten is bij de GD

schmallenbergvirus zijn er veel andere oorzaken, zowel voedingsproblemen als infecties kunnen diarree veroorzaken.

Veekijker. Een snelle diagnose is van belang, zodat het probleem meteen

Anamnese

aangepakt kan worden.

Diarree komt bij alle leeftijdsgroepen voor, maar bij de GD Veekijker wordt diarree bij jonge kalveren en melkkoeien het meest gemeld. In 2011 was er sprake van

12

een toename van meldingen van diarreeproblemen en melkproductiedaling, toen bleek dit veroorzaakt te zijn door het nieuwe schmallenbergvirus. Naast het

Bij diarree is het belangrijk veel informatie te hebben om tot een diagnose te komen, des te sneller kan het probleem immers aangepakt worden. Om een goed beeld te krijgen stelt de dierenarts daarom een aantal vragen; de anamnese. Hierin komen onder andere alle bijkomende

MONITORING

Oorzaken De meeste oorzaken van diarree zijn bekende aandoeningen, daarom heeft het altijd zin om eerst onderzoek te doen.

Hiermee kan de oorzaak worden aangetoond, of uitgesloten (zie kader). Bij een acute uitbraak van diarree met zieke koeien kan salmonella een rol spelen. Het is in dat geval belangrijk om zo snel mogelijk een diagnose te stellen, aangezien deze bacterie niet alleen besmettelijk is voor de andere koeien (en bijvoorbeeld ook verwerpen kan veroorzaken), maar ook zoönotisch is.

Dat wil zeggen dat mensen ook ziek kunnen worden van salmonella, de symptomen zijn onder andere koorts en diarree.

Langdurig diarree Bij de GD Veekijker zijn ook gevallen bekend van langdurige diarree bij melkkoeien. In de meeste gevallen is dan al onderzoek gedaan naar infectieuze oorzaken, maar zijn die niet gevonden.

Als de diarree bijvoorbeeld al maanden aanwezig is bij een koppel melkkoeien, is een infectie minder waarschijnlijk.

Voedingsproblemen spelen dan wellicht een rol. In enkele gevallen blijkt er na het nauwkeurig narekenen een overmaat aan mineralen te worden gevoerd. Magnesium

klachten aan bod. Is er bijvoorbeeld ook sprake van koorts? Dan kan de oorzaak infectieus zijn. Hebben alle melkkoeien diarree? Of alleen individuele koeien?

In het laatste geval kan er bijvoorbeeld sprake zijn van paratuberculose. Hebben de koeien plotseling diarree gekregen en is het na een paar dagen weer spontaan hersteld? Dan is een infectie waarschijnlijker dan een voedingsprobleem. Kortom, de anamnese is erg belangrijk om in beeld te krijgen in welke richting de oorzaak gezocht kan worden.

De dierenarts kan helpen te bepalen welk onderzoek het meeste zin heeft werkt bijvoorbeeld laxerend en geeft diarree als het rantsoen meer dan 10 gram magnesium per kilogram droge stof bevat.

Nader onderzoek Als op basis van de anamnese een infectieuze oorzaak het meest waarschijnlijk lijkt, kan met mest- of bloedonderzoek een diagnose gesteld worden. Ook kunnen oorzaken zo uitgesloten worden, zodat in

Om de oorzaak van diarree te achterhalen is het essentieel om te weten of het een koppelprobleem is, of dat het zich alleen voordoet bij individuele koeien.

ieder geval duidelijk is wat niét de oorzaak is. De dierenarts kan helpen te bepalen welk onderzoek het meeste zin heeft. Als een rantsoenprobleem waarschijnlijker lijkt, dan kan een nauwkeurige rantsoenberekening meer inzicht geven. Het beste is om hierbij ook de mineralensamenstelling van alle rantsoencomponenten mee te nemen. Daarnaast kan de daadwerkelijke opname van de koeien belangrijke informatie opleveren. Deze is te meten via bloed- en tankmelkonderzoek (de Mineralencheck). Verminderde smakelijkheid en kuilkwaliteit, selectiemogelijkheden en overbezetting aan het voerhek kunnen ervoor zorgen dat (bepaalde) koeien minder voer of voer met een andere samenstelling opnemen dan berekend.

Oorzaken van diarree bij volwassen runderen Infectieus: salmonella, paratuberculose, BVD, ‘winterdiarree’, parasitaire infecties, schmallenbergvirus.

Niet-infectieus: magnesiumovermaat, kopergebrek, voedingsproblemen door structuurtekort, te veel suikers of een hoog eiwitgehalte.

Al sinds 2002 houdt de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) zich intensief bezig met de uitvoering van de diergezondheidsmonitoring in Nederland. Hiervoor werken wij intensief samen met onder andere de diersectoren, de zuivel, het ministerie van EZ, dierenartsen en veehouders. Deze rubriek verhaalt over bijzondere gevallen, speciaal onderzoek en opvallende resultaten die het werk van de monitoring oplevert. Samen werken we aan diergezondheid in het belang van dier, dierhouder en samenleving.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

13

ADVERTORIAL

Vergelijkende Studie Ovarelin®en Receptal® GEPRESENTEERD OP WBC AUSTRALIË 2015

De opzet van deze studie is het in beeld brengen van de circulerende LH concentraties, onderhevig aan hoge (Dioestrus) of lage (Pro-oestrus) circulerende progesteron concentraties, na toediening van twee verschillende types producten GnRH die frequent worden toegepast voor de vruchtbaarheidsbegeleiding van lacterende melkkoeien. De studie werd uitgevoerd op een commercieel hoogproductief melkveebdrijf met een kudde van Holstein-Friesians. De gemiddelde melkproductie na de VWP van 50 dagen was 46,3±2.0 Kg/dag.

Conclusies * OVARELIN® gaf een vergelijkbare GnRH geïnduceerde LH afgifte vergeleken met Receptal® OVARELIN® gaf een significant snellere stijging van LH vergeleken met Receptal®

GnRH is een natuurlijk voorkomend glycoproteïne en staat in voor de snelle afgifte van LH/FSH door in te werken op de gonadotrope cellen in de hypofysevoorkwab. Buserelin (Receptal®) is een GnRH analoog, net zoals Gonadoreline diacetaat (Ovarelin®), echter konden voorafgaande studies tussen Buserelin en Gonadorelin diacetaat geen significant verschil aantonen met betrekking tot de LH afgifte.

Een groep van 26 Holstein koeien met 95,6±12,5 DIM werden gegroepeerd per pariteit en gesynchroniseerd met een GPG protocol (Dioestrus, D-9) met: 1/ Ovarelin®i.m. (n=13, 2mL, 100 mcg Gonadoreline diacetaat tetrahydraat; Ceva Santé Animale - Frankrijk) of 2/ Receptal®i.m. (n=13, 2,5mL, 10 mcg Buserelin diacetaat; MSD - Duitsland). Zeven dagen later werd de injectie toegediend van PGF2α (D-2; Enzaprost® 5mL, 25 mg Dinoprost-trometamol; Ceva Santé Animale - Frankrijk) en 56u. nadien (D-0) werden de ovaria echografisch geëvalueerd. Al de dieren toonden follikels groter dan 10 mm (Pro-oestrus) en kregen ad random: 1/ Ovarelin®i.m. (n=13, 2mL) of 2/ Receptal®i.m. (n=13, 2,5mL). De bloedstalen werden genomen op uur 0 (net voor de GnRH behandeling), op 30 min, op uur 1 en nadien om het uur tot 5u. na de GnRH in de Dioestrus en de Pro-oestrus fase.

LH profiel tijdens Dioestrus

6

Ovarelin® 50 μg/ml, Oplossing voor injectie voor runderen. SAMENSTELLING: Per ml: Gonadoreline (als diacetaat) 50 μg - benzyl alcohol 15 ml. INDICATIES: Behandeling van een vertraagde ovulatie. CONTRAINDICATIE(S): Geen. BIJWERKINGEN: Geen. DOELDIEREN: Runderen. DOSERING EN TOEDIENING: IM 100 μg gonadoreline (als diacetaat) per dier in een enkele dosering (2 ml product per dier). WACHTTIJD: Vlees : 0 dagen. Melk : 0 uren. Registratienummer NL: 10531- UDA. Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik.

Receptal® 4,2 μg/ml, Oplossing voor injectie. SAMENSTELLING: Per ml: Busereline (als acetaat) 4,2 μg benzylalcohol 20 mg. INDICATIES: Rund: follikelcysten, verbetering dracht, synchronisatie oestrus en ovulatie.

CONTRA-INDICATIE(S): Geen. BIJWERKINGEN: Geen bekend. DOELDIEREN: Runderen, paarden en konijen.

DOSERING, TOEDIENINGWEG: IM/SC Rund: follikelcysten 21μg(5ml), verbetering dracht en syncrhonisatie 10,5μg(2,5ml) WACHTTIJD: Vlees : 0 dagen. Melk : 0 uren. Registratienummer NL: 5327- UDA. Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik.

Enzaprost® 5 mg/ml, oplossing voor injectie. SAMENSTELLING: Per ml: Dinoprost (als trometamol) 5 mg benzylalcohol 1 ml. INDICATIES: Luteolytische activiteit. CONTRA-INDICATIE(S): Drachtige dieren, tenzij voor partus of abortus. BIJWERKINGEN: verhoging van de rectale temperatuur van voorbijgaande aard. DOELDIEREN: rund en varken. DOSERING EN TOEDIENING: Rund IM 25 mg dinoprost (als trometamol) 5 ml. WACHTTIJD: Vlees : 3 dagen. Melk : 0 uren. Registratienummer NL: 10156- UDA. Uitsluitend voor diergeneeskundig gebruik.

4

8

3

6

2

Ovarelin® Receptal®

4 2

1 0

LH profiel tijdens Pro-oestrus

10

Receptal®

LH (ng/mL)

LH (ng/mL)

*Profiles of GnRH-induced peak LH following Gonadorelin diacetate vs Buserelin treatment in lactating dairy cows. Armengol-Gelonch A., Mallo J.M., Ponté D., Jimenez A., Rodriguez P., Valenza A., Souza A.H., WBC 2015 Australia

12

Ovarelin®

5

OVARELIN® bereikte de piekconcentratie sneller met een significant hogere LH plasmaspiegel 1 uur na behandeling.

0

0.5

1

2

3

4

5

0

0

0.5

1

Time (h)

2

3 Time (h)

Vruchtbaarheid, de kern van de melkveehouderij Haal meer rendement uit uw koeien!

Vraag advies aan uw dierenarts.

Ceva Santé Animale B.V. / Tiendweg 8c - Postbus 67 - 2670 AB Naaldwijk (NL) / Tel: 0174 643 930 – Fax: 0174 643 924 / www.ceva.nl - info@ceva.nl

4

5

tekst: DRS. SILKE JOSWIG | ZOÖNOSEN

Keurmerk Zoönosen voor SVR

“ Bewust omgaan met gezondheid van mens en dier”

Het is topdrukte op boerderijcamping De Victorie

Om dierhouders bewust om te laten gaan met mogelijke zoönosen heeft GD in 2009 het Keurmerk Zoönosen geïntroduceerd. Met het keurmerk kunnen bijvoorbeeld kinder- en zorgboerderijen, maar ook (boerderij)campings waar veel contact is tussen mens en dier, aantonen dat ze maatregelen nemen om besmetting met zoönosen te voorkomen. Sinds kort is de vragenlijst voor het keurmerk uitgebreid, waardoor het ook voor rundveebedrijven eenvoudiger is om het bordje te bemachtigen.

in Meerkerk: gasten komen en gaan. Radio Rijnmond maakte op 2 juli een uitzending en grondlegger SVR/campingeigenaar Wim van den Berg ontvangt ‘zijn’ Keurmerk Zoönosen uit handen van Toon van Hoof, portefeuillehouder diergezondheid bij LTO. Je ziet dat op camping De Victorie echt met passie wordt gewerkt. Alles is tiptop in orde en verzorgd. Naast de camping heeft Wim van den Berg, samen met zijn zoon, vleeskoeien. Op speciaal verzoek van Wim van den Berg reisde GD naar Meerkerk om samen met Toon van Hoof (LTO) het Keurmerk Zoönosen aan hem uit te reiken.

Alles netjes en schoon Wim van den Berg: “Ik vind het Keurmerk Zoönosen een goed kwaliteitsproduct. Zoönosen vind ik moeilijk uit te spreken, maar waar het over gaat is erg belangrijk. Er komen hier veel mensen in de stal. Dan moet alles netjes

en schoon zijn.” Campinggasten mogen overal kijken op de boerderij. “Als onze koeien afkalven, willen campinggasten daar graag bij zijn. Dan klop ik – soms midden in de nacht - op de caravan. Dan springen ze hun bed uit en komen kijken. Toen er laatst een tweeling werd geboren, ging mijn zoon Kees met zijn vriendin rond met 130 beschuitjes met muisjes voor de campinggasten. Zo betrokken zijn de camping en de boerderij met elkaar.

Als de gasten dan zo dichtbij de dieren komen, dan wil je gewoon alles netjes op orde hebben.”

Bewust ermee omgaan Toon van Hoof (LTO) reisde voor deze speciale gelegenheid ook af naar Meerkerk. Hij reikte het Keurmerk aan Wim van den Berg uit. Toon van Hoof: “Vroeger was diergezondheid echt iets van de boer en de dierenarts. Maar er is veel veranderd. Er zijn meer vragen over diergezondheid van de burger. Het is daarom als veehouder goed om bewust met gezondheid van mens en dier bezig te zijn.

Zeker als er veel bezoekers op het bedrijf komen, dan moet je daarvoor ook maatregelen nemen. Het Keurmerk Zoönosen kan daarbij prima helpen.” Meer weten? Kijk op: www.gddiergezondheid.nl/keurmerkzoonosen.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

15

IBR | tekst: DRS. FREDERIK WALDECK EN DRS. YONI PASMAN

Waarom deze veehouders instappen

Op weg naar

IBR-vrij

6-IBR-15

15-IBR-6

Melkveehouders gaan massaal aan de slag met infectieziekten als IBR en BVD. En IBR-vrij worden staat hoog op menig prioriteitenlijstje. Gunstige uitslagen na eenmalig tankmelkonderzoek op IBR of twee jaar lang de status IBR Tankmelk Onverdacht gaven sommige veehouders een steuntje in de rug, waardoor IBR-vrij al in de nabije toekomst haalbaar bleek.

Waarom zij deze weg kozen.

Dat het voordelig is om IBR aan te pakken is voor veel veehouders al duidelijk. Niet alleen de economische schade kan hoog oplopen, ook de dieren zelf hebben er baat bij om IBR-vrij te zijn. Hiervoor zijn verschillende routes te bewandelen. Frederik Waldeck, dierenarts en dé deskundige op het gebied van IBR bij GD, legt uit dat de voordeligste route de langzaamste is.

“Als de status onbekend is, is het slim om van tevoren eenmalig tankmelkonderzoek te doen, dan heb je een uitgangspunt.

De uitslag kan gunstig of ongunstig zijn: komt er een ongunstige uitslag uit, dan is meer dan 10 procent van de dieren met IBR besmet. IBR-vrij certificeren door het afvoeren van al deze dieren binnen één

16

Alvast in de knip “Ik heb een gesloten bedrijf, dus ik was benieuwd waar ik op dit moment sta. Daarom heb ik gebruikgemaakt van het eenmalige tankmelkonderzoek op IBR. De uitslag was gunstig, dus dan is er een redelijke kans dat je vrij bent.

Vandaar dat we meteen in de IBR-vrij Certificering zijn gestapt. Het is wel een klus, maar dan heb je die alvast in de knip. We willen hierna ook met BVD en voeding aan de slag. Nu is het behapbaar, je hoeft niet alles tegelijk.”

Arie Koorevaar uit Goudriaan

Welke route kiest u?

IBR-status onbekend

Eenmalig tankmelkonderzoek

IBR aangetoond

Vooral geduld hebben

Extra punten

“We gaan nu van IBR Tankmelk Onverdacht naar IBR-vrij en hebben daar achteraf gezien niet veel voor hoeven doen. Vooral geduld hebben. In twee jaar tijd neem je rustig afscheid van de oude koeien met IBR, dat doe je niet in een week. En we enten het jongvee vanaf het begin. Je zorgt er dus voor dat de jonge koeien niet meer besmet raken en de oude koeien doe je weg. Dan is na twee jaar de stap naar IBR-vrij klein.”

“Jaren geleden zijn mijn buurman en ik samen verder gegaan met één bedrijf.

Hij was IBR-vrij en ik IBR Tankmelk Onverdacht. Natuurlijk wilden we wel IBRvrij worden, maar we zijn destijds eerst met mijn status doorgegaan. Al die tijd kwam er niets uit, en we hebben nooit aangevoerd, dus vrij worden kon aardig snel. Nu konden we goedkoop en snel IBR-vrij worden door de tien oudste koeien te tappen. Daar kwam niks uit.

En omdat we nu vrij zijn krijgen we ook meer punten van de zuivel.”

Arend Bouwers uit Ermelo

periode is dan geen optie. Op dit soort bedrijven is nu het advies om halfjaarlijks te vaccineren om zo geleidelijk door natuurlijke vervanging naar een IBR-vrije situatie te groeien en daarnaast alleen aan te kopen van IBR-vrije bedrijven. Bij een gunstige uitslag is minder dan 10 procent besmet en is de route via IBR Tankmelk Onverdacht het voordeligst: het is laagdrempelig en je maakt de minste kosten. Na twee jaar IBR Tankmelk Onverdacht te zijn geweest is het voldoende om alle

IBR Tankmelk Onverdacht

dieren van 6 jaar en ouder te onderzoeken en alle dieren die zijn aangevoerd van niet IBR-vrije bedrijven.” Is de uitslag dan gunstig, dan is het certificaat behaald.

Arie Delissen uit Zeeland

In één keer Er zijn ook melkveehouders die ervoor kiezen om na het gunstige eenmalige tankmelkonderzoek in één keer in de IBRvrij Certificering te stappen. Een belangrijk argument om dit te doen is wanneer het bedrijf vee verkoopt voor het leven:

Stap ook in Meer informatie over de routes naar IBR-vrij vindt u op www.ibrvrij.nl. Hier kunt u zich ook eenvoudig aanmelden voor IBR Tankmelk Onverdacht of IBR-vrij Certificering.

Na 2 jaar: Beperkt bloedonderzoek

Gunstig Gunstig IBR aangetoond

IBR–besmet

Afvoer

Tankmelkonderzoek

IBR-vrij

Gunstig

IBR-vrij Certificering

Bloedonderzoek bij alle runderen >1 jaar*

Vaccinatie

IBR aangetoond Gunstig

* Of alle runderen ouder dan een week als er dieren zijn aangevoerd van niet IBR-vrije bedrijven

Steeds meer vraag “Ik verkoop fokvee en ik merk dat er steeds meer vraag is naar IBR-vrij vee. Door de gunstige uitslag van het eenmalige tankmelkonderzoek wilde ik wel meteen proberen om IBR-vrij te worden. Uit het bloedonderzoek bleek dat er geen besmette dieren tussen zaten, dus dat was een goede motivatie.

Je wil zeker weten dat het goed gaat.”

Peter van Loon uit Chaam

de koeien worden dan meer waard. Maar bijvoorbeeld ook de beloningen die de verschillende zuivelondernemingen voor melk van IBR-vrije bedrijven geven. “Deze route is duurder, maar gaat een stuk sneller. Je tapt dan alle dieren ouder dan een jaar of álle dieren, als er in het afgelopen jaar nog dieren van jonger dan een jaar zijn aangevoerd van niet IBR-vrije bedrijven.

Het is niet goedkoop, maar je hebt wel sneller zekerheid: ben je vrij dan weet je dezelfde dag nog voor 100 procent zeker dat er geen IBR is op het bedrijf.”

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

17

VOEDING | tekst: DR. GUILLAUME COUNOTTE

Serie FIT door voeding

Vitamines: vitaal voor

Koeien halen vitamine E en A uit vers gras.

Van jongs af aan leren we dat vitamines goed voor ons zijn. Ons lichaam haalt ze uit voeding, maar ook uit de omgeving, zoals vitamine D uit daglicht. Met koeien en kalveren gaat het niet anders, ook zij hebben vitamines nodig om te functioneren. Wat ze precies zijn en waarom ze nodig zijn, bespreken we in dit eerste deel van een serie over voeding.

Het woord ‘vitamine’ komt van ‘amine’, een stikstofverbinding, die ‘vitaal’ is voor de gezondheid. In de loop van de negentiende eeuw werden stoffen ontdekt die de mens niet zelf maakte maar die wel vitaal waren voor zijn gezondheid. Het waren eiwitachtige stoffen maar niet precies

18

eiwitten: vandaar het woord: ‘vitale amines’, dat werd samengetrokken tot vitamines. Ze kregen een letter als volgorde: vitamine A, vitamine B, vitamine C, enzovoort. Nog steeds worden nieuwe ontdekkingen gedaan over de rol van vitamines.

Als de pens goed functioneert, dan worden er veel vitamines gemaakt door de daar aanwezige goede bacteriën. Dat geldt bijvoorbeeld voor vitamines B, C, D en K. Vitamine D maakt de koe via daglicht in de huid. Maar niet alle vitamines worden in de pens gemaakt, zoals vitamine A en E.

functioneren

Serie FIT door voeding FIT, de voedingsaanpak van GD, geeft u inzicht in wat uw dieren daadwerkelijk binnenkrijgen aan bijvoorbeeld mineralen of vitaminen. Zo kunt u onder andere via tankmelk- en bloedonderzoek tijdig eventuele tekorten of overmaten in beeld brengen. U krijgt grip op wat u voert en kunt bijsturen waar nodig.

In de serie ‘FIT door voeding’ gaan deskundigen uit het FIT Team van GD dieper in op voeding in relatie tot diergezondheid.

Meer informatie vindt u op www.gddiergezondheid.nl/fit.

B voor suikermetabolisme De B-vitamines worden in de pens door bacteriën gemaakt en hebben een rol bij het suikermetabolisme. Vooral vitamine B12 is bekend: daarin zit kobalt en het is van belang voor de energiehuishouding van een koe. Bij een tekort aan vitamine B12 wordt de energiehuishouding verstoord: de melkproductie daalt en er kan bloedarmoede en onvoldoende groei optreden. Er zijn nog meer B-vitaminen, deze zorgen voor een goede werking van de hersenen. Bij pensverzuring is de hoeveelheid vitamine B verlaagd.

C zelf aangemaakt Daar heeft een koe dus extra van nodig.

Vitamines worden ingedeeld in vet- en wateroplosbaar. A, D, E en K zijn vetoplosbaar, de B- en C-vitamines zijn wateroplosbaar.

A voor oogfunctie en groei Vitamine A wordt gemaakt uit betacaroteen: dat zit in vers gras maar wordt afgebroken in kuilgras. De vitamine is nodig voor de oogfunctie en voor normale groei van cellen inclusief embryo’s. Een tekort aan betacaroteen, en dus vitamine A, leidt tot verminderde vruchtbaarheid en verminderde weerstand. Het speelt dan ook een rol bij de afweer in witte bloedcellen. Vitamine A wordt in de lever

opgeslagen, de koe heeft daarom meestal een voorraad.

E voor afweer Het andere vetoplosbare vitamine (E) heeft ook een belangrijke rol in de afweer.

Medewerkers van de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht hebben recent ontdekt dat een overmaat aan vitamine E net zo schadelijk is als een tekort. Beide verhogen het risico op mastitis en andere weerstandsproblemen. Vitamine E zit ook vooral in vers gras en wordt niet echt opgeslagen in het lichaam: daarom heeft een koe iedere dag wel wat vitamine E nodig. Droge koeien hebben een extra grote behoefte aan deze vitamine.

Koeien maken zelf vitamine C en daarom is deze niet essentieel in de voeding. Alleen jonge kalfjes tussen drie en vier weken hebben behoefte aan extra vitamine C.

In de voeding Hoewel de meeste vitamines worden aangemaakt in de pens van een koe, is het goed om in de gaten te houden of het dier daar wel voldoende bouwstoffen voor binnenkrijgt, zoals betacaroteen voor vitamine A. Hiervoor, en voor vitamine E, is vers gras nodig. Daarnaast zorgt een kobalttekort voor een tekort aan vitamine B12, en dat heeft effect op de energiehuishouding. Dus zorg ervoor dat koeien voldoende betacaroteen, vitamine E en kobalt (vitamine B12) binnenkrijgen.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

19

Immuunsysteem natuurlijk in balans DE NIJBORG AGRI B.V. Voor levering en montage van: silo’s & vijzels voederinstallaties stalinrichtingen ventilatiegordijnen

PLUS

...natuurlijk gezonder!

Aanvullend voeder ter ondersteuning van de algemene gezondheid van rundvee

Bekijk onze video

Vetrinol Plus bevat een gepatenteerd knoflookextract afgeleid van gestandaardiseerd en gestabiliseerd allicine.

InQpharm Animal Health Europe B.V. Bestellingen en klantenservice: 030 89 05 799

info-eu@inqpharm.com www.vetrinol.com

De Hooge Hoek 8 - 3927 GG Renswoude Tel. 0318-572923 – fax 0318-572725 www.nijborgagri.nl - info@nijborgagri.nl

BOXPELLETS: TOPSTROOISEL stroproduct • Ook zeer geschikt voor semi diep stroosel • 4 á 5 keer meer vochtopname dan zaagsel, vlas of gemalen stro en het verbruik meer dan de helft minder in een diepstrooiselbed.

• Zeer stofarm en arbeidsvriendelijk • Geeft koe een mooi bed • Geeft de mest een opwaardering • Ook ideaal te mengen met gescheiden mest; 1kg Boxpellets absorbeert 3 kg vocht dus ook geschikt voor Kalverhokken en paardenboxen • Bacterie en schimmelvrij • Zeer concurrerend in prijs i.t.t. ander stalstrooisel

IS GESCHEIDEN MEST GOEDKOOP? Boxpellets zit op € 0.07 / € 0.08 kg.melk Prijs: NU € 155,per ton/volle vracht

BOXPELLETS Sinnege Damwoude www.boxpellets.nl +31621584212

tekst: DR. MENNO HOLZHAUER | COCCIDIOSE

Behaal winst met de aanpak van coccidiose De gevolgen van coccidiose merkt u meestal eerder in de portemonnee dan in de stal. De kosten van de parasiet kunnen per kalf hoog oplopen. Het loont daarom zeker om de ziekte aan te pakken: preventie is besparing, van zowel geld als tijd.

Eerder, in de GD Herkauwer 80, bespraken we al de voordelen van een ‘coccidiose-vrij’ kalf voor het dier zelf. Maar het kalf is niet de enige die last heeft van coccidioseproblemen: ook u merkt het. Coccidiose zorgt voornamelijk voor groeivertraging, waardoor de opfok langer duurt en het dier later aan de melk komt.

Met preventie bespaart u geld Uit onderzoek blijkt dat de ziekte zelf per dag meerdere euro’s kost. Denk dan aan het voeren van extra krachtvoer, de benodigde diagnostiek, extra behandelingskosten, enzovoorts. Maar besef ook dat kalveren door coccidiose maar liefst twee maanden later op het inseminatiegewicht van zo’n 350 kilo komen. Dat zijn twee maanden aan extra opfokkosten, en twee maanden later aan de melk. Dus de parasiet kóst u niet alleen geld, u loopt ook inkomsten mis. De totale kostenpost kan zodoende oplopen tot wel minimaal 180 euro, wanneer we uitgaan van 3 euro per dag aan opfokkosten en de misgelopen inkomsten van de melk.

Hoe te voorkomen?

Het helpt om bijvoorbeeld het spenen van de kalveren en het omhokken van elkaar te scheiden. Hiermee vermindert u ernstige stress voor het kalf. Daarnaast is het raadzaam om de stal, los van de normale reinigingen als de kalveren eruit gaan, jaarlijks schoon te spuiten met een stoomcleaner of behandelen met een anti-coccidiosemiddel. Hiermee doodt u de parasiet en voorkomt u dat de kalveren vanuit de omgeving zwaar geïnfecteerd raken.

Toch besmet Besmetting met coccidiose is nooit volledig te voorkomen, maar tegen de ernstige gevolgen kunt u wel wat doen. Als een kalf toch besmet raakt kan een vroegtijdige behandeling met een anti-coccidiosemiddel ervoor zorgen dat het slechts een lichte infectie krijgt. Dat kost een paar euro per kalf, maar kan u nog veel meer opleveren .

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

21

AFSCHEID | tekst: DRS. YONI PASMAN

GD-dierenarts Hilmar van Weering neemt afscheid

Op het snijvlak van

wetenschap e De 25 jaar als GD’er haalt hij net niet, maar in 24,5 jaar heeft Hilmar van Weering ook meer dan genoeg bereikt. In de sector is zijn naam onlosmakelijk verbonden met het landelijke Paratbc Programma. Nu hij vertrekt blikt Hilmar terug op zijn tijd bij GD en de ontwikkelingen rondom paratuberculose. “De belangrijkste winst is bewustwording.”

Werken bij GD stond al sinds de afronding van zijn studie op het verlanglijstje. “Het idee was om 15 jaar in de praktijk te werken en daarna iets te doen op het snijvlak van wetenschap en praktijk. GD was daarvoor de perfecte werkplek.” In 1991 ruilde hij zijn eigen dierenartsenpraktijk in Bleskensgraaf na 9 jaar in voor GD om onder andere de aanpak van paratbc over te nemen van zijn voorganger. Geen onbekend onderwerp, want als praktiserend dierenarts deed hij destijds al mee met de vaccinatieproef op een tweetal bedrijven. “Ik zag goede resultaten in het veld door vaccinatie in combinatie met preventie.”

Preventie Toen het vaccin vervolgens niet door de medicijnregistratie kwam, kwam de nadruk veel meer op preventie, vertelt Hilmar.

“Dat is en blijft de basis van de aanpak van paratbc. Iedere veehouder kan daar direct mee aan de slag. Is er geen besmetting aangetoond, dan is het zaak om insleep te voorkomen. Is het wel aangetoond, zorg er dan in ieder geval voor dat de kalveren niet besmet raken.” Daarnaast is het essentieel om dieren die uitscheider zijn op te sporen en af te voeren. “Omdat de ziekte pas zo laat aantoonbaar is, weet je dat de paratbc-besmetting bij een ongunstige uitslag al veel langer aanwezig is. De dieren hebben de bacterie dan al uitgescheiden en mogelijk anderen besmet.” Daarom is de combinatie met preventie zo belangrijk, vertelt Hilmar. “Alleen afvoeren is niet voldoende.”

Ontwikkeling Hilmar heeft tijdens zijn loopbaan bij GD veel ontwikkelingen gezien omtrent de aanpak van paratbc. “De belangrijkste was wel het verleggen van de focus: waar de aanpak eerst gericht was op het uitroeien van de infectie, is die nu gericht op beheersing.” Vrij worden hoeft ook niet, vindt Hilmar. “Je accepteert dat paratbc aanwezig is, maar in beperkte mate is er goed

22

mee te leven. Veehouder en dierenarts dienen wel voortdurend alert te zijn op de risico’s op insleep en infectieverspreiding.”

Bewustwording De invoering van het landelijke beheersingsprogramma in 2008 is een grote stap in de goede richting geweest, vertelt Hilmar. “We zien ook dat veehouders zich sindsdien meer bewust zijn van paratbc. Dat beschouw ik als de belangrijkste winst: bewustwording. Veehouders letten bij aankoop steeds meer op de paratbc-status, dus willen bedrijven die verkopen ook een gunstige status. Zo werkt het twee kanten op.”

Voorlopers Met de sectorbrede aanpak van paratbc is de Nederlandse melkveesector toonaangevend, zegt Hilmar. “Het was een langdurig traject, maar ik ben blij dat het praktijk is geworden. Ik ben ervan overtuigd dat de sector er profijt van heeft en daar doe je het uiteindelijk voor. Je wil gewoon een goed product neerzetten als sector. Dat klinkt cliché, maar het is wel waar.”

Samenwerken Op de vraag of zijn wens om het praktische met het wetenschappelijke te verenigen is uitgekomen is hij stellig: “Ja, die wens is uitgekomen. Dat moet ook wel, je kunt geen beheersingsprogramma opzetten als je geen rekening houdt met de praktijk.

Het moet breed worden gedragen en niet te ingewikkeld zijn.

Dat hebben we, zeker niet alleen als GD, maar met heel veel mensen gezamenlijk goed neergezet.” En dat samenwerken, dat gaat hij het meeste missen. “Met een heleboel mensen, te veel om op te noemen. Ik ga het missen om samen iets tot stand te brengen, maar het is supertof dat ik daarin een rol heb kunnen vervullen.”

en praktijk

“Je wil gewoon een goed product neerzetten als sector.

Dat klinkt cliché, maar het is wel waar.”

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

23

Symposium Weerbaar Vee

Verlaag bij hitte, de daadwerkelijke temperatuur in uw stal met 6 tot 8 graden

voorkom

hittestress

Werken aan Weerbaarheid

bij uw melkvee

Kansen voor duurzaam melkvee Het symposium vindt plaats op woensdag 16 september van 10.00 uur tot 15.00 uur in de Reehorst te Ede, Bennekomseweg 24, 6717 LM Ede (GLD) Het symposium wordt speciaal georganiseerd voor melkveehouders en andere geïnteresseerden uit de melkveesector.

Wilt u deelnemen of meer informatie?

Kijk op www.gddiergezondheid.nl/weerbaarvee De toegang is gratis Diergezondheid

www.hittestress.nl - vanaf €45,- per dierplaats

AGRI SERVICE JEUKEN B.V.

Dierwelzijn

A

Duurzaamheid

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

RISORSA®AGRI EASY SERVICE JEUKEN B.V.

Medicijngebr uik

Natuurlijke weerstand

+ B

e Nieuw e! formul

Dip spray producten en te gebruiken bij melkrobotsystemen Anzeige Agri Risorsa A5-ha-4c 24.09.2008 10:07 Uhr Seite 1 C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

+ Bim Milchroboter AEinsetzbar

DeRISORSA oplossing ® EUTERPFLEGEMITTEL voor celgetal

ue l!

N em e For

Anzeige Agri Risorsa A5-ha-4c 24.09.2008 10:07 Uhr Seite 1

UITNODIGING 16 september 2015

+ B

A

problemen

+ B

Heerbaan 114, 6566 ET Millingen a/d Rijn (nl) RISORSALeichte STRONG Tel: +31 481 433661 Schutzfilmbildung e Vormt een lichte bescherming u e e N m e l!

A + B Nieuw e! formul For Fax: +31 481 432075 Farma GMP. ® ® Mob: +31 (0)6 53195804 RISORSA BARRIER RISORSA BARRIER e Schutzfilmbildung e Vormt een extremeExtreme bescherming Nieuw N e u ewww.agriservicejeuken.nl l! ule! ®

form

For

m

KLAVO RHENEN Kalverenhotel Kalverhokken op maat

Voor hygiëne in uw stal

pH 10+

pH 9+

• Hoge pH van 10 draagt bij aan maximale hygiëne • Zeer krachtige, drogende werking • O.a. geschikt voor gebruik op matten/matrassen • Ook geschikt voor de kalverbox • Geen schrale spenen

• Hoge pH van 9 draagt bij aan maximale hygiëne • Droog ligbed met maximaal comfort • Geschikt voor diepstrooiselboxen • Zorgt voor stabiele matras • Geen schrale spenen

DEKAMIX STALHYGIËNEKALK

VITAKAL EF KALKSTROMATRAS

KLAVO RHENEN het kalverenhotel is een jong bedrijf dat zich is de op een na heeft gespecialiseerd in beste voor makkelijkopvang verplaatsbare uw pas hokken voorgeboren jonge kalveren. kalf!

Voor informatie 0317-619918 of Voor meer meer informati e bel:bel: 0317-619918 of 06-27122638 06-27122638 Of kijk op: www.kalverenhotel.nl of kijk op: www.kalverenhotel.nl

ADVERTEREN IN DIT MAGAZINE? Bel met: Misha Stork T 0314-35 58 32 E misha.stork@pshmediasales.nl I www.pshmediasales.nl

www.agrikal.nl www.kalkstromatras.nl info@agrikal.nl

Agrikal Hoevensestraat 4 6595 ME Ottersum

+31(0)6 - 24 69 70 90 +31(0)6 - 51 26 91 09

tekst: Catholine Koster | VeeOnline

Wegwijs op

VeeOnline

Als veehouder bent u dagelijks bezig met diergezondheid.

Daar kunt u VeeOnline goed bij gebruiken. Op VeeOnline vindt u de labuitslagen terug vanaf juni 2014. Hieronder vindt u een korte uitleg van de informatie die onder Labuitslagen beschikbaar is.

Filter

Labuitslagen Ga in de bovenbalk naar ‘Lab’ en kies ‘Mijn labuitslagen’

U ziet in één overzicht al uw labuitslagen.

Hebt u meerdere diersoorten of wilt u zoeken op een bepaalde periode, dan kunt u het filter gebruiken om te zoeken in uw uitslagen.

Sorteren U kunt ook de sortering aanpassen, klik hiervoor op een van de kopjes in de donkerblauwe balk. Klikt u bijvoorbeeld op Monstername, dan zet VeeOnline al uw inzendingen op datum monstername onder elkaar.

Uitslagen (Deel)uitslagen vindt u als u klikt op onder het kopje Uitslag. Als u daarop heeft geklikt, ziet u de uitslagen inclusief referentiewaarden. Voorlopig geldt dit alleen voor klinische chemie. Alle andere uitslagen worden als PDF getoond in de kolom Rapport.

Tip: de uitslagen klinische chemie kunt u sinds kort ook exporteren naar Excel, handig als u een uitgebreide lijst hebt die u wilt bekijken.

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

25

Minder of meer mineralen voeren?

Dé Mineralencheck. Zeker weten.

N TOEG IEUW EVOE GD :

Zink

Doe dé Mineralencheck Krijg zekerheid over de jodium-, selenium-, zink- en kopervoorziening bij uw melkgevende koeien. Dé Mineralencheck geeft inzicht via tankmelkonderzoek en helpt bij te sturen waar nodig.

Kies voor de FIT-aanpak van de GD: Gezonde voeding. Vitale koeien.

GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, www.gddiergezondheid.nl

Meld u aan www.mineralencheck.nl

tekst: redactie | GD BUITENDIENST

Buitendienst

‘on the road’

Samen werken aan diergezondheid. Dat is het motto van GD. Daarom zijn de buitendienstmedewerkers van GD rechtstreeks bereikbaar voor rundveehouders voor vragen over GD-producten. Ze worden gebeld met allerlei vragen.

Nico Konijn

Jan Strampel

Nico Konijn

Sabine Tijs Chantal WintermanSchrijver

Walter Schouten

Walter Schouten

Anton Gosselink

Sietske Zantinge

Chris Raatgever

Heleen Worm

Theo Scheepens

Toine van Erp

Theo Scheepens Hans Miltenburg Frans Jansen

Anita ten Wolthuis-Bronsvoort “Als buitendienstmedewerker heb je dagelijks contact met veehouders en vaak gaat de vraag over hoe de gezondheidsstatussen op peil te krijgen of te houden. Maar soms heb je met een klacht van doen. Na afhandeling van een klacht krijgt de veehouder een evaluatie. Meestal blijkt daaruit dat de klacht naar tevredenheid is opgelost, maar helaas niet altijd. Dat was nu het geval: een ontevreden veehouder. Tijd voor mij om op pad te gaan en eens horen waar de onvrede nou precies zit. Daarnaast vind ik het belangrijk om persoonlijk toelichting te geven op wat wij hebben gedaan naar aanleiding van de klacht en om het in de toekomst te voorkomen.

Dat gesprek maakte veel goed: de veehouder was verrast te horen waar zijn klacht toe had geleid. Zijn gevoel dat hij niet serieus was genomen was weg. En voor mij is dit weer een bevestiging dat de korte lijntjes tussen klant en GD erg waardevol zijn.

Wederzijdse communicatie en begrip; je komt er heel ver mee.“

Lammert de Vries “Onlangs was ik bij een melkveehouder nadat hij controle had gehad van de NVWA. Hij had vragen over een schuur die het bedrijf al jaren gebruikt om het jongvee in te stallen. De eigenaar van de schuur is een maat van het bedrijf en men is er altijd van uit gegaan dat de locatie onderdeel van het bedrijf was. Er was alleen nooit een UBN voor aangevraagd.

De schuur is feitelijk gezien inderdaad een onderdeel van het melkveebedrijf, maar een UBN wordt per adres uitgegeven. Meerdere adressen betekent dus meerdere UBN’s en dus ook aan- en afvoermeldingen van dieren. Hierbij komt GD om de hoek kijken. Bij aan- en afvoer kijken we immers naar de gezondheidsstatussen en in dit kader is het van het grootste belang dieren met in elk geval gelijke statussen aan te voeren. In veel gevallen hebben de extra locaties geen statussen, dus aanvoeren leveren statusverlies of extra onderzoeken op.

Gelukkig hebben we de Veterinaire Eenheid. Hiermee koppelen wij, indien mogelijk, de bedrijfsstatus van een rundveebedrijf aan de bijbehorende jongveelocatie. Dit hebben we voor het bedrijf in gang gezet. Toevallig had een buurman dezelfde situatie, alleen nog geen controle gehad van de NVWA. Ook hier kunnen we dezelfde methode toepassen en ook deze ondernemers behoeden voor een vervelende situatie.”

Ook een vraag?

Er zijn situaties die vragen om persoonlijk contact met GD. Hiervoor kunt u direct bellen of mailen met de GD-buitendienst in uw regio. U kunt uw buitendienst­ medewerker benaderen voor: • Onverwachte verandering van uw status • Uitbesteden jongveeopfok • Verhuizing van uw bedrijf • Keuze GD-programma • Invullen studieclubbijeenkomst Kijk op www.gddiergezondheid.nl/ contact voor de buitendienst­ medewerker bij u in de regio!

GD Herkauwer | Augustus 2015 |

27

Diergezondheid volgens: Tonnie Nooteboom Na een natte meting van GD wist melkveehouder Tonnie Nooteboom wél waar de problemen met de uiergezondheid vandaan kwamen. Buitendienstmedewerker Sabine Tijs vertelde hem onder andere dat het vacuüm onder de speen te hoog was en dat de melkstellen vlotter afgenomen moesten worden.

Snel verschil “Op dat moment had ik al van alles geprobeerd, maar niets hielp”, vertelt Tonnie. Het celgetal van 300.000 en de dierdagdosering van 12,5 konden dan ook alleen maar naar beneden.

“Met zo’n natte meting is er toch iemand helemaal nieuw op het bedrijf die er met een frisse blik en verstand van zaken naar kijkt.” Hij nam de adviezen ter harte en zag al snel verbetering.

“Zes weken na de aanpassingen zag ik al verschil, en de verbeteringen hebben nog een jaar doorgezet. Ik zie bijna geen klinische mastitis meer.

Het celgetal zit nu tussen de 120.000 en 150.000 en de dierdagdosering is teruggebracht naar 1,52.”

Meer plezier “Het geeft veel ergernis als je elke keer die vlokjes ziet. Ik heb nu veel meer plezier met melken, eerder zat je tijdens het eten al te bedenken ‘wie zou er nou weer uierontsteking hebben?’ Je wordt er onzeker van. Nu ga je weer fris, dus met plezier naar de stal.”

Alerter “Controle doe ik nu met de individuele celgetalcontrole en met Uiergezondheid Tankmelk. Vooral als de koe al een keer mastitis heeft gehad, dan ben ik veel alerter. En naast de controle op het celgetal moet je vooral goed uit je doppen blijven kijken.”

GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T. 0900-1770, F. 0570-63 41 04, www.gddiergezondheid.nl, info@gddiergezondheid.nl