RAPORT Z BADAŃ pt.
„SZANSE i POTRZEBY EDUKACYJNE DZIECI z domów samotnych matek”
Projekt współfinansowany ze środków otrzymanych od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, powielanie lub rozpowszechniania może być dokonane z podaniem źródła.
Spis treści WPROWADZENIE ...................................................................................................................................... 2 I. DANE URZĘDOWE ............................................................................................................................... 3 II. SAMOTNE MATKI O EDUKACJI DZIECI I SWOJEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ ............... 5 1. Przyczyny przebywania w ośrodku ................................................................................................. 5 2. Edukacja dzieci jako wartość życiowa ........................................................................................... 7 3. Dotychczasowe formy pomocy edukacyjnej ................................................................................. 9 4. Oczekiwane formy pomocy edukacyjnej ..................................................................................... 10 III. WYNIKI ILOŚCIOWEJ DIAGNOZY „INSTYTUTU RZEŹBY SPOŁECZNEJ” ............... 14 1. Potrzeby edukacyjne dzieci ............................................................................................................. 14 2. Struktura społeczno-demograficzna mieszkańców ośrodków .............................................. 19 3. Główne przyczyny przebywania w ośrodku .............................................................................. 20 4. Struktura społeczno-zawodowa pracowników ośrodków ...................................................... 21 5. Sytuacja materialna ośrodków ....................................................................................................... 22 WYKRESY I TABELE ILOŚCIOWE ................................................................................................... 24 Spis wykresów .......................................................................................................................................... 38 Spis tabel ................................................................................................................................................... 38
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
1
WPROWADZENIE Główny celem naszego projektu jest zdiagnozowanie szans edukacyjnych dzieci z ośrodków zamieszkiwanych przez samotne Matki na terenie Dolnego Śląska. Dzięki temu dostarczyliśmy Paniom, znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, diagnozy szans edukacyjnych ich dzieci. Istotnym elementem naszego projektu była aktywizacja samotnych Matek z ośrodków na Dolnym Śląsku. W ramach Projektu sporządziliśmy diagnozę socjologiczną na temat sytuacji edukacyjnej
dzieci
zamieszkujących
dolnośląskie
ośrodki
świadczące
pomoc
samotnym matkom. Ekspertyza ta powstała w oparciu o analizę dostępnych danych Głównego
Urzędu
Statystycznego
i
Urzędu
Statystycznego
we
Wrocławiu.
„INSTYTUT RZEŹBY SPOŁECZNEJ” przeprowadził socjologiczne badania ilościowe w ośmiu (z dziesięciu) dolnośląskich ośrodkach zamieszkiwanych przez samotne Matki. o
Bezcenny
materiał
empiryczny
indywidualne
wywiady
pogłębione
stanowią (IDI -
dane
Individual
jakościowe in-Depth
oparte
Interview)
przeprowadzone z 30-toma Mamami. Badania zostały zrealizowane w listopadziegrudniu 2007 roku. W ten sposób zebraliśmy unikalne informacje dotyczące bieżących potrzeb edukacyjnych dzieci, których sytuacja jest często bardzo dramatyczna. Tak jak ich Matki, są one ofiarami przemocy, wykluczenia ekonomicznego, społecznego, co wpływa bardzo silnie na ich sytuację edukacyjną. Chcielibyśmy
zainteresować
tym
problemem
społeczność
lokalną,
ażeby
w najbliższej przyszłości stworzyć „Sieć Pomocy Edukacyjnej” dla samotnych Mam i ich dzieci. Zarząd
„INSTYTUTU
RZEŹBY
SPOŁECZNEJ”
pragnie
złożyć
szczególne
podziękowania: Mamom biorącym aktywny udział w projekcie Kierownictwu oraz Pracownikom Ośrodków Naszym Partnerom oraz naszym Wolontariuszom „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
2
I. DANE URZĘDOWE
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2006 roku, stan na dzień 31.XIII.2006 roku), odpowiednie zakłady stacjonarne pomocy społecznej zapewniały w 2006 roku matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży 2553 miejsc w skali kraju, gdzie w 72 tego typu ośrodkach przebywało łącznie 1941 mieszkańców. W porównaniu do roku 2005, w 2006 zmniejszyła się zarówno liczba oferowanych miejsc (o 4,27%), jak i ilość osób przebywających w domach samotnych matek
(o 10%). I jest to jedyny pozytywny sygnał płynący
z analizy zebranego materiału statystycznego. Odmienną tendencję obserwujemy na Dolnym Śląsku, gdzie mamy stopniowy wzrost liczby samotnych matek z dziećmi.
W ujętych w
statystykach GUS, w roku 2006 w siedmiu dolnośląskich placówkach, na potrzebujące pomocy matki oczekiwało 303 miejsc, co stanowiło 11,9% ogółu wszystkich miejsc dla samotnych matek w Polsce. W dolnośląskich instytucjach przebywało aż 214 matek z dziećmi oraz kobiet w ciąży i jednocześnie jest to druga z kolei liczba osób trafiających do instytucji pomocy w całym kraju (po województwie mazowieckim: 478 osób na 1941 w całej Polsce). Oznacza to, że w 2006 roku częściej niż co dziesiąta samotna
matka
z
dzieckiem
lub
kobieta
w
ciąży
w Polsce trafiała do jednej z siedmiu placówek na Dolnym Śląsku ujętych w analizach GUS.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
3
Inne
dane
we
opublikowane
Wrocławiu
wskazują
przez na
GUS
oraz
niepokojącą
Urząd
Statystyczny
dynamikę
problemu
w Województwie Dolnośląskim w latach 2000-2006. O ile w 2000 roku odpowiednie instytucje oferowały 120 miejsc, to w 2003 – 168, w 2004 - 222, w 2005 – 259, zaś w 2006 - już 303 miejsc dla samotnych matek i kobiet w ciąży. W
latach
2003-2006
obserwujemy
również
wzrost
ilości
osób
przebywających w tego typu instytucjach, gdzie w roku 2003 z opieki w domach dla samotnych osób korzystało 106 osób, w 2004 – 196, zaś w roku 2006 – już 214 osób. Jednie w roku 2005 roku, w odniesieniu do roku poprzedniego, odnotowujemy zmniejszenie liczby mieszkańców w ośrodkach, gdzie na 259 miejsc przebywało 170 pensjonariuszy. W latach 2003-2007 obserwujemy na Dolnym Śląsku również wzrost ilości
ośrodków
niosącym
pomoc
samotnym
matkom:
o
ile
w 2003 w województwie funkcjonowały 4 tego typu instytucje, w 2004 – 6, w 2006 – 7, zaś w 2007 – już 10 takich ośrodków. Z
zaprezentowanych
danych
wynika
jednoznacznie,
że
problem
niepełnych rodzin (matek z dziećmi) źle uposażonych materialnie podwoił
się.
Z
pewnością
wzrosła
także
ilość
dzieci
szczególnie
potrzebujących wyrównania szans edukacyjnych w stosunku do ich rówieśników pochodzących z pełnych i stosunkowo zamożnych rodzin.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
4
II. SAMOTNE MATKI O EDUKACJI DZIECI I SWOJEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ W ramach naszego projektu przeprowadziliśmy rozmowy (30 wywiadów socjologicznych) z dolnośląskimi samotnymi matkami zamieszkującymi dolnośląskie ośrodki. Poniżej prezentujemy wypowiedzi obrazujące sytuację edukacyjną ich dzieci w poszczególnych wątkach tematycznych. Pełna analiza uzyskanych wyników została opublikowana w raporcie z badań.
1. Przyczyny przebywania w ośrodku
Tylko w wyjątkowych przypadkach Matki, które zgodziły się na indywidualne wywiady,
pracują
aktualnie
zawodowo.
Pozostałe
Rozmówczynie
zarejestrowane są w Urzędach Pracy lub też są w trakcie rejestracji. Nie otrzymują one jednak zasiłków z tego tytułu. Znalezienie pracy utrudnia fakt, że Mamy nie posiadają kwalifikacji wymaganych przez pracodawców, jak też i konieczność opieki nad małych dzieckiem lub kilkorgiem dzieci. Panie biorące udział w projekcie zazwyczaj pracowały wcześniej, jednakże zatrudniane były one tymczasowo, pracowały „na czarno”. Brak stałej pracy i niemożność wynajęcia własnego lokum, okazuje się głównym powodem pozostawania w ośrodku. Samotne Matki w większości nie mogą liczyć na stałą pomoc najbliższej i dalszej rodziny, znajomych, przyjaciół, ani też innych instytucji poza ośrodkami, w których przebywają. A oto, w jaki sposób Matki opowiadają o swoich doświadczeniach i powodach przybycia i pozostawania w ośrodkach
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
5
Utrata dachu nad głową, złe warunki mieszkaniowe Ja to już od kilku lat … Najpierw mieszkałam z ojcem mojej córki, wynajmowaliśmy mieszkanie, a że on później poszedł tam do kryminału, no i ja została po prostu na lodzie i mnie wyrzucono z tego mieszkania no i nie miałam właśnie ten i tak… *** A dlaczego pani trafiła do takiego ośrodka? Bo moja babcia umarła i z dniem śmierci babci straciłam prawo do mieszkania, a moja rodzina się do mnie nie przyznawała za bardzo, że ja istnieję… *** Znaczy ja wynajmowałam mieszkanie komunalne i to mieszkanie było w strasznych warunkach. także okna były nieszczelne, wiatr hulał, toaleta była na korytarzu. i córka bardzo często chorowała.
Przemoc w rodzinie Byłam 2 lata w pogotowiu opiekuńczym, prawie 2 lata, przez to, że po prostu miałam problemy rodzinne – była nadużywana przemoc, nikt się mną nie interesował. Oddałam się sama do placówki, no a że zaszła taka sytuacja, że zaszłam w ciążę, to musiałam zmienić placówkę i ze skierowaniem sądu trafiłam tutaj. ***
A jak pani tutaj trafiła? Mój mąż się znęcał nade mną i po prostu uciekłam… To było 2 miesiące temu? Czy gdzieś jeszcze pani mieszkała? Nie, wcześniej mieszkałam u rodziców, no ale tam nie było życia, bo to było za blisko męża. Także dokuczał nam cały czas. ***
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
6
Mój ojciec (53 lata) ma kobietę, która ma 27 lat. Mają 2 dzieci - jedno roczek, drugie 2 latka. No i macocha nadużywała nade mną przemocy, nadużywała alkoholu. No i z tego też powodu odeszłam z domu. No i ona buntuje ojca przeciwko mnie. I nie mam w ogóle kontaktu. Siostra przyjechała do mnie ze trzy razy jak była w pogotowiu opiekuńczym. Później ślad o niej zaginął. Wiem tylko tyle, że była gdzieś w Anglii. Parę dni temu dowiedziałem się, że z Anglii wróciła, że mieszka gdzieś w Poznaniu. Babcia jest w Austrii.
Brak wsparcia rodziny Ja byłam w szpitalu. To była długa droga, bo do domu rodzice mnie nie chcieli wziąć. Właśnie nie chcieli wziąć opieki nad dzieckiem, a sama nie mogę. No i załatwiłam to … Po części mi pomogła Rzeczniczka Praw Pacjenta. Powiedziałem, że ja dziecka nie oddam do żadnego Domu Małego Dziecka, bo ja je urodziłam, ja je chcę wychować i ja kocham swoje dziecko. Prawda? I nie mogła się na to zgodzić w ogóle. I zaprotestowałam. I znalazło się dla mnie tutaj miejsce. Są takie dwa ośrodki w Polsce, gdzie nieletni też mogą być ze swoimi dziećmi i bardzo to szanuję, że tutaj jestem.
2. Edukacja dzieci jako wartość życiowa
„Wykształcenie
dziecka/dzieci”
zostało
wskazane
jako
jeden
z
najważniejszych celów niemal wszystkich Matek, które zechciały podzielić się z nami swoimi opiniami. Dwie inne, również najczęściej wskazywane wartości to: „spokój i poczucie bezpieczeństwa”, „szczęście rodzinne” czy „praca zawodowa”. Nie wykluczone, że poprzez nasz projekt zwróciliśmy uwagę na ważną rolę edukacji dzieci, jednakże – jak wynika z rozmów – Matki przywiązują bardzo duże znaczenie do edukacji dzieci, jednakże mają bardzo ograniczone możliwości finansowe. „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
7
Poniższe cytaty obrazują opinie respondentek. Znaczy moim celem na dzisiejszy dzień. I … można powiedzieć, że ja chcę właśnie stworzyć dziecku rodzinę - dom rodzinny, ciepły. Tam gdzie właśnie… Czego ja nie miałam - to dam wszystko dziecku. Ja miałam biedę - moje dziecko jej mieć nie będzie. Ja niestety nie skończyłam szkoły, ale będę robić wszystko, żeby moje dziecko skończyło szkołę. Żeby dla niej było jak najlepiej. Żeby nigdy jej się krzywda nie stała przede wszystkim. *** Dlatego, że jak będą mieć lepsze wykształcenie to może będą miały lepsze życie niż ja. Bo w życiu można mieć albo dobre pieniążki i dobrych rodziców, albo sobie na to zapracować. A co ja im dam? Innych podstaw niż to co w głowie ja im nie dam, więc będą musiały sobie zapracować przez wykształcenie i przez jakieś zasady, które im wtłoczę. *** A jakaś taka nauka komputerów, języki obce? Też. No bo to jest dobra rzecz nawet. To jest tak inaczej już. Chociaż będzie coś umiała. Coś, a nie tak jak my… Znaczy mi chodzi o nas no. Może wtedy by moje dziecko bardziej mądrzejsze by było ode mnie i coś osiągnęła w życiu, a nie tak jak np. my matki jesteśmy teraz tu, a nie inaczej wylądowałyśmy. *** Bo bez szkoły to nie ma dzisiaj nic, sama wiem po sobie, że nie ma pracy, tak jest się bardziej takim dowartościowanym w życiu, w społeczeństwie. *** Żeby [córka] miała lepsze wykształcenie ode mnie, żeby jej się lepiej życie potoczyło.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
8
3. Dotychczasowe formy pomocy edukacyjnej Jak wynika z indywidualnych rozmów z samotnymi Matkami, pomoc niesiona im i ich dzieciom rzadko dotyczy edukacji. A jeśli się zdarza, to ma charakter sporadyczny i w ograniczonym zakresie. Nasze rozmówczynie mogą liczyć niemal wyłącznie na pomoc ośrodków, w których obecnie przebywają i wyjątkowo – na pomoc rodziny lub przyjaciół i znajomych. Dlatego tak istotne okazuje się zorganizowanie stałej „SIECI POMOCY” edukacyjnej”, w ramach której pomoc świadczona byłaby trwale i zgodnie z faktycznymi potrzebami Matek i ich dzieci. Poniżej zamieściliśmy najbardziej charakterystyczne wypowiedzi. Tutaj w tym ośrodku może Pani liczyć na co? Pewnie jakieś książeczki? Pewnie tak, nie wykluczam. Bo jest tutaj dużo takich rzeczy. Oczywiście używanych. I na pewno jak będę stąd wychodzić, to nie będę ich mogła ze sobą zabrać. Więc to bardziej pomoc taka doraźna. A potrzeba takiej na dłuższy czas. *** A kościół na przykład, pomaga? Ksiądz jak przyjdzie ,a przyjdzie jutro, to nie usiądzie nawet. On nas traktuje jak trędowatych. Tak jak ostatnio wszedł, powiedział swoje „ble ble”: „Jak długo tu mieszkacie, ile będziecie jeszcze”. I poszedł w długą. Nie interesuje go nikt. A szkoła? Szkoła, nie powiem, rozmawiam z tą panią pedagog i panią wicedyrektor. I nawet same kazały mi napisać o ten strój, o tę kamizelkę, i oddali mi za to pieniądze. I jak był Mikołaj to wpisali go na paczkę na Mikołaja. Szkoła pomaga jak może. Nawet pani pedagog mówiła, że jakbym nie dostała obiadów, to syn dostanie z tej puli Unii Europejskiej. ***
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
9
Nie wiem, podstawowe rzeczy: mi np. byłoby wygodnie uczyć dziecko literek mając jakąś tablice, zwykłą tablicę, albo literki na magnesy. I w ogóle coś takiego, jakieś podręczniki początkowe dla dziecka, które zaczyna poznawać litery. Czyli tego tutaj nie ma? Są bardziej zabawki? Tak, no zabawki po prostu. Przywożą zabawki, miśki, lalki, samochody. A tu są mi potrzebne na początek literki, cyferki, tego typu rzeczy.
4. Oczekiwane formy pomocy edukacyjnej
Formy pomocy, jakiej oczekują Mamy różnią się w zależności od zasobów ośrodków, w których przebywają. Jak pokazały dane ilościowe, brakuje zarówno przyborów szkolnych, ubrań szkolnych, wyposażenia bibliotek, zabawek edukacyjnych dla najmłodszych dzieci, a w każdym z ośrodków – bezpłatnych korepetycji, szczególnie z zakresu języków obcych. Oto typowe wypowiedzi Matek. A gdyby Pani miała tysiąc złotych [na rzeczy szkolne dla dziecka]? Oj Jezu! To znaczy tak: zeszyty bym jej kupiła, książki, wszystkie flamastry, bloki, plecak elegancki, żeby inne dzieci się nie śmiały z niej. *** A na jakieś języki by pani chciała posłać dzieci? No na pewno. Tam w szkole to uczyły się niemieckiego, tutaj w szkole jest angielski, to jest ciężko. Nie mam żadnych słowników… Ja to w ogóle się uczyłam rosyjskiego, także czarna magia… Nie mam nic - ani słowników, ani encyklopedii, żadnych takich pomocy i jest nam ciężko się tutaj angielskiego uczyć. A w szkole takich możliwości nie ma? Albo jakieś bezpłatne zajęcia? O niczym takim nie słyszałam. ***
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
10
Pieniążki są potrzebne. To już widzę już teraz w przedszkolu, że są zajęcia z języka, z tenisa itd., ale moja córka nie bierze w tym udziału - nie stać mnie na to. Już w tej chwili mnie nie stać, więc jakiś dystans będzie. Na początku jestem w stanie ją języka jakiegoś nauczyć w domu. Później będzie coraz gorzej. *** W tej chwili to co kupiłam ostatnio to mogliby mi sami kupić, czyli podstawowe kolorowanki z naklejkami. Są takie specjalne książeczki edukacyjne dla dzieci i dzieci to lubią, i świetnie się rozwijają przy tym. Także tego typu rzeczy. Nie same kolorowanki: biała kartka i ołówek, tylko takie jakie mają inne dzieci właśnie. Ja nie wiem czy pani widziała takie książeczki, że oprócz tego, że się koloruje, to się nakleja, poznaje się zawody, czynności. To jest bardzo fajna rzecz. To jest grube, dziecko potrafi pół dnia przy tym siedzieć. I tego typu rzeczy są bardzo fajne, ale są niestety drogie, taka jedna rzecz to kosztuje 7 zł. *** Córka nie mówi nadal, nie odczuwa potrzeb fizjologicznych, ona potrzebuje bardzo dużo pomocy dydaktycznych, na które mnie nie stać. Muszę sobie jakoś sama je tworzyć. No bo potrzebne są jej jakieś literki i zabawki do rehabilitacji na przykład.. Jest misiu, który ma osobno ubranka i trzeba ubrać misia. To są masakryczne sumy, one kosztują po 30-50 zł jedna zabawka. Mnie nie stać na takie zabawki dla córeczki. I nie może mi też nikt zasponsorować też takich zabawek. *** No z tymi językami. Bo ja to nie mam pojęcia. Dawniej to był ruski ,nie. I kupiłam nawet słowniki z tego niemieckiego. Teraz to pół biedy, ale od września będę próbowała, no bo nie ma kogo tak wziąć. U mnie, gdzie pracuję, mieszkają prawie same studentki, żeby dwa razy w tygodniu ktoś przyszedł i z nim rozmawiał. Bo na lekcji to jest trudno, czterdzieści pięć minut ich jest dwadzieścia sztuk, to nie jest robota. ***
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
11
A czy [dzieci] chodzą na jakieś zajęcia pozalekcyjne? Nie, nie chodzą. A czy chciałaby pani, żeby na takie zajęcia chodziły pani dzieci? Jeżeli byłaby taka możliwość… A na jakie? Pewnie na takie, w których są słabi, nie? Matematyka czy…żeby wyrównać te oceny, żeby nie czuli się gorsi … ***
Wiem, że są takie tablice, że dzieci mogą rysować, bo takie dziecko pierwsze co, to chodzi po ścianach rysować. Na tyle ile będzie mnie stać, na tyle ile będę mogła wywalczyć, to na pewno moje dziecko będzie miało. Ale jak to będzie, to nie wiem. Mam nadzieję, że dzięki Panu Bogu, jakoś sobie poradzę. Co bardzo istotne, Panie biorące udział w Projekcie wielokrotnie podkreślały, że brakuje im środków finansowych na obecne lub planowane (przez matki najmłodszych dzieci) zajęcia pozaszkolne, kółka zainteresowań i inne formy spędzania czasu sprzyjające rozwojowi zainteresowań ich dzieci. Nierzadko pojawiały się wypowiedzi, iż takie zajęcia (np. artystyczne, sportowe, z zakresu obsługi komputera) nie tylko sprzyjałyby rozwojowi ich dzieci, ale również miałyby znaczenie terapeutyczne. Dzieci trafiają do ośrodków z rodzin, gdzie doznawały przemocy lub były świadkiem przemocy na swej Mamie. Istotne jest też to, że kiedy wraz z Matkami opuszczają dotychczasowe miejsce zamieszkania, zmieniają również otoczenie społeczne (szkołę, rówieśników). Takie nagłe zmiany dodatkowo przyczyniają się do obecnej i przyszłej trudnej sytuacji życiowej i szkolnej dzieci. Jeżeli dziecko jest w ośrodku i idzie do szkoły to jakoś to się roznosi. Sama tego doświadczyłam. Byłam w domu dziecka w Szklarskiej Porębie i miałam gorzej. Nie mogłam nawiązać kontaktu z dziećmi, bo… to była szkoła podstawowa. Nie lubiłam chodzić do szkoły, bo dzieci nie rozmawiały ze mną. Nie miałam koleżanek. Wszyscy mieli, a ja nie, bo byłam z domu dziecka. „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
12
DODATEK ILOŚCIOWY
„Potrzeby edukacyjne dzieci z domów samotnych matek”
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
13
III. WYNIKI ILOŚCIOWEJ DIAGNOZY „INSTYTUTU RZEŹBY SPOŁECZNEJ”
W trakcie realizowanego przez Instytut Rzeźby Społecznej projektu badawczego, zidentyfikowano, że w 2007 roku w województwie dolnośląskim aktywnie funkcjonowało
10
ośrodków
niosących
pomoc
samotnym
matkom
i ich dzieciom. Wszystkie te instytucje mają charakter miejski: połowa z nich funkcjonuje we Wrocławiu, pozostała część - w innych miastach na terenie województwa.
Zdecydowana większość ośrodków, w których zamieszkują samotne matki (8 ośrodków) ma status organizacji pozarządowych - są to stowarzyszenia. Jeden – jest instytucją kościelną, a ostatnia instytucja niesie pomoc potrzebującym matkom w ramach lokalnego samorządu przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej.
Należy w tym miejscu podkreślić, iż do aktywnego udziału w realizowanym przez nas projekcie badawczym przystąpiło 8 z wymienionych ośrodków, stąd w
dalszej
części
niniejszego
opracowania
zaprezentowane
zostały
dane
empiryczne dotyczące tej części domów pomocy społecznej dla samotnych kobiet.
1. Potrzeby edukacyjne dzieci
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
14
Tabela 1 Potrzebne ubrania szkolne dla dzieci Potrzebne ubrania szkolne dla dzieci Dresy (dla chłopców) Szaliki, czapki, rękawiczki St rój gimnast y czny (dla chłopców) Dresy (dla dziewczy nek) Sweterki, bluzy Obuwie zimowe (dla dziewczy nek) St ój szkolny /mundurki (dla dziewczy nek) Kurt ki zimowe (bez wskazania płci) Obuwie sportowe (dla dziewczy nek) Obuwie sportowe (dla chłopców) Kurt ki zimowe (dla dziewczy nek) Halówki sportowe St ój szkolny /mundurki (dla chłopców) Dziewczy nki (od 7 do 10 lat ) Opaski na ręce do wy cierania potu St rój gimnast y czny (dla dziewczy nek) Obuwie zmienne (dla dziewczy nek) Kurt ki zimowe (dla chłopców) Adidasy Bluzy sportowe (dla chłopców) Bluzy sportowe (dla dziewczy nek)
Ilość 25 20 19 17 16 16 15 15 15 15 14 14 12 10 10 9 8 6 4 2 2
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
15
Tabela 2 Potrzebne podręczniki szkolne, książki Potrzebne podręczniki szkolne, książki Komplet podręczników (I klasa szkoła podst awowa) Komplet podręczników (II klasa szkoła podstawowa) Komplet podręczników (II I klasa szkoła podstawowa) At las geograf iczny Polski At las geograf iczny świata Słownik do języ ka angielskiego Komplet podręczników do zerówki Słownik do języ ka niemieckiego Słownik ort ograf iczny Komplet podręczników (IV klasa szkoła podstawowa) Komplet podręczników (V klasa szkoła podstawowa) Podręczniki do języ ka polskiego (IV klasa szkoła podstawowa) Podręczniki do matematy ki (I V klasa szkoła podstawowa) Słownik wy razów obcy ch Komplet podręczników (VI klasa szkoła podstawowa) Komplet podręczników do I klasy gimnazjum Komplet podręczników (VI klasa szkoła podstawowa) Ency klopedia PWN Lektury szkolne dla szkoły podstawowej Lektury szkolne do gimnazjum
Ilość 10 10 7 6 6 5 4 4 4 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
16
Tabela 3 Potrzebne przybory szkolne, materiały edukacyjne, sprzęt Potrzebne przybory szkol ne, materiały edukacyjne, sprzęt Tornistry Zeszy ty w kratkę Przy bory szkolne Zeszy ty w linię Bloki ry sunkowe Bloki techniczne Brudnopisy Farby akwarelowe Farby plakatowe Papier kolorowy , wy cinanki Piórniki z wy posażeniem Zeszy ty czy ste Filmy edukacy jne (dla dzieci od 7 do 12 lat) Pomoce naukowe (dla dzieci od 7 do 12 lat) Zeszy ty do nut Komputer Drukarka Materiały dekoracy jne do prac plasty czny ch Oprogramowanie (word, of f ice) Skaner
Ilość 70 65 40 35 10 10 10 10 10 10 10 10 5 5 5 3 2 2 1 1
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
17
Tabela 4 Potrzebne korepetycje, zajęcia pozaszkolne Potrzebne korepetycje, zajęcia pozaszkolne Języ k angielski (szkoła podst awowa) Korepety cje z języ ka polskiego (szkoła podstawowa) Języ k niemiecki (szkoła podstawowa) korepety cje z matematy ki (szkoła podstawowa) Lekcje wy chowawcze (szkoła podstawowa) Korepety cje przedmiotowe (klasa III, szkoła podstawowa ) Korepety cje przedmiotowe (klasa 4) Zajęcia pozaszkolne - rozwijanie zaint eresowań (III - IV klasa, szkoła podstawowa) Nauka pły wania (dzieci w wieku od 7 do 10) Korepety cje przedmiotowe (klasa I, szkoła podstawowa) Nauka pisania, czy tania (dla dzieci z zerówki) Walki wschodu (dzieci w wieku od 7 do 10 lat) Korepety cje przedmiotowe (klasa II, szkoła podstawowa) Korepety cje przedmiotowe (klasa VI, szkoła podstawowa) Korepety cje przedmiotowe (klasa V, szkoła podstawowa)
Ilość 30 19 13 11 9 9 6 5 4 4 3 2 2 1 1
Tabela 5 Inne brakujące rzeczy Inne brakujące rzeczy Paracetamol w sy ropie Rutinoskorbin Termof or Termometr Zestaw plastrów opatrunkowy ch Zestaw witamin w sy ropie Podstawowe środki czy stości dla dzieci Bidony na wf do szkoły Pudełka śniadaniowe Worek do trampek na wf Bielizna (dziewczy nki w wieku od 3 do 7 lat) Rajst opy dla dziewczy nek (dziewczy nki w wieku od 3 do 7 lat) Bielizna (chłopcy w wieku od 2 do 9 lat)
Ilość 14 14 14 14 14 14 10 10 10 10 6 6 5
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
18
Tabela 6 Ośrodki dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Polsce
7 5 4 2 3 5 9 3 2 3 2 5 5 3 8 6 72
Licza mieszkańców
Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Święt okrzy skie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodnio-pomorskie Polska
Liczba miejsc
Liczba osrodków
Ośrodki dl a matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Polsce
303 82 153 43 140 183 614 177 34 69 66 143 94 77 213 162 2553
214 43 114 31 170 145 478 155 11 40 52 126 57 63 138 104 1941
Źródło: GUS, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2006 roku, (st an na dzień 31.XI I.2006 roku)
2. Struktura społeczno-demograficzna mieszkańców ośrodków W objętych projektem ośmiu instytucjach zamieszkiwanych przez samotne matki przebywa 186 mieszkańców, gdzie doliczono się 73 Mam oraz 116 dzieci w wieku do 18 lat. Ponad połowę stacjonarek (59%) stanowią kobiety stosunkowo młode – w wieku do 30 lat, gdzie 36% ma od 26 do 30 lat, 13% jest nieco młodszych: od 18 do 25 lat, zaś 4% to matki niepełnoletnie. 36% stanowią kobiety w wieku od 31 do 40 lat, zaś 9% to matki starsze, które mają co najmniej 41 lat. „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
19
Blisko 60% kobiet ukończyło swoją edukację na poziomie szkoły podstawowej lub
gimnazjalnej,
37%
zdobyło
konkretny
zawód
w
szkole
zasadniczej
zawodowej, a jedynie 6% ukończyły szkołę średnią lub pomaturalną. Znamienny jest fakt, że wśród mieszkanek ośrodka nie ma kobiet, które ukończyły uczelnię wyższą. Ponad połowę (61%) mieszkańców ośrodków, ujętych w projekcie, stanowią niepełnoletnie dzieci (113 dzieci), wśród których większość to dziewczynki (56% dzieci). Co trzecie dziecko przebywające w ośrodku (34%) jest w wieku od 3 do 6 lat, blisko 30% - w wieku od 7 do 12 lat, a co czwarte nie ukończyło 3 roku życia. 9% stanowią dzieci starsze – od 13 do 15 lat, zaś najmniej, bo niespełna 3% to dzieci najstarsze – od 16 do 18 lat. Z punktu widzenia realizowanej problematyki badawczej niezwykle istotne było ustalenie na jakim etapie edukacji są dzieci mieszkające w dolnośląskich placówkach. Z naszych danych wynika, że co trzecie dziecko (36 dzieci) pozostaje wyłącznie pod opieką mamy, 28% uczęszcza do przedszkola (32 dzieci), nieco więcej, bo 33% dzieci (37) uczy się w szkole podstawowej, 4% (5 dzieci) w gimnazjum, dwoje dzieci - w liceum ogólnokształcącym, natomiast jedno z dzieci edukuje się w szkole średniej zawodowej. Według relacji kierowników ośrodków, Mamy (i ich dzieci), średnio przebywają w ośrodkach około 16 miesięcy, ale niejednokrotnie zdarzają się przypadki, że mieszkają tam nawet po kilka lat. W czasie realizacji wywiadów 45% kobiet przebywało w ośrodku do 6 miesięcy, 18% - od 7 do 12 miesięcy, 14% - do dwóch lat, zaś 24% - dłużej niż 2 lata.
3. Główne przyczyny przebywania w ośrodku Główną przyczyną przebywania samotnych matek w ośrodkach jest przede wszystkim
utrata
dachu
nad
głową
(7
wskazań
kierowników).
Owa
bezdomność kobiet uwarunkowana jest trzema, zasadniczymi czynnikami: „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
20
ubóstwem
i
brakiem
środków
finansowych
na
wynajem
mieszkania,
wyrzuceniem młodej kobiety z domu przez rodziców z powodu zajścia w ciążę; a także utratą domu w wyniku powodzi. Kolejną – równie często wskazywaną przyczyną trafiania kobiet do ośrodków jest przemoc w rodzinie (7 wskazań kierowników), która często bywa powiązana z alkoholizmem członków rodziny. Połowa kierownictwa wskazywała również na niezaradność społeczną kobiet, która dotyka głównie dwie, specyficzne grupy: niepełnoletnich
wychowanków
domów
dziecka
oraz
osoby
upośledzone
intelektualnie.
4. Struktura społeczno-zawodowa pracowników ośrodków W badanych instytucjach zatrudnionych było 45 osób (bez względu na formę umowy). Charakterystyczny jest fakt, że zatrudniona załoga jest wysoko sfeminizowana – trzy czwarte kadry stanowią tu kobiety (32 kobiety na 13 mężczyzn) Analiza struktury zatrudnienia w badanych ośrodkach pokazuje, że częściej niż co piąte stanowisko ma charakter kierowniczy (21%), na co szóstym zatrudnieni są opiekunowie i wychowawcy (16%), na co siódmym – księgowi (14%), a rzadziej niż co dziesiątym pracują psychologowie i pracownicy socjalni (po 9%). W
badanych
dolnośląskich
ośrodkach
zatrudnieni
również
byli:
dwóch
terapeutów i dwóch prawników, jedna pielęgniarka, lekarz i kucharz, a także trzech pracowników gospodarczych i trzech – administracyjnych. Należy również podkreślić, że we współpracę w niesieniu pomocy mieszkańcom dolnośląskich ośrodków zaangażowanych było 20 wolontariuszy (czyli średnio na jeden badany ośrodek przypadało 2,5 wolontariusza).
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
21
5. Sytuacja materialna ośrodków Zgodnie z danymi GUS, w roku 2006 głównym źródłem finansowania osób przebywających w dolnośląskich Domach Samotnych Matek są środki finansowe z gminy, z których opłacany był pobyt blisko 60% mieszkańców (110 osób), co 8 osoba (13%) opłacała swój pobyt ze stałego zasiłku, zaś blisko co 10-a z renty (9%). Jedynie pobyt co 20-ej osoby przebywającej w ośrodku był opłacany w pełnej wysokości przez samotne matki. Dane, te wskazują pośrednio, zarówno na trudną sytuację materialną samotnych matek, jak i ośrodków. Bardziej precyzyjnych danych na temat sytuacji ekonomicznej analizowanych instytucji dostarczają przeprowadzone przez
„Instytut Rzeźby Społecznej”
badania ilościowe wśród kierowników domów samotnych matek na Dolnym Śląsku. W roku 2007 objęte badaniem ośrodki dysponowały średnim rocznym budżetem w wysokości 105 250 zł (oznacza to, że średni miesięczny budżet wynosił 8771 zł). Główne źródło finansowania instytucji stanowiły środki publiczne od lokalnych samorządów (6 domów) oraz pomoc od prywatnych sponsorów oraz darczyńców (5 ośrodków). W mniejszym stopniu budżety zasilane były przez finanse pozyskane od innych organizacji pozarządowych oraz stałe opłaty mieszkańców. Subiektywne
oceny
sytuacji
ekonomicznej
Domów
Samotnych
Matek
w 2007 roku, w porównaniu do roku poprzedniego, w opinii kierownictwa były zróżnicowane. Połowa osób zarządzających tymi instytucjami nie zaobserwowała ani negatywnej, ani pozytywnej zmiany – twierdząc, że sytuacja ta „pozostała bez zmian”. Z koli w dwóch instytucjach odnotowano polepszenie, natomiast w dwóch - pogorszenie sytuacji ekonomicznej. Głównym czynnikiem warunkującym poprawę kondycji materialnej ośrodków było uzyskanie dotacji, zwiększenie subwencji na działalność z budżetu powiatu oraz pozyskanie środków finansowych od darczyńców. Z kolei głównym źródłem ubożenia ośrodków okazały się zbyt niskie dotacje na prowadzenie działalności ośrodków. „MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
22
Do najpoważniejszych, wskazywanych przez kierowników ośrodków, problemów z jakimi borykają się w ich instytucji należało: brak środków finansowych na bieżącą działalność (3 wskazania), brak funduszy na wszelkiego typu prace remontowe podnoszące standard jakości życia w ośrodkach (3 wskazania) oraz brak finansów na zatrudnianie fachowej kadry: psychologów czy terapeutów (2 wskazania). Badani wskazywali również na brak pieniędzy na modernizację sprzętu, zakup sprzętu edukacyjnego oraz komputerów, czy wyposażenie przedszkola. Niezwykle ważnym problemem ośrodków są również trudności z usamodzielnieniem się kobiet, co związane jest między innymi z brakiem dla nich mieszkań oraz ich trudną sytuacją na rynku pracy. We wszystkich, objętych badaniem ośrodkach, Mamy i ich dzieci mają swobodny dostęp do: odbiorników telewizyjnych (średnio na jeden ośrodek przypada 5 odbiorników), sprzętu audio typu: radio, magnetofon lub odtwarzaczy CD (średnio 4 szt. na ośrodek) oraz sprzętu video (średnio 1 szt. na ośrodek). Gorzej wygląda dostęp mieszkańców ośrodka
do komputerów, drukarek,
Internetu czy telefonu stacjonarnego, gdzie z tego typu urządzeń mogą korzystać jedynie
w
połowie
badanych
ośrodkach.
W
badanych
instytucjach
zidentyfikowano: 11 komputerów, 7 drukarek, 6 stanowisk internetowych oraz 5 telefonów stacjonarnych, z których mają możliwość korzystać mieszkańcy.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
23
WYKRESY I TABELE ILOŚCIOWE Zamieszczone poniżej tabele i wykresy prezentują wyżej omówione wyniki badań ilościowych.
Wykres 1 Liczba miejsc w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży
Liczba miejsc w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży 614
600
400 303 213
Warmińsko-mazurskie
Świętokrzyskie
66
77
Zachodnio-pomorskie
162
94
Śląskie
Podkarpackie
Opolskie
Mazowieckie
34 Małopo lskie
Łódzkie
43 Lubusk ie
Dolnoś ląskie
82
143 69
140
Kujaws ko-pomorskie
100
177
Pomors kie
183
Podlas kie
153
200
Wielkopolskie
300
Lubelsk ie
Liczba miejsc
500
Źródło: GUS, Podstaw ow e dane z zakresu ochrony zdrowia w 2006 roku (stan na dzień 31.XII.2006 roku)
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
24
Wykres 2 Liczba mieszkańców w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży
Liczba mieszkańców w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży 478
300 214 155
100 43
11
31
Opolskie
Mazowieckie
Małopo lskie
Łódzkie
Lubusk ie
Lubelsk ie
Kujaws ko-pomorskie
Dolnoś ląskie
0
Podkarpackie
40
138
126 57
104
63
52
Zachodnio-pomorskie
Wielkopolskie
Warmińsko-mazurskie
145
Świętokrzyskie
114
Śląskie
170
200
Pomors kie
Podlas kie
Liczba osób
400
Źródło: GUS, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrow ia w 2006 roku (stan na dzień 31.XII.2006 roku)
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
25
Wykres 3 Liczba ośrodków dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Polsce
Liczba ośrodków dla mate k z małole tnimi dzie ćmi i kobie t w ciąży w Polsce
9
8
7 6
6 5
2
3
Podlas kie
Podkarpackie
Opolsk ie
Mazowieckie
3 2
Zachodnio-pomorskie
2
Łódzkie
Lubelsk ie
Kujaws ko-pomorskie
Dolnoś ląskie
2
Lubuskie
3
5
Wielkopolskie
3
Warmińsko-mazurskie
4
4
5
Świętok rzyskie
Śląskie
5
Pomors kie
Małopo lskie
Liczba ośrod ków
8
Źródło : GUS, Podstawow e dane z zakre su ochrony zd row ia w 2006 ro ku (stan na dzień 31.XII.200 6 roku)
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
26
Wykres 4 Liczba miejsc oraz ilość mieszkańców w Domach Samotnych Matek w Polsce oraz na Dolnym Śląsku
Liczba miejsc oraz ilość mieszkańców w Domach Samotnych Matek w Polsce oraz na Dolnym Śląsku Liczba miej sc
Liczba mieszkańców
11,87% 303
88,13% 2250
11,03% 214
88,97% 1727
Na Dolnym Śląsku W Polsce Źródło: GUS, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2006 roku (stan na dzień 31.XII.2006 roku)
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
27
Wykres 5 Dynamika liczby mieszkańców oraz miejsc w Domach Samotnych Matek na Dolnym Śląsku
Dynamika liczby mieszkańców oraz miejsc w Domach Samotnych Matek na Dolnym Śląsku
106
2003 rok 168 196
2004 rok 222
170
2005 rok 259 214
2006 rok 303 0
100
200
300
Liczba miejsc Licza mieszkańców Źródło: Urząd Statystyczny we Wrocławniu: Rocznik satystyczny wojew ództw a dolnośląskiego 2006, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia i opieki społecznej w województwie dolnośląskim w latach 2003-2005.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
28
Wykres 6 Liczba mieszkańców opłacających pobyt w Domu Samotnej Matki ze względu na główne źródła finansowania
Liczba mieszkańców opłacających pobyt w Domu Samotnej Matki ze względu na główne źródła finansowania
19,68% 37
9,04% 17 12,77% 24
Źródła finansow ania Emerytura lub renta Stały zasiłek Śodki z gminy Inne źródła
58,51% 110
Źródło: GUS, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrow ia w 2006 roku (stan na dzień 31.XII.2006 roku)
Wykres 7 Liczba mieszkańców opłacających w pełnej wysokości pobyt w Domu Samotnej Matki
Liczba mieszkańców opłacających w pełnej wysokości pobyt w Domu Samotnej Matki 5,14% 11 Tak Nie
94,86% 203
Źródło: GUS, Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2006 roku (stan na dzień 31.XII.2006 roku)
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
29
Wykres 8 Wiek samotnych matek
Wiek samotnych matek 4,00%
9,33% 14,67%
36,00%
Poniżej 18 lat Od 18 do 25 lat Od 26 do 30 lat Od 31 do 40 lat Powyżej 40 lat
36,00%
Wykres 9 Poziom wykształcenia samotnych matek
Poziom wykształcenia samotnych matek
5,63% Średnie i pomaturalne Zasadnicze zawodowe Podstawowe i gimnazjalne 36,62% 57,75%
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
30
Wykres 10 Płeć dzieci przebywających w ośrodkach
Płeć dzieci przebywających w ośrodkach
Chłopcy Dziewczynki 44,23% 55,77%
Wykres 11 Wiek dzieci przebywających w ośrodkach
Wiek dzieci przebywających w ośrodkach 2,65%
8,85%
25,66%
Poniżej 3 lat Od 3 do 6 lat Od 7 do 12 lat Od 13 do 15 lat Od 16 do 18 lat
29,20%
33,63%
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
31
Wykres 12 Liczba dzieci według etapów edukacji
Liczba dzieci według etapów edukacji 0,88% 1,77% 4,42%
31,86% 32,74%
Pod opieką mamy Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Średnia szkoła zawodowa Liceum ogólnokształcące
28,32%
Wykres 13 Długość pobytu mam (i ich dzieci) w ośrodku
Długość pobytu mam (i ich dzieci) w ośrodku
10,96% 23,29%
13,70%
6,85%
27,40%
Poniżej 1 miesiąca Od 1 do 3 miesięcy Od 4 do 6 miesięcy Od 7 do 12 miesięcy Od 13 do 24 miesięcy Powyżej 24 miesięcy
17,81%
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
32
Wykres 14 Główne przyczyny przebywania w ośrodku
Główne przyczyny przebywania w ośrodku
Alkoholizm w rodzinie
12,5%
Bardzo zła sytuacja ekonomiczna
25,0%
Niezaradność społeczna
50,0%
87,5%
Przemoc w rodzinie
Utrata dachu nad głową
87,5%
0,0%
25,0%
50,0%
75,0%
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
Wykres 15 Struktura pracowników ośrodków według płci
Struktura pracowników ośrodków według płci
Kobiety Mężczyźni
28,89% 13
71,11% 32
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
33
Wykres 16 Struktura pracowników ośrodków według liczby stanowisk
Struktura pracowników ośrodków według liczby stanowisk Kucharz n=1 2,3% Lekarz n=1 2,3% Pielęgniarka n=1 2,3% Prawnik Terapeuta Pracownik gospodarczy Pracownik administracyjny
n=2
4,7%
n=2 4,7% n=3 n=3
7,0% 7,0% n=4
Pracownik socjalny
9,3%
n=4
Psycholog
9,3%
Księgowy
n=6 13,9% n=7
Opiekun, wychowawca
n=9 20,9%
Kierownictwo, dyrekcja 0,0%
16,3%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
34
Wykres 17 Czy w Państwa instytucji samotne matki (i ich dzieci) mają swobodny dostęp do następujących maszyn i urządzeń?
Czy w Państwa instytucji samotne matki (i ich dzieci) mają swobodny dostęp do następujących maszyn i urządzeń? Telefon stacjonarny
50,0%
Internet
50,0%
Drukarka
50,0%
Komputer
50,0%
Sprzęt audio
100,0%
Sprzęt video
100,0%
100,0%
Telewizja 0,0%
25,0%
50,0%
75,0%
100,0%
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
35
Wykres 18 Dostęp do mediów (wg liczby urządzeń)
Dostęp do mediów (wg liczby urządzeń) 5,22% 6
4,35% 5 Telewizja Sprzęt audio, np. magnetofon, odtwarzacz CD Komputer Sprzęt video Drukarka Internet Telefon stacjon arny
6,09% 7
36,52% 42
8,70% 10 9,57% 11 29,57% 34
Tabela 7 Jakie są największe aktualnie problemy ośrodków? Jakie są najwi ększe aktualne problemy ośrodków? N Brak środków f inansowy ch na bieżącą działalność Brak f unduszy na prace remont owe Brak f unduszy na zatrudnianie psy chologów, t erapeutów Brak f unduszy na modernizację sprzętu Brak środków transport u Brak mieszkań dla kobiet Trudności z usamodzielnieniem się kobiet Brak sprzętu edukacy jnego Brak komputera Brak środków na wy posażenie przedszkola Ogółem
% 3
42,9%
3
42,9%
2
28,6%
1
14,3%
1 1
14,3% 14,3%
1
14,3%
1 1
14,3% 14,3%
1
14,3%
8
214,3%
Procent y nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
36
Tabela 8 Gdybyście Państwo otrzymali 5000 zł na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzieci z Państwa instytucji, to na co przede wszystkim przeznaczylibyście te środki? Gdybyście Państwo otrzymali 5 000 zł na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzi eci z Państwa instytucji, to na co przede wszystki m przeznaczylibyście te środki? N Sprzęt komputerowy Słowniki języ ków obcy ch Ency klopedia Oprogramowanie do komputera Drukarka Zabawki edukacy jne Oprogramowanie edukacy jne At las geograf iczny Dokończenie remontu Organizacja świetlicy Zakup telewizora Wy posażenie przedszkola Zatrudnienie terapeuty Materace gimnasty czne Sprzęt do t enisa stołowego Kurs nauki pły wania Relaks dla dzieci Ogółem
3 3 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 8
% 42,9% 42,9% 28,6% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 14,3% 314,3%
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź.
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
37
Spis wykresów Wykres 1 Liczba miejsc w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży ...................................... 24 Wykres 2 Liczba mieszkańców w ośrodkach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży ........................... 25 Wykres 3 Liczba ośrodków dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Polsce ....................................... 26 Wykres 4 Liczba miejsc oraz ilość mieszkańców w Domach Samotnych Matek w Polsce oraz na Dolnym Śląsku .............................................................................................................................................................................. 27 Wykres 5 Dynamika liczby mieszkańców oraz miejsc w Domach Samotnych Matek na Dolnym Śląsku .............. 28 Wykres 6 Liczba mieszkańców opłacających pobyt w Domu Samotnej Matki ze względu na główne źródła finansowania ......................................................................................................................................................... 29 Wykres 7 Liczba mieszkańców opłacających w pełnej wysokości pobyt w Domu Samotnej Matki....................... 29 Wykres 8 Wiek samotnych matek .......................................................................................................................... 30 Wykres 9 Poziom wykształcenia samotnych matek ............................................................................................... 30 Wykres 10 Płeć dzieci przebywających w ośrodkach ............................................................................................ 31 Wykres 11 Wiek dzieci przebywających w ośrodkach ........................................................................................... 31 Wykres 12 Liczba dzieci według etapów edukacji................................................................................................. 32 Wykres 13 Długość pobytu mam (i ich dzieci) w ośrodku ..................................................................................... 32 Wykres 14 Główne przyczyny przebywania w ośrodku ......................................................................................... 33 Wykres 15 Struktura pracowników ośrodków według płci.................................................................................... 33 Wykres 16 Struktura pracowników ośrodków według liczby stanowisk ................................................................ 34 Wykres 17 Czy w Państwa instytucji samotne matki (i ich dzieci) mają swobodny dostęp do następujących maszyn i urządzeń? ............................................................................................................................................... 35 Wykres 18 Dostęp do mediów (wg liczby urządzeń) ............................................................................................. 36
Spis tabel Tabela 1 Potrzebne ubrania szkolne dla dzieci ..................................................................................................... 15 Tabela 2 Potrzebne podręczniki szkolne, książki .................................................................................................. 16 Tabela 3 Potrzebne przybory szkolne, materiały edukacyjne, sprzęt .................................................................... 17 Tabela 4 Potrzebne korepetycje, zajęcia pozaszkolne ........................................................................................... 18 Tabela 5 Inne brakujące rzeczy............................................................................................................................. 18 Tabela 6 Ośrodki dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Polsce ...................................................... 19 Tabela 7 Jakie są największe aktualnie problemy ośrodków? .............................................................................. 36 Tabela 8 Gdybyście Państwo otrzymali 5000 zł na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzieci z Państwa instytucji, to na co przede wszystkim przeznaczylibyście te środki? ..................................................................... 37
„MAM MAMĘ! – diagnoza i program aktywizujący podniesienie szans edukacyjnych dzieci z domów dla samotnych matek na Dolnym Śląsku”
38