STE Magazine Nederlandse editie

MEDELANDERS

30 jaar STE Languages Nederlandse editie

Stijn

Steenbakkers

laat internationals meedoen

‘Taal leren laat me thuis voelen’

Wim Daniëls over de toekomst van het Nederlands

Persoonlijke verhalen cursisten & docenten

Ook in Eindhoven slapen mensen noodgedwongen buiten. Daarvoor bestaat de Sheltersuit .

Een Sheltersuit is een wind- en waterdichte jas met een afritsbare slaapzak, speciaal ontworpen voor mensen die buiten moeten slapen. Deze producten zijn niet bedoeld als vervanging voor het vinden van een huis, maar als hulpmiddel wanneer je geen andere keuze hebt. Hoewel veel mensen daarbij meteen aan de winter denken, is ook de zomer geen garantie op droge of warme nachten.

De Sheltersuit wordt gemaakt in een sociaal atelier in Nederland en bestaat volledig uit geüpcyclede materialen.

Dankzij particuliere en zakelijke donateurs (zoals STE Languages) kunnen wij Sheltersuits uitdelen. Dat doen we samen met lokale hulporganisaties, zodat de pakken terechtkomen bij wie ze het hardst nodig heeft. Zo maken we een verschil, ook in de zomer.

Holland Expat Center South: Ondersteuning voor internationals

Als overheidsorganisatie helpt het Holland Expat Center South kennismigranten zich thuis te voelen in de regio door immigratieprocedures en praktische informatie te bundelen. Het Expat Center is een samenwerking tussen gemeenten, de IND, Brainport Development en de provincie Noord-Brabant. Internationals vinden er informatie over wonen, werken, onderwijs en sociale activiteiten.

Het Living In Programma, actief sinds 2016, bevordert inclusie en sociale cohesie en helpt internationaal talent zich langdurig met de regio te verbinden.

In samenwerking met Brainport voor Elkaar is in 2024 de Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers gestart. Met steun van werkgevers en drie taalaanbieders – STE Languages, Taalkracht en Werkvloer Taal – worden praktijkgerichte taalcursussen aangeboden. Voor werkgevers in de regio Zuidoost-Brabant zijn hier in 2025 geen kosten aan verbonden.

Holland Expat Center South werkt via een partnernetwerk aan een sterke, inclusieve regio. In dit netwerk speelt STE Languages al jaren een waardevolle rol met hun kennis en betrokkenheid bij de internationale gemeenschap.

Holland Expat Center South

Succeed Offices, 3e etage Stadhuisplein 10, Eindhoven +31 (0)40 - 238 6775 www.hollandexpatcenter.com info@hollandexpatcenter.com

Hoofdredactie Wilfried Gradus, Mathilde Lageman, Sabine Swinkels

Productie & Coördinatie

Aan dit nummer werkten mee

Koen Chatrou, Anne Deelen, Bregje van Dommelen, Emma van der Geer, Djaydee Kraus, Willem Pijnenburg, Mirthe van Wijngaarden

Fotografie

STE Languages, René Manders, Kees Martens

Vormgeving

Coverfoto

Patrick Meis, Editing Leon Torremans

Copyright Het overnemen van artikelen als bedoeld in artikel 15 van de Auteurswet is niet toegestaan.

STE Languages Aalsterweg 3, Eindhoven 040 - 245 28 60 www.ste.nl info@ste.nl

VOORWOORD

Wat ooit begon als een taalafdeling binnen Philips om werknemers te leren over taal en cultuur van het land waar ze zaken mee deden, is uitgegroeid tot een toonaangevende organisatie met een duidelijke missie: mensen verbinden door taal. Inmiddels verzorgen we voor ruim 5.000 internationals per jaar taal- en cultuurtrainingen in meer dan twintig talen, waarbij Nederlands en Engels de grootste talen zijn. Onze doelgroepen zijn heel breed: expats & kenniswerkers, arbeidsmigranten en inburgeraarsvan internationale professionals tot nieuwkomers die hier een nieuw bestaan willen opbouwen.

We geloven dat taal méér is dan grammatica en woordenschat. Taal is contact, verbinding, zelfvertrouwen, meedoen. Taal maakt het mogelijk om elkaar te begrijpen, om je thuis te voelen, om vol vertrouwen je plek te vinden –op het werk, in de samenleving, in een nieuwe cultuur. Het is de sleutel tot persoonlijke

groei én zakelijk succes. En het is precies die overtuiging die al dertig jaar ons werk drijft. In dit magazine delen we verhalen, ervaringen en herinneringen. We laten zien wie wij zijn, waar we voor staan en wat ons drijft. Maar we kijken ook vooruit. Want de wereld verandert, en wij veranderen mee – met innovatieve leervormen, interculturele inzichten en maatwerk voor een diverse samenleving.

We hopen dat dit magazine inspireert en verbindt. Of je nu al jarenlang met ons samenwerkt, of ons pas net leert kennen: welkom bij STE Languages.

Namens de directie van STE Languages

Mathilde Lageman & Wilfried Gradus

30 jaar STE Languages

‘Ons businessmodel is gericht op interactiemenselijke ’

Wie dacht dat in Eindhoven het Nederlands langzaam plaatsmaakt voor het Engels, heeft het mis. Iedere dag lopen honderden expats, arbeidsmigranten en statushouders de deur plat bij STE Languages aan de Aalsterweg, voor een cursus Nederlands op maat.

TEKST: BREGJE VAN DOMMELEN | FOTO'S: STE LANGUAGES

En dat gebeurt ook op andere locaties. Trainers van STE geven in heel Nederland taallessen aan honderden medewerkers van bedrijven.

Niet alleen Nederlands, maar ook talen als Engels, Spaans, Duits, Frans en Chinees. Al 30 jaar helpt de taalschool mensen succesvol hun taalvaardigheid te verbeteren. “Ons sterkste punt? Oprechte persoonlijke aandacht”, zegt Mathilde Lageman, samen met Wilfried Gradus directeur-eigenaar van STE Languages.

Wortels bij Philips

Zoals bij zoveel bedrijven in de regio Eindhoven liggen de wortels van STE Languages bij Philips. In 1955 werd binnen het elektronicaconcern het Philips

Taleninstituut opgericht. Hier kregen medewerkers die naar het buitenland werden uitgezonden taaltrainingen. Ook werd Nederlandse les gegeven aan buitenlandse werknemers en hun partners.

“Als Philips medewerkers naar het buitenland gingen, moesten ze toch goed voor de dag komen”, vertelt oud-STE-directeur Willem van der Velden. Het taleninstituut floreerde lange tijd, maar eind jaren zeventig stootte Philips dit onderdeel af.

Daarna was het instituut een tijdlang in handen

van andere bedrijven, zoals Elsevier en Wolters Kluwer. Vanaf 1995 was STE een aparte bv, die in 2000 werd overgenomen door het Belgische bedrijf eXplio. In die tijd was Willem van der Velden directeur. “Eerst nog in loondienst, en in 2004 nam ik het bedrijf over”, vertelt hij.

Service en goede lessen

Ook in die tijd was STE al een zeer dynamisch bedrijf. Willem: “Bij eXplio waren ze toen al bezig met het ontwikkelen van lesgeven via de computer. En ook toen richtten we ons al op kwaliteit: service bieden en goede kwaliteit lessen geven. STE heeft altijd een uitstekende naam gehad omdat we oog hadden voor wat de markt vroeg en we les gaven aan kleine groepen. Het liep als een tierelier.”

Vanwege de snelle groei van het aantal cursisten en medewerkers moest STE meerdere keren verhuizen. Willem: “Voor mijn tijd zat het bedrijf in het DELA-pand aan de Vestdijk. In 1998 volgde een verhuizing naar de voormalige Petrakerk aan de Heggeranklaan in de Eindhovense wijk Stratum, het pand waar ook Omroep Brabant nog heeft gezeten.”

‘Cursisten konden daar cassettebandjes lenen en ter plekke oefenen, met een grote koptelefoon op hun hoofd’

Binnen STE werken nog heel wat mensen die zich die oude werkplekken nog goed kunnen herinneren. Bijvoorbeeld Jenny Stolze, die nu manager Planning & Receptie is: “Bij de DELA hadden we een talenpracticum. Cursisten konden daar cassettebandjes lenen en ter plekke oefenen, met een grote koptelefoon op hun hoofd. Zo gezellig, al die mensen die binnenliepen.”

Op locatie

In de jaren negentig en begin tweeduizend werkte STE Languages nog vooral voor grote bedrijven. Philips natuurlijk, maar bijvoorbeeld ook ASML, DAF, DSM en Vanderlande. “We kregen steeds vaker het verzoek: kunnen jullie op onze locatie les komen geven? En dus gingen we bijvoorbeeld naar Sittard op verzoek van DSM”, vertelt Mathilde Lageman. Zij kwam als docent Engels in dienst bij STE. In 2015 werd ze, met Willem van der Velden, mede-eigenaar en mede-directeur.

Cursussen op locatie zijn nog steeds een sterk punt van STE Languages. “Wij gaan dan naar een bedrijf toe en kijken: wat hebben ze hier nodig? Welke mensen gaan we les geven? Hoe doen we dat op de manier die het beste bij hen past? Want voor productiemedewerkers in ploegendienst is natuurlijk iets anders nodig dan voor kantoorpersoneel”, legt docent NT2 en taalcoördinator Rachel van der Heijden uit. “Dat vergt dat je je echt in een bedrijf verdiept”.

Expats en spouses

Bij STE stonden de ontwikkelingen nooit stil. Tegenwoordig stuurt zelfs het bisdom Den Bosch buitenlandse priesters naar Eindhoven voor cursussen Nederlandse taal en cultuur. Mathilde: “We spelen in op de vraag. Toen we merkten dat ook particulieren belangstelling hadden voor gedegen taalcursussen, begonnen we met open inschrijvingen. Iedereen die dat wil, kan hieraan meedoen.” En toen steeds meer expats naar Eindhoven en omgeving kwamen, schoolde STE niet alleen deze werknemers bij in de Nederlandse taal en cultuur. “Als je wil dat expats hier tevreden zijn, is aandacht voor hun partners - de spousesessentieel. Dus ook voor hen zijn er cursussen.”

Rachel van der Heijden: “In de DELA-tijd gingen we al met de buitenlandse Philips-echtgenotes naar de markt. Ze onderdompelen en laten ervaren is de beste manier om meer te begrijpen van het land waar je woont. Nog een voordeel: zo leerden ze ook meteen nieuwe mensen kennen die in hetzelfde schuitje zaten.” Tegenwoordig biedt STE Languages de training 'Dipping into Dutch Language and Culture' aan. Deze cursus biedt expats een zachte landing in Nederland.

Aandacht voor de mens achter de cursist is belangrijk, vinden ze bij STE. Eenzaamheid onder expats en hun partners is een onderschat fenomeen. “Ze zijn hoogopgeleid en zelfredzaam, maar het is echt niet niks om in een ander land je leven op te bouwen, je weg te leren kennen, vrienden te maken. Voor veel van hen geldt: veel werken, weinig sociaal leven”, vertelt Angelique Konings, docent NT2 en taalcoördinator.

Ook Martine van Hoeve, manager Customer Support, ziet dagelijks wat taal voor mensen betekent: “Elke dag opnieuw zien wij hoe belangrijk taal is. Tijdens de periode dat cursisten lessen bij ons volgen, merken we dat zij steeds zelfverzekerder worden, of het nu gaat om Nederlands voor de inburgering of Chinees voor een nieuwe baan elders.”

Goede sfeer

Angelique Koonings noemt een mooi voorbeeld uit haar les: “Ik had eens een Amerikaanse vrouw in mijn klas die haar mede-cursisten uitnodigde om gezellig met z’n allen bij haar thuis huiswerk te maken.” Maar er zijn ook allerlei activiteiten vanuit STE zelf. Het jaarlijkse bezoek aan Glow is daar een mooi voorbeeld van. In de loop der tijd was STE uiteraard niet immuun voor de ontwikkelingen in de economie en de maatschappij. De economische crisis in 2008 had onmiddellijk impact op het aantal cursisten vanuit bedrijven.

Oud-directeur Willem: “De omzet bij bedrijven ging behoorlijk naar beneden, dat voel je wel, ja.”

Maar door slim te blijven inspelen op de markt en precies die taallessen te bieden waar behoefte aan was, kwam het altijd weer goed. Het bedrijf groeide uit het pand aan de Heggeranklaan en verhuisde in 2017 naar de Aalsterweg.

Een keuze die het werk- en lesplezier enorm heeft versterkt. “Dit is echt een geweldige werkplek: mooi, gezellig en praktisch”, vindt taalcoördinator Rachel. Het onderwijs profiteert enorm van de gastvrij ingerichte ruimtes. Die nodigen docenten uit tot informeel overleg en kennis delen, en cursisten voelen zich hier snel op hun gemak. In alle klaslokalen zijn materialen aanwezig die interactie stimuleren, zoals een scrabblespel of een wereldkaart op de muur.

Land op slot

In 2020 werd de flexibiliteit van STE weer flink op de proef gesteld. Mathilde Lageman en Wilfried Gradus hadden het talencentrum net overgenomen van Willem van der Velden. Wilfried: “Je voelt ’ m al aankomen: een week later ging het land op slot door corona. We moesten meteen improviseren zodat zo veel mogelijk lessen door konden gaan. Binnen tien dagen boden we al onze trainingen online aan.” Iedereen bij STE zette alles op alles om dat mogelijk te maken, bijvoorbeeld Jenny Stolze. “Ik rende van het ene lokaal naar het andere om beeldschermen te installeren en alles technisch goed te regelen, zodat mensen daar op afstand toch de lessen konden volgen. Bijvoorbeeld bij de High Tech Campus en Mikrocentrum. Heel hard werken, maar als je het dan allemaal voor elkaar krijgt, voelt dat echt geweldig.” “En het goede was”, vult Mathilde aan, “dat in deze tijd online leren echt een boost kreeg.”

Geen politiek

Al vele jaren weten ook statushouders STE steeds te vinden. Angelique: “We zien hier geopolitieke ontwikkelingen vaak al voor er iets over in de krant staat. Er kwamen hier al Oeigoeren toen niemand in Nederland ooit van ze gehoord had. Transgenders, homoseksuelen uit allerlei landen. In Nederland hadden weinig mensen door in welke landen zij hun leven niet zeker zijn, maar wij hadden ze bij ons in de klas.” Cursisten worden ingedeeld op taalniveau. En dus zitten allerlei mensen bij elkaar in de groep. “Dat gaat eigenlijk altijd goed”, vindt Rachel.

Jenny: “Ik zeg wel altijd: geen politiek in de les!”

Door de persoonlijke intake die iedere cursist krijgt, hebben de docenten al veel bijzondere en indrukwekkende verhalen gehoord. “Mensen die

van Turkije naar Griekenland zijn gezwommen om te vluchten, die in tranen uitbarsten omdat ze hier eindelijk weer mogen leren…”

Welke taal je ook wil leren, of dat nu Nederlands, Engels, Chinees of Spaans is, bij STE is de kwaliteit gegarandeerd. “We hebben hier een heel sterke structuur neergezet, en tegelijk hebben docenten veel vrijheid. Ik denk dat die combinatie heel goed werkt”, zegt Mathilde. Rachel vult aan: “Ook bij de zzp’ers steken we er veel tijd in om te kijken of ze bij ons passen en om te zorgen dat ze onze manier van werken begrijpen. We hebben hele mooie materialen die alle docenten kunnen gebruiken en ze krijgen daar goede ondersteuning bij. Dat werpt zeker z’n vruchten af.”

Teamspirit

De vaste krachten binnen STE blijven vaak heel lang in dienst. Dienstverbanden van 20 jaar en meer zijn bepaald geen uitzondering, zowel bij de docenten als het ondersteunend personeel. “De teamspirit is hier geweldig”, vindt front office medewerker Conny van den Broek. “En de hele wereld komt hier over de vloer, dat maakt dit ook een bijzondere werkplek”, vult Danielle Greveraars, hoofd financiële administratie, aan. Charlotte Westerhof is senior planner. Ze prijst de gelijkwaardige omgangsnormen. “Dit is een hele platte organisatie met een heel fijne sfeer. Mathilde en Wilfried zijn de ‘baas’, maar dat voelt niet zo. Ik werk hier niet voor niets al 23 jaar.”

STE Languages is de afgelopen jaren sterk gegroeid, van een regionale naar een landelijke speler. Daar heeft marketing een belangrijke rol in gespeeld en ook het aangaan van samenwerkingsverbanden zoals Holland Expat Center South, Expat Spouses Initiative en IamExpat hielp daarbij. “Bij marketing gaat het erom om consistente en opbouwende berichten naar de markt te sturen, ik noem dat de constant drumbeat’. Klanten en relaties gaan dat op gegeven moment herkennen en waarderen”, zegt Wilfried. Wat de toekomst ook brengt, STE staat niet stil. Mathilde: “We blijven reageren op wat er in de wereld gebeurt.” Voor de komende tijd staat onder andere het verder verbeteren van de online lessen op het programma, en het ontwikkelen van lessen voor

‘Mathilde en Wilfried zijn de ‘baas’, maar dat voelt niet zo. Ik werk hier niet voor niets al 23 jaar’

nieuwe doelgroepen. “We willen nog meer ontwikkelen voor de spouses, en we denken ook aan taallessen voor kinderen. Maar we zijn bijvoorbeeld ook bezig met Engels voor Nederlandse leerkrachten in het basisonderwijs, op verzoek van een schoolbestuur. Zij moeten steeds meer met anderstalige ouders communiceren, en leg dan maar eens uit wat die Cito-score voor hun kind betekent… Dat lesmateriaal ontwikkelen, daar houden we hier van.” “We leveren echt maatwerk aan bedrijven, klanten ervaren dat als een warm bad”, voegt Wilfried toe. Wilfried en Mathilde zijn dan ook niet bang dat AI het werk van STE Languages overneemt. “Ons businessmodel is gericht op menselijke interactie. Dat kan AI niet. Uiteraard zijn we wel aan het kijken hoe AI onze business verder kan versterken.”

STE Languages in cijfers (2024)

• 75.000 cursisten sinds 1995

• Meer dan 5.000 internationale cursisten per jaar

• Meer dan 90 nationaliteiten en culturen

• 33 kantoormedewerkers

• 34 docenten in dienst

• 120 zzp’ers

eXplio partner in e-learning

digiTAAL werkboek

kant-en-klare taaloefeningen voor interactief leren en oefenen

• Ontwikkeling, implementatie en realisatie van e-learning

• Gebruiksklare online taalmodules

• Software om eigen interactief cursusmateriaal te ontwikkelen

eXplio nv

Guldensporenpark 20 – Block B

B-9820 Merelbeke-Melle

+32 9 210 57 54 · info@explio.com

• Voor leerlingen in voortgezet en hoger onderwijs

• Ruim 6000 online taaloefeningen voor Engels, Duits, Frans en Nederlands

• Methodeonafhankelijk

• Thema- en grammatica-oefeningen

• Modules gericht op vaardigheden, zoals zakelijke spreek- en schrijfvaardigheid

• Zelfstandig leren

• Uitgebreid resultatenbeheer voor de leerkracht

30 jaar COLUMN

O nze taalschool bestaat dit jaar dertig jaar, en dat voelt voor mij als een reis terug in de tijd. “Studiecentrum Talen zoekt taaltrainer Engels met ervaring.” Ik wist meteen: dit is mijn kans. Wat was ik blij toen ik werd aangenomen! Het salaris liet te wensen over, maar ik stond te popelen om aan de slag te gaan. Mijn eerste opdracht bleek bij Philips Nederland, op de Bosdijk. Het gebouw leek een bijna onneembare vesting met zoveel gangen en deuren dat ik mijn eerste les al te laat kwam. Het is het begin geworden van duizenden ontmoetingen met cursisten.

In de beginjaren gaf ik vooral les aan Nederlanders die hun Engels wilden verbeteren. Later ontmoette ik naarmate mijn carrière vorderde steeds meer mensen die Nederlands gingen leren en zij kwamen uit de hele wereld. Elke cursist bracht een uniek verhaal met zich mee. Van velen heb ik iets geleerd of is me iets bijgebleven.

Zoals de ambitieuze manager die zijn Engels wilde perfectioneren en alle e-learningmodules afrondde wat nog nooit iemand gelukt was. Zijn discipline inspireerde me enorm. Of Luis uit Venezuela, die ik laatst toevallig weer tegenkwam. Zo’n warme begroeting! Tijdens zijn les kreeg ik een onverwacht telefoontje van mijn moeder waarin ze vertelde dat ze was ongeneeslijk ziek was. Zijn meelevende reactie ben ik nooit vergeten. Ik denk ook aan de cursist die haar intake twee keer afzegde omdat ze bijna niet durfde te spreken. Toch zette ze door. Toen zij haar certificaat ontving, voelde ik me net zo trots als zij. En aan de bekende architect met wie ik inspirerende gesprekken voerde ter voorbereiding op een lastig examen.

En natuurlijk Ahmad uit Syrië. In 2015 kwam hij als een van de allereerste vluchtelingen uit die regio bij ons binnen. ‘Waar een wil is, is een weg’ had zijn tweede naam kunnen zijn. Ik heb zelden iemand ontmoet die zó positief bleef, ondanks alle obstakels op zijn pad. Samen met de Braziliaanse José, die

Ahmad aanbood om met hem mee te doen met zijn privé lessen, genoten we alle drie van de zaterdagochtenden waarin er diepgaande gesprekken werden gevoerd, met een lach en een traan. De lessen voelden nooit als werk, maar als een bijzonder samen zijn.

Ook onze Oekraïense cursisten lieten een diepe indruk achter. Een van hen werkte als schoonmaakster, kwam keurig gekleed en nét op tijd binnenrennen voor de les. Met kerst bracht ze bloemen en chocolade –haar dankbaarheid was ontroerend. En dan boogschutter Pouriya, de paralympiër uit Iran. Alles achter zich gelaten, opnieuw begonnen met bewonderenswaardige vastberadenheid. Laatst stond hij weer voor de deur: “Ik heb een verrassing voor je.” In zijn handen een prachtig, zelfgemaakt houtsnijwerk – met als afbeelding mijn lievelingsdier: een kat.

Zoveel mensen zijn mijn leven binnengelopen. Sommigen bleven, anderen gingen weer verder. Maar stuk voor stuk hebben ze mij iets gegeven: warmte, vertrouwen, inspiratie. Dertig jaar taalschool is voor mij veel meer dan een jubileum. Het is een ode aan al die cursisten die mijn wereld hebben verrijkt.

Mathilde Lageman

Directeur & mede-eigenaar

STE Languages

‘Als je de taal spreekt, kun je volwaardig meedoen’

De gemeente Eindhoven wil, samen met de andere Brainportgemeenten, internationale werknemers binden aan de regio. Het leren van de Nederlandse taal is daarbij belangrijk voor de integratie en het sociaal contact. Daarom worden diverse programma’s en projecten opgezet die zijn gericht op het stimuleren en bevorderen van het leren van Nederlands door internationals. Wie hier werkt, woont en sport, wil onderdeel zijn van de stad, zo is de gedachte. “Ook internationals willen op maandag bij het koffiezetapparaat meepraten over PSV en erbij horen. Daar hebben ze de taal bij nodig”, zegt wethouder Stijn Steenbakkers.

TEKST: KOEN CHATROU | FOTO: GEMEENTE EINDHOVEN

Waar bedrijven in Brainport zich jarenlang vooral richtten op expats die tijdelijk kwamen werken, ziet de gemeente een duidelijke verschuiving. Steenbakkers: “Steeds meer internationals die naar de Brainportregio komen, blijven hier wonen en werken. Ze vestigen zich met hun gezin, kopen een huis en hun kinderen gaan hier naar school. Dat vraagt om een andere aanpak. Als je echt onderdeel wilt worden van de samenleving, heb je ook de Nederlandse taal nodig. En dus nemen bedrijven en wij als overheid onze verantwoordelijkheid.”

Gemeente neemt voortouw

In 2024 startte de gemeente Eindhoven samen met Holland Expat Center South en Brainport voor Elkaar, de zogeheten werkgeversaanpak: “Nederlands voor

internationale medewerkers'. Die moet bedrijven stimuleren om hun internationale medewerkers Nederlandse taallessen aan te bieden. De eerste stap wordt daarin gezet door de gemeente. Zij betalen het eerste jaar de cursuskosten. De bedrijven tekenen een intentieovereenkomst om na dat jaar structureel taalcursussen aan te blijven bieden.

STE Languages als taalaanbieder

Vorig jaar deed zich de mogelijkheid voor om hier, met financiële hulp van het Rijk, een mooie stap in

Groei in cijfers

• In Brainport Eindhoven zijn tot 2040 naar verwachting 100.000 extra woningen nodig om de groei van werkgelegenheid en bevolking op te vangen.

• De investeringsopgave wordt voor de 21 regiogemeenten samen, tot 2040 geschat op circa € 2,8 miljard. € 1,4 miljard daarvan betreft gemeentelijke investeringen. Voor de eerste periode t/m 2028 is in totaal € 0,3 miljard al in gemeentelijke begrotingen opgenomen.

‘Als je echt onderdeel wilt worden van deze samenleving, heb je het Nederlands nodig’

te zetten. “We hebben toen een aanbesteding uitgezet en uiteindelijk drie taalaanbieders geselecteerd. Daar is STE Languages er één van. Vervolgens hebben we met Brainport voor Elkaar bedrijven benaderd of ze wilden meedoen.” De animo bleek groot. Inmiddels zijn de eerste vier bedrijven gestart met lessen voor 114 medewerkers. In de pijplijn zitten nog eens 39 bedrijven met ruim 400 internationale medewerkers. “De bereidheid bij werkgevers is groot. Dat is echt hoopgevend.”

‘We willen erbij horen’

Ook binnen de gemeenteraad groeit de aandacht voor taal. 'Spreek Nederlands met me' is daar letterlijk geagendeerd. “Niet omdat het spreken van andere talen fout is, maar omdat je in een samenleving woont waarin op 80 tot 90 procent van de plekken Nederlands gesproken wordt. Als je die taal niet spreekt, kun je gewoon niet volwaardig meedoen.” Volgens Steenbakkers merken internationale medewerkers dat zelf ook. “Laatst sprak ik bij het bedrijf Smart Photonics twee medewerkers uit de Filipijnen. Die gaven aan dat ze niet alleen op het werk de taal nodig hebben, maar ook bij de sportvereniging, in de supermarkt of als ze bij de buren een pakketje moeten ophalen. Dat zijn precies de momenten waarop je ervaart of je ergens thuis bent.”

Automatisch overschakelen

De wethouder herinnert zich ook een bijeenkomst met onderzoekers van verschillende Nederlandse universiteiten. “Ik zou daar Engels spreken, automatisch.

Totdat we aan de zaal vroegen “Wie spreekt hier géén Nederlands?” Vijf handen gingen de lucht in, van de in totaal honderdvijftig aanwezigen. Toen hebben we het verhaal in het Nederlands gehouden, met toelichting in het Engels als dat nodig was.” Volgens Steenbakkers is dat automatisch ‘servicen’ van internationals vaak goed bedoeld, maar op de lange termijn juist onhandig. “We schakelen uit beleefdheid vaak over naar het Engels, terwijl deze mensen juist graag sneller Nederlands willen leren praten én begrijpen.”

De werkgeversaanpak richt zich in eerste instantie op de werkvloer, maar het effect moet verder reiken. “Je kunt als overheid van alles doen op scholen, maar als er thuis alleen in een andere taal gesproken wordt, werkt dat op een gegeven moment tegen. De regio staat voor stevige groei. We hebben veel te organiseren. Woningen, infrastructuur, voorzieningen. Maar minstens zo belangrijk is dat mensen zich hier welkom en begrepen voelen. En dat begint heel vaak bij taal.”

Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers

• De gemeente Eindhoven startte samen met Holland Expat Center South en Brainport voor Elkaar een aanpak waarbij bedrijven met internationale medewerkers een jaar lang ondersteuning krijgen bij het aanbieden van Nederlandse taallessen.

• Bedrijven kunnen kiezen uit drie gecertificeerde aanbieders, STE Languages, Taalkracht en Werkvloer Taal.

• De eerste vier bedrijven zijn al gestart. In totaal krijgen nu al 114 internationals taallessen via deze Werkgeversaanpak.

• In de pijplijn zitten nog 39 bedrijven en zo’n 400 werknemers.

‘Internationals willen op maandagochtend ook meepraten over bijvoorbeeld PSV’

Taal weetjes

Nederlandse invloeden

op de Engelse taal

In de 17e eeuw was Nederland een wereldmacht op zee. Veel Engelse woorden op het gebied van scheepvaart en handel zijn dan ook rechtstreeks afgeleid van het Nederlands, zoals:

• Yacht – van jacht (snelle boot)

• Skipper – van schipper

• Deck – van dek

• Cruise – van kruisen (over zee reizen)

• Freight – van vracht

In geen enkele taal worden zoveel verkleinwoorden gebruikt als in het Nederlands. Van een kopje koffie tot een feestje of een broekje – en zelfs woorden die eigenlijk niet kleiner kúnnen, zoals zonnetje of probleempje

Het Engelse woord cookie komt van het Nederlandse koekje. Nederlandse kolonisten namen het mee naar Amerika in de 17e eeuw – en het bleef plakken. Het Engelse boss komt van het Nederlandse baas

Toen de Nederlanders in de 17e eeuw de stad Nieuw Amsterdam stichtten (nu New York), namen ze veel woorden mee die nog steeds in het Amerikaans-Engels te vinden zijn, zoals:

• Coleslaw – van koolsla

• Stoep – gebruikt in delen van de VS voor een veranda of opstapje

• Santa Claus – afgeleid van Sinterklaas

De beruchte g

In het Nederlands is voor veel anderstaligen moeilijk uit te spreken. Het is een harde keelklank (de zogenaamde uvulaire fricatief) die in weinig talen zo scherp klinkt als in het Nederlands.

Nederlands bevat talloze leenwoorden uit andere talen, zoals:

• Frans: bureau, chauffeur, lingerie

• Engels: computer, deadline, meeting

• Duits: überhaupt, schnitzel, angst, sowieso

• Indonesisch: pisang, sambal, nasi goreng

Een slaapmutsje is niet alleen een warm hoofddeksel, maar ook een laatste borrel voor het slapengaan. De Nederlandse taal zit vol van dit soort charmante beeldspraak.

Hello

Veel mensen denken dat "hello" uit het Engels komt, maar de oorsprong ligt waarschijnlijk in het Nederlandse "hallo", dat in de 16e eeuw al werd gebruikt als een soort uitroep van verbazing of begroeting..

Moeilijk

In het Nederlands zeggen we dingen als:

"Ik denk dat ik morgen misschien toch maar even ga proberen het boek dat ik laatst heb gekocht uit te lezen."

Wist je dat nieuwe woorden als woonprotest, klimaatdrammer of hoestschaamte jaarlijks worden toegevoegd aan het woordenboek? De taal leeft, groeit en past zich aan.

Quotes:

Frank Smith: "One language sets you in a corridor for life. Two languages open every door along the way."

Ludwig Wittgenstein: "The limits of my language mean the limits of my world."

Nelson Mandela: "If you talk to a man in a language he understands, that goes to his head. If you talk to him in his language, that goes to his heart."

Charlemagne: "To have another language is to possess a second soul."

Studies suggereren dat kinderen hun moedertaal opmerkelijk snel oppikken en de basisgrammatica volledig beheersen rond de leeftijd van 5 jaar.

Engels is de officiële of hoofdtaal in meer dan 50 landen wereldwijd!

— met het werkwoord pas helemaal aan het eind. Dat maakt Nederlands berucht moeilijk voor wie het wil leren.

Spaans

Het Spaans is de enige taal die een omgekeerd vraag- en uitroepteken (¿ ... ? ¡ !) gebruikt aan het begin van een zin. Dit maakt meteen duidelijk waar een zin naartoe gaat.

Het is een taal die makkelijk te schrijven is omdat het een fonetische spelling heeft: je schrijft vrijwel altijd wat je hoort.

Het Spaans is samen met het Japans de snelst gesproken taal ter wereld als je kijkt naar het aantal uitgesproken lettergrepen per minuut.

‘Ik wil Nederland trots maken met mijn medailles’

Cursist aan het woord: Pouriya Jalalipour

Toen Pouriya Jalalipour in 2019 van Iran naar Nederland vluchtte, kwam hij in een wereld terecht die totaal onbekend was voor hem. De taal, de cultuur en zelfs de manier waarop mensen contact met hem maakten. Stap voor stap kreeg hij meer interesse en respect voor zijn nieuwe omgeving. Dankzij zijn doorzettingsvermogen én een cursus bij STE leerde hij niet alleen de taal, maar begreep hij ook beter hoe Nederlanders denken en doen. Inmiddels is hij enorm blij met zijn thuis in Eindhoven.

TEKST: EMMA VAN DER GEER | FOTO: RENÉ MANDERS / DCI

“Ondanks dat ik nu heel fijn in Nederland woon, vond ik het in het begin erg lastig om mijn nieuwe situatie te accepteren”, vertelt Pouriya. Nederland was voor hem helemaal nieuw en onbekend. “Gelukkig voelde ik me elke dag een beetje beter. Na ongeveer een jaar besefte ik dat ik hier echt opnieuw kon beginnen. Nu ben ik heel blij met mijn leven. Het voelt hier echt als mijn tweede thuis en daar heeft de cursus bij STE zeker bij geholpen.”

Thuis voelen

Pouriya heeft ongeveer twee jaar geleden de B1+ cursus van STE gevolgd. “Hierdoor heb ik 80% van de Nederlandse taal geleerd! Ik had een hele fijne leraar en een gezellige groep. Naast dat ik goed Nederlands leerde praten, kreeg ik ook les over de Nederlandse cultuur, zoals Koningsdag en friet eten.”

Daarnaast leerde hij zich ook beter uiten in het Nederlands. “De taal is moeilijk, maar wel belangrijk om je hier echt thuis te voelen”, legt Pouriya uit. “Ik probeer altijd Nederlands te praten, ook al is mijn Engels beter. Zo toon ik respect voor dit land. En het zorgt ervoor dat ik elke keer weer iets nieuws leer.”

‘De Nederlandse cultuur is heel anders dan de cultuur in Iran. Nederlanders zijn veel meer open’

Leren over de cultuur “De Nederlandse cultuur is heel anders dan de cultuur in Iran. Nederlanders zijn veel meer open.” Ondanks het cultuurverschil heeft Pouriya hele goede ervaringen met de mensen hier. “Ze zijn aardig en hebben mij goed geholpen. Als je goed contact wilt hebben met Nederlanders, dan is het belangrijk om de cultuur te begrijpen. Door de dingen die ik heb geleerd bij de STE-cursus én eigen ervaringen heb ik een eigen netwerk op kunnen bouwen.” Een voorbeeld van een cultuurverschil? “In mijn cultuur is het heel gebruikelijk om heel vaak te vragen wat iemand wil drinken als ze op bezoek zijn. Maar hier heb ik geleerd dat één of twee keer vragen genoeg is”, vertelt hij lachend. “Dus als er Nederlandse vrienden op bezoek zijn, dan pas ik me aan.”

Werk en boogschieten

Het leren van de cultuur is daarnaast ook belangrijk voor het vinden van werk. “Op dit moment heb ik geen baan en ben ik bezig met sollicitaties. Maar mijn kennis van de taal en cultuur helpt hier wel bij.” Daarnaast is hij ook druk bezig met het trainen voor het WK boogschieten. “Ik zit in het Nederlandse team. De afgelopen jaren hebben allerlei Nederlanders me zo goed geholpen, dat ik nu graag wat terug wil doen. Mijn doel is om medailles te halen en Nederland trots te maken!”

Mathilde: ‘Aandacht is de kern. Mijn werk is: heel veel praten met mensen. Soms denk ik wel eens: wat heb ik vandaag nou de hele dag gedaan?’

Willem: ‘Hoge kwaliteit, lesgeven, service was altijd de grondslag. Daar hebben we nooit concessies aan gedaan.’

Charlotte: ‘We staan hier nooit stil. Dat is soms best heftig, maar dankzij het fijne team nooit een probleem.’

Daniëlle.: ‘Laatst ben ik naar de eerste Nederlandstalige mis geweest van een priester die we hier hebben opgeleid. We zijn allemaal heel betrokken.’

Martine: ‘De internationale omgeving zorgt ervoor dat ik dagelijks in contact kom met diverse culturen, wat het werk boeiend maakt.’

Wifried: ‘Taalleertrajecten kunnen veel meer zijn dan een vinkje op een onboardinglijst. Gelukkig groeit in onze Brainport regio de ‘sense of urgency’ en de positieve impact van taaltrainingen'

Rachel: ‘Die keer dat ik voor de hele klas excuses en een bosje gele rozen kreeg van een hoogopgeleide Syriër die de keer daarvoor boos uit de les liep, dat zal ik nooit vergeten.’

Jenny S: ‘Ik heb een tijdje ergens anders gewerkt, maar ik was zó blij dat ik hier weer terug was!’

Angelique: ‘Cultureel moeten mensen zoveel leren! Ze durven het bijvoorbeeld vaak niet te zeggen als ze iets niet snappen.’

Conny: ‘De hele wereld komt hier over de vloer, in boerka, met tulband of priestergewaad.’

Cursist aan het woord: Michiel Kuijs

‘Het begrijpen van de taal bracht mij dichter bij mijn klanten’

Wie negen jaar lang de wereld over reist voor zijn werk, moet goed kunnen communiceren met klanten en dealers. Daarom volgde Michiel Kuijs, European Sales Director bij DAF, de Engelse én Duitse 1-op-1-cursus bij STE. Volgens hem is het begrijpen van de taal zelfs nog belangrijker dan het spreken ervan.

TEKST: EMMA VAN DER GEER | FOTO: RENÉ MANDERS / DCI

“Het goed spreken en begrijpen van deze talen heeft mij letterlijk de wereld gebracht. Ik kreeg meer zelfvertrouwen en kon, naast het zakelijke, ook op persoonlijk vlak een relatie opbouwen”, vertelt Michiel. In het salesvak is zo’n persoonlijke relatie belangrijk om goed contact op te bouwen.

Meer zelfvertrouwen

In 2010 volgde Michiel de STE-cursus Engels. “Taal is voor mij een gereedschap om mijn werk goed te kunnen doen. In 2009 werd ik Directeur Sales Operations, waardoor ik verantwoordelijk werd voor alle marketing en sales buiten Europa. Het is niet te doen om de talen van al deze landen te leren. Daarom is onze voertaal altijd Engels.” De cursus volgde Michiel in zijn eigen tijd en op eigen initiatief. “De cursus gaf mij meer zelfvertrouwen, waardoor ik me comfortabeler voelde om het gesprek met de klant aan te gaan.”

Verdiepen in de cultuur

Hoewel hij tijdens de cursus Engels niet zozeer de cultuur leerde van de landen waar hij zakendeed, hielp die Michiel toch om ook op cultureel vlak verbinding te maken. “Als je naar Engeland gaat, wil je vooral

‘Mijn Duits was beter dan hun Engels. Dat werd erg gewaardeerd.’

vloeiend Engels kunnen spreken. Maar als je naar de rest van de wereld reist, wil je vooral iedereen goed begrijpen. Je kunt dan meer ontvangen van de ander. Zo kon ik mij beter verdiepen in de cultuur van deze landen. Ik begreep hen beter, waardoor ik me meer open kon stellen. Zo bouw je een betere band op.”

Connectie met de klant

Toen Michiel ook verantwoordelijk werd voor landen in Europa, stond het volgen van de STE-cursus Duits hoog op zijn to-do lijstje. “Voor landen als Oostenrijk, Zwitserland en natuurlijk Duitsland, heb je Duits echt nodig. Ook het leren van deze taal bracht mij dichter bij de klant. Zo had ik bijvoorbeeld een diner in Oostenrijk met een dealer waar zij uit respect voor mij in het Engels begonnen te praten. Na een tijdje nam ik het gesprek in het Duits over, omdat ik het idee had dat mijn Duits beter was dan hun Engels. Dat werd erg gewaardeerd.”

Toepassen in de praktijk “Het leren van een taal kan op verschillende manieren”, licht Michiel toe. “Maar wat ik altijd heb gewaardeerd aan mijn cursussen bij STE, is dat ik het Engels en Duits leerde dat dicht bij mijn vakgebied ligt. Taal leer je door het in de praktijk te gebruiken, en doordat mijn leraren bij STE zich hadden verdiept in mijn vakgebied, kon ik de dingen die ik leerde meteen toepassen in mijn functie.”

Een interview met Mathilde Lageman & Wilfried Gradus, directie STE Languages

Thuis voelen in de

Nederlandse samenlevingnieuw begrip ‘Medelander’

Een derde van de Eindhovense bevolking is van buitenlandse afkomst. Een vijfde van de inwoners van de stad heeft een niet-Westerse achtergrond. Met project Beethoven (*) worden bovendien nog eens 65.000 extra internationals verwacht in de Brainportregio.

TEKST: WILFRIED GRADUS, MATHILDE LAGEMAN | FOTO'S: STE LANGUAGES

De snelle internationalisering van de regio Eindhoven is goed voor economie en werkgelegenheid, maar kent ook keerzijdes. ZIn cafés en restaurants word je steeds vaker in het Engels begroet. Bedienend personeel doet daarbij een beroep op onze flexibiliteit en taalvaardigheid: "Sorry, I don’t speak Dutch." Ook in woonwijken begrijpen buren elkaar steeds minder. Cultuur- en taalverschillen belemmeren vaak het spontane contact tussen nieuwkomers en geboren en getogen Nederlanders. De sociale integratie wordt een steeds grotere uitdaging. Ligt er een tweedeling van de maatschappij op de loer?

Onderzoeken onder internationale studenten Uit een recente peiling onder cursisten van STE Languages blijkt dat 36% belangrijke belemmeringen ervaart bij de integratie in de Nederlandse samenleving. Als belangrijkste knelpunten voor integratie worden aangegeven het niet spreken van de Nederlandse taal (60%), het hebben van moeite om echt contact te maken met Nederlanders/Nederlanders leven in hun

eigen ‘bubble’ (18%) en het ervaren van knelpunten met de Nederlandse cultuur (15%). Deze cijfers stroken met een recent Brabants expat onderzoek waaruit blijkt dat slechts één op de drie voelt zich verbonden met de regio. Uit het eindrapport 'De Nederlandse taalvaardigheid onder arbeidsmigranten' blijkt dat 55% van de arbeidsmigranten in Nederland de taal niet beheerst. Dat getal loopt op tot zelfs 83% bij de arbeidsmigranten die in tijdelijke huisvesting verblijven. Wilfried Gradus en Mathilde Lageman: “Onze missie is dat internationals zich thuis voelen in de Nederlandse maatschappij en op een open en prettige wijze kennismaken met de Nederlandse taal en cultuur. Door het spreken van een gemeenschappelijke taal helpen we mee aan een mooiere en inclusievere maatschappij. Het gevoel geen onderdeel uit te maken van onze samenleving kan op termijn ook leiden tot eenzaamheid en sociale ongelijkheid. Taal verbindt en zorgt dat mensen zich eerder thuis voelen op hun werk of in de buurt waar ze wonen. Overigens zijn er veel goede initiatieven vanuit Holland Expat Center South, Brainport voor Elkaar, het Brainport

‘Iedereen die ooit Nederlands heeft geleerd, weet het: onze taal is prachtig, maar meedogenloos’

Partner Fonds en Bibliotheek Eindhoven die juist de sociale interactie bevorderen, ongelijkheid tussen lagen van de bevolking tegengaan en het gebruik van de Nederlandse taal willen stimuleren”. Volgens Wilfried en Mathilde is Nederlands leren voor internationals allesbehalve eenvoudig: “Iedereen die ooit Nederlands heeft geleerd, weet het: onze taal is prachtig, maar meedogenloos. Je wordt niet alleen afgerekend op grammatica of uitspraak, maar op wie je lijkt te zijn. Spreek je met een accent? Dan ben je óf een toerist óf een nieuwkomer óf – erger nog – iemand die ‘nog niet helemaal meedoet ’. In onze cursussen horen we het wekelijks: ik begrijp de regels, ik ken de woorden, maar ik voel me nog steeds buitengesloten. De paradox is hardnekkig. Terwijl expats en (arbeids)migranten hun best doen om de taal te leren, spreekt de samenleving steeds vaker Engels. En toch blijft 'goed Nederlands' een toegangsbewijs voor wie onderdeel wil uitmaken van onze samenleving”.

Introductie Medelander

Wilfried en Mathilde pleiten voor een nieuw begrip: ‘Medelands’. “Medelands is geen taalfout. Het is een nieuw begrip. Het staat voor de taal van meedoen, van Medelander zijn. Het is schakelen tussen culturen, durven luisteren naar andere communicatiestijlen, en bereid zijn om niet altijd alles te begrijpen. Het gaat niet om perfecte zinnen, maar om echte interactie. Niet om toetsen, maar om ontmoeten. We hoeven geen smeltkroes te zijn, maar eerder een ’tossed salad’. Behoud vooral elementen van je eigen cultuur, maar leer ook de taal van het land waarin je woont en werkt. Ruimte om fouten te maken moet er zijn. Ook om fouten te verwelkomen. Om het ongemak te verdragen van een gesprek dat niet vlekkeloos verloopt. Medelands is de vaardigheid om écht contact te maken in een diverse samenleving”.

De rol van de werkgever

De rol van de werkgever is groot, maar hier zijn nog slagen te behalen. Wilfried en Mathilde: “Veel werkgevers investeren in taalcursussen – en dat juichen we toe. Een groot deel van de werkgevers heeft een opleidingsbudget voor de nieuw gearriveerde international en soms ook voor de spouse of partner die meekomt. Maar soms is dat budget niet voldoende, en wordt er pas tot actie overgegaan als er communicatie- en samenwerkingsproblemen op de werkvloer ontstaan en veiligheid in het geding is. Taalleertrajecten moeten meer zijn dan een vinkje op een onboardinglijst. Gelukkig groeit de ‘sense of urgency’ en de positieve impact van taaltrainingen. Ook zijn er belangrijke initiatieven vanuit de Gemeente Eindhoven en Brainport voor Elkaar, die dit jaar (2025) werkgevers ‘free of charge’ taaltrainingen Nederlands aanbieden. Een intentieverklaring die wordt afgesloten moet ervoor zorgen dat bedrijven daarna met deze Nederlandse taaltrainingen doorgaan”.

Een deelnemer van een Nederlandse taaltraining bij Enexis:

“Nederlanders willen vaak meteen Engels praten. Maar praat gewoon Nederlands met ons. Alleen zo kunnen we echt leren.” Uiteindelijk draait het om erbij horen. Begrijpen wat er gezegd wordt in een vergadering. Iets terug durven zeggen als je het ergens niet mee eens bent. Jezelf kunnen zijn in een andere taal. Of zoals ze zelf zeggen: “Als je geen contact hebt met anderen, wordt een taal nooit je tweede natuur. Maar als mensen met je praten, dan leer je. Dan voel je: ik hoor erbij.”

*Onder de noemer Project Beethoven investeren het Rijk, provincie en de regio tot 2030 2,51 miljard euro in publieke voorzieningen in Brainport Eindhoven en omgeving en in een landelijk talentplan voor voldoende talent in de microchipindustrie.

(bron: Brainporteindhoven.com) ** Zie Eindrapport-De-Nederlandse-taalvaardigheid-onder-arbeidsmigranten.pdf

Cursist aan het woord: Mohammed Alkhateeb

‘Taal en cultuur waren mijn sleutel naar een nieuw leven’

Oorspronkelijk komt Mohammed Alkhateeb uit Syrië, waar hij in 2012 moest vluchten vanwege de oorlog. Via Turkije kwam hij in 2018 in Nederland terecht. “Toen ik hier aankwam, voelde ik me blind. Ik kende hier niets en ik sprak de taal niet.” Nu, na veel doorzetten, leren en integreren, voelt hij zich hier thuis.

TEKST: EMMA VAN DER GEER

Voor Mohammed was het leren van de taal en de cultuur de sleutel naar zijn nieuwe leven in Nederland. Via VluchtelingenWerk kwam hij bij STE terecht.

Mohammed vertelt: “Hier volgde ik verschillende taalcursussen, van A1 tot C1. Elke maand merkte ik vooruitgang. Ik was verbaasd over hoe snel het ging. Maar ik leerde meer dan alleen de taal. Ook de Nederlandse cultuur kwam aan bod.”

Cultuur en taal gaan hand in hand

Waarom het leren van de cultuur zo belangrijk is volgens Mohammed? “De cultuur hangt samen met de taal. Wanneer je dit tegelijk leert, geeft het je meer inzicht over het land. Hoe zit het in elkaar? Hoe denken de mensen hier? Taal is meer dan alleen woorden leren. Het is een gevoel. En door het leren van de cultuur begrijp je het gevoel achter de woorden die mensen spreken.”

Werken

Na een tijdje in Nederland kreeg Mohammed een bijbaan bij de GGD, in de coronateststraat. “Het was soms niet makkelijk om mensen te begrijpen. Er kwam een keer een oudere vrouw naar

‘Het leren van de taal en de cultuur hielp mij om mijn buren, docenten en klasgenoten te leren kennen’

mij toe die wel 10 woorden in één seconde sprak”, zegt hij lachend. “Eerst begreep ik niks van wat ze zei, maar door de STE-cursus kon ik de zin in stukken hakken en snapte ik wat ze bedoelde. Zo leerde ik dat er een verschil was tussen een taal leren en een taal begrijpen. En zo kon ik ook beter met haar communiceren.”

Mohammeds lerares bij STE heeft hem gewezen op de pre-bachelor Farmacie. “Mijn lerares zei dat ze deze opleiding echt iets voor mij vond, en ze had gelijk! Nu leer ik om apotheker te worden. Maar in de tussentijd zit ik niet stil. Ik werk als medisch student aan de Vrije Universiteit Amsterdam en ik geef les aan de Universiteit Utrecht voor de bachelor Islam en Arabisch.”

Verbinding met Nederlanders

Volgens Mohammed is het noodzakelijk om Nederlands te spreken om verbindingen met anderen te maken. “Het leren van de taal en de cultuur hielp mij om mijn buren, docenten en klasgenoten te leren kennen. Zonder dat kan je de intentie hebben om vriendschappen op te bouwen, maar hoe hecht kan een vriendschap zijn zonder taal?” Nu, na zeven jaar wonen in Nederland, heeft hij zijn leven goed voor elkaar. “In het begin was ik alleen een vluchteling, maar nu voel ik me echt verbonden met dit land. En dat komt zeker ook door het leren over het Nederlandse leven.”

Frans Janssen, commercieel directeur PSV

Zo beweegt PSV mee met de nieuwe gezichten van de regio

Wie op een willekeurige dag door Eindhoven wandelt, hoort de weerspiegeling van een internationale stad. Spaans, Engels, Hindi en Mandarijn: de stad is een smeltkroes van culturen. Die verandering zie je niet alleen terug op straat, maar ook bij bedrijven én bij PSV. “De stad groeit, en het aantal internationals groeit mee. Dan is het logisch dat ook onze supportersschare verandert”, zegt Frans Janssen, commercieel directeur van de club.

TEKST: WILLEM PIJNENBURG | FOTO'S: PHOTO PRESTIGE | EDWIN VAN ZANDVOORT, STE LANGUAGES

Al jaren werkt PSV samen met taalinstituut STE. Spelers, stafleden en kantoorpersoneel volgen er trainingen, voornamelijk in het Engels, Nederlands en Spaans. “Dat gaat niet alleen om voetbaltaal, want die is universeel”, zegt Frans. “Natuurlijk helpt het als spelers elkaar begrijpen op het veld, maar het gaat ook om communicatie daarbuiten. Toen eerste elftalspeler Lucas Perez afgelopen seizoen tuberculose kreeg, moesten we zeker weten dat iedereen begreep wat er aan de hand was. Dan is taal onmisbaar.”

De trainingen zijn ook beschikbaar voor de entourage van de speler. “Partners van spelers kunnen via Mart van den Heuvel, verantwoordelijk voor

de familiebegeleiding, taallessen volgen. Soms klassikaal, soms één-op-één. Alles op maat. We willen dat spelers zich snel thuis voelen en dat lukt alleen als hun omgeving meebeweegt.”

Flinke groeispurt op alle vlakken Groeien, het is ook PSV niet onbekend. In de merchandise bijvoorbeeld. “Vijf jaar geleden verkochten we 25.000 shirts per seizoen, nu zitten we op 80.000. En we zijn echt niet al die jaren kampioen geworden. Het komt óók door de sportieve successen, maar vooral doordat mensen van over de hele wereld zich in de regio nestelen.” Die mensen, de komende tien jaren naar verwachting zo’n 200.000, wil PSV aan zich

‘We helpen bedrijven om de juiste netwerken te vinden. Dat deden we vroeger ook, maar nu zijn die netwerken veel internationaler’

binden. Niet per definitie als wandelend uithangbord met een PSV-shirt over straat, maar wel als onderdeel van de PSV-familie. “We willen ook zichtbaar zijn in de wijken waar veel internationals wonen. Dat doen we al, soms door letterlijk met Phoxy in een lokale supermarkt te verschijnen, of bij een basisschool. Het zijn simpele dingen, maar ze helpen om een band te creëren.”

Die verbinding is ook fysiek voelbaar in het Philips Stadion. In de ASML Community Lounge bijvoorbeeld, waar bij elke thuiswedstrijd een groep nieuwe internationale werknemers van ASML welkom is. “Ik sta daar op een kratje en vertel in het Engels het verhaal van PSV. Waar we vandaan komen, wat onze band is met Brainport. En dan zie je twinkelende ogen. “Wacht, jullie komen ook voort uit Philips? Net als wij!” Als zij zich betrokken voelen, komen ze ook sneller nog een keer naar het stadion.” Het is precies dát gevoel dat PSV wil oproepen bij de duizenden nieuwe inwoners in de regio: de supporters van de toekomst. “Maar dan moeten we het wel mogelijk maken dat ze kunnen komen. Daarom is het belangrijk dat we het stadion kunnen uitbreiden.”

Stadion met internationaler karakter

Dat betekent ook keuzes maken. Want wie vullen binnen nu en tien jaar die extra plekken? “Als we straks 10.000 stoelen kunnen toevoegen aan het stadion, vullen we die dan met seizoenskaarten? Of zorgen we juist voor meer vrije verkoop, of meer businessplekken? Daar denken we nu over na.” Maar het stadion biedt niet alleen een plek aan PSV-supporters. Ook festivalbezoekers moeten na de uitbreiding de weg naar het Philips Stadion nog frequenter zien te vinden. “Concerten zoals Guus Meeuwis in het stadion zijn helaas verleden tijd, maar we willen evenementen organiseren die mensen uit heel Europa naar Eindhoven trekken. Dan zitten hier drie dagen alle hotels vol. Daar profiteert de hele stad van.”

Meer dan het stadion op zaterdagavond

Het internationale karakter van de regio legt PSV ook op commercieel gebied geen windeieren. Partners hebben steeds vaker internationale ambities of zijn zelfs internationaal. “Neem bijvoorbeeld Ebury, een bedrijf in valutahandel. Of vliegmaatschappij Corendon. Dat zijn geen klassieke voetbalpartners. Die kiezen bewust voor PSV vanwege de verbinding met de internationale regio. Zij zien kansen in ons netwerk.”

De Eindhovenaren zijn allang meer dan een voetbalclub, beseft ook Frans. “We willen meer zijn dan het stadion op zaterdagavond. We helpen bedrijven om de juiste netwerken te vinden. Dat deden we vroeger ook, maar nu zijn die netwerken veel internationaler.”

‘De bedrijven hier zijn al van wereldklasse’ En dan zijn er nog de internationale partnerships. PSV werkt steeds vaker internationaal samen, maar doet dat wel bewust. “We schieten niet met hagel”, zegt Frans. “We kijken waar onze regio al contacten heeft, bijvoorbeeld in Amerika. We hebben een aantal Amerikaanse spelers, technisch directeur Earnest Stewart komt er vandaan, maar ook bijvoorbeeld Philips en ASML zijn daar actief. Dan is het logisch om samen met Brainport te kijken wat we daar kunnen doen.” Het betekent niet dat PSV plots op de wereldmarkt jaagt. “Wij hoeven geen shirtdeals in China te sluiten als we hier in Eindhoven bedrijven als ASML, Philips en VDL hebben. Wat we hier hebben, is al wereldklasse. We kiezen daarom zorgvuldig met welke internationale partijen we in gesprek gaan, maar kijken daarbij altijd naar de Brainportregio.”

De samenwerking met STE is daarin een goed voorbeeld. “We zijn trots op STE en feliciteren hen met het 30-jarig jubileum”, besluit Frans. “Zij helpen ons met het ondersteunen van spelers en hun families. Ze helpen mensen zich hier thuis te voelen. Dat past precies bij hoe wij als PSV willen zijn: open, familiair en verbonden met de regio.”

‘Wacht, jullie komen ook voort uit Philips? Net als wij!’

Idoia Leal verzorgt geheel in stijl Spaanse lessen voor vele opdrachtgevers en cursisten, zoals PSV

‘Taal leren laat me thuis voelen’

Cursist aan het woord: Roberta Morais

Vijf jaar geleden verhuisde Roberta Morais vanuit Brazilië naar Nederland, samen met haar toenmalige partner, en hun drie katten. Hij had hier een baan gevonden.

Zij liet haar leven als geschiedenisdocent achter en begon hier helemaal opnieuw. “We kwamen hier tijdens corona. Alles was dicht en ik sprak geen Engels, laat staan Nederlands.”

TEKST: EMMA VAN DER GEER | FOTO: KEES MARTENS / DCI

Roberta’s eerste stap was Engels leren. Daarna volgde Nederlands. In 2022 sloot ze zich aan bij het programma Expat Spouses Initiative omdat ze graag een baan wilde vinden. “Daar ontmoette ik Mathilde Lageman, mede-eigenaar van STE Languages”, vertelt Roberta. “Via haar kreeg ik de kans om een taalcursus Nederlands te volgen. Na een tijdje vroeg Mathilde zelfs of ik mee wilde werken aan het opzetten van een community voor STE. Van het een kwam het ander en nu werk ik bij STE als medewerker customer support en doe ik nog steeds communitymanagement.”

Een lastig begin

Roberta vertelt dat het leven in Nederland in het begin lastig was voor haar. Door corona was alles dicht en kon ze moeilijk haar eigen leven opstarten. Ook de cultuur was totaal anders. “Voor je verhuist weet je dat sommige dingen anders zullen zijn,” zegt Roberta, “maar er zijn ook zoveel dingen waar je van tevoren niet aan denkt. Nieuwe vrienden maken bleek bijvoorbeeld heel lastig te zijn.”

Van cursus naar baan

Voor Roberta veranderde alles toen ze Mathilde ontmoette.

‘Er zijn ook zoveel dingen waar je van tevoren niet aan denkt. Nieuwe vrienden maken bleek bijvoorbeeld heel lastig te zijn.’

“Dat was het moment waarop ik mijn leven in Nederland echt kon gaan opbouwen”, vertelt ze. “Ik kreeg een baan en bouwde aan mijn eigen netwerk.” Nu organiseert ze events voor de cursisten van STE Languages. Zoals workshops over de Nederlandse cultuur, een pubquiz tijdens Koningsdag of een eindejaarsfeest. “Het kan eenzaam zijn als je in een nieuw land komt wonen. Deze events helpen cursisten om zich meer thuis te voelen.”

Erbij horen

Volgens Roberta gaat het leren van de taal en de cultuur hand in hand. “De manier waarop Nederlanders communiceren zegt veel over hun cultuur. Wat ik in het begin vooral erg lastig vond was de directheid”, zegt Roberta lachend. “Dat was even wennen, maar door mijn cursus Nederlands snap ik dit veel beter.” Ook op het werk hoort Roberta er nu meer bij. “Als mijn collega’s samen Nederlands spreken, dan weet ik wat ze zeggen en ik snap hun grapjes. Daarom vind ik het leren van de taal zo belangrijk. Het helpt je erbij te horen en je thuis te voelen.”

Een nieuw leven

Inmiddels zit Roberta in het inburgeringstraject, volgt ze een cursus Nederlands op B2-niveau én doet ze een conversatietraining. “Ik wil graag in Nederland blijven wonen. Ik houd van de fietscultuur en de werk-privébalans vind ik geweldig hier. Ik zie mijn leven in Nederland echt voor me en ik voel me thuis hier. Dat wil ik niet achterlaten.”

‘Onbetaalbaar: onze kinderen meteen op hun gemak’

Toen Sandrine Auffret in 2021 een baan aangeboden kreeg bij ASML als Chief Legal Officer Company Secretary, verhuisde het hele gezin van het Franse Divonne les Bains naar Eindhoven. Er volgde een nieuwe start in een onbekend land. Via STE volgden haar kinderen, twee dochters en zoon, en man Loïc taallessen Engels, en Sandrine Nederlands. “Om je thuis te voelen in een land, moet je kunnen communiceren. STE speelde daarin een belangrijke rol voor ons allemaal.”

TEKST: WILLEM PIJNENBURG | FOTO: KEES MARTENS / DCI

Sandrine straalt als ze terugdenkt aan die eerste maanden. “Je kinderen uit hun vertrouwde omgeving halen is spannend. Je hoopt dat ze zich snel op hun plek voelen. Gelukkig konden Gabrielle en Charlotte dankzij de lessen meedoen, vrienden maken en wennen aan hun nieuwe thuis. Ze voelden zich zó snel comfortabel, dat is onbetaalbaar.”

Extra bijzonder: het is de eerste familie waarvan vader, moeder en kinderen taallessen volgden bij STE. “Dat wisten we zelf ook pas bij dit interview!”, zegt Sandrine lachend. Maar het klopt. We kwamen allemaal met een taalvraag en vonden bij STE precies wat we nodig hadden.”

Van cursist naar docent Loïc, van huis uit docent Frans, gaf al les op de internationale school in Eindhoven. Maar zijn Engels was een struikelblok. “Ik had niet genoeg zelfvertrouwen en durfde het amper te spreken. Zelfs een simpel gesprek gaf me stress, vooral omdat we ons ontwikkelden in een internationale omgeving.” Hij volgde individuele lessen bij STE. “We bouwden het rustig op, stap voor stap. Dankzij de docenten durf ik nu in het Engels discussies te voeren, met gemak gesprekken aan te gaan en mijn gedachten uit te drukken.” Inmiddels is Loïc zelf

werkzaam bij STE als docent Frans. “Ik begon als leerling, en nu geef ik hier les. Dat is toch geweldig? Omdat ik zelf die onzekerheid heb gevoeld, weet ik wat mijn eigen cursisten nodig hebben.”

Snel kunnen meedoen

Ook voor dochters Gabrielle en Charlotte speelde taal een grote rol in hun integratie. Gabrielle volgde een intensieve zomercursus Engels. “Vier jaar geleden kon ik nauwelijks een gesprek voeren. Nu ga ik straks studeren in het buitenland, volledig in het Engels.” Charlotte was pas tien toen het gezin verhuisde. “Ik wilde graag doorgaan met atletiek, maar alles ging in het Nederlands of Engels. Dankzij de lessen van STE kon ik meteen meedoen en maakte ik snel vrienden. Iedereen spreekt hier goed Engels, dat helpt enorm.”

Bestellen bij de slager

Thuis blijft taal een rode draad. De voertaal is Frans “en een beetje Nederlands met de kat”, grappen de dochters, maar Engels is inmiddels stevig verankerd. En ook Nederlands komt steeds vaker voorbij. Loïc: “Ik oefen dagelijks met Duolingo. En als ik naar de slager ga, bestel ik in het Nederlands. Eén varkenshaasje alstublieft, haha! Vaak krijg ik een antwoord in het Engels terug. Maar ik durf nu ook te zeggen: doe maar in het Nederlands.”

‘Vier jaar geleden kon ik nauwelijks een gesprek voeren. Nu ga ik straks studeren in het buitenland, volledig in het Engels’

• Cursisten

Quotes •

Google Translate: “Ik heb de aanhangwagen (trailer) van die film gezien”

Google Translate: “Hier is uw verandering (change), fijne dag!”

“ Terug van kwijt geweest”

“Ik ben naar Italië geweest en heb de pizzatoren bezocht”

“Ik vind English een bietje difficult”

“Dat moeten we in het gaatje houden”

“Kutjes & kalfjes”

“Ik wil een huis met balkondje”

“De deur van het fietsenopberghuisje gaat niet goed dicht”

“Vroeger wilde ik poliet worden! Politie? Nee, piloot”

Overtreffende trap “Goedkoper –beterkoper –bestkoper”

‘Taal hoort bij de identiteit van het land’

Wim Daniëls is al sinds zijn jeugd gefascineerd door taal en dan met name dialect. In de steeds internationaler wordende Brainportregio is dialect soms ver te zoeken en staat zelfs het gebruik van het Algemeen Nederlands onder druk. Wim legt uit waarom dat volgens hem logisch én jammer is.

TEKST: MIRTHE VAN WIJNGAARDEN | FOTO'S: RENÉ MANDERS / DCI

“Toen ik als jongetje ‘appelsien’ zei, werd ik ‘zogenaamd’ verbeterd: het zou ‘sinaasappel’ moeten zijn. Maar als je kijkt naar de herkomst van beide woorden, dan kom je bij hetzelfde uit. Een sinaasappel is namelijk een appel uit China, een “China-appel”. Mijn dialectwoord is daar de omkering van.”

Wim beschrijft het als volgt: “Elk woord in een taal draagt een soort masker. Als je dat masker afneemt, zie je wat het woord oorspronkelijk betekent.” Die gedachte fascineerde hem zo, dat hij besloot om taal te gaan studeren. Maar taal, zo ontdekte hij, is om meerdere redenen fascinerend. Ook de geschiedenis van de standaardtaal interesseert hem.

Evenals dialecten, taalverandering en tekstkwaliteit. “Wat ik boeiend vind is wat de ene geschreven tekst beter en effectiever maakt dan de andere.”

Meer standaardtaal

Wie duikt in de geschiedenis van taal, komt in aanraking met dialect. Want voor de standaardtaal, sprak iedereen dialect. Waarom is dat tegenwoordig anders? “Dialecten staan onder druk vanwege de enorm toegenomen mobiliteit. Mensen verhuizen heel gemakkelijk. Die verhuisdrang is overigens al een tijd gaande. Zo verscheen in 1959 een studie van de Tilburgse Hogeschool over allochtonen in Brabant. Met “allochtonen” werden toen echter geen buitenlanders bedoeld,

Over Wim Daniëls

Wim Daniëls is schrijver, tv- en theatermaker. Hij woont al lange tijd in Eindhoven, maar hij groeide op in Aarle-Rixtel. Wim heeft meer dan honderd boeken geschreven, waaronder diverse bestsellers. In veel van zijn boeken beschrijft hij de historie van een bepaald onderwerp: dorpen, de fiets, op met vakantie gaan, de lagere school en de taal. Zijn laatste boek gaat over de geschiedenis van de middelbare school en heeft als titel 'De middelbare school'. Op tv presenteert hij al vijf jaar lang het programma 'Nederland op Film'. En eerder presenteerde hij samen met Huub Stapel het tv-programma 'Het dorp'

Charme van dialect

Wim spreekt nog altijd graag het Aarle-Rixtelse dialect uit zijn geboortedorp. ‘Het voelt goed om me te wentelen in de woordenschat waarin ik ben opgegroeid. Voor mij is mijn dialect heel kleurrijk. Als ik naar Aarle-Rixtel fiets, glijd ik als het ware langzaam een wijdere en rijkere taalwereld binnen.’

maar mensen uit andere Nederlandse provincies dan Noord-Brabant”, lacht hij. “Door die verhuislust wonen (groot)ouders en (klein)kinderen vaak ver van elkaar vandaan en daardoor verwatert het dialect. Dialecten kunnen zich simpelweg niet handhaven als de mobiliteit te groot wordt. Dat is jammer, maar het is een natuurlijk fenomeen. Mobiliteit hoort bij de huidige maatschappij. Zo woon ik zelf ook niet meer in mijn geboortedorp.”

Brainportregio

In de Brainportregio, waar veel mensen uit verschillende landen samenklonteren omdat ze er hun werk of studie hebben, is er van dialect nauwelijks sprake meer. Dat is jammer volgens Wim: “Dialecten zijn klankrijker dan de standaardtaal. Mijn eigen dialect uit Aarle-Rixtel telt wel tachtig klanken, terwijl het Algemeen Nederlands er maar een goede veertig heeft.”

Niet alleen dat dialect heeft het zwaar in de Brainportregio, zelfs de standaardtaal heeft het moeilijk. “Veel expats en internationale studenten gebruiken veelal Engels als communicatietaal.” Dat vindt hij zonde. “Ze doen er ook weinig moeite voor om het Nederlands goed te leren, wat ik wel opmerkelijk vind. Als je in een land woont en werkt, zou je respect voor de taal van dat land moeten hebben, want die taal hoort immers bij de identiteit van het land. Maar veel mensen kijken daar helemaal niet zo tegenaan. Ze vinden het prima dat ze overal met Engels uit de voeten kunnen. Ikzelf vind het een verarming.”

Mond vol tanden

Staat de Nederlandse taal daarmee onder druk? Wim: “Tot op zekere hoogte wel, al heeft het Nederlands van oudsher altijd veel woorden uit andere talen overgenomen. Dat kan ook bijna niet anders in zo’n klein taalgebied. Als we zouden besluiten om alle buitenlandse woorden per direct te schrappen, zouden we geregeld met onze mond vol tanden staan.”

Volgens Wim zien we in onze woordenschat dus volop buitenlandse woorden terug: “Dat is het gevolg van de machtsverhoudingen in vroegere eeuwen. Sinds flink wat jaren worden we weliswaar overspoeld met Engelse woorden, maar veel Engelse woorden stammen oorspronkelijk ook uit het Frans.” Inmiddels gaat het niet alleen meer om woorden, maar complete Engelse zinnen. “En dan begint het voor het Nederlands toch gevaarlijk te worden.”

Brabantse identiteit

De komst van internationals heeft niet alleen invloed op de taal, maar ook op de cultuur. Is er een Brabantse mentaliteit? Wim aarzelt. Hij houdt voordrachten door het hele land en ziet niet zoveel verschillen in gemoedelijkheid en toegankelijkheid bij de mensen. “Twee karaktereigenschappen die nogal snel uitsluitend aan Brabanders worden toegeschreven.”

Hij verwijst als het om Brabantse mentaliteit gaat naar een uitspraak van Wim van de Donk, voormalig commissaris van de Koning van Noord-Brabant. “Hij zei ooit dat in Brabant bij het zakendoen hard en zacht hand in hand gaan. Daar kan wel een kern van waarheid in schuilen. In mei dit jaar was ik bij de uitreiking van drie belangrijke Brainport-prijzen voor bedrijven. Ik merkte daar dat bedrijven elkaar veel gunnen. Ze zoeken elkaar eerder op om te bekijken of ze samen sterker kunnen worden, in plaats van tegenstellingen te onderstrepen.”

‘Niet alleen dat dialect heeft het zwaar in de Brainportregio, zelfs de standaardtaal heeft het moeilijk’

Taalplezier

Wim benadrukt dat je beter van taal kunt genieten dan erover mopperen: ‘Taal is heerlijk om mee te spelen en de taalmaskerade waarover ik het had, is natuurlijk ook geweldig. Bovendien kun je er veel plezier aan beleven om je zo uit te drukken dat je woorden en zinnen effect sorteren.’

Eén fabriek, nationaliteiten30^ één voertaal

In de fabriek van Canpack in Helmond hoor je dagelijks tientallen talen, maar op de werkvloer moet iedereen elkaar wél begrijpen. Want met 128 vrachtwagens vol blikjes die per dag de deur uitgaan, is samenwerken essentieel. Bij Canpack in Helmond kozen ze voor één voertaal: Engels. Samen met STE ontwikkelden ze een taalbeleid en lessenschema. HR-manager Anita Maassen: “De trainingen zijn nog volop gaande, maar we zien nu al wat het oplevert.”

TEKST: DJAYDEE KRAUS | FOTO: RENÉ MANDERS / DCI

LOUIS GOUDSTIKKER (L) EN ANITA MAASSEN

‘Als het Engels op niveau is, betalen wij de lessen om ook Nederlands te leren’

Aan de rand van Helmond vind je Canpack. Een fabriek die onderdeel is van de internationale Canpack Group, met 23 vestigingen wereldwijd. De locatie in Helmond opende in 2017 en werd in rap tempo opgestart met een ervaren team uit Polen. “Een flink aantal van deze Poolse medewerkers bleef uiteindelijk in Helmond werken en via het uitzendbureau kwamen daar medewerkers uit andere landen bij”, vertelt Louis Goudstikker, directeur bij Canpack. “Inmiddels werken er hier dertig verschillende nationaliteiten.”

Toen het personeelsbestand door de jaren heen groeide (naar inmiddels meer dan vijfhonderd medewerkers) ontstond een nieuw vraagstuk: hoe zorg je ervoor dat iedereen elkaar begrijpt?

Anita: “Je kunt geen 30 talen spreken. Voor de veiligheid, de samenwerking en de verbinding hebben we toen besloten: we gaan over op Engels. Veel van onze procedures en trainingen komen uit Amerika. Hoe meer Engels hier vanzelfsprekend is, hoe makkelijker we die informatie kunnen gebruiken zonder eerst alles te hoeven vertalen.”

Taalbeleid

Canpack is een van de weinige bedrijven in de regio die een bewust taalbeleid heeft opgesteld. Samen met STE werd in 2022 bepaald welk taalniveau minimaal nodig is voor elke functie. “Voor productie is A2 het minimum, zodat mensen veiligheidsinstructies kunnen lezen en begrijpen”, legt Anita uit. “Voor leidinggevenden ligt die lat voor het taalniveau hoger.” Om dat voor elkaar te krijgen, volgden ruim

Winst

En voor wie wil, is er zelfs ruimte om naast het Engels ook Nederlands te leren. Anita: “Als het Engels op niveau is, betalen wij de lessen om ook Nederlands te leren. Dit wordt ook verzorgd door STE. Er is inmiddels een groepje gestart.”

De volgende stap

Wat Anita en Louis hopen voor de toekomst? “Dat het hier vanzelfsprekend is om Engels te spreken en dat het niet als een ‘moetje’ voelt. In de productie, maar ook tijdens de lunch of bij het koffieapparaat.”

vijfhonderd medewerkers een intake. Vervolgens werden er, voor de mensen die het nodig hadden, lessen ingepland. Een hele uitdaging, met een vijfploegenrooster. Louis: “De lessen zijn altijd na een ochtenddienst, maar door het wisselende schema zijn vaste lesdagen geen optie. Samen met STE hebben we een planning gemaakt waarbij precies is vastgelegd wie wanneer beschikbaar is. Dat was echt een puzzel.”

Toen de puzzel gelegd was, stond nog niet iedereen te springen om een taaltraining te volgen. “Als je in een ploeg van veertien Roemenen werkt, voelt het alsof je Engels leert voor die ene collega die geen Roemeens spreekt”, legt Anita uit. “We proberen die ploegen nu ook beter te mixen.” Louis vult aan: “Bovendien is het niet niks om na een vroege dienst langer te blijven om nog een training te volgen, maar gelukkig ziet iedereen het effect inmiddels. Medewerkers die voorheen een collega nodig hadden om iets uit te leggen, komen nu zelf met hun verhaal. Dat is wel echt mooi om te zien.”

‘Je kunt

taal ^ cultuur niet los van elkaar zien’

Als íemand weet dat meer nodig is dan alleen de taal leren om je thuis te voelen in een andere cultuur, is het Esther Janssen van Culture-Inc. Ze geeft training en advies om werknemers en bedrijven te leren hoe ze kunnen omgaan met culturele verschillen op de werkvloer. Maar ook uit eigen ervaring weet ze hoe het voelt. “Je denkt bij dit onderwerp waarschijnlijk meteen aan bijvoorbeeld Indiase professionals die bij ASML werken. Maar ik kan je vertellen, toen ik als 18-jarige Limburgse in Amsterdam ging studeren, kreeg ik ook een enorme cultuurschok! Ik kon de mensen daar prima verstaan, maar de cultuur was heel anders.”

TEKST: BREGJE VAN DOMMELEN | FOTO: RENÉ MANDERS / DCI

‘Zonder achtergrondkennis kun je alsnog behoorlijk nat gaan’

Als je je in een andere cultuur op je plek wil voelen, moet je altijd heel veel leren. Of je nu als Nederlander in het buitenland gaat werken, of juist als buitenlander naar Nederland verhuist. “Wennen aan een andere cultuur begint met beseffen wat je eigen bubbel is, wat je eigen verwachtingen zijn. Je hoort bijvoorbeeld vaak dat Nederlanders die in Azië werken, de mensen daar nogal onderdanig vinden. Maar die mensen vinden hun eigen gedrag juist respectvol, die wíllen zich helemaal niet anders gedragen. Je hebt altijd een gekleurde blik op andere culturen. Je bent nu eenmaal gevormd door je omgeving en je opvoeding en dat leer je ook niet zomaar af. Dat is niet erg, maar je moet je er wel van bewust zijn. Anders krijg je misverstanden en bereik je simpelweg niet wat je wil bereiken. Dan kun je nooit succesvol zijn, hoe goed je ook bent.”

Kort door de bocht

Je ergens op je plek voelen begint altijd met taal, benadrukt Esther. “Taal is cruciaal, je kunt het niet

los zien van cultuur. Omdat je je verstaanbaar moet kunnen maken, maar ook omdat taal heel veel zegt over de culturele achtergrond in een land. In Nederland zijn we vaak kort door de bocht in hoe we met elkaar omgaan, en ook onze taal is redelijk direct. In landen als India en Rusland krijg je in de zinnen die de mensen gebruiken veel meer context, in Duitsland wordt alle informatie in één lange zin gestopt, en in Frankrijk nemen ze je niet serieus als je je informatie niet een beetje elegant weet te verpakken.” Woorden en grammatica leren is dus niet genoeg. “Je kunt wel leren wat ‘vriend’ is in het Chinees, maar je moet ook weten dat Chinezen dat woord gebruiken voor iedereen die ze kennen. Of je nu een hartsvriend bent of een vage kennis. Zonder die achtergrondkennis kun je alsnog behoorlijk nat gaan.”

Vakantiegevoel

Als je nieuw bent in een ander land, heb je de eerste maanden vaak een vakantiegevoel, weet Esther uit eigen ervaring. Ze heeft een jaar in China gewoond. “Mensen die hier net zijn vinden Nederlanders vaak

‘Vruchtbaar intercultureel samenwerken moet van twee kanten komen’

vriendelijk en toegankelijk. Na een half jaar zijn ze een beetje gewend. En dan gaan ze hun thuisland missen! Het eten, de manier van doen, de makkelijke communicatie… Dan blijkt ook dat sociale contacten opbouwen hier heel lastig is. Nederlanders nodigen hun collega’s niet in het weekend thuis uit.” Juist in deze fase is goede ondersteuning, bijvoorbeeld vanuit het bedrijf waar ze werken, cruciaal.

Als Nederlandse bedrijven buitenlandse werknemers naar hier halen, is het daarom belangrijk dat ze zich goed in hen verdiepen: wat hebben ze nodig, sociaal én professioneel? Vruchtbaar intercultureel samenwerken moet van twee kanten komen. “Natuurlijk mag je van nieuwkomers verwachten dat ze hun best doen, maar als bedrijf kun je echt het verschil maken door de nieuwe collega te helpen de werkcultuur te begrijpen. In Nederland krijgen werknemers best veel vrijheid en verantwoordelijkheid. “Ga maar aan de slag, ik hoor het wel als er iets is!” In veel andere landen zijn leidinggevenden veel directiever, ze zitten het personeel veel dichter op de huid. Als je niet gewend bent dat je om hulp moet vragen als je iets niet weet, kun je helemaal vastlopen.”

Gezichtsverlies

Esther maakte dat van dichtbij mee toen haar hulp werd ingeschakeld. “Een Indiase man was komen werken bij een Nederlands bedrijf. Hij was zeer capabel, maar hij functioneerde niet goed. Het bedrijf had hem tijdens een functioneringsgesprek wel verteld dat er verbeterpunten waren, maar de situatie verder op zijn beloop gelaten. Tot de man

helemaal vastliep, en ze besloten zijn contract niet te verlengen. Een groot drama. Hij zou gaan trouwen in een gearrangeerd huwelijk, en zijn familie leed enorm gezichtsverlies. Enorm zonde ook, want hij was heel goed in zijn vak. Het had veel leed gescheeld als het bedrijf zich beter had verdiept in wat hij nodig had, en daar eerder hulp bij had ingeschakeld.”

Deze misverstanden door culturele verschillen spelen net zo goed bij zakendoen vlak over de grens. “Kijk naar België! Zelfde taal, maar qua bedrijfscultuur bijna spiegelbeeldig. Waar Nederlanders van duidelijkheid houden, houden Belgen het liever diffuus. Je kunt je voorstellen dat het lastig zakendoen is als je dat niet beseft.” Ook als je zaken doet met Duitsland. “Daar schieten ze pas uit de startblokken als alle risico’s in kaart zijn gebracht. Nederlanders beginnen gewoon, die denken: die details vullen we later wel in. Duitsers vinden dat slordig en onprofessioneel.”

Communities

Nederland kan heel veel plezier hebben van buitenlanders die hier naartoe komen. “Er zijn zoveel talentvolle mensen bij! We hebben ze hier heel hard nodig. Maar als we willen zorgen dat dat allemaal goed gaat, zijn er wel een paar dingen nodig. We moeten duidelijk zijn en goede informatie geven. Ook dingen als: stel je voor aan je buren, ga bij een clubje als je sociaal contact wil, laat zien dat je je best doet.” Maar daar moet ook wat tegenover staan, stelt Esther. “Als ze zich op hun gemak voelen, leren ze de taal beter en integreren ze ook sneller. Help mensen dus om zich hier thuis te voelen. De community’s die STE bouwt, helpen daar zeker bij.”

JIJ DE HELD, WIJ JE SIDEKICK

Online ondernemer Thijs van den Haak en zijn team laten bedrijven in Eindhoven e.o. groeien met een Online Marketing-strategie op maat.

Van Google Ads tot AI✨, van SEO tot Social Mediacampagnes en conversie-optimalisatie.

Alles met korte lijnen, persoonlijk contact en een knipoog. Want groeien mag best leuk zijn.

SEO? SEA? SOS! Geen paniek

Alona Marketing staat naast je – niet als afstandelijke consultant, maar als partner die écht met je meedenkt. We beginnen met een grondige analyse van je bedrijf, doelgroep en concurrenten.

Daarna smeden we een maatwerkplan met een online strategie die écht past bij jouw bedrijf.

Waar het echt om draait: jouw bedrijf laten groeien op een manier die bij JOU past.

Lampen Aan

Zichtbaar zijn begint met het juiste licht. Wij zorgen dat jouw bedrijf opvalt – online én bij de juiste mensen.

Geen Gedoe

Urenlang vergaderen over een campagne? Niet bij ons. Wij houden het simpel en zorgen dat het WERKT!

Jij schittert op de voorgrond, wij staan erachter met slimme strategieën en oprechte betrokkenheid.

Slim Geregeld

Marketing hoeft niet ingewikkeld te zijn. Wij regelen het slim en overzichtelijk. Jij blij, wij blij.

Slim geregeld

COLUMN

Zuinig zijn op ons verdienvermogen

Brainport behoort tot de wereldtop op het gebied van innovatieve technologie. Dat is geen toeval, maar het resultaat van jarenlange investeringen – in innovatie, samenwerking é n talent.

Dankzij onze open houding naar de wereld is onze regio aantrekkelijk voor innovatieve bedrijven, startups, onderzoekers, kenniswerkers, studenten en vakmensen van over de hele wereld. Die internationale blik is essentieel voor onze mondiale concurrentiepositie en ons verdienvermogen.

Toch staat internationaal talent steeds vaker ter discussie. De laatste jaren is het maatschappelijk debat scherper geworden. De druk op de woningmarkt, volle collegezalen, veranderende buurten – het zijn terechte zorgen. Maar wie het grote plaatje bekijkt, ziet dat ons niveau van welvaart niet behouden kan blijven wanneer we de deuren van de internationale arbeidsmarkt sluiten.

Werkgevers in regio’s als Brainport weten dit als geen ander. Zij investeren dagelijks in talentontwikkeling om aan de top te blijven. Buitenlands talent is daarbij geen luxe, maar een noodzaak. Van hightech tot gezondheidszorg, van bouw tot energietransitie – in alle sectoren zijn slimme handen en knappe koppen nodig om de grote opgaven van vandaag en morgen aan te kunnen.

Als VNO-NCW Brainport zeggen we daarom: wees zuinig op ons verdienvermogen. Want wie de deuren sluit voor internationaal talent, zet ook de rem op innovatie, groei en onze toekomstige welvaart. En ja, er is regie nodig op de uitdagingen die internationalisering met zich meebrengt. Maar koester ook vooral wat ons als maatschappij vooruithelpt!

Anne Deelen, Regiomanager VNO-NCW Brainport

NEDERL ANDS LEREN OP HE T WERK , EEN STAP DICHTER BIJ THUIS VOELEN

NEDERL

ANDS

LEREN OP HE T WERK ,

NEDERL ANDS LEREN OP HE T WERK , EEN STAP DICHTER BIJ THUIS VOELEN

Meer dan werk: echt verbinden

Meer dan werk: echt verbinden

In de Brainpor tregio groeit het aantal internationale medewerkers snel. Om hen echt onderdeel te laten worden van de samenleving, is taal essentieel. Daarom bieden steeds meer bedrijven hun internationale collega’s een cursus Nederlands aan. Zo ook bij SMART Photonics op de High Tech Campus in Eindhoven.

EEN STAP DICHTER BIJ THUIS VOELEN

NEDERL ANDS LEREN OP HE T WERK , EEN STAP DICHTER BIJ THUIS VOELEN

In de Brainpor tregio groeit het aantal internationale medewerkers snel. Om hen echt onderdeel te laten worden van de samenleving, is taal essentieel. Daarom bieden steeds meer bedrijven hun internationale collega’s een cursus Nederlands aan Zo ook bij SMART Photonics op de High Tech Campus in Eindhoven.

In de Brainpor tregio groeit het aantal internationale medewerkers snel. Om hen echt onderdeel te laten worden van de samenleving, is taal essentieel. Daarom bieden steeds meer bedrijven hun internationale collega’s een cursus Nederlands aan Zo ook bij SMART Photonics op de High Tech Campus in Eindhoven.

In de Brainpor tregio groeit het aantal internationale medewerkers snel. Om hen echt onderdeel te laten worden van de samenleving, is taal essentieel. Daarom bieden steeds meer bedrijven hun internationale collega’s een cursus Nederlands aan Zo ook bij SMART Photonics op de High Tech Campus in Eindhoven.

“HET IS NIET ALLEEN

“HET

EEN TAALTRAINING, HET IS OOK PURE TEAMBUILDING”

“HET IS NIET ALLEEN EEN TAALTRAINING, HET IS OOK PURE TEAMBUILDING”

Meer dan werk: echt verbinden

Lia, een internationale medewerker uit Griekenland, ver telt waarom zij besloot om Nederlands te leren: “Als je in een land woont, kun je niet altijd blijven hangen in het Engels Als je echt de cultuur en de mensen wilt begrijpen, moet je de taal leren.”

Meer dan werk: echt verbinden

Lia woont inmiddels vijf jaar in Nederland en werkt als engineer bij SMART Photonics Ze merkt hoe belangrijk kleine dagelijkse contacten zijn. “In mijn buur t probeer ik met buren te praten. Soms gaat het met handen en voeten, maar mensen waarderen het dat ik het probeer ” Ook Stevan, senior R&D engineer uit Ser vië, deelt deze visie: “Als je in een land woont, is het normaal om de taal te leren. Je toont respect voor het land en het opent een hele nieuwe wereld.” Beiden merken dat Nederlands leren hen niet alleen helpt op het werk, maar vooral in hun persoonlijke leven. “Je begrijpt beter wat mensen grappig vinden, je voelt je meer verbonden,” zeg t Lia

Lia, een internationale medewerker uit Griekenland, ver telt waarom zij besloot om Nederlands te leren: “Als je in een land woont, kun je niet altijd blijven hangen in het Engels Als je echt de cultuur en de mensen wilt begrijpen, moet je de taal leren ” Lia woont inmiddels vijf jaar in Nederland en werkt als engineer bij SMART Photonics Ze merkt hoe belangrijk kleine dagelijkse contacten zijn. “In mijn buur t probeer ik met buren te praten. Soms gaat het met handen en voeten, maar mensen waarderen het dat ik het probeer ” Ook Stevan, senior R&D engineer uit Ser vië, deelt deze visie: “Als je in een land woont, is het normaal om de taal te leren. Je toont respect voor het land en het opent een hele nieuwe wereld ” Beiden merken dat Nederlands leren hen niet alleen helpt op het werk, maar vooral in hun persoonlijke leven. “Je begrijpt beter wat mensen grappig vinden, je voelt je meer verbonden,” zeg t Lia

“HET IS NIET ALLEEN EEN TAALTRAINING, HET

IS OOK PURE TEAMBUILDING”

IS NIET ALLEEN EEN TAALTRAINING, HET IS OOK PURE TEAMBUILDING”

De rol van de werkgever

De rol van de werkgever

De rol van de werkgever

Yvonne, HR-manager bij SMART Photonics, zag het enthousiasme onder internationale collega’s groeien: “Er was veel vraag naar een taalcursus. Door het tijdens werktijd aan te bieden, maken we het laagdrempelig en haalbaar voor iedereen.” Voor

De rol van de werkgever

Lia, een internationale medewerker uit Griekenland, ver telt waarom zij besloot om Nederlands te leren: “Als je in een land woont, kun je niet altijd blijven hangen in het Engels Als je echt de cultuur en de mensen wilt begrijpen, moet je de taal leren ” Lia woont inmiddels vijf jaar in Nederland en werkt als engineer bij SMART Photonics. Ze merkt hoe belangrijk kleine dagelijkse contacten zijn. “In mijn buur t probeer ik met buren te praten. Soms gaat het met handen en voeten, maar mensen waarderen het dat ik het probeer.” Ook Stevan, senior R&D engineer uit Ser vië, deelt deze visie: “Als je in een land woont, is het normaal om de taal te leren. Je toont respect voor het land en het opent een hele nieuwe wereld ” Beiden merken dat Nederlands leren hen niet alleen helpt op het werk, maar vooral in hun persoonlijke leven. “Je begrijpt beter wat mensen grappig vinden, je voelt je meer verbonden,” zeg t Lia

Lia, een internationale medewerker uit Griekenland, ver telt waarom zij besloot om Nederlands te leren: “Als je in een land woont, kun je niet altijd blijven hangen in het Engels Als je echt de cultuur en de mensen wilt begrijpen, moet je de taal leren ” Lia woont inmiddels vijf jaar in Nederland en werkt als engineer bij SMART Photonics. Ze merkt hoe belangrijk kleine dagelijkse contacten zijn. “In mijn buur t probeer ik met buren te praten. Soms gaat het met handen en voeten, maar mensen waarderen het dat ik het probeer ” Ook Stevan, senior R&D engineer uit Ser vië, deelt deze visie: “Als je in een land woont, is het normaal om de taal te leren. Je toont respect voor het land en het opent een hele nieuwe wereld ” Beiden merken dat Nederlands leren hen niet alleen helpt op het werk, maar vooral in hun persoonlijke leven. “Je begrijpt beter wat mensen grappig vinden, je voelt je meer verbonden,” zeg t Lia

SMART Photonics is de impact nu al duidelijk “Je ziet collega’s van verschillende afdelingen elkaar beter leren kennen. Het is niet alleen een taaltraining, het is ook pure teambuilding,” leg t Yvonne uit

Ze was verrast door het grote aantal aanmeldingen. “Binnen kor te tijd hadden we veer tig medewerkers die zich vrijwillig inschreven. Dat liet echt zien hoe sterk de behoef te was.”

Yvonne, HR-manager bij SMART Photonics, zag het enthousiasme onder internationale collega’s groeien: “Er was veel vraag naar een taalcursus. Door het tijdens werktijd aan te bieden, maken we het laagdrempelig en haalbaar voor iedereen ” Voor SMART Photonics is de impact nu al duidelijk. “Je ziet collega’s van verschillende afdelingen elkaar beter leren kennen. Het is niet alleen een taaltraining, het is ook pure teambuilding,” leg t Yvonne uit Ze was verrast door het grote aantal aanmeldingen. “Binnen kor te tijd hadden we veer tig medewerkers die zich vrijwillig inschreven. Dat liet echt zien hoe sterk de behoef te was.”

Yvonne, HR-manager bij SMART Photonics, zag het enthousiasme onder internationale collega’s groeien: “Er was veel vraag naar een taalcursus Door het tijdens werktijd aan te bieden, maken we het laagdrempelig en haalbaar voor iedereen ” Voor SMART Photonics is de impact nu al duidelijk “Je ziet collega’s van verschillende afdelingen elkaar beter leren kennen. Het is niet alleen een taaltraining, het is ook pure teambuilding,” leg t Yvonne uit Ze was verrast door het grote aantal aanmeldingen. “Binnen kor te tijd hadden we veer tig medewerkers die zich vrijwillig inschreven. Dat liet echt zien hoe sterk de behoef te was ”

Yvonne, HR-manager bij SMART Photonics, zag het enthousiasme onder internationale collega’s groeien: “Er was veel vraag naar een taalcursus Door het tijdens werktijd aan te bieden, maken we het laagdrempelig en haalbaar voor iedereen ” Voor SMART Photonics is de impact nu al duidelijk “Je ziet collega’s van verschillende afdelingen elkaar beter leren kennen. Het is niet alleen een taaltraining, het is ook pure teambuilding,” leg t Yvonne uit Ze was verrast door het grote aantal aanmeldingen. “Binnen kor te tijd hadden we veer tig medewerkers die zich vrijwillig inschreven. Dat liet echt zien hoe sterk de behoef te was ”

De Gemeente Eindhoven betaalt het eerste jaar van de cursussen via de ‘Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers’. Daarna is het zelf aan bedrijven om ermee door te gaan

De Gemeente Eindhoven betaalt het eerste jaar van de cursussen via de ‘Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers’. Daarna is het zelf aan bedrijven om ermee door te gaan

De Gemeente Eindhoven betaalt het eerste jaar van de cursussen via de ‘Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers’ Daarna is het zelf aan bedrijven om ermee door te gaan.

De Gemeente Eindhoven betaalt het eerste jaar van de cursussen via de ‘Werkgeversaanpak: Nederlands voor internationale medewerkers’ Daarna is het zelf aan bedrijven om ermee door te gaan.

Samen oefenen, samen groeien

Samen oefenen, samen groeien

Wat andere werkgevers moeten weten

Wat andere werkgevers moeten weten

Samen oefenen, samen groeien

Samen oefenen, samen groeien

Tijdens de cursussen wordt er niet alleen geleerd, maar ook veel geoefend. Lia is enthousiast over de sfeer: “De docent geef t ons de ruimte om fouten te maken. Dat maakt dat ik dur f te proberen en sneller leer ”

Tijdens de cursussen wordt er niet alleen geleerd, maar ook veel geoefend Lia is enthousiast over de sfeer: “De docent geef t ons de ruimte om fouten te maken. Dat maakt dat ik dur f te proberen en sneller leer ”

Tijdens de cursussen wordt er niet alleen geleerd, maar ook veel geoefend Lia is enthousiast over de sfeer: “De docent geef t ons de ruimte om fouten te maken. Dat maakt dat ik dur f te proberen en sneller leer.”

Tijdens de cursussen wordt er niet alleen geleerd, maar ook veel geoefend Lia is enthousiast over de sfeer: “De docent geef t ons de ruimte om fouten te maken. Dat maakt dat ik dur f te proberen en sneller leer.”

Ook buiten de lessen zoeken de medewerkers contact in het Nederlands. “Mijn buren helpen me graag en hebben geduld als ik fouten maak Dat geef t ver trouwen,” zeg t Lia

Wat andere werkgevers moeten weten

Wat andere werkgevers moeten weten

De oproep vanuit SMART Photonics aan andere werkgevers is duidelijk: “Wacht niet te lang Taaltraining is niet alleen goed voor de medewerker, maar ook voor je organisatie. Het is een win-win: betere integratie én sterkere teams ” Zoals Stevan het zeg t: “Ook als je maar een paar woorden spreekt, voel je je al meer verbonden. Dat maakt alle verschil.”

Ook buiten de lessen zoeken de medewerkers contact in het Nederlands “Mijn buren helpen me graag en hebben geduld als ik fouten maak. Dat geef t ver trouwen,” zeg t Lia

De oproep vanuit SMART Photonics aan andere werkgevers is duidelijk: “Wacht niet te lang. Taaltraining is niet alleen goed voor de medewerker, maar ook voor je organisatie Het is een win-win: betere integratie én sterkere teams ” Zoals Stevan het zeg t: “Ook als je maar een paar woorden spreekt, voel je je al meer verbonden. Dat maakt alle verschil ”

Ook buiten de lessen zoeken de medewerkers contact in het Nederlands “Mijn buren helpen me graag en hebben geduld als ik fouten maak. Dat geef t ver trouwen,” zeg t Lia

Ook buiten de lessen zoeken de medewerkers contact in het Nederlands “Mijn buren helpen me graag en hebben geduld als ik fouten maak Dat geef t ver trouwen,” zeg t Lia

De oproep vanuit SMART Photonics aan andere werkgevers is duidelijk: “Wacht niet te lang Taaltraining is niet alleen goed voor de medewerker, maar ook voor je organisatie Het is een win-win: betere integratie én sterkere teams.” Zoals Stevan het zeg t: “Ook als je maar een paar woorden spreekt, voel je je al meer verbonden. Dat maakt alle verschil ”

De oproep vanuit SMART Photonics aan andere werkgevers is duidelijk: “Wacht niet te lang Taaltraining is niet alleen goed voor de medewerker, maar ook voor je organisatie Het is een win-win: betere integratie én sterkere teams.” Zoals Stevan het zeg t: “Ook als je maar een paar woorden spreekt, voel je je al meer verbonden. Dat maakt alle verschil ”

Wil je meer weten over Werkgeversaanpak:

Wil je meer weten over Werkgeversaanpak:

Nederlandse taal voor internationale medewerkers?

Wil je meer weten over Werkgeversaanpak:

Wil je meer weten over Werkgeversaanpak:

Nederlandse taal voor internationale medewerkers?

Nederlandse taal voor internationale medewerkers?

Nederlandse taal voor internationale medewerkers?

Neem dan contact op met Max de Kinderen via: m dekinderen@brainpor tvoorelkaar nl

Neem dan contact op met Max de Kinderen via: m.dekinderen@brainpor tvoorelkaar.nl

Neem dan contact op met Max de Kinderen via: m.dekinderen@brainpor tvoorelkaar.nl

Neem dan contact op met Max de Kinderen via: m.dekinderen@brainpor tvoorelkaar.nl