Jaargang 8 December 2018

NoodhulpSpecial Zo maken we samen het verschil Slachtoffer kindermishandeling “Je weet nooit wat er achter een voordeur plaatsvindt”

Peter R. de Vries staat nabestaanden bij om de onderste steen boven te krijgen

“Ik blijf net zo lang aan die boom schudden tot er wat uitvalt.”

INHOUD

4

Misdrijven Misdaadverslaggever Peter R. de Vries over het bijstaan van nabestaanden in onopgeloste moord- en vermissingszaken.

8

Special Noodhulp Met ons Noodhulpfonds maken we vaak het verschil, ‘waardoor slachtoffers de draad van het leven weer kunnen oppakken.

10

COLOFON Eindredactie Nikki Vader Redactie Kirsten Snel, Dusjka Stijfhoorn, Ivan Arts, Nathalie Franse en Nicky Bredemeijer Fotografie Joshua Rood, Esther van der Wallen, Arnaud Roelofsz

14

Ontwerp & realisatie Mediaresponse, Buren Contact Fonds Slachtofferhulp Postbus 93166, 2509 AD Den Haag Telefoon 070 392 52 00 donateurs@fondsslachtofferhulp.nl www.fondsslachtofferhulp.nl Voor giften en donaties: Fonds Slachtofferhulp, ING Bank nr. NL60INGB0000006700, Den Haag Als donateur van Fonds Slachtofferhulp informeren wij u graag over relevante ontwikkelingen en verwante activiteiten. Als u geen prijs stelt op deze informatie kunt u dit melden via genoemde contactgegevens. Als een familielid of bekende ook donateur wil worden van Fonds Slachtofferhulp en de nieuwsbrief wil ontvangen, dan kunt u uiteraard ook contact met ons opnemen. Deze nieuwsbrief wordt drie keer per jaar toegestuurd aan alle donateurs en relaties van Fonds Slachtofferhulp.

2 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

Samenwerking Hameeda Lakho helpt vanuit eigen ervaring volwassen slachtoffers van kindermishandeling door het bieden van herkenning en erkenning.

6

In ’t kort In deze rubriek brengen we u op de hoogte van ontwikkelingen en nieuws uit het werkveld en berichten voor onze donateurs.

Wetenschappelijk onderzoek Alice Bosma en Eva Mulder onderzoeken de onbewuste vooroordelen die we hebben over slachtoffers en hoe deze van invloed zijn op slachtoffers en hun herstel.

Als je buiten je eigen toedoen in een situatie terecht komt die grote gevolgen heeft, verdien je erkenning, steun én hulp. Of dat nu hulp van een professional is, (h)erkenning van een lotgenoot of steun uit je directe omgeving. Die helpende hand, in welke vorm dan ook, is voor ieder slachtoffer cruciaal om het leven weer zo goed mogelijk op te pakken. Dat slachtofferschap iedereen kan overkomen blijkt wel uit de cijfers van ons onderzoek ‘Victims in Modern Society’ dat we eind september presenteerden op een symposium en in de media. Uit het onderzoek blijkt dat vorig jaar 1,7 miljoen Nederlanders slachtoffer werden van serieuze bedreigingen, ongevallen, fysiek (seksueel) geweld of oplichting. Het onderzoek laat zien dat al deze slachtoffers tegen verschillende problemen aanlopen. Sociale steun en erkenning Voor dit meerjarige onderzoek werken we samen met het gerenommeerde onderzoeksinstituut CenterData van de Tilburg University. We willen daarmee meer inzicht krijgen in hoe het is gesteld met de sociale steun, erkenning, het gebruik van professionele hulpverlening en psychische klachten nadat mensen slachtoffer zijn geworden. Het onderzoek levert ons belangrijke input op. We vergelijken op basis van alle resultaten de situaties van de verschillende slachtoffergroepen waarvoor wij ons sterk maken. En kijken dan naar hoe de eerste opvang geregeld is en hoe de vervolghulp eruitziet. Wat ervaren mensen als de meest effectieve therapie? En hoe staat het ervoor met bijvoorbeeld de schade afhandeling en de rechtspositie van deze groepen? Op basis hiervan bedenken we verbeteringen en proberen deze door te voeren. Verbeteringen die we na een geslaagde

COLUMN

De juiste koers voor slachtoffers

proef ook verder willen brengen en als het even kan ergens structureel willen onderbrengen. Met behulp van wetten, subsidies en andere regelingen. Zodat geschikte hulp blijft en slachtoffers daarop kunnen blijven rekenen. Zo ontstaat onze agenda voor de komende jaren. Jubileumjaar Ook in 2019 zullen we deze koers voor slachtoffers blijven varen. Een bijzonder jaar waarin Fonds Slachtofferhulp zijn 30-jarig jubileum viert. Een jaar waarin we stilstaan bij wat er, sinds de oprichting door prof. mr. Pieter van Vollenhoven in 1989, allemaal is verbeterd voor slachtoffers. Maar vooral ook een jaar om te werken aan wat er nog allemaal beter kan én moet. Het is geweldig dat we daarbij op uw steun mogen rekenen. Want al ons werk kunnen wij alleen maar doen dankzij onze trouwe donateurs en sponsors. En daar willen wij u, zo op de valreep van het oude jaar, heel hartelijk voor bedanken. Mede namens de Raad van Toezicht, onze ere-voorzitter en alle medewerkers wens ik u en uw dierbaren heel mooie feestdagen en een veilig en vredig 2019 toe. Ineke Sybesma, directeur Fonds Slachtofferhulp

HulpPost | december 2018 | 3

MISDRIJVEN Misdaadverslaggever Peter R. de Vries staat al decennialang nabestaanden bij om de onderste steen boven te krijgen in onopgeloste moord- en vermissingszaken. En met succes. De afgelopen jaren zorgde De Vries voor verschillende grote doorbraken en kregen de nabestaanden van onder andere Marianne Vaatstra, Milica van Doorn en Nicky Verstappen eindelijk duidelijkheid over het noodlot van hun geliefden. Geïnteresseerd in misdaad Peter R. de Vries begon zijn journalistieke carrière in 1987 op de Haagse redactie van De Telegraaf. “In eerste instantie wilde ik gewoon journalist worden. Ik heb nooit gedacht: ‘ik word misdaadjournalist.’ Die term bestond ook nog helemaal niet. Ik was wel al van jongs af aan geïnteresseerd in misdaad. Ik las de krant en volgde bijvoorbeeld alles over de moorden op John F. Kennedy, Martin Luther King en Robert Kennedy. Eén van de allereerste moorden die ik intensief heb gevolgd is die van de Delftse wurger waarbij Ada Lansbergen slachtoffer werd in 1971. Toen was ik 14 jaar. Dat was een moordzaak waarbij de onbekende moordenaar brieven schreef naar de krant en de politie uitdaagde. Dat vond ik heel fascinerend.” Corvee “Toen ik als leerling journalist startte was er iedere ochtend op het hoofdbureau van de politie Haaglanden een persconferentie. Iedere ingegooide ruit, kleine inbraak en ontspoorde tram werd daar gemeld aan de lokale media. De Telegraaf was natuurlijk voornamelijk uit op landelijk nieuws, maar er moest wel iedere morgen iemand van ons naar toe. Mijn collega’s op de redactie zagen dat als een soort corvee, maar ik vond dat eigenlijk hartstikke interessant. Zo is het begonnen. En dan zul je ook altijd zien dat je interessante zaken op je pad krijgt.” Rechtspositie In de veertig jaar dat Peter R. de Vries actief is, is er voor slachtoffers en nabestaanden veel verbeterd. Toch valt er nog veel te winnen voor wat betreft hun rechtspositie. “Ik heb vroeger meegemaakt dat nabestaanden volledig in het ongewisse waren over wat de politie deed en wat de vorderingen waren. Er was niemand die zich daar echt om bekommerde. Je moest een beetje geluk

4 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

hebben dat er een vaderlijk figuur in zo’n onderzoeksteam zat en dat op zich nam. Wat dat betreft kom je nu veel beter terecht. Toch maak ik nog steeds mee dat mensen niet goed worden geïnformeerd. Dat is kwalijk en kan de verwerking ook in de weg zitten.” Drijfveer De Vries heeft in de loop der jaren veel zaken onderzocht waar ook kinderen bij betrokken waren. “Je komt dan bij ouders thuis en ziet dat er een gat is gevallen in zo’n gezin en dat ouders gebukt gaan onder immens verdriet. Velen hebben een altaartje thuis met foto’s, kaarsjes en andere herinneringen. In sommige gevallen zie je dat de kinderkamer nog volledig in tact is. Alsof hun vermoorde of verdwenen kind na al die jaren ieder moment thuis kan komen. En als je dat van zo dichtbij ziet en je verplaatst je in het intense leed van deze ouders dan maakt zich een zekere gedrevenheid van je meester. Die mensen wil ik helpen, hun zaak moet opgelost worden en de dader mag hier niet ongestraft mee wegkomen. Zo begint dat eigenlijk. Dat je bij die mensen thuiskomt en het leed een gezicht krijgt.” Schudden aan de boom Door tijdens zijn onderzoeken te blijven volhouden is De Vries in staat nieuw licht op onopgeloste moordzaken te laten schijnen en aanknopingspunten te vinden die voor politie en justitie verborgen bleven. “Natuurlijk zijn er talloze redenen te bedenken waarom je met een onderzoek zou stoppen en dat zijn waarschijnlijk ook nog valide redenen. Het gaat er echter om dat je het op wilt lossen en je je niet laat weerhouden. Als je op alle fronten volhoudt en doorzet dan bereik je uiteindelijk iets. Ik noem dat schudden aan de boom. Want als je schudt aan een boom, dan valt daar altijd wel een keer iets

uit waar je wat mee kunt. En daar ben ik op uit. En als je niet schudt, valt er ook niets uit en gebeurt er op een gegeven moment helemaal niets meer. Natuurlijk maak ik heel veel gedreven rechercheurs mee die zaken dolgraag willen oplossen. Maar ik maak ook mee dat men zich er toch wat plichtmatig vanaf maakt. Of dat een zaak op de plank gaat omdat teamleden worden overgeplaatst of met pensioen gaan. Dikwijls is het dan zo dat na een paar jaar niemand op het bureau nog iets van die zaak afweet. Dan moet je als nabestaande zelf die beweging creëren. Dan lukt dat heel misschien.” Vast contactpersoon Niet alle nabestaanden van onopgeloste levensdelicten kunnen rekenen op steun van een misdaadjournalist. Ze staan er alleen voor en kampen vaak met gevoelens van onzekerheid en onrechtvaardigheid. De Vries: “Ik raad nabestaanden altijd aan om een vast contactpersoon te vinden bij politie en justitie. Een aanspreekpunt die je als het ware ‘medeplichtig’ maakt. Gaandeweg bouw je dan een band op en blijft zo iemand zich om jouw zaak bekommeren. Want als niemand zich echt verantwoordelijk voelt, dan zakt zo’n zaak al snel weg en dat is heel pijnlijk. ‘Fighting spirit’ Toch heeft ook Peter R. de Vries niet de garantie dat iedere zaak tot een goed einde wordt gebracht. “Het is vaak een kwestie van de lange adem en dat moet je incalculeren. Zoals ook bij de Puttense moordzaak en recenter nog de zaak van Nicky Verstappen. Maar op het moment dat er dan weer een keer een oplossing komt, geeft dat brandstof om ook in andere zaken door te gaan. Dat moedigt aan en zorgt voor vertrouwen. Dat geeft nabestaanden, die toch ook wel eens moedeloos zijn, hoop en ‘fighting spirit’ om door te blijven zetten.”

THEMA Warmhouden van een coldcase Peter R. de Vries, misdaadverslaggever:

“Als ik bij nabestaanden thuiskom, krijgt hun leed een gezicht.” HulpPost | december 2018 | 5

IN ’T KORT

Donateursbijeenkomst Ruim 130 donateurs kwamen op 28 september vanuit het hele land naar het hoofdkantoor van de ANWB in Den Haag voor onze donateursbijeenkomst. Aanwezigen hoorden deze middag meer over ons werk dat zij vaak al jarenlang steunen. Hoofdgastspreker was strafrechtadvocaat mr. Richard Korver. Hij zet zich dagelijks vol passie in voor slachtoffers. Korver hield een vlammend betoog over wat hij in de praktijk meemaakt en waar slachtoffers tegenaan lopen in het rechtsproces. Hij legde ook uit wanneer hij Fonds Slachtofferhulp inschakelt om recht te kunnen doen aan de wensen en erkenning van slachtoffers. Hieruit bleek dat er nog veel verbeterd kan worden en dat er soms sprake is van de wereld op zijn kop. Daarna konden aanwezigen workshops bijwonen, meedoen aan interactieve sessies of meelopen met rondleidingen. Wij vonden het erg leuk om een deel van onze trouwe achterban persoonlijk te ontmoeten en met hen van gedachten te wisselen over ons werk. Wij danken de ANWB en alle aanwezigen voor deze bijzondere middag. We waarderen alle betrokkenheid bij ons werk zeer! In 2019 zullen wij zeker weer een donateursbijeenkomst voor u organiseren. We houden u op de hoogte.

Winnaars Jan van Dijk award Liesbeth Mevissen en Wieke Vink zijn de winnaars van de Jan van Dijk Victimologie en Victims’ Rights Award 2018. De Jan van Dijk Award is een initiatief van Fonds Slachtofferhulp en het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Liesbeth en Wieke ontvingen de Jan van Dijk Award uit handen van Sander Dekker, minister voor Rechtsbescherming. Liesbeth Mevissen heeft promotieonderzoek gedaan naar de diagnose en behandeling van PTSS bij slachtoffers met een verstandelijke beperking. Zij heeft hierbij ook een diagnostische tool ontwikkeld. Wieke Vink heeft voor haar masterscriptie de strafbaarheidstelling van voormalig kindsoldaten onderzocht. Zij heeft hierbij gekeken naar hoe om te gaan met kinderen die zowel slachtoffer als dader zijn. Beide leveren een belangrijke bijdrage aan de kennisontwikkeling op het gebied van de rechten van en hulpverlening aan slachtoffers.

6 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

Bestel exclusieve kerstkaarten van Pieter van Vollenhoven en steun slachtoffers in nood

Graag bieden wij u, als trouwe donateur, een bijzondere set kerstkaarten aan met foto’s uit de privécollectie van onze oprichter en ere-voorzitter prof. mr. Pieter van Vollenhoven. Op de kaarten staan mooie winterfoto’s afgebeeld die hij heeft gemaakt van de Nederlandse natuur. Hiermee kunt

Goede voornemens voor 2019? Heeft u al goede voornemens voor volgend jaar? Misschien is het een idee om uw donatie aan Fonds Slachtofferhulp onder te brengen in een schenkingsovereenkomst. Op deze manier profiteert u maximaal van belastingaftrek en kunnen wij onze uitgaven aan meerjarenprojecten voor slachtoffers beter plannen en de juiste hulp borgen. En daar plukt iedereen de vruchten van. Uw gift wordt volledig fiscaal aftrekbaar van de belasting. Als u Fonds Slachtofferhulp voor minimaal vijf jaar achtereen wilt steunen met een vast bedrag per jaar, mag u het totale bedrag jaarlijks in uw belastbaar inkomen verrekenen. Op deze manier kunt u tot wel de helft van uw donatie van de Belastingdienst terugkrijgen. De enige voorwaarde van de Belastingdienst is dat het is vastgelegd in een ‘Periodieke Schenkingsovereenkomst’. En dat is heel eenvoudig met een formulier waarop alle gegevens van Fonds Slachtofferhulp alvast zijn ingevuld. U kunt hierop zelf aangeven met welk bedrag u ons per jaar wilt steunen. Ook is het mogelijk uw lopende automatische incasso onder te brengen in deze overeenkomst. U geeft uw wensen aan, stuurt het formulier ondertekend terug en wij regelen de rest. Dat noemen we nog eens duurzaam doneren! Ook uw donatie aan Fonds Slachtofferhulp aftrekken van uw inkomstenbelasting? Vraag met Donateurskaart nr. 3 het formulier Periodieke schenkingsovereenkomst aan. Regel het snel, dan kunt u uw duurzame bijdrage al in 2019 laten in gaan.

u uw vrienden en familie op een bijzondere manier fijne feestdagen wensen. Een set kerstkaarten bestaat uit 10 gevouwen kaarten met envelop. De set kost nu tijdelijk slechts € 9,- incl. verzendkosten. U steunt hiermee de hulpverlening aan slachtoffers in nood. Want van elke set gaat € 7,45 naar mensen die het juist extra moeilijk hebben in deze periode. Bent u nog op zoek naar kerstkaarten? Bestel deze dan bij ons en help daarmee slachtoffers in nood de draad van het leven weer op te pakken. Bestel de kerstkaarten via Donateurskaart nr. 2.

Jaap Bierman (HTM) toegetreden tot Raad van Toezicht Jaap Bierman, Algemeen Directeur van het Haags vervoersbedrijf HTM, is onlangs benoemd tot lid van de Raad van Toezicht van Fonds Slachtofferhulp. Al geruime tijd is hij nauw betrokken bij het werk van Fonds Slachtofferhulp en volgt hij met name de ontwikkelingen van het programma voor verkeersslachtoffers op de voet. Ab van der Touw, voorzitter van de Raad van Toezicht, is blij met benoeming van Jaap Bierman: “We zijn bijzonder blij dat Jaap bereid is om zich in te zetten voor ons mooie Fonds. Jaap is een creatieve, energieke en betrokken bestuurder, die wij goed kunnen gebruiken bij de vernieuwingsprojecten die het Fonds bedenkt en uitrolt om de positie van slachtoffers te verbeteren. We verheugen ons er zeer op om met hem samen te werken”. De Raad van Toezicht bestaat met deze benoeming nu uit drs. Ab van der Touw (voorzitter), drs. Eran Habets (vicevoorzitter), ir. Jaap Bierman, drs. Frits van Bruggen, Gianne Hurks, mr. Floris van Oranje, Jasper Stokvis en mr. Humberto Tan.

HulpPost | december 2018 | 7

NOODHULPFONDS Veruit de meeste slachtoffers hielpen we met een

FINANCIËLE BIJDRAGE Het grootste deel van deze zaken was

Dit jaar hebben wij ruim

1.000

EEN BIJDRAGE IN LEVENSONDERHOUD EN ZORGKOSTEN

SLACHTOFFERS in acute nood geholpen

Wij besteedden

167.000 EURO

aan Noodhulp

Slachtofferschap kan grote gevolgen hebben voor jezelf en voor de mensen om je heen. Maanden ziek thuis, te hoog opgelopen zorgkosten, niet genoeg inkomen door het wegvallen van een partner. Het lukt sommige slachtoffers dan niet meer het hoofd boven water te houden. Zij komen zo ongewild ook nog eens in financiële problemen.

Die mensen helpen wij vanuit ons Pieter van Vollenhoven Noodhulpfonds. Iedere dag. Met een financiële bijdrage of producten voor de meest noodzakelijke zaken. Of net even die afleiding die nodig is om zich even geen slachtoffer te voelen. Dit kunnen wij doen dankzij onze loyale donateurs en sponsoren. Allen met het hart op de juiste plek. Wij kunnen samen slachtoffers een steuntje in de rug geven. Een steuntje dat soms net de ommekeer kan zijn in een moeilijke periode. Met noodhulp kunnen we vaak het verschil maken, waarmee slachtoffers de draad van het leven weer kunnen oppakken. Hartelijk dank daarvoor!

Een paar dagen eruit en achterstallig onderhoud aangepakt Het zal je maar gebeuren: van de een op de andere dag is je echtgenoot vermist. ’s Ochtends vertrekt hij naar zijn werk, om daar vervolgens nooit aan te komen. De volgende dag wordt alleen zijn auto teruggevonden. Volgens de politie zijn er geen aanwijzingen voor een misdrijf en iedereen tast in het duister over wat er is gebeurd. De vrouw in dit verhaal blijft alleen achter met drie kinderen van inmiddels 8, 13 en 16 jaar oud. Haar man is nu enkele jaren vermist. In Nederland is het fiscaal en juridisch slecht geregeld voor achterblijvers van langdurig vermisten.

8 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

Via Slachtofferhulp Nederland kwam de vraag of we dit gezin konden helpen. Dankzij donateurs en sponsoren konden wij de moeder en drie kinderen een korte vakantie aanbieden in Den Haag. En bij thuiskomst was het hele huis geschilderd en was achterstallig onderhoud uitgevoerd. Wij ontvingen later een dankbare mail van het gezin: “Wij hebben een paar geweldige dagen gehad. Wat fantastisch goed georganiseerd! En wat fijn dat ons huis weer op orde is. Hierbij willen de kinderen en ik jullie hartelijk bedanken voor alles. We hebben genoten!”

Special

Onbezorgd op vakantie via de Koos Konijn foundation In mei 2017 opende de Koos Konijn Foundation haar eerste eigen Koos Konijn Foundation Vakantiehuis op Roompotvakantiepark Weerterbergen. In dit vakantiehuis kunnen kinderen en hun familie die een traumatische ervaring hebben meegemaakt, genieten van een ontspannen tijd met elkaar en even tot rust komen. De Koos Konijn Foundation stelde voor de veiling van het zomergala van Fonds Slachtofferhulp tien verblijven in dit vakantiehuis ter beschikking aan ons Noodhulpfonds. Hier zijn wij ontzettend dankbaar voor. Samen met de Koos Konijn Foundation hebben we het afgelopen jaar tien gezinnen een zorgeloze tijd kunnen bieden. Zij konden even opladen en werden uit de moeilijke situatie gehaald waarin zij vaak verkeren. Zo ook Lieke (23) en haar dochter Emma (4). Lieke is slachtoffer van kindermisbruik. Zij dacht bij haar vriend eindelijk veilig te zijn. Toen hun dochter Emma werd geboren, werd hij echter gewelddadig. Zowel lichamelijk als psychisch. Uiteindelijk

UTS Nederland voor slachtoffers in acute nood Met enige regelmaat komt er een aanvraag bij het Noodhulpfonds binnen voor een financiële bijdrage voor een verhuizing. Zoals de jonge (gehandicapte) vrouw die met haar dochter het huis ontvlucht na een periode van huiselijk geweld, gijzeling en seksueel misbruik. Moeder en kind moeten worden ondergebracht op een geheim adres om in veiligheid een nieuw bestaan op te bouwen. Voor de verhuizing zijn geen financiële middelen. Dit voorbeeld en andere verhalen maakten dat UTS Nederland graag sponsoring member van Fonds Slachtofferhulp wilde worden. UTS kan nu een bijdrage leveren in het verhuizen van slachtoffers naar hun nieuwe (tijdelijke) woonadres. Ook mogen we een beroep doen op een handyman van het verhuisbedrijf. Wij zijn heel dankbaar dat UTS zich aan het Noodhulpfonds verbindt en zich op deze manier inzet voor slachtoffers in acute nood!

vluchtten Lieke en Emma naar een moeder en kind opvanghuis van Perspektief. Na een onrustige tijd, is de situatie nu redelijk stabiel. Vanuit Perspektief kregen we de aanvraag of moeder en dochter er samen tussenuit konden. Om even op adem te komen. Over het verblijf in het Koos Konijn vakantiehuis liet Lieke ons weten: “Emma heeft veel meegekregen van het geweld thuis. Ze was hierdoor onrustig, opstandig en altijd op haar hoede. In het Koos Konijn vakantiehuis zag ik haar eindelijk tot rust komen en genieten. Volgens mij dacht ze even niet aan wat er allemaal gebeurd is de afgelopen jaren. Het gaf ons beiden heel veel rust. Dank jullie wel.”

Fietsen voor slachtoffers huiselijk geweld Via ons Noodhulpfonds brachten we 10 fietsen langs bij een opvanglocatie voor slachtoffers van huiselijk geweld. Een fiets kan deze slachtoffers erg helpen. Mensen zijn vaak gevlucht uit een zeer angstige situatie. Met de fiets kunnen ze weer op pad, voelen ze zich vrij en kunnen weer betekenis geven aan hun leven. De fietsen zijn aangeboden door stichting de Barmhartige Fiets. Deze stichting wil er voor zorgen dat mensen mobiel blijven door fietsen te schenken wanneer de situatie daarom vraagt. Slachtoffers op een praktische manier helpen “We kwamen in contact met stichting de Barmhartige fiets door onze sponsor ENRA Fietsverzekeringen”, vertelt Ivan Arts, coördinator zakelijke werving. “Of wij via ons Noodhulpfonds mensen kenden die behoefte hadden aan fietsen. Het is heel mooi als we slachtoffers, die vaak niets meer hebben, financieel kunnen steunen en ook op zo’n praktische manier kunnen helpen.”

HulpPost | december 2018 | 9

THEMA

Lotgenotencontact werkt helend

“Door het werk dat ik doe en vanuit mijn eigen ervaring, kan ik slachtoffers van kindermishandeling erkenning bieden en zeggen dat hun verleden niet langer ontkend wordt.� Hameeda Lakho, auteur en oprichter van de Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid.

10 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

SAMENWERKING Hameeda Lakho (54) is auteur en oprichter van de Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid. Wat Hameeda met zich meedraagt, is de geestelijke en lichamelijke mishandeling door haar vader toen zij jong was. Hameeda heeft haar verleden kunnen omzetten in kracht en helpt nu andere volwassen slachtoffers van kindermishandeling door het bieden van herkenning en erkenning. Het gevoel jezelf kwijt te zijn Hameeda is vier als ze met haar moeder en drie jonge zusjes vanuit Pakistan naar Nederland komt om herenigd te worden met hun vader. Vanaf het moment dat ze in Nederland aankomen, worden ze geconfronteerd met zijn gewelddadige aard. De meisjes worden afzonderlijk opgesloten, mogen hun vader uit respect niet in de ogen kijken, worden emotioneel verwaarloosd en mishandeld. Hameeda vertelt hoe zij en haar zusjes zich, zolang ze hun moeder hadden, toch geborgen voelden. Toen hun vader na drie maanden aankondigde af te reizen naar Pakistan, samen met haar moeder en jongste zusje, kwam ook hier verandering in. Hameeda’s vader keert alleen terug en vertelt hen dat hun moeder en jongste zusje zijn verongelukt. Het zou dertig jaar duren voordat de meisjes erachter komen dat hun moeder nog leefde. “Vanaf dat moment waren wij overgeleverd aan de grillen van mijn vader. Als ik terugkijk naar mijn jeugd, dan vond ik de emotionele mishandeling het ergst. Hij noemde mij altijd ‘Muri’, wat in het Pakistaans ‘dood’ betekent. Ik zie nu in mijn werk de littekens die door psychische mishandeling worden achtergelaten; dat enorm lage zelfbeeld, het gebrek aan zelfvertrouwen en het gevoel jezelf kwijt te zijn. Wanneer je bestaansrecht en alles waar je in gelooft hardhandig wordt afgestraft, blijft er niets van je over.” De lange termijn gevolgen van kindermishandeling Hameeda heeft in al die jaren meerdere keren de politie, de school en de buren gewaarschuwd, maar werd nooit geloofd. “Aan de buitenkant kan je niet zien wat er achter de voordeur plaatsvindt en dat is ook zo schokkend. Dat mensen hun ogen sluiten en het eigenlijk niet willen zien.” Op dertienjarige leeftijd werd Hameeda uit huis geplaatst. Ze heeft zes jaar in verschillende kindertehuizen gewoond.

Het besef dat wat Hameeda als kind had ervaren, huiselijk geweld en kindermishandeling wordt genoemd, kwam pas op 27-jarige leeftijd, na de geboorte van haar dochter. De onschuld en kwetsbaarheid die ze voelde toen ze haar kindje in haar armen hield, bracht veel van haar verleden los. Hameeda vond steun door het lezen van de verhalen van andere slachtoffers. Dit was voor haar aanleiding haar aangrijpende verhaal op te schrijven en te publiceren. In de hoop dat er mensen zouden zijn die hierin herkenning en erkenning konden vinden. Met haar indrukwekkende boeken bleek zij enorm veel mensen te raken. “Ik kreeg brieven van volwassen slachtoffers van kindermishandeling die vertelden: “Het lijkt wel of jij mijn stem bent. Jij vertelt alles wat ik nooit heb durven vertellen.” Toen zag ik in dat dit allang niet meer om mij ging, maar om een heel belangrijk thema: de lange termijn gevolgen van huiselijk geweld en kindermishandeling.” Het is veilig om te vertellen Hameeda heeft de Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid, voorheen Stichting Geheim Geweld, opgericht. Door middel van (onder andere) lotgenotengroepen, een digitaal lotgenotenforum en themadagen helpt Hameeda slachtoffers om te kunnen praten over wat ze hebben meegemaakt. “Ik wil mensen helpen het zwijgen te doorbreken, zodat ze eindelijk durven te praten. Wetende dat er geen vooroordeel is, maar gelijkwaardigheid en respect. Dat het veilig genoeg is om te vertellen. Dat is mijn drijfveer voor het werk dat ik doe.” Eens per jaar organiseert de Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid een themadag. Dit jaar was het thema ‘Oog voor ervaringsdeskundigheid’, twee jaar geleden was het thema ‘Patronen doorbreken’. Hameeda vertelt over de indrukwekkende dingen die plaatsvinden tijdens de themadagen. “Tijdens de

themadag twee jaar geleden stond er een vrouw in de zaal op die aangaf behalve slachtoffer ook dader te zijn, want zij sloeg haar kind. Toen ik vroeg of er meer slachtoffers waren die zich hierin konden herkennen, stonden er veel mensen op. En dat is wat ik zo belangrijk vind. Dat mensen zich realiseren dat we onze kinderen iets anders mee kunnen geven. Dat de cirkel van geweld doorbroken kan worden, ook al hebben we niets anders dan geweld gekend. Dat je dit soort dingen, zonder oordeel, kunt delen en begrijpen van elkaar. Op zo’n manier werkt lotgenotencontact heel helend.” Enorme doorzetters “Jaarlijks overlijden er in Nederland 60 kinderen door kindermishandeling. Er zijn soms mensen die het uiteindelijk niet hebben gered. Ik weet dat ik het verschil kan maken door voor mensen op te komen. Door te zeggen: je hebt bestaansrecht en je wordt niet langer ontkend. Het is ook onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om slachtoffers die erkenning te bieden en een stem te geven. Daarom vind ik de samenwerking met Fonds Slachtofferhulp zo bijzonder. Door mensen een helpende hand te geven, kunnen ze hun kracht terugvinden. Want wij zijn hele sterke mensen en hebben al zo veel overwonnen. Ik hoop dat mensen door de helende werking van lotgenotencontact tijdens de themadagen en door het werk dat ik doe een stukje van zichzelf terugvinden.”

Fonds Slachtofferhulp steunt Hameeda en het werk dat zij doet al vele jaren. Hierdoor is het voor steeds meer slachtoffers mogelijk deel te nemen aan de themadagen. Zie voor meer informatie: www. herstel-ervaringsdeskundigheid.nl.

HulpPost | december 2018 | 11

IN ’T KORT

Nieuw project Viral Justice en E-shaming Reacties vanuit de (online) omgeving kunnen slachtoffers een gevoel van empowerment geven: het gevoel eindelijk de stilte te hebben doorbroken en er niet alleen voor te staan. De kans dat slachtoffers ook verwijtende of veroordelende reacties krijgen is ook aanwezig. Deze reacties voldoen vaak niet aan de verwachtingen die het slachtoffer had. Deze reacties, zo weten we uit eerder onderzoek, kunnen een enorme impact hebben op slachtoffers en kunnen het proces van herstel ernstig in de weg staan.

Steeds vaker onthullen jonge slachtoffers hun ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag en/of seksueel geweld op internet. Zij doen hierbij geen aangifte en vinden ook geen professionele hulp. Terwijl slachtoffers wel aangeven hier behoefte aan te hebben. Het fenomeen, waarbij online om steun en gerechtigheid wordt gevraagd, wordt ‘Viral Justice’ genoemd. Wanneer hierbij een dader online te schande wordt gemaakt, is er sprake van E-shaming.

Fonds Slachtofferhulp subsidieert het project Viral Justice en E-shaming. Met dit project willen we er achter komen hoeveel slachtoffers ervoor kiezen om online hun verhaal te doen. Ook willen we inzicht krijgen in de beweegredenen, behoeften en gevolgen van het online onthullen. Het project wordt uitgevoerd door onder andere de Vrije Universiteit Amsterdam en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). Het project duurt een jaar. Online informatie wordt geanalyseerd en er worden interviews gehouden met hulpverleners en slachtoffers. Daarnaast wordt directe hulpverlening aangeboden aan deelnemers van het project die een online onthulling hebben gedaan. Met de uitkomsten van dit project hopen we de hulpverlening aan toekomstige slachtoffers verder te kunnen verbeteren. Het uitvoeren van dit project zou niet mogelijk zijn zonder de waardevolle steun van onze donateurs. Wij danken u hier dan ook hartelijk voor.

Elk jaar 1,7 miljoen slachtoffers Op donderdag 20 september werden, in het bijzijn van Sander Dekker, minister voor Rechtsbescherming, de eerste resultaten van ons nieuwe onderzoek ‘Victims in Modern Society’ (VICTIMS-project) gepresenteerd. Het is voor het eerst dat in Nederland op zo’n grote schaal meerjarig onderzoek wordt gedaan naar sociale steun, erkenning, psychische klachten en gebruik van professionele hulp. Maar liefst 7.500 respondenten doen mee. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 1,7 miljoen mensen in de afgelopen 12 maanden slachtoffer werden van een misdrijf of ongeval. Alle slachtoffers geven aan tegen problemen aan te lopen. Vooral slachtoffers van fysiek (seksueel) geweld of een medisch ongeval missen sociale steun en erkenning. “80 procent van de slachtoffers geeft aan dat vooral de steun uit de directe omgeving, dus van familie, vrienden en collega’s belangrijk is”, aldus hoofdonderzoeker dr. Peter van der Velden.

12 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

Ineke Sybesma, directeur Fonds Slachtofferhulp: “De eerste uitkomsten van het VICTIMS-project zijn enorm waardevol. Met dit onderzoek zien we onze signalen bevestigd. We weten dat heel veel mensen wel steun zouden willen bieden, maar niet precies weten hoe. Hier willen we graag iets aan doen. We willen de naaste omgeving van een slachtoffer handvatten bieden om slachtoffers bij te staan.” U kunt het onderzoeksrapport downloaden op onze website www.fondsslachtofferhulp.nl.

VriendenLoterij verlengt samenwerking

Heeft u alles geregeld voor later?

De VriendenLoterij verlengt de samenwerking met Fonds Slachtofferhulp met vijf jaar. Sinds 1998 heeft Fonds Slachtofferhulp ruim 22,5 miljoen euro ontvangen van de VriendenLoterij. Afgelopen jaar is de samenwerking geëvalueerd. De positieve aanbeveling voor voortzetting van de samenwerking is door de Raad van Commissarissen van de loterij overgenomen. Margriet Schreuders, hoofd goede doelen, VriendenLoterij: “Wij zijn blij de samenwerking met Fonds Slachtofferhulp te kunnen verlengen. Het fonds realiseert met de loterijbijdragen duurzame oplossingen voor slachtoffers van verkeersongevallen, zedendelicten en huiselijk geweld. Zoals de zestien locaties van het Centrum Seksueel Geweld en SlachtofferWijzer.nl. De komende jaren zet het fonds zijn expertise en de bijdrage van de loterij in voor professionalisering van hulp voor slachtoffers van medische incidenten. De VriendenLoterij draagt hier dankzij haar deelnemers graag aan bij.”

Als het eenmaal vastgelegd is, geeft het mensen vaak rust. Maar het nadenken over het testament, over het moment dat we er niet meer zijn, is voor velen een persoonlijk en moeilijk onderwerp. Toch is het prettig om hierbij eens stil te staan, zodat u alles kunt vastleggen naar úw wensen. • Welke personen wilt u laten meedelen in uw nalatenschap? • Voor welk deel, welke waarde of welke persoonlijke spullen wilt u hen begunstigen? • Hoe legt u de verschillen precies vast in uw testament? • Aan wie wilt u de taken van de executeur toebedelen, en met welke bevoegdheden? • En heeft u in uw testament ruimte voor goede doelen die u na uw overlijden een warm hart wilt toedragen? Het zijn belangrijke beslissingen die u neemt voor later. Bij nalaten komt veel kijken. Wij helpen u graag geheel vrijblijvend met informatie. Zodat u de keuze kunt maken die bij úw wensen en situatie past.

Wij zijn ontzettend blij dat de VriendenLoterij onze samenwerking wilt voortzetten. Wij willen ook alle deelnemers van de loterij heel hartelijk bedanken voor hun bijdrage.

Bent uw benieuwd wat u persoonlijk voor slachtoffers kunt realiseren met uw nalatenschap? Wilt u meer informatie over het onderwerp nalaten? Of wilt u meer weten over nalaten aan Fonds Slachtofferhulp? Vraag onze brochure ‘Nalaten’ aan via donateurskaart nr. 3. Of neem contact op met Kirsten Snel via 070 – 363 5936.

Jubileumgift 100 jaar Spanninga Al twintig jaar mag Fonds Slachtofferhulp het familiebedrijf Spanninga tot een van haar trouwe sponsoren rekenen. Een waardevolle samenwerking. Over de jaren heen hebben we samen verschil kunnen maken voor verkeersslachtoffers. Tijdens het 100-jarig jubileumfeest van Spanninga heeft Fonds Slachtofferhulp een geweldig bedrag mogen ontvangen voor het verbeteren van de hulp aan verkeersslachtoffers. Oprichter en erevoorzitter prof. mr. Pieter van Vollenhoven kreeg uit handen van directeur Feike Spanninga een cheque van maar liefst €100.000,- uitgereikt. Sinds de oprichting van Spanninga in 1918 is verkeersveiligheid een belangrijk thema. Spanninga wil de verkeersveiligheid in Nederland verbeteren door de aandacht te vestigen op het belang van goede fietsverlichting. Door fietsverlichting aan een aantal minimale technische eisen te laten voldoen, wil het

keurmerk consumenten een wegwijzer bieden in het woud van fietsverlichting. Spanninga heeft een aantal setjes fietsverlichting ter beschikking gesteld voor onze donateurs. Wilt u kans maken op één van deze setjes? Doe dan mee met de puzzel op de achterzijde van deze HulpPost. HulpPost | december 2018 | 13

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK De stereotypen Uit voorgaand onderzoek weten Alice en Eva dat mensen zich een bepaald beeld vormen van slachtoffers en daders. Zo zou een slachtoffer zwak zijn, terwijl daders groot, sterk en machtig zijn. Wanneer we hier bewust bij stil staan, denken we vaak dat deze vooroordelen geen rol spelen. Echter, in de realiteit blijkt dit wel degelijk invloed te hebben op hoe we een slachtoffer beoordelen. Alice geeft hier een heel duidelijk voorbeeld van: “Als je kijkt naar de theorie, dan is het ‘ideale slachtoffer’ makkelijk te herkennen als slachtoffer. Denk bijvoorbeeld aan het oude vrouwtje dat boodschappen doet voor haar zieke buurvrouw en op klaarlichte dag wordt overvallen. In deze situatie zal de oude vrouw door iedereen worden erkend als slachtoffer en kunnen we hier ook alle rechten, zoals steun en zorg aan verbinden.” Naast de situatie die Alice beschrijft, zijn er situaties die moeilijker te interpreteren zijn. Denk aan een verkrachting door een wildvreemde of door een bekende van het slachtoffer. Eva: “De meeste mensen erkennen de situatie waarin iemand wordt verkracht door een wildvreemde direct als verkrachting. Dit beeld wordt compleet anders wanneer je denkt aan het voorbeeld waarin het slachtoffer en de dader elkaar al langere tijd kennen. Waarbij er misschien gedronken wordt en het slachtoffer in eerste instantie wel wilde zoenen, maar uiteindelijk niet verder wilde gaan. Dit soort situaties zijn veel moeilijker te interpreteren en hier kunnen stereotypen nóg sterker een rol gaan spelen, omdat ze houvast bieden.” De onbewuste oordelen Als onderdeel van de reeks experimenten hebben Alice en Eva gekeken naar de oordelen die we hebben over slachtoffers, wanneer zij niet de emoties tonen die we van ‘een slachtoffer’ zouden verwachten. Alice vertelt hierover: “We kwamen erachter dat mensen bij een slachtoffer veel vaker verdriet dan boosheid verwachten. Wanneer een

14 | Fonds Slachtofferhulp | Nieuwsbrief

slachtoffer zich niet verdrietig, maar kwaad uitdrukt over wat hem of haar is overkomen, vinden mensen hen niet alleen minder geloofwaardig, maar ook minder competent en minder vriendelijk.” Dit experiment toont aan dat slachtoffers negatiever worden beoordeeld, wanneer zij niet aan de heersende verwachting voldoen. De reacties In het voornoemde experiment is gekeken naar de geuite emotie en het oordeel over slachtoffers, wanneer zij niet voldoen aan de verwachting. Om nog een stap verder te gaan en te kijken naar de daadwerkelijke reacties op slachtoffers hebben Alice en Eva een ander experiment uitgevoerd. In het licht van de #MeToo beweging zijn de Twitterreacties op Jelle Brandt Corstius geanalyseerd. Jelle Brandt Corstius bracht in de media naar buiten slachtoffer te zijn geweest van seksueel geweld en deelde zijn verhaal en de gevolgen hiervan in verschillende Twitterberichten. Alice en Eva toonden een verband aan tussen de informatie die Jelle deelde en de mate waarin hij positieve en negatieve reacties kreeg. Eva vertelt over de resultaten: “We kwamen erachter dat mensen meer negatieve reacties en minder positieve reacties stuurden, op het moment dat het stereotypische beeld totaal afbrokkelde. Toen de vermeende dader naar buiten trad met zijn reactie bleek dit een bekende persoonlijkheid te zijn in de leeftijd van Jelle. Dit voldeed niet aan het stereotype beeld dat een dader overduidelijk groot en slecht is en dat er een machtsrelatie bestaat tussen dader en slachtoffer. Er kwamen niet alleen meer negatieve Twitterreacties, maar ook het aantal steunbetuigingen daalde aanzienlijk. Op het moment dat Jelle ten slotte deelde dat hij aangifte had gedaan van de verkrachting, steeg het aantal positieve Twitterreacties en daalde het aantal negatieve reacties weer. In werkelijkheid weten we natuurlijk, dat het niet vanzelfsprekend is dat

slachtoffers van seksueel geweld hiervan aangifte doen. Toch behoort dit tot het stereotype beeld dat we hebben van slachtoffers en kan dit invloed hebben op hoe we een slachtoffer benaderen.” Gevoelsmatig een 2e keer slachtoffer Wanneer een slachtoffer het gevoel krijgt niet geloofd of niet erkend te worden, kan dit van grote invloed zijn op de verwerking en het herstel. Negatieve reacties kunnen zelfs maken dat een slachtoffer (gevoelsmatig) een tweede keer slachtoffer wordt (secundaire victimisatie). Alice vertelt over de invloed van stereotypen en vooroordelen: “In een houding die voortkomt uit een negatief vooroordeel kan een slachtoffer zich niet erkend of niet geloofd voelen. Als een slachtoffer zich bewust is van de mogelijkheid van dit soort negatieve reacties, zou hij of zij er zelfs voor kunnen kiezen het slachtofferschap geheim te houden. Negatieve reacties kunnen ook andere omstanders beïnvloeden, waardoor meer mensen belemmerd worden in het bieden van erkenning en hulp aan een slachtoffer. Dit zijn allemaal gemiste kansen voor hulp.” Eva vult aan: “Als we ons op maatschappelijk niveau bewust worden van de stereotypen en oordelen, dan kunnen we deze denkbeelden misschien meer in overeenstemming brengen met de realiteit. Het zou mooi zijn als we daarmee minder kansen missen om slachtoffers te steunen.”

Alice en Eva doen hun promotieonderzoek aan het Internationaal Victimologie Instituut, Tilburg (INTERVICT). Met steun van Fonds Slachtofferhulp kunnen zij de onbewuste vooroordelen onderzoeken die we hebben over slachtoffers en hoe deze van invloed zijn op slachtoffers en hun herstel.

THEMA Eva Mulder en Alice Bosma

“Bewustwording van de stereotype denkbeelden over slachtoffers, is een eerste stap in de goede richting.� Slachtoffers beter steunen

Door middel van een reeks experimenten doen Alice Bosma (28) en Eva Mulder (27) promotieonderzoek naar de stereotype denkbeelden die we hebben over slachtoffers. Onze onbewuste oordelen over hoe slachtoffers zich zouden gedragen, eruit zouden zien of de karaktereigenschappen die we slachtoffers toeschrijven. Daarnaast onderzoeken Alice en Eva hoe we reageren wanneer slachtoffers zich anders gedragen dan we van hen zouden verwachten. En dat is belangrijk, omdat is gebleken dat steun door de omgeving voor slachtoffers essentieel is om te kunnen herstellen. HulpPost | december 2018 | 15

WOORDZOEKER De woorden in deze woordzoeker kunnen horizontaal, verticaal, diagonaal en achterstevoren staan. De overgebleven letters vormen samen een woord.

Award Bedankt Bijdrage Donateurs Experiment Familiebedrijf Journalist Kerstkaarten Misdrijven Nabestaanden

Nalatenschap Noodhulpfonds Omgeving Onopgelost Samenwerking Sponsoren Verhuisbedrijf Vermissing Vooroordeel

Maak kans op één van de vijf USB fietsverlichtingssetjes van Spanninga.

Geef uw oplossing vóór 17 januari 2019 door via donateurs@fondsslachtofferhulp.nl (vermeld hierbij uw naam, adres en telefoonnummer) of bel 070-392 52 00.

Oplossing:

De oplossing van de puzzel uit HulpPost augustus 2018 was ‘sociale steun’. De heer Odinga was de gelukkige winnaar van 4 kaarten voor het Dolfinarium.

Ons werk voor slachtoffers kunnen wij doen dankzij u. We danken onze 56.000 donateurs en onderstaande sponsoren.

SPONSORING MEMBERS

SUPPORTERS

FONDSEN