Column
Hoe verder met Ongekend Onrecht? De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) heeft met haar Rapport Ongekend Onrecht een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse geschiedenis van de overheid geschreven. De grondbeginselen van de Nederlandse rechtsstaat zijn met de hele affaire geschonden en dat is ongekend. Maar, hoe moet het nu verder?
Door: Hans van Mierlo
Het toeslagencircus is bankroet Ik heb er al zo vaak over geschreven. In Nederland heeft men er twintig jaar geleden voor gekozen om de gevolgen van de kostprijzen en belastingprijzen van collectieve voorzieningen voor de lage inkomens te verzachten door hen specifieke toeslagen toe te kennen die wél aangevraagd moeten worden, die krijg je niet automatisch vanzelf. Het is begonnen in de jaren zeventig, zo’n vijftig jaar geleden, toen de huurtoeslag werd ingevoerd voor huurders met lage inkomens en met hoge huurprijzen in de sociale sector. Die toeslag werd eerst rechtstreeks aan de woningcorporaties betaald, die daarmee hun huurprijzen konden verlagen, afhankelijk van de huurprijs en het inkomensniveau van de huurders. Dat was dus een gemengd subsidiesysteem, in economische termen een ‘subject/object-subsidie’. Dat systeem werkte redelijk goed. De fraudegevoeligheid was laag, de woningcorporatie kreeg het geld rechtstreeks van de overheid en moest alleen de belastingaanslag van de huurders weten om de huurprijs voor hen te verlagen. Die huurprijs werd voor hen een ‘inkomensprijs’. Het ging pas mis bij de verzelfstandiging van de woningcorporaties, de zogenoemde ‘Balansverkorting’. Maar gaandeweg werd dat succes van de huurtoeslag ook gebruikt om de prijzen van 8
andere collectieve voorzieningen voor lagere inkomens te verlagen. Zo kwam er de Zorgtoeslag bij en de Kinderopvangtoeslag. Die toeslagen werden niet aan de aanbieders betaald maar aan de gebruikers die daarmee zelf de diensten van de aanbieders konden betalen. De toeslagen worden uitgekeerd door de Belastingdienst, die daarmee ook een uitkeringsinstantie werd. De ontvangers kunnen zelf hun aanbieders uitkiezen en betalen. Zo ontstond er een waar Toeslagencircus. Dat leidde ook tot steeds meer problemen. De burgers moesten elke toeslag zelf aanvragen. Zij moesten zelf hun aanbieders kiezen. Dat betekent ook een grote fraudegevoeligheid. De Belastingdienst moet de aanvragen beoordelen, toekennen en uitkeren. Daar was de Belastingdienst totaal niet voor toegerust, niet qua mankracht, expertise en mentaliteit (de organisatiecultuur), en evenmin qua ICT-infrastructuur. Alles gaat dan ook steeds meer mis, het rapport geeft daarvan een ontluisterend beeld. Ik heb daarover in de FIRM vaker geschreven. De wetgeving werd steeds ingewikkelder en daarmee de foutengevoeligheid in de toekenning en uitvoering en de fraudegevoeligheid in het aanvraagproces groter. Ten laatste: naar de klachten van de ontvangers werd niet echt gekeken of geluisterd. Dat waren toch allemaal hele of halve fraudeurs. De
FEBRUARI 2021 FIRM
