Koha 984 by fgjokaj

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 28 tetor 2021 Viti XX Numër 984 Çmimi 0,50

Partitë e popujve pakicë - vlerë e jo defekt i pluralizmit politik ISSN 1800-5696

Përçarjet e shqiptarëve dhe luftërat e brendshme për pushtet

Poetët dhe piktorët reflektuan shkathtësitë e veta krijuese

PËRMBAJTJE

16 Pensionistët e Malësisë duan një pleqëri sa më të rehatshme

At Gjergj Fishta- fati i kombit shqiptar

Mesazhet poetike të Haxhi Shabanit

Pandemia dhe mbrojtja e të dhënave personale

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.me

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

PËRMBAJTJE

24 50 piktorë për Ulqinin

Një talent i rrallë me një mjeshtëri të një muzikanti virtuoz

30 Të vetmit ushtarakë të huaj që shkelën në Shqipëri si liberatorë KOHA Javore KOHA Javore

Një vit pa Dritanin KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë NDRYSHIM

pozitiv

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Në udhëkryq

1 NSSI

6965-008

ëve ulqinaka re mungu ë e dëshir nhjëet trit-o Teaje Në udhëkryq

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

nuk jetohet ma

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.me

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

ma uk Qençe n SHQIPTAR ËT E

1001 HALL EVE

avoreHA KJO avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

15 dhjetor 2016

Viti

Çmimi 0,50 XV Numër 744

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

NGJARJE JAVORE

Raportuesi i Parlamentit Evropian për Malin e Zi, Tonino Picula

I shqetësuar për ngadalësimin e procesit të integrimit në BE Raportuesi i Parlamentit Evropian për Malin e Zi, Tonino Picula, ka theksuar se vendi i Malit të Zi është në Bashkimin Evropian, përkundër vlerësimeve kritike mbi përparimin në Raportin e progresit të Komisionit Evropian, të publikuar para disa ditësh. Eurodeputeti kroat ka thënë se Qeveria e Malit të Zi gjatë vitit të fundit ka humbur ritmin e dinamikës së deritashme në procesin e anëtarësimit. Pas publikimit të Raportit të progresit për Malin e Zi, Picula ka thënë se është i shqetësuar për shkak të ngadalësimit të integrimeve.

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

“Mali i Zi do të duhet gjithsesi të shmangë çimentimin e situatës së tanishme. Në të kundërt, kjo do t’i përngjante situatës me statusin e Serbisë si kandidat, e cila vetëm në mënyrë deklarative shpreh qëllimin për zbatimin e reformës”, ka deklaruar Picula për gazetën “Pobjeda”. Ai ka insistuar se vendet e rajonit i kanë përmbushur kushtet për zgjerim, duke shtuar se duhet të vijojnë t’i përmbushin të gjitha kushtet. Për sa i përket hapjes së bisedimeve me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, Picula ka thënë se duhet të

nisin menjëherë. “BE duhet të ruajë besueshmërinë. Bisedimet me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut të zbatohen menjëherë”, ka thënë ai. Ish-ministri i jashtëm kroat, Tonino Picula, tani eurodeputet në Parlamentin Evropian, është emëruar në vitin 2019 raportues i PE-së për Malin e Zi, i cili nga viti 2010 gëzon statusin e vendit kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian, kurse bisedimet për anëtarësim i ka çelur në qershor të vitit 2012. (Kohapress)

NGJARJE JAVORE

Në Mal të Zi

Gjendja me COVID-19 e rëndë Situata epidemiologjike me virusin Corona në Mal të Zi vazhdon të jetë e rëndë. Me përhapjen e variantit Delta është shënuar edhe rritja e numrit të të sëmurëve nga Corona, sidomos te të rinjtë. Po ashtu është rritur ndjeshëm numri i personave që kanë humbur jetën. Autoritetet thonë se shumica e tyre nuk kanë qenë të vaksinuar, ose kanë pasur dhe sëmundje të tjera shoqëruese. Vaksinimi masiv kundër COVID-19 i popullatës në Mal të Zi ka filluar më 4 maj, por ende lë për të dëshiruar. Dozën e parë të vaksinës deri tani e kanë marrë 41.2 për qind, ndërsa tërësisht janë vaksinuar 38.5 për qind e popullatës së përgjithshme. Sipas Institutit për Shëndetin Publik, numri më i vogël i të vaksinuarve shënohet

në radhën e të rinjve. Ndërkohë që ka filluar edhe marrja e dozës së tretë, sidomos për personat mbi 60 vjeç. Së fundmi janë shënuar edhe raste të të infektuarve në radhët e nxënësve, mësimdhënësve dhe në universitete. Por Ministria e Arsimit, Shkencës, Kulturës dhe Sportit thotë se nuk ka të dhëna për numrin e mësuesve të vaksinuar. Edhe pse situata me virusin Corona vazhdon të jetë e rënduar, Instituti i Shëndetit Publik në Malin e Zi në masat e fundit të prezantuara nuk ka rekomanduar masa shtesë të kufizimeve. Mbajtja e maskave është pothuajse minimale, lokalet dhe qendrat tregtare janë të hapura, e në restorante dhe bare nuk kërkohen teste.

Ministria e Shëndetësisë ka bërë të ditur se Gjermania do të ndihmojë Malin e Zi në përballjen me pandeminë. Ministrja e Shëndetësisë të Malit te Zi, Jelena Boroviniq – Bojoviq, paralajmëroi nga Berlini se Ministria e Shëndetësisë së Gjermanisë do t’i dhurojë Malit të Zi terapitë më bashkëkohore për stadet fillestare të sëmundjes COVID, me vlerë 3.172.454 euro. Po ashtu pritet dhe nënshkrimi i Memorandumit të Bashkëpunimit ndërmjet dy institucioneve. Nga fillimi i pandemisë deri të martën në Mal te Zi kanë humbur jetën 2 075 qytetarë. Autoritetet shëndetësore apelojnë te popullata që të vaksino(Kohapress/DW) het.

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Diskursi politik

Partitë e popujve p e jo defekt i plurali Nga formimi i tyre dhe pjesëmarrja në zgjedhje lokale apo shtetërore, partitë politike të popujve pakicë janë nën sulm të vazhdueshëm nga partitë të vetëquajtura qytetare, sepse iu sulmohet elektorati votues përkatësisht kohezioni i tyre, duke u dobësuar me pasoja për eliminimin e tyre në skenën politike, ku skena politike në Mal të Zi, është dëshmi transparente e një konstatimi të tillë. Ndërsa e kundërta ndodh në mjediset demokratike, sepse partitë e popujve pakicë nga pushteti trajtohen si partnere në avancimin e çështjeve kontestuese të popujve përkatës, që është në favor të pluralizmit politik dhe të barazisë qytetare e nacionale

Nail Draga

Pikërisht, nga një qasje e tillë, në mungesë të infrastrukturës partiake partitë politike të popujve pakicë nga themelimi i tyre në vitin 1990 e më

pas, vazhdimisht janë ballafaquar me vështirësitë funksionale, si nga anëtarësia e tyre por edhe nga ana e pushtetit. Përfaqësimi i popujve paki-

Në mjediset me traditë demokratike, diversiteti në skenën politike vlerësohet si vlerë e demokracisë parlamentare, ndërsa e kundërta ndodhë në vendet të cilat kanë qenë pjesë e ish- kampit socialist në Evropën Juglindore, të cilat vuajnë nga sindromi i monizmit edhe në pluralizëm. Pikërisht, një qasje e tillë në sajë të pabarazisë praktike shtetërore ka ndikuar që popujt e ndarë kanë formuar partitë e tyre politike, të cilat janë në mbrojtje të identitetit kombëtar të popullit përkatës.

Lufta speciale kundër partive nacionale

Në Mal të Zi çështja e pluralizmit politik të pjesëtarët e popujve pakicë ka pasur defektet e veta, sepse ata nuk kanë trashëguar përvojë politike dhe kuadro të përgatitura për tu ballafaquar me sfidat e kohës.

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

pakicë - vlerë izmit politik cë me përfaqësuesit e tyre autentikë nuk ishte sipas vullnetit të pushtetit, duke bërë çmos që të dëmtojnë kohezionin politik të elektoratit votues shqiptar në Mal të Zi, i cili në zgjedhjet e para pluraliste(9.12.1990) mbështeti në mënyrë plebishitare subjektin politik nacional(LDMZ). Pikërisht pas këtyre zgjedhjeve e më pas të elektorati votues shqiptar filloi luhatja e dekompozimi i tyre që u dëshmua në praktikë pas, vitit 1998. Kemi të bëjmë me dekompozimin në nivel të pushtetit qendror, me ndarjen e DPS-it në dy pjesë që ishte në favor të demokracisë parlamentare, që ndikoj të elektorati votues shqiptar. Është pikërisht kjo kohë kur pushteti filloi të veproi për të rikthyer “besimin” tk elektorati i humbur shqiptar duke u paraqitur si shpëtimtar i tyre, por me

retorikë pluraliste, duke mbështetur ish vasalët e pushtetit monist të cilët ishin të përshtatshëm për pushtetin si në kohën e monizmit. Kësaj kategorie i janë bashkangjitur edhe karrieristët e ndryshëm dhe të tjerë për interesa të ndryshme personale, të cilët janë angazhuar për mbështetjen nga elektorati votues në zgjedhje.

Nihilizmi nga injoranca politike

Në favor të këtij konstatimi nga 1998 e më pas qarkullon një propagandë speciale me moton se nëse bëhet koalicion me partinë malazeze(DPS) atëherë ma mirë e votoj vetë atë, sesa përmes partisë shqiptare e cila bën koalicion me të, e me pas vota ime shkon atje. Deklaratat e tilla përhapën nga injorantët politikë, të cilët nënçmojnë subjektet nacionale dhe si duket janë bërë pishman që kanë votuar me herët partinë nacionale. Kësaj dukurie i japin iso ata të cilët janë pjesë e strukturave të pushtetit apo votojnë partitë malazeze. Ndikimi i tillë është me mundësi reale te personat e luhatshëm, sidomos te intrigantët të cilët iu besojnë premtimeve të qarqeve të ndryshme shtetërore. Nuk ka dilemë se çdokush përgjigjet për votën e vet, por është e pahijshme të veprohet në këtë formë dhe të nxitët një propagandë e tillë!

Kostumi sipas shijes personale

Sepse, thënë më qartë, çdo kush e vesh kostumin sipas shijes personale e jo me kostumin qe ia servirë dikush tjetër. Dhe është pikërisht ai kostum që e bën të dallohet në atë mjedis. Por, nëse i dorëzohet partisë malazeze, aty ai është pjesë e tyre e jo e identitetit personal me kostumin e tij. Madje ata mund ta akuzojnë se një kostum i tillë nuk është me ngjyra Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

sipas shijes së partisë së tyre. Andaj, për të qëndruar aty i patrazuar i duhet ose ti përshtatet rrethanave të reja ose të largohet nga ai grupim politik. Identiteti dhe partneriteti Nga dukuria e tillë del qartë se kemi të bëjmë me dallimet konceptuale identitare, sepse votimi i partisë nacionale, paraqet identitetin kombëtar dhe në vehte ka partneritetin, çështje e njohur në mjediset multinacionale e multikulturore. Ndërsa tek votimi i drejtpërdrejtë në partinë qytetare-malazeze nuk kemi të bëjmë me partneritetin, por humbjen e identitetit gjoja për kauzën qytetare, që është politikë perfide e pushtetit që shkon në drejtim të asimilimit politik të pakicave kombëtare.

Autoritarizmi dëmton partinë politike

Në këtë refuzim politik dhe pakënaqësi nuk ka dilemë se rol negativ kanë pasur udhëheqësit e partive politike nacionale të shqiptarëve, të cilët me qendrimin e tyre autoritar dhe atavizmin politik, kanë ndikuar në demoralizimin e elektoratit votues për tu distancuar dhe mos i votuar, apo votuar partitë tjera. Por, duhet të themi se jo çdo individ në kuadër të partisë nacionale lufton kundër dukurisë së asimilimit politik, sepse në pyetje janë interesat personale apo të klanëve të ndryshme, që nën maskën e angazhimit politik realizojnë përfitimet e tyre.

Mbrojtja e identitetit sfidon asimilimin politik

Pa marrë parasysh rrethanat shoqërore elektorati votues shqiptar duhet të mbeshtesë subjektët nacionale nëse duan të sfidojnë asimilimin politik, sepse çdo gjë mbetën në vetëdijen e ndërgjegjën tyre, në mbrojtje të identitetit kombëtar, sepse partitë nacionale janë vlerë në mozaikun e skenës politike të çdo mjedisi, duke kriuar raporte të parneritetit në favor të avancimit të pozitës dhe statusit të tyre politik. Në këtë aspekt në Mal të Zi mbetët shumë për tu bërë, ku duhet të eliminohet mentaliteti i monizmit, duke i trajtuar partitë nacionale të popujve pakicë si partner në skenën politike e qeverisje e jo duke ndikuar në dobësimin e tyre përkatësisht të elektorati votues shqiptar në këtë mjedis. E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Engelsberg Ideas

Të ardhmen e Ballka përplasja mes ideali dhe realistëve konse A po synon Perëndimi rishikimin e kufijve të Ballkanit sipas linjave etnike? Përgjigjja e shkurtër është jo, të paktën jo nën konfigurimin aktual të forcave politike. Gjithsesi kundërshtarët e kësaj qasjeje, do të vazhdojnë të mbrojnë një zgjidhje realiste, që përfshin një riorganizim të kufijve në rajon

Timothy Less Në Perëndim është duke u zhvilluar një garë ideologjike mbi të ardhmen e Ballkanit. Nga njëra anë qëndrojnë idealistët liberalë. Ata e shohin rajonin si një vend ku duhet ndjekur dhe mbrojtur besimi tek drejtësia ndërkombëtare, dhe vizioni i tyre për një rend botëror post-kombëtar. Në anën tjetër janë realistët konservatorë. Ata mbështesin shtetin kombëtar, dhe janë skeptikë ndaj përpjekjeve për të eksportuar vlerat perëndimore. Fati i Ballkanit do të varet pikërisht nga botëkuptimi që do të mbizotërojë në fund. Origjina e këtij debati, daton që nga koha e shpërbërjes së Jugosllavisë, dhe debatit se si të menaxhohej dhuna që pasoi. Shteti jugosllav ishte i përbërë nga 10 grupime kombëtare, që bashkëjetonin pa shqetësime në gjashtë 6 republika federale dhe 2 krahina autonome, kufijtë e të cilëve korrespondonin vetëm pjesërisht me gjeografinë komplekse etnike të vendit. Pas fundit të Luftës së Ftohtë, boshnjakët, maqedonasit dhe të tjerët, u ngritën për pavarësinë e republikave

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

të tyre, dhe shqiptarët e Kosovës për pavarësinë nga Serbia. Ndërkohë, serbët dhe kroatët u angazhuan për krijimin e shtetet kombëtare që përbëjnë shtetin amë, duke përfshirë edhe pjesë të republikave fqinje. Nga mesi i vitit 1991, rajoni ishte zhytur në luftë. Në fillim, pozicioni i Perëndimit ishte i dykuptimtë. Idealistët mbështetën një zgjidhje multietnike në rajon, dhe bënë thirrje për pavarësinë e republikave federale brenda kufijve të tyre ekzistues, e justifikuar kjo me referencat ndaj normave ndërkombëtare, përfshirë integritetin territorial të shteteve. Ndërkaq, realistët në Uashington, Londër dhe kryeqytetet e tjera përmendën “urrejtjet e lashta etnike” dhe e njohën nevojën për kufij të rinj, për të kënaqur aspiratat e serbëve dhe kroatëve. Të dyja palët pretenduan se qasja e tyre, ishte çelësi për stabilitetin rajonal, dhe hodhën poshtë si marrëzi qasjen e palës tjetër. Ajo qasje e dyfishtë, u shoqërua me një mungesë të përgjithshme interesi për Ballkanin, dhe me një ngurrim për të zbatuar pozicionet në terren. Në vitin 1995, dominoi vizioni idealist kur SHBA-ja ndërhyri ushtarakisht në Bosnjë. Synimi i saj kryesor ishte

përfundimi i luftës, por duke vepruar në atë mënyrë, Uashingtoni fitoi të drejtën për të përcaktuar natyrën e paqes, dhe këmbënguli në ruajtjen e Bosnjës si një shtet i pavarur. Administrata Clinton, refuzoi të pranonte idenë se kufijtë mund të ndryshoheshin me anë të spastrimit etnik. Evropianët, të frymëzuar nga një vizion i një bote trans-nacionale të mishëruar në Bashkimin e ri Evropian, ranë në përgjithësi dakord me atë qasje. Serbët dhe kroatët, u detyruan të pranonin autonominë në formën e një Bosnje të unifikuar. Më pas fuqitë perëndimore e zbatuan këtë vizion idealist në pjesën tjetër të Ballkanit. Në vitin 2001, ata shtypën një përpjekje të shqiptarëve për t’u shkëputur nga Maqedonia, duke iu garantuar në vend të saj të drejta të reja, të cilat pasqyronin vizionin e Perëndimit për vendin si një shtet qytetar dhe multietnik. Në mënyrë të ngjashme, ata i rezistuan përpjekjeve të Podgoricës për t’u shkëputur nga ajo çka kishte mbetur nga Jugosllavia, duke çuar në vitin 2003 në shtetin jetëshkurtër Serbi-Mali i Zi. Kundër-hapi ishte vendimi i Perëndimit për ta njohur Kosovën si

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

anit e vendos istëve liberalë ervatorë një shtet të pavarur në vitin 2008. Kur aktorët vendas i rezistuan vizionit perëndimor, SHBA-ja dhe Evropa ndërmorën hapa për ta mbështetur atë. Nga mesi i viteve 2000, Perëndimi u mbështet më shumë tek joshja e vendeve të rajonit me anëtarësimin në BE. Në këmbim të braktisjes së nacionalizmit, shqiptarëve, kroatëve dhe serbëve iu ofrua perspektiva e demokracisë, të drejtave, prosperitetit dhe shansi për ribashkim kombëtar brenda një njësie më të madhe, pa kufij të brendshëm. Pas një dekade në të cilën idealistët kishin diktuar politikën ndaj Ballkanit, në skenë dolën realistët, pasi zgjidhja multietnike nxori në pah kufizimet e saj. Në Bosnjë, serbët dhe kroatët vazhduan të kërkojnë një formë të ndarjes nga boshnjakët. Shqiptarët mbetën të pakënaqur me vendin e tyre në Maqedoni, dhe në Luginën e Preshevës në jug të Serbisë. Serbët në Kosovë, këmbëngulën në pavarësinë e tyre nga Prishtina. Ndërkohë, Serbia, e cila mbeti e lidhur me idenë e shtetësisë kombëtare, këmbënguli në kompensimin territorial për njohjen e Kosovës, duke e mbajtur këtë të fundit në një gjendje të harresës ligjore dhe politike. Në kushtet e konfliktit të ngrirë, rajoni nuk arriti të zhvillohej. Politika mbeti e dominuar nga çështjet parësore të shtetit, territorit dhe identitetit, në kurriz të problemeve të “dorës së dytë” si qeverisja ose ekonomia. Marrja e vendimeve jashtë vijave etnike, rezultoi e ndërlikuar, dhe në rastin e Bosnjës, e pamundur. Demokracia u mbyt nga nevoja për një udhëheqje të fortë, nga ata që u zotuan të mbrojnë interesat kom-

bëtare. Korrupsioni dhe kriminaliteti mbetën në nivele të larta, dhe rajoni nuk pati një ecuri të mirë ekonomike. Një numër i madh njerëzish nga i gjithë rajoni, emigruan diku tjetër për mundësi më të mira. Integrimi evropian, “ilaçi” afatgjatë i Perëndimit, rezultoi të ishte një iluzion për qytetarët e rajonit. Ndërkohë shumë udhëheqës shfrytëzuan një sërë krizash në BE për ta “ndalur” procesin e integrimit. Në vitin 2014, presidenti i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker, i dha fund zgjerimit të unionit gjatë mandatit të tij. Serbia dhe Bosnja, refuzuan që t’i bashkohen NATO-s, pjesërisht për të kënaqur Rusinë, e cila shfrytëzoi problemet e pazgjidhura të rajonit për të fituar ndikim në rajon. Në mesin e pasigurisë dhe rrezikut të rikthimit të destabilitetit, SHBA-ja dhe Evropa u detyruan të mbanin një prani ushtarake në Bosnjë dhe Kosovë. Në SHBA, mendimtarët realistë bënë thirrje për rregullimin e kufijve. Ish-ambasadori në Kroaci, William Montgomery, mbështeti “shpërbërjen paqësore” të Bosnjës. Kryetar i Nënkomitetit të Punëve të Jashtme të Dhomës për Evropën, Dana Rohrabacher, e cilësoi Maqedoninë si një shtet artificial, dhe bëri thirrje që zonat me shumicë shqiptare t’i bashkohen Kosovës. Gjithsesi në nivele politike, Perëndimi e ruajti qasjen e tij idealiste ndaj Ballkanit, edhe pse me më pak besim se më parë. Diplomatët amerikanë refuzuan kërkesat për bashkim nga shqiptarët dhe pavarësi nga serbët e Bosnjës. Situata ndryshoi në vitin 2017, kur pas zgjedhjes së Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë, dre-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

jtimin e politikave e morë realistët. Për Trump, Ballkani ishte një rajon i paqëndrueshëm, i mbushur me “njerëz të fortë dhe shumë agresivë”, dhe një problem që duhej të zgjidhej nga vetë Evropa. Interesi i tij i vetëm, ishte gjetja e një zgjidhjeje të përhershme për Kosovën, që ta lejonte atë të kthente trupat amerikane në shtëpi. Në vitin 2018, administrata Trump e zbuloi natyrën e kësaj zgjidhjeje, kur ra dakord për një rishikim të kufirit midis Serbisë dhe Kosovës. SHBA kishte nevojë për Beogradin për të njohur pavarësinë e Kosovës, ndaj i njohu Serbisë të drejtën për të kërkuar diçka në këmbim. Në Evropë, ku politika po lëvizte në një drejtim më konservator, kjo nismë u pranua gjerësisht. Kancelari austriak Sebastian Kurz u zotua të mbështeste çdo gjë që mund të sillte paqe. Franca ishte “pozitive” mbi këtë ide, dhe shumica e vendeve të tjera u pajtuan në heshtje. Edhe Komisioni Evropian, bastioni i internacionalizmit liberal, e mbështeti atë. Zyrtarët pranuan:”Kjo nuk është një botë ideale; dhe ky është Ballkani!”. Por më pas erdhi pandemia, dhe të gjithë u tërhoqën nga çështja e kufijve në Ballkan. Pastaj Trump humbi zgjedhjet. Më pas nisma kaloi tek evropianët dhe veçanërisht Sllovenia, e cila nën kryeministrin e saj konservator, Janez Janša, propozoi në fillim të këtij viti idenë e një riorganizimi më të përgjithshëm të kufijve të Ballkanit. Ai u prit në përgjithësi me entuziazëm, dhe pak kundërshtime në rajon dhe Evropë. A do të thotë kjo se Perëndimi synon rishikimin e kufijve Ballkanit sipas linjave etnike? Përgjigja e shkurtër është jo, të paktën jo nën konfigurimin aktual të forcave politike. Gjithsesi kundërshtarët e kësaj qasjeje, do të vazhdojnë të mbrojnë një zgjidhje realiste, që përfshin një riorganizim të kufijve në rajon. E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

CNN

Putini po siguron ep Perëndimin nga kriz “Nord Stream 2” do të garantojë një furnizim të garantuar të gazit natyror në Evropë, ndaj mbetet një opsion tërheqës për Evropën. Megjithatë, armiqësia e perceptuar amerikane ndaj saj mund të jetë një tjetër pykë midis Evropës dhe Amerikës, pikërisht në kohën kur administrata Trump dhe tani ajo Biden, kanë bërë shumë për t’i degraduar lidhjet transatlantike David A.Andelman Paralajmërimi nuk ishte aspak i fshehtë. Vladimir Chizhov, përfaqësuesi i linjës së ashpër të presidentit rus Vladimir Putin në Bashkimin Evropian, deklaroi kohët e fundit se nëse Evropa dëshiron të zgjidhë me shpejtësi çdo problem të ardhshëm me furnizimin e saj me gaz natyror, do të ndihmonte jo pak trajtimi i Rusinë si një “partnere”, dhe jo si një “kundërshtare”. Ai nuk është sinjali i parë, se Rusia është e gatshme që ta mbajë Evropën peng të çmimeve të gazit natyror, të cilat po rriten në mënyrë dramatike. Por ne kushtet kur Evropa po përballet aktualisht me një krizë energjetike, konteksti dhe koha janë të rëndësishme në të dyja anët e Atlantikut. Është më se e qartë se si Uashingtoni ashtu edhe Brukseli, duhet të kenë parasysh atë që është ka në mendje Chizhov, dhe veçanërisht Vladimir Putin. Për Evropën, kostoja e mos-afrimit të mëtejshëm me Rusinë, mund të jetë mungesa e theksuar e gazit natyror këtë dimër, për të mos përmendur rritjen drastike të çmimeve të tij. Meqë gazi natyror është karburanti kryesor që përdoret për ngrohje për Evropën, ky është një kërcënim potencialisht ekzistencial. Dhe çmimet

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

kanë treguar kohët e fundit, një tendencë për t’u luhatur shumë, shpeshherë sipas dëshirës, ose të nxitura nga deklaratat e bëra nga një njeri:Vladimir Putin. Për shembull, më 6 tetor, çmimet u rritën që në mëngjes, duke arritur një nivel 10 herë më të lartë sesa niveli i tyre në fillim të këtij viti. E megjithatë, pas disa orësh Putin deklaroi:”Le të mendojmë mbi rritjen e mundshme të furnizimit në treg. Vetëm ne duhet ta

bëjmë këtë me shumë kujdes. Kontaktoni dhe bisedoni me Gazprom për këtë gjë”. (Pra me fjalë të tjera, unë kam në dorë ta ndryshoj situatën). Dhe në fakt brenda disa orësh, çmimet përjetuan një rënie të dukshme. Ky lloj presioni thuajse vjen në një moment shumë delikat për Evropën. Gjermania po përpiqet të krijojë një qeveri të re të koalicionit, dhe të identifikojë një pasardhëse të Ange-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

përsi mbi za energjetike la Merkel si kancelar, pas zgjedhjeve parlamentare të cilat nuk prodhuan një udhëheqës të qartë. Në kushtet kur presidenti francez Emmanuel Macron është në prag të nisjes së fushatës së tij për t’u rizgjedhur në detyrë, rritja e çmimeve të gazit teksa po shkojmë dimrit, mund të dëmtojë seriozisht pozitën e tij. Evropa mund të jetë në pikën më të ulët të dobësisë së saj, të nxitur nga energjia në raport me Rusinë, për dy arsye. Së pari një gazsjellësi të ri, që lidh fushat ruse të gazit me Gjermaninë – i quajtur Nord Stream 2 – ka përfunduar dhe tashmë pret vetëm certifikimin. Ai synon që të rrisë qasjen e Evropës tek gazi, por edhe t’i japë Rusisë më shumë kontroll mbi atë qasje, diçka që e ka vënë në dukje SHBA-ja, e cila e kundërshton me forcë këtë projekt.

Njëkohësisht, Evropa po ecën përpara me kalimin nga karburantet fosile tek burimeve e pastra dhe të rinovueshme të energjisë. Por ky tranzicion nuk ka ndodhur ende. Ndërsa Evropa kërkon një urë tranzit nga burimet më ndotëse si nafta dhe qymyri, gazi natyror relativisht i pastër, shihet si një përshtatje e mirë. Dhe sa i përket gazit, Evropa mbështetet tek importet, sidomos ato nga Rusia. Për shembull, Franca e importon gati të gjithë gazin e saj natyror. Ajo është ndër liderët globalë në teknologjinë bërthamore, por Macron është zotuar më parë se do të mbështetet gjithnjë e më pak tek ajo. Pas rritjes se çmimeve, dhe në kuadër të fushatës së tij për rizgjedhjen në detyrë, ai u tërhoq paksa, duke premtuar investime të reja të shpejta në energjinë bërthamore. Por fakt është që Macron është zotuar që deri në vitin 2035, Franca do të mbështetet tek energjia bërthamore për jo më shumë se 50 për qind të nevojave të saj. Dhe kjo qasje do të rrisë rëndësinë e gazit. Edhe Gjermania po distancohet nga energjia bërthamore, dhe po e bën edhe më shpejt këtë gjë. Qeveria Merkel është zotuar të mbyllë të gjitha centralet bërthamore të Gjermanisë deri në fundin e vitit të ardhshëm. Por teksa Gjermania dhe Franca synojnë të zvogëlojnë mbështetjen e tyre tek energjia bërthamore, ata kanë të ngjarë t’i kthehen përdorimit masiv të gazit natyror, të paktën derisa të nisin të zbatohen më shumë projekte në fushën e energjisë së erës dhe diellit. Është logjike të mendohet se Putin po e sheh këtë, si një mundësi të rrallë për të ushtruar një ndikim të rëndësishëm politiko-ekonomik. Me “Nord Stream 2” që nuk është vënë ende në punë, Rusia është gjithsesi

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

furnizuesja kryesore e gazit në Evropë, dhe përbën 41 për qind të importeve të saj. Presidenti rus ka treguar në heshtje, se si mund të jetë jeta për një kontinent që është shumë i varur nga Kremlini për të plotësuar nevojat e tij më energjisë me jetike. Rusia po eksporton vetëm sasi të kufizuara përmes sistemit aktual të gazsjellësit që kalon në Ukrainë, dhe “Gazprom” po mbush rezervat e brendshme, para se të rimbushë depozitat e Evropës. Me rritjen e çmimeve të energjisë dhe ekonominë globale, që po përpiqet të ecë përpara pas rimëkëmbjes së saj pas vitit 2020, furnizimet e pakta me gaz po vendosin tashmë pjesë të Evropës në rrezikun e stagflacionit të nxitur nga energjia. SHBA-ja mund të mos e pëlqejë gazsjellësin rus, por Uashingtoni nuk ka shumë mundësi manovrimi. Gjithsesi Shtetet e Bashkuara mbeten furnizuesi më i madh i vetëm i Evropës i gazit natyror të lëngshëm (LNG), që mund të transportohet nëpërmjet cisternave. Megjithatë LNG është më i shtrenjtë, mbështetet tek linjat me distanca më të gjata, dhe duhet të konvertohet pas mbërritjes nga lëngu në gaz. Për më tepër, për të ka një konkurrencë të madhe nga rajonet e tjera, sidomos nga Kina. “Nord Stream 2” do të garantojë në një furnizim të garantuar të gazit natyror në Evropë, ndaj mbetet një opsion tërheqës për Evropën. Megjithatë, armiqësia e perceptuar amerikane ndaj saj mund të jetë një tjetër pykë midis Evropës dhe Amerikës, pikërisht në kohën kur administrata Trump dhe tani ajo Biden, kanë bërë shumë për t’i degraduar lidhjet transatlantike. (Autori është drejtues ekzekutiv i “The Red Lines Project”) E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Kur historia përsërit vetveten (1)

Përçarjet e shqiptar luftërat e brendshm

Unë nuk e di se ku është bazuar Boue në pretendimet tij dhe as që ndihem mirë për t’i pranuar për të vër e mos korr”, të mbushura me luftëra princërish shqiptarë kundër njëri-tjetrit: Balshajt, Topiajt, Dukagji Arianitët, Kastriotët dhe bashkëpunimi i tyre me të huajt për të “shpëtuar prej të vetit”!

Hajrudin S. Muja

Romani “L’Albanaise et sa haine” [Shqiptarja dhe urrejtja ndaj saj (Paris 1927)] i Pierre Chanlaine’s (18851969) është njëri prej romaneve të rrallë për Shqipërinë dhe shqiptarët në gjuhët e huaja. I gjithë subjekti i romanit mund të shpjegohet në dy-tri fjali, që autori i shkruan në faqen 11 të romanit, ku thotë se “komitaxhinjtë për Shqipërinë janë si mikrobet për plagën”, se këtij vendi i duhet një rend i fuqishëm, por deri atëherë “plaga helmuese po bën punën e vet”, aq më tepër kur “shqiptarët kanë më shumë përbuzje për jetën e tjetrit se për të veten”! Kjo histori bëhet e frikshme për ata që mendojnë se komitaxhinjtë kanë zënë postet më të larta të shtetit, duke bërë pazare me jetën e njerëzve dhe për ata që besojnë se “historia përsërit vetveten”! Nuk besoj që shumica e shqiptarëve e dinë se nga vjen teza e Makiavelit “Divide et impera” [përçaj dhe sundo], por përçarjet e shqiptarëve përveç Pierre Chanlaine’s na i kanë pasqyruar shumë autorë të huaj, më të hershëm apo më të vonshëm. Ata që mund t’i kenë lexuar këto pasqyrime, nuk besoj të mos kenë pasur për fund një lutje:

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

“dhashtë Zoti të mos përsëritet kjo histori”. Jacob Gould Schurman (1854-1942), për shembull, “vlerësohet” botërisht si një anti-shqiptar. Megjithatë, në librin “The Balkan Wars 1912-1913” [Middletown, 1916], ka disa shprehje të cilat na duhet t’i marrim në konsideratë e të mos qëndrojmë përherë “duke ia bërë vetes me sy”! Ai thotë se shqiptarët janë nga kombet më të vjetra të Evropës, nëse jo më të vjetrit, por nuk kanë bërë kurrë shtet: “edhe sot të ndarë e pa asnjë shpresë… në opozitë me vetveten, veriu kundër jugut, fisi kundër fisit, beu kundër beut…” a thua se luftën e kishin një “profesion” kundër njëri-tjetrit në zakonin e hakmarrjes. “Shpalljen e Pavarësisë” ose krijimin e “Shtetit Shqiptar” ai e shihte si rezultat të interesave të Austro-Hungarisë dhe të Italisë dhe ishin ato që do t’i jepnin formën e të ardhmes së saj, sepse “shqiptarët nuk janë në gjendje ta administrojnë”. Është tragjike, por është e nevojshme të themi tani se sot, pas 105 vjetësh Schurman kishte të drejtë, shqiptarët kanë shtetin e Kosovës, shtetin e Shqipërisë, shtetformuesit e Maqedonisë, por ende nuk kanë shtet dhe nuk dinë të administrojnë në kuptimin e plotë të fjalës! Tetë vite para Schurman-it, ambasadori britanik pranë Portës së Lartë Sir Charles Elliot [“Turkey in Europe”, London 1908, f. 403] nuk shihte tek shqiptarët asgjë: “veçse opozita, veriu kundër Jugut, fisi kundër fisit, beu kundër beut...” As John Cam Hob-

house [“Jurney Through Albania”, Vëll. I, f. 129], nuk pati ndonjë mendim më të mirë kur vizitoi oborrin e Ali Pashë Tepelenës në vitet 1809-1810. Katër dekada pas Hobhouse-s, e njëjta gjendje na paraqitet te Joseph Muller [“Albanien, Rumelien und die Osterreichisch Montenegrische Granze” (Pragë 1844)], përçarje të mëdha ndërmjet toskëve e gegëve dhe ndërmjet myslimanëve e të krishterëve. Gegët, ndonëse të besës, mbanin mendim të keq për toskët si paragjykues, fanatikë dhe të pangopur, e donin luftën dhe u ofronin shërbime atyre që paguanin më shumë para. Pak a shumë e njëjta natyrë që na jep Ugo Ojjeti në “L’Albania” [Milano 1902]: “Ndonëse preferojnë qeverisjen e Sulltanit, e urrejnë administratën e tij” dhe Indro Montanelli pas tij [Albania Una e Mille” (Torino 1939)], i cili e sheh Shqipërinë të rrënuar, të ndarë në fise e fshatra me histori të veçanta. Ky popull – thotë Montanelli – është me plot plagë nga të këqijat që i kanë ardhur prej përçarjeve, jo vetëm krahinore, por edhe shoqërore e psikologjike, me pasuri të ndara keq, me zotërinj përtacë, me kundërvënie të krahinave, të fiseve me fise, të familjeve me familje etj. Louis Hyacinthe Hecuqard (18141866), gjatë kohës që shërbeu si konsull francez në Shkodër shkroi “Histoire et description de la haute Albanie ou Guegaire” [Paris 1885]. Nga pozita e një diplomati ai jep përshkrimin e një konflikti të armatosur midis banorëve fanatikë myslimanë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

rëve dhe me për pushtet

rteta, por faqet e historisë sonë kanë qenë gjithmonë në gjendje “mbill inët, Jonimët, Zahariotët, Shpatajt, Muzakajt, Zenebishtët, Vukashinët,

dhe fiseve fanatike katolike të Kelmendit. Më pastaj thotë se: “Katolikët e Shkodrës kurrë s’kanë mundur të merren vesh me njëri-tjetrin, për të çuar deri në fund një vepër që është në interesin e të gjithëve dhe... nuk e meritojnë aspak mbështetjen që u japin fuqitë perëndimore...” (f. 302). Një kontekst të ngjashëm përdor pastaj edhe korrespondenti anglez i “Daily Telegraph”, i cili tek shërbente në Epir gjatë luftërave ballkanike (19121913), e klasifikoi Shqipërinë si: “një serial i disa vendeve të vogla ku secila mbretëri është komb më vete… e banuar me banditë gjysmë të civilizuar pa edukim, pa kohezion, pa ambicie për ekzistencë kombëtare”. Konstatimin e Karl Marksit dhe ‘hijes’ së tij Engelsi-t për shqiptarët si “popull i papërgatitur për civilizim” [New York Tribune, 7. 04. 1859], ka qenë konstatim i mëhershëm në një libër katër vëllimësh [“La Turquie d’Europe”], që ka botuar në Paris më 1854 Ami Boue (1794–1881). Pasi i përshkruan si të përçarë, një komb i bukur por pa qytetërim, thotë se jeta avanturiere e tij (shqiptarit H. M.) është aq e thellë sa “harron të peshojë e të shohë fatkeqësitë që i shkaktojnë luftërat”. U pëlqen të hyjnë në shërbimin e të huajve: “Kanë qenë të gatshëm t’i shërbejnë kujtdo për të marrë të holla”, sepse janë “të gatshëm të tradhtojnë zotërinjtë e tyre për ndonjë fitim më të madh”. Konstatim të ngjashëm pastaj bëri edhe Pyrrhus J. Ruches [Albania’s Captives (Chicago 1945)], i cili duke shkruar për shqiptarët thotë se

“bënin një jetë prej feudali, një jetë që qeverisej prej një ligji të pashkruar”, duke cituar më pas H. Charles Woods se: “sistemi fisnor u ka pamundësuar rezistencën në pjesët e ndryshme të Shqipërisë, secili fis ka luftuar e ndoshta don të luftojë i dëshpëruar mes vete, por dështojnë kur sulmohet vendi i tyre”. Duke u bashkuar me ata që mendojnë se të huajt ua kanë mveshur shqiptarëve “vese të paqena”, duke qenë armiq të tyre ose të sponsorizuar nga ata, le të përkujtojmë një tregim sa tragjik aq edhe qesharak të cilin na e sjell Eqrem Bej Vlora, për një ngjarje që ka ndodhur në vitin 1903. Xhemil Bej Vlora kishte një çiflig në bregun jugor të Vjosës në Mifol, kurse Abdyl Bej Frakulla një çiflig në bregun verior në Frakullë. Një ditë, në mes të lumit u krijua një ishull rëre. Xhemil Beu e kishte mendimin se si Beu më i madh ishulli i takonte atij, ndaj dërgoi njerëzit për ta hapur një brazdë me plug në tokën e virgjër, që sipas të drejtës zakonore shqiptare, i jepte atij të drejtën e pronësisë mbi tokën. Abdyl Bej Frakulla nga ana e tij, thoshte se lumi kishte gërryer më shumë tokë nga pjesa e tij, ndaj edhe ishulli i përkiste Frakullës, duke dërguar kështu njerëzit e tij për të hapur një brazdë tjetër krahas atij të Xhemilit. Mirëpo ky i fundit nuk mund ta gëlltiste këtë fyerje dhe thirrjes së tij iu përgjigjën 700 veta nga rrethi i Vlorës, që erdhën me vrap për të mbrojtur nderin e të zotit. Por edhe Abdyl Beu iu drejtua popullit dhe mallakastriotët erdhën menjëherë të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

armatosur: “se na shkeli Vlora nderin”. Për tri ditë e net kërsiti pushka në të katër anët, ndërkohë që uji i rrëmbyeshëm e kishte marrë me vete sërish ishullin. Kjo histori qesharake – thotë pastaj Vlora – dëshmon se në ato vite, qeveria në Shqipëri qëndronte mbi një truall mjaft të lëvizshëm dhe se shqiptarët vazhdonin ta qeverisnin jetën sipas mënyrës se vet [Vlora&Godin: 2010, f. 53]. Edith Durham ishte e njohur mirë me të tilla rrëfime, prandaj, në një letër që i shkruan nga Londra Parashqevi Qiriazit [SHBA], më 20 maj 1917, i thotë se armiku i shqiptarëve është vetvetja, se ata zihen keq mes tyre për probleme vetjake dhe i lënë mënjanë problemet e përbashkëta. Kundërshtimet që kanë të jashtmit për një Shqipëri të lirë është se shqiptarët janë të përçarë dhe zihen kaq shumë midis tyre sa megjithëqë e dëshirojnë lirinë e Shqipërisë, nuk e shohin dot si mund të realizohet, edhe në u realizoftë si mund të përmbahet. Në qoftë se kundërshtimet midis Veriut edhe Jugut dhe midis fiseve e feve vazhdojnë, unë nuk mund të shoh përveçse ndarjen e Shqipërisë, gjë për të cilën do të më vinjë shumë keq. Në përmbyllje frazën më kuptimplote: “Fati i Shqipërisë qëndron në duart e shqiptarëvet”. Nuk është aspak etike që ilustrimet të veçohen vetëm në kontekstin negativ, por rrëfimi i Vlorës, droja e Durhamit dhe parashikimi i Boue’s për fundin e kësaj historie, duhej të ishte i vërtetë: “Dhe vërtet, kur të shkatërrohet Turqia, nëse shqiptarët nuk gjejnë një gjuhë të përbashkët për një pavarësi, ata do të pushojnë së ekzistuari.” Unë nuk e di se ku është bazuar Boue në pretendimet tij dhe as që ndihem mirë për t’i pranuar për të vërteta, por faqet e historisë sonë kanë qenë gjithmonë në gjendje “mbill e mos korr”, të mbushura me luftëra princërish shqiptarë kundër njëri-tjetrit: Balshajt, Topiajt, Dukagjinët, Jonimët, Zahariotët, Shpatajt, Muzakajt, Zenebishtët, Vukashinët, Arianitët, Kastriotët dhe bashkëpunimi i tyre me të huajt për të “shpëtuar prej të vetit”! Në pjesën e dytë të shekullit XIV, sapo mbetën të pavarur, feudalët shqiptarë filluan luftë: Durrësi kundër Karl Topisë, Ulqini dhe Tivari kundër Balshajve, Lezha kundër Dukagjinit [Historia e Shqipërisë, vëll. I, viti 1959, f. 222, 224] etj. (vijon) E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

VËSHTRIM & OPINION

Pensionistët e Mal një pleqëri sa më t Si shoqëri, por edhe si individ kemi përgjegjësi morale të tregojmë mirënjohje për kontributin e dhënë dhe të kujdesemi që pensionistët të kenë pleqëri sa më të rehatshme. Pensionistët nuk kanë nevojë për lëmoshë. Ata nuk duhet t’i përdorim e të solidarizohemi me ta vetëm gjatë fushatave parazgjedhore, duke u premtuar rritje të pensioneve e mirëqenie

Gjekë Gjonaj

Pak ditë më parë dëgjova në emisionin “ Aktuale” të thuhej se pensionistët e Malësisë nuk kanë kushte të mira për të kaluar kohën e lirë dhe

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

se objekti ( klubi) i tyre në qendër të Tuzit, ka disa kohë që nuk ka rrymë elektrike. Arsyeja e mungesës së rrymës, siç dëgjuam nga pensionistët, nuk është ndonjë defekt në prishjen e kabllove, por një borxh i papaguar nga disa subjekte politike të cilat e kanë shfrytëzuar atë një kohë. Deklaratat e pensionistëve se në mungesë të energjisë elektrike nuk mund të tubohen kur është me shi e të ftohtë, sepse mërdhasin, se objekti i tyre nuk është në gjendje të

mirë dhe kërkon rinovim , se inventari është i vjetruar dhe i pamjaftueshëm për nevojat e tyre, se është i parregulluar oborri para objektit e ankesa të tjera reale ishin prekëse, për të mos thënë trishtuase e tronditëse. Ata nuk kërkojnë shumë. Duan kushte më të përshtatshme për t’ua lehtësuar sadopak jetën. Duan një lokal funksional, ku mund të pushojnë, të bisedojnë njëri me tjetrin , të zbaviten, argëtohen dhe të organizojnë ndonjë aktivitet për ta thy-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

lësisë duan të rehatshme er monotoninë e përditshmërisë së tyre. E, jo siç ndodh aktualisht me këta të pensionistë të cilët kur fillon shiu dhe gjatë stinës së dimrit janë të detyruar të mbyllen dhe të rrinë në shtëpi. Duan më tepër vëmendje institucionale . Kujdes e mirënjohje. Duan stola ( karrige) e tavolina më të mira. Të ketë njerëz që interesohen për ta, t’i mbrojnë e t’i shërbejnë. Kërkojnë nga komuna e qeveria t’u sigurojnë një vend të ngrohtë të luajnë domino, të çlodhen, të heqin mërzinë, sepse dita është e gjatë kur nuk ke ku ta kalosh kohën. Ankesat e secilit prej tyre janë pothuajse të njëjta. Kërkojnë më shumë përkujdesje shtetërore. Thonë se kanë kontribuar në ndërtimin e këtij vendi dhe se meritojnë të kenë një jetë më të dinjitetshme. Pleq janë. Jetën e kanë të shkurtër. Pensionet e tyre janë shumë të ulëta. Dikush prej tyre ka më pak halle e dikush më shumë. Dikush ndihmohet nga famil-

“

Dinjiteti i pensionistëve , të cilët e kanë ngritur shtetin dhe komunën ku jetojnë nga shpatullat e tyre nuk mund e nuk do të duhej të cenohet nga askush. A është e hijshme dhe e pranueshme që pensionistët të jenë sot në mesin e grupeve shoqërore të lëna në hije? A është kjo njerëzore e humane ?

ja e dikush pret vetëm pensionin. Ka edhe të atillë që janë të vetmuar, shpesh herë larg të afërmve të vet. Problemet e tyre shëndetësore dihen se cilat janë. Pa mbështetje të duhur , me pensione të ulëta, me shëndet të rënduar, me mungesën e nevojshme nga shteti pensionistët e Malësisë ndihen të harruar. Si shoqëri, por edhe si individ kemi përgjegjësi morale të tregojmë mirënjohje për kontributin e dhënë dhe të kujdesemi që pensionistët të kenë pleqëri sa më të rehatshme.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Pensionistët nuk kanë nevojë për lëmoshë. Ata nuk duhet t’i përdorim e të solidarizohemi me ta vetëm gjatë fushatave parazgjedhore, duke u premtuar rritje të pensioneve e mirëqenie. Dinjiteti i pensionistëve , të cilët e kanë ngritur shtetin dhe komunën ku jetojnë nga shpatullat e tyre nuk mund e nuk do të duhej të cenohet nga askush. A është e hijshme dhe e pranueshme që pensionistët të jenë sot në mesin e grupeve shoqërore të lëna në hije? A është kjo njerëzore e humane ?

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

KULTURË

At Gjergj Fishta- fa “Mbi ta, po, randoi pesha e fuqisë rromake; mbi ta po, u lëshue e irun mnijet e gjithmonë e pabesë sfinksa sllave; rresht për katër kavaljete të gjata i ra sypri boena e barbarsis azjatike; por me gjith kta, ata nuk ndrruan njinin e vet kombtare, e as s’lshuan doket e idealet e veta” – At Gjergj Fishta

Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Uashington Kjo javë (23 Tetori 2021) shënon 150-vjetorin e lindjes së njërit prej apostujve më të mëdhenj të shqiptarisë dhe mbrojtësit të interesave jetike kombëtare, Homerit të Kombit e të racës dhe Françeskanit të madh, At Gjergj Fishtës. Ishte fati i kombit që At Gjergj Fishta jetoi dhe veproi gjatë një periudhe jashtëzakonisht kritike për ekzistencën e shtetit shqiptar. Ai iu përgjigj thirrjeve të Atdheut, kudo e kurdoherë i kërkohej t’i shërbente të mirës dhe dobisë së Shqipërisë. I ndjeri Profesor Namik Resuli i universitetit të Napolit, në një fjalim në Romë me rastin e 100-vjetorit të lindjes së Fishtës ka thënë se “kontributi i çmueshëm që dha Fishta në lëmine e letrave dhe në edukimin e Kombit, në ruajtjen e kulturës dhe në naltësië e gjuhës, vërtetojnë njëherë e përgjithmonë se Shqipnija pa Fishtën kishte për të qenë e mangët -- ashtu si letrat tona pa pendën fishtjane kishin për të paraqit nji gollë (boshllëk) të paplotësueshme se këndej me del e qartë se vetëm mënja e vëneri ndaj zhgunit e ndaj meshtarit katolik terratisin mendjet dhe ia mohojnë Fishtës vlerën e vendin që ai zen në panteonin e Kombit”. At Gjergj Fishta është një përmbledhës i visarit shpirtëror të vuajtjeve, luftërave, mundimeve e përpjekjeve për liri, pavarësi e dinjitet njerëzor

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

të Kombit shqiptar. Në veprat e Gjergj Fishtës çdo shqiptar mund të gjejë të pasqyruar fatin e vet dhe të Kombit në luftëra titanike për t’u mbijetuar gjatë historisë. Aty gjen luftërat e mëdha të dragonjve ose të luftëtarëve shqiptarë, për t’i zbardhur faqen Kombit për një të ardhme më të mirë kundër kulshedrës, ose armikut të Shqiptarëve. Albanologu italian Fulvio Cordignano ka shkruar në ‘Epopeja Komtare’, Shkodër, 1925, se “Mënyra me të cilën Fishta u del zot ideve të veta, që janë ide lirie, mbrojtje për tagre të veta, mësimit kombtar në mbshtetje të gjuhës kombtare, bashkimit të zemrave për qëllime e në veprim për të përtëri popullin shqyptar – ashtë nji mënyrë luftarake, nga nji herë e përcjellme prej nji fuqie të pafrigueshme. Ai këndon në mes të poterës së stuhisë ballkanike, në mes të ngatrresave të fuqive të mëdha, që me një politikë plot dredhi ja mohojnë tagret popujve të vegjel; këndon ndërsa i kërcnohet Shqypnisë përmbrenda, ndasia e partive, interesat e veçanta, pabesia, korrupsioni e tradhti politike gjithfarësh”. Kjo mënyrë “luftarake”, e shprehjes së ideve të At Gjergj Fishtës vihet re më së miri – sidomos ndaj politikës së Fuqive të Mëdha ndaj shqiptarëve dhe në mbrojtje të të drejtave dhe interesave të Kombit shqiptar – në fjalimin që ai kishte përgatitur për tu lexuar në një konferencë në Paris, në vitin 1916. Më poshtë janë disa pjesë të fjalimit të përgatitur nga At Gjergj Fishta, lexuar në frëngjisht nga Imzot Luigj Bumçi, Ipeshkvit të Lezhës, në Universitetin katolik të Parisit në Qer-

shor, të vitit 1916. Në atë fjalim, që në vetvete është një mbrojtje e fortë në përkrahje të të drejtave të Kombit të “papërkulun” shqiptar në atë kohë dhe sot, At Gjergj Fishta, përveçse fuqive të mëdha u “difton se kush janë e shka janë Shqyptarët”, dhe se cilat janë të drejtat e tyre, ai në të njëjtën kohë kritikon Fuqitë e Mëdha të asaj kohe, përfshir edhe Francën ku u mbajt fjalimi, për qëndrimin e tyre kundër lirisë, pavarësisë dhe të përcaktimit të kufijve natyrorë gjeografikë dhe etnikë të Kombit shqiptar në Ballkan. “Prej brigjeve gjimuese t’ Euksinit e me borë t’ amshueme t’Alpeve Julje, prej bigave bumulluese t’Akrokeraunvet e me karma të thepisuna të Karpateve, ene’ rijme me gjak njerit, në ato kavaljetet e kalueme të vjetra,

KULTURË

ati i kombit shqiptar banonte, si zotnija e juej mirë e dini, ajo familja e madhe trako-ilire, në nam e në za, në histori të fiseve e të kombeve”. Fishta ka vazhduar fjalimin e tij duke thënë se nga kjo familje e madhe trako-ilire, “Atje ndërmjet Thesalijet e Malit të Zi, prej brigjevet lindore t’Adriatikut e më stom të Vardarit, pshtoi gjallë nji grusht njerzish, që xanë vend a mbas murojet të do maleve titanike a se nen hije të kandshme të disa fushave gratshore e të kerthnesta – banë e përmallueshme e hyjvet të moshës prrallzore – u ban ball me fuqi kurr të përkulme të shpirtit të vet bujar e thellimeve të kavaljeteve e padrejtsive t’hipokrizisë njerëzore”. “Të stolisun me nji forcë të jashtzakonshme qindrese, ene kta flasin atë gjuhën e të Parvet të vet ma të hershëm; ene e ruejnë të pandryshuem karakterin e hekurt e fisnik të stërgjyshavet të vet, e sot edhe punojnë shi njat tokë që punuan të parët e tyne prehistorikë”. At Gjergj Fishta, në fjalimin e tij, ka folur për vuajtjet e mëdha të shqiptarëve nën okupues të huaj gjatë shekujve, duke thënë: “Mbi ta, po, randoi pesha e fuqisë rromake; mbi ta po, u lëshue e irun mnijet e gjithmonë e pabesë

sfinksa sllave; rresht për katër kavaljete të gjata i ra sypri boena e barbarisë azjatike; por me gjith kta, ata nuk ndrruan njininë e vet kombtare, e as s’lshuan doket e idealet e veta. Po, ky popull i papërkulun kurr, ende gjindet atje mbi ato maje të thepisuna, mbi ato zalli të plleshme, ku të parët e tij prefshin rrasat për me ça me to rrashtat e anmqivet, a u epshin ujë pallavet të hekurta, për me shtrue me to mbarë botën nën kambë të nji Lekës së Madh…”. Dhe vazhdon. “E mirë, pra, zotni të mij, ky popull asht njaj populli i vogël shqyptar, aq pak i njoftun e qa zi i gjykuem në Evropë. I vjetër sa fosilat, sa stalagtitat e shpellave jehuese të malevetë te veta vigane, e le të thuesh, prej vet bucet të Shqypnis, ai asht sot zot autokton e i pakundërshtim i tokve të veta. Ene Sllavi s’kishte dalë prej breshtet t’Uralit, e ende s’kje njeshë e sodmja frotë laramane neo-elenike, kur Shqyptari korrte më zagna të Ballkanit edhe mbyllë e kishte nji periudhë të historisë së vet në moshë të rruzullimit. Kush para Shqyptarit ngau qetë sinjorevet të Ballkanit? Historinë e kemi aty, zotni të mij, që na flet kjartë, e asht kot që hipokrizia diplomatike të mundohet me ia shue zanin me shtupa notash zyrtare a se gjysëm-zyrtare...”. Fishta më tej u ka kujtuar, përfaqsuesve të Fuqive të Mëdha më 20 qershor 1919 në Paris, parimet Uilsonjane për pavarësi të popujve , duke bërë pyetje: “E njimend: e po i cili popull në Ballkan ka ndiesi ma të thella për liri të vet se populli shqyptar? A dro asht Sllavi i kadalshëm e i ngathtë… E po, a thue asht Greku – ai skilja e vjetër – që gjithmonë si nji bimë parasite ju njesh ma të fortit...apo asht Shqyptari, që pshtetë të gjithë shpresën në fuqi të vet e m’ate të armve të veta: qe i drejtë me miq, bukëdhanës me të huej, i rrebtë me anmiq… ene deri më sot nuk i asht përmysë njaj force të huaj…. Kjenë, po pushtuesa mbi Shqypni, por nuk kjen kurr zotnuesa mbi Shqyptarë…”. Në fjalimin e tij, At Gjergj Fishta u është përgjigjur akuzave të armiqëve

të Kombit shqiptar dhe përkrahësve të tyre, që i paraqisnin shqiptarët si “barbarë” dhe jo të denjë të lirisë dhe pavarësisë së tyre, në bazë të së drejtës ndërkombëtare, duke shtuar se ata kanë thyer e shkelur çdo të drejtë ndërkombëtare e njerëzore. “Serbët, në kohën e luftës ballkanike me shpata kanë çelë nanat shqyptare e foshnjet e nxjerruna prej sosh i kanë ndezë si pisha, për me shndritë natën me to, e sot Konferenca ka trefishue shtetin e tyne. Grekët kanë kryqzue gjinden shqyptare shi në qindvjetë -- e sot Konferenca ka menden me u dhanë mandatin me shtrue e me gjytetnue disa kombe të tjera: pse tash Shqyptari, i cili s’i njef kto mizori në vetvedi, s’mundet me dalë shtet mbë vedi, i lirë e i pamvarshëm’”? At Gjergj Fishta ka përfunduar fjalimin e tij mbi të drejtat e shqiptarëve në trojet e veta duke nënvijuar se sipas parimeve të Presidentit amerikan Uilson, “ashtë punë e arsyeshme, që shteti shqyptar të përshtrihet gjeografikisht deri ku mbrrin kombsija e popullit shqyptar e vijueme e pandame prej centrit të vet… Prandej, çdo pakësim i tokës së Shqypnisë, që të mos jetë bamë mbas ktyne parimeve, duhet mbajtun i dhunshëm dhe i padrejtë”. “Populli shqyptar flet nji gjuhë krejtë të veten… prandej s’ka si të mohohet se të gjith njata që flasin shqyp janë kombsijet shqyptare; e se për ketë arsye shteti shqyptar do të përshtrihet gjeografikisht deri ku përfshinë gjuha shqype”. Për të kundërshtuar ato që Fishta i ka cilësuar si “gënjeshtra të pa-përmbajtuna e të pahijshme, shoshitë prej anmiqëve” të kombit shqiptar, At Fishta citon një artikull të shkrimtarit francez Rene Pinot, i cili kishte vizituar Shqipërinë, shkrimi i të cilit ishte botuar në revisten “Revue Des Deux Mondes”, e që duke folur për kufijt e Shqipërisë shkruante këto: “Prej fushave të Vardarit e mb’Adriatik, prej Thesalijet e mb’ Mal të Zi, zot toket ashtë Shqyptari, në daç pse ky hini mbrendë ma i pari, në daç se ky ndodhi ma i forti”. (vazhdon) E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

KULTURË

Recension

Mesazhet poetike të Haxhi Shabanit (Haxhi Shabani, Vizatim hënor me shkëlqim yjesh, Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore, Podgoricë, 2017)

Ismet Kallaba

Haxhi Shabani bën pjesë ndër ata krijues me interesime të shumta. Ai është gjuhëtar, poet, studiues i letërsisë, gazetar (publicist), mësimdhënës (profesor) etj. Krijimtaria letrare është vetëm njëri nga segmentet e veprimtarisë së tij të gjithanshme. Ai është një poet i formuar. Njohja e mirë e teorisë së letërsisë nga njëra anë e ndihmon autorin në procesin krijues (ne kemi pak krijues të tillë, po flas për shkrimtarët/krijuesit shqiptarë në Malin e Zi), por nga ana tjetër edhe mund ta kufizojë atë, sepse e bën jo vetëm më të përgjegjshëm, por edhe më kërkues ndaj vetvetes në mënyrën e të shprehurit. Poezia është një nga format më të shkurtra, por njëkohësisht më të larta dhe më të vështira të krijimtarisë letrare (përkundër mendim-

“ 18

it të gabuar që mund të krijojmë ndonjëherë, duke e parë që sot nuk po them kushdo, por shumë njerëz shkruajnë poezi – po flas për botën shqiptare, duke e quajtur veten me krenari poet), sepse me pak fjalë apo vargje duhet të transmetosh mesazhin. Vargjet e Shabanit nuk janë thjesht një frymëzim i momentit, siç ndodh te disa krijues të tjerë, por janë mesazhe poetike të mirëmenduara, përmes të cilave poeti përçon mesazhin te lexuesi. Haxhi Shabani nuk është një poet hermetik. Ai është një poet që guxon. Kritika e ka cilësuar si një poet lirik dhe origjinal. “Poezia e Haxhi Shabanit cilësohet si një poezi me një sfond lirik origjinal, në të cilën dominon mjedisi jetësor dhe fryma mesdhetare. Gjuha, përkatësisht leksiku i përdorur në poezinë e autorit, duke përdorur fjalor e frazeologji të Ulqinit, Anës së Malit dhe më gjerë e bën këtë poet origjinal në poezën e brezit të tij.” (Basri Çapriqi) Poezia e Haxhi Shabanit është refleksion i botës së tij shpirtërore ndaj botës që e rrethon, mënyra e kundrimit dhe e përjetimit të botës.

Haxhi Shabani është poet i ndjeshëm, por nuk rrëmbehet nga ndjenjat. Kjo vërehet qartë pothuajse në të gjitha poezitë e tij. Poezia e Shabanit komunikon natyrshëm me lexuesin. Ajo nuk vërret, por ashtu heshturazi, në paqe, të thërret për ta lexuar, duke u bërë vetvetiu pjesë e saj. Është një poezi që mund të lexohet dhe kuptohet nga të gjithë. Kjo mendoj se është shumë e rëndësishme dhe një vlerë tjetër e saj

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Subjektet e poezisë së tij janë nga bota e përditshme, përjetimet fëmijërore e jetësore, vendlindja, atdheu etj. Optika e tematikës së poezive të tij nuk lejon që të flasim për një subjekt të preferuar. Megjithatë,

KULTURË

“ siç vëren me të drejtë studiuesja e letërsisë Liridona Sinishtaj, në recensionin që i paraprinë përmbledhjes, “të gjithë vijmë në jetë nga një femër, prandaj udhëtimi poetik në këtë përmbledhje mbizotërohet nga

Vargjet e Shabanit nuk janë thjesht një frymëzim i momentit, siç ndodh te disa krijues të tjerë, por janë mesazhe poetike të mirëmenduara, përmes të cilave poeti përçon mesazhin te lexuesi. Haxhi Shabani nuk është një poet hermetik. Ai është një poet që guxon. Kritika e ka cilësuar si një poet lirik dhe origjinal

figura e femrës, femrës-nënë dhe femrës-grua” (fq. 9). Haxhi Shabani është poet i ndjeshëm, por nuk rrëmbehet nga ndjenjat. Kjo vërehet qartë pothuajse në të gjitha poezitë e tij. Poezia e Shabanit komunikon natyrshëm me lexuesin. Ajo nuk vërret, por ashtu heshturazi, në paqe, të thërret për ta lexuar, duke u bërë vetvetiu pjesë e saj. Është një poezi që mund të lexohet dhe kuptohet nga të gjithë. Kjo mendoj se është shumë e rëndësishme dhe një vlerë tjetër e saj. Gjuha e pasur, përdorimi i leksikut dhe i frazeologjisë së vendit ia rrit peshën poezisë së tij. Haxhi Shabani di të luajë me gjuhën. “Loja” e tij me gjuhën është e qëllimshme në funksion të mesazhit poetik. Përmbledhja me poezi “Vizatim hënor me shkëlqim yjesh” është një përzgjedhje nga krijimtaria poetike e autorit. Është e vështirë të përzgjedhësh diçka nga kjo përmbledhje për të ilustruar mendimin, sepse secila poezi është një histori në vete dhe bart një mesazh poetik. Në poezitë e tij, poeti shpesh flet në veten e parë: “Unë hyj në trurin tim/ në atë masë të zorrtë e të pistë/ me dëshirë që të vë në vend/ dërrasën që e kam mangët,/ kërkoj gozhdët për gozhdim/ ato janë shtrembëruar/ janë ndryshkur.” (Poezia “Ha trurin tim”, fq. 80); apo “Unë i fshehur në furrecin tim/ bëja thumba/ bëja kunja/ sidomos murrizi, kimçe/ sidomos lisi, thane/ i renditja, i ngulja/ i tërhiqja, ecja mbi ta/ shfrytëzoja cilësitë e epitetit/ thnegël bishtpërpjetë.” (Poezia “Thnegël bishtpërpjetë”, fq. 14). Poeti bëhet fëmijë:

“Që të pi edhe një herë ujë në ty/ po bëhem fëmijë/ qe, nëna po më merr për dore”. (Poezia “Po bëhem fëmijë”, fq. 19). Vendosja e vetes në qendër të poezisë nuk duhet kuptuar si personalizim. Ai edhe kur kritikon, përmes vetes simbolizon dukuritë dhe veset e individëve dhe shoqërisë. Poeti dialogon me nënën, me Fishtën, me botën imagjinare. Në poezitë e tij nuk ka patriotizëm patetik. Shabani tallet me patriotizmin e vet e përmes tij edhe të shumë të tjerëve të brezit tonë, të cilët gjithë ditën shesin patriotizëm të rremë: “M’kallxo çka me ba me veten teme/ kur ma s’paktit tri herë n’ditë/ m’bahet me dalë për vedi/ mbi atdhetarinë teme/ a thue edhe mua eshtnat/ kanë me m’i hjedh’ n’lum.” (Poezia “Letër Gjergj Fishtës”, fq. 74). Në këtë poezi gjuha poetike i përshtatet mjeshtërisht autorit që i kushtohet, pra, gegnishtes fishtiane. “Amerika më merr me të mirë” (fq. 71) është një nga ato poezitë që, nëse mund të thuhet, poeti e parandien fatin e jetës së tij. Për ta përmbyllur, duhet thënë se mesazhet poetike të Haxhi Shabanit duhen kuptuar si një nevojë dhe shqetësim të brendshëm të autorit, si një lloj katarsisi përmes fjalës si arma më e fuqishme e poetit. Jam i vetëdijshëm se sado që të flasim, prapë kemi mbetur diçka pa thënë, sepse çelësat apo kodet e poezisë së Shabanit janë të shumtë për të zbërthyer poezinë e tij. (Vështrimi është lexuar në përurimin e librit në Shkollën Fillore “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu” – Triesh, më 15 tetor 2021) E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

FOKUS

Pandemia dhe mb e të dhënave pers Shteti i Malit të Zi do të penalizohet për shkak të publikimit të emrave të disa personave të

“ 20

vetizoluar si pasojë e pandemisë COVID-19. Përfaqësuesi i Agjencisë për

Mbrojtjen e të Dhënave Personale në Mal të Zi, Muhamed Gjokaj, vë në dukje, se veprimi i Institutit të

“Në vazhdën e masave kundër pandemisë që hotelierët dhe pronarët e klubeve detyrohen që të kërkojnë vërtetim për vaksinim apo vërtetim PCR, apo vërtetime të ndryshme ku do të dëshmonin për COVID-19. E kemi njoftuar opinionin publik se ky veprim ka të bëjë me cenimin e të drejtave të njeriut dhe është një shkelje flagrante ndaj privatësisë dhe mbrojtjen personale. Sigurisht që kemi ndërhyrë këtu dhe kemi bërë një inspektim. Inspektimi i ka vërtetua dëshmitë e Agjencisë se ky vendim i qeverisë është joligjor jokushtetues dhe kundër standardeve evropiane dhe konventave që trajtojnë këtë fushë. Edhe me këtë rast mendojmë se qeveria e ka tepruar dhe ekzagjeruar duke depërtuar më shumë se ç duhet në të drejta e njeriut në aspektin e privatësisë”, tha zoti Gjokaj

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

FOKUS

brojtja sonale Shëndetit Publik, në këtë rast, nuk ishte në përputhje me ligjin. “Ky rast më pas edhe u vërtetua në Gjykatën Themelore e bazuar në një vendim të një personi që bëri padinë dhe tani kemi mbi 10 mijë persona që janë gati për një padi të ngjashme dhe kur ta shumojmë këtë numër me 700 euro, shteti ka humbur kështu afro 8 milionë euro me këtë gabim që është bërë”, tha zoti Gjokaj. Zoti Gjokaj thekson se duhet të sigurohet mbrojtja e të dhënave, posaçërisht kur bëhet fjalë për të dhënat shëndetësore të individëve.

“

“Ky rast më pas edhe u vërtetua në Gjykatën Themelore e bazuar në një vendim të një personi që bëri padinë dhe tani kemi mbi 10 mijë persona që janë gati për një padi të ngjashme dhe kur ta shumojmë këtë numër me 700 euro, shteti ka humbur kështu afro 8 milionë euro me këtë gabim që është bërë”, tha zoti Gjokaj

deve evropiane dhe konventave që trajtojnë këtë fushë. Edhe me këtë rast mendojmë se qeveria e ka tepruar dhe ekzagjeruar duke depërtuar më shumë se çduhet në të drejta e njeriut në aspektin e privatësisë”, tha zoti Gjokaj. Përfaqësuesi i Agjencisë për Mbrojtjen e të Dhënave Personale, Muhamed Gjokaj thekson se të dhënat personale në asnjë mënyrë nuk janë pengesë për zbatimin e masave për mbrojtjen e shëndetit publik, por sipas tij, ata duhet të jenë në harmoni me ligjet e parashikuara në Mal të Zi. a.s. E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

KULTURË

Më 21-24 tetor në Ulqin u mbajt edicioni i pestë i Kolonisë së Piktorëve

50 piktorë për Ulqinin

Gjatë katër ditëve të qëndrimit të tyre në Ulqin, piktorët kanë realizuar vepra me motive të ndryshme nga ky qytet piktoresk. Bukuritë e qytetit të Ulqinit me peizazhe të veçanta, si Kalaja, pazari i vjetër, deti, Rana, Valdanosi dhe ullishta, lumi Buna, ujëdhesa Ada, Port Milena, masivet kodrinore etj. u kanë shërbyer piktorëve pjesëmarrës në koloni si frymëzim për veprat e tyre në telajo Pas vitit të kaluar kur nuk u mbajt për shkak të pandemisë së Covid-19, kolonia e piktorëve, një veprimtari artistike tradicionale, është kthyer këtë vit në qytetin e Ulqinit. “50 piktorë për Ulqinin” ka qenë motoja e edicionit të sivjetshëm të pestë, që u mbajt më 21-24 tetor, me pjesëmarrjen e piktorëve shqiptarë dhe të tjerë nga Mali i Zi, Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut etj. Kolonia e piktorëve organizohet sipas traditës nga Instituti i Librit dhe i Promocionit nga Tirana në bashkëpunim me Organizatën Turistike të

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Ulqinit, me mbështetjen e Komunës së Ulqinit dhe Qendrës së Kulturës – Ulqin. Gjatë katër ditëve të qëndrimit të tyre në Ulqin, piktorët kanë realizuar vepra me motive të ndryshme nga ky qytet piktoresk. Bukuritë e qytetit të Ulqinit me peizazhe të veçanta, si Kalaja, pazari i vjetër, deti, Rana, Valdanosi dhe ullishta, lumi Buna, ujëdhesa Ada, Port Milena, masivet kodrinore etj. u kanë shërbyer piktorëve pjesëmarrës në koloni si frymëzim për veprat e tyre në telajo. Kolonia e piktorëve është kurorëzuar

me ekspozitën e përbashkët, që u mbajt të dielën në mjediset e Hotelit “Llolla”. Kolonia e piktorëve është kthyer në një shkollë në vete, ku çdo artist jo vetëm shpreh talentin e tij, por rritet artistikisht e fiton përvoja të reja. Ajo po ashtu shërben për njohjen dhe rritjen e bashkëpunimit të artistëve të rajonit me qëllim promovimin e vlerave më të mira arkitekturale, të peizazhit të veçantë, por edhe të punës artistike të vetë artistëve pjesëmarrës. (Kohapress)

FOTOGRAFIA E JAVËS

ARBEN GJURASHAJ VITOJA

„Qesh pak, shiko këtu”

„Nëse një fotograf profesionist fotografon të njëjtin objekt që fotografon edhe një person i zakonshëm, ku qëndron ndryshimi„.

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

PORTRET

I riu nga Ulqini, Ardit Seferi

Një talent i rrallë me një mjeshtëri të një muzikanti virtuoz Ardit Seferi, me një talent të një mjeshtri virtuoz në organo, ka tashmë shtatë vite që merret intensivisht me muzikën. Ai është shumë aktiv nëpër dasma dhe ahengje të ndryshme familjare, duke përcjellë kështu me organo këngëtarë të njohur, disa nga të cilët kanë bërë emër edhe në rangun kombëtar Muzikanti nga Ulqini, Ardit Seferi, është një djalosh i ri vetëm 19- vjeçar, por që shquhet si një talent i rrallë për ekzekutimin në instrumentin e or-

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

ganos. Pasioni për muzikën i lindi që në moshën e fëmijërisë, kur ishte fare i vogël, madje kishte vetëm 8 vjet kur filloi të dalë në skenë, përkrah muz-

ikantëve dhe këngëtarëve të Ulqinit. Arditi për këtë bashkëbisedim për gazetën “Koha Javore” tregon se debutimin në skenë si solo muzikant,

PORTRET

e bëri kur kishte 13- vjeç, pra në moshë fëmijërie, por që talenti që e karakterizonte duke ekzekutuar në organo, i mundësoi atij dhe iu besua që të bënte muzikë me këngëtarë të njohur dhe të afirmuar të Ulqinit. Arditi thotë se këtë talent për muzikën e ka trashëguar nga babai i tij, muzikanti i njohur, Bajram Seferi, i cili ka një përvojë tejet të gjatë si muzikant. Talentin që kishte Arditi, e kishin vërejtur edhe mësimdhënësit në shkollë, ku ai, merrte pjesë nëpër gara dhe festivale të ndryshme shkollore, ku edhe ishte vlerësuar për talentin e tij të jashtëzakonshëm si muzikant. Arditi tregon se nuk frikësohej nga skena, por me shumë vullnet shoqëronte këngëtarët pa pasur asnjë ndrojtje. Por nga ana tjetër- shprehet ai- publiku ishte ai që shfaqte habi teksa shikonte një fëmijë i cili i vetëm pas organos, përcillte këngëtarët që këndonin nga repertori i tyre. “Dua të falënderoj të gjithë shokët e m’i, këngëtarët dhe muzikantët, të cilët patën besim tek unë që të më merrnin si muzikant në atë moshë

aq të vogël. Falënderoj edhe publikun i cili në çdo paraqitje që kisha në skenë, më jepte vullnet dhe kurajë për të vazhduar, duke më duartrokitur pafund, me shumë entuziazëm”, shprehet Arditi. Muzika për të është ushqimi i shpirtit, dhe se pa muzikën ai nuk e imagjinon jetën në asnjë moment të saj. Ardit Seferi, me një talent të një mjeshtri virtuoz në organo, ka tashmë shtatë vite që merret intensivisht me muzikën. Ai është shumë aktiv nëpër dasma dhe ahengje të ndryshme familjare, duke shoqëruar kështu me organo këngëtarë të njohur, disa nga të cilët kanë bërë emër edhe në rangun kombëtar. “Më së shumti punoj nëpër dasma, ku më ftojnë shumë këngëtarë nga Ulqini, Shkodra, Tuzi dhe gjetiu”, thekson Seferi. Arditi para një viti ka hapur edhe studion e tij muzikore me kushte bashkëkohore, ku realizon instrumentale të ndryshme dhe këngë për shumë këngëtarë. I pyetur se cila është formula e gjithë këtij suksesi dhe e kësaj mjeshtërie të

arritur, Arditi përgjigjet, duke thënë: “Puna dhe vullneti janë jetike për një sukses të lakmueshëm, sepse, asgjë nuk është e pamundur, në qoftë se punon me mund, zell dhe zemër, që të arrish pikësynimin”, shprehet Seferi. Ai tashmë është në moshën e pjekurisë dhe ka mbaruar Shkollën e Mesme “Vëllazërim-Bashkim” në Ulqin. Pas përfundimit të maturës, ai ka vendosur që talentin dhe mjeshtërinë në muzikë ta përforcojë dhe ta afirmojë në mënyrë profesionale. Arditi vazhdoi shkollimin e lart, në Kolegjin AAB në Prishtinë, ku po ndjek studimet në degën e muzikologjisëmuzikë e përgjithshme. Me shpresë që ky i ri me një talent të rrallë do të tregojë sukses të lartë edhe në studime që po ndjek, ne i urojmë suksese të mëtejshme në rrugëtimin e tij drejtë artit muzikor, që të arrisë pikësynimin e tij, duke u kualifikuar si muzikant profesionist, për të dhënë më pas kontributin e tij me përkushtim në vendin dhe shoqërinë tonë. Toni Ujkaj E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

MOZAIK

Me rastin e njëvjetorit të vdekjes së kryetarit të saj Dritan Kurti, Shoqata “Ora” organizoi mbrëmjen përkujtimore

Një vit pa Dritanin Në njëvjetorin e vdekjes së kryetarit të saj, mësuesit dhe veprimtarit Dritan Kurti, Shoqata “Ora” organizoi të dielën mbrëma në Shkollën Fillore “Bedri Elezaga” në Katërkollë mbrëmjen përkujtimore “Një vit pa Dritanin”. Mbrëmja përkujtimore, e cila ka filluar me një minutë heshtjeje, ishte konceptuar si një homazh për jetën dhe veprimtarinë e Dritan Kurtit, ku disa prej shokëve, kolegëve dhe përfaqësuesve të shoqatave e institucioneve me të cilat ai ka punuar e bashkëpunuar kanë evokuar kujtimet e tyre dhe nënvizuar kontributin e tij në fushën e arsimit, kulturës, folklorit, trashëgimisë etj. Në fjalën e rastit, anëtari i Shoqatës “Ora”, Astrit Kurti, njëherazi shok i ngushtë i Dritanit, ka folur për jetën e tyre të përbashkët që nga fëmijëria, duke veçuar virtytet që Dritanin e

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

bënin të rrallë për shoqërinë. “Ti ndave kohën tënde për neve. Për shumë nga ne, të madh dhe të vogël, ishe i papërtueshëm dhe me shumë vëmendje dhe dashuri për të gjithë. Asnjëherë nuk u mërzite, sepse ti kështu ishe, i rrallë dhe me një zemërgjerësi, ku do të kujtojmë gjithmonë deri në fund të jetës”, ka thënë ai. Në mënyrë emotive Kurti ka përkujtuar se dita e fundit e jetës së Dritanit ishte një ditë e zezë për të dhe për të gjithë, ishte një përshkrim i jetës së tyre. “Dua të flas, sepse do më dëgjosh dhe për këtë jam i sigurt, sepse shumë amanete edhe m’i ke lënë në heshtje, por unë e di dhe do të bëj akoma më shumë, siç do të bëje edhe ti për mua dhe siç do t’i lija edhe unë ty”, ka thënë ai.

Profesori i koreografisë dhe valltari i Ansamblit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve “Shota”, Besnik Grajçevci, ka thënë se secili nga ne kemi për të folur shumë për Dritanin, për ta përkujtuar vetëm për gjëra pozitive dhe të mira. Duke e quajtur atë vëlla, Grajçevci ka thënë se çdokush e vëren mungesën e Dritanit dhe vlerën që ai ka pasur. “Dritani ka qenë një misionar për çështjen kombëtare, i cili ashtu siç e kishte emrin ndriçoi kulturën, traditën rreth identitetit të kësaj zone. Dritani më ka kontaktuar vazhdimisht për të kërkuar për të punuar, për të bërë gjëra të mira rreth ‘Traditës’ dhe këtyre ngjyrave të kostumit që e mbante në trup, në mënyrë që kjo zonë të mos e shuante asnjëherë aktivitetin kulturor-artistik, që ai e kishte dëshirën më të madhe dhe më të fuqishme”, ka theksuar ai.

MOZAIK Kujtime nga puna dhe bashkëpunimi me Dritanin kanë evokuar edhe Mustafë Bardhi, drejtor i Shkollës Fillore “Bedri Elezaga”, Kabil Kurti, kryetar i Biznes Klub Ana e Malit dhe Ilir Loku, udhëheqës artistik i Ansamblit “Ilirida” nga Shkupi. Po ashtu janë lexuar mesazhet e dërguara nga kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, dhe drejtori i Ansamblit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve“Shota”, Shefqet Gjocaj. Pjesën kryesore të mbrëmjes përkujtimore e ka zënë dokumentari kushtuar Dritan Kurtit, kësaj figure të arsimit dhe kulturës sonë, i përgatitur nga Shoqata “Ora”, sipas skenarit të Gazmend Kovaçit. Në dokumentar paraqitet portreti i Dritanit dhe kontributi i tij shumëdimensional për shoqërinë. Në emër të familjes së Dritan Kurtit, të pranishmit e shumtë në numër i ka përshëndetur dhe falënderuar bashkëshortja e tij, Arjeta Kurti. “Faleminderit që e deshët dhe e respektuat Dritanin. E këtë gjë më së miri po e dëshmon prania juaj në këtë numër kaq të madh. Veprimtaria e Dritanit më së miri është paraqitur në këtë dokumentar që ndoqët. Por do të doja vetëm të thoja se Dritani edhe

kohën që e kishte për të kaluar me familjen, ia kushtonte vendit, vendlindjes së tij”, ka thënë ajo. Kurti ka thënë se ajo ishte përkrahëse e çdo nisme dhe çdo projekti të Dritanit, sepse e dinte dhe ishte e sigurt se çdo dalje e tij nga shtëpia ishte një kontribut i çmuar për vendin dhe vendasit e tij. “Dritanin e kisha krah të djathtë, forcë dhe shtysë në jetë. Besuam fort te njëri-tjetri dhe shumë sfidave iu bëmë ballë deri në këtë humbje. Dritani besoj aq fort tek unë sa mbi supet e mia hodhi barrën më të rëndë – që të jem edhe biri i Avniut dhe i Minires, të jem edhe vëlla për Dritën, të jem edhe baba për Borën dhe Erën”, ka thënë ajo. Kurti ka falënderuar të gjithë që një vit më parë i janë gjetur pranë familjes së Dritanit, duke u shprehur ngushëllime me anë të mesazheve, telefonatave e në mënyra të ndryshme, edhe financiare. “Kur njeriu pësoka humbje kaq të mëdha dhe sheh që pas ka shumë miq, shokë, respekti për Dritanin është shumë i madh, më besoni që dhimbja kthehet në forcë dhe krenari”, ka thënë ajo. Me rastin e njëvjetorit të vdekjes,

Shoqata “Ora” ka ndarë mirënjohje për kryetarin e saj, Dritan Kurti, me motivacionin “për kontributin në themelimin, organizimin e aktiviteteve, drejtimin me sukses të Shoqatës ‘Ora’ dhe veprimtarinë e gjithanshme në të mirë të shoqërisë”. Po ashtu, Shoqata “Ora” ka marrë vendim që turi çiklistik Anë e Malit – Shkodër, prej Liqenit të Shasit deri në Liqenin e Shkodrës, i inicuar prej Dritanit, të bëhet tradicional në kuadër të manifestimit “Pranvera në Anë të Malit” dhe të quhet turi çiklistik “Dritan Kurti”. Me këtë rast, Shoqata “Ora” i ka dhuruar familjes një portret të Dritan Kurtit, të realizuar nga piktori vendas Agron Ujkashi. Të dielën paradreke, anëtarët e Shoqatës “Ora” së bashku me shokët dhe miqtë e tij bënë homazhe te varri i Dritan Kurtit, në varrezat në fshatin Sukubinë. Dritan Kurti vdiq më 24 tetor 2020, në moshën 42-vjeçare, nga Covid-19, duke këputur përgjysmë ëndrrat e tij. Ai punoi mësues në Shkollën Fillore në Katërkollë, ishte kryetar i Shoqatës “Ora” dhe i Bashkësisë Lokale – Sukubinë, anëtar i kryesisë së Ansamblit “Tradita”, veprimtar shoqëror i. k. etj.

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

KULTURË

Në Plavë u mbajtën Takimet e XLIV-ta letrare dhe Kolonia e XIX artistike

Poetët dhe piktorë shkathtësitë e veta

Manifestimi i përbashkët pesëditor i Takimeve të XLIV-ta letrare të Plavës dhe i Kolonisë së XIX-të figurative të këtij qyteti, i organizuar nën moton “Vjeshta kulturore e Plavës 2021”, filloi në mbrëmjen e të mërkurës së kaluar me hapjen e kolonisë së radhës figurative në hollin e Qendrës për kulturë “Husein Bashiq”, pjesëmarrës të së cilës ishin piktorët e mirënjohur akademik të artit figurativ: Ismet Çekiq nga Mali i Zi, Mersiha Merxhanoviq – Memiq dhe Merima Ivkoviq nga Bosna e Hercegovina, Snezhana Mellnik nga Maqedonia e Veriut dhe Islam Hasiq nga Serbia, të cilët aktivitetet e veta të punës pikturale i përformuan në sheshin e ri të Plavës dhe në lokalet e objektit në fjalë të kulturës, të cilat u ekspozuan bashkë me ato të nxënësve pjesëmarrës në konkursin figurativ, u ekspozuan në ekspozitën e hapur në ballinat e mureve të galerisë së Qendrës për kulturë të shtunën në mbrëmje në ditën e katërt të manifestimit. Koloninë figurative në fjalë e shpalli të hapur drejtori i Qendrës për kulturë, Vlladimir – Vllado Knezheviq. Sipas programit të manifestimit, në orët e paradrekes së ditës së tretë, në hollin e Qendrës për kulturë në Plavë, është bërë takimi i poetëve dhe i piktorëve me nxënësit dhe mësimdhënësit e Shkollës fillore dhe asaj të mesme të përzier, të dyat në Plavë, si dhe me nxënësit e Shkollës fillore në shkollën e Murinës, me ç’rast janë mbajtur orë letrare dhe janë zhvilluar biseda të ndërsjella, kurse aktiviteti në orët e para të mbrëmjes së kësaj dite, filloi me shfaqjen e filmit dokumentar 25-minutësh me titull “Plave pokraj jezera mog” (Plavë pranë liqenit tim), e pastaj Takimet e sivjetme letrare të Plavës, të XLIV me radhë, i ka hapur drejtori i Qendrës për kulturë “Husein Bashiq”, Vlladimir – Vllado Knezheviq, i cili ka

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

përshëndetur të pranishmit, kurse poetëve dhe piktorëve të pranishëm u ka dëshiruar mirëseardhje dhe i ka falënderuar për pjesëmarrje. Mbrëmja e dytë e manifestimit të përbashkët letrar e artistik, është mbajtur të premten në sallën e madhe të Qendrës për kulturë, në praninë e një numri të konsiderueshëm pavianësh, por edhe të tjerëve, adhurues të fjalës së shkruar letrare – poetike, me ç’rast është zhvilluar një pjesë e programit të manifestimit, me moton “Vjeshta kulturore e Plavës 2021” të cilin në rolin e moderatores e ka prezantuar poetja e re sharmante nga Berani, e martuar në Plavë, zonja Rebeka Çilloviq – Llalliq. Mbrëmja e dytë e takimeve letrare, njëherazi ka qenë edhe mbrëmja e krijuesve (poetëve) vendlindas, në të cilën me nga dy poezi nga opuset e veta krijuese, të pranishmëve u janë prezantuar poetët: Todor Zhivaleviq – Velliçki, Sendain Pupoviq, Rebeka Çiloviq – Llalliq, Kaltrina Hoti (në gjuhën shqipe dhe malazeze), Millan M. Petroviq dhe Shaban Hasangjekaj (në gjuhën shqipe, të përkthyera edhe në gjuhën malazeze). Në këtë mbrëmje është përkujtuar poeti i mirënjohur plavjan, Hasan

Shaboviq, i cili ka ndërruar jetë para dy muajsh në Suedi, ku ka jetuar dhe krijuar shumë vite, ku dhe është varrosur. Në shenjë nderimi dhe respekti ndaj tij, të pranishmit kanë mbajtur një minutë heshtje, ndërsa moderatoja e programit, Rebeka Çilloviq – Llalliq, ka recituar një poezi nga opusi i gjerë dhe i begatë i veprimtarisë së tij krijuese – poetike. Në fund të programit të mbrëmjes në fjalë, është bërë përurimi i dy romaneve të shkrimtarit të mirënjohur malazias, Andrej Nikollaidis: “Odlazak” (Vajtje), dhe “Madjarska rečenica” (Fjalia hungareze), e vlerësuar me shpërblimin “Meša Selimović”. Përkitazi me romanet në fjalë dhe veprimtarinë krijuese voluminoze me shkrimtarin Nikollaidis ka biseduar (e ka intervistuar) moderatorja e programit, promotorja Rebeka Çilloviq – Llalliq. I tërë programi i kësaj mbrëmjeje, është përcjellë me tingujt e pianos së maestro Andrej Arsenijeviq. Mbrëmja e tretë e ditës së katërt të manifestimit të përbashkët në fjalë, ka filluar në mbrëmjen e ditës së shtunë, me hapjen e ekspozitës së përbashkët të pikturave të piktorëve pjesëmarrës të Kolonisë figurative dhe të tri pikturave më të mira

KULTURË

ët reflektuan a krijuese të shpallura nga juria e nxënësve pjesëmarrës në konkursin që e shpalli organizuesi i manifestimit të cilën e hapi drejtori i Qendrës për kulturë, Vlladimir Knezheviq, në hollin e qendrës në fjalë, e pastaj u shpallën fituesit pjesëmarrës të konkursit letrar dhe figurativ në temën “Dyert e vendlindjes janë gjithmonë të hapura”, në të cilën kanë marrë pjesë nxënësit e shkollave fillore në Plavë e Murinë dhe ata të Shkollës së mesme të përzier në Plavë. Juria tre anëtarëshe e konkursit të shpallur letrar, Millica Millosavleviq, kryetare, Flora Brovina dhe Bozhidar Proroçiq, anëtarë, dy poezitë më të mira të nxënësve pjesëmarrës të konkursit, shpallen nxënësin Ivan Mitroviq me shifrën PM34-2005, të cilin e ka shoqëruar mikesha e tij, Sumeja Canoviq, dhe poezinë e nxënësit, Xhenan Cirikoviq, me shifrën SP1710-2006, të cilëve shpërblimet modeste ua ndau drejtori i Qendrës për kulturë, Vlladimir Knezheviq, dhe Juria pesë anëtarshe e konkursit të shpallur për krijimtaritë figurative në përbërje: Islam Hasiq, kryetar, Merima Ivkoviq, Snezhana Mjellnik, Mersiha Merxhanoviq – Memiq dhe Ismet Çekiq, anëtarë, dy punimet më të

mira figurative i shpallën ato të nxënësve Llejlla Llalliq me shifër “Pčelica“ dhe Nejlla Huseinoviq, dhe shifër “Jagoda-013”, të cilave shpërblimet po ashtu ua ndau drejtori i Qendrës për kulturë. Të pranishmit në sallë me këtë rast i kanë argëtuar me përformancat muzikore Andrej Arsenijeviq me piano dhe këngëtarja e melosit burimor popullor nga Rozhaja, Illma Nurkoviq, në përcjellje me harmonikë nga bashkëvendësi instrumentalist dhe poet, Sullejman Beqa Kujeviq. Por, tema qendrore dhe primare e programit të takimeve të XLIV-ta letrare të Plavës, ka qenë prezantimi i poetëve me poezitë e veta nga opusi i gjerë i tyre, nga Plava e Gucia, Mali i Zi dhe rajoni. Prej 13 poetëve të ftuar, 12 sish janë përgjigjur ftesës, të cilët të pranishmëve u janë prezantuar me nga dy poezi të zgjedhura. Nga Mali i Zi: Todor Zhivaleviq – Velliçki, Senadin Pupoviq, Kaltrina Hoti, Millan M. Petroviq, Bozhidar Proroçiq, Sullejman Beqa Kujeviq, Kristina Babiq dhe Shaban Hasangjekaj, nga Serbia: Millica Millosavleviq, nga Kosova: Flora Brovina, dhe Maqedonia e Veriut: Suzana All Salltkini dhe Ivana Naskova. Theksojmë se këtë vit në takimet letrare të Plavës, poezitë e veta në gjuhën shqipe i kanë lexuar (thënë) tre poetë: Flora Brovina, Kaltrina Hoti dhe Shaban Hasangjekaj (autori i këtij teksti). Poetet Flora Brovina nga Kosova dhe Kaltrina Hoti nga Plava, për gazetën “Koha Javore” janë prononcuar. Flora Brovina shprehet “Gjithnjë në Plavë, sa herë që më ftojnë, vij me shumë kënaqësi, sado që rruga duket e largët dhe ende s’u krye rruga e shkurtër që bashkon Plavën dhe Kosovën. Vij, sepse pritem me gjithë zemër edhe nga publiku, edhe nga organizatorët. Edhe sivjet, isha shumë

e lumtur që kisha një ftesë, dhe që morra pjesë dhe njoha shkrimtarë të rinj, sidomos këta që u paraqitën nga shkollat e mesme dhe shkollat fillore, ku isha edhe pjesë e Jurisë në shpalljen e dy punimeve më të mira letrare në poezi të nxënësve pjesëmarrës në konkursin që e shpalli organizatori. Këtu takova shkrimtarë të rinj që nuk i kisha takuar herëve të tjera. Këto takime kanë rëndësi, sepse në takime njerëzit njihen, ndërrojnë përshtypjet e veta, kuptojnë çka ka ndodhur në një vend tjetër fqinj, dhe natyrisht frymëzohen për të shkruar më tutje”. Ndërkaq, poetja, por edhe piktorja tani e mirënjohur nga Plava, Kaltrina Hoti, në reflektimin e mbresës së vet, u deklarua: “Është një aktivitet shumë i bukur. Takimi i artistëve është një frymëzim në brendësi të shpirtit të artistit. Për mua, kjo është shumë e veçantë, sepse pata rastin ta njoftoj dhe të përjetoj një vizitë të bukur, që pos artistëve të tjerë ta njoftoj edhe heroinën tonë, Flora Brovina. Përndryshe, vargu dhe piktura gjithmonë e tregojnë të vërtetën e kohës. Këtë vit kemi pasur poetë dhe artistë të Serbisë, Maqedonisë së Veriut, Bosnjës e Hercegovinës, të Malit të Zi e të Kosovës. Unë besoj që çdo artist që merr pjesë në një aktivitet të tillë, është me të vërtetë ushqim i shpirtit”. Programi i manifestimit të sivjetmë të përbashkët – Takimet letrare të Plavës dhe Kolonia figurative, ka përfunduar në orët e paradites të ditës së diel, ditës së pestë, me piknikun e pjesëmarrësve që ua kanë bërë atraksioneve dhe bukurive natyrore e infrastrukturore me të cilat disponon Plava me rrethinë, siç janë Liqeni i Plavës, Kulla e Rexhepagiqve, Xhamia mbretërore (ndër më të vjetrat në Mal të Zi), Kisha ortodokse “Svete trojice” në Brezojevicë, etj. Takimet e XLIV-ta të Plavës dhe Kolonia e XIX-të figurative e këtij qyteti, të cilat në fund të programit i shpalli të mbyllura moderatorja Rebeka Çilloviq – Llalliq, u organizuan nga Qendra për kulturë “Husein Bashiq” e Plavës, nën patronazhin e Ministrisë së arsimit, kulturës, shkencës dhe sportit të Mali të Zi dhe nën mbikëqyrje e përkrahje të Komunës së Plavës. Sh. Hasangjekaj E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

MOZAIK

Të rënët britanikë (2)

Të vetmit ushtara të huaj që shkelë Shqipëri si liberat Mal Berisha

Me datën 11 nëntor 2012, Ambasadori Britanik në Tiranë Sh.T z. Nicholas Cannon dhe Kryeministri i asaj kohe Dr. Sali Berisha organizuan një shërbesë përkujtimore në varrezën e britanikëve në Parkun e Tiranës. Ata ishin 53 të rënë, por vetëm 46 prej tyre i kanë pllakat e varreve mbi kokë. Shqipëria i ka borxh nderi këtyre të rënëve për kontributin në çlirimin e vendit tonë. Pas kthimit në atdhe, veteranët e SOE që shërbyen në Shqipëri i shërbyen vendit të tyre në fusha të ndryshme të jetës. Shumë

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

prej tyre u bënë njerëz të shquar dhe politikanë të zotët. Le të veçojmë disa prej tyre: Harold Julian Amery, Baron Amery of Lustleigh, (1919–1996), politikan konservator britanik, i cili shërbeu tre dekada si figurë drejtuese e kësaj partie dhe 42 vjet anëtar i parlamentit. Ai ka shërbyer si oficer ndërlidhës i SOE për lëvizjen e rezistencës antifashiste shqiptare në vitet 1943–1944 në përbërje të grupit të quajtur “Tre Mosketjerët” bashkë me majorin Davis Smiley dhe kolonelin Neil McLean. John Anthony Quayle, (1913 – 1989) aktor i madh i teatrit anglez, shërbeu si oficer i shërbimit të fshehtë anglez gjatë luftës. Në vitin 1943 mbërriti

në Tragjas, Shqipëri. Pas luftës ai iu kushtua aktrimit dhe drejtoi Teatrin Memorial të Shekspirit ku dhe hodhi themelet e krijimit të Kompanisë Mbretërore të Teatrit Shekspirian. Ai ka luajtur rolet e Falstafit, Otellos, Henrin e VIII-të si dhe ka interpretuar edhe me Lorenc Oliverin dhe ka një galeri të pafund rolesh. Për ne shqiptarët mbetet figurë e dashur pasi jo vetëm që shërbeu në Shqipëri, por ishte anëtar aktiv i përhershëm i Shoqatës Anglo Shqiptare (AAA). Kolonel David Smiley (1916 – 2009) ishte një oficer i shërbimeve të fshehta britanike. Në luftën e Dytë Botërore ai ka luftuar në Palestinë, Irak, Persi, Siri si dhe ka vepruar me SOE–në, në Shqipëri dhe në Tailandë. Ai ka

MOZAIK

akë ën në torë shkruar librin ”Albanian Assignment”. Magaret Hasluck (1885 – 1948) shërbeu në SOE. Pas luftës, dhe pas ekzekutimit nga komunistët të mikut të saj shqiptar, Lef Nosi, ajo u sëmur rëndë dhe vdiq në varfëri në Dublin në vitin 1948. Atë e ndihmuan miqtë e saj të SOE–së në ditët e fundit të jetës në mënyrë anonime. Billy McLean (1918 – 1986) Në vitin 1943 McLean iu bashkua misoneve të SOE dhe zbriti në territoret e okupuara në Shqipëri. Në Prillin e vitit 1944 McLean bashkë me një ekip të vogël të quajtur “Tre Mosketjerët” ku bënte pjesë David Smiley dhe Julian Amery u përpoqën të pajtonin grupet e ndryshme politike në Shqipëri që të luftonin së bashku kundër nazistëve por nuk i arritën dot. Ai shërbeu dhjetë vjet si anëtar i Parlamentit Britanik.

tiparesh që ta bëjnë atë super-njeri, super-heroinë, super-grua, super… Në të gjen gjithë ato që skulptori i famshëm francez August Roden do t’u mësonte studentëve të tij në lidhje me raportet formë – përmbajtje të një vepre skulpturore. E pse jo edhe Odhise Paskali ynë. Jam ndalur shumë herë para atij busti. Madje e kam fotografuar sa herë që kam kaluar pranë. Në një rast foton e saj e kam përdorur në librin “Realitetet Shqiptaro – Britanike” si ilustrim në atë pjesë ku bëhet fjalë për grupin britanik të njohur me emrin Special Operations Executive. Ky portret iu është kushtuar pikërisht atyre njerëzve të guximshëm, që arritën të hyjnë në prapavijat e armikut nazist nëpër Evropë. Ndalohesha me respekt përpara saj, sa herë i kaloja pranë, pasi ajo përfaqëson ata që e shpëtuan botën nga katastrofa. Një prej ditëve të shëtitjeve të mia buzë Lumit Tamiz takova autorin e asaj skulpture.

Ai ishte Ivan Saxton dhe po e pastronte me duart e veta atë bust. Ai më tregoi se si e kishte bërë atë vepër, duke pasur si model pikërisht një anëtare të SOE-s, e cila kishte jetuar në atë zonë të Londrës, ku gjendej busti. “Ajo heroinë më ka frymëzuar për këtë vepër dhe po ajo më ka pozuar”, – më tha Ivani. “Në fakt pashë në tiparet e saj aq shumë elemente të një përfaqësueseje të kësaj organizate. U mundova t’i shprehja të gjitha në një portret.” Operativët Specialë Ekzekutivë, janë të vetmit ushtarë të huaj, në historinë e gjatë të Shqipërisë të cilët erdhën në vendin tonë jo si pushtues por si Liberatorë. Prandaj do të shkoj me nderim dhe dëshirë të marr pjesë në ceremoninë që organizon Ambasada Britanike tek parku i Tiranës me datën 20 tetor 2021, në orën 11.00. me ftesë të Ambasadorit të Britanik në Tiranë, Sh.T. z. Alastair King – Smith. (Fund)

Statuja e heroinës së SOE-s në Londër

Në Londër gjendet një statuje bronci e cila i përfaqëson anëtaret e SOE – së. Sa herë kaloja anës së lumit Tamiz, në rrugën që të çon nga Ura Lambeth për tek London Eye (Syri i Londrës) ndalesha përpara atij busti. Ajo është përmendorja e një gruaje me një vështrim tejet të mprehtë, portret shumë i bukur, me forma shumë të rregullta që sheh larg. Në të nuk gjen asnjë shformim të shprehur si dukuri e artit modern dhe ruan përmasat dhe raportet natyrale të një skulpture klasike, e skalitur mbi bazën e parimeve të estetikës së realizmit. Në të nuk ka as glorifikim dhe as shtesa E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

MOZAIK

Grupi letrar “Jehona” dhe grupi “Historianët e rinj” të Gjimnazit “25 Maji

Përkujtuan 150-vjetorin e lindjes së At Gjergj Fishtës Tuz – Poeti i madh kombëtar, at. Gjergj Fishta është përkujtuar në 150-vjetorin e lindjes së tij nga dy grupet letrare të Shkollës së Mesme të Përzier, 25 “Maji” në Tuz: “Historianët e rinj” dhe “Jehona”, të cilët organizuan një aktivitet letrar. Me këtë rast, nxënësit nga këto dy grupe letrare përpara të pranishmëve shpalosën një biografi të at. Gjergj Fishtës, duke vijuar me analizimin e

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

disa prej veprave të tij, me theks të veçantë- aktivitetin politiko-shoqëror të Fishtës, si dhe u recituan disa nga vargjet e tij. Ky aktivitet përfshiu një prezantim lidhur me rininë e Fishtës, krijimtarinë letrare të tij dhe poezi. Pjesëtarët e këtyre dy grupeve letrare të cilat janë mjaft aktive në shënimin e datave të ndryshme historike kur bëhet fjalë për çështjen kombëtare,

nuk anashkaluan as kontributin që ka dhënë Fishta, pikërisht për çështjen kombëtare, si dhe rëndësinë e madhe që pati veprimtaria shumëdimensionale e At. Gjergj Fishtës. Ndërkohë, nxënësit kanë vijuar aktivitetin letrar duke recituar disa poezi lidhur me veprimtarinë politike të Fishtës. t. u.

MOZAIK

Rrjeti i CARITAS-it në Mal të Zi

Institucioneve shëndetësore në Beranë, Plavë dhe Guci u ka dhuruar pajisje medicinale Beranë /Plavë/Guci – Rrjeti i CARITAS-it në Mal të Zi, të enjten, më 21 tetor 2021, ka dhuruar pajisje të vlershme medicinale Spitalit të përgjithshëm në Beran, Shtëpisë së shëndetit në Plavë dhe Stacionit shëndetësor në Guci, thuhet në komunikatën për media nga kjo organi-

zatë. Vlera e tërësishme e pajisjes së dhuruar Spitalit të përgjithshëm në Beran, është 12.206 euro, kurse ato të Shtëpisë së shëndetit në Plavë dhe të Stacionit shëndetësor në Guci, 4.566 euro. Pajisja e dhuruar është përbërë prej:

aparatit EKG, pompave për infuzion, laringoskopit, oximetrave pulsiv dhe termometrave jokontaktues, në mënyrë që pacientëve t’u mundësohet mjekimi më i mirë në institucione e përmendura shëndetësore. Sh. H.

E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

MARKETING

Javore KOHA

E ENJTE, 28 TETOR 2021

SPORT

Në Beograd po mbahet Kampionati Botëror i Boksit

Boksierët e Kosovës nuk lejohen, Shqipëria pritet me fishkëllima Federata e Boksit të Shqipërisë kishte paralajmëruar se do të tërhiqej nga gara për shkak të këtij vendimi të Serbisë, por kjo gjë nuk ka ndodhur, për shkak të, siç thuhet, “presioneve nga ana e Qeverisë së Shqipërisë dhe Federatës Ndërkombëtare të Boksit (AIBA)”. Kampionati Botëror i Boksit u hap zyrtarisht të dielën, më 24 tetor, në Beograd të Serbisë dhe ceremonia u përcoll me fishkëllima, me rastin e parakalimit të sportistëve nga Shqipëria. Sportistët nga Kosova nuk po marrin pjesë, duke qenë se autoritetet e Serbisë nuk kanë lejuar hyrjen e tyre me simbole shtetërore të Kosovës. Në fakt, Federata e Boksit të Shqipërisë kishte paralajmëruar se do të tërhiqej nga gara për shkak të këtij vendimi të Serbisë, por kjo gjë nuk ka ndodhur, për shkak të, siç thuhet, “presioneve nga ana e Qeverisë së Shqipërisë dhe Federatës Ndërkombëtare të Boksit (AIBA)”. “Na është thënë se në rast të mospjesëmarrjes do të sanksionohemi me dhjetë vjet mospjesëmarrje në çdo aktivitet tjetër ndërkombëtar të AIBA-s”, ka thënë për Radion Evropa e Lirë, kapiteni i ekipit të Federatës së Boksit të Shqipërisë, Nelson Hysa. Ai përshkroi edhe atmosferën

gjatë parakalimit të sportistëve nga Shqipëria në ceremoninë solemne. “Normalisht, këtu(Beograd) jemi pa dëshirën tonë, kemi presion të vazhdueshëm. Kur dola me flamur të Shqipërisë, kishte brohoritje, fishkëllima, gjuajtje. Në hotel ka qëndruar policia e Serbisë për shkak të sigurisë sonë”, tha Hysa. Ndryshe, autoritetet kufitare serbe, gjatë fundjavës, për tri herë me radhë i kanë ndaluar hyrjen në Serbi, delegacionit të përfaqësueses së Kosovës në boks, për shkak se Serbia nuk e njeh shtetin e Kosovës, respektivisht simbolet e saj. Besim Brahimi, përzgjedhës i Federatës së Boksit të Kosovës, tha për Radion Evropa e Lirë të hënën se më nuk do tentojnë të marrin pjesë në këtë Kampionat. Sipas agjendës, boksierët e Kosovës të hënën, më 25 tetor është dashur të fillojnë garën. “Ka marrë fund gjithçka, më nuk tentojmë. Në pikën kufitare na është thënë se është urdhër i Qeverisë së Serbisë që nuk lejojnë të mar-

rim pjesë me simbole shtetërore në fanella. Pa simbole nuk pranojmë”, ka thënë Brahimi për Radion Evropa e Lirë. Federata Ndërkombëtare e Boksit (AIBA), të shtunën, më 23 tetor, tha se Kosova nuk duhet të trajtohet ndryshe nga shtetet e tjera. Në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë, AIBA tha se pret që delegacioni i Federatës së Boksit të Kosovës të trajtohej “jo ndryshe nga delegacionet e çdo anëtari tjetër të AIBA-s”, dhe shtoi se pret që Kosova të marrë pjesë në këtë Kampionat. Kosova është pjesë e AIBA-s që prej vitit 2014. “Ne besojmë që të gjithë boksierët duhet të kenë shanse të njëjta për të garuar dhe për të treguar aftësitë e tyre më të mira në ring. Sporti ka për qëllim të bashkojë njerëzit dhe duhet të jetë i lirë nga politikat kombëtare”, tha AIBA. Kampionati Botëror i Boksit zhvillohet në Beograd nga data 24 tetor deri më 6 nëntor 2021. Në këtë kampionat do të marrin pjesë më shumë se 500 boksierë nga 88 shtete. Ata do të garojnë në 13 kategori të ndryshme. Kosovën në këtë Kampionat ishte paraparë që ta përfaqësonin tre boksierë: Bashkim Bajoku, Shpëtim Bajoku dhe Patriot Behrami. (REL) E ENJTE, 28 TETOR 2021

Javore KOHA

“Koha Javore” në versionin online,

mund ta lexoni

në linkun:

www.kohajavore.me

kohajavore.me