Koha 932

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 15 tetor 2020 Viti XlX Numër 932 Çmimi 0,50

Alarm për qytetarët dhe institucionet!

ISSN 1800-5696

Pjesëmarrja në qeveri jo për interesa personale

Fotografi i dhjetë presidentëve amerikanë

PËRMBAJTJE

8

10 E ardhmja e Malit të Zi është Perëndimi

A mund ta shpëtojë Joe Biden botën

12

16 Mësuesit e artë të shkronjave shqipe

Arsim e propagandë

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.org

2

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

PËRMBAJTJE

18

24 Vlerësim dhe nderim për bashkëqytetarët e Ulqinit

Barka të moçme dhe të famshme ulqinake

26

28 Roman i ri i Ibrahim Berjashit

Të bëhen vetëkontrolle dhe kontrolle sistematike mjekësore KOHA Javore KOHA Javore

KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë

KOHA Javore NDRYSHIM Podgoricë e enjte, 15 tetor 2020 Viti XlX Numër 932 Çmimi 0,50

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Në udhëkryq

1 NSSI

6965-008

ëve ulqinaka re mungu ë e dëshir nhjëet trit-o Teaje Në udhëkryq

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

ISSN 1800-5696

ma uk Qençe n 1001 HALL EVE

6965-0081 NSSI

SHQIPTAR ËT E

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

Fotografi i dhjetë presidentëve amerikanë

personale për interesa në qeveri jo Pjesëmarrja

amerikanë presidentëve dhjetë Fotografi i

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

15 dhjetor 2016

Viti

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Pjesëmarrja në qeveri jo për interesa personale

avoreHA KJO avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

ISSN 1800-5696

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

jetohet ma

ISSN 1800-5696

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

pozitiv

Alarm për qytetarët dhe nuk institucionet!

Çmimi 0,50 XV Numër 744

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.org

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

3

NGJARJE JAVORE

Presidenti i Malit të Zi Millo Gjukanoviq u takua me liderët e koalicioneve: “Për të ardhmen e Malit të Zi”, “Paqja është kombi ynë” dhe “E zeza mbi të bardhë”

Zdravko Krivokapiq mandatohet për kryeministër Podgoricë – Presidenti i Malit të Zi Millo Gjukanoviq pas takimit konsultativ që zhvilloi me liderët e tre koalicioneve që fituan shumicën e deputetëve në zgjedhjet parlamentare të tridhjetë gushtit, Zdravko Krivokapiq, Aleksa Beçiq dhe Dritan Abazoviq, ka mandatuar z. Zdravko Krivokapiq për kryeministër të qeverisë së re të Malit të Zi. Presidenti Gjukanoviq ka thënë se Zdravko Krivokapiq do të përgatisë programin në afatin e parashikuar me kushtetutë dhe do të propozojë përbërjen e qeverisë së re.

4

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Pas këtij takimi dhe pasi zyrtarisht i ka dërguar Kuvendit të Malit të Zi propozimin që mandatori për qeverinë e re të jetë lideri i koalicionit “Për të ardhmen e Malit të Zi”, z. Krivokapiq, presidenti Gjukanoviq gjatë një prononcimi për media, ndër të tjera ka theksuar se procesi zgjedhor dhe tranzicioni i Qeverisë janë rezultat i përkushtimit disavjeçar.

Presidenti Gjukanoviq tha se nga qeveria e re pritet përkushtim i plotë në luftën kundër krizës shëndetësore dhe sfidave ekonomike.

Nga ana tjetër, mandatori për për-

bërje të qeverisë së re Zdravko Krivokapiq ka thënë se më së largu deri më 8 nëntor do të propozojë përbërjen e re të qeverisë, ndërkohë që deri më tani iu ka dërguar ftesë edhe përfaqësuesve të partive të popujve pakicë, Partisë Boshnjake dhe Listës Shqiptare “Genci Nimanbegu- Nikë Gjeloshaj”, ndërsa koalicioni shqiptar “Bashkë nji zâ” nuk ka marrë ftesë për negociata.

Përfaqësuesit e koaliconit “Bashkë nji zâ” nëpërmjet një kumtese për publikun kanë thënë se ata nuk do të bëhen pjesë e qeverisë së re të t. u.

Malit të Zi.

NGJARJE JAVORE

Kryetari i Kuvendit të Malit të Zi, Aleksa Beçiq, priti ambasadorin e Republikës së Shqipërisë, Ridi Kurtezi

Perspektiva evropiane e rajonit mbetet prioritet Podgoricë – Kryetari i Kuvendit të Malit të Zi, Aleksa Beçiq, u takua të hënën me ambasadorin e Republikës së Shqipërisë në Mal të Zi, Ridi Kurtezi.

Në komunikatën për shtyp të Kuvendit të Malit të Zi thuhet se ata biseduan mbi marrëdhëniet dypalëshe, si dhe mbi perspektivën evropiane të dy vendeve fqinje dhe mike.

“Kryetari Beçiq ka theksuar se Mali i Zi mbetet i përkushtuar ndaj kursit të vet të politikës së jashtme dhe se do të forcojë rrugën evroatlantike dhe evropiane të Malit të Zi”, thuhet në komunikatë.

Gjatë takimit Ambasadori Kurtezi ka uruar kryetarin Beçiq për zgjedhjen e

tij në krye të Kuvendit të Mali të Zi dhe ka përcjellur mesazhin e urimit të kryetarit të Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, Gramoz Ruçi.

Në një postim në facebook të Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Malin e Zi thuhet se “gjatë takimit u vlerësuan marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë dhe bashkëpunimit midis të dy vendeve dhe u shpreh vullneti dhe gatishmëria për t’i nxitur dhe zhvilluar ato edhe më tej, duke përfshirë edhe marrëdhëniet midis të dy parlamenteve”.

Takimi ishte, mes tjerash, rast i mirë që bashkëbiseduesit të shkëmbejnë mendimet mbi Raportin Vjetor të Komisionit Evropian dhe Planin

Ekonomik dhe Investues për Ballkanin Perëndimor, të publikuar para do kohe, duke vlerësuar se Komisioni Evropian mbetet i përkushtuar ndaj rajonit tonë dhe politikës së zgjerimit.

Në bisedë u vlerësua roli dhe kontributi pozitiv i pakicës shqiptare në zhvillimet në Malin e Zi si dhe në zhvillimin e marrëdhënieve dypalëshe.

Kryetari Beçiq e njoftoi ambasadorin Kurtezi me prioritetet kyçe të përbërjes së re re të Kuvendit të Malit të Zi dhe shprehu kënaqësi për mbështetjen e përfaqësuesit të pakicës shqiptare me rastin e zgjedhjes së tij kryetar i Kuvendit të Malit të Zi.

(Kohapress)

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

5

VËSHTRIM & OPINION

Diskursi politik

Pjesëmarrja në qe për interesa perso në Qeveri, një ofertë e tillë duhet të refuzohet. Sepse një ministri e tillë me tepër ka qenë në favor të imazhit të Qeverisë, sesa të vet shqiptarëve, sepse nga ajo ministri elektorati shqiptar nuk ka pasur përfitim, Nail Draga përveç benifiteve personale.

Në këtë aspekt shqiptarët duhet të orientohen drejt disa ministrive të tjera, siç janë Ministria e EkonoDuke analizuar periudhën e misë, Turizmit, Bujqësisë etj. Ndërsa pjesëmarrjes në Qeveri nga viti 1997 në fushën e arsimit dhe të kulturës e më pas, del qartë se shqiptarët nuk duhet të ekzistojë një qasje tjetër, e mund të jenë të kënaqur me përfaqë- jo si deri më tash, pa peshën e duhur simin e tyre përkatësisht me punë- në ruajtjen e identitetit arsimor e kulsimin sipas pjesëmarrjes në pop- turor. Sepse shqiptarët janë e vetmja ullsinë e përgjithshme. Dhe një trend popullatë josllave me gjuhë, kulturë e i tillë dëshmon pabarazinë praktike, tradita të veçanta nga të tjerët, andaj sepse çështja e punësimit nuk zgjid- duhet gjetur forma dhe mundësi për het nëse vendoset si ministër ndonjë mbrojtjen dhe ruajtjen e identitetit individ shqiptar, apo drejtor në ndon- kombëtar nga aspiratat asimiluese. jë ministri. Çështja e tillë është me Nuk ka dilemë se për ndryshime pozipeshë të veçantë sepse struktura e tive në këtë drejtim përveç kuadrove të punësuarve është dëshmi e bara- me integritet personal e profesional zisë nacionale në çdo mjedis. Dhe të duhet patjetër të ekzistojë vullneti ndodhur në një situatë të tillë të pa- politik i pushtetit i cili deri më tash ka volitshme, ku në saje të privatizimit u munguar(!). plaçkiten të gjitha ndërmarrjet ekonomike, papunësia u rrit dukshëm andaj Mungon platforma politike për të mbijetuar zgjidhje e imponuar Duke marrë parasysh se deri më tash ishte emigrimi në botën e jashtme. nuk ekziston ndonjë platformë poliDhe nga një dukuri e tillë çdo i treti tike e cila do të ishte e pranueshme shqiptar nga Mali i Zi është në botën për të gjithë spektrin politik te shqipe jashtme, me trend të vazhdimit që tarët në Mal të Zi, është e udhës të do të jetë me pasoja për shqiptarët punohet për dy platforma: platforma për veprim politik dhe platforma e në këtë mjedis. përgjithshme politike.

Në këtë aspekt përkujtoj së në vitin Të refuzohet Ministria 2015 është formuar një komision për e Pakicave Deri më tash për pjesëmarrje në hartimin e platformës, me pjesëmarrQeveri për shqiptarët ka qenë e je nga përfaqësues të partive politike rezervuar Ministria e Popujve Pakicë shqiptare, ku ishte edhe autori i këtij dhe të Drejtave të Njeriut. Por, duke artikulli. Por, pas disa takimeve dhe marrë parasysh se shqiptarët kanë shqyrtimit të materialit përkatës, për kuadro edhe për fusha të tjera, men- çudi komisioni ndërpreu punën, ku doj se do të ishte e udhës që nëse si shkas ishte jostabiliteti politik në arrihet marrëveshja për pjesëmarrje pushtetin lokal të Ulqinit. Dhe nga ajo

6

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

kohë e deri më tash nuk ka pasur nisma që të punohet në këtë drejtim, që nuk mund të arsyetohet nga partitë politike të shqiptarëve në Mal të Zi.

Nga bisedime në marrëveshje

Fillimisht duhet të zhvillohen bisedime nga përfaqësuesit e Listës Shqiptare me shumicën e re parlamentare. Ndërsa lista e dytë parlamentare Koalicioni shqiptar, ka refuzuar të jetë pjesë e pushtetit, duke theksuar se pjesëmarrja në Qeveri ku është edhe Fronti Demokratik, për ata është i pa pranueshëm. Në saje të bisedave duhet të parashtrohen kërkesat që duhet të jenë jo me peshë personale por për pozitën dhe statusin e shqiptarëve në këtë mjedis.

Në lidhje me këtë çështje përkujtojmë se me 27.11.2016 është arritur një marrëveshje në lidhje me bashkëpunimin paszgjedhor në mes PDS-së dhe Koalicionit “Shqiptarët e vendosur”. Është çështje tjetër se çka është shkruar dhe realizuar në praktikë nga kërkesat në këtë marrëveshje, por ky është dokumenti i parë i kësaj natyre, duke krijuar raporte të partneritetit me pushtetin (PDS), për

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

everi jo onale

periudhën katërvjeçare(2016-2020).

Dhe diçka të tillë presim të realizohet tash me shumicën e re parlamentare, por me një përmbajtje më të kompletuar.

Nëse shqiptarët kësaj here do të jenë pjesë e pushtetit, duhet të zgjedhin me përparësi kërkesat e tyre dhe me afate të realizimit të tyre.

Sepse çdo kërkesë e shqiptarëve që është në favor të tyre dhe nuk është kundër popujve të tjerë në Mal të Zi, duhet të pranohet nga ana e pushtetit demokratik, që është në favor të barazisë qytetare e nacionale si kudo në botën e qytetëruar.

Pakicat, partnere e jo dekor i Qeverisë

Në vendet demokratike çështja e përfaqësimit të pakicave është përcaktuar me kushtetutë si aktin me të lartë juridik e jo sipas disponimit të pushtetit. Andaj në këtë aspekt duhet të punohet edhe në Mal të Zi, sepse vetëm në këtë formë të veprimit do të eliminoheshin dilemat e përfaqësimit të tyre në qeverisje qendrore.

Nga miratimi i pluralizmit kjo çështje asnjëherë nuk është trajtuar në

Në pritje të bisedimeve për pjesëmarrje në Qeveri, për shqiptarët parësore duhet të jenë jo interesat personale por pozita dhe statusi i shqiptarëve në Mal të Zi, sepse ka ardhur koha të ndryshojë qasja e pushtetit, që të përfitojnë shqiptarët e jo individët si deri më tash, e kryesisht në fushën e punësimit, që paraqet treguesin kryesor të barazisë qytetare e nacionale në këtë mjedis. Me pjesëmarrjen e pakicave kombëtare në Qeveri si partnerë e jo dekor do dëshmohej në praktikë se qeverisja nuk është pronë e shumicës parlamentare por edhe e të tjerëve që janë pjesë e mozaikut politik në këtë mjedis mënyrë serioze, sepse ndaj pakicave kombëtare vazhdimisht ka ekzistuar animoziteti, sidomos kur janë në pyetje shqiptarët, që dëshmohet me mospjesëmarrje të tyre në Qeveri.

Nëse kjo çështje ka ndryshuar nga viti 1997, me ndryshimet politike me formimin e Ministrinë së Pakicave dhe të Drejtave të Njeriut, që në një farë mënyre ishte e rezervuar për shqiptarët, të tjerat ministri kanë qenë të panjohura.

Pjesëmarrja e pakicave në Qeveri është në favor të prezantimit dhe përfaqësimit të tyre në pushtetin ekzekutiv, sepse çështjet preokupuese të pakicave askush nuk mund t’i përfaqësojëmë mirë se ata vetveten.

Dhe janë pikërisht përfaqësuesit autentikë të tyre, që ofrojnë mundësi praktike të partneritetit me pushtetin në këtë mjedis. Vetëm në këtë formë të veprimit pakicat eliminojnë perceptimin e tyre si dekor i qeverisë, që është koncept i demoduar për mjediset me prirje autokratike.

Asnjë ministër shqiptar nga radha e PDS-së

Ndonëse në skenën politike në Mal të Zi një numër i konsiderueshëm i shqiptarëve votojnë PDS-në ky subjekt politik deri më tash asnjëherë nuk ka emëruar asnjë shqiptar si ministër në Qeveri. Një konstatim i tillë, dëshmon se këtij subjekti politik shqiptarët i janë nevojitur për t’iu siguruar kontigjent të votave, e jo të emërojnë ndonjë shqiptar në pozitë të tillë. Nuk ka dilemë se një veprim i tillë dëshmon mos konsideratën ndaj kuadrove shqiptare nga ky sub-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

jekt politik si në të kaluarën ashtu edhe në ditët tona.

Ndërsa e kundërta ka ndodhë me pjesëtarët e popullit boshnjak, të cilët vazhdimisht kanë pasur ministra, nga ana e subjektit të tyre politik (PB), por edhe në parti të tjera (PDS, PSD, SD), duke qenë të përfaqësuar në Qeveri me shumë ministra, që ka ndikuar në punësimin e pjesëtarëve Të popullit në tyre në institucionet dhe subjektet e ndryshme qeveritare.

Në pritje të realizimit të të drejtave të mohuara

Shqiptarët nuk duhet të mbesin peng të individëve apo interesave të ndryshme, por duhet të përpiqen për të realizuar në praktikë kërkesat e tyre që janë optimale në avancim të pozitës dhe të statusit të tyre, sipas standardeve ndërkombëtare.

Pjesëmarrja në Qeveri duhet të trajtohet si kompromis i dyanshëm, e jo sa për imazhin e tyre demokratik, por mundësi reale për të dëshmuar në praktikë se kanë kapacitet demokratik e jo si Qeveria e deritashme, e cila në aspektin e punësimit të shqiptarëve ka pasur dështim të plotë.

Pikërisht duke pasur parasysh këto rrethana pushteti i ri duhet të ofrojë mundësi për realizimin në praktikë të të drejtave të mohura, të cilat pushteti aktual i ka injoruar vite më radhë.

Një veprim i tillë ofron mundësi bashkëpunimi në nivel të partneritetit, ku përfaqësuesit autentik të shqiptarëve këtë moment duhet shfrytëzuar jo për interesa personale siç ka qenë deri më tash por për të avancuar pozitën dhe statusin e tyre në këtë mjedis.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

7

VËSHTRIM & OPINION

E ardhmja e Ma Zi është Perënd Martin Vulaj

Pas tri dekadave të qeverisjes moniste, ndërprerja në mënyrë paqësore nga ana e qeverisjes së sapozgjedhur do ta çojë popullin e vogël ballkanik të Malit të Zi drejt ujërave të panjohura. Koalicionet e sapoformuara brenda tyre përmbajnë parti të cilat janë më shumë kundërshtare të regjimit në largim sesa përputhje të politikave dhe të ideologjive.

Uashingtoni dhe qendrat kryesore evropiane po e përshpejtojnë përkrahjen e tyre në mënyrë që të sigurojnë që anëtari i ri i NATO-s dhe kandidati potencial për integrim në Bashkimin Evropian të vazhdojë rrugën euroatlantike, përderisa Rusia dhe Serbia ende kërkojnë mënyra të reja që të ndryshojnë drejtimin dhe të ripërtërijnë ndikimin e tyre.

Ndoshta për Malin e Zi fillon një epokë e re, por periudha e qeverisjes së kaluar moniste në mënyrë të dukshme ka thelluar trazirat politike dhe destabilitetin gjeopolitik në vend. Pas votimit vendimtar në referendumin e vitit 2006 nën përkrahjen ndërkombëtare, Mali i Zi i paqëndrueshëm ka vazhduar rrugën e demokracisë dhe ekonomisë së tregut. Presidenti i tanishëm, Millo Gjukanoviq, ka qenë në funksionet e kryetarit ose të kryeministrit përgjatë 30 viteve të kaluara. Edhe nëse në histori ka siguruar vendin e themeluesit të Malit të Zi modern dhe të pavarur, regjimi i tij në fund është shembur në barrën e arrogancës, korrupsionit sistematik

8

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

dhe regresit të të drejtave dhe lirive. Fati i tillë i tij duhet të jetë mesazh i pastër për të gjithë Ballkanin Perëndimor, në të cilin korrupsioni ka ndaluar, izoluar dhe shtrembëruar zhvillimin demokratik. Këtë vit “Feedom House” ka zbritur statusin e Malit të Zi nga “i lirë” në “vend pjesërisht të lirë” dhe kjo për herë të parë nga vitit 2003. Amnesty International kritikon Malin e Zi për shkak të eliminimit të shtypit të lirë, mungesës së procesuimit të krimeve të luftës dhe tolerimit të keqperdorimit të autoretitetit policor ndaj pakicave.

Pasi ka humbur në zgjedhje, Gjukanoviqi ka treguar forcën e tij shtrënguese të fundit. Përkrahësit e tij kanë dalë në rrugë të protestojnë kundër rezultatit zgjedhor, por janë tërhequr menjëherë pas konstatimeve të mbikëqyrësve ndërkombëtarë të cilët kanë vlerësuar se procesi zgjedhor ka qenë i pastër dhe demokratik. Si në rastin e taktikës së

frikësimit të të gjithë liderëve forca e të cilëve zbehet, paralajmërimi apokaliptik i Gjukanoviqit se qeveria e re do ta largojë Malin e Zi nga Bashkimi Evropian nga NATO-ja dhe do ta tërhiqte njohjen e Kosovës, është e tepruar. Fronti Demokratik, i cili në koalicion ka fituar numrin më të madh të votave të votuesve të orientimeve të ndryshme, lideri i të cilëve siç duketdo të jetë kryeministri i ri, ka përfaqësuar votuesit të cilët më së shpeshti identifikohen si serb. Ky koalicion në zgjedhjet paraprake ka unifikuar edhe grupe të tjera të zgjedhësve të pakënaqur nga regjimi ekzistues. Ideologjikisht, Fronti është përkrahur nga ana e Beogradit dhe është i pëlqyeri i Moskës, por njëkohësisht është edhe proevropian dhe ka premtuar fort se nuk do të prishin partneritetin konstruktiv të Malit të Zi me NATO-n e as të tërheq njohjen e Kosovës. Gjithashtu, ky koalicion, duket se në Qeverinë e re

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

alit të dimi nuk do të kontrollojë ministritë kyçe të cilat janë përgjegjëse për ruajtjen e kursit properëndimor të Malit të Zi. Po ashtu ky koalicion në mënyrë efikase mund të qeverisë vetëm me partitë e tjera të cilat janë padyshim properëndimore dhe të cilat, përmes përkrahjes së qendrave perëndimore do të duhej që koalicioni te mbetet në këtë kamp.

Mes tyre janë edhe partitë të cilat përfaqësojnë komunitetet shqiptare dhe boshnjake në Mal të Zi. Duke zënë një vend dekorativ në qeveritë e mëparshme të Gjukanoviqit , shqiptarët si popull autokton, të cilët kanë luajtur rolin vendimtar në fitimin e pavarësisë së Malit të Zi, duhet ta shfrytëzojnë shansin që të ushtrojnë autoritet thelbësor dhe pjesëmarrje në procesin e rëndësishëm të vendimmarrjes në koalicionin e ri qeverisës.

Të mbeturit në opozitë për faktorin shqiptar do të thoshte një zbehje në katër vitet e ardhshme. Kundërsh-

Mali i Zi duhet të vazhdojë të demonstrojë përkushtim të sinqertë drejt vlerave perëndimore. Duke iu falënderuar liderizmit të SHBA-së që është i kthyer drejt të ardhmes, me mbikëqyrjen e saj Mali i Zi është i gatshëm që të kthehet në rrugën demokratike drejt Evropës

timi përmes protestave është i pamjaftueshëm; ata duhet ta shfrytëzojnë pozitën unike dhe shumë mençur të negociojnë në mënyrë që të sigurojnë përfitime esenciale. Përveç pozitave kyçe në Qeveri, si për shembull pozitat e nënkryetarit të Qeverisë dhe zëvendësministrit të financave, shqiptarët duhet të synojnë edhe ndonjë nga ministritë kyçe, siç është Ministria e Turizmit apo Ministria e Bujqësisë në vend të asaj që kishin deri tani, Ministrisë pothuajse simbolike për të Drejtat e Njeriut dhe të Pakicave. Ata gjithashtu do të duhej të kishin pjesë të plotë proporcionale në sektorët e tjerë duke përfshirë qasjen në levat kyçe ekonomike, siç janë pozitat udhëheqëse në Plantacione dhe Montenegro Arlines. Për herë të parë do të kenë rastin të ndikojnë në proceset politike, të ndërprejnë ose pakësojnë diskriminimin shumëvjeçar ekonomik, të korrigjojnë eliminimin nga ana e Gjukanoviqit të vendeve të garantuar në Parlament dhe të marrin pjesë në benefitet e integrimeve të Malit të Zi me Perëndimin.

Krahas gjithë këtyre, shqiptarët do të kenë përfitim edhe nga lidhjet e forta politike të diasporës së vet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Në Podgoricë, liderët shqiptarë do të sigurojnë që Mali i Zi në mënyrë profesionale të drejtojë marrëdhëniet e ndjeshme bilaterale me SHBA-në gjatë muajve të ardhshëm. Ose në rast të kundërt, disa liderëve të Ballkanit të vitit 2016 do t’u lejojnë që Mali i Zi në mënyrë të pashembullt të luajë rolin e njëanshëm partiak gjatë fushatës presidenciale në SHBA. Ata e dinë që përkundër anketave, presidenti Tramp mund të fitojë në zgjedhje për herë të dytë. Edhe pse mendimi tradicional është që vendet e Ballkanit më shumë përparojnë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

përmes presidentëve demokrat, ata gjithashtu e dinë që edhe republikanët kanë vepruar me vendosmëri në përkrahjen e avancimit të interesave të tyre. Nga pozitat e veta të reja dhe të forta, shqiptarët në Mal të Zi janë të gatshëm të bashkëpunojnë në mënyrë konstruktive edhe me presidentin Tramp edhe me Bajden.

Edhe pse është e dukshme që disa nga “lojtarët” në qeverinë e re nuk do të jenë ideal në ndryshimin e qeverisjes është i shëndoshë dhe do të jetë një test i vërtet. PDS-ja në largim duhet tani ta shfrytëzojë kohën për rezonim dhe reformë në mënyrat që janë të përshtatshme me Perëndimin, jo vetëm në retorikë por edhe në vlera. Qeverisja e ardhshme do të ballafaqohet jo vetëm me sfida të panumërta, me reforma të nevojshme por edhe me skepticizmin legjitim të një numri të konsiderueshëm të popullatës dhe me vëzhgimin e kujdesshëm të botës perëndimore.

Disa individ në udhëheqësinë e re të Malit të Zi vazhdojnë të shikojnë drejt lindjes. Megjithëse edhe ata e kuptojnë se e ardhmja e tyre qëndron drejt perëndimit. Zgjedhja e pastër e Aleksa Beçiq për kryetar të Kuvendit dhe besimi i tij se Qeveria e re do të përballet me skepticizëm të thellë është shenjë shpresëdhënëse. Mali i Zi duhet të vazhdojë të demonstrojë përkushtim të sinqertë drejt vlerave perëndimore. Duke iu falënderuar liderizmit të SHBA-së që është i kthyer drejt të ardhmes, me mbikëqyrjen e saj Mali i Zi është i gatshëm që të kthehet në rrugën demokratike drejt Evropës.

(Autori është avokat dhe ish-drejtor i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan)

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

9

VËSHTRIM & OPINION

Project Syndicate

A mund ta shpëtoj Një administratë e udhëhequr nga demokrati Joe Biden mund të ndjekë një përpjekje të bashkërenduar të SHBA-së për të rinovuar multilateralizmin dhe të ndryshojë prirjen drejt një bote të ndarë rivalitetesh të mëdha. Në një kohë sfidash globale, një rezultat i tillë do të ishte në dobi të të gjithëve, përfshirë edhe Kinën

Kemal Dervish

Rezultati i zgjedhjeve presidenciale amerikane më 3 nëntor do të ketë pasoja të rëndësishme për Amerikën përsa i takon politikës ekonomike, drejtësisë racore, gjyqësorit, kujdesit shëndetësor dhe cilësisë së përgjithshme të demokracisë së saj. Por efektet ndërkombëtare të zgjedhjeve mund të jenë po aq të gjera dhe të qëndrueshme. Në veçanti, a mundet një fitore e kandidatit demokrat Joe Biden të parandalojë një përballje të rrezikshme të fuqisë së madhe dhe të fillojë një epokë të re bashkëpunimi global?

Nëse presidenti Donald Trump rizgjidhet, ai nuk do të kërkonte domosdoshmërisht më shumë konfrontime jashtë vendit gjatë mandatit të tij të dytë. Përkundrazi, ai mund të bëhet më pak agresiv, veçanërisht ndaj Kinës, dhe të ndjekë “marrëveshje ekonomike” sa herë që është e mundur.

Në fakt, qëndrimi i administratës Trump për “vlerat” dhe të drejtat e njeriut mund të pushojë krejtësisht.

Në fund të fundit, presidenti është krejtësisht i kënaqur me autokratët dhe kritikat e ashpra të kohëve të fundit të Sekretarit të Shtetit Mike

10

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Pompeo për Kinën dhe abuzimet e të drejtave të njeriut, ishin më shumë teatër elektoral sesa prova të një bindjeje morale.

Një administratë e mandatit të dytë të Trumpit – ashtu si e para – nuk do të përpiqej të projektonte nocione sistematike të demokracisë dhe të drejtave të njeriut në të gjithë botën.

Në vend të kësaj, ajo do të ndiqte një qasje thjesht transaksionare ndaj diplomacisë me aleatët dhe rivalët, duke llogaritur se tregu i madh i brendshëm i Amerikës dhe aftësia ushtarako-industriale, së bashku me shtrirjen e jashtme të dollarit, do të forcojnë fuqinë e saj negociuese bilaterale, madje edhe karshi Kinës dhe Bashkimit Evropian. Por,edhe marrëveshjet bilaterale mund të jenë efektive në raste specifike, neglizhenca e aleancave nga ana e Trumpit dhe

mosrespektimi i multilateralizmit – një burim kryesor i forcës së SHBA-së për dekada – ka zvogëluar pushtetin dhe ndikimin e Amerikës.

Në fakt, pavarësisht përpjekjeve malinje të Donald Trump, Shtetet e Bashkuara mbajnë një sasi të konsiderueshme pushteti të butë, sepse shumica e botës e konsideron presidencën e tij si një devijim që nuk pasqyron karakterin “e vërtetë” të Amerikës. Por nëse Trump rizgjidhet, ai pushtet i butë do të binte në mënyrë të shpejtë. Një qasje thjesht transaksionare do të gërryente më tej sistemin multilateral tashmë të dobësuar. Nevoja për rregulla dhe standarde gjithsesi do të rritet.

Një botë multilateralizmi shumë të zbehur ka të ngjarë të kristalizohet në tri sfera rivale ndikimi – të udhëhequra nga SHBA-ja, Kina dhe

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

jë Joe Biden botën Bashkimi Evropian – secili me rregullat dhe standardet e veta. BE-ja mund të ketë peshë të mjaftueshme për të formuar një pol të tretë të saj, veçanërisht nëse mund të tërheqë disa vende mesatare që kanë të njëjtin mendim në sferën e saj. Nëse BE-së do t’i mungonte kohezioni për ta bërë këtë, bota do të bëhej bipolare, sepse pesha dhe tërheqja

gravitacionale e SHBA-së dhe Kinës janë vende me madhësi shumë më të madhe sesa ato të çdo rivali tjetër të mundshëm.

Një botë e tillë do të ishte joefikase, me rregulla dhe standarde të ndryshme që segmentojnë tregjet.

Për më tepër, arritja e marrëveshjeve për ndarjen e barrës për të siguruar të mira publike globale siç është zbutja e klimës do të ishte shumë e vështirë. Do të ishte gjithashtu një botë e rrezikshme: pavarësisht ndërvarësisë së tyre ende të konsiderueshme, Kina dhe SHBA-ja mund të shkojnë drejt një lufte të ftohtë teknologjike që mund të nxehet, për shkak të llogaritjeve të gabuara nga të dy palët – përfshirë këtu lidhjen me armët e reja kibernetike.

Si mund të ndryshojë e ardhmja,

nëse fiton Biden-i?

Lidhur me marrëdhëniet SHBA-Kinë, jo shumë gjëra do të ndryshonin në një periudhë të afërt. Madje, fërkimet bilaterale mund të rriten, sepse një administratë Biden do ta ngrinte çështjen e të drejtave të njeriut në një mënyrë më të qëndrueshme. Tensionet aktuale mbi tregtinë, politikat industriale dhe teknologjinë do të vazhdonin dhe një rivalitet i fortë kino-amerikan do të mbetej një tipar i sistemit ndërkombëtar.

Por një administratë Biden mund të ndryshojë rrënjësisht marrëdhëniet aktuale të Amerikës me aleatët e saj tradicionalë – veçanërisht Evropën – si dhe qasjen e saj ndaj multilateralizmit. Ndjekja e sforcuar e një strategjie të tillë mund të parandalojë fragmentizimin joefikas dhe të rrezikshëm të rendit ndërkombëtar.

Me Biden në Shtëpinë e Bardhë, SHBA-ja, Evropa dhe shumë vende afrikane, latino-amerikane dhe aziatike mund të punojnë së bashku për të vendosur rregulla dhe standarde të përbashkëta që pasqyrojnë vlera thelbësisht të ngjashme, megjithëse kompromise të vështira do të ishin të nevojshme në fusha të tilla si menaxhimi i të dhënave dhe taksimi digjital. SHBA-ja padyshim që do të angazhohej përsëri me Organizatën Botërore të Tregtisë dhe do të mbështeste një sistem tregtar global të bazuar në rregulla, ndërsa kërkon gjithashtu reformat institucionale aq të nevojshme.

Amerika nën drejtimin e Biden-it gjithashtu do të mbetej anëtare e Organizatës Botërore të Shëndetësisë dhe do të punonte për parandalimin e pandemisë në një kuadër shumëpalësh. Po kështu, ajo do t’i bashkohej përsëri marrëveshjes së klimës të Parisit 2015 dhe do të angazhohej për qëllime serioze përsa i takon zbutjes së efekteve klimatike.

Nuk është e sigurt nëse një administratë Biden do të ndiqte një agjendë të tillë për të sjellë një multilateralizëm të ri në të cilin SHBA-ja ishte

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

një forcë udhëheqëse dhe vendimtare, por jo më një hegjemon. Megjithëse interesat e ndryshme kombëtare do të vazhdonin dhe puna për kompromise do të ishte e vështirë, vlerat themelore të ndara dhe interesi i tyre do të mund të çonin në zgjidhje të dakorduara.

Në mënyrë thelbësore, një ringjallje e suksesshme e multilateralizmit mund ta bëjë Kinën të dëshirojë të jetë pjesë e sistemit të rinovuar ndërkombëtar. Megjithëse lidershipi kinez ka deklaruar publikisht angazhimin e tij ndaj multilateralizmit global, në praktikë ai ka ndjekur një strategji të shfrenuar pushteti të fortë, i cili mund të jetë opsioni më i mirë i Kinës nëse Trump fiton përsëri.

Por, pavarësisht nga madhësia e saj, Kina nuk mund të përballojë të qëndrojë e vetme në kundërshtim me pjesën më të madhe të botës, nëse BE-ja dhe një SHBA e udhëhequr nga Biden ndjekin rregullat dhe standardet e dakorduara në bashkëpunim me shumë vende të tjera. As Kina nuk mund të bindte shumë vende të Azisë Lindore që të rreshtohen pranë saj në një skenar të tillë.

Një përpjekje e përbashkët e SHBAsë për të rinovuar multilateralizmin mund të ndryshojë prirjen drejt një bote të ndarë rivalitetesh të fuqive të mëdha. Në një kohë të paprecedentë sfidash globale, një rezultat i tillë do të ishte në dobi të të gjithëve, përfshirë edhe Kinën. Kjo mund të jetë po aq e rëndësishme sa çdo ndryshim i brendshëm midis një fitoreje mes Trump dhe Biden.

Edhe pse ideja kryesore është se një botë e ndarë në mënyrë të rrezikshme është e pashmangshme, një angazhim vendimtar amerikan ndaj multilateralizmit mund të çojë gjithsesi në një të ardhme shumë më të mirë dhe më të sigurt. Nëse Biden fiton më 3 nëntor, demokratët me vizion ndërkombëtar në të gjitha degët e qeverisë do të duhet të mendohen mirë dhe të kenë guxim për bindjet e tyre.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

11

VËSHTRIM & OPINION

Arsim e propagandë Për Koha Javore:

Astrit Lulushi / Uashington Një nga pasojat serioze të propagandës është se ajo ka bërë që publiku të besojë se arsimi dhe propaganda janë e njëjta gjë, dhe kështu një turmë injorante mendon se po arsimohet, ndërsa vetëm manipulohet.

Edukimi synon pavarësinë e mendimit; propaganda jep mendime të gatshme për turmën që nuk mendon. Tërheqja e parëndësishme, buja, fanatizmi i vjetëruar, i jep propagandës publicitetin më të madh, duke e bërë karikaturë

12

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

“

Edukatori synon një proces të ngadaltë të zhvillimit; propaganduesi, kërkon rezultate të shpejta. Mësuesi përpiqet t’u tregojë nxënësve se si të mendojnë; propaganduesi u thotë se çfarë të mendojnë. Edukatori përpiqet të zhvillojë përgjegjësinë individuale; propaganduesi synon përgjegjësinë kolektive. Edukatori dëshiron që njerëzit të mendojnë para se të hidhen në veprim; propaganduesi i mëson të veprojnë pa menduar më parë. Edukatori dështon nëse nuk arrin të hapë një mendje; propaganduesi, dështon nëse nuk arrin një mendje të mbyllur

të thjeshtë vulgare të vetvetes.

Edukatori synon një proces të ngadaltë

të zhvillimit; propaganduesi, kërkon rezultate të shpejta. Mësuesi përpiqet

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

Edukimi synon pavarësinë e mendimit; propaganda jep mendime të gatshme për turmën që nuk mendon. Tërheqja e parëndësishme, buja, fanatizmi i vjetëruar, i jep propagandës publicitetin më të madh, duke e bërë karikaturë të thjeshtë vulgare të vetvetes

t’u tregojë nxënësve se si të mendojnë; propaganduesi u thotë se çfarë të mendojnë. Edukatori përpiqet të zhvillojë përgjegjësinë individuale; propaganduesi synon përgjegjësinë kolektive. Edukatori dëshiron që njerëzit të mendojnë para se të hidhen në veprim; propaganduesi i mëson të veprojnë pa menduar më parë. Edukatori dështon nëse nuk arrin të hapë një mendje; propaganduesi, dështon nëse nuk arrin një mendje të mbyllur.

Mendo tani se çfarë ndodhi nën diktaturën e proletariatit, ku kolektivizmi u shtri në njerëz e bagëti dhe regjimi me

ngulm synonte për të mos pasur asnjë analfabet, për të shtrirë propagandën në masë e në shkolla. Pasojat e këtij

“

lloj arsimi të egër ndihen sot; ndryshimi vjen me ndarjen e edukimit nga propaganda; dhe për këtë do të duhen breza.

Mendo tani se çfarë ndodhi nën diktaturën e proletariatit, ku kolektivizmi u shtri në njerëz e bagëti dhe regjimi me ngulm synonte për të mos pasur asnjë analfabet, për të shtrirë propagandën në masë e në shkolla. Pasojat e këtij lloj arsimi të egër ndihen sot; ndryshimi vjen me ndarjen e edukimit nga propaganda; dhe për këtë do të duhen breza

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

13

VËSHTRIM & OPINION

Rritja e numrit të të infektuarve dhe të vdekurve nga COVID-19

Alarm për qytetarët dhe institucionet!

Vdekjet, si duket, i kanë këndellur qytetarët, por edhe institucionet. Numri i madh i vdekjeve dhe të infektuarve është një kambanë alarmi. Por, a duhej të rritej numri i të infektuarve dhe i të vdekurve që ne ta kuptonim rrezikun real nga koronavirusi?! Pavarësisht mistereve që mbart në vetvete koronavirusi, pas shtatë muajve të përballjes me të nuk mund të themi se nuk e njohim

Ismet Kallaba

Ulqini ka shënuar ditëve të fundit rritje shqetësuese të numrit të të infektuarve me COVID-19 dhe të vdekurve, duke u bërë një nga komunat me nivelin më të lartë të incidencës në Malin e Zi. Kjo ka bërë që Instituti për Shëndetin Publik ta përfshijë në grupin e dytë, ku bëjnë pjesë ato komuna që kanë nga 400800 të infektuar për 100 mijë banorë në dy javët e fundit. Nisur nga kjo situatë dhe rekomandimet e Institutit të Shëndetit Publik për zbatimin e masave restriktive, Trupi Koordinues Kombëtar ka vendosur të rikthejë disa masa

14

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

kufizuese në Komunën e Ulqinit, siç janë mbyllja e bareve dhe restoranteve në orën 22.00, qëndrimi i më së shumti dy personave në një tavolinë, distanca prej të paktën një metri ndërmjet karrigave etj.

E gjithë kjo situatë alarmante, e krijuar kur tashmë janë hapur institucionet arsimore, është rezultat i papërgjegjësisë individuale dhe kolektive. Gjatë fushatës zgjedhore dhe sidomos pas zgjedhjeve janë liruar masat kufizuese dhe nuk janë zbatuar as masat në fuqi.

Mali i Zi është vendi më i prekur në ra-

jon dhe në përgjithësi në Evropë, me numrin më të madh të të infektuarve për banorë. Menaxhimi i pandemisë, në atë që mund të quhet faza e dytë, ka dështuar pothuajse plotësisht. Pasi që ka sakrifikuar sezonin turistik për hir të, siç është thënë nga institucionet dhe personat përgjegjës, shëndetit të popullsisë, është pritur të paktën një shkallë më e ulët e të infektuarve. Por të dhënat dëshmojnë të kundërtën.

Ka pasur shumë absurditete në menaxhimin e pandemisë. Janë lejuar ceremonitë e dasmave dhe varrimeve, puna

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

“

Pandemia nga COVID-19 është një luftë kolektive dhe njëkohësisht individuale, ku secili nga ne duhet të bëjë aq sa ka mundësi dhe ka në dorë. Gjëja më e vogël që mund të bëjmë është mbajtja e maskës. Mbajtja e maskës nuk përbën frikë, por përgjegjësi, në radhë të parë për veten dhe për shoqërinë në tërësi

e bareve të natës etj., në kundërshtim me masat e parashikuara, kur dihet fare mirë që këto janë burime të mundshme të infektimit. Thjesht, situata me gjuhën popullore iu ka dalë dore institucioneve përgjegjëse, që nuk e kanë kryer punën e tyre.

Askush nuk është imun ndaj infektimit. Më të rrezikuarit janë mjekët dhe punonjësit e tjerë të cilët janë në ballë të luftës për përballimin e pandemisë.

Por edhe gjithë të tjerët, puna e të cilëve lidhet me kontaktin me publikun.

Pandemia nga COVID-19 është një

luftë kolektive dhe njëkohësisht individuale, ku secili nga ne duhet të bëjë aq sa ka mundësi dhe ka në dorë. Gjëja më e vogël që mund të bëjmë është mbajtja e maskës. Mbajtja e maskës nuk përbën frikë, por përgjegjësi, në radhë të parë për veten dhe për shoqërinë në tërësi.

Populli është një turmë që ka nevojë për ta orientuar. Zatën, për këtë ekzistojnë institucionet përfaqësuese dhe organet ligjzbatuese. Për më tepër, ne jemi shoqëri që, siç thotë populli, vetëm kur “digjemi” marrim vesh. Fatkeqë-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

sisht, deri tani në Ulqin (dhe në përgjithësi në Malin e Zi) janë shënuar disa viktima, një pjesë e të cilëve në moshë relativisht të re. Vdekjet, si duket, i kanë këndellur qytetarët, por edhe institucionet. Numri i madh i vdekjeve dhe të infektuarve është një kambanë alarmi. Por, a duhej të rritej numri i të infektuarve dhe i të vdekurve që ne ta kuptonim rrezikun real nga koronavirusi?! Pavarësisht mistereve që mbart në vetvete koronavirusi, pas shtatë muajve të përballjes me të nuk mund të themi se nuk e njohim.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

15

ARSIM

Mësuesit e artë të Përpjekja e mësimdhënësve përparimtarë shqiptarë për zhdukjen e analfabetizmit në trojet e varfëruara etnike shqiptare që nga viti 1916, kur edhe filluan të çelen shkollat shqipe në Mal të Zi , ishte po aq e madhe sa dëshira e tyre për të përhapur dije dhe dashuri që kishin për profesionin e tyre fisnik

Gjekë Gjonaj

Thirrja mësues nuk është e lehtë ashtu siç mendon dikush. Ky profesion është plot e përplot me vështirësi. I ndërlikuar dhe i përgjegjshëm. Profesioni i mësuesisë është profesion me përgjegjësi të madhe shoqërore.

Me të drejtë pedagogët klasikë kanë thënë se: “Thirrja mësues është

16

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

thirrja më e bukur, por njëkohësisht është edhe thirrja më e rëndë”. Është e njohur se çdo thirrje (profesion) i ka specifikat e veta, por profesioni i mësuesisë, në krahasim me të tjerët, është më i ndërlikuari. Në të përgjegjësia është më e madhe, sepse është profesion që punon me lëndë të gjallë.

Nuk thuhet kot se vlera e mësuesit dhe pesha e qiellit nuk maten kurrë. Është shumë e vërtetë kjo thënie për vlerën e peshën, punën e përkushtimin, si dhe misionin e shenjtë të mësuesit. Mësuesi, dikur vlerësohej e konsiderohej si qenie hyjnore e mitike, saqë ishte krijuar përshtypja, e bëheshin pyetje se a thua ”a ha bukë

mësuesi? ” Pra, në të kaluarën është çmuar e vlerësuar shumë mësuesi, sa që ai gëzonte respektin e autoritetin më të madh të kohës. Ishte koha kur nevoja për mësimdhënës ishte e madhe për hapjen e shkollave shqipe në çdo vendbanim të banuar me shqiptarë. Shqiptarët i respektonin dhe ishin bujarë me mësuesit, i ftonin në gëzime familjare. Ky nderim ishte një vlerësim i punës së tyre, për thjeshtësinë, sjelljen e kulturuar dhe për t’u hapur sytë fëmijëve. utoriteti fitohet me punë, me përkushtim, me pasion për profesionin, me durim, çiltërsi e sinqeritet, dashuri e respekt.

Trieshi është vatër e burim i pashter-

ARSIM

shkronjave shqipe shëm i mësuesve të dashur, tashmë veteranë të arsimit shqip në Mal të Zi, të cilët me punën e tyre shumëvjeçare kudo kanë punuar e nderuan jo vetëm shkollën shqipe, por edhe kombin në përgjithësi, Kosovën dhe Shqipërinë. Numri i tyre është i madh, por po përmendim vetëm disa nga mësuesit e parë të artë të asaj kohë nga kjo trevë të cilët vendosën gurin themeltar në arsimin shqip në Mal të Zi, e që janë: Gjon Gjeka Lucaj, Kolë Preloka Gegaj, Prëloc Marku Lekoçaj, Tomë Leka Lucaj, Kolë Gjoni Gjokaj, Nikollë Zefi Prënkoçaj,Lucë Doka Lucaj, Prëloc Marku Margilaj, Nikollë Sokoli Ujkaj, Gjon Marku Gjonaj, Vasel Marku Margilaj, Prelë Marku Gegaj, Gjergj Marashi Hasanaj, Ndue Nikolla Lekoçaj, Gjergj Gjoni Gjokaj, Gjon Marku Margilaj, Pjetër Toni Gjuravçaj, Zef Doda Gegaj, Pjetër Zefi Micakaj, Fran Ndue Gjokaj, Dodë Marashi Margilaj, Katrinë Toni Gjuravçaj, etj.

Ata dhe shumë mësues të shkëlqyer nga Trieshi nuk ishin vetëm mësimdhënës të mirë, por edhe atdhetarë

të vendosur të cilët me zemër e adhuronin kombin. Ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare. Për këtë arsye , ata, si të gjithë mësuesit e tjerë shqiptarë atdhetarë, ishin të përndjekur gjatë shekullit XX dhe konsideroheshin të rrezikshëm për pushtuesit e shumtë të trojeve të atdheut tonë. Disa nga ata u persekutuan dhe u internuan nga regjimet e huaja apo totalitare. Por edhe u dekoruan me meritë me medalje e dekorata më të larta në fushën e arsimit në Mal të Zi dhe në Shqipëri, si mësues të dalluar, njerëz të veçantë, të rrallë e me ndikim të madh në shoqërinë e atëhershme shqiptare.

Përpjekja e këtyre mësimdhënësve përparimtarë shqiptarë për zhdukjen e analfabetizmit në trojet e varfëruara etnike shqiptare që nga viti 1916, kur edhe filluan të çelen shkollat shqipe në Mal të Zi , ishte po aq e madhe sa dëshira e tyre për të përhapur dije dhe dashuri që

kishin për profesionin e tyre fisnik.

Vitet kalojnë , por nuk do të harrohet durimi, këmbëngulja, vështirësitë për përballimin e jetës nëpër fshatra, rreziqet e regjimeve, shqetësimet e vazhdueshme për ambiente të përshtatshme, mungesën e mjeteve të domosdoshme pedagogjike, frekuentimin e nxënësve dhe mbarëvajtjen e mësimit.

Për kontributin dhe meritën e jashtëzakonshme të mësuesve të artë të shekullit XX, të cilët me ditar në dorë vazhdimisht punuan me përkushtim dhe dashurinë më të madhe, pa u lodhur e pa u ndalur në rrugën e dritës dhe diturisë së popullit të vet , mendojmë se do të ishte mirë që t’u ngritet një pllakë përkujtimore në qendër të Trieshit, në oborrin e Shkollës Fillore “ Gjergj Kastrioti - Skënderbeu”. Kjo pllakë eventuale përkujtimore bashkë me përmendoren e heroit tonë kombëtar Skënderbeut do të hijeshonte dhe do të fisnikëronte edhe më shumë oborrin e bukur të shkollës nëntëvjeçare.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

17

KULTURË

Vlerësim dhe n bashkëqytetar (Ismet Karamanaga, “Ulqini florini-Portrete, In memoriame”, Ulqin, 2020) Pas ndryshimeve shoqërore nga viti 1990 me rastin e miratimit të pluralizmit politik, si vlerë e mohuar shoqërore, krijues të profileve të

18

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

ndryshme u paraqitën me botime sipas profilit të tyre profesional. Në rrethana të tilla pluralizmi kulturor iu ofroi mundësi autorëve të ndryshëm

të shpalosin vlerat e tyre krijuese, që u dëshmua në saje të botimeve nga shkenca, letërsia, arti, kultura e publicistika. Dhe nuk kishte se si të

KULTURË

nderim për rët e Ulqinit ndodhte ndryshe, sepse kemi pasur të bëjmë me kohën e akumulimit të vlerave shumëdimensionale, me mundësi të kufizuara prezantimi e

botimi.

Pikërisht duke marrë parasysh rrethanat shoqërore në të kaluarën numri i autorëve vendas në qytetin e Ulqinit ishte i vogël, e i tillë ishte edhe numri i botimeve. Në këtë gamë kryesisht kanë dominuar botimet nga letërsia, ndërsa në fushat tjera kanë qenë minimale, jo se nuk ka pasur të interesuar por rrethanat e kohës kanë ndikuar në refuzimin e heshtur të autorëve të ndryshëm.

Botimi i një libri paraqet moment të veçantë për autorin dhe mjedisin përkatës, sepse nga ai moment kur libri del nga shtypi ai më nuk është i autorit por i publikut të gjërë lexues.

Por, është e njohur se në fushën e botimeve ekzistojnë libra të cilët për nga përmbajtja e tyre dallojnë, duke qenë unik në mjedisin përkatës.

Pikërisht i tillë është libri i autorit Ismet Karamanaga, më titull “Ulqini florini-Portrete, In memoriame” i cili paraqet vazhdimësi logjike të librit të mëparshëm më të njëjtin titull, botuar vite më parë. Dhe, nuk ka si të jetë ndryshe, sepse autori ka vazhduar të hulumtojë e të publikojë artikuj në vazhdimësi për individë të ndryshëm, duke qenë kronisti më besnik në qytetin e Ulqinit. I vetëdijshëm së është duke bërë një punë vlerësimi dhe nderimi, autori i librit na prezanton të dhëna më interes të cilat nuk janë të njohura për publikun e gjërë.

Në këtë botim në një vend janë përfshirë një numër i konsideruar individësh, të cilët kanë mbetur model për kohën kur kanë jetuar e vepruar. Duke marrë parasysh se kemi të bëjmë me individë profilesh të ndryshme shoqërore, profesio-

nale, sociale e kombëtare, ky botim është një mozaik i veçantë më vlerë shumëdimensionale. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse autori atyre iu është përkushtuar me akribi publicistike, duke na dhënë portretet e tyre me ndjenjën e një bashkëqytetari i cili ka çmuar emrin dhe veprimtarinë e tyre.

Të dhënat e tilla nuk duhet të trajtohen si pjesë e albumit personal apo familjar por më tepër, ato duhet të trajohen si të albumit kolektiv të qytetit të Ulqinit. Kemi të bëjmë pikërisht me një përzgjedhje të autorit e cila nuk ka dilemë së nuk përfundon me këtë botim, por do të vazhdojë më tutje, sepse me angazhimin e seriozitetin e dëshmuar do të na dhurojë edhe një vëllim tjetër të kësaj natyre.

Ndërsa të gjithë ata të cilët janë përfshirë në këtë botim apo i kanë të përfshirë në të anëtarët e familjes së tyre nuk ka dilemë se do t’i jenë mirënjohës autorit, sepse përmes këtij botimi do mbesin përjetësisht në bibliotekën familjare apo në bibliotekën e qytetit tonë si pjesëtarë të këtij mjedisi në brigjet e Adriatikut.

Andaj e them pa hezitim së nëse në të ardhmën do të botohet ndonjë monografi e Ulqinit, kushtuar personaliteteve të cilët kanë jetuar dhe vepruar në një kohë të caktuar në këtë qytet, libri “Ulqini florini-Portrete, In memoriame” i autorit Ismet Karamanaga, duhet të merret parasysh, sepse është botimi i vetëm deri më tash, me përmbajtje të tillë në Ulqin dhe më gjerë.

Dr. Nail Draga (Lexuar me rastin e përurimit të librit në Ulqin, më 17 shtator 2020) E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

19

KULTURË

George Tames, fotografi amerikan me origjinë shqiptare

Fotografi i dhjetë presidentëve amerikanë George Tames, i lindur në Uashington D.C, ishte një emigrant i gjeneratës së parë me prejardhje shqip-

20

“

taro-greke, që në fillim as anglisht s’fliste mirë saqë s’mund ta fillonte shkollën, por më vonë u bë fotograf

George Tames me syrin e tij artistik u fut në Shtëpinë e Bardhë dhe nga aty u bë fotografi personal i dhjetë presidentëve të ardhur aty, duke u veçuar për stilin e veçantë në nxjerrjen e një fotografie

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

dhe punoi për dhjetë presidentët amerikanë, që nga Ruzvelti e deri te Bushi.

Për shkak të kushteve të rënda të jetesës që kishte, ai e braktisi shkollën e mesme dhe filloi të punojë me babain e tij për të siguruar bukën e gojës.

Karriera e tij si fotograf filloi në vitin 1940 me fotografët e “Capitol Hill”, duke fotografuar persona të ndry-

KULTURË

Për herë të parë ai e fotografoi Ruzveltin më 1941, gjatë paradës së tij inauguruese dhe për të fundit herë kur arkivoli i tij kthehej në Uashington nga Georgia, në prill të vitit 1945. Kishte filluar kësisoj për George Tames-in pa e menduar “maratona” 50-vjeçare e fotografimit të dhjetë presidentëve rresht, një rekord Guines dhe destinacion i pamundur për asnjërin nga fotografët e tjerë të integruar në Shtëpinë e Bardhë shëm, por angazhimi dhe talenti i madh që kishte në realizimin e fotografive bëri që ai shumë shpejt të jetë ndër fotografët më të kërkuar në Amerikë.

Kështu, George Tames me syrin e tij artistik u fut në Shtëpinë e Bardhë dhe nga aty u bë fotografi personal i dhjetë presidentëve të ardhur aty, duke u veçuar për stilin e veçantë në nxjerrjen e një fotografie.

Për herë të parë ai e fotografoi Ruzveltin më 1941, gjatë paradës së tij inauguruese dhe për të fundit herë kur arkivoli i tij kthehej në Uashington nga Georgia, në prill të vitit 1945.

Kishte filluar kësisoj për George Tames-in pa e menduar “maratona” 50-vjeçare e fotografimit të dhjetë presidentëve rresht, një rekord Guines dhe destinacion i pamundur për asnjërin nga fotografët e tjerë të integruar në Shtëpinë e Bardhë.

George Tames u lind më 21 janar

1919 dhe vdiq më 23 shkurt 1994.

Për dyzet vite, (1945-1985) ka

punuar si fotograf për gazetën “The New York Times”.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

21

MOZAIK

Gjallëri në Triesh

U mbajt Panairi i produkteve bujqësore, Expo-Trieshi 2020 Për herë të parë në Bashkësinë Lokale të Trieshit - Komuna e Tuzit, u organizua Panairi i ushqimeve dhe produkteve tradicionale të kësaj treve.

Panairi në fjalë u titullua Expo-Trieshi 2020 ku në qëndër të vëmendjes ishin kryesisht produktet ushqimore të vendit.

Ishte kjo hera e parë që në Malësi u organizua një panair i tillë. Ideja për organizimin e panairit ka qënë e kahmotshme, mirëpo për shkaqe të ndryshme objektive dhe subjektive deri të dielën nuk u realizua.

Falë këmbënuljes dhe angazhimit të kryetarit të Shoqatës “Oaza 2000”, njëherë edhe organizator i panairit, Pashko Lucaj, ky event u bë realitet në këtë trevë shumë pitoreske të alpeve shqiptare. Ishte kjo një ngjarje e rëndesishme jo vetëm për Trieshin si trevë në cep të shqiptarisë, por edhe për shumë vizitues të cilët e frekuetuan këtë event. Në këtë panair kryesisht , të mos themi në tërësi , u ekspozuan produkte nga vendi e që siç e pamë edhe ne, por edhe siç pothojnë vet prodhuesit bujqësorë nga kjo trevë, të gjitha produktet janë bio dhe të pa spërkatura me pesticide e mjete tjera për trajtimin e tyre.

Në panair mes tjerash ishin të ekpozuara prodhimet bujqësore, siç janë : patatet , mjalta , çaj të ndryshëm të zonës, lakra, qepë, karrota etj, por edhe ushqime të përgatitura në mënyrë tradicionale të zonës..

Komuna e Tuzit së bashku me Organizatën Turistike të Tuzit ishin bashkëorganizator të eventit, prandaj nderi për hapjen e Panarit të parë të produkteve bujqësore në Triesh i takoi kryetarit të Komunës z. Nik Gjeloshaj. Ai mes tjerash theksoi se “në këtë mënyrë kemi dëshiruar që edhe

22

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

ne si institucion t’i japim përkrahjen organizimeve të ngjashme dhe sikur e dimë të gjithë , edhe pse ishte kohe

pandemie në Komunën e Tuzit ka pasur organizime të ngjashme nga lëmi të ndryshme.” Zoti Gjeloshaj këtu

MOZAIK

përmendi Panairin e artizanateve të mbajtur në muajin mars në Tuz si dhe Panairin e librit i cili kishte karakter rajonal. Ai ,duke u dëshiruar sukses organizatorëve dhe prodhuesve nga kjo trevë theksoi se Komuna e Tuzit, Organizata Turistike e Tuzit si dhe organet tjera kompetente do të vazhdojnë të përkrahin zhvillimet e tilla dhe shprehi besimin se ky panair do të bëhet tradicional në Triesh .

Të pranishmit dhe organizatorët i përshendeti edhe sekretarja e Sekretariatit për Bujqësi dhe Zhvillimi Rural pran Komunës së Tuzit, znj. Ismeta Gjoka, e cila theksoi se “qëllimi krye-

sorë i Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural është mbrojta e prejardhjes gjeografike të produkteve bujqësore, kurse ju këtu në Triesh keni një produkt mjaft të njohur jo vetëm për Komunën e Tuzit por edhe më gjerë. Ne si komunë , do të jemi në krye të detyrës dhe do t’i përkrahim dhe inkurajojmë të gjithë prodhuesit bujqësore nga kjo trevë” tha mes tjerash znj. Gjoka.

Të theksojmë se me produktet e veta në këtë panair kësaj here morën pjesë 15 prodhues bujqësorë të trevës së Trieshit. Edhe vizitueshmëria e eventit ishte në një nivel solid. Organiza-

torët me këtë rast u shprehën shumë të kënaqur si me pjsëmarrjen e prodhuesve ashtu edhe me pjësmarrjen e vizitorëve që erdhën në panair.

Natyrisht organizatorët si dhe vet ekspozuesit kishin paraparë dhe përgatitur një degustim të produkteve ushqimore që ishte falas për të gjithë pjësëmarrësit. Fjala është për një tryezë të mbushur me ushqime tradicionale nga treva e Trieshit si ; patatet e ziera , kaçimaku , disa lloje të djathit, mishi, qumështi dhe produktet tjera nga qumështi, disa lloje të piteve , por thekësojmë se dominonte pitja e kllinit, pite tipike malsorçe, apo thënë ndryshe pitja e gatuar nën saç.

Njëri nga organizatorët , Pashko Lucaj theksoi se ky është panairi i pari i këti lloji i organizuar në trevën e Malësisë dhe shpreson që të bëhet tradicional e viteve tjera të jetë edhe më mirë i organizuar dhe më masiv.

Ndërkaq Miran Gashaj , në rolin e bashkëorganizatorit u shpreh: ”Kemi provuar të sjellim diçka autoktone këtu në Triesh. Dëshira ishte të shoqërohemi jo vetëm ne nga Trieshi por edhe qytetarë të tjerë nga Malësia. Jemi përpjekur që në kushte të thjeshta dhe modeste t’i motivojmë trieshjanët që t’i prezantojnë produktet e veta dhe me këtë rast u shprehi mirënjohje të gjithë pjesëmarrësve në këtë panair”.

Organizatorët ishin përpjekur që të pranishmit të ndihen të relaksuar me ç’rast kishin organizuar edhe disa lojra sportive siç është gjuajtja me shigjetë. Për pjesën muzikore ishte e pranishme edhe SHKA “Besa” nga Trieshi me disa pika muzikore. Na mbetët që organizatorëve tu urojmë sukses duke dëshiruar që vërtetë ky panair të bëhet tradicional, sepse Trieshi por edhe viset tjera të Malësisë kanë çfarë të prezantojnë si kur është fjala për produktet bujqësore dhe ushqimore,ashtu edhe për vlerat tjera autoktone të trevës së Malësisë.

Bora Lucaj

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

23

HISTORI

Nga tradita jonë (1)

Barka të moçme dhe të famshme ulqinake Më 15 dhjetor 1915, në orën 5 të mëngjesit, nga një ekspeditë pastruese austriake, u zunë në befasi 16 anije ulqinake, të cilat rrinin në spiranca një milje e gjysmë para limanit të Shëngjinit.

Ata e paralajmëruan ekuipazhin që t’i lëshojnë barkat sepse ishin me flamuj turk. I bombarduan me artileri dhe i fundosën 16 anije, mes tjerash edhe anijen më të famshme ulqinake “Gloria”.

Ishte barkë me vela me tre direkë, me tonazh prej 1.000 tonelatash, në pronësi të kapedanit Selim Shurdha nga Ulqini

Gani Karamanaga

“Gloria”

Detarët, kapedanët ulqinakë, edhe kur kanë lundruar me barka me vela (motovelore) si “Gloria” ose “Hulukija”, kanë dalë nga Deti Mesdhe, nëpër Gjibraltar, kanë lundruar nëpër Oqeanin Atlantik, kanë lundruar nën Tokën e Zjarrtë dhe kanë kapërcyer edhe nëpër Trekëndëshin e Bermudës, në lindje, në mes të dy Amerikave. Se edhe kapedani i kapedanëve, Selim Shurdha, ka lundruar nëpër Trekëndëshin e Bermudës, ka dëshmuar “gjemxhiu” i ndjerë, Ibrahim Himo Karamanaga nga Kalaja e Ulqinit: “Ishim tu shku për Amerikë dhe kapidan Selim Shurdha na tha: ‘Qe tesh gjin’ena në një vend të rrezik-

24

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

“

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, në një lundrim italianët e mbytën anijen “Bojana”, afër Gurit të Gjeranave. Kjo avullore e fundosur për pasagjerë, sot është një nga rrënojat më interesante në Ulqin për zhytësit hulumtues dhe turizmin e zhytjes. Shtrihet në një fund me rërë, në një thellësi prej 50 metrash, nëntë kilometra nga Ulqini, dhe pothuajse në të njëjtën distancë nga gryka e lumit Buna, dhe shërben si habitat për peshq të ndryshëm. Gjatësia e anijes është 37 metra, kurse gjerësia 6.3 metra. Është ndërtuar në vitin 1904 në Malli Lloshinj, me emrin fillestar ”Skodra”, kurse u fundos 40 vite më vonë

shëm që quhet me emna të ndryshëm. Prej gjemxhive kam dëgju që i thonë ‘Shpella e Shtrigave’, ‘Shpella e Shejtanit’, ‘Shpella e Mallkumve’, ‘Shpella e Dragonjve’. Na thanë që të mos tremena, por të jena gati se tesh isht oqeani bunazë, por ky sa çil e myll syt çan tallaze e ban duman.

Secili të gjin’et në venin e punës së tij. Si të shifni ndanji ndryshim, nizni pumpat e ujit. Asnji mas të sillet

pa punë në barkë’. Na kapi pak friga, por masi ishte qetci, pa erë, pa tallaze, e fjetme menen, se do t‘na n’odhën donji gja. Kapidani ishte mazum deri njaty. Kërkuj nuk i flitte, veç shikonte hapcinën e oqeanit.

Tanë detarët ishin të idhëshëm. Në barkë kapi një qeci e madhe. Nuk shifej kërkund asnji barkë. Hajt-hajt tuj lundru atypari, masdite na u duk si nji adë (ishull). Kur u afrum, ça me

HISTORI

Anija “Bojana”, e fundosur te Guri i Gjeranave

Anija “Bojana” në molin e Port Milenës (te Kepi i Gjeranave)

Barkat e vogla në Molin e Ulqinit

pa, shofim qi ‘ada’ ecën në ujë. Kur ju afrume mirë, pame që aja nuk ishte adë, por grumull i madh i barishtave.

Masanej unë me sytë e mi kam pa me masa të mdha të njalave. Nigjova se në atë rajon vijnë njalat e shlojnë putargat edhe ashtu shumohen. Shumë prej tyre ishin myt, kishin cof. Funi, na ksaj here kalume atypari qi e bajshin qamet, fare mirë. Trekanshin e Bermudeve e thrrasin Trekanshi Magjik dhe Varri i Atllantikut.”

“Kapidan Xhela”, siç njihet ndryshe Selim Shurdha, është kapedani i kapedanëve sa i takon detarisë së famshme ulqinake. Para më shumë se një shekulli hyri në limanin e Ulqinit kapedani Selim Shurdha me veloren e tij “Gloria”... Ishte ngjarje e rëndësishme. Nga velorja zbarkuan disa fëmijë zezakë. Kur ka hyrë Mali i Zi në Ulqin, “Gloria” ka hyrë në liman me flamurin turk, ndërsa anijet e tjera e kanë pranuar flamurin malazez.

“Gloria” në garat e para të anijeve të transportit me të njëjtën ngarkesë dhe fuqi bartëse, zuri vendin e parë në garat Aleksandri-Trieste, duke lënë prapa të gjitha anijet evropiane,

pjesëmarrëse në garë: italiane, greke, spanjolle... Anija e dytë pas “Gloria”-s ulqinake arriti në cak pas 36 orësh”.

Më 15 dhjetor 1915, në orën 5 të mëngjesit, nga një ekspeditë pastruese austriake, u zunë në befasi 16 anije ulqinake, të cilat rrinin në spiranca një milje e gjysmë para limanit të Shëngjinit. Ata e paralajmëruan ekuipazhin që t’i lëshojnë barkat sepse ishin me flamuj turk. I bombarduan me artileri dhe i fundosën 16 anije, mes tjerash edhe anijen më të famshme ulqinake “Gloria”. Ishte barkë me vela me tre direkë, me tonazh prej 1.000 tonelatash, në pronësi të kapedanit Selim Shurdha nga Ulqini.

“Bojana”

Diku para fillimit të Luftës së Dytë Botërore, një numër i marinarëve ulqinakë kanë punuar në anijen lumore/detare “Bojana”, e cila ka lundruar në mes të Bokës së Kotorrit dhe nga Buna ka mbërritur deri në Virpazar dhe Pllavnicë. “Ishte një punë e mirë”, thoshte babai. “Kishim një fitesë të mirë, shpesh kemi ardhur

në shtëpi”.

Njëherë babai iu drejtua kapedanit të vjetër dalmat: “Barba, mirë po na ecën, të gjithë jemi të kënaqur…”

Kapedani tundi kokën mendueshëm dhe tha: “Kjo aspak nuk është duke më pëlqyer. Gjendja e tashme është aq e bukur dhe e mirë saqë jam i sigurt që nuk mund të vazhdojë gjatë…”

Kaluan vetëm disa muaj dhe filloi Lufta e Dytë Botërore. Në një lundrim italianët e mbytën anijen “Bojana”, afër Gurit të Gjeranave.

Një nga rrënojat më interesante në Ulqin për zhytësit hulumtues dhe turizmin e zhytjes është avullorja e fundosur për pasagjerë ”Bojana”. Ajo shtrihet në një fund me rërë, në një thellësi prej 50 metrash, nëntë kilometra nga Ulqini, dhe pothuajse në të njëjtën distancë nga gryka e lumit Buna dhe shërben si habitat për peshq të ndryshëm. Gjatësia e anijes është 37 metra, kurse gjerësia 6.3 metra. Është ndërtuar në vitin 1904 në Malli Lloshinj, me emrin fillestar ”Skodra”, kurse u fundos 40 vite më vonë.

(vijon) E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

25

MOZAIK

Në Tuz u mbajt ligjërata mbi parandalimin dhe luftën ndaj kancerit të gjirit

Të bëhen vetëkontro kontrolle sistematik Tuz – Muaji tetor në të gjithë botën njihet si muaji kushtuar luftës për parandalimin e kancerit të gjirit, ku përgjatë gjithë muajit organizohen fushata të shumta të cilat kanë si objektiv që të informojnë masën e gjerë mbi rrezikshmërinë e kësaj sëmundjeje, vetëdijësimin e popullatës mbi rëndësinë e kontrolleve të vazhdueshme për të ulur numrin e vdekjeve që vijnë si pasojë e kësaj sëmundjeje.

Kjo çëshjte sociale me interes për shoqërinë, sidomos për gjininë femërore, zgjoi vëmendje edhe në Tuz, me organizimin e një ligjërate të mbajtur në sallën e Kuvendit të Komunës së Tuzit në prani të një numri të konsiderueshëm

26

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

të grave/vajzave. Mbi këtë tematikë ligjëruan znj. Vanja Karagjinoviq- specialiste e radiologjisë dhe onkologjisë dhe Dr. Suzana Uskokoviq- specialiste e mamisë dhe gjinekologjisë.

Ligjërueset vendosën theks të veçantë në rëndësinë e parandalimit të kësaj sëmundjeje, nëpërmjet kontrolleve mjekësore sistematike.

Specialistja e radiologjisë dhe onkologjisë, znj. Vanja Karagjinoviq tha se kanceri i gjirit është kanceri më i zakonshëm i popullatës së femrave i cili përbën një të katërtën e vdekjeve nga të gjitha llojet tjera të kancerit.

“Ajo çfarë është e rëndësishme për moshat nga 20-25 vjeç, nëse keni pa-

sur në familje nënën, motrën, tezen ose në rastet më të ralla babain e prekur nga kanceri i gjirit, do të duhej që të keni konsultime, të lajmëroheni tek onkologu që të evidentoni të dhënat bazë të anamnezës, në mënyrë që mjeku përkatës t’ju udhëzojë mbi vizitat që duhet t’i bëni. Pra, ky është parandalimi parësor për kancerin e gjirit”, u shpreh Karagjinoviq.

Ajo më tutje theksoi që nëse një vajzë/ grua nuk ka anamneza të tilla familjare, atëherë çdo vajze/gruaje i sugjerohet që të bëjë vetëkontrolle, teksa ato bëjnë dush, kontroll të gjinjve nëse do të vërejnë ndryshime, të dalin para pasqyrës që të shikojnë nëse ka dal-

MOZAIK

olle dhe ke mjekësore lime në mes gjirit të djathtë dhe atij të majtë, dhe të shikojnë nëse ngjyra e lëkurës ka ndryshuar, apo nëse zbulojnë ndonjë kokërr nën sqetull.

“Dhe nëse vërehen ndryshime të tilla, duhet të drejtohen tek mjeku i zgjedhur”, tha Karagjinoviq.

Duke folur mbi shkaqet që mund të çojnë në shfaqjen e kësaj sëmundjeje, znj. Karagjinoviq specifikoi: ciklin e hershëm të menstruacioneve tek femrat dhe menopauzën e vonshme, mbipeshën, mungesën e aktivitetit fizik, duhanpirjen, alkoolin etj.

Specialistja e radiologjisë dhe onkologjisë, znj. Vanja Karagjinoviq apeloi tek të gjitha vajzat/gratë që të vetëdijëso-

hen mbi rreziqet që sjellë kjo sëmundje, që ato të ndërmarrin në kohë hapat e duhur për ta parandalur, me synim që të mos preken, dhe që sëmudja të mos kalojë në metastazë e të përhapet në faza.

Në këtë ligjëratë, si njëra ndër arsyet se pse vajzat/gratë preken nga kanceri nuk u përjashtua as fakti që ato mund të kenë turp dhe zor që të shkojnë tek mjeku në kontrolle, por specialistet apeluan që këto të tejkalohen.

Ajo që për specialistet në fjalë paraqitet si alarmante është rritja çdo vit e më shumë e numrit të grave të prekura nga ky lloj kanceri, si në Mal të Zi, ashtu edhe në nivelin global.

Specialistja e radiologjisë dhe onkologjisë, znj. Vanja Karagjinoviq apeloi tek të gjitha vajzat/gratë që të vetëdijësohen mbi rreziqet që sjellë kjo sëmundje, që ato të ndërmarrin në kohë hapat e duhur për ta parandaluar, me synim që të mos preken, dhe që sëmudja të mos kalojë në metastazë e të përhapet në faza Në këtë kontekst, specialistet në fjalë apeluan që të të mos neglizhohen vizitat dhe kontrollet, veçanërisht që të bëhet ultrazëri i gjinjve, për shkak se siç thanë, në trupin e njeriut ndodhin procese ndryshimesh hormonale të cilat duhet të mbikëqyren për të qenë të shëndetshme.

Kjo është hera e dytë që Sekretariati për Vetëqeverisje Lokale i Komunës së Tuzit organizon veprimtari kushtuar parandalimit dhe luftës ndaj kancerit të t. u. gjirit.

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

27

KULTURË

Botime të reja

Roman i ri i Ibrahim Berjashit (Ibrahim Berjashi, Hienat e Pinjeshit, S HAI “Art Club”, Ulqin, 2020)

Gazetari dhe shkrimtari nga Kraja, Ibrahim Berjashi, këto ditë në kuadër të edicionit botues të Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club” botoi romanin më të ri, me një titull simbolik, “Hienat e Pinjeshit”.

Një kompleks i tërë personazhesh krijojnë një tërësi sublime të të rrefyerit në prozë. Brenda kopertinave ndodhet një botë e tërë e ngjarjeve si pasojë e veprimeve të “njerëzve të nëntokës”.

28

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Këto zhvillime sillen rreth e rrotull globit, për t’u përplasur në kodrën e Pinjeshit, mbi qytetin e Ulqinit.

Hienat, krijesa të shëmtuara mishngrënëse, trashëgohen brez pas brezi, duke nisur nga fillimi i shekullit të kaluar për të vazhduar sot e kësaj dite. Sheshiri, topall me hundë të shtrembër, dhe Sallaku leshverdhë, i hollë si fije kallami, kanë “ngrënë” njerëz. Në shënjestër ishin studentët, vajzat e bukura, jetimet, gratë e divor-

cuara...

Libri është botuar me mbështetjen e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave në Malin e Zi. Redaktor i librit është studiuesi e publicisti Hajrullah Hajdari, recensent poeti e publicisti Ali Gjeçbritaj, ndërsa pikturën në ballinë e ka punuar Demush R. Avdimetaj. Romani është shtypur në Shtypshkronjën “Press Studio” – Ulqin.

(Kohapress)

MOZAIK

Në kuadër të realizimit të projektit “Avancimi i infrastrukturës lokale”

Komunat e Plavës dhe Petnjicës nënshkruajnë memorandum bashkëpunimi Plavë – Në kuadër të lidhjes së partneritetit për pjesëmarrje në projektin për avancimin e infrastrukturës lokale “Norvegjia për ju – Mali i Zi”, i cili realizohet nga Mbretëria e Norvegjisë përmes thirrjes publike, të mërkurën, më 7 tetor 2020, në Plavë është nënshkruar memorandumi i partneritetit ndërmjet komunave të Plavës dhe Petnjicës.

Memorandumi është nënshkruar në zyrën e kryetarit të Komunës së Plavës, në prani të kryetarit të Komunës së Plavës, Mirsad Bajraktareviq, dhe atij të Petnjicës, Samir Agoviq, me bashkëpunëtorë.

Me këtë rast, kryetari Bajraktareviq, duke pasur parasysh rëndësinë e realizimit të projektit në fjalë, u shpreh: “Falënderojmë Mbretërinë e Norvegjisë për mbështetjen që ia ofron Malit të Zi, e veçanërisht në atë që do t’ia ofrojë Komunës së

Plavës përmes projektit ‘Avancimi i infrastrukturës lokale’. Dua të theksoj bashkëpunimin mjaft të mirë me ekipin e UNOPS-it dhe dua të falënderoj Bashkësinë e Komunave të Malit të Zi, e cila përmes Shoqatës së Menaxherëve Projektues ndihmon komunat në Mal të Zi në mënyrë që aplikimet të jenë të projektuara me cilësi sa më të mirë”.

Në vazhdim ai ka theksuar se projekti “Avancimi i infrastrukturës për zhvillim të biznesit të vogël në komunat Plavë dhe Petnjicës”, të cilin e financon Mbretëria e Norvegjisë me 54.650 dollarë amerikanë dhe komunat Plavë e Petnjicë me 8.247 dollarë, do të realizohet për dhjetë muaj. Në pesë muajt e parë të aktiviteteve projektuese do të ndihmojnë dhe pajisin nga pesë shtëpiza prej druri, të cilat do të gjenden në lokalitete atraktive në Plavë dhe Petnjicë,

e pastaj katër muaj gjatë kohës së projektit dhe tetë muaj pas përfundimit të afatit të tij, shtëpizat do t’u ndahen prodhuesve të prodhimeve vendore, në shfrytëzim plotësisht pa pagesë.

Objektet do të jenë të pajisura me panele solare dhe energjitikisht të pavarura, ashtu që prodhuesit të cilët objektet i marrin në shfrytëzim nuk do të kenë kurrfarë shpenzimesh.

Bajraktareviq në fund të elaborimit të vet ka theksuar se “projekti do të vendosë bashkëpunimin në nivel të partneritetit ndërmjet komunave të Plavës e Petnjicës, i cili në të ardhmen do të jetë edhe më i mirë. Ekipi projektues do të jetë i përbërë nga të punësuarit e të dy komunave – Plavë dhe Petnjicë”.

Shaban Hasangjekaj

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

29

MOZAIK

Në Shkollën Fillore në Dacaj të Rozhajës

U kremtua Dita e Shkollës Në këtë ditë të shënuar, drejtori i Shkollës, Haxhi Lajçi, për të gjithë nxënësit ndau donacion me çanta dhe mjete didaktiko-mësimore dhuruar nga humanisti Maxhun Smajli, ndihmë të cilën ai e ka sjellë gjatë verës enkas për këtë shkollë nga Minheni i Gjermanisë. Vlera e donacionit është mbi një mijë euro Më 1 tetor, Shkolla Fillore “Dacaj” në fshatin Dacaj të Rozhajës i hapi dyert e veta për nxënësit e saj, të cilat ishin të mbyllura për shkak të pandemisë së shkaktuar nga Covid-19, qysh nga muaji mars. Fillimi i vitit shkollor 2020/2021 për nxënësit ishte ditë festive sepse u shënua Dita e Shkollës si dhe pranimi i fillestarëve.

Nxënësit, të organizuar nga mësimdhënësit, para prindërve dhe mysafirëve u paraqitën me disa recitale, të cilëve iu bashkëngjit edhe nxënësja Ardena Gjonbalaj, nxënëse e klasës VI pranë Shkollës Fillore “Xhafer Nikoçeviq”, ardhur nga Gucia enkas për këtë festë.

Në këtë ditë të shënuar, drejtori i Shkollës, Haxhi Lajçi, për të gjithë nxënësit ndau donacion me çanta dhe mjete didaktiko-mësimore dhuruar nga humanisti Maxhun Smajli, ndihmë të cilën ai e ka sjellë gjatë verës en-

30

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

kas për këtë shkollë nga Minheni i Gjermanisë. Vlera e donacionit është mbi një mijë euro.

Drejtori i Shkollës organizoi ceremoni speciale për përcjelljen në pension të mësimdhënësit Hysen Daci, me ç’rast u shpërblye me mirënjohje për kontributin 40-vjeçar në edukimin dhe arsimimin e shqiptarëve të kësaj treve. Me mirënjohje për përkrahje financiare u shpërblyen edhe humanistët tjerë, si: Xhevdet Muriqi, Rexhep Nikçi, Maxhun Smajli, Osman Ferizi, Herbert Pubans, Erko Tahiroviq, Nezir Gërvalla, Naser Vuçetaj, Qeveria e Kosovës, Feriz Daci, si dhe disa organizata humanitare nga diaspora etj.

Në manifestim mori pjesë edhe kryetari i Komunës së Rozhajës, Rahman Husoviq, drejtorët e dy shkollave, Ernad Daciq dhe Enver Dautoviq etj.

Për këtë ditë, në emër të drejtorit të Shkollës kanë ardhur shumë telegrame urimi, ku duhet veçuar urimet nga Ambasadori i Republikës së Kosovës në Mal të Zi, Ylber Hysaj, kryetari i KKSH-së, Faik Nika, ushtruesi i detyrës së sekretarit të përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës në Qeverinë e Kosovës, Agim Bërdynaj, Fadil Shaqiri etj.

Në muajin maj, objekti i Shkollës Fillore në Dacaj u përfshi nga zjarri që kaploi këtë zonë, duke shkaktuar dëme të mëdha materiale, ndërsa drejtuesit dhe punonjësit e saj theksuan se dyshojnë për zjarrvënie të qëllimshme. Që prej atëherë, objekti qendror i kësaj shkolle është jashtë funksionit. Ministria e Arsimit ka premtuar rindërtimin e objektit të Shkollës Fillore në Dacaj, por deri tani nuk është bërë asgjë konkrete (Kohapress) në këtë drejtim.

MOZAIK

Në Guci

Asfaltohet Rruga e Kosovës

Guci – Gjatë fundjavës së kaluar (më 10 dhe 11 tetor 2020), në Guci u kryen punimet në asfaltimin e Rrugës së Kosovës, e cila shtrihet në gjatësi prej 150 metrash, prej objektit të Xhamisë së Vezirit deri tek udhëkryqi me rrugën e Grnçarit.

Ajo do të jetë njëra prej tetë rrugëve më moderne që kanë hyrje dhe dalje në qendër të qytetit të Gucisë.

Përndryshe, rikonstruksioni i kësaj rruge ka filluar vitin e kaluar me ndërrimin e gypave të kanalizimit, me vendosjen e kanalizimit atmosferik dhe

me vendosjen e bordurave në të dyja anët e shiritit të saj. Në këtë rrugë, po ashtu është vendosur edhe rrjeti i ri i ujësjellësit si dhe elektroinstalimi i rrymës të tensionit të lartë.

Sh. Hasangjekaj

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

31

MOZAIK

Gëzim Alpioni për N në këndvështrime t Me kënaqësi e pranova ftesën e kryetarit të Shoqatës Anglo-Shqiptare me qendër në Londër, z. Stepehen Nash, ish i ngarkuari me punë në Ambasadën Britanike në Tiranë (1993-1995) dhe Ambasador në Shqipëri 1998/99 për të marrë pjesë (via Zoom) në mbledhjen vjetore të shoqatës, në të cilën folësi kryesor ishte Prof. Dr. Gëzim Alpion, i ftuar i posaçëm, për të folur mbi librin e tij më të ri në anglisht, kushtuar Nënë Terezës

Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Nju Jork Biseda e Prof. Alpion titullohej, “Nga Shkupi në Kalkuta: Udha e Nënë Terezës drejt Shenjtërisë”, (“From Skopje to Calcutta: Mother Teresa’s path to sainthood”). Dr. Gëzim Alpion është i punësuar në Departmentin e Politikës Sociale, Sociologjisë dhe Kriminalistikës të Universitetit Birmingham të Anglisë. Libri më i ri i Dr. Alpion – që ishte subjekt i debatit via Zoom, nën kushte të kufizuara për shkak të epidemisë, organizuar nga Shoqata Anglo-Shqiptare – është: “Nënë Tereza: Shenjtëresha dhe Kombi i saj”, (Mother Teresa – The Saint and her Nation).

Në të vërtetë, ia vlen, që me këtë rast, të njihemi me Shoqatën Anglo-Shqiptare, me seli në Londër, e cila sponsorizoi fjalën e mbajtur nga Prof. Dr. Gëzim Alpion për Nënë Terezën – autor i librit më të ri në anglisht mbi jetën dhe veprimtarinë e saj. Kjo shoqatë ka një të kaluar të kahmotshme dhe të pasur me një histori të vlefshme për marrëdhëniet midis dy vendeve, ndërkohë që ka luajtur një rol të rëndësishëm në përhapjen e kulturës dhe të historisë

32

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

së Kombit shqiptar gjatë dekadave në Britaninë e Madhe dhe më gjërë.

Në portalin e Shoqatës Anglo-Shqiptare thuhet se ajo mban takime të rregullta gjatë vitit duke u përqendruar në historinë, kulturën dhe muzikën shqiptare, por edhe shfaqë filma dhe sponsorizon promovime librash me subjekte nga historia e Shqipërisë ose libra mbi personalitete me origjinë shqiptare, si Nënë Tereza.

Nepërmjet një gazete elektronike që botohet tre herë në vit, Shoqata Anglo-Shqiptare publikon lajme dhe zhvillime të ndryshme programore të shoqatës, ndërkohë që boton artikuj mbi fusha dhe aspekte të ndryshme të jetës, historisë dhe kulturës shqiptare në përgjithësi.

Nga viti 2011 janë bërë përpjekje për të rigjallëruar Shoqatën Anglo-Shqiptare në Londër. Në historikun e saj, thuhet se kjo shoqatë e ka zanafillën nga një komitet i themeluar në vitin 1912 nga Aubrey Herbert. Ish-Koloneli i nderuar Aubrey Herbert, ishte një ushtar britanik, diplomat, udhëtar dhe oficer i inteligjencës i lidhur ngusht me Pavarësinë e Shqipërisë. Thuhet se atij iu ofrua dy herë Froni i Shqipërisë.

Nga viti 1911 deri në vdekjen e tij, ai ka shërbyer si anëtar konservator i Parlamentit Britanik. Qëllimi i këtij ish-diplomati anglez ishte të mbronte të drejtën e Shqipërisë për pavarësi, thuhet në jetëshkrimin e tij.

Edhe e njohura prej shumë shqiptarëve, Edith Durham, e njohur si mike e madhe e shqiptarëve, ishte një artiste britanike, antropologe, e cila me shkrimet e saj vuri në dukje miqësinë e saj me shqiptarët dhe mbështetjen e saj për Shqipërinë dhe për shqiptarët. Ajo edhe si shkrimtare u bë e famshme për tregimet e saj antropologjike të jetës në Shqipëri në fillim të shekullit të 20-të. Edith Durham thuhet se ishte gjithashtu një anëtare e hershme aktive dhe Sekretare e Shoqatës Anglo-Shqiptare.

Ajo është vlerësuar si korrespodente, shkrimtare, udhëtare dhe antropologe e interesuar për Ballkanin në fillim të shekullit të kaluar, sidomos për shqiptarët.

Pas Luftës së Parë Botërore, Shoqata ka monitoruar ngjarjet në Ballkan dhe ishte një kanal i rëndësishëm përmes të cilit lajmet nga Shqipëria i përcilleshin Qeverisë Britanike dhe publikut të gjerë. Pas Luftës së Dytë Botërore shqetësimi kryesor i saj ishte fati i shqiptarëve anti-komunistë të arratisur nga Shqipëria komuniste e Enver Hoxhës. Që nga shëmbja e regjimit komunist në vitin 1991 dhe ardhja e demokracisë, Shoqata ka rivendosur lidhjet e saj me Shqipërinë, në një mënyrë më normale.

Shoqata Anglo-Shqiptare ka festuar më 2012, 100-vjetorin e thememlimit të saj me një sërë ngjarjesh me atë

MOZAIK

Nënë Terezën të ndyshme

Prof. Dr. Gëzim Alpion

rast dhe ka vazhduar me një program të pasur, përfshirë dy ceremoni të mëdha në kujtim të Gjergj Kastriotit -Skenderbeut, një në Kolegjin Pembroke në Kembrixh në vitin 2016 dhe një tjetër me 16 nëntor 2018, në Akademinë Britanike në Londër.

Ishte pra në këtë frymë të veprimtarisë tradicionale ku Shoqata Anglo-Shqiptare e Londrës sponsorizoi të martën një bisedë për Nënë Terezën me autorin, tani të njohur botërisht, si autor i librave në anglisht për jetën dhe veprimtarinë e Nënë Terezës, Prof. Dr. Gëzim Alpion i Universitetit Birmingham në Angli. Në kumtesën e tij prej 45 minutash “Nga Shkupi në Kalkuta: Udha e Nënë Terezës drejtë Shenjtërisë”, duke u mbështetur në librin e tij të fundit “Nënë Tereza - Shenjëtorja edhe Kombi i saj” (Bloomsbury Academic 2020), Dr. Alpion theksoi se jeta dhe trashëgimia e Nënë Terezës duhet shikuar nga tri këndveshtrime, sipas tij: kombëtare, stërgjyshore dhe personale.

Në pjesën e parë të bisedës prej 15 minutash, z. Alpion eksploroi me të pranishmit virtualë sistemin e besimit të shqiptarëve para ardhjes së

besimeve monoteiste, përpara se të përqëndrohej në traditën e tyre të krishterë apostolike. Profesori Alpion nënvijoi pohimin e tij kryesor se në këtë aspekt bazat e qytetërimit evropian janë triadike, dmth ilire, greke dhe romake, theksoi ai.

Në pjesën e dytë të bisedës së tij, Dr. Alpion identifikoi disa nga arsyet që qëndrojnë pas migrimit të brendshëm të shqiptarëve, të gjurmuara që nga pushtimi romak i Ilirisë. Z. Alpion argumentoi se migrimi i paraardhësve të Nënë Terezës nëpër tokat e banuara shqiptare është një shembull modern i këtij fenomeni të përjetshëm që është parë më së fundmi më 1999 me dëbimin e rreth një milion shqiptarëve nga Kosova.

Në pjesën e fundit të kumtesës, Dr. Gëzim Alpion foli për ndikimin e fatkeqësisë që i ndodhi Nënë Terezës – vdekja e babait të saj nga helmimi dhe humbja e 8 të afërmëve nga gripi spanjoll (1918-1920) – në thirrjen e Nënë Terezës, zgjedhjen e Indisë si destinacion dhe misionin e saj jetësor. Profesori Alpion arrin në përfundimin se, gjatë shtatë dekadave të jetës së saj misionare, besimi i Nënë Terezës – si për sa i përket të ash-

tuquajturës, “natës së errët të shpirtit” ashtu dhe raportit të saj me njerëz të besimeve të ndryshme në Indi dhe më gjerë – shfaqë anët shpirtërore të kombit të saj, pohoi autori i librit më të ri në anglisht: “Nënë Tereza - Shenjëtorja dhe Kombi i saj” (Bloomsbury Academic 2020).

Kumtesa e Profesorit Gëzim Alpion u pasua me pyetje-përgjigje nga autori dhe me komente nga disa prej pjesëmarrësve virtualë. Krenaria e Prof. Alpion për Nënë Terezën dhe për Kombin shqiptar ishte e dukshme gjatë gjithë prezantimit ku morën pjesë, virtualisht, një numër i madh të ftuarish të zgjedhur, të huaj dhe shqiptarë, nga mbarë bota.

Madje, Profesori Alpion deklaroi se ishte krenar që është shqiptar. Duke e dëgjuar me vëmendje edhe unë e ndjeva veten krenar që kemi profesorë, akademikë e shkrimtarë si Dr. Gëzim Alpion, të cilët me punën e tyre na nderojnë si shqiptarë, ndërsa me paraqitjen e tyre i shtojnë namin Kombit tonë, kudo në botë, ashtu siç ka bërë edhe Nënë Tereza - bijë e Kombit tonë - gjatë gjithë jetës së saj, në atë mënyrën e vet, si Nënë e tani edhe si Shenjëtore e mbarë botës.

Sa bukur, thashë me vete duke dëgjuar kumtesën e Profesorit tonë të nderuar nga Dibra, që një akademik shqiptar ndonëse jeton jashtë Atdheut, ngrihet mbi të gjithë - që nepërmjet Nënë Terezës - t’i paraqesë botës një frymë të njomë, më fisnike dhe më frytdhënse, se ato për të cilat fatkeqësisht na njeh bota, për arsye të historisë sonë të shekullit të kaluar dhe më mbrapa në histori. Në një mënyrë, Prof. Gëzim Alpion - duke u folur të huajve dhe duke shkruar për Nënë Terezën në gjuhën e tyre - ai po bën aq sa mundet për t’i kujtuar botës duke ripërtërirë, para syve dhe veshëve të atyre që ndoshta nuk i njohin sa duhet traditat dhe zakonet tona shekullore, e të cilat mund të jenë ndryshkur gjatë shekujve, duke zbuluar kështu, sidomos për të huajt por edhe për shqiptarët, bukurinë që fshihet në thellësitë shpirtërore dhe stërgjyshore të Kombit shqiptar.

Gjithmonë qofsh faqebardhë, Profesor Gëzim Alpion. Nderon veten, Dibrën dhe Kombin. Të lumtë!

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

33

MOZAIK

Ambasadori i Malit të Zi, Ferhat Dinosha, u prit nga kryeministri i Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti

Prioritet lufta kundër pandemisë COVID-19 dhe procesi i rimëkëmbjes ekonomike Prishtinë – Ambasadori i Malit të Zi në Kosovë, Ferhat Dinosha, është takuar të mërkurën e kaluar me kryeministrin e Republikës së Kosovës, Avdullah Hoti.

Në deklaratën për shtyp të zyrës së kryeministrit të Kosovës thuhet se Hoti e njoftoi ambasadorin Di-

34

Javore KOHA

E ENJTE, 15 TETOR 2020

nosha për prioritetet e Qeverisë së Kosovës, duke e veçuar luftën kundër pandemisë COVID-19 dhe procesin e rimëkëmbjes ekonomike.

Me këtë rast, kryeministri Hoti theksoi se raportet e mira fqinjësore dhe bashkëpunimi rajonal janë ndër prioritetet e Qeverisë së Kosovës,

ndërsa bashkëpunimin me Malin e Zi e vlerësoi si tepër të rëndësishëm dhe të mirë.

Gjatë takimit, kryeministri Hoti dhe ambasadori Dinosha theksuan nevojën e thellimit të bashkëpunimit ndërmjet dy vendeve në të gjitha fus(Kohapress) hat.

SPORT

Boksieri shqiptar nga Kosova, Haxhi Krasniqi, shkruan historinë

Shqiptari i parë me titull kampion bote në boksin profesionist Krasniqi ka mundur boksierin gjerman Dominic Boesel, me nokaut në raundin e tretë, në meçin e zhvilluar në Magdeburg të Gjermanisë për titull të përkohshëm kampion i botës në versionin WBA, në kategorinë gjysmë të rëndë, dhe në versionin IBO. Ai ka thënë pas meçit se është krenar që i është realizuar ëndrra e fëmijërisë, duke u bërë kampion bote në boksin profesionist. Për ta realizuar këtë ëndërr ai ka punuar plot 15 vjet dhe rrugëtimi nuk ka qenë i lehtë Boksieri shqiptar nga Juniku i Kosovës, Haxhi “Robin” Krasniqi, ka shkruar historinë të shtunën mbrëma dhe ka bërë krenarë shqiptarët kudo në botë, pasi që është bërë shqiptari i parë me titull kampion bote në boksin profesionist.

Ai ka mundur boksierin gjerman Dominic Boesel, me nokaut në raundin e tretë, në meçin e zhvilluar në Magdeburg të Gjermanisë për titull të përkohshëm të botës në versionin WBA, në kategorinë gjysmë të rëndë, dhe në versionin IBO. Krasniqi ka nokautuar me goditje të fuqishme Boeselin, pas së cilës ai nuk ka mundur të ngritet në këmbë, duke e detyruar arbitrin të ndërpresë meçin.

Krasniqi ka thënë pas meçit se është krenar që i është realizuar ëndrra e fëmijërisë, duke u bërë kampion bote në boksin profesionist. Ai ka thënë se për ta realizuar këtë ëndërr ka punuar plot 15 vjet dhe se rrugëtimi nuk ka qenë i lehtë.

“I vetëm kurrë nuk do të gjendesha këtu ku jam. Për atë dua t’u falënderohem të gjithë atyre që e kaluan këtë rrugëtim me mua, e veçanërisht familjes sime, ekipit të trajnerëve (Ma-

gomed Schaburow, Sepp Maurer dhe Mirdi Limani), si dhe menaxherit tim Luan Dreshaj, i cili tash e 15 vjet është krah meje dhe nuk u ndal kurrë së besuari në mua. Gjithashtu e falënderoj promotorin tim Ulf Steinforth, i cili ka plot 10 vjet që më mundëson duele fantastike si dhe kanalet televizive të cilat më mundësuan gjithnjë platforma madhështore”, ka shkruar Krasniqi në Facebook.

Për fitoren e Krasniqit ka shkruar në faqen zyrtare edhe Asociacioni Botëror i Boksit (WBA).

Krasniqi bën histori si kampioni i parë i botës i lindur në Kosovë. Ky është titulli me të cilin WBA ka përshkruar fitoren historike të Haxhi Krasniqit.

“Robin Krasniqi shfrytëzoi përvojën e tij dhe befasoi botën duke u bërë kampioni i parë i botës nga Kosova me nokaut në raundin e tretë kundër Dominic Boeselit për të siguruar titullin e përkohshëm të WBA-së në kategorinë gjysmë të rëndë të shtunën në Madgeburg të Gjermanisë”, thuhet në njoftimin e WBA-së.

Pak pasi Haxhi Krasniqi siguroi titullin e përkohshëm të kampionit të botës

në boks në kategorinë gjysmë të rëndë në WBA dhe IBO, është konfirmuar se ai do të ketë rimeç me ish-kampionin Dominic Boesel.

Karrierën profesioniste në boks Krasniqi e kishte nisur më 20 tetor 2005, pa bazë në boksin amator dhe kjo e ka penalizuar shumë. Në vitet e fundit ka gjetur trajnerin që i është përshtatur dhe ka prekur nivelin e synuar. Vjet i kishte operuar dy bërrylat e po ashtu u kthye në kategorinë gjysmë të rëndë duke shmangur telashet me peshë.

Dhe kjo i ka ndihmuar të jetë në formën më të mirë, formë që ia solli titullin.

Për Krasniqin kjo ishte hera e tretë që boksoi për titull kampion bote në një nga katër versionet e mëdha të boksit profesionist (WBC, WBA, WBO e IBF). Dy herët e kaluara kishte pësuar humbje. 33-vjeçari nga Kosova ka bilanc prej 51 fitoresh e gjashtë humbjesh në boksin profesionist. Nga boksierët shqiptarë, për tituj kampion bote në të kaluarën boksuan edhe Luan Krasniqi, Shpend Abazi, Edis Tatli e Shefat Isufi, por nuk kishin arritur ta fitonin luftën vendimtare.

(Kohapress)

E ENJTE, 15 TETOR 2020

Javore KOHA

35

e A avorH KJO Podgori cë e enjte, 15 tetor 2020

Viti XlX Numër 932 Çmimi 0,50

Alarm për qytetarët dhe institucionet!

ISSN 1800-5696

Pjesëmarrja në qeveri jo për interesa personale

Fotografi i dhjetë presidentëve amerikanë