Koha 891 by fgjokaj

Koha Javore Podgoricë e enjte, 5 dhjetor 2019 Viti XVlll Numër 891 Çmimi 0,50

Një ditë në shërbim të humanizmit

ISSN 1800-5696

Punëtor ëndrrash

Trashëgimia historike dhe kulturore e Ulqinit

Përmbajtje

8 Përdorimi i tyre në rritje e sipër

Mbrojtja e harruar e të drejtave të njeriut

12 Gabimi i dytë historik pas Kongresit të Berlinit

Kërcënim sizmik për qytetin e Prishtinës

Koha Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.org

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

Përmbajtje

20 Mons. dr. Zef Oroshi mes pendës dhe predikimit

Malësia u solidarizua për të ndihmuar të prekurit nga tërmeti

27 Shkrimtar që e njeh mirë psikologjinë e fëmijëve

Për nder të viktimave të tërmetit

KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë

Koha Javore NDRYSHIM Podgoricë e enjte, 5 dhjetor 2019 Viti XVlll Numër 891 Çmimi 0,50

Një ditë në shërbim të nukhumanizmit

SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Në udhëkryq

1 NSSI

6965-008

ëve ulqinaka re mungu ë e dëshir nhjëet trit-o Teaje Në udhëkryq

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

ISSN 1800-5696

ma uk Qençe n 1001 HALL EVE

6965-0081 NSSI

SHQIPTAR ËT E

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

15 dhjetor 2016

Viti

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Trashëgimia historike dhe kulturore e Ulqinit

ëndrrash Punëtor

Ulqinit kulturore e historike dhe Trashëgimia

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

Punëtor ëndrrash

avoreHA KJO avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

jetohet ma

pozitiv ISSN 1800-5696

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe

Çmimi 0,50 XV Numër 744

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.org

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Ngjarje Javore

Delegacioni i Kuvendit të Malit të Zi në krye me nënkryetarin Genci Nimanbegu vizitoi zonat e goditura nga tërmeti në Shqipëri

Mesazh solidariteti kombit shqiptar dhe udhëheqjes së Shqipërisë

Delegacioni i Kuvendit të Malit të Zi, i udhëhequr nga nënkryetari i Kuvendit dhe kryetari i Grupit të miqësisë së Kuvendit të Malit të Zi me Parlamentin e Republikës së Shqipërisë, Genci Nimanbegu, ka vizituar të dielën zonat e prekura nga tërmeti në Republikën e Shqipërisë - Lezhën, Shëngjinin, Bubqin dhe Durrësin. Me këtë rast, nënkryetari Nimanbegu, në emër të delegacionit, i ka përcjellur mesazhin e solidaritetit kombit shqiptar dhe udhëheqjes shqiptare, me dëshirën që pasojat e tërmetit t’i tejkalojnë sa më shpejt. Në deklaratën për shtyp të sektorit për marrëdhënie me publikun të Kuvendit të Malit të Zi thuhet se Nimanbegu i lajmëroi bashkëbiseduesit se delegacioni parlamentar do ta njoftojë Kuvendin e Malit të Zi mbi informatat e fituara në terren, me qëllim të gjetjes së mënyrës që Mali i Zi të ofrojë ndihmën e duhur për shtetin fqinj mik, Shqipërinë. Ai përcolli po ashtu gatishmërinë e popullit të Malit të Zi, në veçanti të popullatës së zonës së Ulqinit, që edhe vetë në vitin 1979 ishin viktima të tërmetit, që të ndihmojnë në akomodimin eventual të njerëzve, që mbetën pa kulm mbi kokë. Delegacionin e Kuvendit të Malit të Zi e priti dhe gjatë gjithë vizitës e shoqëroi nënkryetarja e Parlamentit të Republikës së Shqipërisë, Vasilika Hysi. Gjatë vizitës, delegacioni u takua

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

me nënkryetarin e Qeverisë së Shqipërisë dhe deputetin, Erjon Braçe, ministrin e Punëve të Brendshme, Sandër Lleshaj, prefektin e Prefekturës së Durrësit, Roland Nasto, kryetarin e Bashkisë së Lezhës, Pjerin Ndreu, drejtoreshën e Njësisë shëndetësore Lezhë, Zoja Zefaj, si dhe me vullnetarët e Organizatës Joqeveritare “Amaneti” nga Ulqini. Në fund të vizitës, delegacioni u takua edhe me kryeministrin e Shqipërisë, Edi Rama dhe ministrin e Turizmit dhe Mjedisit Jetësor të Shqipërisë, Blendi Klosi, të cilët shprehen falënderim të posaçëm Malit të Zi për solidaritetin dhe ndihmën, si dhe delegacionit të Kuvendit për vizitën. Në Durrës delegacioni u takua edhe me përfaqësuesin e Asamblesë Bashkiake të Nju-Jorkut, me prejardhje nga Ulqini, Mark Gjonaj, i cili udhëheq ekipin e inxhinierëve ekspertë nga SHBA-të. Delegacioni vizitoi qendrat e strehimit në Lezhë dhe Durrës, Qendrën operacionale të Prefekturës së Lezhës, rrënojat e objekteve banesore dhe të tjera, biseduan me anëtarë të familjeve që kanë humbur familjarë dhe në vendin e ngjarjes u bindën mbi pasojat shkatërruese të tërmetit, që e goditi Shqipërinë, më 26 nëntor 2019. Nikoqirët e njoftuan delegacionin e Kuvendit me pasojat e tërmetit, me mënyrën e tejkalimit të shokut fillestar, vendosjen e qytetarëve të goditur

nga tërmeti në hotelet e kategorive të larta, ndërsa në pjesët rurale në çadra, si dhe me nevojat e tyre, duke cekur se përpos nevojave në të holla, medikamente, veshmbathje, ushqim të konservuar, batanije dhe shtretër, rëndësi të madhe për ta do të ishte sikur inxhinierët e ndërtimtarisë nga Mali i Zi të ndihmonin në vlerësimin e shkallës së dëmtimit të objekteve dhe përcaktimin e kushteve eventuale të tyre për banim. Gjithashtu, nikoqirët shprehen falënderim të jashtëzakonshëm për Qeverinë e Malit të Zi, dy ministrat e së cilës ishin ndër të parët në vendin e ngjarjes, si dhe ekipit të shpëtimtarëve nga Mali i Zi, që u angazhuan që nga dita e parë e deri në përfundimin e aksionit të kërkim-shpëtimit. Me koordinimin e aktiviteteve të nënkryetarit të Kuvendit dhe OJQ „Amaneti“, ndihma e mbledhur nga qytetarët e komunës së Ulqinit iu dorëzua banorëve të Njësisë administrative të Bubqit. Përpos nënkryetarit Genci Nimanbegu, në delegacionin e Kuvendit të Malit të Zi ishin edhe deputetët: Luigj Shkreli, Halil Dukoviq, Ana Nikoliq, Mirsad Muriq, Nexhad Dresheviq dhe Danijella Paviqeviq. Në takime mori pjesë edhe e ngarkuara me punë në Ambasadën e Malit të Zi në Tiranë, Vesna Radonjiq, dhe sekretari i parë i Ambasadës, Danillo Brajoviq. (Kohapress)

Ngjarje Javore

Kryetari i Komunës së Tuzit, Nikë Gjeloshaj, zhvilloi një sërë takimesh në SHBA

Diaspora e gatshme për zhvillimin e Malësisë Kryetari i komunës së Tuzit, z. Nikë Gjeloshaj dhe drejtori i SHPK “Komunale” z. Nikollë Camaj gjatë vizitës së tyre në Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë realizuar disa takime që ata i cilësojnë si shumë të rëndësishme. Sipas njoftimit për media të Zyrës së Marrëdhënieve me Publikun të Komunës së Tuzit thuhet se mërgimarët tanë ishin adresa kryesore, jo vetëm e takimeve, por edhe e aktiviteteve që u realizuan për shënimin e 28- Nëntorit si dhe për mbledhjen e ndihmave të shumta për të prekurit nga tërmeti në

Shqipëri. “Në takimet vëllazërore që u realizuan me diasporën tonë u diskutua për shumë çështje me rëndësi të madhe për zhvillimin e komunës së Tuzit. Theks i veçantë u vu në perspektivat e projekteve në fushat e ndryshme ku Malësia ka kapacitete, siç është bujqësia, vreshtaria etj. Po ashtu u diskutua për investimet që do të realizohen gjatë vitit 2020, të parashikuara me buxhetin e komunës. Për këtë çështje të rëndësishme kryetari Gjeloshaj u ndal në detaje, duke prezantuar para diasporës

projekt-buxhetin, i cili fokus të veçantë do të ketë zonat rurale, që vite me radhë kanë qenë të lëna pas doret nga ish-pushteti i komunës së Tuzit”, thuhet në komunikatën për media. Më tutje njoftohet se diaspora në SHBA, si çdo herë, shprehu gatishmërinë dhe vullnetin më të mirë për të kontribuar për zhvillimin e Malësisë në të gjitha aspektet. Si rezultat i këtij bashkëpunimi që do të jetë institucional – vijon njoftimi – vitin tjetër do të kemi projekte konkrete infrastrukturore të realizuara në Malësi. t. u.

e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Varësia ndaj rrjeteve sociale dhe telefonave të mençur të teknologjisë së fundit

Përdorimi i tyre n Toni Ujkaj

Varësia ndaj rrjeteve sociale, por edhe ndaj smartfoneve të teknologjisë inovative të fjalës së fundit është gjithnjë në rritje dhe ky konkluzion nuk është vështirë të arrihet, sepse në fakt kjo dukuri mund të vërehet fare lehtë në jetën tonë të përditshme, ku të gjithë i kanë sytë dhe vëmendjen në telefonat e tyre celularë. Sipas një raporti të ri të Organizatës së Kombeve të Bashkuara thuhet se 4.1 milardë persona në të gjithë botën janë të lidhur me internetin. Po ta llogarisnim kohën të cilën e shpenzojnë adoleshentët dhe të rinjtë duke eksploruar “pafundësisht”

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

në rrjetet sociale, veçanërisht në instagram që është më i popullarizuari, por edhe në facebook, do të rezultonte se një numër relativisht i gjatë i orëve iu kushtohehet rrjeteve sociale – botës virtuale. Ky fenomen nuk vërehet vetëm te këta të lartpërmendurit por edhe te grupmoshat e tjera, te të moshuarit, ndonëse jo në atë masë. Përdorimi i rrjeteve të ndryshme sociale te një pjesë jashtëzakonisht e gjerë e popullatës anekënd është bërë si një virozë apo si një sëmundje ngjitëse e cila hyn në organizëm dhe aty pastaj gjen komoditet dhe qëndron. Për një pjesë jo të vogël të popullatës, sidomos për adoleshentët dhe të rinjtë, jeta nuk mund të paramendohet pa ekzistencën e kësaj bote virtuale dhe pa pasur qasje të përditshme në këtë rrjet të gjerë, ku secili e ka gjetur vetën në një formë apo në një tjetër. Duke parë këtë realitet në të cilin po

jetojmë sot, natyrshëm të lind pyetja, në mos vallë kjo epokë e teknologjisë gjithnjë në zhvillim e sipër shkon në favor të brezit të ri apo në disfavor? Përgjigjen në këtë pyetje do të mund ta jepnin më mirë se kushdo tjetër ekspertët e fushave përkatëse, socialogët dhe psikologët!. Dhe një pyetje tjetër do të lindte – pse kjo tekonologji me një zhvillim të vrullshëm po e zbeh gradualisht interesimin për librin tradicional i cili është konsideruar gjithnjë si mjeti më i fuqishëm dhe më i pazëvendësueshëm i njohjes së vlerave të mirëfillta dhe i njohurive të gjithanshme?! Përveç varësisë ndaj frekuentimit të rrjeteve sociale te të rinjtë, një varësi tjetër po krijojnë gjithashtu edhe smartfonët e fjalës së fundit të teknologjisë digjitale. Në ditët e sotshme, nuk mund të ndodh që të mos shikosh edhe nxënës të shkollës fillore dhe të mesme që të mos kenë një aparat celular të markës më të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

në rritje e sipër njohur të modelit të fundit, të cilët kapin shifra mjaft të larta parash, duke u përpjekur kështu që të jenë në hap me epokën e tekonogjisë së kohës, sepse ndryshe ata nuk mund ta pranojnë që të ngelin prapa, në kohën e “primitivizmit”. Në këtë kuadër është për t’u përshëndetur kjo formë e evoluimit, e përshtatjes me botën e zhvilluar dhe të emancipuar, por nga ana tjetër është trishtues fakti që librin tradicional po e “sfidon” epoka e digjitalizimit. Duke shikuar në këtë prizëm, duke ia ditur vlerat dhe rëndësinë që ka libri, është koha që të rinjtë të mos e braktisin edhe më shumë atë, që ata të mos joshen verbërisht vetëm pas botës virtuale, e cila shpeshherë nuk korrespondon me jetën reale dhe se jo çdo gjë që postohet nëpër rrjetet sociale nuk është ashtu siç duket në shikim të parë dhe e saktë, por përkundrazi shpeshherë është

gënjeshtër dhe manipulim. Të rinjtë dhe adoleshentët do të ishte konstruktive që t’i kushtojnë më shumë kohë dhe interes librit tradicional, ndërsa ta reduktojnë kohën që e shpenzojnë nëpër rrjetet sociale të cilat jo rrallëherë e çorientojnë përdoruesin i cili është i ekspozuar pafundësisht ndaj një lumi informacionesh të pavlera të jetës së përditshme të cilat në një shtrirje të gjerë kanë të bëjnë edhe me jetën private të individëve, më së shumti me sensacionalizmin por jo me saktësinë dhe objektivitetin. Shumë individë janë të prirë që ngjarjet e përditshmërisë së jetës së tyre t’i bashkëndajnë publikisht me të tjerët, aty ku mund të ketë qasje çdokush për t’u njohur me informacionin e lëshuar. Në këtë kuadër, grup-moshat më të rrezikuara janë fëmijët të cilët sipas psikologëve dhe defektologëve, si rrjedhojë e përdorimit me orë të tëra të celularëve (rrjeteve sociale) mund të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

kënë pasoja në të folur, por edhe t’u shkaktojnë çrregullime të tjera. Referuar studimeve dhe statistikave që kanë nxjerrë personat kompetentë që merren me çështje sociale, paraqitet nevoja për të apeluar tek të gjithë prindërit që të tregohen më të kujdesshëm në raport me fëmijët e tyre, për t’i kufizuar ata në kohën që ia kushtojnë përdorimit të celularëve dhe të rrjeteve sociale, sepse kanë shumë gjëra të tjera të cilat mund t’ua mësojnë fëmijëve të tyre që do t’u shkonin në favor për zhvillimin psikologjik dhe fizik. Fëmijët, adoleshentët, por edhe të rinjtë do të duhej që të mos influencoheshin verbërisht nga bota virtuale, por të çmojnë vlerat e vërteta dhe të mirëfillta të cilat pa asnjë dilemë do t’ ju shërbejnë pozitivisht për të zgjeruar horizontet e njohurive të përgjithshme e për të krijuar në të ardhmen një status të lakmueshëm në shoqëri. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Corriere della Sera

Pierluigi Battista

Kujtimi e paditja e dhunimeve sistematike të të drejtave të njeriut në botë duket se tashmë është

“ 8

Mbrojtja e të drejtave kthyer në një ushtrim prekës në një thirrje të pafrytshme të paracaktuar për humbje. Mbrojtja e të

drejtave themelore është hequr nga rendi i ditës i qeverive, së pari të atyre evropiane që, në mënyrë

Mospërfillje absolute mbi masakrën e përbindshme të rreth njëqind të vdekurve të vrarë nga snajperët e regjimit iranian gjatë manifestimeve që po tronditin Teheranin dhe heshtje të përgjithshme mbi vajzat që në Iran kanë pasur guximin të grisnin perçen e detyrueshme dhe janë hedhur në pale se çfarë shpelle torturash. Asnjë kërkesë Arabisë Saudite për trupin e Xhemal Kashogit, të bërë copë-copë, me mizori mafioze në konsullatën saudite në Turqi. Prekemi për pamjet spektakolare të protestave në Hong Kong, por kthejmë kokën n ‘anën tjetër kur mësojmë se rreth një milion e gjysmë qenie njerëzore që i përkasin popullsisë myslimane të ujgurëve janë internuar në kampet e përqendrimit të quajtura “të riedukimit” E sa po merret vëmendja publike me protestat kundër diktaturës së Maduros në Venezuelë?

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

Për kurdët heroikë në betejën kundër ISIS-it, e sot të braktisur në kthetrat e Erdoganit, kemi harruar. Harresë e plotë mbi qindra mijëra civilë sirianë të asgjësuar nga Assadi

harruar e e të njeriut hipokrite, valëvisin flamurin e vlerave të patregëtueshme, të institucioneve ndërkombëtare (si institucion shpenzues dhe i kotë që quhet Kombet e Bashkuara), nga ndjenjat e opinionit publik, dhe ka mbetur prerogativë e pak qëndrestarëve, duke filluar nga Amnesty International dhe Human Rights Watch. Për kurdët heroikë të betejës kundër ISIS, e sot të braktisur në kthetrat e Erdoganit, kemi harruar. Harresë e plotë mbi qindra mijëra civilë sirianë të asgjësuar nga Assadi. Mospërfillje absolute mbi masakrën e përbindshme të rreth njëqind të vdekurve të vrarë nga snajperët e regjimit iranian gjatë manifestimeve që po tronditin

Teheranin dhe heshtje të përgjithshme mbi vajzat që në Iran kanë pasur guximin të grisnin perçen e detyrueshme dhe janë hedhur në pale se çfarë shpelle torturash. Asnjë kërkesë Arabisë Saudite për trupin e Xhemal Kashogit, të bërë copë-copë, me mizori mafioze në konsullatën saudite në Turqi. Prekemi për pamjet spektakolare të protestave në Hong Kong, por kthejmë kokën n ‘anën tjetër kur mësojmë se rreth një milion e gjysmë qenie njerëzore që i përkasin popullsisë myslimane të ujgurëve janë internuar në kampet e përqendrimit të quajtura “të riedukimit” E sa po merret vëmendja publike me protestat kundër diktaturës së Maduros në Venezuelë? Në fillim tituj

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

të mëdhenj, shpallje, vendime. E pastaj? E zhdukur, e fshirë edhe nga emisionet e lajmeve, e zëruar. Asnjë institucion sportiv zyrtar nuk thotë një fjalë të vetme mbi diskriminimin e grave në stadiumet e Katarit, vetëm TV spanjoll dhe ai gjerman kanë premtuar se nuk duan të transmetojnë ndeshjet e Botërorit 2022, të luajtura në stadiumet ku është e ndaluar hyrja e lirë e grave: heshtje në Itali, sigurisht. E flasim për torturat në kampet e Libisë vetëm në vartësi të valëve t ‘emigracionit që mund të na vijnë me rreziqet që mund të sjellin, pa u shkandulluar për aktin si të tillë, që do të kërkonte një ndërhyrje të menjëhershme të Evropës. As n ‘ëndërr. Më mirë të harrojmë. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Nën-ndërtimet në objektet e banimit

Kërcënim sizmik p qytetin e Prishtinë

“Nën-ndërtimet” në mënyrë të ‘pavërejtur’ nga opinioni profesional kanë goditur në tërësi bërthamën e qytetit të Prishtinës në 15 vjetët e fundit. Numri i lokaleve, i zyrave dhe i kafeneve të hapura në përdhesen e objekteve të banimit janë të panumërta. Bëhet fjalë për lagjet “Ulpiana”, “Dardania”, objektet e banimit përreth bulevardit “Nëna Terezë” dhe pjesët e tjera të cilat i përkasin qendrës së qytetit

Mentor Llunji

Para tre vjetëve kam qenë i kontaktuar nga një grup i brengosur i banorëve të lagjes “Ulpiana” që të jap mendimin tim lidhur me ndikimin e hapjes së lokaleve afariste (në përdhese) në stabilitetin e përgjithshëm të objekteve banesore. Siç edhe dihet, ndërtesat e banimit në këtë lagje në masë të madhe janë të goditura nga fenomeni të cilin simbolikisht e kam emërtuar “nënndërtim” apo ndërtim në strukturat përdhese të objekteve pa kurrfarë kontrolli teknik dhe dokumentacion përkatës. Këto ndërhyrje të pakontrolluara në mënyrë direkte dhe indirekte po kërcënojnë stabilitetin e këtyre objekteve, gjegjësisht pronën dhe jetën e banorëve. Kjo nuk është një mendim i lirë, por konstatim që kërkon reagim sa më urgjent. Thënë shkurt, po të goditej Prishtina nga një tërmet të intensitetit të

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

Durrësit, të gjitha objektet në fjalë në rastin më të mirë do të bëheshin të pabanueshme, dhe në rastin real do të shembeshin. Rrjedhimisht, në atë kohë kam ndier obligim moral t`iu drejtohem me një informatë mbi gjendjen e objekteve në këtë lagje organeve komunale të Prishtinës, konkretisht kryetarit të Komunës dhe

sekretarit të Urbanizmit. Informatë kthyese nuk kam marrë dhe reagimi për këtë problem, siç edhe dihet, ka munguar në tërësi. Në këto momente tragjike për qytetin e Durrësit, është e udhës t’i drejtohem opinionit publik, duke shpresuar që të hedhë dritë mbi seriozitetin e kërcënimit dhe t’i obligoj organet

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

për ës kompetente marrjen e hapave të duhur në këtë drejtim. “Nën-ndërtimet” në mënyrë të ‘pavërejtur’ nga opinioni profesional kanë goditur në tërësi bërthamën e qytetit të Prishtinës në 15 vjetët e fundit. Numri i lokaleve, i zyrave dhe i kafeneve të hapura në pjesën përdhese të objekteve të banimit janë të panumërta. Bëhet fjalë për lagjet “Ulpiana”, “Dardania”, objektet e banimit përreth bulevardit “Nëna Terezë” dhe pjesët e tjera të cilat i përkasin qendrës së qytetit. Çka janë nën-ndërtimet Çdo intervenim në përdhesen e objekteve për qëllime të hapjes së objekteve afariste të të gjitha llojeve (dyqane, zyra, kafene dhe restorante) paraqet nën- ndërtim. Intervenimet zakonisht përfshijnë largimin e mureve ndarëse (apo

Çfarë duhet të ndërmerret?

mbajtëse) të banesave (apo garazheve) në mënyrë që të krijohen hapësira më të mëdha të nevojshme. Mënyra e largimit të mureve mbajtëse/ndarëse zakonisht është bërë pa ndonjë analizë se në çfarë mase ky largim ndikon në stabilitetin e përgjithshëm të objektit, si dhe pa prezencën e personave të kualifikuar. Pjesa dërrmuese nuk posedon bile edhe as një letër që do të vërtetojë që intervenimet për hapjen e lokaleve nuk kërcënojnë stabilitetin e objekteve. Arsyetimi se në shumicën e rasteve janë larguar vetëm muret ndarëse apo jokonstruktive aspak nuk qëndron. Largimi i mureve jokonstruktive mund ta ketë po të njëjtin efekt negativ në qëndrueshmërinë e objekteve. Nën-ndërtimet- më të rrezikshme se

Të aplikohet i njëjti model që është aplikuar në të gjitha qendrat të cilat janë ballafaquar me këtë problematikë. Pra, të evidentohen intervenimet në objektet ekzistuese dhe të bëhet kategorizimi i rrezikshmërisë së këtyre intervenimeve. mbindërtimet Konform kategorizimit do të Mbindërtimi shtimin e ndërmerren nënkupton hapat dhe vendipeshës (katit të eobjektit met lidhur me shtesë) përforcimet ekzistues. Pothuajse çdoapo objekt i mundshme të objekteve projektuar si duhet mund ta të përbaledhe ndalimin e përdorimit lojë edhe një kat shtesë. tyre të mëtutjeshëm derisa të Ndërkaq, nën-ndërtimi mos sigurohet stabilitetinënkupton i nevodobësimin jshëm. e strukturës në pikën më të dobët të saj – përdhesen, aty ky përcillen të gjitha ngarkesat nga katet e sipërme. Përveçqë dobësohet objekti nën peshën e ngarkesave vertikale (peshës nga katet e sipërme), dobësimi edhe më i rrezikshëm është ndaj ngarkesave anësore (p.sh. tërmetit), duke krijuar kështu ‘kate të dobëta’ për shkarkimin e këtyre ngarkesave. Risku sizmik në këtë mënyrë rritet shumëfish, duke rritur shumëfish rrezikun për jetën edhe pronën e banuesve. Sidomos janë të rrezikshme rastet e kombinimit të mbindërtimit dhe nën-ndërtimit në të njëjtin objekt. Çfarë duhet të ndërmerret Të aplikohet i njëjti model që është aplikuar në të gjitha qendrat të cilat janë ballafaquar me këtë problematikë. Pra, të evidentohen intervenimet në objektet ekzistuese dhe të bëhet kategorizimi i rrezikshmërisë së këtyre intervenimeve. Konform kategorizimit, do të ndërmerren hapat dhe vendimet lidhur me përforcimet e mundshme të objekteve apo edhe me ndalimin e përdorimit të tyre të mëtutjeshëm derisa të mos sigurohet stabiliteti i nevojshëm. (Autori është inxhinier i diplomuar i ndërtimtarisë dhe autor i disa librave nga lëmi i inxhinierisë sizmike).

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Evropa dhe shqiptarët

Gabimi i dytë historik pas Kongresit të Berlinit

këtyre shteteve për t’i anëtarësuar në familjen e tyre Europiane, nuk është jashtë logjikës që të bëhet gabimi i dytë historikë i Europës në këtë fusPër Koha Javore: hë. Haxhi Pa dyshim se kjo dikujt edhe i konZeneli venon!. Aleksandër Vuçiq, i cili tashti ka bërë të ditur edhe në një gazet austriake, ku tha se: “ne tashti i kemi marrëdhëniet e mira me Kinën, Kohët e fundit janë ngritur shumë Rusinë, Turqinë dhe kemi nënshdebate në lidhje me refuzimin e kruar marrëdhënie ekonomike me Shqipërisë dhe Maqedonisë së Ve- Bashkimin Euroazian, të udhëhequr riut në BE. Mospranimi apo zvarritja e nga Rusia”. Kjo na jep të kuptojmë

“ 12

se Serbia nuk ngutet të hyjë në B.E. Ajo “ushqehet me dy lugë” siç thotë populli, kur pohojnë se: “ne duhet të kërkojmë alternativa të tjera....”.Kjo nënkupton se alternativat e tjera i hapin fushë-veprimi Rusisë të ndërhyjë aty ku Europa dështon dhe gabon. Mini Shëngeni Ballkanik nuk është rastësi.Shengeni”,për Rusinë dhe Serbinë është rasti më i mirë dhe shumë i mirëpritur, sepse ata janë përfituesit më të mëdhenj të këtij okupimi dinak, kurse për shqiptarët kjo është një greminë. Dhe këtë nuk be-

Mini Shëngeni Ballkanik nuk është rastësi. Shengeni”,për Rusinë dhe Serbinë është rasti më i mirë dhe shumë i mirëpritur, sepse ata janë përfituesit më të mëdhenj të këtij okupimi dinak, kurse për shqiptarët kjo është një greminë. Dhe këtë nuk e besoj se Edi Rama s’e ka të qartë, por mendoj se ai ka bindur veten se është një aktor i mirë dhe që ka një rol kryesor në këtë film, ku në fund të filmit do e kuptojë që ai s’ka patur asnjë rol me rëndësi, njëjtë sikur Enver Hoxha, kur serbo/sllavët ia zhvatën Kosovën

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

“

sojë se Edi Rama nuk e ka të qartë, por mendoj se ai e ka bindur veten se është një aktor i mirë dhe që ka një rol kryesor në këtë film, ku në fund të filmit do e kuptojë që ai s’ka pasur asnjë rol me rëndësi, njëjtë sikur Enver Hoxha, kur serbo/sllavët ia zhvatën Kosovën. Edhe kjo është i njëjta pikturë, por e ngjyrosur pak më ndryshe. Edi Rama nëse sinqerisht donë ta mësojë politikën serbe, le t’i pyesë shqiptarët nën ish Jugosllavinë, se çfarë çmimi kanë paguar për gjithë këto vite nga Serbosllavia?, Kur janë në pyetje shqiptarët ata nuk ndryshojnë. Kam përshtypjen se nga dëshpërimi që e refuzoi Bashkimi Europian, Rama mundohet të përdorë një shantazh (Blackmaili),që të frikësojë ata, se: nëse ju nuk na pranoni, neve nuk na mbetet tjetër opsion, veçse të kërkojmë opsione të tjera. Në anën tjetër Rusia i “fërkon duart” duke qëndruar në gjendje gatishmërie, për të ndërhyrë aty ku Europa gabon. Si do që të jetë, shqiptarët nuk do pranojnë që edhe

Pas gjithë këtyre manovrimeve të Rusisë, me qëllim apo pa qëllim, BE po qëndron në vijën anësore, dhe se ende nuk kanë një plan të qartë apo strategji për Ballkanin, kështu që na jep të besojmë se ata mund të bëjnë një gabim të dytë historik, sikur atëherë kur bënë ndarjen e padrejtë të Ballkanit në dëm të shqiptarëve, duke krijuar një Jugosllavi artificiale, e cila pas gjysmë shekulli përfundoi në një luftë të tmerrshme dhe turpëruese për gjithë Europën, që ende edhe pas dy dekadave riparimet po vazhdojnë

njëherë të futën nën ombrellën Ruso/ Serbe, sepse ata e ka të qartë se çfarë i pret aty. Pas gjithë këtyre manovrimeve të Rusisë, me qëllim apo pa qëllim BE po qëndron në vijën anësore, dhe se ende nuk kanë një plan të qartë apo strategji për Ballkanin, kështu që na jep të besojmë se ata mund të bëjnë një gabim të dytë historik, që atëherë kur bënë ndarjen e padrejtë të Ballkanit në dëm të shqiptarëve, duke krijuar një Jugosllavi artificiale, e cila

“

pas gjysmë shekulli përfundoji në një luftë të tmerrshme dhe turpëruese për gjithë Europën, që ende edhe pas dy dekadave riparimet po vazhdojnë. Nga politika pasive e B.E-së Rusia edhe pse nuk ka fuqinë e duhur, atë e shtyn oreksi i madh, e cila don të përfitojnë nga rasti dhe të vazhdojë drejt synimeve të veta që të përçaj Bashkimin Europian, NATON dhe Ballkanin, që pastaj edhe t’i kontrollojë më lehtë.

Edi Rama nëse sinqerisht do ta mësojë politikën serbe, le t’i pyesë shqiptarët nën ish Jugosllavinë, se çfarë çmimi kanë paguar për gjithë këto vite nga Serbosllavia?, Kur janë në pyetje shqiptarët, ata nuk ndryshojnë. Kam përshtypjen se nga dëshpërimi që e refuzoi Bashkimi Europian, Rama mundohet të përdorë një shantazh (Blackmaili),që t’i frikësojë ata, se: nëse ju nuk na pranoni, neve nuk na mbetët tjetër opsion, veçse të kërkojmë opsione të tjera

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Shija e librave të Anton Gojçajt

Punëtor ëndrrash ... që shkrimtari poliglot Anton Gojçaj të kundrohet jo vetëm si një përfaqësues ekselent i letërsisë shqipe në Malin e Zi, por në saje të fondit të tij mozaik të vlerësohet si një nga zërat origjinalë në mbarë arealin e gjuhës amë

Për Koha Javore:

Prof. Dr. Alfred Çapaliku “Poezinë e Anton Gojçajt e ka karakterizuar guximi për t’i thyer konvencat...” (gazeta “Zëri”, Prishtinë 2001) Shkrimtari poliform Anton Gojçaj është poet, prozator, eseist, studiues, i cili e di për bukuri se kur, se çka dhe se si, të shprehë ndjenja dhe mendime me pendën e tij magnetike, e cila tërheq objekte dhe subjekte të çmuara. Ajo pendë gjurmëlënëse, herë prek në poezi “Dëgjohet një violinë në suferinë” 2001-2018, herë depërton në prozë “Qengj i harruar natën në mal” (tregime) 2003-2010 dhe “Passio” (roman) 2004-2015, herë qendis në ese, në vështrime, në recensione, “Shij libri” 2009 dhe “Biblioteka e Hirushes” 2011, herë gdhend në studime shkencore “Tema e heroit nacional në letërsi” 2004 dhe “Proza letrare e Anton Harapit” 2007. Kësisoj Anton Gojçaj ka ndërruar fytyrë, gjithmonë përbrenda. Përherë duke tejkaluar vetveten për t’u bërë sa më interesant ndaj leçitësit të zakonshëm pa moshë dhe për t’u shpallur sa më befasues ndaj lexuesit të zgjedhur elitar. Kështu autori paraqitet me shije të ndryshme librash në shqip: me katër ribotime në Lezhë, Ulqin, Podgoricë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës; me disa përkthime të shkrimeve të tij artis-

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

tike në gjuhët sllavojugore, në anglisht, në frëngjisht, në kinezisht (mandarin), në finlandisht, në gjermanisht; me katër vepra të publikuara në Mal të Z, Kosovë, Shqipëri, SH.B.A. ; me pesë mënyra për t’iu klasifikuar vepra në skeda e rafte bibliotekash dhe me po

aq rrugë për t’i mbërritur copyright-i në duar e zemra njerëzish. Shkrimtari Anton Gojçaj është institucionalizuar duke u përfshirë në tekstet shkollore shqip dhe malazezisht. Ai është shquar edhe si përkthyes, vitin që shkoi, në shqip, i romanit për fëmijë

Kulturë “Në mbretërinë e shkronjave” me autore shkrimtaren bashkëkohëse malazeze Bllaga Zhuriq. Ky shi librash nuk resht nga 2001-shi i largët deri më 2018-tën e afërt. Nuk ke sesi të mos lagesh, apo të paktën është e pamundur të mos stërpikesh prej tij; herë me një varg vjershe, si: “shiko sa të vetmuar jemi / mikja ime... / këndo se të lumtur jemi / në këtë shekull të përlotur”, tek ”Shiu i mrekullueshëm”; herë me një poezi – “Dhjetë ndoshta pse Çun Mulja shkon në Amerikë përkrye Meksikës”; herë me një rresht tregimi, si: - Kisha bërë gjithçka për ty, por unë jam vetëm një zog. Di vetëm të këndoj. Për diçka tjetër nuk kam talent dhe as nuk di të bëj gjë tjetër. Zogjtë e fisit tim dashurohen veç një herë në jetë...” tek “Atomet, shpirti, dashuria...”;

herë me një pasazh eseje filozofike, si: “Pikërisht në këtë epokë të errët Mesjete, drita ngrihet në kultin e njërit prej tri elementeve bazike të së bukurës – bashkë me plotninë dhe me harmoninë”, tek “E bukura në Mesjetë” ; herë me një postulat studimi shkencor, si: “”Andrra e Pretashit” dhe “Valë mbi valë” janë dy shembuj që dalin nga i njëjti proces – shndërrimi i fakteve historike në fakte të fiksionit letrar”, tek “Fakticiteti në letërsi” ; Anton Gojçaj që spikat si në autoportretin me kromatikë ngjyrash, të shpikura prej tij, ashtu edhe në sfondin me shkrimtarë shqiptarë bashkëkohorë në Malin e Zi, realizon një diptik mjaft domethënës: 1. Si inteligjent, shrimtari Anton Gojçaj, talentin e lindur e të kultivuar e përdor në shërbim të vetes për të formuar një stil të pangatërrueshëm dhe për të krijuar një firmë të pashmangshme në letërsinë shqipe të dy dekadave të para

të shekullit XXI. 2. Si intelektual, magjistër Anton Gojçaj, dijen e fituar me aq përpjekje e përdor në shërbim të kolegëve artistë kryesisht në trevën e tij, por edhe më gjerë në mbarë kufirin gjuhësor shqiptar e më përtej, nëpërmjet interpretimeve me të vërtetë model, për Hajro Ulqinakun, Haxhi Shabanin, Lumnije Hoxhën, Hajredin Kovaçin, Fran Camajn, Asllan Bishën, Ibrahim Berjashin, Anton Gjuravçajn, Anton Nikë Berishën, Anton Berishajn, Kujtim Shalën, Basri Çapriqin, Ndue Sinishtajn etj. Veçojmë konsideratën për poetin Haxhi Shabani: “Një gjuhë e zgjdhur, e dëlirë, lozonjare, e rrjedhshme dhe asociative, një shqipe e pastër, e cila sikur ironizon kufijtë dhe realitetet”. Ky miksazh shkrimtar – kritik i Anton Gojçajt ka fokusuar vëmendjen ndaj opusit letrar të tij, prej dy duzina figurash të rëndësishme në fushën e letërsisë dhe të publicistikës shqiptare, siç janë: Klara Kodra, Anton Berishaj, Bahri Brisku, Ramadan Musliu, Arben Prendi, Kolec Traboini, Haxhi Shabani, Fran Camaj, Prend Buzhala, Ahmet Selmani, Dimitrov Popoviq, Nuhi Ismajli, Ndue Ukaj, Ragip Sylaj, Pandeli Koçi, Rrok Gjolaj, Fatmir Minguli, Pjetër Dreshaj, Peter Tase etj. Veçojmë vlerësimin e shkrimtarit Anton Berishaj: “Poezinë e Anton Gojçajt e karakterizon një dinamikë e veçantë tekstore, një tekstualitet i gjallë, i pazakonshëm, origjinal. Autori e arrin këtë me një shumësi procedimesh dhe teknikash kompozicionale e strategjish retorike.” Të gjitha këto arritje me aq mund si “punëtor ëndrrash” dhe si antropolog kulturor, gërshetuar me një tipar cilësor të autorit, që e kam shprehur më 30 gusht 2007 në gazetën “Koha javore” të Podgoricës për librin e Anton Gojçajt kushtuar Anton Harapit: “Të lexosh kritikisht do të thotë të shquash një tjetër, duke mbetur ai që je”, bëjnë që shkrimtari poliglot Anton Gojçaj të kundrohet jo vetëm si një përfaqësues ekselent i letërsisë shqipe në Malin e Zi, por në saje të fondit të tij mozaik të vlerësohet si një nga zërat origjinalë në mbarë arealin e gjuhës amë. Funksioni dhe misioni i librave të tij është fjala e shkruar me germa kapitale: KULTURA. (Shkodër – Kukël, më 23. 11. 2019.) e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Mons. dr. Zef Orosh pendës dhe prediki Leonora Laçi

Libri vjen në 50- vjetorin e meshës së parë në kërshëndellat e 1969. Si përkujtim i veprës së mons.dr Zef Oroshit dhe komunitetit shqiptar që përqafuan dhe mbështeten ngritjen e kishës së parë katolike shqiptare në mes të Amerikës. Ka artikuj të Mons.dr. Zef Oroshit të botuara në Revistën Shejzat, Revistën Jeta Katolikë Shqiptare, dhe në libra të ndryshëm etj. Artikujt janë shkruar përgjatë viteve 1958-1978, janë artikuj kulturorë, liturgjikë, publicistikë, gjuhësorë, reportazhe, përkthime etj. Shpeshherë artikujt e tij mbajnë pseudonime, si; zodjaku, redaksija, teologu, apo nën emërtimin “Log Kuvendit”. Pjesë e libri nuk janë bërë të gjitha artikujt liturgjik apo përkthime të mons. dr. Zef Oroshit, pasi kështu është parë e arsyeshme nga përgatitësi i botimit, por është bërë një përzgjedhje e tyre. Duhet theksuar se ka ende shumë artikuj të tjerë të tijit të

“ 16

shpërndarë në revista të tjera që nuk ka qenë e mundur të gjenden. Edhe Çohaja është fragmentare... Veprimtaria e mons.dr. Zef Oroshit njihet më thellësisht përmes artikujve të tij dhe të tjerëve që kanë shkruar për të, ai nuk ishte vetëm një predikues fetar, përçues i fesë, por dhe një studiues i zoti, pendë fort e mprehur. Përmes artikujve ne njohim një përkthyes, një gjuhëtar, një shkrimtar, i papajtueshëm me regjimin komunist të Shqipërisë, dhe nuk heziton për asnjë moment t’i shprehë bindjet që ka. Guximtar për të ndërmarrë iniciativa të mëdha mbi supe në dobi të komunitetit shqiptar. Përmes artikujve ne dallojmë bashkëjetesën fetare që ai përçon në çdo moment, ku nuk lë pa falënderuar klerikët e feve të tjera që iu bënë krah në themelimin e kishës së parë katolike shqiptare. Vetë revista që ai drejtonte përçonte bashkëjetesën vëllazërore dhe harmoninë fetare mes shqiptarëve. Pra, për herë të parë na vjen mons. dr. Zef Oroshi ndryshe, në profilin e studiuesit dhe publicistit. Botimi i artikujve të tij në Revistën Shêjzat dhe Revistën Jeta Katolike Shqiptare, por jo vetëm, na dëshmon për aftësitë e tij në të shkruar dhe nuk ishte rastësore edhe aftësia e tij për të mbled-

Veprimtaria e mons.dr. Zef Oroshit njihet më thellësisht përmes artikujve të tij dhe të tjerëve që kanë shkruar për të, ai nuk ishte vetëm një predikues fetar, përçues i fesë, por dhe një studiues i zoti, pendë fort e mprehur. Përmes artikujve ne njohim një përkthyes, një gjuhëtar, një shkrimtar, i papajtueshëm me regjimin komunist të Shqipërisë, dhe nuk heziton për asnjë moment t’i shprehë bindjet që ka. Guximtar për të ndërmarrë iniciativa të mëdha mbi supe në dobi të komunitetit shqiptar

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

hur komunitetin shqiptar rreth asaj vatre zjarri që ndezi në zemrat e tyre, siç pat thënë dhe vetë -“Kjo sot asht nji shkëndi e vogël, por që do bahet nji flakë e madhe nji ditë në Atdhe.” Këtë e kemi të dëshmuar me fakte pasi sot kemi disa kisha katolike shqiptare në SHBA, që kanë ruajtur me fanatizëm traditat, gjuhën dhe zakonet. Në këtë jubile të 50-vjetorit të meshës së parë në SHBA, si dhe në përvjetorin e vdekjes së mons. dr. Zef Oroshit miku i tij i ngushtë z. Tomë Mrijaj zgjodhi një formë ndryshe përkujtimi të veprës së Monsinjorit. Ky libër rreth 450 faqe ka në brendësi të tij perla të mons. dr. .Zef Oroshit, pa lënë anash që dhe në hyrje të librit thonë fjalët e tyre dy figura klerikësh katolikë mjaft të rëndësishëm për kontributin e tyre pranë komunitetit shqiptar në SHBA. Dom Pjetër Popa, famullitar i kishës katolike shqiptare Zoja e Shkodrës në Nju York mes të tjerash shprehet për të kështu:- “Ky njeri ka qenë dërguar prej Zotit si engjëll rojës për popullin tonë shqiptar, duke u kujdesuar për te më tepër se për vetën e tij. Sikur mos të kishte bërë kurrgjë tjetër ka bërë boll, duke themeluar kishën e parë katolike shqiptare, pasardhësit që jemi ne. Lutemi që Zoti të ja ketë shpërblyer në jetën e amshuar, duke gëzuar lumturinë e Parajsës.” Ndërsa Dom Anton Kçira, Detroit-Michigan, shkruan kështu: “ Meshtari stoik mirditor, i vendosur në udhën e tij, ka ruajtur lidhje kontaktesh të vazhdueshme me të gjithë të arratisurit e sistemit komunist, që prej shumë vitesh jetonin dhe punonin në shtetet e ndryshme të SHBA-së. Atyre me durim dhe kthjelltësi mendimi u ka bërë të qartë qëllimin dhe misionin e tij përparimtar. Monsinjor Oroshi ka qenë burrë i fjalës dhe besës, një burrë i zgjuar dhe punëtor

Kulturë

hi mes imit

i palodhur me orë. Atij i ka ecur fjala, sepse ka gëzuar gjithnjë respektin dhe admirimin e emigrantëve tanë shqiptaro-amerikanë, pa dallim feje dhe krahine. Atij i ka ecur fjala, sepse ka qenë serioz dhe largpamës. Klerikët dhe komuniteti islam dhe ortodoks në SHBA e kanë nderuar dhe respektuar shumë Monsinjorin.” E sa e sa personalitete të tjera e kanë vlerësuar maksimalisht Mons.dr. Zef Oroshin, sepse ajo çfarë ka bërë ai për popullin e tij në mërgim ka qenë përtej mundësive dhe përtej parashikimeve. Mjafton të lexosh këtë libër

Këto ditë u botua libri me autorësi të Mons. dr Zef Oroshit“Log Kuvendit – Në trinomin fe- Atdhe- përparim” Botimet Volaj: 2019, kjo u përgatit dhe u sponsorizua nën kujdesin e mikut të ngushtë të Monsinjorit, publicistit z. Tomë Mrijaj, i cili ka qenë krahu i djathtë dhe autobiografi i tij

dhe do e kuptosh se sa e vështirë ishte për të të ngrinte Kishën e Parë Katolike Shqiptare. Në sediljen e prapme të makinës udhëtonte me të dhe makina e tij e shkrimit, sepse nuk kishte zyrë për të shkruar artikujt, studiot e zyrat e para të përpunimit të revistës iu bënë bodrumet e dashamirësve. Mons. dr. Zef Oroshi shkroi në disa numra rresht të revistës listën e emrave që kontribuonin për ngritjen e kishës shqiptare, ku kishte dhe vëllezër myslimanë që nuk u kursyen, ai shënoi çdo qindarkë që jepej, madje e vlerësoi së tepërmi kontributin e vëllezërve myslimanë, të cilët kishin filluar nga ana tjetër të bënin përpjek-

jet për ngritjen e Xhamisë së Parë në Nju York, dhe ai shpreh mërzi për faktin se shqiptarët katolikë nuk po ishin në gjendje t’i mbështesnin ata për ngritjen e xhamisë aq sa kishin nevojë bashkëvëllezërit e tyre të besimit mysliman. Dhe kur sheh figura të tilla si Mons. dr. Zef Oroshi apo Imam Salih Myftia, që ndonëse familjarët e tyre dergjeshin burgjeve dhe internimeve, këta kontribuonin për të mbajtur gjallë frymën kombëtare. Prandaj pa ndrojtje e them se ky libër e ka plotësuar figurën poliedrike të Mons.dr.Zef Oroshit, dhe i ka thënë të gjitha. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Trashëgimia histo dhe kulturore e Ul Cafo Boga

Preambula

Dallga e globalizimit është duke e ndryshuar me shpejtësi botën. Kultura që u mbijetuan kohërave historike po shuhen e po zëvendësohen nga të tjera, më mbizotëruese. Rritjet në turizmin ndërkombëtar, përhapja e hoteleve të luksit, restoranteve zinxhir, dhe përdorimi i Internetit e medias shoqërore po e homogjenizojnë botën dhe bashkë me këtë po degradojnë larminë kulturore. Me fjalë të tjera, disa aspekte të trashëgimisë sonë lokale, historike dhe kulturore po humbasin dhe po harrohen me një shpejtësi shumë më të madhe se ndonjëherë më parë. Fatmirësisht, ndërgjegjësimi dhe mbështetja për trashëgiminë historike dhe kulturore gjithashtu po rriten me shpejtësi. Qeveritë, ndërtuesit dhe pronarët e bizneseve po e kuptojnë se pasuritë historike dhe kulturore kanë një vlerë të konsiderueshme ekonomike, ndaj edhe e vlejnë t’i ruash dhe t’u rijapësh jetë. Në Bregun Adriatik, një perlë e tillë historike dhe kulturore, që ia vlen ta mbrosh, është qyteti Dolcinio (“Ulqin” në shqip, “Ulcinj” në sllavisht, i cili do të përmendet më tej në tekst si, “Ulqin”), me fortesën e tij të qytetit të vjetër, e cila do të përmendet më tej në tekst si, “Kalaja”.

Një historik i shkurtër

Që ta vendosni historinë e Ulqinit në perspektivën e duhur, duhet ta shihni si një pjesë integrale të rajonit, duke shkuar pas deri në kohët par-

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

ahistorike. Për të kuptuar më mirë historinë e Ulqinit, lexoni, ju lutem, një prej librave të rekomanduara më poshtë për historinë e Ilirëve, të përqendruara sidomos në rajonet ilire përgjatë bregdetit. Njohuria e botës për ilirët dhe historinë, kulturën dhe gjuhën e tyre vjen kryesisht nga dy burime nga autorët grekë dhe romakë, si dhe nga zbulimet arkeologjike. Për fat të keq, ilirët vetë nuk lanë dëshmi historike me shkrim për të kaluarën apo për kulturën e tyre. Deri në shekullin e 19-ta, ata që shkruanin për ilirët bazoheshin gati në mënyrë të padiskutueshme në vepra të kontribuara nga autorët klasikë. Nga fundi i shekullit, u sigurua një prurje e konsiderueshme të dhënash të reja filologjike, antropologjike, arkeologjike etj, duke pasuruar shumë thesarin e njohurive mbi ilirët, duke mundësuar kështu komunitetin akademik që të krijojë një imazh më të plotë dhe më të qartë për ta. Qytetërimi grek dhe ai romak u ndërtuan në themelet e kulturës ilire dhe prandaj që të dy kishin arsyet e tyre për të mos e portretizuar në mënyrë të favorshme në veprat e shkruara, e aq më pak në një dritë miqësore. Çfarëdo që ishte e mirë dhe e dobishme e përqafuan si të tyren dhe e bënë pjesë të kulturës greke apo romake. Ilirëve iu desh të luftonin shpesh me grekët, të cilët përdorën çdo mundësi për të zgjeruar ndikimin e tyre tregtar dhe politik, e që herë pas here shkelnin ujërat ilire përgjatë Adriatikut. Atyre gjithashtu iu desh t’u bënin qëndresë romakëve, kur këta u kthyen në një fuqi të madhe ushtarake, mirëpo në fund u detyruan t’i nënshtroheshin fatit. Megjithatë, emri “Ilir” nuk u zhduk. Në fakt, ilirët luajtën një rol thelbësor si pjesë

integrale e Perandorisë Romake, që dëshmohet nga rëndësia e provincës ilire si dhe nga numri i perandorëve e personaliteteve të tjera ushtarake dhe fetare që prodhoi ajo. Studimi i ilirëve arriti rezultatet më të larta pikërisht në shekullin e 19të. Më i shquari mes historianëve të

Kulturë

orike lqinit

kohës ishte George Zippel, një gjerman, i cili në 1877, botoi historinë më gjithëpërfshirëse dhe më moderne të ilirëve, bazuar në burime të shkruara, të gjetura në Provincën Romake të Ilirikumit. Historiani tjetër i mirënjohur George Hahn shkroi, në 1884, përmbledhjen e veprës së tij

Që ta vendosni historinë e Ulqinit në perspektivën e duhur, duhet ta shihni si një pjesë integrale të rajonit, duke shkuar pas deri në kohët parahistorike

“Albanesische Studen” pasi kishte udhëtuar nëpër Shqipëri. Ai ishte një nga autorët e parë që nxori teorinë se shqiptarët e ditëve tona janë në fakt një popull autokton që rrjedhin drejtpërdrejt nga ilirët e lashtë. Sot, ka shumë libra të shkruara për ilirët, por unë ju rekomandoj “The Illyrians – History and Culture”, nga Alexander Stipçevic, botuar nga Noyes Press, New Jersey (1977) dhe “The Albanians – An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present”, nga Edwin E. Jacques (1908), botuar nga McFarland & Company, Inc. North Carolina and London (2009). Ulqini është një nga qytetet më të vjetra në Bregdetin e Adritikut, që u themelua nga civilizimi pellazgo-ilir. Zbulimet arkeologjike flasin për mijëra vjet histori të vjetër, të ndërtuar mbi themelet e një civilizimi ilir, i cili është ende i pranishëm në bazën e Kalasë; këtu përfshihen muret pellazgo-ilire, apo të Ciklopit, për shkak të përmasave të gurëve të mëdhenj. Ai që njihet si Qyteti i Vjetër është themeluar në shekullin e pestë përpara erës sonë, me emrin Kolkinium (Colchinium), marrë nga themeluesit e tij, një fis ilirësh i quajtur Kolkin Colchini-um. Besohet se qyteti i vjetër ishte aty ku ndodhet sot Kruci, ndërmjet qyteteve të sotme të Ulqinit dhe Tivarit (Antivari, ose “Bar” në sllavisht) në veri, mirëpo, një tërmet katastrofik e shkatërroi tërësisht. Duke qenë se ilirët nuk kishin një alfabet të tyrin, vetëm kur tregëtarët grekë ngritën pikat e tyre komerciale përgjatë Adriatikut dhe më pas, me pushtimin nga Perandoria Romake, fillon edhe shfaqja e Ulqinit në faqet e historisë së shkruar. Pavarësisht nga këto, përparimi më i madh u arrit gjatë kohës së shtetit të pavarur ilir.

Pas një incidenti mes Mbretëreshës ilire Teuta dhe dy ambasadorëve romakë, romakët e pushtuan Ulqinin në 163 p.e.s. çka bëri që Kolkiniumi i lashtë të bëhej Olqinium (Olcinium) ndërsa banorët e tij të thirreshin Olinqiniates (Olinciniates). Më vonë, emri përjetoi variacione të tjera si Dolqinjo (Dolcigno), Dulqinjo (Dulcigno), Olkinium, Olcinium, and më së fundi Olchinii, që është shqiptimi latin i “Ulqini”. Ky variacion përfundimtar latin është i shkruar në pragun e kishë-xhamisë në Kala. Nën sundimin romak, Ulqinit iu dha statusi i një qyteti me privilegje të veçanta, oppida civium Romanorum, dhe më vonë u bë një qytet i pavarur, municipium. Për shkak të vendndodhjes me epërsi të madhe gjeografike, klimës së butë dhe tokës pjellore, Ulqin është synuar nga shumë pushtues. Si rrjedhim, muret e qytetit të tij janë shembur rregullisht në luftërat e shpeshta dhe janë rindërtuar gjatë intervaleve ndërmjet tyre. Pas ndarjes së Perandorisë Romake në Perandori lindore dhe Perëndimore, Ulqini u bë pjesë e provincës Praevalis apo Prevalia, pjesë e Perandorisë Romake Lindore, Justiniani, perandori bizantin me origjinë ilire, i cili njihet sepse ka luftuar në shumë beteja, është gjithashtu i njohur për ndërtimin e shumë veprave publike në Konstantinopojë, duke përfshirë edhe tempullin e madh të Shën Sofisë. Ky perandor thuhet se ka rindërtuar dhe përforcuar gjithashtu Kalanë e Ulqinit. Në vitet që vijuan, do të vinin pushtues të tjerë, Nemanja, Balsha, Venecianët dhe Turqit që e zgjeruan Kalanë me ndërtesa të tjera. (vijon)

e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

kulturë

28 Nëntori 2019, ditë zie dhe solidarësie për Shqipërinë e prekur nga tërmeti

Malësia u solidarizu ndihmuar të prekuri Në Malësi edhe këtë vit për nder të kremtimit të Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë ishte paralajmëruar organizimi i një koncerti madhështor me këngë dhe valle folklorike, por për shkak të tragjedisë që solli tërmeti në Shqipëri, këto aktiviteteve u anuluan, duke u zëvendësuar me organizimin e mbrëmjes humanitare për mbledhje fondesh me moton: “Malësia për Shqipërinë”, e organizuar nga Komuna e Tuzit, Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi, SHKA “Koha” dhe nga Qendra Kulturore – Informative “Malësia” Tuz – 28 Nëntori – Dita e Flamurit dhe 107- vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë nuk ishte një ditë kremtimi, por fatkeqësisht një ditë e trishtë, e dhimshme dhe një ditë zie jo vetëm për Republikën e Shqipërisë por për të gjithë kombin shqiptar. Shqiptarët anekënd iu bashkëngjitën në forma të ndryshme qindra familjeve në këto ditë tmerri si pasojë e tërmetit të fuqishëm që e goditi një pjesë të Shqipërisë në orët e para të mëngjesit të së martës,

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

(26 nëntor 2019) pasuar nga disa tërmete të tjera pak ditë më vonë. Ky tërmet i fuqishëm me magnitudë 6.4 shkallë mori 51 jetë njerëzish por edhe shkaktoi dëme kolosale materiale. Qyteti që pësoi më së shumti nga ky tërmet fatal ishte qyteti i Durrësit, përkatësisht Njësia Administrative Thumanë nga ku ishte edhe epiqendra e këtyre dridhjeve. Menjëherë pas kësaj fatkeqësie natyrore, gatishmëria për ndihmë u paraqit nga çdo anë, nga të gjitha

shtetet e rajonit, nga disa shtetet evropiane dhe nga Amerika, të cilët u solidarizuan me popullin shqiptar, duke e ndihmuar atë me mjete financiare dhe nëpërmjet formave të tjera të ndryshme. Në mesin e një numri të madh të shteteve dhe vendeve që u solidarizuan me popullin shqiptar ishte edhe Tuzi – Malësia e cila nëpërmjet organizmit të aksioneve humanitare nga disa organizata joqeveritare, nga sportistë dhe aktivistë të

kulturë

ua për të it nga tërmeti tjerë, mobilizoi një numër të konsiderueshëm të njerëzve humanë të cilët përveç me mjete financiare ndihmuan edhe me ushqime, veshmbathje, me mjete higjienike dhe gjësende të tjera. Gjithashtu edhe Komuna e Tuzit siguroi një fond me shumë financiare prej 3 mijë eurosh për familjarët e mbetur pa çati nga ky tërmet. Në Malësi edhe këtë vit për nder të kremtimit të Ditës së Pavarësisë së Shqipërisë ishte paralajmëruar organizimi i një koncerti madhështor me këngë dhe valle folklorike, por për shkak të tragjedisë që solli tërmeti në Shqipëri, këto aktiviteteve u anuluan, duke u zëvendësuar me organizimin e mbrëmjes humanitare për mbledhje fondesh me moton: “Malësia për Shqipërinë”, e organizuar nga Komuna e Tuzit, Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi, SHKA “Koha” dhe nga Qendra Kulturore – Informative “Malësia”. Në këtë mbrëmje humanitare të cilës iu bashkëngjitën një numër shumë i

madh i banorëve të Malësisë, përfaqësuesish të qeverisjes vendore, të ambasadës së Shqipërisë në Mal të Zi, klerikë dhe të tjerë, ka folur z. Fikret Lulanaj i cili e moderoi këtë mbrëmje solidariteti me popullin shqiptar që po vuan pasojat e tërmetit. Të pranishmit, para intonimit të himnit shqiptar, me një minutë heshtje kanë nderuar viktimat e rënë nga tërmeti. “Çdo frymë shqiptari në këtë botë atë ditë tërmeti i lutej të madhit Zot që familjarëve t’u japë ngushëllim e të mbijetuarve përparim. Sonte jemi mbledhur që të ngushëllojmë dhe të ndihmojmë vëllezërit dhe motrat – nënën Shqipëri që ta kthejë forcën. Nxënësit e SHF “29 Nëntori” në Dinoshë me vetiniciativë kanë ndërmarrë një aksion afarizmi me moton: “Për ty nënë Shqipëri” nga i cili siguruan pesëqind euro për familjet e dëmtuara nga tërmeti”, u shpreh ndër të tjera Lulanaj. Ai ka falënderuar të gjithë ata të cilët kanë kontribuar pakursyer për

këtë natë humanizmi. Në këtë mbrëmje humanitare dhe sensibilizuese me bashkëkombësit tonë në Republikën e Shqipërisë, shqetësimet dhe solidaritetin e tyre e kanë përcjellur edhe nënkryetari i Komunës së Tuzit, z. Ivan Ivanaj, nënkryetari i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Mal të Zi z. Smail Çunmulaj dhe kryetari i Shoqërisë Kulturore – Artistike “Koha”, Sulejman Beqaj. Ndryshe nga vitet e mëparshme kur nga kjo skenë jehoi kënga dhe vallja e bukur shqipe, këtë vit organizatorët kishin përgatitur disa poezi që u interpretuan enkas në këtë mbrëmje humanizmi e të cilat përcillnin vargje dramatike nga ngjarja e rëndë që e kishte kapluar Shqipërinë. Në këtë mbrëmje humanitare është shfaqur filmi historik “Nëntori i dytë” i cili trajton ringjalljen e kombit shqiptar. Sipas organizatorëve, nga kjo mbëmje bamirësie u grumbulluan 4-mijë euro dhe 1 mijë e 20 dollarë t. u. amerikanë. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Reportazh

Një ditë në shërbim të humanizmit Tërmeti i 26 nëntorit që preku zonën e Durrësit shkaktoi një domino efket solidariteti në gjithë rajonin Ballkanik. Lëvizja e tokës dridhi e shkatërroi jo vetëm shtëpitë që gjendeshin në zonën e goditjeve Durrës, Thumanë, por, padyshim se shkaktoi edhe një valë të madhe solidarizimi jo vetëm mes shqiptarëve por edhe në të gjithë rajonin. Në ndihmë u hodhën me kapacitete të nevojshme së pari Kosova e pas saj të gjitha shtetet e rajonit por edhe më gjerë. Shumë njerëz humbën të gjithë atë çka kishin krijuar gjatë gjithë jetës, e shumë prej tyre humbën edhe më të afërmit e tyre, sepse humbja në njerëz është një tragjedi e madhe. Duke qenë të ndjeshëm ndaj tërmeteve, e posaçërisht këtë vit kur në Ulqin u shënua 40 vjetori i tërmetit famëkeq i vitit 1979, me të zbardhë dita e martë e 26 nëntorit kur Durrësi ende ishte duke përjetuar shokun e lëkundjeve të tokës, anëtarët e shoqatës humanitare Amaneti nga Ulqini u organizuan dhe filluan grumbullimin e gjërave më të nevojshme për t’u i dalë në ndihmë të prekurve nga kjo katastrofë natyrore. Ndjenja solidare u zgjua tek të gjithë banorët e Ulqinit dhe rrethinës. Falë angazhimit të Shoqatës Humanitare AMANETI, brenda ditës u arrit që të sigurohet një kamion e një furgon përplot me gjëra elementare jetësore. Shpërndarja u bë më 27 nëntor në Durrës. Ulqini ndihmon Durrësin jo vetëm me ushqime por gjithashtu ulqinakët hapin dyert e shtëpive të veta edhe për ata që kanë mbet pa kulm mbi kokë dhe me këtë rast më 29 nëntor shoqata

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

Amaneti sjell në Ulqin 18 persona që strehohen në shtëpitë ulqinake. “Amaneti” vazhdon mbledhjen e ndihmave. Sigurohen edhe dy furgonë përplot me gjëra elementare ushqimore, pako higjienikë, veshmbathje si dhe batanije. Karvani niset të dielën më 1 dhjetor. Solidariteti i ulqinakëve ndjehet kudo. Në lokale tregtare, në shtëpi, në shkollë. Kryefjalë janë bashkëkombësit tanë në hall. Çdonjëri dëshiron të japë kontributin e vet. Ditën kur karvani me ndihma do të nisej paraqitet një numër i madh i vullnetarëve për të asistuar në shpërndarjen sa më të mirë dhe më efikase të ndihmave. Por, nuk ka vend për të gjithë. Vullnetarët janë të të gjitha moshave, prej 10-55 vjeç. Karvani i Amanetit me ndihma nga Ulqini niset në ora 10. Më e vogla Hana 10 vjeçe me padurim pret momentin e mbërritjes, kurse më të pjekurit janë më të vrenjtur sepse janë koshent për atë se çka do hasin. Në pikën kufitare Sukobinë-Muriqan na bashkohen dy kolegë nga ana shqiptare të cilët do na drejtojnë drejt destinacionit tonë e që kësaj radhe në koordinim me shtabin e emergjencës pika shpërndarëse ishin caktuar dy fshatrat Bubq dhe Mazhë e vogël. Rrugëtimi vazhdon, nuk mungojnë as shakatë me qëllim të ç tensionimit të atmosferës. Por, shumë shpejt mbërrijmë në zonën e prekur. Shfaqen shtëpitë e para me dëmtime. Nuk është e nevojshme me qenë ekspert për të parë se këto shtëpi nuk janë më për banim. Ato më të vjetra janë totalisht të pabanueshme, ato pak më të reja ishin me

dëmtime serioze e disa të shpëtuara (për nga jashtë nuk vërehej dëmtim). Karvani vazhdon me ritëm më të ngadaltë. Rruga kalon mbi shina hekurudhore dhe pa u stabilizuar mirë shfaqet tabela BUBQ. Destinacioni jonë. Ja edhe njerëzit e parë të grumbulluar në një udhëkryq aty në mes të fshatit. Në makinën tonë, përveç meje dhe Nikollës që ngiste makinën ishin edhe ekipi i RTK-së, Ilirjana dhe Arjana. Karvani drejtohej drejt shtabit të emergjencës. Unë dhe gazetarët dolëm nga makina dhe filluam dokumentimin. Nevryzi dhe Edina, udhëheqësit e shoqatës Amaneti, shkuan në shtabin e emergjencës për të insistuar që ndihmat e ardhura nga Ulqini do t’i shpërndajmë vetë përmes vullnetarëve tanë por që na nevojitet asistenca e tyre vetëm me listat e banorëve të vendit. Aty ishin 250 familje të prekura dhe të gjithë kishin nevojë për të gjitha llojet e ndihmave. Para secilës shtëpi ishin shatorret e bardha dhe nga një grumbull i madh orendish dhe gjërash shtëpiake që kishin arrit të shpëtonin e t’i nxirrnin jashtë. Tashmë takoje njerëz të vrenjtur në fytyrë. Njerëz që shumë lehtë u lexoje dëshpërimin nga pabesia e tërmetit. Shihje burra, gra, pleq e plaka që rrinin në qiell të hapur. Ashtu të dëshpëruar me hapa të ngadaltë u drejtoheshin furgonave me ndihma nga ulqinakët, por kishte edhe të atillë që ishin në gjendje shoku dhe nuk luanin vendi. Në lagjen që filluam të shpërndajmë ndihmat, shtëpitë ishin të pabanueshme. Plasaritjet në mure ishin aq të mëdha sa lehtë mundje

Reportazh

ta futje dorën në to. Secili dëshiron të të tregojë se çfarë katrahure kishte përjetuar, por lëkundjet e herëpashershme tërhiqnin vërejtjen për të pasur kujdes. Në furgonin e parë lexoheshin emrat e kryefamiljarëve të cilët së pari merrnin ndihmat ushqimore e pastaj drejtoheshin kah furgoni i dytë me veshmbathje e batanije. Çdo gjë ecte në mënyrë dinjitoze. Aktivistët e Amanetit ndihmonin gjyshet që ndihmat mos t’u mbesin në rrugë por ato ua dërgonin deri në oborrin ku u gjendej shatorrja. Urimet vinin prej të gjitha anëve, madje moment emocionues ishte kur në fshatin Mazhë të vogël, nga habia se ndihmat kishin mbërrit nga Ulqini, Mali i Zi të gjithë banorët njëzëri filluan të brohorisin Ulqini, Ulqini. Kishte edhe të tillë që nuk përmbaheshin dhe pika loti u rrodhën nga sytë. Por, jeta është e tillë. Edhe në këtë fshat sikurse në Bubq tërmeti nuk i kishte kursyer por optimizmi kishte filluar të kthehej. Sot, duke ditur se këto treva janë vatra seizmike duhet pranuar realitetin se duhet jetuar me tërmetin andaj kishte edhe të tillë që bënin punët e fushës dhe ato të përditshme. Pak nga pak furgonat u zbrazën dhe konstatuam se misioni u krye me sukses. Secili prej nesh ndjente një plotësim shpirtëror. Për pak u sollëm shpresën banorëve të Bubqit dhe Mazhës së vogël, i bëmë që të ndjejnë ngrohtësinë dhe solidaritetin e ulqinakëve. I bëmë që të dinë se ka edhe të tjerë që mendojnë për ta dhe se nuk janë të vetëm në hallin që i ka gjet. Po atë ditë me të mbërrijë në Bubq i emocionuar na priti

zëvendëskryeministri Erion Braçe, kurse me të mbaruar të misionit në Durrës u takuam edhe me kryeministrin e Shqipërisë, Edi Ramën, i cili me këtë rast edhe vlerësoi kontributin tonë. Tani nata veç kishte rënë dhe karvani humanitar ulqinak solli bashin e vet drejt Ulqinit dhe filluam të kthehemi ashtu pa bërë zë. Rrugës fillova të bëj një përllogaritje të përafërt të ndihmave nga Ulqini: 1 kamion e 3 furgona- Shoqata Amaneti, 3 furgona- Shoqata Këshilla, 1 furgon Bereqeti. Dhe kur mendon se një qytet i vetëm në kënd të botës ia ka arrit që për 3-4 ditë të organizohet dhe të mbledhë ndihma në ushqim, veshmbathje dhe batanije nuk është pak. Andaj ashtu siç jemi krenar me djemtë e vajzat nga Amaneti, Këshilla e Bereqeti ashtu krenohemi edhe

me 3 pjesëtarët ulqinakë pjesë e njësitit të shpëtimtarëve nga Mali i Zi, që morën pjesë në kërkimshpëtimin e të mbijetuarve në gërmadhat e Durrësit, e ata janë: Kadro Kurti, Gëzim Asllani dhe Shkëlqim Doda. Teksti dhe fotografitë Gazmend Çitaku e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

MOZAIK

Plava dhe Gucia ndihmojnë të prekurit nga tërmeti në Shqipëri

Humanitet i parezer Plavë/Guci – Shënimi i zakonshëm i festës së madhe tradicionale kombëtare shqiptare – 28 Nëntorit, Ditës së Flamurit dhe Pavarësisë së Shqipërisë, edhe pse i përgatitur, këtë vit në komunat e Plavës dhe Gucisë, për shkak të tërmetit shkatërrues që më 26 nëntor goditi rëndë disa treva të Republikës së Shqipërisë (Durrësin, Thumanën, Tiranën, etj.), duke shkaktuar me dhjetëra viktima, me qindra të lënduar dhe me dëme të mëdha materiale në infrastrukturën e objekteve të ndryshme, u anulua dhe u zëvendësua me emocione dhe ndjenja dhimbjeje e pikëllimi për të goditurit nga kjo tragjedi e pamëshirshme natyrore, por edhe me organizimin e aksioneve humane për mbledhjen e ndihmave financiare për t’i ndihmuar, mbështetur dhe përkrahur familjet e prekura të vëllezërve dhe motrave tona. Ngjarja tronditëse e shkaktuar nga pasojat e tërmetit shkatërrues në Shqipëri, padyshim ishte e pranishme dhe prezentë në çdo familje të popullatës shqiptare, të atyre të komuniteteve të tjera, por edhe në kolektivet e organizatave punuese, firmave e institucioneve në trevën e komunave të Plavës e Gucisë, të cilët përmes ekraneve televizive dhe mediave të tjera përcillnin me ankth rrjedhojat e këtij rasti vërtetë tragjik. Në shenjë shprehjeje të dhembjes, mbështetjes dhe përkrahjes ndaj të prekurve nga tërmeti, të emocionuar thellë nga kjo tragjedi e paparë me pasoja katastrofike, grupi gjasht anëtarësh i qytetarëve entuziastë shqiptarë nga vendbanimet e trevës së Komunës së Gucisë: Shaban Prelvukaj, Ali Kukaj, Asdren Çelaj, Dardan Qosaj, Fjolla Balidemaj dhe Uran Gjonbalaj, formuan këshillin nismëtar për organizimin e aksioneve të mbledhjes së ndihmave humanitare në të holla. Në dy aksionet e organizuara me moton “Ta ndihmojmë Shqipërinë”, në Plavë, para godinës së Qendrës për kulturë “Husein Bashiq” (të premten,

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

më 29 nëntor) dhe në Guci para objektit hotelierik Caffe bar “Metro” (tri ditë me radhë), qëndruan kutitë për vendosjen e ndihmave në të holla të donatorëve me ç’rast u mblodhën 3758 euro dhe 530 dollarë amerikan. Aksioni humanitar i mbledhjes së ndihmave humanitare, në Plavë dhe Guci, vazhdon deri më 2 dhjetor. Në këtë drejtim theksojmë se në vazhdën e aksionit humanitar në Guci, pronari i lokalit Caffe bar “Metro”, Dardan Qosaj, të shtunën në mbrëmje (30 nëntor) organizoi mbrëmjen humanitare me ç’rast i gjithë profiti (fitesa) nga shitja e pijeve në shumën

prej 430 eurosh dhe 150 dollarësh amerikan, është dedikuar për donacionin human. Të hollat e tubuara do të dorëzohen në zyrën e Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Podgoricë. Edhe Bashkësia Islame e Komunës së Plavës, është solidarizuar me të prekurit nga tërmeti në Shqipëri, duke organizuar aksionin e mbledhjes së ndihmave humanitare në të holla. Nga besimtarët islamë, të premten (më 29 nëntor), pas faljes së namazit të Xhumasë, në katër xhamitë e qytetit të Plavës, janë mbledhur mbi 1700 euro.

MOZAIK

rvë për nevojtarët Edhe Komuna e Gucisë, në shenjë solidariteti ndaj të prekurve nga tërmeti katastrofik në Shqipëri, nga Buxheti i vet, ka ndarë sasi të konsiderueshme të hollash. Në kolegjiumin profesional të komunës, të kryesuar nga kryetarja e komunës, Anella Çekiq, të mbajtur më 28 nëntor, është miratuar vendimi unanim me të cilin është obliguar sekretariati për ekonomi, zhvillim dhe financa që të bëjë transferimin e mjeteve në shumën prej 4 mijë euro, në xhirollogarinë e veçantë të hapur pranë Kryqit të kuq të Malit të Zi, për t’i ndihmuar banorët e Shqipërisë të

goditur nga tërmeti katastrofik. Me këtë rast, Komuna e Gucisë, në emër të të gjithë qytetarëve të saj, u shprehi ngushëllime familjeve të viktimave nga tërmeti dhe të lënduarve u dëshiron shërim sa më të shpejtë, si dhe shprehë bashkëndjenjën me të gjithë ata që kanë mbetur pa shtëpitë e veta familjare. “Kjo ndihmë, paraqet kontribut modest të qytetarëve të Gucisë për banorët e trevave të goditura të Shqipërisë, me shpresë të mënjanimit sa më të shpejtë të pasojave të tërmeteve shkatërruese”, është shprehur kryetarja e Komunës së

Gucisë, Anella Çekiq. Mirëpo gjithsesi, kontributi më i madh dhe më i shprehur i ndihmës humanitare, dedikuar të prekurve në zonat e goditura nga tërmeti shkatërrues i 26 nëntorit në Shqipëri, padyshim, është ai i familjes Ulaj, nga Vuthajt e Komunës së Gucisë, të cilët jetojnë në Vuthaj, Tiranë dhe SHBA, kontribut ky që është për çdo respekt dhe lëvdatë. Kjo familje ka bërë me dije se kontributi i tyre shkon përtej angazhimit të kompanisë së tyre “GENER 2” për ndërtimin e 20 apartamenteve për të prekurit nga tërmeti katastrofik i 26 nëntorit. Familja në fjalë ka vendosur të ndihmojë edhe me një fond prej 1 milion euro. “Vëllezërit, motrat dhe fëmijët, kemi vendosur t’u gjendemi pranë njerëzve që i humbën të gjitha. Duke përcjellë 1 milion euro në fondin e solidaritetit shqiptar, jam i vetëdijshëm se në pejsazhin katastrofik që la tërmeti mbi territore të tëra të atdheut tonë të dashur, duhen shumë më tepër se kaq. Andaj, urojmë e shpresojmë se edhe ky kontribut i yni, si i shumë të tjerëve deri tani, të vlejë si një nxitje më shumë, që gjithkush të kontribuojë me sa ka mundësi. Ne nuk do të ikim nga ky vend dhe nuk do t’i ikim asnjë përgjegjësie sociale për këtë vend. Po mendojmë, çfarë mund të bëjmë më tutje dhe po i lutemi Zotit të ndihmojë që Shqipërisë t’i kthehet buzëqeshja pas kësaj tragjedie krejt të pamerituar”, është kjo shprehje emocionale dhe mbresëlënëse e njërit prej tre vëllezërve të kësaj familje vërtetë humane dhe solidare, e zotëria Bashkim Ulaj. Në fund theksojmë se pronarët e tri hoteleve private: Dardan Qosaj në dhomat e hotelit “Metro” në Guci , Arif Qosaj në ato të hotelit “Mountain View Inn” në Guci dhe Ujk Gjonbalaj në lokalet e hotelit “Rosi” në Guci dhe në ato të Eko Katunit “Rosi” në Vuthaj, kanë shprehur gatishmërinë për strehimin e familjeve të prekura nga tërmeti në Shqipëri. Sh. Hasangjekaj e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

mozaik

U mbajt edicioni i tetë i Maratonës së Pavarësisë Shkodër-Ulqin

Për nder të viktimave të tërmetit

Maratona iu është dedikuar viktimave të tërmetit që ka goditur Durrësin dhe zonat përreth, më 26 nëntor. Ajo ka filluar me një minutë heshtjeje për nder të viktimave të tërmetit. Në të kanë marrë pjesë 30 maratonistë, ndërkohë që shumë të tjerë e kanë anuluar pjesëmarrjen për shkak të tërmetit dhe pasojave të tij Edicioni i tetë i Maratonës së Pavarësisë, që sivjet është mbajtur në relacionin Shkodër-Ulqin, iu është kushtuar viktimave të tërmetit që ka goditur Durrësin dhe zonat përreth, më 26 nëntor. Maratona ka filluar me një minutë heshtjeje për nder të viktimave të tërmetit. Në maratonën e këtij viti, që është zhvilluar të enjten, më 28 nëntor, kanë marrë pjesë 30 maratonistë, nga disa vende të rajonit, Evropës dhe botës: Kosova, Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Hungaria, Austria, Gjermania, SHBA-ja. Por shumë maratonistë të tjerë, të cilët e kishin paralajmëruar pjesëmarrjen, e kanë anuluar për shkak të tërmetit

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

dhe pasojave të tij. Pjesëmarrësit e maratonës kanë sfiduar motin me shi dhe erë, i cili ua ka vështirësuar vrapimin. Edhe këtë vit, fitues në kategorinë e meshkujve doli maratonisti nga Maqedonia e Veriut, Aleksandar Kiraxhiev, në vendin e dytë kampioni i Shqipërisë, Ilir Këllezi, kurse në vendin e tretë Igor Jakimovski, po nga Maqedonia e Veriut. Ndërsa në kategorinë e femrave, vendi i parë i takoi maratonistes nga Hungaria, Toth Kinga Viktoria, pjesëmarrësja e vetme në edicionin e sivjetshëm. Fituesit janë shpërblyer me kupa dhe të holla, ndërsa të gjithë pjesëmarrësit me medalje dhe di-

ploma për pjesëmarrje. Maratona është organizuar nga Këshillit Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi, në bashkëpunim me Bashkinë e Shkodrës dhe Komunën e Ulqinit. Ky ishte aktiviteti i vetëm që KKSH-ja ka mbajtur me rastin e shënimit të Ditës së Flamurit Kombëtar, sepse të gjitha aktivitetet tjera janë anuluar për shkak të tërmetit. Maratona Ulqin-Shkodër ka filluar në vitin 2012, me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, dhe është unike pasi që simbolizon bashkimin e dy qyteteve dhe dy vendeve. (Kohapress)

Kulturë

Në Shkollën Fillore “Boshko Strugar” në Ulqin u përurua libri “Princesha Albionë” i shkrimtarit Asllan Bisha

Shkrimtar që e njeh mirë psikologjinë e fëmijëve Ulqin - Përmbledhja me tregime për fëmijë “Princesha Albionë” e shkrimtarit Asllan Bisha është përuruar të premten në Shkollën Fillore “Boshko Strugar” në Ulqin, ku autori ka punuar si mësimdhënës i gjuhës dhe letërsisë shqipe. Në emër të botuesit, nxënësit dhe mësimdhënësit e pranishëm i ka përshëndetur kryetari i Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, Ismet Kallaba. Ai ka thënë se kjo shoqatë u kushton rëndësi të veçantë fëmijëve dhe punës me ta. “Dëshmi për këtë është fakti se vetëm gjatë këtij viti kemi organizuar takime letrare në pesë shkolla shqipe në Mal të Zi”, ka thënë Kallaba. Duke folur për autorin dhe librin e tij të fundit, ai ka thënë se shkrimtari Asllan Bisha është njëri ndër krijuesit më produktivë ndër shqiptarët në Malin e Zi, i cili vazhdon të krijojë pandërprerë për fëmijë dhe të rritur. “Të shkruash për fëmijë nuk është punë e lehtë, por Bisha është një

shkrimtar i lindur për fëmijë. Ai e njeh mirë psikologjinë e fëmijëve dhe arrin t’i përballojë me sukses vështirësitë. Ai shkruan me një gjuhë të thjeshtë, që i përshtatet moshës së fëmijëve”, ka theksuar Kallaba, duke nënvizuar se “Bisha është i lidhur shumë me vendlindjen, mjedisin e tij të preferuar, ku zë fill pothuajse çdo gjë në laboratorin e tij krijues”. Në vështrimin e tij, dr. Gani Karamanaga ka thënë se Asllan Bisha është shkrimtari ndërmjet tre ujërave: Lumit Buna, Liqenit të Shasit dhe detit. “Asllan Bisha lindi në Lisën, në bregun e Bunës. Që nga fëmijëria Buna e frymëzonte, rrjedhja që nuk ndalet asnjëherë, peshkimi, lundrimi, ëndërrimi për ngjarjet dhe njerëzit të cilët u takonin fshatrave përreth. Shpeshherë në bregun e Bunës shikonte anën tjetër, ku ishte shteti amë”, ka thënë ndër të tjera ai. Autori Asllan Bisha, në fjalën e tij ka treguar se deri tani ka botuar pesë libra për fëmijë dhe se me këtë libër

e ka përmbyllur krijimtarinë e tij për fëmijë. Nxënësit e dalluar kanë lexuar disa fragmente nga libri. Përurimi është përgatitur nga mësimdhënësja e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Aishe Resulbegu, ndërsa të pranishëm në përurim kanë qenë edhe përfaqësuesit e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave, i cili e ka mbështetur projektin e botimit të librit. Libri “Princesha Albionë” përbëhet nga 16 tregime. Edhe në këtë libër autori u mbetet besnik temave të tij të preferuara, që lidhen me Bunën, detin, liqenin, peshkimin dhe ngjarjet fëmijërore që ndodhin në këto mjedise. Tregimet përshkohen nga vlerat edukative që autori synon t’i transmetojë te fëmijët, si dashuria për natyrën, gjallesat ujore, triumfi i së mirës etj. Tensionet që krijohen nëpërmjet rrëfimit të autorit dhe dialogjeve të personazheve tërheqin kureshtjen dhe vëmendjen e lexuesit. (Kohapress) e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Mozaik

Shqiptarët nëpër botë

Robert Gjonaj, këshilltari 27 vjeçar në qytetin Livonia Bashkëkombësit tanë në botën e jashtme, kanë arritur suksese të mëdha në fusha të ndryshme dhe kjo, tashmë, është e njohur botërisht. Mirëpo, jo rrallë ndodh që ata me rezultatet e arritura janë duke thyer rekorde jo vetëm në radhët e komunitetit por edhe më gjerë. Falë angazhimeve në fusha të ndryshme, të rinjtë shqiptarë në SHBA, tashmë janë emra të njohur, sidomos në veprimtarinë publike. Njëri nga ata është edhe i riu malësor, Robert Gjonaj, i cili kohë më parë u zgjodh anëtar i Këshillit Bashkiak të qytetit Livonia,(Livonia City Council) në Michigan. Edhe pse, siç njoftojnë mediat e atjeshme, në garë mjaft të vështirë me emra të njohur nga ky qytet, Roberti, djaloshi 27 vjeçar, arriti të fitojë dhe kështu të bëhet anëtari më i ri i Këshillit bashkiak të njërit ndër qytetet më të rëndësishme në Miçigan. Fitorja e tij ishte një gëzim i

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

madh, jo vetëm për bashkëkombësit në këtë qytet, por edhe për mbarë komunitetin shqiptar në SHBA. Angazhimi i tij në fushën e politikës është i njohur edhe më parë e që e ka preferuar atë që kësaj radhe të dalë fitues në Këshillin Bashkiak të këtij qyteti. Edhe pse i ri në moshë, fitorja e tij nuk ishte befasuese duke marrë parasysh se ai ishte shumë i njohur, fillimisht si oficer policie kurse aktualisht i angazhuar në ushtrinë amerikane. Roberti rrjedh nga një familje e njohur shqiptare, babai Rroku dhe nëna Ëngje (e lindur Gjelaj), të cilët jetojnë në këtë qytet kurse babi i tij, tashmë, një biznesmen i njohur, ka emigruar nga Trieshi i Malësisë së Madhe, në SHBA para 36 vitesh. Ai, me përkushtimin më të madh ka orientuar fëmijët e vet (katër bijtë), drejt shkollimit, i vetëdijshëm se kjo është e ardhmja e tyre më e mirë në demokracinë amerikane. Fitorja e

tij në zgjedhjet bashkiake u mirëprit nga mbështetësit e tij, kurse brenda komunitetit shqiptarë u festua si një e arritur e madhe në fushën e veprimtarisë politikes të atjeshme. Në këtë mënyrë, ai u radhitë në mesin e shqiptarëve të suksesshëm, duke paralajmëruar karrierë premtuese në të ardhmen. Urojmë që shembulli i Robertit të jetë frymëzues në veprimtarinë publike edhe për bashkëkombës të tjerë të cilët jetojnë në SHBA, kurse, në të afërmit dhe bashkëvendësit nga vendlindja të jemi krenarë me të arriturat e tij në jetën publike në këtë qytet të SHBAsë. Sidomos ne, që ruajmë kujtime të bukura nga fëmijëria kur, Roberti, në moshën fëmijërore, për herë të parë qëndroi në Malësi, në shtëpinë e lindjes të babait të tij, në fshatin Rudinë të Trieshit. Dijana Dukaj

Mozaik

Në Katërkollë u hap solemnisht Qendra Islame Edukative Humanitare “Munira”

Objekt shumëfunksional në shërbim të komunitetit Qendra Islame Edukative Humanitare “Munira”, e para e këtij lloji në Komunën e Ulqinit, është një objekt bashkëkohor shumëfunksional që do të jetë në shërbim të komunitetit për arsim, edukim, takime kulturore, qëllime humanitare etj Katërkollë – Në prani të një numri të konsiderueshëm të banorëve të Anës së Malit, Ulqinit dhe trevave tjera, përfaqësuesve të Bashkësisë Islame në Malin e Zi, Komunës së Ulqinit, partive politike, Shoqatës “Rahma Alemijje” nga Kuvajti, konsullit të Kuvajtit në Beograd etj., të dielën në Katërkollë u hap solemnisht Qendra Islame Edukative Humanitare “Munira”. Qendra “Munira” është ndërtuar nga Bashkësia Islame në Malin e Zi në bashkëpunim me Qendrën për Mirëkuptim Ndëkulturor “Horizonti”, me mbështetjen financiare të Shoqatës “Rahma Alemijje” nga Kuvajti. Nismëtari për ndërtimin e Qendrës, Omer ef. Kajoshaj, Zëvendës i Reis-

it të Bashkësisë Islame në Malin e Zi për Marrëdhëniet me Jashtë dhe drejtor i Shoqatës “Horizonti”, ka falënderuar donatorin dhe të gjithë ata që kanë kontribuar për realizimin e këtij projekti. Ai ka thënë se “neve sot nuk përfundojmë, por fillojmë me këtë projekt”, duke shtuar se ne duhet të kujdesemi për vendin tonë, jetimët, nevojat për dituri etj. Në fjalën e saj, nënkryetarja e Komunës së Ulqinit, Hadixha Gjoni, ka thënë se falë Zotit dhe donatorëve, por edhe angazhimit të udhëheqjes së Bashkësisë Islame, më në fund u fitua në qendrën e Katërkollës një objekt të cilin imamët dhe kryeimamët që gjenden në këtë vend, por edhe

ata që nuk janë në këtë vend, e kanë merituar moti. Përfaqësuesi i organizatës “Rahme Alemijje” ka thënë, mes tjerash, se do të përkrahin edhe projekte të tjera dhe se do të jenë pranë popullatës së kësaj treve për të përmbushur kërkesat e saj. Moderatori Vait ef. Nikaj ka thënë se ndonëse nevoja për një qendër islame edukative humanitare me kushte moderne bashkëkohore ekzistonte prej kohësh, “vetëm tani falë Allahut na u mundësua nga Meshihati i Bashkësisë Islame në Mal të Zi në bashkëpunim me Qendrën e mirënjohur ‘Horizonti’, dëshmi kjo e ruajtjes së fesë, kulturës e traditave tona që kanë në fokus të mirën e përgjithshme të myslimanëve të kësaj zone”. Ceremonia e inaugurimit ka filluar me këndimin e pjesëve të Kur’anit nga imami Xhevdet ef. Demiri. Gjatë ceremonisë, nxënësit e Medresesë “Mehmed Fatih” – Milesh kanë kënduar disa ilahi, kurse lutjen e ka bërë kryeimami i Ulqinit, mr. Ali ef. Bardhi. Më pas, të pranishmit kanë vizituar hapësirat e Qendrës “Munira” dhe janë shoqëruar në koktej. Ndërtimi i objektit të Qendrës Islame Edukative Humanitare “Munira” ka zgjatur dhjetë muaj. Kjo qendër, e para e këtij lloji në Komunën e Ulqinit, është një objekt bashkëkohor shumëfunksional që, siç u tha, do të jetë në shërbim të komunitetit për arsimin, edukimin, takime kulturore, i. k. qëllime humanitare etj. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Reportazh

Orë historie në kry Orë historie në kryeqytet është titulli i projektit që realizohet nga Ministria e Arsimit në Mal të Zi, në bashkëpunim me Instituin për Arsim. Ky projekt është bërë që nga viti 2014 pjesë përbërëse e procesit mësimor dhe vlen për të gjitha klasat e shtata të shkollave fillore në Mal të Zi. Që nga titulli kuptojmë se diçka e tillë duhet të jetë interesante dhe e qëlluar si për nxënësit ashtu edhe për arsimtarët. Mëngjesi i së premtes nis bukur me nisjen për në Cetinë. Çfarë na përkujton ky emër? Cetina ishte dhe është kryeqyteti i Malit të Zi, e vendosur në pjesën jugore të vendbanimit Katun me lartësi mbidetare 640-670 m. Një qytet në të cilin jetojnë 20.000 banorë dhe është larg detit vetëm 9 km linjë ajrore. Në këtë qytet shkohet nga tre drejtime: Kotorri(45 km), Budva (30 km) dhe Podgorica (30 km).Për arsye se ky qytet ka në gjirin e vet një numer të madh të monumenteve kulturore-historike, e quajnë “Qyteti muze”. Cetina e mori emrin sipas lumit Cetina në kohën e Crnojeviqëve në fund të shekullit XV. Ishte ky një prezantim i shkurtër drejtuar nxënësve në lidhje me destinacionin se ku do të shkonim, në mënyrë që ata të krijonin një panoramë të këtij qyteti në mendjen e tyre. Për të mbërritur në Cetinë shkuam nga Budva, ku gjatë tërë rrugës nuk na munguan panoramat e bukura. Derisa mbërritëm në Ivanova Korita u deshën gati tre orë dhe disa nga fëmijët edhe kishin filluar me pasur trazime për shkak të rrugës me shumë kthesa. Mbërritja te hoteli relaksoi nxënësit dhe magjia e asaj bukurie menjëherë i bëri për vete dhe mezi prisnin të dilnin në shëtitje sa për t’u njohur me ambientin përreth. Grupi i stafit udhëheqës të këtij programi në hotel ishin shumë të sjellshëm, të dashur e të durueshëm me nxënës. Ishin 48 nxënës nga shkolla jonë ku së shpejti do t’u bashkëngjiteshin edhe nxënësit e Shkollës Fillore “Mareshal

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

Tito” nga Ulqini. Pas mbërritjes dhe vendosjes në hotel të nxënësve nga shkolla “Mareshali Tito” do të fillonin edhe ligjëratat në ambiente të hapura në peizazhin e mrekullueshëm natyror të Ivanova Koritës. Por si fillim, arsimtarët e të dyja shkollave dhe udhëheqësja e këtij programi do të mbanim një mbledhje për t’u informuar me gjerësisht rreth aktiviteteve. Secila klasë kishte nga një udhëheqëse të grupit, të cilat fëmijëve do t’u rrëfenin copëza nga historia dhe fëmijët do të mbanin shënime sepse do të mbahej edhe kuizi me pyetje dhe do të zhvilloheshin edhe gara ndërmjet nxënësve të të dyja shkollave. Ndoshta ky fakt do t’i motivonte edhe më tepër të ishin të vëmendshëm.

tunska Nahija.

Ditën e premte(dita e mbërritjes dhe akomodimit në hotel) duhej të vizitonim Mauzoleun e Njegoshit, por për shkak të punimeve që po bëheshin ato ditë në rrugën që çonte deri atje, u anulua vizita. Si kompensim për këtë dolëm në shëtitje në të ashtuquajturën Ka-

Të nesërmen, pas përfundimit të mëngjesit u nisem në drejtim të Cetinës, ku mësimi do të vazhdonte në disa nga monumentet që ishin paraparë t’i vizitonim, por para se të vijonin ligjëratat para derës së Muzeut Etnografik na priste z.Dragan Markush, ish drejtor i Muzeut etnografik me të cilin u njoha në Ulqin kur këti institucioni i dhurova veshjen e Anës së Malit, veshje e cila i mungonte këtij institucioni që nga themelimi dhe që në vizitën tonë aty gjetëm një pjesë nga vetja jonë.

Ecja deri atje dhe kthimi ishin në distancën 4-5 km dhe përveç shijimit të bukurisë natyrore ishte edhe pamja e detit Adriatik, por mjegulla kësaj here nuk na lejoi vështrimin. Ndoshta u bë xheloze nga shikimet tona! Drunjtë e pyllit përreth ishin të drejta dhe të gjata dhe gjethet e verdha në të kaftë kishin zbukuruar në përgjithësi natyrën me jorganin e vjeshtës. Kjo ditë do të përfundonte me mbrëmjen në disco dhe gjumin e rehatshëm pas ecjes dhe vallëzimeve me ritëm!

Reportazh

yeqytet Mikpritja malazeze lë për të dëshiruar! Një falënderim drejtoreshës së Muzeut Etnografik znj.Anastazija Miranoviq dhe personit të angazhuar për marrëdhënie me jashtë, z.Ivan Mijanoviq që mundësuan hyrjen falas të nxënësve të shkollës sonë në Muzeun Etnografik, duke ju mundësu shikimin e veshjeve dhe eksponateve me vlerë!

Pastaj vijon vizita në Pallatin e Krajl Nikollës të ndërtuar në vitin 1867 të emërtuar “Palac”.

Pallati në fjalë përfaqëson një shtëpi moderne me katin përdhes dhe katin e dytë si edhe ballkonin e madh. Që nga viti 1925 në pallat gjendet Muzeu Shtetëror. Muzeu ka në posedim të vet armë, flamuj, para, fotografi si edhe dokumente dhe libra. Te gjitha të shpjeguara me finesë dhe elegancë nga zonja e punësuar aty. Në hapësirën ndërmjet Manastirit të Cetinës dhe Çipurit është e vendosur Biljarda ose Shtëpia e re sepse manastiri i Cetinës nuk ka mundur t’i pranojë nevojat në rritje për akomod-

im të Senatit, të institucioneve kulturo-artistike etj. dhe kështu Njegoshi pat vendos të ndërtohet ndërtesa e re, e përfunduar në vitin 1838, me 25 dhoma me gjatësi më se 70 metra. Emrin Biljarda e ka marrë sipas biljardos që Njegoshi e ka blerë në Austri. Teatri “Zetski Dom” u ndërtuar në vitin 1888.Digjet gjatë Luftës së Parë Botërore(1914-1918) me krejt inventarin. Mbas përfundimit të luftës vazhdon sërish punën por në formë amatore deri në vitin 1931, kur edhe e fiton statusin profesional. Në këtë teatër për herë të parë është luajtur vepra e shkruar nga Mbreti Nikolla” Balkanska Carica”

Afër Pallatit të Mbretit Nikollë me një park të madh është ndërtuar në vitin 1895 rezidenca për Princin e Kurorës Danillon. Ndërtesa më vonë e merr emrin “Pallati i kaltër”. Nga viti 1919 deri në vitin 1947 në të ka qenë i vendosur gjimnazi i Cetinës kurse sot në të gjendet rezidenca e Presidentit të Malit të Zi. Pas përfundimit të vizitës nëpër Cetinë, vijon kthimi në hotel dhe përgatitja për garat ndërmjet grupeve, ndërsa në mbrëmje diskoja dhe përzgjedhja e Miss dhe Misterit të mbrëmjes. Dhe kështu fillonin edhe emocionet e mbrëmjes me frikën se a po fitoj apo jo? Para se të fillonin angazhimet e mbrëmjes bashkë me kolegun nga katundi im Sukubina vendosëm të vizitojmë kishën e cila gjendej afër hotelit.

Kisha e metamorfozës

Në oborr të kishës gjendeshin disa varre dhe nuk munda të kaloj aty afër pa ju lutur Zotit për shpirtrat e tyre. Kur papritur afrohen një çift të cilët kujdeseshin për kishën dhe për varret e tyre familjare në oborr të kësaj kishe.

Në bisedë e siper Jovoja i cili pranoi të intervistohet nga Memli, na tregoi për vizitën që i kishte bërë shkollës së vjetër në Katërkollë, e cila për një periudhë të gjatë kohore ka qenë në qendër të vëmendjes së mediave televizive dhe atyre të shkruara. Ai foli për mënyren e pritjes nga drejtori Jonuz Divani dhe bashkëpunëtorët si edhe nga nxënësitsi edhe për bukuritë e rralla që e karakterizonin atë shkollë model në kohën e ish- Jugosllavisë. Zoti e kishte çuar Jovon si me porosi me folë për këtë shkollë të cilën unë e kam pikë të dobët dhe e cila shpresojmë se së shpejti do të shndërrohet në muze dhe të tjerë vizitorë do ta vizitojnë sërish. Largimi nga hoteli dhe përshëndetja me stafin që ishte i angazhuar për mbarëvajtjen e qëndrimit dyditor në Ivanova Korita. Kështu u larguam nga ai ambient me përshtypjet më të mira, duke lënë pas një mrekulli që Zoti e kishte krijuar me dorën e tij. Tashmë destinacioni i fundit ishte Rijeka Cërnojeviq. Mbërritëm në vend dhe me të mbërritur u mahnitëm nga bukuria e atij vendi. Në hyrje të Rijekës ndodhet ura e njohur si “Ura e Danillos”-urë prej guri, e gjatë 43 metra e cila është shenjë mbrojtëse e qytezës. E ndërtuar nga knjaz Danilloja në vitin 1853 si përkujtesë për të atin Stankon, në vendin ku më parë ishte ndërtuar ura prej druri që nga koha e Petrit të II-të Petroviq Njegoshit. Ka mendime se pikërisht në Obod ka filluar të punojë shtypshkronja e parë tek sllavët e jugut. Shtypshkronjë të cilën e ka themeluar Gjuragj Crnojeviq, djali i Ivan Crnojeviqit.Me dt.4. janar 1494 kanë dalur në qarkullim edhe ekzemplarët e parë të ashtuquajtur “Oktoiha prvoglasnika”. Në rrënojat e dikurshme të shtypshkronjës, në pllakën e vendosur në mur shkruan: ”Këtu është themeluar shtypshkronja e Obodit nga ku edhe ka dalë libri i parë Oktoih, i filluar më 1493 dhe i përfunduar më 4.janar Luljeta Avdiu- Cura 1494. e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

Shëndetësi

Infermierët e dallua shëndetësinë në Ko Shumë infermierë dhe infermiere kontribuuan në mbrojtjen dhe zhvillimin e shëndetësinë në Komunën e Ulqinit dhe më gjerë. Kësaj radhe po i veçoj disa prej tyre.

Musa (Cano) Duli (1924-1996)

ishte i afërt. Vdiq më 1996. Kujt në Ulqin ose në rrethinë nuk i kujtohet Musa, që shumë njerëz e thërrisnin doktor Musa? Njeriu që vraponte, i kryente punët me buzë në gaz, njeriu që dinte me fjalë të ta lehtësonte dhembjen. Musa ishte infermier i dalluar. Musa Duli në Stacionin shëndetësor në afërsi Të Qendrës për kulturë në Ranë

Riza (Ethem) Tahiri (1937-2003)

Musa (Cano) Duli u lind në Ulqin më 1924. Shkollën fillore e kreu në vendlindje. Për shkak të kushteve të vështira u detyrua të shkojë në Shqipëri, për të gjetur punë. Në vitin 1942 shkoi në Tiranë te dajat. Atje mbaroi kursin për infermier. Më pas u punësua në spitalin italian, ku punoi dy vjet me mjekë të njohur, siç ishin dr. Anagnosti, dr. Groti dhe dr. Matroni. Në vitin 1946 iu bashkëngjit Brigadës së 13 shqiptare në Ohër, ku edhe punoi një vit në spitalin e atjeshëm. Një vit më vonë u kthye në Ulqin. Ia filloi punës në ambulancën e atëhershme afër ish-hotelit Galeb. Ishte njeri human, i gatshëm për t’u ndihmuar të gjithë njerëzve pa dallim feje e kombësie. Punën e infermierit e ushtronte me gjithë zemër e shpirt. Pa kurrfarë pritese shëronte pleq e plaka, të rinj e të reja, fëmijë të grupmoshave të ndryshme. Me të gjithë

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

Riza Tahiri u lind më 28 Shkurt 1937 në fshatin Shas, të Anës së Malit. Rrjedh nga një familje e varfër por mjaft bujare dhe e respektuar. Shkollën 8-vjeçare e kreu ne Katërkollë. Regjistrohet në shkollën e mesme në Tivar, por të cilën është i detyruar ta ndërpresë për shkak të kushteve tejet të vështira për jetesë të nënës së vet, e cila e rriti jetim bashkë dhe me dy fëmijë të tjerë. Kështu, për të siguruar bukën e gojës, për vete dhe familjen, Rizaja fillon punë të rënda krahu qysh në moshë shumë të re. I etshëm për shkollim dhe për një jetë më të mirë, por dhe falë dëshirës që

kishte për t’i ndihmuar njerëzit, me t’u kthyer nga shërbimi ushtarak, vazhdon mësimet në Shkollën për infermieri në Cetinë. Mësimet i ndjekë krahas punës si infermierë në Spitalin e Përgjithshëm në Kotorr. Mandej Riza Tahiri fillon punën në ambulancën e Katërkollës. Në atë kohë punonte me mjektë: Shefqet Dollakun, Shuajb Resulbegun, Gani Karamanagën, Rexhep Spuzhën, Myrto Salajn. Një kohë të gjatë ka punuar në shërbimin e patronazhit-dhënien e terapisë në shtëpitë e pacientëve. Punën e ka punuar në mënyrë profesionale, i pa lodhshëm. Të sëmurëve gjithmonë është drejtua

me buzëqeshje.

Qamil Kelmendi (1929-1997)

Shëndetësi

ar që ndihmuan omunën e Ulqinit Ka lindur më 1929 në Pejë. Shkollën për infermieri e përfundon në Slloveni, mbas shërbimit ushtarak. Me 1959, me familje vjen të jetojë në Ulqin. Punësohet menjëherë në vitin 1960 në dispanserinë antituberkulare , që atëherë ka qenë vendosur në shtëpinë e Joko Zecit në Ranë. Ka punuar me mjekun dr. Vlado Vukçeviq, fiziolog, me të cilin ka punuar edhe në Pejë, para ardhjes në Ulqin. Prej vitit 1966, kur ndërtohet stacioni shëndetësor i ri, në lokalitetin e sotëm të Pushimores së Pensionistëve, kalon në shërbimin e Patronazhit ku punon deri në pension. Qamil Kelmendi i takon gjeneratave të vjetra të punëtorëve në mjekësi, të cilët kanë punuar në kushte më të vështira se këto që i kemi ne sot. Punëtor i palodhshëm, në kohë të gjatë ka punuar nëpër të gjithë territorin e Ulqinit urban, duke zbatuar rekomandimet e mjekëve. Gjithashtu si teknik- rëntgen ka dhënë edhe kontributin në luftën kundër tuberkulozit, sëmundje e cila ka qenë atëherë shumë aktuale. Ka vdekur në Ulqin, në vitin 1997. Q.B. ishte i sëmur rëndë. Qamili çdo ditë sipas rekomandimit të mjekut i bënte injeksione kundër dhimbjeve. I thoshte : “Sot më dukesh ma mirë..” Kur ikte Qamili i sëmuri mendonte: “Çka thotë ky, unë e shoh vedin, nuk jam ma mirë..”Por prapë se prapë fjalët e Qamilit e qetësofshin dhe i jepnin shpresë. Vërtetim nga kursi për rtg-teknik

Salë (Islam) Çobi (1943 – 2011) Sala lindi në Kështenjë, më 1943. Arsimin fillor e kreu në fshatin e lindjes, ndërsa shkollën tetëvjeçare, në Ostros. Ishte ndër të parët që ia mësyu arsimit të mesëm në gjeneratën e tij. Ai zgjodhi mjekësinë, duke pasur parasysh se nevoja më e madhe e popullatës për punëtorë shëndetësor ishte e madhe. Me fjalë të tjera, kuadrot mjekësore ishin për kohën kuadro deficitare. Kjo edhe nga vetë fakti se zonat e thella, siç ishte Kraja aso kohe, kishte nevojë për kuadro të mirëfillta medicinale. Shkollimin e mesëm të medicinës Sala e nisi në Gjakovë, e vazhdoi në Cetinë dhe e përfundon në Prizren. Punësohet në Ambulancën e Krajës, në Ostros, ku shërbeu deri në vitin 2002, kur del në pension. Ka qenë dëshirë e madhe e tij që të studionte mjekësinë, por siç thoshte

ai, strukturat e atëhershme nuk ia mundësuan që ta realizonte ëndrrën jetësore, me pretekst se duhej patjetër të jetë në shërbim të popullit. Sala do të mbahet mend edhe për aktivitete të shumta dhe të larmishme kulturore në Krajë dhe më gjerë. Ka qenë njëri ndër aktivistët e dalluar të SHKA “Kraja”. Padyshim se roli më i spikatur i tij është roli i të zotit të shtëpisë në filmin dokumentar “Dasma e Krajës”, realizuar në prill të vitit 2001, të autorit Muharrem Hardolli. Me vdekjen e tij Kraja humbi punëtorin shëndetësor që për shumë vite u shërbeu me përkushtim në përkujdesjen primare shëndetësore, fqinjët dhe të afërmit mikun dhe shokun besnik, ndërsa familja njeriun më të dashur. Ashtu siç ishte i veshur me mantel të bardhë, më të bardhë e kishte zemrën. G. Karamanaga e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

sport

Klubi i Taekwondosë “Ulqini” shënoi 15-vjetorin e themelimit

15 vite sukses “Të arrihet i gjithë ky sukses u desh energji e madhe pozitive, kohë dhe sakrificë, mundim dhe angazhim, ku pjesë e këtyre sukseseve janë të gjithë ata që kontribuan për klubin tonë, duke u nisur nga hapësira e palestrës, djersa e trajnerit dhe e nxënësve, prindërit të cilët përkrahën maksimalisht fëmijët e tyre, sponsorët të cilët kontribuan për KT ‘Ulqini’”, ka thënë kryetrajneri Fikret Dushku Ulqin – Me një program solemn, ku morën pjesë garues dhe ish-garues, prindër të garuesve, përfaqësues të Federatës së Taekwondosë të Malit të Zi, udhëheqës dhe trajnerë të klubeve të taekwondosë nga vendi dhe rajoni, donatorë, miq të klubit, sportistë, përfaqësues të mediave etj., Klubi i Taekwondosë “Ulqini” shënoi të dielën mbrëma në Qendrën e Kulturës në Ulqin 15-vjetorin e themelimit të tij. Për historikun, punën dhe suksesin e këtij klubi gjatë kësaj kohe foli kryetrajneri Fikret Dushku, i cili tha se këto janë 15 vite sukses. “Gjatë kësaj periudhe 15-vjeçare, KT ‘Ulqini’ ka sjellë shumë trofe e medalje, vendore e jashtë vendit. Në total, KT ‘Ulqini’ ka fituar gjithsej 1803 medalje dhe 213 trofe”, ka thënë ai. Dushku ka nënvizuar se në nivelin shtetëtor KT “Ulqini” ka marrë pjesë në të gjitha kampionatet dhe kupat e Malit të Zi, ku ka grumbulluar plot 605 medalje dhe 43 trofe: 344 medalje të arta, 160 të argjendta dhe 101 të bronzta. Në turnetë ndërkombëtare të niveleve të ndryshme, KT “Ulqini” ka fituar plot 1143 medalje dhe 153 trofe, kurse në nivelin ballkanik, sportistët e KT “Ulqini” arritën të fitojnë gjithsej 55 medalje: 13 medalje të arta, 14 medalje të argjendta dhe 28 medalje të bronzta. Dushku ka veçuar medaljet e fituara në nivelin evropian dhe botëror. “Medaljen e artë evropiane e fitoi sportistja Sara Kraja në Kupën Evropiane të Presidentit në Gjermani, në vitin 2019, medaljen e argjendtë

Javore Koha

e enjte, 5 dhjetor 2019

e fitoi Artan Zenunoviqi në Kampionatin Evropian të Regjionit Jugor në Greqi, në vitin 2007. Në Kampionatin Botëror për Fëmijë, medaljen e bronztë e fitoi sportisti Esad Kraja, po ashtu në Gjermani, në vitin 2012. Kurse në Lojërat e të Rinjve, medalje të bronztë fitoi sportisja Sumeja Bisha”, ka deklaruar ai. Kryetrajneri i KT “Ulqini” ka thënë se që “të arrihet i gjithë ky sukses u desh energji e madhe pozitive, kohë dhe sakrificë, mundim dhe angazhim, ku pjesë e këtyre sukseseve janë të gjithë ata që kontribuan për klubin tonë, duke u nisur nga hapësira e palestrës, djersa e trajnerit dhe nxënësve, prindërit të cilët përkrahën maksimalisht fëmijët e tyre, sponsorët të cilët kontribuan për KT ‘Ulqini’”. Në emër të Federatës së Taekwondosë së Malit të Zi, të pranishmit i ka përshëndetur sekretari Radomir Nastiq. “Në një mjedis të vogël siç është Ulqini, të shënosh rezultate të këtilla dhe të renditesh në mesin e klubeve më të suksesshme të taekwondosë

në Mal të Zi, përbën dhe tregon një punë të mundimshme dhe me vlerë që ky klub së bashku me garuesit, trajnerët dhe udhëheqjen ka arritur”, ka thënë ai, duke i uruar KT “Ulqini”-t sukses edhe në të ardhmen. Në programin e përgatitur me këtë rast, fëmijët e KT “Ulqini” janë paraqitur me disa pika demonstrimi, ndërsa më pas është bërë ndarja e mirënjohjeve nga KT “Ulqini” për garuesit, bashkëpunëtorët, disa klube të taekwondosë nga vendi dhe rajoni, donatorët, mediat, Federatën e Taekwondosë së Malit të Zi, ish-trajnerët etj., në mesin e të cilëve edhe për gazetën “Koha javore”. Në galerinë, në hyrje të Qendrës së Kulturës, ishin ekspozuar kupat, medaljet, diplomat, mirënjohjet etj. që ky klub dhe garuesit e tij kanë fituar gjatë 15 viteve, dëshmi kjo e suksesit. KT “Ulqini” është themeluar më 1 nëntor 2004, kur janë regjistruar 16 anëtarët e parë. Gjatë këtyre 15 viteve në këtë klub janë stërvitur me qindra fëmijë dhe të rinj. Aktualisht ai i. k. numëron 74 garues.

sport

Blerjoni premton shumë për futbollin në Kosovë, por jo vetëm

Futbollin e kam dashur qëkur isha shumë i vogël Blerjon Avdimetaj është një djalë pesëmbëdhjetë vjeç dhe me gjatësi trupore 1.90cm. Është nga Strellci i Deçanit. Dëshira dhe vullneti i tepërt për futbollin Blerionit i lindi qëkur ishte shumë i vogël, që nga atëherë kishte prirje dhe donte të vazhdonte me këtë sport. Kështu, me ndihmën dhe mbështetjen e familjarëve filloi t’ a marrë me seriozitet futbollin Ka pak vite që Blerjoni filloi të merret me futbollin dhe është në pozicion mbrojtës qendror në fushë. Ai është shumë i ri në moshë, por si duket talenti dhe dëshira e madhe për këtë sport atë e kanë bërë që të jetë shumë i suksesshëm në këtë drejtim. Këtë e dëshmoi edhe vetë prania e tij e deritanishme si lojtar në disa klube të futbollit. Blerjoni ka filluar së pari të luajë në klubin e futbollit “KF-BESA” dhe

qëndroi aty për dy vite me radhë nga 2014- 2016, më pas ai kaloi në klubin “ KF-Ardhmëria”, ku siç shprehet vetë Blerioni, “ sukseset nuk mungonin sa ishte te ky klub ”. Ishte lojtar edhe tek klubi “KF- Olti”, ndërsa tani është transferuar në klubin “KF- A & N” Prizren, ku ende vazhdon të jenë i pozicionuar si mbrojtës qendror në fushë. Përveç kësaj ai ishte pjesë e Reprezentacionit U15 të Kosovës dhe tani vazhdon të jenë në Reprez-

entacionin U17. Djali nga Strellci premton shumë për futbollin në Kosovë, por jo vetëm. Blerioni, shprehet se: “Futbollin e kam dashur qëkur isha shumë i vogël. Futbolli ishte ëndrra ime.” Përveç kësaj, ai thotë se “ Lojtari që gjithmonë kam dashur dhe jam munduar të ndjek hapat e tij është fdbollisti Sergio Ramos”. Shtjefën Ujkaj e enjte, 5 dhjetor 2019

Javore Koha

e a avorh KJo Podgori cë e enjte, 5 dhjetor 2019

Viti XVlll Numër 891 Çmimi 0,50

Një ditë në shërbim të humanizmit

ISSN 1800-5696

Punëtor ëndrrash

Trashëgimia historike dhe kulturore e Ulqinit