Koha 884 by fgjokaj

Koha Javore Podgoricë e enjte, 17 tetor 2019 Viti XVlll Numër 884 Çmimi 0,50

Ditë historike për Trieshin

ISSN 1800-5696

Korrupsioni dhe sundimi i ligjit, problemet kryesore në shtetet e Ballkanit

Fisnik Dobreci fiton Çmimin e Parë në konkursin e fotografisë “Fokus Award 2019”

Përmbajtje

6 Nevojitet bashkëpunim e jo problem përtejkufitar

Me fitoren e Albin Kurtit erdhi dita

22 Personalitet i përmasave mbarëkombëtare

Buna nuk pastrohet në një ditë, por një ditë duhet të pastrohet

Koha Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.org

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Përmbajtje

28 Përshkrim i veprimtarisë dhjetëvjeçare në sferën edukativo – arsimore

Institucion i rëndësishëm në ruajtjen e identitetit fetar gjatë një gjysmë shekulli

35 Natë historike

Skandali i madh në Stokholm KOHA Javore KOHA Javore

KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë

Koha Javore NDRYSHIM

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe

Podgoricë e enjte, 17 tetor 2019 Viti XVlll Numër 884 Çmimi 0,50

pozitiv

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Në udhëkryq

1 NSSI

6965-008

ëve ulqinaka re mungu ë e dëshir nhjëet trit-o Teaje Në udhëkryq

Ditë historike për Trieshin

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

ISSN 1800-5696

ma uk Qençe n 1001 HALL EVE

6965-0081 NSSI

SHQIPTAR ËT E

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

nuk jetohet ma

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Korrupsioni dhe sundimi i ligjit problemet kryesore në shtetet e Ballkanit

Fotodokumentim mbi komunitetin rom në Kosovë

shtetet e Ballkanit lemet kryesore në sundimi i ligjit probKorrupsioni dhe

Kosovë nitetin rom në tim mbi komuFotodokumen-

avoreHA për Trieshin KJO Ditë historike avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

15 dhjetor 2016

Viti

Çmimi 0,50 XV Numër 744

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.org

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Ngjarje Javore

Në Ulqin u prezantua projekti rajonal për menaxhimin e rreziqeve nga përmbytjet

Nevojitet bashkëpunim e jo problem përtejkufitar Ulqin – Në sallën e Kuvendit të Komunës së Ulqinit, të premten është prezantuar projekti rajonal “Menaxhimi i integruar i rreziqeve nga përmbytjet në basenin përtejkufitar të lumit Drin në Ballkanin Perëndimor“, i cili realizohet nga Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut në bashkëpunim me Zyrën e Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara (PNUD). Projekti financohet nga Fondi i Adaptimit me 9 milionë dollarë, prej të cilave Malit të Zi i takojnë 2.3 milionë euro që do të shfrytëzohen për rregullimin e lumit Buna, lumit Graçanica në territorin e Komunës së Nikshiqit, si dhe për fuqizimin e institucioneve dhe masave të eliminimit të ndikimit antropogjen negativ në shtratin e basenit të Drinit. Në prezantimin e projektit kanë marrë pjesë nënkryetari i Qeverisë së Malit të Zi, njëherazi ministri i Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, mr. Mil-

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

lutin Simoviq, dhe përfaqësuesja e përhershme e PNUD-it në Mal të Zi, Daniella Gashparikova. Në fjalën e tij, nënkryetari i Qeverisë ka thënë se ky projekt jep përgjigje në problemet shumë dekadëshe ndaj përmbytjeve me të cilat ballafaqohen komunitetet lokale, pastaj problemeve në nivel të tre shteteve të përfshira, si dhe ndaj problemeve në nivel rajonal në hapësirën e këtij baseni. Sipas tij, porositë kyçe të këtij projekti janë bashkëpunimi ndërkufitar, dialogu si konfirmimi më i mirë i marrëdhënieve të mira fqinjësore dhe miqësore ndërmjet shteteve dhe qasja se nevojitet bashkëpunim përtejkufitar e jo problem përtejkufitar. “Ky projekt konfirmon këtë lloj qasjeje dhe ai duhet të jetë udhëheqës në të gjitha sfidat e ardhshme që i kemi në këtë mjedis, e që kanë të bëjnë me raportin dhe menaxhimin e shtrateve të ujërave përtejkufitare”, ka theksuar Simoviq.

Përfaqësuesja e përhershme e PNUD-it në Mal të Zi, Daniella Gashparikova, ka thënë se ky projekt synon avancimin e menaxhimit të rrezikut nga përmbytjet dhe atë nga niveli lokal dhe nacional deri tek ai rajonal. “Përfitimin më të madh nga projekti do ta ketë Komuna e Ulqinit përmes realizimit të masave strukturore në lumin Buna. Rritja e sigurisë së jetës dhe pronës, ndërhyrjet në kuadër të këtij projekti do të kontribuojnë në rritjen ekonomike lokale në fushën e turizmit, bujqësisë, peshkimit etj.”, ka thënë ndër të tjera ajo. Për rëndësinë e këtij projekti kanë folur edhe kryetari i Komunës së Ulqinit, Loro Nrekiq, dhe nënkryetari i Komunës së Nikshiqit, Dragan Peroviq, të cilët kanë shprehur kënaqësi për realizimin e këtij projekti i cili do të kontribuojë ndjeshëm në zgjidhjen e problemeve shumëvjeçare në territorin e këtyre dy komunave. i. k.

Ngjarje Javore

Ambasadori i Republikës së Kosovës në Mal të Zi, Ylber Hysa, vizitoi Komunën e Ulqinit

Vlerësohen marrëdhëniet ndërshtetërore dhe mundësitë për projekte të përbashkëta Ulqin - Kryetari i Komunës së Ulqinit, Loro Nrekiq, ka pritur të enjten në zyrën e tij ambasadorin e Republikës së Kosovës në Mal të Zi, Ylber Hysën. Në deklaratën për shtyp të zyrës së kryetarit të Komunës së Ulqinit thuhet se Nrekiq e përgëzoi ambasadorin Hysa për postin e ri duke nënvizuar edhe mbarëvajtjen demokratike të zgjedhjeve parlamentare të sapo mbajtura në Kosovë, ku para

së gjithash udhëheqësit e partive treguan frymë demokratike duke pranuar menjëherë rezultatin zgjedhor me çka treguan respekt ndaj votuesit dhe institucioneve. Nga ana tjetër, ambasadori Hysa fillimisht e falënderoi kryetarin Nrekiq për pritjen dhe i përcolli përshëndetjet e autoriteteve të Republikës së Kosovës. Më pas u shqyrtuan tema të ndryshme në interes të përbashkët me theks në mundësitë e krijimit të

hapësirave të reja për bashkëpunim. Në takim u vlerësuan lart marrëdhëniet ndërmjet Malit të Zi dhe Kosovës dhe u shqyrtuan mundësitë për thithjen e mjeteve nga Bashkimi Evropian dhe realizimin e projekteve të përbashkëta. Takimi ishte i frytshëm dhe shumë miqësor. Bashkëbiseduesit vlerësuan se takime të tilla janë të domosdoshme dhe të dobishme. (Kohapress)

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Zgjedhjet në Kosovë

Me fitoren e Albin K Zgjedhjet në Kosovë dhe fitorja e Albin Kurtit u dëshmuan si një histori suksesi. Kosova hapi një faqe të re në rrugëtimin e saj si shtet demokratik. Populli i Kosovës i dëshmoi botës se është një shtet demokratik, që dinë dhe duan të udhëheqin me shtetin

Esat Mehmeti

Më 6 tetor, në Kosovë u mbajtën zgjedhjet e parakohshme parlamentare dhe shënuan ndryshim të madh në skenën politike. Lëvizja Vetëvendosje e kryesuar nga, Albin Kurti ka dalë e para, e ndjekur nga LDK-ja, ndërsa Partia Demokratike e Kosovës, pas 12 viteve në pushtet, do të kalojë në opozitë. Kështu opozita e djeshme do të jetë pozitë e nesërme, do të jetë shpresë e së ardhmes. Rezu-

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

ltati i zgjedhjeve është tregues i mirë se Kosova votoi për ndryshime, duke mandatuar opozitën për të udhëhequr në rrugën e zhvillimit ekonomik dhe politik. Me fitoren e Vetëvendosjes, Kosova hapi një faqe të re në rrugëtimin e saj si shtet demokratik. Zgjedhjet e parakohshme parlamentare të 6 tetorit, ishin të administruara mirë. Fushata ishte e gjallë dhe konkurruese. Populli i Kosovës ashtu si gjatë fushatës edhe në ditën e votimit reflektoi qytetari, dëshmoi pjekuri politike dhe kulturë demokratike. Kosova zhvilloi zgjedhje të mira, të qeta, duke respektuar parimet dhe standardet demokratike. Populli i Kosovës i dëshmoi botës se është një shtet demokratik, që dinë dhe duan të udhëheqin me shtetin.

Kosova, një shtet i ri, të dielën, më 6 tetor dha një leksion demokratik, dha shembullin civilizues për shumë vende në zhvillim. Dita e zgjedhjeve ishte e qetë. Nuk pati asnjë incident apo ndonjë parregullsi që do t’i cenonte zgjedhjet. Vëzhguesit vendorë dhe ata ndërkombëtarë e kanë vlerësuar se i gjithë procesi zgjedhor ka qenë i administruar mirë, transparent dhe demokratik. Edhe policia e Kosovës tregoi profesionalizëm të lartë gjatë gjithë procesit elektoral. Vlen për t’u vlerësuar se: më pak se 6 orë nga mbyllja e kutive të votimit, doli rezultati paraprak se kush fitoi, dhe pikërisht pa asnjë kontestim. Ishte PDK, Kadri Veseli i cila pa hezitim pranoi humbjen dhe kalimin në opozitë; edhe partitë të tjera

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

Kurtit erdhi dita heshtën, duke respektuar fituesin e këtyre zgjedhjeve. Ky është një akt burrëror dhe gjest qytetarie. Me këtë dëshmuan kulturë dhe pjekuri politike që e hasim në pak vende të botës. Dy partitë opozitare, Lëvizja Vetëvendosje dhe LDK-ja, nga legjislatura e gjashtë e Kuvendit të Kosovës, në zgjedhjet e fundit parlamentare, shënuan fitore. Andaj, rotacioni politik është një mesazh i qartë që dhanë këto zgjedhje. Zgjedhjet në Kosovë dhe fitorja e Albin Kurtit dëshmuan si një histori suksesi Me fitoren e një politikani të formuar, E r d h i d i t a… Lëvizja Vetëvendosje, e kryesuar nga Albin Kurti është fituese e zgjedhjeve. Ajo, si shembull i mirë përmes besimit dhe bindjes, u ngrit si forcë e re. Fitorja e Albin Kurtit është e rëndësishme për arsye se botës shqiptare do t’i sjellin ndryshimin në zgjerimin e hapësirave të ideve madhore, andaj dhe kauza e Z.Kurti është për një qeverisje ndryshe, qeverisje më të mirë. Kjo është filozofia e ndryshimit, është shpresa,

është e ardhmja. Mendoj se Albin Kurti është votuar më tepër për qëndrimet e tij të drejta, se si duhet të funksionojë shteti i Kosovës, ndërsa dialogu me Serbinë do të jetë një cikël në vete. Si partia fituese e këtyre zgjedhjeve, Lëvizja Vetëvendosje është subjekti politik i cili inicoi bisedimet për formimin e qeverisë së ardhshme. Krerët e Vetëvendosjes dhe të Lidhjes Demokratike të Kosovës janë pajtuar që të qeverisin bashkë. Kjo është për t’u përshëndetur. Sfidat e Kosovës në këto momente janë shumë të mëdha, por sot më shumë se kurrë jam i bindur se qeveria e ardhshme e Kosovës, e kryesuar nga Albin Kurti do të sjellë mirëqenie, progres dhe shpresë për të gjithë shqiptarët. Akademik Rexhep Qosja, në një intervistë ekskluzive të publikuar ditë më parë, mes të tjerave shkruan: “Lëvizja Vetëvendosje dhe kryetari i saj, Albin Kurti me bashkëpunëtorët e tij kanë përpara jo detyra politike po misione politike “. Albin Kurti është shembull i një

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

politikani që personifikon ëndrrën e shqiptarëve. Është ideolog i ngritur përmes besimit dhe bindjes. Albini është figurë politike që ka ndërtuar karrierën e tij politike, jo brenda natës, por nga mosha e tij e re. Albini gjithherë ka qëndruar i palëkundur gjatë gjithë përndjekjeve politike që janë zhvilluar kundër tij. Ai kurrë nuk u përul, as ndaj agresorit, as ndaj padrejtësisë. Ai u bëri ballë shumë furtunave të njëpasnjëshme. Ai asnjëherë nuk devijoi nga rruga e tij, dhe çdoherë mbeti triumfues. Çdoherë i gatshëm të flijojë gjithçka për realizimin e idealit të tij, realizimin e ëndrrës dhe aspiratave të shqiptarëve. Albini mishëron vlerat më të larta të një lideri politik. Është simbol i shqiptarëve për liri dhe jetë më të mirë. Andaj dhe populli me votë shprehi respektin ndaj tij. Urime Albin Kurti ! Urime VETËVENDOSJE ! Urime Qeverisë së Kosovës në plotësimin e aspiratave, në rrugën e demokracisë, në rrugën e zhvillimit ekonomik, në rrugën e integrimit . Urime Kosovë !

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Më 15 tetor në Triesh u vendos busti i Gjergj Kastriotit Skënderbeut

Ditë historike për Tr Gjekë Gjonlekaj / Nju Jork Në gusht të vitit 1998 vizitova Muzeun Kombëtar Gjergj Kastriot Skënderbeu në Krujë. Kjo vepër madhështore historike dhe artistike më zgjoi edhe më shumë dashurinë për heroin tonë kombëtar. Kjo trevë legjendare e Arbërisë kishte disa gjëra të përbashkëta me vendlindjen time. Malet e larta përreth Krujës më kujtonin tri malet e larta për rreth Trieshit. Aty në Muzeun e Krujës ishin vendosur shumë artefakte të kohës së tij, midis tyre edhe xhubleta identike me xhubletën e Malësisë sonë që thonë se ishte xhubleta e nënës së tij. Në atë muze kishte shumë relikte të ngjashme me ato në Triesh dhe në Malësi. Edhe armët e Skënderbeut në të cilat betohej Marash Marku i Trieshit ishin aty, siç ishte edhe vepra historike e Dr. Athanas Gegaj. Ndërsa dashurinë dhe respektin për këtë hero legjendar të kombit shqiptar e kisha dëgjuar nga mësuesi patriot Gjon Gjeka i Trieshit. Do të ishte në nderin e Trieshit nëse atë ditë përmenden emrat e këtyre tre burrave trieshianë. Kjo “Spartë e Vogël” në krahun e djathtë të Lumit Cem ka një të kaluar të bujshme historike dhe tragjike. Ky ballkon i Malësisë siç e ka cilësuar Pëllumb Sulo i Zërit të Amerikës, gjithmonë është sulmuar nga pushtuesit e ndryshëm shumë herë nga fiset barbare të Lindjes ose Veriut. Kjo trevë midis Kuçit e Malësisë, do të thoshte Lucë Lucaj, ishte sulmuar vazhdimisht nga rrebeshet sllavo-turke. Sllavët sulmonin nga Qafa e Gozdecit dhe Qafa e Mollës, ndërsa turqit nga Qafa e Nagrivës dhe Qafa e Smedecit. Këto 4 qafa ishin pikat më strategjike në mbrojtjen e vendit. Trieshi u pushtua nga sërbo-malazezët në kohën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Në atë

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

kohë Trieshi e kishte braktisur vendin për shkak të sundimit sllav. Ata ishin strehuar në trevat shqiptare të pushtuara nga Turqia. Refugjatët trieshianë kishin qëndruar atje 7 vjet dhe më në fund ishin kthyer në vendlindje pas Marrëveshjes së Marash Markut me Knjaz Nikollën që ata mund të kthehen në vendlindje. Vojvoda i Trieshit Marash Marku u kishte garantuar se do të jenë të lirë në punët e tyre të përditshme, duke u garantuar lirinë e plotë të gjuhës shqipe dhe të fesë katolike dhe traditave shqiptare. Në ato kushte Trieshi me ndërhyrjen e Marash Markut kishte fituar një lloj autonomie. Në Triesh për trieshianët ishte e ndaluar gjuha sllave, siç ishte e ndaluar edhe feja islame e ortodokse. Të gjitha gratë malazeze në Triesh detyrimisht e flisnin gjuhën shqipe, shumë herë me vështirësi dhe gabime. Edhe martesat e vajzave të Trieshit me sllavë ishin të ndaluara, ngase luftërat kundër nipërve dhe mbesave serbo-malazeze ishin të pamundura si pasojë e lidhjeve të gjakut dhe familjes. Disa familje të kësaj treve kishin bashkëpunuar me pushtuesit, ashtu siç kishin bërë të gjithë popujt e okupuar. Ata disa herë kishin hyrë në këto shërbime për të mirën e tyre dhe të vendit. Jo të gjithë, por disa nga ata e kishin keqpërdorur pozitën e tyre në dëm të Trieshit, dhe kjo pabesi dhe e mbrapshtë vazh-

don sot e kësaj dite. Turqia dhe sërbo-sllavët kishin besnikë në Triesh. Trieshi është sulmuar shumë herë jo për pasuritë natyrore, por për çështje strategjike,ngase prej Trieshit mund të pushtohej Kelmendi,treva më strategjike e Veriut të Shqipërisë. Malësia e Madhe e në veçanti Kelmendi është ura kryesore e lidhjeve të Shqipërisë me Kosovën. Për të ruajtur kufirin midis Trieshit e Kelmendit Jugosllavia kishte ndërtuar 5 karaulla ushtarake nga Lemaja e deri në Bjeshkët e Koshticës. Gjatë këtyre 150 vjetëve të pushtimit sllav të Trieshit janë bërë shumë presione drejtë çkombëtarizimit. Sërbo-malazezët nuk kishin hapur asnjë herë, asnjë shkollë në gjuhën shqipe. Të gjitha shkollat e tyre kishin qenë në gjuhën sllave. Austria dhe Gjon Gjekë Lucaj e Josip Rela kishin hapur shkollën e parë në gjuhën shqipe në Triesh, por pas disa vjetësh ishin mbyllur dhe ishin hapur përsëri në kohën e Italisë. Jugosllavia e Re u kishte premtuar malësorëve trieshianë se shkolla në gjuhën shqipe do të vazhdonte punën ashtu siç kishte vepruar në kohë të Italisë. Natyrisht se shkollimi për 75 vjet në gjuhën shqipe kishte dhënë disa rezultate për të mirën e Trieshit dhe të Malësisë. Kjo Rrafshnaltë, të cilën rapsodët e vajtoret në vargjet e tyre poetike e tragjike e quanin “Qeta e Trieshit”, ishte

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

rieshin

shembull trimërie dhe bujarie. Kjo trevë legjendare kishte qënë frymëzim për dijetarin dhe luftëtarin e famshëm malazez Mark Milanin. Atje në Triesh ishte frymëzuar ky burrë legjendar i fisit të Kuçit. Për Trieshin kishin shkruar Anton Harapi, Mary Edith Durham, Antonio Baldacci, Nopça dhe Potopovi, dhe shumë dijetarë kroatë, serbe e malazezë. Për Trieshin mund të kenë lënë shënime me rëndësi dhjetëra meshtarë italianë që kishin shërbyer në këtë trevë për më shumë se një çerek mileniumi. Nëpër shekuj në Triesh ishin strehuar trimat legjendarë të Malësisë. Atje në Triesh kishte gjetur shpëtim Vuksan Gela i Grudës, Dedë Gjo’Luli i Hotit dhe trimat e tij. Atje ishin strehuar edhe Mehmet Shpëni e Zenel Shabani dhe kush nuk kishte dëgjuar për strehimin politik të Sokol Bacit në shtëpinë e përmendur të Mirash Ujkës. Kush nuk kishte dëgjuar për burrat legjedarë të kësaj treve:Lekë Ivanin, Pjetër Vukan Cacin dhe Mark Gilë Doshin. Kush nuk kishte dëgjuar për qëndresën anti sllave të Trieshit në Lamë të Nikmarashit dhe në Grykë të Nagrivës e në Qaftë të Smedecit. Në Triesh kishin lindur e vepruar gra të përmendura. Sot e kësaj dite flitet me krenari për trimërinë e Milicës së Markut, për ndërhyrjen e Mrike Ujkes në faljen e gjakut të djalit që i kishte

shkrepur hisen dhe për tragjedinë e madhe të 6 fëmijëve të Lulë Koles së Kolë Dedë Husit e cila për një vit kishte humbur 6 fëmijë prej moshës 7 e 17 vjeçare. Kaçakët e Hyrrjetit në krye me Dëdë Gjo’Lulin kishin gjetur strehimin e shpëtim në këtë trevë të përmendur për besë e bujari. Natën e Shënjonit më 28 gusht të vitit 1910 Dedë Gjo’Luli dhe trimat e tij i kishin thënë lamtumirë Hotit dhe ishin vendosur në Triesh për të vazhduar luftën e tyre kundër Perandorisë Otomane. Atë natë të shejtë kishin kaluar Urën e Lemajës dhe kishin hyrë në territorin e Trieshit qindra malësorë kryengritës e liridashës. Atje kishin dalë për t’i pritur Gala Smajli, Mirash Gjoka e Tomë Hasani dhe shumë të tjerë. Natyrisht se Trieshi ishte përgatitur për ardhjen e tyre. Kënga popullore tregon më së miri për këtë pritje fisnike të kësaj treve arbërore. Kënga popullore e ilustron më së miri pritjen e Trieshit për refugjatët nga Malësia: “Kur kan dal kaçakt hyrjetit s’kan gjet vët përktej detit, Deri çi kan dalë ne bajrak t’Trieshit, Ën bajrak t Trieshit kur kan hi, Çilën derën dyqin shpi; Gala Smajlin e kan psy. Jan bashkuo parija tu Gali, Ded Gjon Luli e Zenel Shabani prej Kosovet Ktu ja perrini, me komit Isa Boletini. Ktu kan ardh prej Shals vëtit krejt komita e Mehmet Shpënit”. Në Greçë të Trieshit dhe Këlmendit ishte përgatitur Memorandumi i famshëm i Greçës. Trieshi dhe gjithë Malësia kishte pësuar rëndë nën pushtimin e Jugosllavisë se Vjetër. Bashkimin e Malësië me Shqipërinë në kohën e Italisë e kishin pritur mirë. Por ajo periudhë nuk kishte pasur jetë të gjatë. Trieshi dhe Malësia përsëri kishin mbetur nën pushtimin e Jugosllavisë së Re, e cila pas shembjes së regjimit stalinist kishte qenë pak më e butë për shqiptarët, duke mos ndërhyrë kundër gjuhës shqipe, besimit në fenë e tyre dhe pronës private. Katër vitet e stalinizmit në Triesh kishin qenë të përgjakshme. Periudha staliniste e Trieshit kishte qenë shumë tragjike, ngase në atë kohë ishin bërë shumë përpjekje kundër lirisë fetare,

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

kundër traditës dhe pronës private. Sot e kësaj dite flitet për kolektivizimin banal të pronave dhe pasurive tjera në Triesh. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ishin bërë vrasje e masakra të mëdha në Triesh dhe në Malësi. Këto vrasje ishin bërë kundër malësorëve të pafajshëm. Numri i atyre që u pushkatuan në atë kohë është i madh. Në Triesh ishin strehuar partizanët shqiptarë e sllavë, pastaj edhe ballistët e çetnikët. Në Triesh gjetën mbështetje edhe emigrantët politikë antikomunistë të Shqipërisë. Në këtë rrafshnaltë të vogël pothuajse 1000 metra mbi nivelin të detit, stina e dimrit është shumë- shumë e ftohtë dhe vera mund të jetë shumë e thatë, çfarë shkaktonte edhe varfëri të madhe. Këto ishin arsyet kryesore për shpërnguljen e vazhdueshme të popullatës së Trieshit. Shpërngulja më e madhe e Trieshit, që mund të quhet eksod biblik filloi një gjysmë shekulli më parë. Largimi drejt Amerikës ishte sa trishtues aq edhe i dhembshëm. Këto ikje masive ishin skena dhe episode të hatashme.Tash një gjysmë shekulli Trieshin e kanë braktisur 200 shtëpi. Sot atje jetojnë vetëm 25 shtëpi. Një pjesë e madhe e tyre jetojnë në Tuz dhe në Podgoricë e rrethina. Pronat e Trieshit shtrihen nga Fusha e Rakiqit pranë Dheut të Zi e deri në Liqënin e Rikavecit afër Vërmoshit .Bjeshkët e Trieshit janë shumë të pasura dhe flora e fauna e këtyre bjeshkëve është shumë e larmishme. Korita sot mbase është bjeshka më e bukur e Malësisë së Madhe. Edhe Cemi i Trieshit është shumë i pasur. Rruga e re ndërkombëtare do ta bëjë edhe më të pasur këtë rajon. Kjo është dita më historike e Trieshit. Më 15 tetor në zëmër të trieshit u vendos busti i njërit prej trimave më legjendarë të historisë njerëzore. Fryma liridashëse e këtij burri shqiptar mbase do të sjellë në Triesh optimizëm dhe entuziazëm për vepra të mëdha kombëtare dhe njerëzore. Skënderbeu ishte hero, por ishte edhe fisnik e besnik, ishte i përparuar dhe i qytetëruar. Idealet e tij të janë shembull për brezat e ardhshme të kësaj treve. Kjo vepër e madhe është e para e këtij lloji në Malësi të Madhe. Është vepër historike dhe artistike. Të gjithë ata që punuan seriozisht për realizimin e kësaj vepre meritojnë nderime Urime Triesh. Urime Malësi. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Gjergj Fishta dhe At Gjergj Fishta, françeskani, edukuesi, poeti, politikani, rilindësi, përkthyesi dhe shkrimtari i Kombit Shqiptar ka lindur më 23 Tetor, 1871 dhe ka vdekur në moshën 69-vjeçare, me 30 Dhjetor, 1940. Ata që e admirojnë, e konsiderojnë Fishtën si Poeti i Kombit dhe njëri prej shkrimtarëve shqiptarë më me influencë i të gjitha kohërave. Në këtë përvjetor të lindjes dhe pothuaj 80-vjet pas vdekjes, detyrohem të pyes veten se pse Fishta edhe sot, 30-vjet pas shembjes së komunizmit, mbetet ende i padëshiruar dhe i lënë pas dore nga politika zyrtare nga kultura, shkenca dhe akademia -- mbetet armik dhe reaksionar, ashtu siç konsiderohej nga komunizmi, megjithëse ai nuk jetoi as nuk veproi asnjë ditë nën atë regjim

Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Nju Jork Duke lexuar disa gazeta të vjetra të komunitetit shqiptaro-amerikan ditë më parë, ndesha në një shkrim të Porfesorit Arshi Pipa, titulluar pikërisht, “Fishta dhe Komunizmi”, botuar në gazetën Shqiptari i Lirë, organ i Komitetit “Shqipnia e Lirë”, me 31 Janar, 1961 në Nju Jork. Në atë artikull, Profesor Pipa e shpjegon shumë mirë politikën komuniste ndaj At Gjergj Fishtës dhe veprës së tij, gjurmët e të cilës trashëgimi politike anti-kombëtare, fatkeqësisht, i shohim edhe sot në fushën e letërsisë dhe në lëmin e kulturës shqiptare në përgjithësi. Ishte një freski pjesëmarrja e Presidentit Ilir Meta në Kuvendin Folklorik Kombëtar, organizuar ditët e fundit në Lezhë, në nder të kolosit të letrave shqipe, At Gjergj Fishtës. “Edhe pse i përkushtuar ndaj një besimi, misioni i tij fisnik, që na la trashëgimi dhe prej të cilës ne frymëzohemi edhe sot, ishte Shqiptaria, heroi dhe misionari i kombit, që duhet të ndërmarrë impenjime shoqërore konkrete” është shprehur Presidenti i Shqipërisë. Shpresojmë që fjalët e Z.

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Meta të jenë një frymë e re e kohës, një hap “zyrtar” simbolik ky sado i vogël, drejt rivendosjes së këtij burri të madh të Kombit në vendin që i takon në historinë e Shqipërisë dhe të shqiptarëve -- një vend që i është mohuar atij padrejtësisht. Por le t’i kthehemi artikullit të të ndjerit Profesor Arshi Pipa, “Fishta dhe Komunizmi”. Në artikullin e tij të gjatë mbi këtë çështje, Profesor Pipa, edhe vetë ai një ndër autorët shqiptarë të ndaluar nga regjimi komunist dhe i cili ka kaluar 10 vjet në burgjet dhe kampet e punës së detyruar – shkruan se dy tre vitet e para të sundimit komunist, Fishta ende nuk konsiderohej si një subjekt “tabu”. Por, megjithëkëtë, shkruan ai, qysh në fillim, shihej se nga frynte era. Nëpërmjet “qarkoresh, këshillash, qortimesh e porosish, mësuesve të gjuhës dhe letërsisë”, u ishte dhënë urdhri që të vënin në dukje anën “reaksionare”, jo vetëm të Gjergj Fishtës, por edhe të Faik Konicës. Kështu filloi dalëngadalë të “përgatitej terreni”, sipas Profesor Arshi Pipës, për eliminimin e Fishtës dhe të veprave të tij. Arshi Pipa shkruan nga përvoja personale, bazuar në ato që kishte parë e dëgjuar, mbi përpjekjet fillestare të regjimit komunist për të eliminuar Fishtën nga letërsia dhe historia e Shqipërisë, pasi ai thotë se, në atë kohë, ishte vetë mësues i letërsisë në “Institutin Femënuer të Tiranës” dhe pjesëmarrës në mbledhjen e arsimtarëve të shkol-

lave të mesme të Tiranës, mbledhje e thirrur nga Sekretari i Përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit të asaj kohe, Shemsi Totozani. Kjo mbledhje që kishte një karakter krejtësisht politik, ka shkruar Arshi Pipa, ishte thirrur me qëllim për t’u imponuar mësuesve dhe arsimtareve pikëpamjet marksiste- leniniste të pedagogjisë sovjetike, sidomos për lëndët si letërsia, filozofia dhe historia. Ishte kjo mbledhje, shton ai, ku u bë thirrje haptas që Gjergj Fishta dhe Faik Konica të shpalleshin “reaksionarë” dhe të hiqeshin nga mësimi në shkollat shqiptare. Në mbështetje të Totozanit doli Qibrie Ciu, në atë kohë Drejtoreshë e Institutit Femënuer, kujton Profesor Pipa, e cila “u vërsul ashpër kundër Fishtës, duke e quajtur atë oportunist, reaksionar me damkë e deri tradhtar.” Është interesant fakti se, sipas Profesor Pipës, kundër pikëpamjeve ekstreme të Totozanit dhe shokëve të tij kundër Fishtës, doli Ministri i atëhershëm i Kulturës, Sejfullah Malëshova. Sa ishte Malëshova në atë detyrë, thotë autori, Fishta dhe Konica u kursyen, por shton se me rrëzimin e Malëshovës pak më vonë, “Fishta u fshi nga tefteri”. Kjo ndodhi, sipas Profesor Arshi Pipës, “Në një kohë kur Shqipëria po rrëshqiste ndër krahët e Jugosllavisë, për t’u bërë republikë e shtatë e saja dhe udhëheqja komuniste shqiptare nën diktatin e Beogradit nuk mund t’ia falte Gjergj Fishtës shprehjet e tija

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

komunizmi kundër Jugosllavisë.” Si përfundim, thekson Pipa në artikullin e tij, botuar në gazetën e Nju Jorkut, “Shqiptari i Lirë”, në vitin 1961, “Me eliminimin e fraksionit nacionalist brenda partisë, të kryesuar nga Malëshova dhe Dishnica dhe më vonë nga fraksioni autonomist Nako Spirua – të tre këta kundërshtarë të politikës pro-jugosllave – triumfoi vija ekstremiste e çiftit Hoxha-Xoxe, të cilët për arsyet e tyre personale dhe partizane ishin gati të sakrifikonin interesat dhe vlerat kombëtare”, ka shkruar Arshi Pipa. Ai shton se “Fishta u sakrifikua pikërisht si përfaqësuesi i madhor i vlerave kombëtare”. Profesor Pipa është shprehur se ajo që e dallon patriotizmin e At Gjergj Fishtës nga të tjerët është, “karakteri militant, luftarak, i patriotizmit” të tij. Të tjerët, sipas Arshi Pipës, më shumë kanë mbrojt, ndërsa Fishta ka mbrojt dhe ka sulmuar. “Ai ka sulmuar të gjithë ata, persona ose shtete të vogla, ose fuqi të mëdha, të Lindjes e të Perëndimit, të Krishtit ose të Muhametit, që kanë synuar robërimin, pushtimin, coptimin e Shqipërisë. Ata që kanë cënuar tagrin e popullit shqiptar, ata që kanë fyer dinjitetin dhe krenarinë kombëtare”, ka shkruar Profesor Arshi Pipa për patriotizmin e Fishtës. Sipas tij, është e vërtetë se Fishta ishte më i ashpër me sllavët, por kjo duhet të gjykohet bazuar në rrethanat në të cilat ka jetuar dhe vepruar Fishta. “Fishta nga një katund i Fushës së Shkodrës, u bë meshtar katolik dhe kishte ra në dashuri me malet e Mbishkodrës. Kur të jenë peshuar mirë këto tre elemente”, shkruan Pipa, “do të matet vlera shoqërore e veprës së Fishtës. “Lënda e “Lahutës së Malëcisë, vepra madhore e Fishtës, është një hymn i gjatë i jetës së malësorve të Veriut. Jeta e këtyre fiseve malësore, kufitare me sllavët”, ka theksuar Profesor Pipa në artikullin e tij, “ka qenë një luftë e pandërprerë për ruajtjen e tyre etnike nga presioni sllav. Përfundimi është një epikë dramatike, një furi që shpërthen mbi armikun dhe armiku qëllon të jetë sllavi, armik tradicional i malësorit të Veriut”, thotë Pipa.

Pipa shkruan se komunizmi e ka paraqitur Fishtën si një fanatik fetar, si shovinist të tërbuar antisllav që urren kombet e tjera, si reaksionar i tipit kleriko-borgjez. Por a “Është Fishta shovinist sepse mbron tokën shqiptare dhe sulmon ata që e sulmojnë” Shqipërinë” pyet Pipa. Profesor Pipa e cilëson interpretimin komunist të Fishtës si një qëndrim “arbitrar që nuk i qëndron kritikës objektive” dhe thekson se “At Gjergj Fishta u rrezua nga piedestali ku e kishte vendosur populli shqiptar, në kohën kur regjimi komunist i Enver Hoxhës varej nga jugosllavët” dhe ka vazhduar ashtu, bazuar në “logjikën revolucionare”, sipas profesorit. Fishta i përkiste urdhrit françeskan, një pjesë e madhe e të cilëve janë vrarë nga regjimi enverist, një pjesë kanë vdekur nëpër burgjet komuniste të Shqipërisë, shkruan Pipa. Fishta, si përfaqësuesi më i njohur i françeskanëve nuk mund të lihej pa prekur, thekson ai. Sipas tij, një arsye tjetër se pse At Gjergj Fishta dhe vepra e tij ishte ndaluar nga regjimi komunist, kishte të bënte me “rendin ideologjik botëror” të asaj kohe. “Binomi i famshëm i Fishtës ‘Atme e Fe”, ishte krejtësisht i papranueshëm për komunistët”, ka arsyetuar Arshi Pipa. Dhe arsyeja e tretë sipas Profesor Pipës, ishte thjesht çështje inati. “Fishta nuk e ka pasë veç me sllavët e jugut, kufitarë me Shqipërinë, por me vetë Rusinë”, nënën e sllavëve të jugut. Për Fishtën, “shkjetë e Ballkanit” janë klyshtë e Rusisë”. Rusia atëherë dhe sot mbronte interesat e sllavëve të Ballkanit në dëm të shqiptarëve, por për komunistët shqiptarë, mjafton që Fishta e kishte futur Rusinë në një thes me fuqitë e tjera “imperialiste” dhe kjo sipas Profesor Pipës, mjaftonte që regjimi komunist i Enver Hoxhës ta fuste At Gjergj Fishtën dhe veprat e tija në listën e zezë. Pipa kujton se në fakt, Fishta nuk ka ka kursyer as fuqitë e tjera të mëdha të kohës, që vepronin kundër interesave të Kombit shqiptar, përfshirë Italinë, të cilën e sulmon keq në “Anzat e Parnasit”. Ai e quan Evropën, “kurva e motit”, shënon Pipa dhe shton se këto janë fakte historike që di-

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

hen botërisht. Fliste mirë për Austrinë, se në atë kohë Vjena ka mbështetur Shqipërinë, shton Arshi Pipa. Kjo është një përmbledhje e shkurtër e artikullit të shkruar nga Profesor Arshi Pipa në gazetën shqiptaro-amerikane “Shqiptari i Lirë”, organ i Komitetit Shqipëria e Lirë, me rastin e 20-vjetorit të vdekjes së Poetit Kombëtar. Ishte një shkrim retrospektiv mbi fatin e keq të Fishtës nën regjimin komunist të Shqipërisë, ndërsa autori e përfundon artikullin me pyetjen: “A do të mbetet Fishta përgjithmonë armiku numër një?” Ai shprehet optimist, duke thënë se “jo përgjithmonë”. Ai shpreson një ndryshim zyrtar ndaj At Gjergj Fishtës dhe veprës së tij, që sipas Arshi Pipës, do të ndodhë kur “komunizmi të ndërrojë qime”. Profesor Arshi Pipa do të habitej shumë po të jetonte sot se megjithëse komunizmi në Shqipëri mund të ketë “ndërruar qime” me shembjen e Murit të Berlinit, Fishta mbetet ende, me shumë autorë të tjerë shqiptarë të ndaluar nga komunizmi, i papranuar zyrtarisht. Ndonëse shumë gjëra mund të kenë ndryshuar në Atdheun e të parëve tonë në periudhën “post-komuniste”, pothuaj asgjë nuk ka ndryshuar në lidhje me Fishtën. Natyrisht se veprat e tij botohen dhe lexohen, por At Gjergj Fishta, zyrtarisht, edhe sot 30-vjet post-komunizëm – “mbetet i zhdukur nga pasuria kulturore” dhe nga historia e Kombit shqiptar. Udhëheqja shqiptare komuniste nuk mund t’ia falte Fishtës shprehjet kundër sllavëve të jugut dhe Rusisë. Po çfarë mund të themi për neojugosllavët e Tiranës sot?! A vazhdojnë të besojnë ata në “logjikën revolucionare”, në mënyrën se si trajtohet sot zyrtarisht At Gjergj Fishta në Shqipëri? “Ujku qimen e ndërron, por vesin jo”, thotë populli! Fishta ishte i neverituri i stalinizmit shqiptar. Zyrtarisht, At Gjergj Fishta mbetet ende “reaksionar” dhe “armik i popullit”. Deri kur? STOP URREJTJES! Bëjuni mjet i paqes dhe i pajtimit! e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

...lakmi Për Koha Javore:

Astrit Lulushi / Uashington

Edhe në kohë paqeje, shqiptarët janë të zhytur në luftë; shumica në përpjekje për mbijetesë - gjë që duhej ta kishin të sigurtë - ndërsa të tjerët, një pakicë, përpiqen të ruajnë e shtojnë atë që nuk duhej ta kishin, por që e kanë marrë me hile, mashtrim, korrupsion e vjedhje. Etja për pasuri materiale i bën si të dehur dhe ngushton

“ 12

Pasioni për të marrë, zotëruar dhe mbajtur është themeli i të gjitha sëmundjeve shoqërore, përfshi diktaturën, tiraninë dhe autokracinë. Është kjo lakmi që e tërheq njeriun drejt një grope pafund për të përmbushur nevojën pa arritur kurrë kënaqësinë; lakmia është dëshirë që vazhdimisht gërryen për të përvetësuar e poseduar më shumë sesa njeriu ka nevojë; është pamundësia për të kontrolluar “dëshirat” pasi të jenë plotësuar “nevojat”, për tu ndier më mirë se dikush tjetër. Qëllimi i lakmisë është t’i privojë të tjerët nga mbijetesa bazë, ose që të mos gjejnë udhën drejt saj këndvështrimin e tyre. Pasioni për të marrë, zotëruar dhe mbajtur është themeli i të gjitha sëmundjeve shoqërore, përfshi diktaturën, tiraninë dhe autokracinë. Është kjo lakmi që e tërheq njeriun drejt një grope pafund për të përmbushur nevojën pa arritur kurrë kënaqësinë; lakmia është dëshirë që vazhdimisht

gërryen për të përvetësuar e poseduar më shumë sesa njeriu ka nevojë; është pamundësia për të kontrolluar “dëshirat” pasi të jenë plotësuar “nevojat”, për tu ndier më mirë se dikush tjetër. Qëllimi i lakmisë është t’i privojë të tjerët nga mbijetesa bazë, ose që të mos gjejnë udhën drejt saj. Aspekti më i rrezikshëm i tiranisë

Aspekti më i rrezikshëm i tiranisë është kontrolli dhe ndërhyrja në aktivitetet e njerëzve. Për shembull, një njeri mund të pushohet nga puna sepse nuk e pëlqen partinë e bosit të tij. Ai mund të mos gjejë punë thjesht me arsyetimin se është më i arsimuar se shumica dhe për këtë arsye më i rrezikshëm. Raste të tilla ndodhin aktualisht; çdo parti që fiton zgjedhjet punëson taborin e saj; çdo i ri i shkolluar në perëndim e ka të vështirë të gjej punë kur kthehet në vendin e tij. Kjo e keqe nuk korrigjohet, por, përkundrazi, intensifikohet. Aty ku Shteti është punëdhënësi kryesor, nuk ka asnjë strehë për mendim tjetër dhe njeriu humb çdo pavarësi veprimi. Me këtë mendësi të trashëguar veprohet në Shqipëri. Pra, se njeriu humbet privatësinë, pavarësinë e tij intelektuale, por mund t’i shpëtojë varfërisë për aq kohë sa është i gatshëm të punojë në një sistem ekonomik bazuar në autokraci

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

është kontrolli dhe ndërhyrja në aktivitetet e njerëzve. Për shembull, një njeri mund të pushohet nga puna sepse nuk e pëlqen partinë e bosit të tij. Ai mund të mos gjejë punë thjesht me arsyetimin se është më i arsimuar se shumica dhe për këtë arsye më i rrezikshëm. Raste të tilla ndodhin aktualisht; çdo parti që fiton zgjedhjet punëson taborin e saj; çdo i ri i shkolluar në perëndim e ka të vështirë të gjej punë kur kthehet në vendin e tij. Kjo e keqe nuk korrigjohet, por, përkundrazi, intensifikohet. Aty ku

“

Shteti është punëdhënësi kryesor, nuk ka asnjë strehë për mendim tjetër dhe njeriu humb çdo pavarësi veprimi. Me këtë mendësi të trashëguar veprohet në Shqipëri. Pra, se njeriu

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

humbet privatësinë, pavarësinë e tij intelektuale, por mund t’i shpëtojë varfërisë për aq kohë sa është i gatshëm të punojë në një sistem ekonomik bazuar në autokraci. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Vështrim & Opinion

Incidenti ekologjik ndërkufitar

Buna nuk pastrohet por një ditë duhet të Problemi i ndotjes së lumit Buna nga lloj-lloj mbeturinash nuk është i sotëm. Të gjithë, që më parë, ministritë, kryeministrat, institucionet mjedisore, pushtetet vendore, bizneset, shoqëritë civile, qytetarët e të tjerët, e dinin se ky lumë nuk pastrohet qoftë edhe me pjesëmarrje më masive disaditëshe të përbashkëta seç ishin këto dhe të tjerat më parë

Gjekë Gjonaj

Ndotjet e dhjetë ditëve të para të tetorit në grykëderdhjen e lumit Buna në Ulqin, në vijën kufitare që ndan Malin e Zi me Shqipërinë , ishin shqetësuese madje edhe turpëruese për të gjithë ata që i dinë vlerat e këtij rezervati natyror në bregun lindor të Adriatikut. Në sipërfaqen e ish-portit tregtar nga ku anijet që vinin nga Venecia e Triesta zbarkoheshin aty, në pjesën e Malit të Zi disa ditë notojnë pula dhe kafshë të ngordhura. Ky krim mjedisor i radhës

“ 14

që iu bë kësaj perle të fshehur të Adriatikut rreth 3 km nga grykëderdhja e deri në fshatin Reç në pjesën e Malit të Zi alarmoi të dy shtetet mike fqinje Malin e Zi dhe Shqipërinë. Institucionet përkatëse shtetërore të Malit të Zi , Ministria e Bujqësisë dhe Zhvllimit Rural, Drejtoria e Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë, Policia Kufitare, Njësia e Mbrojtjes dhe Shpëtimit dhe Ndërmarrja Komunale e Ulqinit, sapo morën njoftimin nga qytetarët e përgjegjshëm, se nëpër lumin Buna notojnë pula të ngordhura të mbështjella me qese plastmasë dhe kafshë të ngordhura, në prani të inspektorëve dolën në terren, morën kampionët për të kryer analizat dhe për tri ditë radhazi pastruan të gjithë rrjedhën hapësirën e lumit të ndotur.

Në përputhje të fqinjësisë së mirë, Shqipëria dhe Mali i Zi, si dy vende të rajonit me aspirata për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, që nënkupton miratimin dhe respektimin e standardeve në të gjitha fushat , duhet të bashkëveprojnë me efikasitet të plotë që ky lumë të mos mbetet perlë e harruar e natyrës. Nga qeveritë e dy vendeve pritet që të mobilizojnë forcat për mbrojtjen nga ndotja të lumit Buna. Puna që kanë përpara të dy shtetet është vërtetë e madhe, sepse duhet zhbërë atë që kemi bërë dhjetëra vjet më parë

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Pasi u konstatua qartë se ky incident ekologjik ishte i natyrës ndërkufitare disa ditë më parë qeveria malazeze i dërgoi një notë proteste qeverisë shqiptare , ku i shprehte shqetësimin për ndotjen e lumit Buna, duke kërkuar marrjen e masave. Pala malazeze akuzoi se pulat e ngordhura vijnë nga Shqipëria me arsyetimin se në territorin e vet nuk ka ferma as pulari. Lidhur me rastin ka reaguar ministri i Turizmit dhe Mjedisit i cili ka premtuar se do të marrë masa për ndotësit. Problemi i ndotjes së lumit Buna nga lloj-lloj mbeturinash nuk është i sotëm. Të gjithë, që më parë, ministritë, kryeministrat, institucionet mjedisore, pushtetet vendore, bizneset, shoqëritë civile, qytetarët e të tjerët, e dinin se ky lumë nuk pastrohet qoftë edhe me pjesëmarrje më masive disaditëshe të përbashkëta seç ishin këto dhe të tjerat më parë. Që ky lum të mos vazhdojë të jetë kazan i plehrave të ndryshme nuk mjafton vetëm kaq. Kjo kërkon punë çdo ditë. Kërkon rritje të ndërgjegjësimit (vetëdijesimit) të komunitetit, pushtetarëve dhe qeveritarëve për mjedisin. Në përputhje të fqinjësisë së mirë Shqipëria dhe Mali i Zi, si dy vende të rajonit me aspirata për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, që nënkupton miratimin dhe respektimin e standardeve në të gjitha fushat , duhet të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Vështrim & Opinion

t në një ditë, ë pastrohet

bashkëveprojnë me efikasitet të plotë që ky lum të mos mbetet perlë e harruar e natyrës. Nga qeveritë e dy vendeve pritet që të mobilizojnë forcat për ruajtjen nga ndotja të lumit Buna. Puna që kanë përpara të dy shtetet është vërtetë e madhe, sepse duhet zhbërë atë që kemi bërë dhjetëra vjet më parë. Ulqini dhe Shkodra, pra Mali i Zi dhe Shqipëria, kanë nevojë për Bunën. Andaj mos të lejojmë që ajo të shkatërrohet me mbeturinat që vetë ne jemi fajtorë për këtë katastrofë ekologjike. Buna vërtetë nuk pastrohet në një ditë, por një ditë duhet ta pastrojmë. Dëshirojmë, shpresojmë dhe urojmë që atë ditë dy shtetet ta sjellin sa më shpejt.

“

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Intervistë

Intervistë me Riçard Lukën, personalitet i diasporës shqiptare në SHBA

Korrupsioni dhe sund kryesore në shtetet e Koha Javore: Ju njihni disa nga personalitetet e shquara të qeverisjes dhe politikës në SHBA dhe në Ballkan. Cili është ndryshimi themelor midis tyre? R.Lukaj: Dallimi kryesor midis qeveritarëve e politikanëve në SHBA e Ballkan është se këta të fundit mendojnë se detyra e tyre është të sundojnë e jo të shërbejnë. Në SHBA zakonisht veprimet e qeveritarëve dhe politikanëve bëhen në përputhje me ligjin, prandaj korrupsioni është pothuajse i pamundur. Madje edhe Presidenti i SHBA-së si një nga institucionet kryesore është nën trysninë e funksionimit të ligjeve dhe në një mënyrë është nën kontroll. Koha Javore: Ju keni një karrierë në sistemin bankar. Jeni një nga themeluesit kryesorë të Bank Street, po ashtu jeni edhe këshilltar, përkatësisht anëtar i bordit të disa bankave në Shqipëri dhe vende të tjera. Cilat aftësi duhet të ketë një njeri për të qenë i suksesshëm në sistemin ekonomiko- bankar, për t’u bërë model të rinjtë? R.Lukaj: Para së gjithash, një njeri i cili niset në këtë rrugë duhet të marrë arsimimin e duhur sepse për të arritur sukses në sistemin bankar është shumë e vështirë për shkak se ai funksionon brenda rregullave rigoroze. Pra, një kuadër brenda këtij sistemi që të funksionojë duhet të jetë shumë i përgatitur mirë. Është e domosdoshme që të ketë kompetencat e duhura, pasi që sistemi i përmendur ka rregulla shumë stërkite. Çdo bankë, edhe në vendet e pazhvilluara ka nevojë që të ketë të mbrojtur sistemin bankar. Për të filluar një karrierë të duhur në këtë industri duhet të plotësohen si predispozitat profesionale, ashtu edhe ato teknike. Si p.sh. nuk mund të krahasohet një

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

bankier me një kambist (ai që këmben valutat). Në kuadër të punëve në banka, janë disa rregulla dhe procedura, siç janë p.sh. dhënia dhe marrja e kredive të cilat kërkojnë përgatitje të duhura profesionale. Koha Javore: Problemet e zhvillimit ekonomik në Shqipëri, Kosovë, Mal të Zi e vende të rajonit janë të theksuara. A është problem vetëm korrupsioni, mungesa e sundimit të ligjit apo ka edhe probleme të tjera. Si mund të zhvillohen ekonomikisht vendet e lartpërmendura? Cili është mendimi juaj? R.Lukaj: Po, korrupsioni dhe mungesa e sundimit të ligjit janë ndër problemet kryesore. Korrupsioni ka rolin e vet, sepse ai lë një efekt negativ te njerëzit, pasi ata nuk ndjehen të sigurt në sundimin e drejtë të ligjit. Si p.sh. në Mal të Zi kanë pasur sukses bankat e administruara nga familja e Gjukanoviqit, sepse ato kanë favore kundrejt bankave të tjera. Shumica e investitorëve të mëdhenj nuk marrin pjesë në tenderët e ndryshme fare, pasi që nuk ndjehen të sigurt se në fund do fitojë më i miri. Mungesa e investitorëve të mëdhenj ka një efekt shumë të keq në ekonominë e Malit të Zi, sepse marrin pjesë vetëm investitorët që janë të njëjtë si ata, të korruptuar, të cilët gjejnë njëri-tjetrin dhe krijojnë një ambient i cili largon individët të cilët dinë se si të funk-

sionojnë dhe kanë kapital të madh. Sidomos, largimi i të rinjve është një nga treguesit se ligjet në atë shtet nuk funksionojnë dhe e ardhmja e atij shteti po vdes. Shumë vende mundohen të zhvillohen, avancojnë për një kohë dhe pastaj ndalojnë. Por, ka vende të cilat e kanë marrë seriozisht sundimin e barabartë të ligjit, ku mund të përmendim Singaporin i cili ka arritur të tërheq investitorët e mëdhenj, sepse është krijuar një ambient i sigurt në këtë vend, pra atje mund të investohet. Tani, nga Singapori, njerëzit jo vetëm që nuk largohen, por shumë njerëz zgjedhin këtë shtet si destinacion të tyre. Koha Javore: Lobi Shqiptar në SHBA ka dhënë kontribute të shquara për çështjet shqiptare, veçanërisht për çështjen e Kosovës. Cila është fuqia reale e këtij lobi? R.Lukaj: Faktikisht, ne nuk kemi bashkëpunuar vetëm për çështjen e Kosovës, por edhe të Maqedonisë dhe të Shqipërisë. Lobi Shqiptar ka kontribuar që në fillim të viteve 1900, e vazhdon të kontribuojë edhe sot. Çdo fazë e inkuadrimit ka qenë e ndryshme, pasi që edhe problemet ishin të ndryshme. Edhe sot, shqiptarët në vende të ndryshme kanë probleme të llojllojshme, si p.sh. shqiptarët në Malin e Zi dhe Greqi kanë probleme të ndryshme nga ata

Intervistë

dimi i ligjit, problemet e Ballkanit në Shqipëri dhe Kosovë. Për këtë arsye, inkuadrimi duhet të jetë i ndryshëm. Nuk mund të barazojmë vetëm me parashtrimin e një teme situatën e shqiptarëve në Luginën e Preshevës dhe Malit të Zi me situatën e shqiptarëve në Kosovë dhe Shqipëri. Megjithatë, shtetet e Ballkanit kanë disa probleme të përbashkëta siç është p. sh. korrupsioni. Praktikisht, institucionet e shteteve të Ballkanit, pak a shumë kanë marrë përsipër që të mbrojnë njëri-tjetrin dhe të mos merren me punët e brendshme të njërit apo tjetrit shtet. Koha Javore: Lidhja juaj me shqiptarët në Ballkan është shumë specifike dhe e veçantë, prejardhjen e keni nga një fshat shqiptar në Malin e Zi, bashkëshorten e keni nga Korça, kurse keni komunikim dinamik me elitat politike në Shqipëri, Kosovë etj. Çfarë jeni ju në të vërtetë- një amerikan me origjinë shqiptare apo një shqiptar që jeton në Amerikë? R.Lukaj: Unë kam lindur në Itali si refugjat i një vendi që na ka bërë presion që të largohemi, sepse ne nuk kemi pasur dëshirën ose vullnetin të largohemi dhe faktikisht ëndërroj vazhdimisht të kthehem ndonjëherë. Por, megjithatë unë jam shqiptar plotësisht, dhe pavarësisht kudo që të jetoj në botë, unë e konsideroj veten gjithmonë shqiptar, megjithëse unë jam edhe qytetar i Amerikës. Punoj këtu në mënyrë të ndershme, paguaj tatimet, krijoj vende pune, kam krijuar investime të cilat i kanë ndihmuar Amerikës dhe besoj që aftësitë dhe kapacitetin tim e kam shfrytëzuar në favor të Amerikës dhe disa vendeve të tjera të botës. Mundësitë e mia i kam shfrytëzuar edhe për të ndihmuar në Ballkan, pra jam shembulli i një individi që ka ndihmuar atë

të arrijë më shumë. Koha Javore: Ju jeni kështilltar dhe keni qenë anëtar i Këshillit të Universiteti Amerikan në Kosovë ‘’Rochester Institute of Technology’’ ose ‘’American University of Kosovo’’. Ky është një universitet amerikan në trevat shqiptare që mësimdhënia bëhet vetëm në gjuhën angleze. Si është arritur që ky universitet të jetë edhe sot një model i suksesshëm? R.Lukaj: Unë faktikisht jam pensionuar nga bordi drejtues vitin e kaluar, pas 15 viteve si anëtar. Por, megjithatë ende vazhdoj të kontribuoj dhe jam donator. Gjithashtu vazhdoj me interes të përcjelli vazhdimësinë e universitetit, për arsye që jam shumë krenar se kemi arritur të sjellim një universitet të akredituar në Kosovë i cili njihet në të gjithë botën. Qëllimi i këtij universiteti është që të mësojmë dhe zhvillojmë rininë e Ballkanit, që pastaj aftësitë e tyre t’i zhvillojnë edhe në vendlindjen e tyre, për t’i shfrytëzuar në rajon. Faktikisht, kjo nismë ka dhënë rezultatet e veta, pasi që në këtë rajon afërsisht gjysma e studentëve të diplomuar janë të papunë, që krahasuar me universitetin tonë, pothuajse nuk kemi asnjë student që është i papunë. Dmth, niveli i mësimdhënies dhe marrjes së diturive në këtë universitet është i lartë dhe ai u siguron studentëve një të ardhme të sigurt. Ne kemi shumë shembuj, ku disa nga studentët pas 3 apo 4 vjetësh që janë diplomuar, janë në disa nga pozitat më të mira në rajon. Koha Javore: Ju jeni një ndër njerëzit që mblidhni fonde të shumta. Gjatë 20 vjetëve të fundit së bashku me kolegët tuaj keni mbledhur rreth gjysmë tri-

lion dollarë. Cila është teknika e mbledhjes së këtyre fondeve dhe si shpenzohen ato? R.Lukaj:Ne punojmë shumë, që të ofrojmë investime institucionale organizatave apo kompanive të ndryshme, qofshin ato fonde qeveritare apo të tjera. Ne formalizojmë mundësitë dhe mënyrën e investimit për këta investitorë. I njohim ata në mënyrë aktuale, formale, cilësore, të definuar, me mundësitë maksimale që të kenë sukses jo vetëm investitorët, por edhe ai që e kërkon investimin. Sidomos në fushat e teknologjisë, ekonomisë, ku kam edhe të arriturat e mia. Ne kemi arritur që të kemi një reputacion dhe brenda këtyre 2-3 dekadave kemi pasur mundësi që të realizojmë shumë projekte. Besoj, që do vazhdojmë të kemi sukses pasi që punojmë në një mënyrë të besueshme dhe me njerëz institucional të cilët nuk merren me informalitet. Koha Javore: Sa ka arritur diaspora shqiptare në SHBA të bashkojë qëndrimet dhe mendimet për çështjen e shqiptarëve në Ballkan? R.Lukaj: Unë besoj se në disa nivele apo tema, kemi të gjithë mendime të përbashkëta. Si p.sh.. kur flasim për pavarësinë e Kosovës, bashkimin kombëtar midis Shqipërisë e Kosovës, besoj se nuk ka dallime midis individëve apo organizatave të ndryshme. Kur merremi me orientimin, prioritetet ekonomike, me formulat e duhura për të zhvilluar kapacitetet e brendshme, brenda vendeve ku shqiptarët janë ende në qeverisje, fatkeqësisht kemi përçarje shumë të mëdha, për arsye se përfaqësimin lokal nëpër çdo vend e kemi shumë të dobët. Faktikisht, inkuadrimi i diasporës ka mbetur shumë prapa, për arsye se nuk ka palë me kë të merret.

>>>

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Intervistë

besoj që potenciali i bashkëpun>>>Unë imit midis diasporës dhe rajonit mund

të ngritët në nivele shumë më të larta. Por, për shfrytëzim e këtij bashkëpunimi nevojitet që të vijnë nëpër pozitat e duhura njerëzit që dinë të stimulojnë, rrisin besueshmërinë e tyre dhe të aktivizojnë këtë bashkëpunim në një formë që është e frytshme dhe jo sikurse është aktualisht, në një formë që është vetëm për dukje dhe joreale. Koha Javore: Cilët janë personalitetet në Nju Jork e më gjerë në SHBA të cilët janë me origjinë shqiptare dhe janë modele suksesi në fusha të ndryshme që ju do t’i veçonit? R.Lukaj: Kam pasur fatin të takoj shumë shqiptarë të suksesshëm, por varet edhe mënyra sesi definohet suksesi. Kam takuar njerëz miliarderë (të cilët janë të suksesshëm financiarisht), njerëz që janë në nivelet më të larta të artit në botë (këngëtaret e ndryshëm të operave), njerëz të suksesshëm në fushë të arsimit (fitues të çmimit Nobel), mjekë të njohur, politikanë në postet më të larta. Po kështu jam takuar edhe me shqiptarët të njohur, pothuajse në të gjitha fushat që janë shumë të suksesshëm. P.sh. nëse sot mund të krijohet një urë në mes diasporës në vendin tonë, e gjithë pasuria, eksperienca, dija, zhvillimi, e çdo fushe të një vendi, mund të gjejë bashkëpunim me shqiptar, normalisht nëse dëshironi. Unë ende vazhdoj të jem optimist për të ardhmen, sepse ky bashkëpunim do të arrihet dikur, kur populli do ta kuptojë që duhet të zgjedhë individët më produktiv (të mirë) për një vend. Rinia, në të ardhmen do të jetë më e arsimuar, me eksperienca të reja. Gjenerata, që është në pushet sot është një gjeneratë e cila ka qenë më e izoluar. Koha Javore: Shumë të rinj e kanë ëndërr që të shkollohen dhe të jetojnë në SHBA. Çfarë këshillash dhe sugjerimesh keni ju për këta të rinj? R.Lukaj: Unë, do t’u kisha sugjeruar që të mos mendojnë për ëndrra, por të vëzhgojnë realitetin. Është shumë ndryshe, po të krahasohet Amerika e gjeneratës së prindërve të mi dhe Amerika sot. Një student i huaj që zgjedh Amerikën për të studiuar e ka shumë të vështirë, pasi që kostoja e

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

studimeve për të ardhurat e familjes së tij është gjigande, pasi që janë të rrallë universitetet të cilët të ofrojnë bursa dhe ndihma financiare. Familjeve mesatare në SHBA, u duhen të marrin borxhe për të financuar fëmijët e tyre në universitete, e cila është një pengesë e madhe për ta. Familjet me rroga mesatare nën 1000 euro, nuk u mjafton që të kursejnë për të financuar studimet e fëmijëve të tyre, pasi që kostoja e një universiteti të mire është nga 20.000$ deri në 100.000$ për një vit shkollor. Edhe për një amerikan është e vështirë, e jo më po të merret parasysh një familje në Ballkan. Ky është realiteti i hidhur. Çfarë mund të bëjmë? Ka opsione siç e përmenda edhe më parë, të zgjedhësh për të studiuar në AUK, i cili është i vetmi universitet i akredituar në trojet shqiptare. Është edhe universiteti Amerikan në Bullgari, e gjithashtu ka edhe nëpër shtete të tjera të ish-Jugosllavisë, por jo në trojet shqiptare. Mundësitë janë të rralla, por edhe duhet kuptuar se nëse njerëzit nuk e përdorin këtë opsion atëherë nuk mund të rritet as kapaciteti. Është e lehtë për të thënë se kam një ëndërr të shkoj të studioj diku jashtë, kur e para mungojnë fondet, e dyta e cila gjithashtu është e rëndësishme, që shumica e studentëve të rajonit nuk i kanë kapacitetet e duhura për t’u shkolluar jashtë shtetit. Kjo ndodh për shkak se për fat të keq institucionet arsimore në rajon janë shumë të dobëta. Ky është realiteti i hidhur.

punën.

Koha Javore: Pasi që ju jeni me prejardhje nga trevat shqiptare të Malit të Zi, a keni menduar ndonjëherë që të investoni diçka në këto treva? R.Lukaj: Po, jo vetëm që kemi menduar por edhe kemi provuar disa herë dhe vazhdoj të jem i hapur për alternativat e duhura. Shpresoj nga ju dhe të tjerë si ju,se do të zhvilloni kapacitetet tuaja që të mundeni të ofroni propozime konkrete individit ose institucionit të njerëzve si unë dhe si ata që unë mund t’i ofroj për të bërë gjëra të tilla të përbashkëta e jo të mendohet se investimi është si një formë donacioni. Duhet të mendojmë se si mund t’i realizojmë këto ide. Është e vështirë sepse asnjë investitor nuk investon, nëse nuk e di që atje ka njerëzit e duhur për të kryer

Koha Javore: Ju falënderojmë shumë për këtë intervistë. Ishte një nder për ne dhe gjithashtu një përvojë që na dhuruat neve si nxënës të shkollës së mesme. Ndiehemi me fat që ju kemi intervistuar pasi jeni një model i suksesit për ne. R.Lukaj: Ju faleminderit juve. Unë jam vazhdimisht i impresionuar me rininë e rajonit. Kam shpresa shumë të mëdha se e ardhmja e rajonit do të ndërtohet nga ju. Gjithashtu shpresoj që ju do të vazhdoni me këtë kuriozitet që të na sillni një të ardhme të mirë jo vetëm për veten tuaj por edhe për njerëzimin.

Koha Javore: Ju jeni udhëheqës, anëtar apo këshilltar i shumë strukturave, qofshin ato institucione bankare, shoqata, fondacione, kurse para së gjithave jeni një bankier i sukseshëm. Si arrini ti bëni dhe harmonizni të gjitha këto punë dhe veprimtari dhe aktivitete të ndryshme? R.Lukaj: Me shumë vështirësi, sepse janë vazhdimisht në konflikt me njëra-tjetrën, sepse vazhdimisht kam mungesë kohe sepse zemra ka dëshirë t’i kryejë të gjitha, por koha mungon. Por mundohemi që të vazhdojmë të jemi sa më efikas dhe t’i japim prioritet atyre gjërave që kanë rëndësi më të madhe. Koha Javore: Fondacioni Lukaj mbështet studentët me bursa. A mund ta sqaroni veprimtarinë e këtij fondacioni? R.Lukaj: Ne i kemi dhënë donacione Universitetit Amerikan. Përafërsisht kemi dhuruar 80.000 euro të cilat janë në dispozicion për t’u shfrytëzuar për studentët që plotësojnë kriteret arsimore dhe që dëshirojnë që të vijojnë studimet në AUK. Ato donacione janë në administrim të Universitetit që do të thotë se studentët aplikojnë normalisht si çdo student. Nëse një student e ka prejardhjen nga Mali i Zi me origjinë shqiptare dhe gjithashtu i plotëson kushtet për të vajtur te ky universitet ka mundësinë për të kërkuar ndihmë financiare nga universiteti.

Intervistuan: Florenta Ujkashi e Arb Shabani (Konsulent: Haxhi Shabani)

Kulturë

Fotografi nga Ulqini, Fisnik Dobreci, fitoi Çmimin e Parë në Konkursin ndërkombëtar të fotografisë “Fokus Award 2019” në Fier

Fotodokumentim mbi komunitetin rom në Kosovë Fotografi Fisnik Dobreci, i cili nuk ka qenë i pranishëm në ceremoninë e hapjes së ekspozitës dhe shpalljes së fituesve të konkursit, ka treguar se fotografia e tij fituese është nga një seri e fotografive, e titulluar “Të jesh rom”, që ai ka realizuar gjatë fotodokumentimit rreth komunitetit rom në Kosovë përgjatë viteve 2006-2007

Fotografi nga Ulqini, Fisnik Dobreci, ka fituar Çmimin e Parë në edicionin e 10-të të Konkursit ndërkombëtar të fotografisë “Fokus Award 2019” në Fier. Edicioni i sivjetshëm është zhvilluar me tematikën “Jashtë spektaklit” (“Not in the Spectacle”), ku secili aplikues është dashur të konkurronte me fotografi nga jeta e përditshme. Në këtë edicion kanë marrë pjesë rreth 200 pjesëmarrës, ku 36 fotografi janë përzgjedhur për t’u paraqitur në ekspozitën që është hapur të premten në mjediset e Galerisë së Arteve “Vilson Kilica” në Fier, me ç’rast janë shpallur edhe fituesit. Fotografi Fisnik Dobreci, i cili nuk ka qenë i pranishëm në ceremoninë e hapjes së ekspozitës dhe shpalljes së fituesve të konkursit, ka treguar se

fotografia e tij fituese është nga një seri e fotografive, e titulluar “Të jesh rom”, që ai ka realizuar gjatë fotodokumentimit rreth komunitetit rom në Kosovë përgjatë viteve 2006-2007. Ai thotë se kjo seri është publikuar edhe në një prej revistave prestigjoze spanjolle “Ojo de pez”, edicioni i 9-të, në vitin 2007, “kurse prapë merr famë 12 vite më pas në ‘Fokus Award’, si fotografia më e mirë”. Për Çmimin e Parë, Dobreci është shpërblyer me 1000 dollarë. Karrierën si fotograf, Fisnik Dobreci e ka filluar në vitin 2005, në gazetën ditore “Express” të Prishtinës. Për fotografitë e tij është shpërblyer edhe më herët. Ndër të tjera, ka fituar Çmimin e Parë në vitin 2009, në ekspozitën ndërkombëtare “Gjon Mili”, e cila organizohet për çdo dy vite në Prishtinë. Ai ka marrë pjesë po ashtu në disa ekspozita kolektive brenda dhe jashtë vendit, ndërkohë që deri tani nuk ka pasur ekspozitë perso-

nale. Për organizatorin e konkursit dhe të ekspozitës, Arben Allia, ky aktivitet i ka kaluar pritshmëritë duke pasur një pjesëmarrje të gjerë jo vetëm si pjesë e konkursit, por edhe si dashamirës të fotografisë. Në thirrjen e konkursit thuhet se nëpërmjet tij dëshirohet që fotografët për pak kohë të dalin nga vetvetja ose në të kundërt, të zhyten thellë brenda saj për të kërkuar gjurmë të antitrupave që bëjnë të domosdoshme mbijetesën e kulturës në një skenar apokaliptik, kur duket sikur ironikisht pavarësinë e mendimit dhe veprimit, jemi duke ia trashëguar vetëm inteligi. k. jencës artificiale.

Fotografia fituese e konkursit

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Bisedë

Bisedë me zjarrfikësen e parë femër në Mal të Zi, Allmira Salaj

Arrita të punoj atë punë që e doja Allmira Salaj është një vajzë nga Ulqini, ka pak kohë që u punësua në repartin e zjarrfikësve të Ulqinit dhe është vajza e parë në Mal të Zi që e ushtron këtë profesion. Ajo që e vogël kishte menduar të bëhet një zjarrfikëse, këtë profesion e kishte si ëndërr dhe e bën me plot dëshirë.

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Bisedë K.Javore: Allmira, më thuaj pak si u bëre pjesë e repartit të zjarrfikësve.. Çfarë të shtyri te ky profesion? A.Salaj: Të të jem një zjarrfikëse kisha dëshirë që në fëmijëri, e ëndërroja këtë profesion, që sot e kam punë. Për këtë punë kam pasur vullnet të madh, por kam pasur edhe guxim, kështu që unë arrita të punoj atë punën që e doja. Nga ajo ditë që vendosa të veshë uniformën e zjarrfikësit, e dija që është një rrezik, e dija që jeta ime do të vihet në rrezik për dikë tjetër, por prapëseprapë e dija që shumë jetë të tjera njerëzish mund të të varen nga dora e një zjarrfikësi. E kjo më jepte dhe më jep motivim. K.Javore: Vajzat shumë rrallë i shohim të angazhuara në këto pozicione. Çfarë kënaqësie krijon kjo për ty? A.Salaj: Për të arritur atë që dëshiron, duhet të kesh guxim, por normalisht edhe përkrahje. Asnjëherë nuk duhet të mendosh se si të tjerët do të të paragjykojnë. Akoma është ky mentaliteti që të paragjykohen femrat, por unë mendoj se, çdo vajzë, nëse do të merrte guximin të mendojë si unë do të arrinte aty ku të dëshirojë. Kjo është edhe një kënaqësi e paimagjinuar që ” t’u tregojmë të tjerëve se mund t’ia dalim atëherë kur ne duam. K.Javore: Je femra e parë në Mal të Zi që i hyre punës së zjarrfikësit edhe sigurisht që zgjon vëmendje. Çfarë komplimentesh kishe e po ashtu edhe i ke nga shoqet e tua? A.Salaj: Nuk vendosa të bëhem zjarrfikëse që të jem në qendër të vëmendjes, por ishte dëshira që ta bëj këtë punë, dhe po ashtu duke e marrë para sysh se jam e para femër zjarrfikëse në Mal të Zi, e kisha më të vështirë duke e ditur se do të paragjykohem, dhe mendoja se sa mund t’ia dal. Kam pasur komplimente të mira, duke filluar nga kolegët, familja, miqtë, shokët dhe shoqet. Por dua të them se kam pasur edhe nga ato komente të çuditshme dhe qesharake, si p. sh. “Kjo të na fikë zjarrin, kjo vetëm mund të ndezë”, ose, “të lutem më trego kur të jesh ti në punë, se dua të ndezi shtëpinë”, e kështu

me radhë. K.Javore: Sa vështirë është të ushtrosh këtë profesion, aq më tepër gjatë sezonit të verës, ku zjarret janë prezentë kudo.. A jeni gjatë gjithë njëzet e katër orëve në dispozicion? A.Salaj: Të them të drejtën, është një punë shumë e vështirë, jo vetëm përgjatë sezonit të verës, por edhe përgjatë gjithë vitit. Mund të them që është një ndër punët më të vështira, e që do kujdes dhe përkushtim. Them kështu sepse është jeta në rrezik, e sidomos për një femër është më tepër se e vështirë, ngaqë ne asnjëherë nuk mund të kemi forcën e një mashkulli. Po shërbimi është gjatë 24 orëve në dispozicion, unë për vete punoj me ndërrime, por në rast nevoje jam unë por edhe të tjerët janë aty. K.Javore: Përveç këtij profesioni, Allmira çfarë bën diçka të dytë? A.Salaj: Për momentin jam e fokusuar vetëm te kjo punë, edhe nuk bëj asgjë dytësore. K.Javore: Në repartin e punës tënde, sa mendon që jeni të përgatitur përgjatë sezonit, me krahë pune, me makina ( autobote), dhe me të gjitha mjetet e tjera që i duhen një zjarrfikësi? A.Salaj: Them se jemi një skuadër e mirë punëtorësh, edhe jemi të përgatitur, dhe kemi mjete, por dua të them se për këtë punë mjetet kurrë nuk janë të bollshme, sa më shumë aq më mirë. Por si grup jemi ekip i mirë dhe çdonjëri është çdo sekondë i përgatitur për atë pozitën që ka në punë. K.Javore: Na fol pak për një ditë të zakonshme të punës tënde. Si ju shkon dita nga mëngje-

si deri në mbrëmje, a bëni trajnime? A.Salaj: Për sa kohë që unë jam këtu, ka nja pesëmbëdhjetë muaj që punoj edhe dua të them se kam arritur të mësoj shumë në profesion e po ashtu të përgatitem për punën, por akoma vazhdoj dhe mësoj falë kolegëve që më shpjegojnë çdo gjë. Kam interesim shumë të madh të mësoj për punën që e bëj edhe përgatitjet nuk mjaftojnë asnjëherë aq më tepër për mua që jam në një moshë të re. Por koha dhe puna mendoj se do të më bëjnë të jem edhe më e fortë. K.Javore: Sa u propozon vajzave- gjeneratave tua këtë profesion? A.Salaj: Jo vetëm gjeneratës sime, por të gjitha vajzave u kisha thënë që nëse e keni me vullnet këtë profesion, pse mos ta bëni. Të gjitha ato vështirësi që i keni në punë, të gjitha ato kalohen nëse e keni punën me dëshirë, po ashtu ne duhet të tregohemi të forta dhe guximtare, t” ju tregojmë të tjerëve që edhe pse jemi femra mund t’ia dalim. Ne nuk duhet të jemi me vullnet të keq për atë që jemi femra, por ne duhet të dëshmojmë se jemi të barabarta me gjininë Bisedoi: Shtjefën Ujkaj tjetër. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

kulturë

Në 20-vjetorin e vdekjes së Dom Simon Filipajt

Personalitet i përmasa mbarëkombëtare Vetëm në kohën e pluralizmit u krijuan kushtet optimale për të organizuar veprimtari kulturore apo përkujtimore për personalitete të anatemuara. Në ketë aspekt meritë të veçantë kanë subjektet kulturore nga shoqëria civile, sepse ata ishin nismëtarët e shpalosjes së vlerave të përgjithshme kulturore

Dr. Nail Draga

Edhe në rrethana të reja, veprimtaria e dom Simon Filipaj (1925-1999) nga viti 1990 e më pas i është prezantuar opinionit të gjerë kryesisht nga subjektet e shoqërisë civile ku vend meritor zë “Art Club-i” i cili pati organizuar tribunën e parë kulturore në Ulqin me ketë figurë të vlerave kulturore dhe intelektuale.

1. Prezantimi i parë para opinionit vendas

Nga dita e themelimit, pikërisht më 28.12.1990, Shoqata e Artistëve dhe e Intelektualeve “ART CLUB”-i si mision parësor ka pasur shpalimin e vlerave të përgjithshme nga kultura shqiptare në ketë mjedis dhe më gjerë. Ne ketë aspekt kishim parasysh figurat e anatemuara nga sistemi monist që ishin të panjohura në qytetin e Ulqinit por edhe më gjerë. Dhe pas veprimtarisë së parë kushtuar jetës dhe veprës së hafiz Ali Ulqinakut, që është mbajtur më 15.2.1992, radhën e kishte një personalitet i rrallë i kulturës shqiptare i cili ishte në mesin tonë. Fjala ishte për famullitarin, krijuesin, përkthyesin, folkloristin dhe intelektualin e shquar Dom Simon Filipaj. Data 20 mars 1992, është datë e shënuar për OJQ ”Art Club”, sepse për të parën herë organizoi prezantimin publik të dom Simon Filipaj opinionit vendas.

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Promovimi është mbajtur në sallën e madhe të KK të Ulqinit me një pjesëmarrje të madhe të të pranishmëve. Por nuk është për të befasuar një pjesëmarrje e tillë, sepse për të parën herë qytetarët e Ulqinit dhe të rrethinës kishin rastin të dëgjojnë drejtpërdrejt imzot dom Simon Filipaj në lidhje me veprimtarinë e tij jetësore, krijuese dhe liturgjike. Në një bisedë që kam pasur me të nderuarin dom Simonin pas këtij takimi ai ishte i emocionuar shumë që ishte e arsyeshme, sepse për të parën herë pati mundësi për t’iu prezantuar opinionit vendas. Por me këtë rast duhet të përkujtoj opinionin e gjerë, se gjatë vitit 1991 dom Simoni ishte i sëmurë dhe ka qenë shtruar disa muaj në spitalin e Cetinës. Duke marrë parasysh faktin se ai e kishte përkthyer Biblën në shqip, por në sajë të rrethanave ende ishte e pabotuar në shqip, kishte arsye që të ishte i shqetësuar dhe nga spitali i shkruante dr. dom Lush Gjergjit në Kosovë”… luteni të bëni çmos për botimin e Mesharit dhe të Biblës. Mos lejoni të shkoj në dhe pa i pasë parë”(28.2.1992). Por po ashtu Lush Gjergjit i le edhe porosinë se “… nëse vdes para botimit të Biblës, atëherë kopjen e parë ma bie te varri im”. Ndërsa Lush Gjergji i përgjigjet se “…ne Biblën nuk e botojmë për varre, por për të gjallë. Ajo do të jetë përmendorja më e lavdishme e jotja, e kishës sonë për mbarë popullin shqiptar”.

2. Shpërblimi Vjetor i Art Clubit për vitin 1992

Nga viti 1991, “Art Club-i”, filloi për të

ndarë çmimin vjetor për arritjet në fushën e shkencës, artit dhe të kulturës. Ishte kjo një nismë fisnike për të vlerësuar punën profesionale dhe pasionin e krijuesve të fushave të ndryshme. Për vitin 1992, u formua Komisioni i shoqatës për ndarjen e Shpërblimit vjetor me kryetar të ndjerin prof.Bajram Rexha. Pas vlerësimit të kandidaturave të ndryshme, komisioni në njëzëri vendosi që shpërblimi vjetor për vitin 1992 t’i jepet dom Simon Filipaj për veprimtarinë në fushën e përkthimeve liturgjike në gjuhën shqipe dhe kontributin e dhënë kulturës kombëtare shqiptare.

3. Pjesëmarrës në simpoziumin shkencor

Duke dëshiruar që të shënojmë një përvjetor të kulturës sonë me rastin e 440-vjetrorit të botimit të librit të parë shqip “Art Club-i” organizoj simpoziumin me titull “Meshari i Gjon Buzukut-Monument i Kulturës Shqiptare (1555-1995)” më 19-20 maj 1995 në Ulqin. Në këtë simpozium ka marrë pjesë edhe dom Simon Filipaj me kumtesën me titull ”Meshari-doracak kulti-vështirësitë e përkthyesit dhe të shtjellimit kritik “. Në këtë kumtesë profesionale nga aspekti i përkthimit, në fillim autori na paraqet raportet tona shoqërore në të kaluarën dhe tash ku duhet cituar në mes tjerash “…fati i mirë historik për ne ka vijuar të na bëjë leqe e dredha, herë më të mëdha e herë më të vogla, kështu qe nëse s‘kemi marrë vetë në thua, të tjerët na e kanë qitur cungun e rrëzimit ndër këmbë, nëse na ka lënë në qetësi i huaji, na ka marrë në pikë të qafës i

kulturë

ave veti”(1995). Nuk ka dilemë së këto vlerësime janë aktuale si më parë ashtu edhe sot në mesin tonë.

4. Takimi komemorativ për Nënë Terezën

Lajmi i vdekjes së Nënë Terezës më 6 shtator 1997, jehoi në tërë hapësirën mbarëkombëtare. Andaj duke çmuar lart veprimtarinë e saj humanitare anekënd botës, edhe ne në Ulqin vendosëm që të mbajmë një takim komemorativ. Organizimi i takimit u bë nga “Art Club-i” ku fillimisht kemi vendosur një shpallje në hyrje të Komunës së Ulqinit, për të gjithë të interesuarit. Takimi u mbajt në sallën e madhe të KK të Ulqinit më 9 shtator 1997. Pa hezitim fjalën e rastit kemi vendosur që ta mbajë dom Simon Filipaj, si meshtari më autoritativ në këtë mjedis, i cili këtë propozim e pranoj më kënaqësi. Ishte ky një organizim shumë domethënës, sepse mblodhi një numër të konsideruar pjesëmarrësish, duke dëshmuar se ajo është e të gjithë shqiptarëve, pa marrë parasysh përkatësinë konfesionale. Duhet cekur se me atë rast nga të gjithë të pranishmit u mirëprit propozimi që një shesh apo rrugë në qytetin e Ulqinit të mbajë emrin e saj.

5. Përshëndetje me rastin e Shënimit jubilar të LSHP-së

Botimi i librit të prof.Riza Rexhës “Ulqini në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878-1881”, në kuadër të edicionit të Art Club-it në vitin 1998, paraqiste rast të volitshëm për shënimin e kësaj ngjarjeje madhore nga historia e popullit tonë. Andaj, me rastin e përurimit të këtij libri vendosëm të shënojmë në mënyrë solemne këtë jubile pra 120-vjetorin e themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Veprimtaria u mbajt në Ulqin në hotelin Albatros më 11.12.1998. Një ditë para së të mbahet kjo veprimtari, në shenjë respekti vendosa që të ftoj edhe dom Simon Filipaj, ku në bisedën

dhe Teologjik, EB”Gjergj Fishta”, Lezhë, 2010).

Përfundim

telefonike që kam pasur me të ne mes tjerash i tregova qëllimin e kësaj thirrjeje, duke e ftuar që të marrë pjesë në ketë veprimtari, e cila është e para e këtij lloji që organizohej në qytetin e Ulqinit. Ai u gëzua shumë për ftesën dhe për ketë veprimtari, ku në mes tjerash tha se më kënaqësi do të isha me ju, por jam i sëmurë dhe gjendëm në shtrat, andaj e kam të pamundur të vij. Pasi u falënderoi për ftesën, porositi që të përshëndeten të gjithë të pranishmit pjesëmarrës në këtë takim. Dhe unë këtë mesash iu përcolla të gjithë të pranishmëve të cilët e përshëndetën me duartrokitje.

6. Shënohet 75-vjetori i lindjes

Me 1 maj 2000, Shoqatat ”Art Club” dhe “Dom Gjon Buzuku” organizuan një manifestim përkujtimor me rastin e 75-vjetorit të lindjes së dom simon Filipaj. Salla e 0bjektit “Hollegro” në Ulqin, ishte e vogël për të pranuar të gjithë pjesëmarrësit. Ishte kjo një mbrëmje akademike, ku përveç referuesve si Riza Rexha, Nail Draga, Ismail Doda, Haxhi Shabani, Luigj Shkreli etj. U prezantuan edhe pika të veçanta muzikore të organizuara enkas për ketë veprimtari nga kori i kishës së Shën Gjergjit. Materialet e prezantuara nga kjo veprimtari janë botuar në revistën LEMBA nr.3-4/2000. Duke vlerësuar lart veprimtarinë klerikale e kulturore të dom Simon Filipaj, me rastin e dhjetë- vjetorit të botimit të Biblës në shqip(1994), në organizim të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, në Tiranë më 24 maj 2004, është mbajtur Seminari shkencor me titull ”Bibla shqip dhe tradita”. Në këtë seminar, 13 studiuesit nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Zvicra dhe Italia, kanë trajtuar vlerat e përgjithshme gjuhësore e kulturore në përkthimin e Biblës në gjuhën shqipe. Ndërsa me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së tij në Tiranë, më 11 nëntor 2009, në organizim të Qendrës së Studimeve Albanologjike u mbajt Konferenca shkencore “Filipaj dhe Bibla shqip” ku janë prezantuar 11 kumtesa nga studiues nga Shqipëria, Kosova, Mali I Zi dhe Italia, të cilat janë botuar në vëllimin “Bibla shqip dhe Filipaj”, (Qendra e Studimeve Albanologjike dhe Instituti Filozofik

Në lidhje me jetën dhe veprimtarinë e dom Simon Filipajt, edhe pas vitit 2000 janë organizuar takime të ndryshme përkujtimore apo shkencore nga institucionet shkencore e kulturore, qofshin ata shtetërore apo nga shoqëria civile, duke vlerësuar lart veprimtarinë e tij si përkthyes të literaturës liturgjike. Emri dhe puna e tij me plot pasion dhe dashuri me kalimin e kohës nuk zbehen por marrin vlera të veçanta, duke e renditur atë në plejadën e figurave të rëndësishme kombëtare. Në ketë vlerësim duhet cekur edhe vendimin e marrë në Kuvendin e Komunës së Ulqinit me 12.5.2002, ku pushteti vendor vendosi që një rrugë të emërtohet me emrin Simon Filipaj. Në korrik të vitit 2002 një grup intelektualësh nga Ulqini dhe rrethina themeloi Shoqatën “Dom Simon Filipaj” me seli në Ulqin, e cila kishte venë për detyrë që të ruajë dhe përhapë veprimtarinë e tij. Në fillim të vitit 2003 kjo shoqatë në bashkëpunim me Shoqatën “Dom Gjon Buzuku”, realizoi filmin dokumentar “Dorarti Gojëmbël ” kushtuar jetës dhe veprës së dom Simon Filipaj, ideuar dhe realizuar nga dom Nikë Ukgjini. Poashtu duhet cekur edhe dekorimin e tij nga ana e Presidentit të Republikës së Shqipërisë Z.Alfred Moisiu, me Dekretin nr.2458 të datës 8.6.2004 e dekoron atë me medaljen “Naim Frashëri i artë”(pas vdekjes). Në nderim të figurës së tij, bashkëkombësit tanë në Nju Jork nga komuna e Ulqinit, në vitin 2005, kanë themeluar Fondacionin “Dom Simon Filipaj”, ndërsa për ta përjetësuar emrin e tij, me rastin e 15-vjetorit të vdekjes së tij, ata kanë mbledhur 36.000 dollarë, dhe kanë ngritur shtatoren e tij, më 2 shtator 2014, vepër e skulptorit Kreshnik Gjika, në oborrin e famullisë së Shën Gjergjit, aty ku ka përkthyer Biblën në gjuhën shqipe. Si përfundim, në saje të punës krijuese, e atë kryesisht në fushën e përkthimeve të literaturës liturgjike, dom Simon Filipaj bën pjesë në plejadën e figurave të shquara kombëtare, ku edhe pas dy dekadave nga vdekja e tij studiues të profileve të ndryshme shkencore e konsiderojnë si personalitet të përmasave mbarëkombëtare. (Lexuar në Shën Gjergj, Ulqin, më 21 shtator 2019) e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Vështrim

Rrethi i një bote me (“Lama e Doklit”, poezi, Toena, Tiranë, 2001)

Poezia e Dinoshës (“Lama e Doklit”, poezi, ”Toena”, Tiranë, 2001) na fton në hollësirat e një realiteti që rreh të ndërtojë frymëmarrjen e ndjesive të tij poetike, nga Lama e Doklit (vendi më i bukur për lojë / i fëmijërisë sime) , tek Udhëtimi për te Kroi i Shpresës dhe pse e kaluara dhe e ardhmja gjithmonë ngjajnë tash

Rrok Gjolaj

40 poezitë e Dinoshës, vijnë të takohen e njëjtësohen me lexuesin, për tu shndërruar në përvoja udhëtimi mespërmes qëndrimeve të një rrethi a qarku me qiell metaforën. Ato nuk ngurrojnë të këndojnë një “Këngë lahute” për ujkun e bërë qen , “Këngë djepi”, ku gjyshet nuk dinë të flasin me nipa. Sjell “Traditën” plot komplekse të natyrës shqiptare, Lehonë tërë ditën e nuse tërë jetën / nëse nuk vjen me gjak / nuk mund të jesh jona, i merr Lulet e vendit të tij me vrap dathur, livadhit plot lule / gozhdave me majë përpjetë , aty ku “Lisi i njomë” është bashkë me djepin e varur në dru / në fund të arës me grurë. Poezia e tij nuk ngurron të fshikulloje dukuri të jetës që kanë në thelb tjetërsimin. Vargu i tij ndërtohet me mendim të ngjeshur e nëntekst, përmes të cilit përcjell thelbin e dukurive, me një guxim që nuk e kanë shumë poetë të tjerë. Kemi vrapuar dathur. Dhe e di ku jemi prerë? Aty ku i kemi shkelur lulet

Kafka

-Nga ç’luftë je ti kokë nën dhe?

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

-Nga ç’njerëz je ti kokë mbi dhe Nga ata që më shuamë i duan varret se njerëzit. Unë jam varri më i vjetër në luftën më të re. Lexuesit i krijohet qartë mbijetesa, dilemat shpirtërore, që tingëllojnë çjerrëse, për shkak të zhytjes së njeriut në metamorfozë.

Transformimi

Erdhi natën e parë trokiti dy herë në derë dhe pasi m‘u dëgjua zëri me zë lutës pa më shikuar tha: A mos të ndodhet një gotë raki? të nesërmen mbrëma trokiti një herë dhe pa mu dëgjuar zëri ia behu brenda kishte lidhur kravatë tha: Më ka pëlqyer shumë ajo raki. Natën e katërt hyri pa trokite dhe me shkop në dorë tha: - A ma ke bërë gati qiranë?! Kjo poezi nuk tingëllon si sajesë, por, për fat të mirë ndodh, dhe ndodh falë dyndjes së të ashtuquajturve miq, që derën ju hap në frymë të humanizmit, vizionet poetike të Dinoshës pavarësisht këtyre të fundit therin përmes cilësisë së rrëfimit poetik. Poezia e tij na fton të gjejmë gjendje të përjetuara nga autori, që rritet shpirtërisht në një ambient ku “Rrethi” i mbijetesës vërtitet:

aty nën dritaren time trishtili hëngër krimbin Aty mbi dritaren time huti hëngër trishtilin dhe era nga çifte e gjuetarit. Aty nën dritaren time... Poezia Rrethi vjen e drejtpërdrejtë për lexuesin, të cilin e fton fshehurazi të përjetojë rritjen shpirtërore të poetit. Hapësira është fare pak e njohur, ajo sillet rreth trishtilit, krimbit, hutit dhe gjuetarit, e gjitha nën dritaren e tij, hapësirës që e lidh me ekzistencën. Lexuesi dhe autori, janë aty bashkë përballë ekranit të jetës dhe të dy presin të tjera ndodhi aty nën dritare, hapësira e lidhjes me botën jashtë. Dhe kështu, lexuesi pret dhe pasuron tërthorazi botëkuptimin e autorit, në poezinë Jetëshkrimi, pasurimi vijon dhe përmes metaforës Djepi i varur në dru ndërtojmë imazhin e një foshnjërie të brishtë që dramatizohet e rendohet nga imazhe të tjera ku mbretërojnë metafora rrëqethëse. Grurë në kulaçin e tjetrit me gur mulliri i bluar. fëmijëria ime Mulli në lumë të shterur në gur grurë djalëria ime Autori arrin të zbërthejë ekzistencën e tij, dhe guxon të vendosë marrëdhënie dashurie aty ku mbin padrejtësia, duke u betuar mbi penën.

Kulturë

e qiell metaforën Dhe kam vendosur për t’i dashur njerëzit pasha penën Poezia e tij pikësëpari i jep lexuesit marrëdhënien e tij vetjake me botën, me përditshmërinë, me dashurinë, traditën, meskinitetin, hipokrizinë, errësirën, ato shtresëzohen aty në lëkurën e tij dhe flasin me shenjat e tij.

Ujku

është bërë qen: dhelpra kaherë ha pula në qafat e grave tona Ç’ka t’i them capit tash kur gjethi po bie? “Askush në të veten”. Lahuta ka humbur kuptimin e saj, nuk i këndon më trimërisë, dinakëria është bërë virtyt. Poeti hyn në ato thellësi të moralit të njeriut, të shpërfillshme për shumicën po të lakmueshme për pakicën, thjesht ai jep të kuptojë se do të thotë gjithkush në të veten. Plagët e traditës, pa të cilat jeta malësore nuk do kishte kuptim e shije, ai i përfshin te poezia Tradita. Të biesh e fundit e të çohesh e para me barrë sa koshi e të na bësh meze. Lehonë dy ditë e nuse tërë jetën: nëse nuk vjen me gjak nuk mund të jesh e jona Gratë malësore janë gra që të rrëqethin me jetën e tyre, e me të cilën fatkeqësisht shekujt janë mësuar të jetojnë me këto pamje të natyrshme për një botë të padrejtë me gruan, të bekuarën që mbart jetë. Tuneli - Këngë djepi – Duhani; Maca – Kafka, jo rastësisht rimojnë me njëra – tjetrën. Në thellësinë e vet, këto poezi nënkuptojnë mungesë, nevojë, ndjesi,

thotë autori:

kuptim e lartim i plagëve dhe njëherazi dhe përditshmërinë mes jetës dhe vdekjes, të vërtetës dhe rremes, çastit dhe vazhdimësisë. Vdekja është aty te Tuneli dhe për këtë

Askush s’ka faj dhe të gjithë keni keq kur afrohet fundi Vargjet pikojnë duf te Këngë djepi, zgjerojnë e hapin sytë lexuesit për: fjalët që formohen në lukth, në banket të gjithë këndojnë, po jo më ato këngë djepi, duke kthjelluar qiellin ku rritet sot një brez, ku: gjyshet nuk dinë të flasin me nipa Poeti nuk ndihet vetje aty ku nuk beson, dhe pse rrugëtimi është një përballje, një gjakim me rrufenë, ndaj në këtë përplasje mes së resë dhe të vjetrës, ai zgjedh të jetë dritësjellës, rrufepritës jo. Kjo vjen si një ftesë për dëgjimin e brendshëm të shpirtit të poetit. Lexuesi ndihet se po përvetëson një botëkuptim të panjohur në fillim, tani gjetja e ideve dhe qëndrimeve të poetit është e disafishtë. Në një botë të vranët gjendet (Lisi i njomë), ku varg pas vargu hymë në botën siç është e jo si duket. Ta presë kush, s’guxon Ai që është zemërdëlirë mund t’i shkojë në hije ta pyesë për mysafirë. Se është aq i vetmuar! Në të tjera poezi, autori sugjeron hyrjen ndryshe, vargu te poezia Cemi , rreh pamje përmes metaforës, malet kanë parë hidhërime të mëdha, kanë qarë gjatë, saqë në gurë të gjallë, të

të çelin shtrat, se ti / lot mali je / se ti jastëk gurit / e dyshek, zallit / ke. Leksiku vishet me ngjyrime të shumëtrajtshme, ka peshë e shije, merr kuptime e përcjell thellim të çastit te “Purgatori“: sonte unë paguaj për gjithë ata që nuk njohin kufij ... tërë natën duhet të çojmë dashuri dhe çdokush me të çdokujt ... Do të na lindë purgatori Aty zhvishet qenia, dhe lexuesi përjeton lukuninë e epshit të njeriut, ku nënteksti përcjell jehonën e kujës në thirrjen retorike: A thua do të jemi shumë asish, që eshtrat e gjakun do t’ia falim spermës? Pa harruar asnjë çast, metafora e tij rrethrrotullohet mes qiellit dhe tokës, dhe hyn në malin e purgatorit, ku do shuhen dritat e epshit pa kufi të qenies. Arti poetik i Ferhat Dinoshës, është një çelës i shumëfishtë drejt botës së papërdhosur prej mendësisë së njeriut të sotëm, te “Qerpikët”, këto fije që endin syrin e njeriut, nisen e bashkëjetojnë me dallëndyshen si simbol i pranverës si stinë e ringjalljes me gjarprin në syrin tjetër, bërë kulaç. Nga të gjitha gjetjet mes së mirës dhe së keqes, poeti mbërrin tek bukuria e botës, që qëndron në larminë e tipave, llojeve, formave të saj. Ky vëllim poetik bëhet i mundur me frymën e brendshme të së folmes lokale të autorit. Brenda kësaj gjuhe, vegjeton një botë, gërshetohen fate, ndizen dukuritë, shpërfaqet bota e qëndrimet e një poeti që përtërin gjuhën e vet përmes metaforave që ngjizin imazhe grash, burrash, traditash, legjendash, përrallash, breznish në një rreth harmonik përtërin udhëtimin në botën e tij poetike. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Kisha Katolike e Zemrës së Krishtit në Podgoricë kremtoi 50- vjetorin e themelimit

Institucion i rëndësis identitetit fetar gjatë “Të shkruash historinë e një famullie si ajo e Podgoricës, nuk është e lehtë, por është një djerrinë e papërpunuar deri më sot. Ideologjia dhe propaganda e pansllavizmit, ideologjia moniste e komunizmit, janë faktorë dëmtues në historinë e famullisë, përkatësisht katolicizmit. Duhet që historianët të shkunden nga paragjykimet e ideologjitë si dhe nga bindjet shoviniste që nuk janë në të mirën e historisë si shkencë”, thekson autori Don Nosh Gjolaj në hyrje të këtij libri Podgoricë – Kisha Katolike e Zemrës së Krishtit në Podgoricë kremtoi pesëdhjetë vjetorin e themelimit, jubile i cili u shënua me një sërë aktivitetesh përgjatë gjithë javës së kaluar, ndërsa u përmbyll të dielën me celebrimin e meshës shenjte të cilën e udhëhoqi Argjipeshkvi i Tivarit, Imzot. Rrok Gjonlleshaj, i shoqëruar nga meshtarë të tjerë nga vendi dhe nga rajoni në prani të një numri shumë të madh të besimtarëve

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

Argjipeshkvi i Tivarit Imzot. Rrok Gjonlleshaj gjatë predikimit të tij ka thënë se merita për ekzistencën e kësaj Kishe në Podgoricë sot e pesëdhjetë vjet më parë u takon meshtarëve të cilët kanë qëndruar përherë afër besimtarëve të tyre të cilët jetojnë në Podgoricë me rrethina. Ai u bëri thirrje të gjithë besimtarëve që të vazhdojnë të jenë besimtarë të devotshëm. Në këtë ceremoni fetare besimtarët

pas meshës shenjte kishin mundësi edhe të ushqehen, të hanë e të pinë në mjediset e jashtme të kësaj Kishe si dhe të argëtohen nën ritmet e muzikës të cilat i solli Shoqata Kulturore – Artistike “Besa” Nga Trieshi. Në librin (manualin) e autorit Don Nosh Gjolaj, njëherësh edhe meshtar i Kishës së Zemrës së Krishtit në Podgoricë, i botuar me rastin e këtij viti jubilar, është përshkruar historiku i kësaj kishe katolike, rrënjët e së

Kulturë

shëm në ruajtjen e ë një gjysmë shekulli cilës datojnë që nga Argjipeshkvia e hershme e Duklës për të vazhduar me mesjetë dhe me kohën e perandorisë osmane. “Të shkruash historinë e një famullie si ajo e Podgoricës nuk është e lehtë, por është një djerrinë e papërpunuar deri më sot. Ideologjia dhe propaganda e pansllavizmit dhe ideologjia moniste e komunizmit, janë faktorë dëmtues në historinë e famullisë, përkatësisht të katolicizmit. Duhet që historianët të shkunden nga paragjykimet e ideologjitë si dhe nga bindjet shoviniste që nuk janë në të mirën e historisë si shkencë”, thekson autori Don Nosh Gjolaj në hyrje të këtij libri. Ky manual është i ndarë në gjashtë kapituj ku në mënyrë sipërfaqësore autori shpalos historikun e famullisë nga zanafilla e saj që nga viti 1867. Famullia e Zemrës së Krishtit në Podgoricë filloi si qendër e misionit françeskan që nga viti 1867, me të njëjtin pajtor themelohet në vitin 1903 dhe rikonfirmohet në vitin

1966 në mjediset e reja në Konik. Shugurimi i kësaj kishe, përkatësisht i Katedrales në Podgoricë është bërë me 29 qershor 1969, ku në atë kohë mori pjesë Nunci Apostolik, Imzot. Mario Canga së bashku me shumë argjipeshkvij dhe ipeshkvij të ish-Jugosllavisë. Kjo famulli, kufizohet me famullinë e Shestanit, Cetinës, Nikshiqit, Gucisë, Kojës, Grudës dhe Tuzit. Në këtë famulli mesha celebrohet në dy gjuhë: në shqip 80 përqind dhe në kroatisht 20 përqind. Kjo famulli numëron më shumë se dymijë besimtarë. Mesha në këtë Kishë kremtohet çdo ditë, gjatë dimrit në orën 17, kurse gjatë verës në orën 19. Të hënën dhe të mërkurën mesha celebrohet në gjuhën kroate, kurse ditëve të tjera në gjuhën shqipe. Të dielave mesha në gjuhën kroate kremtohet në orën 9 të mëngjesit, kurse në gjuhën shqipe në orën 11 të paradites. Në kuadër të kësaj famullie orga-

nizohen herë pas here edhe ligjërata dhe forume të hapura si dhe nga viti 2011 botohet fletushka javore “Lajmërimet” në gjuhën shqipe dhe në atë kroate, ndërsa në vitin 2000/01 është botuar revista “Ljetopis podgoriçke zupe” prej 64 faqesh si dhe revista “Don Bosko”- katërmbëdhjetë numra të saj të botuara nga viti 2002 deri në 2005. Në kuadër të kësaj Kishe vepron edhe Qendra Rinore “Don Bosko” në të cilën shumë të rinj organizojnë aktivitete të fushave të ndryshme argëtuese, sportive, etj. Kjo qendër gjithashtu është shumë aktive në organizimin e kurseve të gjuhës angleze, spanjolle, gjermane, sllovene, italiane dhe shqipe si dhe kursin e informatikës. Në këtë manual theksohet se kjo Kishë ka nevojë për rinovim si në ambientet e brendshme ashtu edhe në hapësirat e jashtme. t. u.

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Bashkësia Islame në Mal të Zi dhe Medreseja “Mehmed Fatih” në Milesh përuruan librin “Medres

Përshkrim i veprimt në sferën edukativo Kur e kam marrë ta shkruaj këtë libër e kam ndjerë vetën se për këtë medrese jam borxhli, se diçka më duhet të kontribuoj për të dhe kështu zgjodha të shkruaj një biografi dhjetëvjeçare të kësaj medreseje dhe duke jetuar në një kohë të teknologjisë moderne e ilustrova këtë tekst edhe me fotografi që të dalë më tërheqës për lexuesit të cilët do të njihen me krejt veprimtarinë, me atë se çfarë kjo medrese promovon dhe çfarë është ky institucion në realitet”, u shpreh autori Xhevahir Arifaj Tuz – Bashkësia Islame në Mal të Zi dhe Medreseja “Mehmed Fatih” në Milesh kanë bërë përurimin e librit “Medreseja – një dritare që hap dyer të Universiteteve botërore” të autorit, prof. Xhevahir Arifaj, imam i Xhamisë së Mileshit dhe ligjërues i gjuhës arabe në Medresenë “Mehmed Fatih” në Milesh. Për këtë vepër letrare kanë folur, prof. Fuad Çekiq, prof. Brunilda Kajoshaj dhe vetë autori, Xhevahir Arifaj. Në këtë libër (monografi), përshkruhet veprimtaria dhjetëvjeçare e medresesë

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

së Mileshit, një kronologji e ngjarjeve të organizuara në këtë institucion i cili i hodhi gurëthemelet në vitin 2000, ndërsa punimet për t’u realizuar në tërësi zgjatën deri në vitin 2008 dhe është medreseja e parë dhe e vetme në Mal të Zi. Në prani të një numri të madh të publikut, të përfaqësuesve të pushtetit vendor, të klerikëve, të intelektualëve, etj, drejtori i medresesë “Mehmed Fatih”, prof. Fuad Çekiq ka folur për misionin e medreseve si institucioni edukativo-

arsimore. Ndërkohë për librin ka folur profesoresha e këtij institucioni, Znj. Brunilda Kajoshaj e cila ka treguar për rolin konstruktiv që ka kjo medrese për gjeneratat e reja, duke thënë se në programin e saj edukativo-arsimor ligjërohet në pesë gjuhë: në gjuhën shqipe, në gjuhën malazeze, në gjuhën angleze, në gjuhën arabe dhe në gjuhën turke. “Pra, nxënësit e medresesë janë të përgatitur për të vazhduar studimet edhe

Kulturë

seja – një dritare që hap dyer të universiteteve botërore” të autorit Xhevahir Arifaj

tarisë dhjetëvjeçare o – arsimore në shtete të huaja, si në ato perëndimore ashtu edhe në ato lindore. Të diplomuarit e medresesë sonë janë plotësisht të përgatitur, me një përgatitje fetare dhe kombëtare në një shoqëri multietnike, multireligjioze dhe shumëkombëshe siç është Mali i Zi, me njohuri të fituara për të vazhduar një karrierë akademike jashtë shtetit”, u shpreh Kajoshaj. Libri në esencë – tha ajo – përmban vlera letrare dhe vlera promovuese. “Autori në këtë libër paraqet një historik të shkurtër të medresesë nga themelimi deri në momentin që e shkruan këtë libër. Ai shfaq aktivitetet e medresesë në dhjetë vitet t e fundit. Një tekst i ilustruar edhe me fotografi të cilat dëshmojnë një histori. Ngjarjet të cilat nuk shënohet, ato deformohen dhe harrohen. Ky libër do të nxisë autorë të tjerë ta rishkruajnë apo ta ribotojnë këtë vepër me informacione të reja që do të pasqyrojnë ngjarjet që po ndodhin sot dhe që do të ndodhin në të ardhmen e afërt”, ka thënë ndër të tjera Kajoshaj në vështrimin e saj për librin.

Autori i librit, prof. Xhevahir Arifaj, duke falënderuar të gjithë kontribuuesit e realizimit të këtij libri ka treguar se motivimi për ta nxjerrë në dritë këtë vepër letrare ka qenë pikërisht ai paragjykimi të cilin njerëzit e kishin ndaj medresesë, një paragjykim që siç tha e kishte edhe vetë ai në fillimet e punës në këtë medrese, paragjykimi se medreseja është një fabrikë e cila prodhon vetëm hoxhallarë. “Medreseja është një qendër që e zbukuron Mileshin, Komunën e Tuzit, Malësinë dhe Malin e Zi. Një qendër moderne të cilën e zbukurojnë vetë nxënësit që e ndjekin mësimin aty. Kur e kam marrë këtë libër ta shkruaj e kam ndjerë vetën se për këtë medrese jam borxhli, se diçka më duhet të kontribuoj për të dhe kështu zgjodha të shkruaj një biografi dhjetëvjeçare të kësaj medreseje dhe duke jetuar në një kohë të teknologjisë moderne e ilustrova këtë tekst edhe me fotografi që të dalë më tërheqës për lexuesin të cilët do të njihen me krejt veprimtarinë, me atë se çfarë kjo medresenë promovon dhe

çfarë është ky institucion në realitet”, u shpreh autori Xhevahir Arifaj. Në fund të fjalës së tij. Z. Arifaj ka uruar që nxënësit të cilët ndjekin mësimin në këtë medrese do të kontribuojnë vyeshëm në të mirë të vendit, me shpresë që ata do të pasohen nga suksese të reja në këtë kohë me shumë sfida. Në fund të këtij përurimi autori ka ndarë libra falas për të gjithë të pranishmit. Xhevahir Arifaj ka lindur në vitin 1972 në Podgoricë. Shkollën fillore e mbaroi në Dinoshë. Pas përfundimit të shkollës fillore me iniciativë të prindërve, Arifaj u regjistrua në Medresenë “Alaudin” në Prishtinë, duke e përfunduar atë me sukses. Studimet i ndoqi në Universitetin e Medinës në Arabinë Saudite. Pas përfundimit të studimeve në Jurisprudencën Islame të cilat i përfundoi me sukës, kthehet në vendlindje ku menjëherë e filloi karrierën e tij si imam dhe ligjërues në xhaminë e fshatit Milesh ku ende vazhdon, por edhe ligjëron në medresenë “Mehmed Fatih”. Jeton dhe vepron në fshatin Dinoshë – Malësi. t. u.

e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Kulturë

Koncerti recital i “Mjeshtrit të Madh” Skënder Haklaj dhe magjia e valleve tropojane

Kcimi i Tropojës nis rrugëtimin drejt UNE Çdo komb ka rrugën e tij në historinë botërore, çdo popull mban në gjirin e vet doke, zakone, tradita të papërsëritshme, të cilat ndryshojnë nga krahina në krahinë, por që gjithë secila prej tyre mbart në vetvete një element që e dallon nga tjetra. Një ndër këto krahina është dhe Tropoja, e cila gjeografikisht është e vogël, por ka lindur dhe rritur njerëz të mëdhenj, që i kanë dhënë dhe po japin, kontribut në zhvillimin e atdheut tonë. Tropoja e historisë, e këngës, e valles, e poezisë, e fisnikërisë, mikpritjes dhe bujarisë

Dr. Rovena Vata

Të flasësh për traditën kombëtare është e pamundur të thuash gjë jashtë pikëpamjeve që ke mbi kombin, meqë tradita kombëtare në esencë është përvojë kulturore dhe shpirtërore e një kombi. Çdo komb ka rrugën e tij në historinë botërore, çdo popull mban në gjirin e vet doke, zakone, tradita të papërsëritshme, të cilat ndryshojnë nga krahina në krahinë, por që gjithë secila prej tyre mbart në vetvete një element që e dallon nga tjetra. Të gjithë këto elemente të marrë së bashku përbëjnë vlerat e një kombi. Një ndër këto krahina është dhe Tropoja, e cila gjeografikisht është e vogël, por ka lindur dhe rritur njerëz të mëdhenj, që i kanë dhënë dhe po japin, kontribut në zhvillimin e atdheut tonë. Tropoja e historisë, e këngës, e valles, e poezisë, e fisnikërisë, mikpritjes dhe bujarisë. Një prej këtyre njerëzve është edhe etnokoreografi i nderuar “Mjeshtër i Madh” Skënder Haklaj, i

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

cili ka dhënë dhe po jep një kontribut të veçantë për përcjelljen dhe ruajtjen e kcimeve të Tropojës ndër breza. Skënder Haklaj, i lindur në Tropojë, koreografi i parë në Malësinë e Gjakovës, bashkëthemelues i ansamblit “Dardania”. Autor i disa veprave letrare, ku dy veprat e fundit i dedikohen Tropojës, si: “Tropoja e mrekullive shpirtnore” dhe libri shkencor studimor për kcimin e Tropojës “Aty ku trupi flet”. Kontributi i tij nuk kufizohet vetëm në Tropojë, por edhe më gjerë. Gjatë viteve studentore ka pasur në patronazh shkollat e mesme në Tiranë, ekonomikun dhe shkollën e kulturës në qytetin e nxënësve, duke renditur kështu shumë suksese. Në vitin 1977, pas mbarimit të studimeve universitare, specializohet si etnokoreograf. Po në këtë vit ka konkurruar me dinjitet në koncertet e majit me ansamblin Josif Pashko, me motive tropojane, duke fituar çmim të dytë, si dhe me Ansamblin “Ndërmarrja e Përpunimit të Veshjeve”, ku ka konkurruar me motive dibrane, duke u vlerësuar me çmim të tretë. Këto vlerësime për një djalosh 27-vjeçar kanë qenë dhe trampolinë drejt rrugës së artit, duke u bërë më pas koreografi i njohur e me vlera të mëdha artistike. Në vitin 2005 ka krijuar valle për

Ansamblin Kombëtar - Tiranë dhe në vitin 2006, në Ansamblin “Shota” të Kosovës. Ka punuar me grupe të ndryshme në Vuthaj-Guci, Drenas, Gjakovë, Deçan e Peshkopi. Sot është nismëtar i Kcimit të Tropojës drejt UNESCO-s, ku falë punës të tij, sot Kcimi i Tropojës është shpallur si “Kryevepër e trashëgimisë kulturore shpirtnore të kombit shqiptar” nga Ministria e Kulturës. Më datë 4 tetor 2019 u mbajt, në Amfiteatrin e Tiranës Koncerti recital

Kulturë

ESCO-s me vallet më të bukura të Tropojës, të krijuara me dashuri nga “Mjeshtri i Madh”, koreografi Skënder Haklaj. Ky recital startoi pikërisht me thënien e vetë koreografit: “Kcimet tropojane janë si bjeshka, të lidhura në rrënjë e të ndara në kreshta”. Kjo thënie vërtetohet më së miri me veprat koreografike që shfaqen para jush. Veprat koreografike që u interpretuan me aq mjeshtëri nga grupi i valltarëve të Tropojës dhe valltarëve të Tiranës, janë si më poshtë: “Suitë e çikave të Tropojës”, vepër koreografike e bazuar në motivet e virtuozeve Xhevahire Gashi dhe Rush Halilja. Viti i krijimit 1979, me muzikë të Bashkim Kovaçit. “Në gjurmët e virtuozve tropojanë”, vepër koreografike e bazuar në motivet e virtuozve Ram Myftari, Ram Salihi dhe Idriz Berbati, me muzikën e Përparim Topçinit. “Fluturimi i sokolave të bjeshkës”, vepër koreografike e bazuar në motivet e virtuozve Met Rexha dhe Sose Dulja.

“Valle me motive blegtorale”, krijimtari e krijuar mbi bazën e aftësive interpretative të virtuozes Lume Shabani. Valle e krijuar në vitin 1986, ku sot interpretohet me një rritje cilësore bashkëkohore dhe me shumë dashuri. Kjo krijimtari shënon thyerje klikimesh në rrjetet sociale. “Kcime rreth tupani”, vepër koreografike e bazuar në motivet e virtuozve Hazir Rrustemi dhe Ram Myftari, ku me tupan ritmoi Admir Morina. “Kur Tropoja feston”, vepër koreografike e bazuar me motivet e virtuozve Hazir Salihja, muzika Ali Mula “Mjeshtër i Madh”. “Motive kosovare të Deçanit me rrethinat e Gjakovës”. Krijimtari krahasuese e bazuar në motivet e këtyre trevave si analogji njehsuese nga njëra anë dhe dalluese esenciale nga ana tjetër tekniko-profesionale, në përpunimet burimore origjinale. Këtë recital e përshëndetën grupi i fëmijëve nga mosha 4-10 vjeç, për të treguar ruajtjen dhe trashëgiminë e Kcimit të Tropojës ndër breza. Gjithashtu këtë koncert recital e përshëndetën edhe: Vitore Matoshi, këngëtaren që e lindi dhe e rriti Tropoja, erdhi në këtë skenë gjigande, për të kënduar këngën “Çikat dardane” dhe një kolazh me këngë popullore. Nada Gjyriqi, e bija e kompozitorit të madh Bashkim Gjyriqi, ardhur nga Maqedonia për të përshëndetur recitalin me këngët: “Çohu moj çikë e dil tek ara” si dhe potpuri këngësh popullore. Këngëtari Lekë Pecnikaj këndoi këngën: “Oj çika e malësisë” dhe një kolazh me këngë popullore tropojane. Në skenë u ftuan për të nderuar punën e tyre ndër vite të gjithë virtuozët, si: Ali Mula “Mjeshtër i Madh” (muzikanti i parë me të cilin koreografi Skënder Haklaj ka punuar, që në fillimet e tij), Nurie Mulosmani, Hajri Haklaj, Violeta Sula, Deli Metaliaj, Haxhi Hoxha, Skifter Doçi, Lumnie Malaj, Vjollca Osmani, Ilir Biba, Shpresa Lushaj, Arben Metaliaj, Bukurie Demiri, Skënder Haklaj. Në fund, ky koncert recital bëri bashkë të gjithë kcimtarët e të gjitha moshave, shoqëruar nga artistja Vi-

“

Kcimi i Tropojës është shpallur si “kryevepër e trashëgimisë kulturore shpirtnore të kombit shqiptar” nga Ministria e Kulturës së Shqipërisë

tore Matoshi më këngën e mirënjohur “1000 vjet valle Tropoje”. Këtë koncert e përshëndeti edhe nënkryetari i Bashkisë së Tropojës, Abedin Kërnaja, i cili përshëndeti të pranishmit dhe artistët pjesëmarrës si dhe siguroi se Bashkia e Tropojës do të ishte jo vetëm bashkëpunuese, por edhe mbështetëse e iniciativave të tilla me vlera burimore, që mbajnë gjallë këtë kolonë të rëndësishme të ndërgjegjes dhe traditës sonë kombëtare. I tillë është edhe ky rast në vijim të dokumentimit të Kcimit të Tropojës, si pasuri e trashëgimisë sonë kulturore, e cila pritet të radhitet në pronat ndërkombëtare të UNESCO-s. Në përfundim të fjalës së tij, z. Kernaja përgëzoi edhe njëherë Mjeshtrin Haklaj dhe të gjithë artistët e Tropojës. I pranishëm në këtë aktivitet të rëndësishëm kulturor ishte edhe Presidenti i Shqipërisë, Ilir Meta, i cili në fjalën e tij u shpreh: “E ku ka më bukur se ta nisësh fundjavën me energjinë e jashtëzakonshme të Kcimit të Tropojës dhe të tropojanëve fisnikë, ‘Me vallet më të bukura të Tropojës”, të Mjeshtrit të Madh, koreografit Skënder Haklaj”. Ndër të tjera, Meta theksoi se është thelbësore të jemi krenarë për këto thesare të trashëgimisë tonë kulturore, të ruajmë këngët, vallet e traditat dhe t’i trashëgojmë ato brez pas brezi. Kcimi i Tropojës, kjo pasuri kombëtare që shpalos vlerat patriotike, por dhe krenarinë e fisnikërinë e Alpeve tona, e meriton të promovohet më shumë dhe të bëhet pjesë e UNESCO-s. Ky recital nuk mund të realizohej pa mbështetjen e kontributorëve, si Bashkia e Tropojës, Albanian International School si dhe valltares së mirënjohur Pranvera Vatoci. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

Mozaik

Kryeministri i Malit të Zi, Dushko Markoviq, në vizitën që ia bëri Komunës së Plavës

Vlerësoi lart punën e udhëheqësisë së re të qeverisjes lokale Plavë – Kryetari i Qeverisë së Malit të Zi, Dushko Markoviq, në vizitën njëditëshe të punës, që ia bëri Komunës së Plavës, të mërkurën më 9 tetor, i shoqëruar nga drejtori i Drejtorisë për punë publike, Reshad Nuhoxhiq, ka inspektuar disa kantiere ndërtimi, në këtë komunë, ku nga buxheti kapital i Qeverisë, janë duke u kryer punë me vlerë rreth 6 milionë euro, dhe me atë rast ka shprehur kënaqësinë mbi rrjedhën e punëve dhe bashkëpunimin me udhëheqësin e re të qeverisjes lokale, duke theksuar se koalicioni qeverisës lokal funksionon vërtetë mirë dhe në harmoni të plotë, që për rezultat ka bashkëpunimin e shkëlqyer me Qeverinë dhe punën e përbashkët në planifikimin dhe realizimin e shumë

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

projekteve të rëndësishme. “Këtu, pra në Plavë, kam qenë në muajin mars të këtij viti, dhe kam pasur takim me kryetarin e komunës, Mirsad Bajraktareviq, dhe ekipin e tij. Kemi bërë atëherë analizën e rrjedhave që ndodhin në Plavë, të cilat nuk i imponon vetëm nevoja për zhvillim dhe investim, por edhe për përmirësimin e financave publike lokale. Atëherë kemi premtuar se rrethanat në Plavë do të ndryshojnë, dhe se Plavës do t’i japim përmbajtje të re dhe vrull të ri investues, dhe natyrisht, do të veprohet në stabilizimin e financave publike lokale si përkrahës i fuqishëm në orientim të tillë të Qeverisë. Dhe, nëse ju kujtohet, po ashtu kam thënë se rregullisht do të vij në Plavë, dhe do të

përcjell se çka ndodh në Plavë. Për këtë, jam sot këtu, nga fundi i këtij viti, kur përfundon sezoni i ndërtimit”, ka theksuar kryeministri Markoviq, në deklaratën e dhënë gazetarëve, në fund të vizitës, në platoun e sheshit në ndërtim në lagjen “Racina”, ku më parë ka zhvilluar bisedë të lirë me shumë qytetarë të Plavës, të cilët kishin ardhur për ta përshëndetur, por edhe falënderuar për investimet e konsiderueshme, të ndara nga buxheti kapital, për realizimin e ca projekteve, vërtetë të rëndësishme, në infrastrukturën gjithëpërfshirëse të komunës. Në orët e pasdites, kryeministri Markoviq, i shoqëruar nga kryetari i Komunës së Plavës, Mirsad Bajraktareviq, nënkryetarët e komunës: dr.

Mozaik

Bllazho Stijoviq e Nihad Canoviq, kryetari i Kuvendit të Komunës, Shefket Jevriq dhe drejtori i Drejtorisë për punë publike, Reshad Nuhoxhiq, ka dalë në teren dhe ka inspektuar punët në fazën e parë në rrugën rajonale Plavë – Vojno Sellë – Guci, në vlerën 850 mijë euro, ato në rikonstruksionin e rrugës së Përrnjavorit, në vlerë të tërësishme prej rreth 670 mijë euro, si dhe punët në ndërtimin e sheshit të ri të qytetit në lagjen “Racina” të vlershme rreth gjysmë milion euro. “Realizuesi i punimeve, ka garantuar se për afro 20 ditë do të përfundojë pjesën e parë të saj, dhe siç e dini, veç e kemi zgjedhur ofertuesin për pjesën e dytë të rrugës, në vlerën prej 3,5 milion euro. Pra, të sigurt shkojmë në përfundimin e këtij objekti infrastrukturor për Plavë dhe Guci”. Kryeministri Markoviq, në vazhdim tha se “Njëkohësisht kemi inspektuar bashkë edhe punët në infrastrukturën e komunikacionit në qytet – në rrugën e Përrnjavorit dhe atë “Ribarska”, si dhe ato në një hapësirë impozante – sheshin e ri të ardhshëm të Plavës, i cili do të jetë segment i ri i qytetit. Besoj se ky shesh do t’i tubojë të gjitha forcat e reja progresive të të rinjve. Pra, po vëreni se Qeveria me orientimin e vet për zhvillim të Ve-

riut, nuk ka prioritete të veçanta, por në fokus është i tërë Veriu. Pra, jemi në çdo komunë. Gjithkund punohet. Besoj se infrastruktura është parakusht i zhvillimit dhe i vendeve të reja të punës. Mendoj se një orientim të tillë, e kemi dëshmuar në këto dy vite e gjysmë, sepse kemi zvogëluar shkallën e papunësisë me mbi 8%, dhe natyrisht, kemi hapur mijëra vende të reja pune”, ka konfirmuar kryeministri i Malit të Zi, Dushko Markoviq. Përfaqësuesit e stafit udhëheqës të qeverisjes lokale, kryetari i Komunës, Mirsad Bajraktareviq, dhe kryetari i Kuvendit të Komunës, Shefket Jevriq, , në prezencën e gazetarëve, por edhe të qytetarëve të pranishëm, i kanë shprehur publikisht kënaqësi dhe falënderim të sinqertë, kryetarit të Qeverisë së Malit të Zi, z. Dushko Markoviq, për komplimentet dhe vlerësimet e larta në punë, për vizitën e dytë në këtë vit si dhe për mbështetjen dhe përkrahjen e parezervë në shumë segmente. Në pyetjen e gazetarëve, se cilat projekte janë duke u realizuar në Plavë këtë vit? Kryetari i Komunës së Plavës, Mirsad Bajraktareviq, është përgjigjur: “Në Plavë momentalisht janë aktivë gjashtë kantiere ndërtimi (punishte). Në vazhdë është rregullimi i deponisë së hedhurinave në

Komoraçë, rikonstruksioni i Rrugës së Përrnjavorit, ndërtimi i parmakëve (mureve mbështetëse), të rrugës “Ribarska”, ndërtimi i rrugës rajonale, Plavë – Vojno Sellë – Guci, ndërtimi i sheshit të qytetit në lagjen “Racina”, kurse Ministria e arsimit është në fazën e përfundimit të punëve në objektin e ri të shkollës fillore pesëklasëshe në Vojno Sellë, e cila është paralele e ndarë fizike e Shkollës fillore “Hajro Shahmanoviq” të Plavës. Vlera e tërësishme e investimeve në realizimin e projekteve të sipërpërmendura, të cilat nga buxheti i vet kapital i ka siguruar Qeveria e Malit të Zi, përmes Drejtorisë për punë publike, kapin shumën prej afro 6 milionë euro, dhe se edhe në periudhën e ardhshme, në stafin e ri udhëheqës së qeverisjes lokale, do të ketë partner të sinqertë me të cilin do të avancojë standardin e jetes në Plavë”. Në fund, kryeministri Markoviq dhe stafi udhëheqës i vetëqeverisjes lokale, janë dakorduar se prioritet në të ardhmen duhet të jenë investimet në projektet: Ndërtimi i rrugës ndërshtetërore Plavë – Bogiqevicë – Deçan, dhe valorizimi i Liqenit të Plavës. Shaban Hasangjekaj e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

mozaik

Kontestohet ndarja e Çmimit Nobel për letërsi për vitin 2019 shkrimtarit austriak Peter Handke

Skandali i madh në Stokholm “Peter Handke nuk ishte në anën e drejtë të historisë së popujve të Ballkanit dhe as të Kosovës; nuk ishte në anën e ndritshme të ideve, por gjeti strehë në anën e errët të ngjarjeve tragjike të Ballkanit”, thuhet në reagimin e ASHAK-ut Pas skandalit seksual të vitit të kaluar brenda Akademisë Suedeze të Shkencave, që pati për pasojë anulimin e dhënies së Çmimit Nobel për letërsi për vitin 2018, një tjetër skandal i madh ka ndodhur këtë vit pasi që juria ka vendosur që laureat i Çmimit Nobel për letërsi për vitin 2019 të jetë shkrimtari austriak Peter Handke, i cili njihet si përkrahës i ish-Presidentit serb, Sllobodan Millosheviq, të dënuar për krime lufte, dhe i cili ka mohuar krimet e kryera nga Millosheviqi në Bosnjë e Hercegovinë dhe Kosovë duke dalë hapur kundër bombardimeve të NATO-s ndaj ish-Jugosllavisë. Akademia Suedeze e Shkencave ka bërë të ditur të enjten se laureat i Çmimit Nobel për letërsi për vitin 2018 është shkrimtarja polake, Olga Tokarczuk, kurse për vitin 2019, shkrimtari austriak Peter Handke. Por vendimi për t’i dhënë Çmimin Nobel shkrimtarit Handke ka ngjallur shumë reagime nga institucione të ndryshme botërore, politikanë, shkrimtarë, artistë etj., të cilët kanë kërkuar anulimin e vendimit për shkak se është në kundërshtim me të drejtat e njeriut. Ata nuk e kanë mohuar se Handke është shkrimtar i mirë, por për shkakun se Handke ishte dhe mbetet zëri

Javore Koha

e enjte, 17 tetor 2019

intelektual që në vazhdimësi ka qëndruar në anën e kriminelëve të luftës dhe se që nga nisja e luftërave në ish-Jugosllavi ka qëndruar në mbrojtje të Sllobodan Millosheviqit dhe regjimit të tij. Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës, përmes një letre drejtuar Akademisë Suedeze, ka kërkuar anulimin e vendimit për ndarjen e çmimit Nobel për letërsi për shkrimtarin austriak Peter Handke. ASHAK-u ka kërkuar që të anulohet vendimi si “akt mirëkuptimi e solidariteti me të gjithë popujt e botës që luftojnë për liri dhe vlera demokratike”. Në letër ndër të tjera thuhet se shkrimtari Peter Handke është një eksponent i shquar i ideve fashiste të nënshtrimit dhe robërimit të popujve dhe mbështetës i pasionuar i Millosheviqit dhe i luftërave të tij gjenocidale në Ballkan, përfshirë edhe Kosovën. “Peter Handke nuk ishte në anën e drejtë të historisë së popujve të Ballkanit dhe as të Kosovës; nuk ishte në anën e ndritshme të ideve, por gjeti strehë në anën e errët të ngjarjeve tragjike të Ballkanit”, thuhet ndër të

tjera. Edhe organizata “PEN America”, që lobon për të drejtat e njeriut dhe ishte ndër organizatat e para e përbërë nga shkrimtarë, ka reaguar ndaj vendimit të Akademisë Suedeze për ndarjen e çmimit Nobel për Letërsi për shkrimtarin austriak Peter Handke. Sipas kësaj organizate, vendimi i tillë është për keqardhje. “PEN America në përgjithësi nuk komenton çmimet e institucioneve të tjera. E dimë që këto vendime janë subjektive dhe kriteret s’janë uniformë. Gjithsesi, vendimi i sotëm për çmimin Nobel për Letërsi 2019 për Peter Handke, është përjashtim. Jemi të shtangur nga përzgjedhja e një shkrimtari që e ka përdorur zërin publik për të goditur të vërtetën historike dhe për të ofruar ndihmë për autorët e gjenocidit, sikur ish-presidenti serb, Sllobodan Millosheviq dhe liderit serb në Bosnje, Radovan Karaxhiq”, thuhet në letrën e Jennifer Egan, presidente e “PEN America”. Ndërkohë në rrjetet sociale ka filluar nënshkrimi i peticionit për anulimin e vendimit për ndarjen e Çmimit Nobel shkrimtarit austriak si dhe janë para(Kohapress) lajmëruar protesta.

sport

Shqipëria dhe Kosova shënojnë fitore bindëse në kualifikimet për Kampionatin Evropian 2020

Natë historike

“

Shqipëria fitoi kundër Moldavisë me rezultatin 4-0, duke arritur një ndër fitoret më të thella në historinë e saj si mysafire, ndërsa Kosova ka mposhtur Malin e Zi me rezultat 2-0, për të mbetur në lojë për kualifikim në Kampionatin Evropian 2020

Nata e 14 tetorit do të mbetet e shënuar në histori për futbollin shqiptar pasi që përfaqësueset e Shqipërisë dhe Kosovës kanë shënuar fitore të thella ndaj kundërshtarëve të tyre në ndeshjet e kualifikimit për Kampionatin Evropian “Rusi 2020”. Shqipëria fitoi kundër Moldavisë me rezultatin 4-0, duke arritur një ndër fitoret më të thella në historinë e saj si mysafire. Sokol Cikalleshi, Keidi Bare, Lorenc

Trashi e Rey Manaj realizuan golat për këtë fitore. Në grupin H, Shqipëria ka grumbulluar 12 pikë deri tash dhe ndodhet në vendin e katërt në tabelë. Aty prijnë Turqia e Franca me nga 19 pikë. Islanda është e treta me 15. Andora e Moldavia janë në fund me nga tri pikë. Ndërkaq Kosova ka mposhtur në fushën e vet Malin e Zi me rezultat 2-0, për të mbetur në lojë për kualifikim në

Kampionatin Evropian 2020. Amir Rrahmani dhe Vedat Muriqi realizuan në pjesën e parë për fitoren e tretë të Kosovës në Grupin A. “Dardanët” ishin më të mirë vazhdimisht duke dominuar në ndeshje që nga fillimi. Deri në fund të kualifikimeve, Kosova luan me Çekinë e Anglinë në dy ndeshjet vendimtare për kualifikim. Aktualisht, në grupin A kryeson Anglia me 15 pikë. Çekia është në vendin e dytë me 12 pikë, ndërsa Kosova e treta me 11 pikë. Mali i Zi e Bullgaria janë në fund me nga tri pikë. Më 14 nëntor, Kosova luan ndaj Çekisë si mysafire, tri ditë para se të presë Anglinë në stadiumin “Fadil (Kohapress) Vokrri”. e enjte, 17 tetor 2019

Javore Koha

e a avorh KJo Podgori cë e enjte, 17 tetor 2019

Viti XVlll Numër 884 Çmimi 0,50

Ditë historike për Trieshin

ISSN 1800-5696

Korrupsioni dhe sundimi i ligjit problemet kryesore në shtetet e Ballkanit

Fotodokumentim mbi komunitetin rom në Kosovë