KOHA Javore Podgoricë e enjte, 8 shtator 2016 Viti XV Numër 730 Çmimi 0,50
Gonxhe Bojaxhiu, e shenjta Terezë ISSN 1800-5969
Bukuroshe e cila premton shumë në botën e modës
Deri më tani, shqiptarët të ndarë në tre koalicione
2
Përmbajtje
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
OH ore A KJav Podgoricë e enjte, 8 shtator 2016 Viti
XV Numër 730 Çmimi 0,50
Gjukanoviq: Shënimi i kufirit - problem i brendshëm i Kosovës
fq 4
Gonxhe Bojaxhiu, e shenjta Terezë 9 ISSN 1800-596
Bukuroshe e cila premton shumë në botën e modës
Deri më tani, shqiptarët të ndarë në tre koalicione
Javore KOHA
Bashkëpunimi në favor të shqiptarëve në Mal të Zi fq 5
Ne nuk do t’ia dalim dot mbanë! fq 8
Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. Botues: Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi: Fahrudin Gjokaj (Sistem Inxhinjer & redaktor teknik) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Bulevar revolucije 15, Podgoricë Telefon & fax: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.org Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehen
Një vepër me vlera enciklopedike e kombëtare fq 10
Në Tuz çdo gjë gati për vijim normal të procesit edukativo-arsimor fq 14
Përmbajtje
Fillon viti shkollor në kushte të vështira fq 16
e enjte, 8 shtator 2016
3
Javore KOHA
Të gjithë besimtarëve mysliman
Gëzuar KURBAN BAJRAMIN Javore KOHA
“Don’t Breathe”, në pozitën e parë fq 20
Kadareja përsëri ndër favoritët fq 21
Disa nga famulltarët që predikuan fjalën e Zotit në Famullinë e Trieshit
fq 24
Shqipëria dhe Kosova e fillojnë mbarë fq 28
Konkurs Dërgoni fotografitë në email: kohajavore@t-com.me
4
Ngjarje javore
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
Gjukanoviq: Shënimi i kufirit - problem i brendshëm i Kosovës Kryeministri i Malit të Zi, Milo Gjukanoviq, tha të martën se mospajtimet në Kosovë lidhur me shënimin e kufirit ndërmjet të dyja vendeve janë cështje e brendshme e Kosovës dhe pret që ajo të zgjidhet nëpërmjet dialogut të brendshëm të saj. Ai i bëri këto komente gjatë një vizite në Ulqin, ku është takuar me zyrtarët vendorë të kësaj komune bregdetare në Mal të Zi e banuar me shumicë shqiptare. “Mali i Zi nuk ka pretendime për asnjë metër territor të huaj, përveç territorit të vet dhe të njëjtin qëndrim e kemi edhe ndaj Kosovës si dhe ndaj fqinjëve të tjerë. Atë çka dëshiroj të ritheksoj është se me Qeverinë e Kosovës nuk kemi as edhe një mosmarrëveshje më të vogël rreth çështjes se demarkacionit”, tha ai. Kryeministri malazez tha se për këtë çështje ka biseduar disa herë me pres-
identin e Kosovës, me qeverinë dhe kryeministrin e Kosovës dhe se “midis tyre nuk ka pasur asnjë dallim mbi këtë çështje”. Kjo çështje, tha ai, paraqitet si problem i brendshëm politik i Kosovës dhe duhet të zgjidhet atje. “Ne jemi të gatshëm të presim që kjo çështje të zgjidhet me dialogun e brendshëm politik në Kosovë”, tha kryeministri Gjukanoviq. Më 26 gusht të vitit 2015, Kosova dhe Mali i Zi nënshkruan në Vjenë marrëveshjen për shënimin e kufirit ndërmjet tyre. Ndërsa Mali i Zi e ka ratifikuar marrëveshjen, në Kosovë ajo nxiti mospajtime të thella që çuan në krizë politike. Më 1 shtator qeveria e Kosovës tërhoqi nga seanca e parlamentit projektligjin për këtë çështje.
Opozita pohon se marrëveshja e dëmton Kosovën për mbi 8 mijë hektarë tokë dhe nuk ka hequr dorë nga kundërshtimi i saj, me gjithë vlerësimet edhe ndërkombëtare se shënimi i kufirit është në pajtim më dokumentet në fuqi, përfshirë edhe planin e Ahtisarit në bazë të të cilit është shpallur pavarësia e Kosovës. Ratifikimi i marrëveshjes kërkon dy të tretat e votave në parlamentin e Kosovës dhe partitë në pushtet nuk arritën të sigurojnë numrin e mjaftueshëm të tyre për shkak të mospjesëmarrjes në seancë të deputetëve të komunitetit serb por edhe të pakënaqësive edhe në radhët e tyre. Ratifikimi i marrëveshjes është kusht që Kosova duhet ta përmbushë para se të përfshihet në regjimin e udhëtimit pa viza në Bashkimin Evropian. VOA
Ngjarje javore
e enjte, 8 shtator 2016
5
Javore KOHA
Kryetari i KKSH-së Genci Nimanbegu priti Ambasadorin e Republikës së Kosovës, Skënder Durmishi
Bashkëpunimi në favor të shqiptarëve në Mal të Zi Ulqin – Ambasadori i Republikës së Kosovës në Mal të Zi, Skënder Durmishi, i shoqëruar nga sekretari i kësaj ambasade Blerim Xhemajli, u pritën të mërkurën e kaluar nga kryetari i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Mal të Zi, Genci Nimanbegu, dhe sekretari Faik Nika. Kryetari i KKSH-së e njoftoi ambasadorin Durmishi me mënyrën e funksionimit të këtij institucioni që përfaqëson shqiptarët në Mal të Zi, veprimtarinë e tij me qëllim të përmirësimit të pozitës së shqiptarëve, si dhe për situatën e përgjithshme të shqiptarëve në Mal të Zi. Ai i vlerësoi të rëndësishme marrëdhëniet ndërshtetore ndërmjet Malit të Zi dhe Kosovës, gjë që e dëshmon edhe ngritja e shërbimit diplomatik në nivel të ambasadorëve. Nimanbegu ka thënë se Kosova i kupton shumë mirë problemet dhe nevojat
e shqiptarëve në Mal të Zi. “Kosova na ka ndihmuar në të kaluarën dhe ka çështje të cilat do të ringriten pranë Ambasadës, por do të vlerësoja se edhe bashkëpunimi ekonomik dhe zhvillimi i projekteve të përbashkëta në infrastrukturë do të jenë në interes të përgjithshëm, si ai i ndërtimit të rrugës Deçan – Plavë në veçanti, që do të ndikojnë në zhvillimin ekonomik të zonës veriore të Malit të Zi, gjegjësisht të Rozhajës, Plavës e Gucisë dhe do të ndihmojnë që banorët e këtyre trevave të mos migrojnë”, është shprehur ai. Nga ana tjetër, Ambasadori Durmishi ka theksuar se shqiptarët në Mal të Zi duhet ta konsiderojnë Ambasadën e Republikës së Kosovës si një partnere për realizimin e projekteve në fushën e kulturës, arsimit dhe posaçërisht ekonomisë.
Ai ka vlerësuar marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi, duke thënë se dy vendet janë shembull i shkëlqyer i bashkëpunimit dypalësh dhe rajonal. Ambasadori i Republikës së Kosovës çmoi lart rolin dhe angazhimin e shqiptarëve në Mal të Zi, të cilët kanë shërbyer si urë e komunikimeve midis dy vendeve dhe kanë qenë faktor i rëndësishëm në shtetbërjen e Malit të Zi. Kjo është vizita e parë zyrtare që ambasadori Skënder Durmishi i bëri KKSHsë që prej emërimit të tij në këtë post. Ai është ambasadori i parë i Republikës së Kosovës që prej vendosjes së marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Malit të Zi dhe Kosovës dhe hapjes së misionit diplomatik të Kosovës në Mal të Zi. i. k.
6
Vështrime & Opinione
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Fokus
Gonxhe Bojaxhiu
Nuk ka qytetar shqiptar që nuk i lexon drejt tri shenjat e Selisë së Shenjtë në raport me shqiptarët. Së pari, Papa Françesku vizitën e parë jashtë Vatikanit e bëri në Shqipëri. Së dyti, u shenjtërua Nënë Tereza dhe, së treti ai premtoi për ta vizituar Kosovën. Vatikani po bën gjithçka që shqiptarët t’i nxjerrë mbi sipërfaqe Ismail Syla
Sa herë që etërit e Selisë së Shenjtë iu drejtoheshin besimtarëve me rastin e Krishtlindjeve, çasti më i bukur ishte kur vinte radha që në gjuhën shqipe të shqiptohej urimi: “Për shumë mot Krishtlindjet.” Më 4 shtator 2016 në sheshin e Shën Pjetrit në Vatikan ishin mbledhur rreth treqind mijë njerëz në ditën kur shqiptarja Gonxhe Bojaxhiu, Nëna Tereze, 19 vjet pas vdekjes po shpallej shenjtëreshë. Sheshi i Shën Pjetrit asnjëherë në historinë e tij nuk kishte pasur më shumë
shqiptarë, nuk kishte pasur përfaqësim më të lartë dhe më të plotë institucional, qoftë nga vendi i origjinës, Kosova, qoftë nga Shqipëria. 1. Shqiptarët në Vatikan. Emri i saj mblodhi një botë të tërë të bindjeve të ndryshme fetare, pa dallim race dhe kontinenti. Ajo bëri që në ditën e shenjtërimit të flitet edhe gjuha shqipe në meshë. Krahas italishtes e latinishtes, që dominuan për arsye të njohura, pjesë të caktuara u thanë edhe në gjuhën frënge, atë portugeze, bengale dhe kineze. Në gjuhën shqipe u thanë fjalët e lutjes universale: “Mbushe plot me Shpirtin tënd, o Zot barinj e besimtarë ndjejnë dëshirën ta shuajnë në vëllezërit etjen e Jezusit.” Që në vigjilje të shenjtërimit, mediat më të fuqishme botërore e spikatën origjinën shqiptare të Nënë Terezës. Në sheshin e Shën Pjetrit delegacioni i Kosovës ishte në vendin e nderit. Në sheshin e madh binin në sy flamuj shtetërorë të Kosovës, edhe aso të
atillë të ngjitur me flamuj kombëtarë. Edhe flamuj të tjerë. Flamujt shqiptarë, i Kosovës dhe ai kuqezi po valonin jo vetëm fizikisht në Sheshin e Shën Pjetrit. Ishte valëvitje e shpirtit perëndimor, e orientimit nga vlerat e civilizimit oksidental të një populli që ka filluar fazën e stabilizimit që në fillim të shekullit XXI. Në sheshin e Vatikanit në orën 9.30 filluan të bien kambanat e paralajmërimit të ndodhisë. Binin dy kambana në dy krahët alternativë, të ndryshëm. Për dhjetë minuta. Zhvillohet mesha. Në orën 10.41 Papa Françesku shpalli shenjtërimin e Nënë Terezës, e cila nga ai moment do të quhet Shën Tereza. Edhe vetë papa e pranoi ndjenjën nostalgjike për ndarjen nga ndajshtimi “Nënë”. Edhe shumë qytetarë shqiptarë në rrjetet sociale dëshirojnë ta quajnë Shën Nënë Tereza. Sidoqë të jetë, secila fjalë më e bukur se tjetra. Gonxhe Bojaxhiu - Nëna Shenjte. Me të kaluar gjysma e meshës erdhi një moment kur u kërkua
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
Vështrime & Opinione
e enjte, 8 shtator 2016
7
Javore KOHA
u, e shenjta Terezë
nga të pranishmit që “njëri tjetrit t’ia jap im shenjën e paqes”, moment kur atë që ke pranë ia zgjat dorën, e përqafon ose i buzëqesh. Në një çast të tillë secili e bën një autotest për të bëmat në jetën e tij. Secili ka dëshirë të brendshme që të ketë diçka nga vlerat e Shën Terezës. Në këtë mënyrë, në sytë e tërë botës, Shën Tereza është ajo që emrin e saj e shndërroi në vlerë botërore. Për shpirtbardhësi, bamirësi, humanitet, solidaritet me të varfëritë, me të pafuqishmit. Përmes jetës dhe përkushtimit në shërbim të njerëzve ajo dëshmoi se mbi çdo logjikë tjetër ajo e paqes, mirësisë është më universalja, më pozitivja dhe më jetëgjata. Shqiptarët duhet të jenë krenarë që botës i ofruan një profil të tillë. Historia e njerëzimit në fund të fundit zhvillohet për të prodhuar vlera të tilla: më shumë paqe, mirëkuptim, liri dhe dinjitet për njeriun. Në ditën e shenjtërimit të Nënë Terezës doli në pah edhe qëndrimi paradoksal ndaj saj në të kaluarën qoftë si pavëre-
jtshmëri në Kosovë, qoftë si refuzim për t’u takuar me të afërmit e saj në Shqipëri. Lartësimi i vlerave të saj përmes kanonizimit nga Selia e Shenjtë tregoi më së miri se sa janë të përkohshme luspat ideologjike, paragjykimet dhe anatemimet e padrejta ndaj personaliteteve me frymë universale. E nga ana tjetër, nuk ka si të mos thuhet se në kohën moderne askush sa Shën Tereza nuk bëri për afirmimin e emrit shqiptar, ashtu siç mund të thuhet se as Shqipëria e Kosova nuk bënë për Shën Terezën atë që e bëri për të bota e krishterë - katolike. Kjo u vërtetua më së miri në meshën e 4 shtatorit, datë e cila hyri tashmë në histori. Hyri në histori e vërteta që një personalitet nga bota shqiptare u shpall shenjtore, nga qendra kryesore e krishterimit. Papa Françesku në fjalën e tij edhe njëherë e nxori në pah dhe në shkëlqim vlerën e mëshirës, njëjtësimin e vullnetit të Zotit dhe njeriut kur për çdo ditë kryhet një vepër humane me vullnet të brendshëm, kur me vetëdije të plotë bëhet një vepër e mirë për njerëzit në hall, duke mos harruar edhe një çrregullim aktual global, krizën e refugjatëve. 2. Kaosi protokollar. Por, krahas vlerave globale, shenjtërimi i Nënë Terezës edhe njëherë e shpalosi fytyrën e brishtë institucionale të botës shqiptare. Pikë reference do të ishte dallimi në mes aktivitetit të mbrëmjes së 3 shtatorit në ambientet e bazilikës së Shën Palit dhe meshës në Sheshin e Shën Pjetrit.Derisa mesha shenjte respektoi protokollin njëqind për qind, sipas një libri 112 faqesh (61 faqe, pasi që teksti ishte i përkthyer në anglisht) duke lexuar pjesë nga Besëlidhja e Re, fragmente nga Besëlidhja e Vjetër, fjalimi i Papës, shoqërimi i këngëve biblike nga kori i katedrales së Shën Pjetrit, derisa hapësirat e delegacioneve nga mbarë bota mbaheshin nën kontroll të respektimit të numrit të mysafirëve, një natë më parë fytyra e protokollit shqiptar shpalosi dobësitë evidente qoftë
edhe në Romë. Nëse lejohet edhe një element i ri, që definon shqiptarët e dy shteteve, i sprovuar në Tiranë dhe Prishtinë edhe para 3 shtatorit 2016, atëherë lirishtë mund të thuhet se shqiptarët janë kombi më ç protokollar i mundshëm. Rrëmuja dhe zhurma e një publiku që tejkalon shifrën për një koncert solemn, nuk ndalet dhe as qetësohet që nga fillimi deri në fund të programit. Madje këtë nuk e bën as prania e yjeve si Rita, Inva dhe Ermonela, për të cilën soprano disa muaj më parë revista e njohur “Time” bëri një shkrim në faqet e kulturës. Mosrespektimi i uljes nëpër karriget e rendeve të para, ardhja e paparashikuar e njerëzve, ulja në karrigen e huaj, ulja me imponim janë gjeste të gjithëpranishme dje dhe sot, kudo dhe në çfarëdo manifestimi që organizohet në hapësirat shqiptare, e siç po shihet edhe jashtë tyre. Devijimi i programit që publiku e merr gjoja të shtypur ishte i pranishëm edhe në koncertin e 3 shtatorit. Mungesën e një artisti përpiqet ta mbulojë artisti tjetër. Një luftë dinake midis primatit dhe epërsisë së Tiranës zien online, në proces e sipër të zhvillimit të koncertit. Sopranoja Ermonela Jaho është zëvendësim për gjithçka. Shto edhe faktin që vetëm në momentin e fundit organizatorja e koncertit Diana Toska, e cila në mënyrën më të keqe përpiqet të mbledh ca kredi personale, në moment të fundit tregon para publikut dhe mediave se koncertin e mbështet financiarisht qeveria e Kosovës. Edhe një tregues i logjikës së kaosit protokollar shqiptar. Në vend të përfundimit: Nuk ka qytetar shqiptar që nuk i lexon drejt tri shenjat e Selisë së Shenjtë në raport me shqiptarët. Së pari, Papa Françesku vizitën e parë jashtë Vatikanit e bëri në Shqipëri. Së dyti, u shenjtërua Nënë Tereza dhe, së treti ai premtoi për ta vizituar Kosovën. Vatikani po bën gjithçka që shqiptarët t’i nxjerrë mbi sipërfaqe.
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
8
Vështrime & Opinione
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
DW
Ne nuk do t’ia da Alexander Kudascheff
Ne nuk do t’ia dalim mbanë, sepse nuk e dimë atë që duhet të arrijmë. A duam vetëm të kujdesemi për njerëzit apo duam njëkohësisht edhe t’i integrojmë? Sepse nuk e dimë se kur do të mund të themi: ne ia dolëm mbanë. Pas më shumë se 25 vjetësh bashkim të Gjermanisë, ende shumë gjermanë thonë, ne nuk jemi bashkuar vërtet. Sepse ne e kuptojmë këtë detyrë vetëm teknikisht, në vend të të kuptuarit kulturalisht - d.m.th. do të na
Saktësisht para një viti, ajo shqiptoi fjalinë e dyert dhe mirëpriti qindra mijëra
duhej të mësonim që t’i pranojmë dallimet. Në vend të kësaj ne besojmë se refugjatët do ta zgjidhin problemin tonë demografik. Refugjatët ne i kthejmë në imigrantë Ne nuk do t’ia dalim mbanë, sepse nuk e kuptojmë, se imigrantët janë më konservatorë dhe fetarë se ç ‘është mesatarisht shoqëria jonë moderne. Sepse as ia kemi idenë se çfarë përpjekjesh do të nevojiten për t’i bërë që të ndihen si në shtëpinë e tyre njerëz
që vijnë nga një kulturë tjetër. Sepse ne vërtet kemi një fjalë të bukur si atdhe - por ua japim rrallë imigrantëve ndjesinë se ky mund të ishte edhe atdheu i tyre - nga pikëpamja gjuhësore, kulturore dhe politike. Sepse ne nuk jemi një vend imigrimi, d.m.th. jo në aspektin racional, por shpesh në atë emocional me njerëzit, të cilët vijnë te ne dhe me të cilët ne besojmë se duhet të merremi vesh. Dhe sepse ne nuk i kërkojmë imi-
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
Vështrime & Opinione
e enjte, 8 shtator 2016
alim dot mbanë! famshme: “Do t’ia dalim mbanë!”. Angela Merkel hapi refugjatë në Gjermani. Nuk do t’ia dalim dot mbanë...
grantët, por vetëm i pranojmë. Sepse ne kemi një raport të gjymtuar me vetë kombin tonë - dhe prandaj nuk kemi një imazh të qëndrueshëm pozitiv për veten dhe as nuk e përcjellim atë te të tjerët. E thënë ndryshe: ne nuk kemi kulturë orientuese, sepse kemi një atdhe të copëtuar. Sepse, megjithë fjalët, ne nuk jemi pozicionuar për t’u bërë një republikë shumëngjyrëshe, siç e përshkruan Presidenti ynë Federal nganjëherë me
ngrohtësi të madhe. Sepse integrimi do të jetë një detyrë e shekullit për më shumë se tre breza dhe ne i mbyllim sytë përballë kësaj sfide. Sepse shumë imigrantë nga Siria ose Afganistani nuk do t’ia dalin mbanë, pasi ata nuk janë të përgatitur për vendin e industrializuar të rendimenteve të larta si Gjermania - për kërkesat dhe ritmin e Gjermanisë. Sepse shumë imigrantë, të matur me
9
Javore KOHA
standardin tonë, nuk janë të aftë sa duhet dhe nuk dinë sa duhet. Sepse “do t’ia dalim mbanë” është në rastin më të mirë vetëm një frazë, e cila do të thotë vetëm: unë jam optimist! Sepse në cilësitë themelore të një qenieje gjermane nuk bën pjesë optimizmi, por më tepër frika gjermane. Dhe: sepse një ditë ne do të themi, se ia kemi dalë mbanë - edhe kur nuk ia kemi dalë mbanë.
Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„
10
Kulturë
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Mbi monografinë e Tomor Osmanit “Shekulli i Komisisë Letrare Sh
Një vepër me vlera enciklopedike e kombëtare Prof. dr. Artan Haxhi
Në kushtet e reja historike e shoqërore të fillimit të Shqipërisë së shekullit XX shtrohej si kërkesë e menjëhershme përhapja e arsimit dhe zhvillimi i kulturës kombëtare, çka vinte në rend të ditës nevojën për shkrimin dhe përpunimin e gjuhës shqipe. Kjo me të drejtë shihej jo vetëm si një problem kulturor, por edhe si një çështje që do të ndihmonte në forcimin e unitetit kombëtar dhe në bashkimin politik të popullit shqiptar. Pas shpalljes së Pavarësisë dhe krijimit të shtetit shqiptar, në kushtet kur gjuha shqipe po shkruhej prej shumë autorësh, me larmi të madhe subjektesh, çështjesh dhe mjetesh shprehëse, me një zgjerim të ndjeshëm të funksioneve të saj, diktohej si nevojë e ngutshme edhe krijimi i një gjuhe të përbashkët për të gjithë. Me të drejtë prof. Gjovalin Shkurtaj thekson se “nevoja për një gjuhë të përbashkët e të njësuar, të njëjtë e të vetme për të gjithë kombin është më e madhe në periudha të krijimit të unitetit kombëtar e shtetëror, kur krijohen kombet dhe shtetet përkatëse”. Në agimin e këtij shekulli në shtypin e kohës u ballafaquan pikëpamje të ndryshme dhe u trajtuan mjaft probleme që kishin të bënin me të ardhmen e
shqipes, duke kërkuar me ngulm zgjidhjen e çështjes gjuhësore mbi baza kombëtare dhe duke e lidhur ngusht formimin e një gjuhe të përbashkët me njësinë e kulturës kombëtare. Pikërisht në këtë periudhë kemi disa ngjarje me shumë rëndësi për kulturën dhe gjuhësinë shqiptare, ndër të cilat tri ishin kulmore: Kongresi i Manastirit (1908), Kongresi i Elbasanit (1909) dhe Komisia Letrare Shqipe në Shkodër (1916 – 1918). Ato do t’i detyronin shqiptarët të hidhnin hapa konkretë drejt krijimit të një gjuhe të përbashkët, si njësi e pandashme e kulturës dhe e shpirtit të tyre kombëtar, si shprehje dhe realizim i idealeve të Rilindjes sonë Kombëtare. Në vazhdën e këtyre përpjekjeve Komisia Letrare Shqipe do të zinte një vend të veçantë e të merituar në panteonin e kulturës e të gjuhës shqipe. Si një ngjarje e rëndësishme në historinë e kulturës sonë kombëtare, që vinte si rrjedhojë e përpjekjeve shumëshekullore për zhvillimin e përparimin e gjuhës dhe të kulturës shqipe, ajo i dha zgjidhje mjaft çështjeve madhore të gjuhës, të letërsisë dhe të arsimit kombëtar, duke e ngritur çështjen e kulturës gjuhësore në lartësinë e kërkesave intelektuale të kohës. Pikërisht në rrugëtimin e saj 100-vjeçar Komisia Letrare Shqipe e Shkodrës na vjen përmes veprës hulumtuese-shkencore të prof. dr. Tomor Osmanit “Shekulli i Komisisë Letrare Shqipe” (100 vjet të rrugëtimit të saj). Kjo vepër mund të quhet njëherazi edhe një përmendore që autori ua kushton gjithë atyre që dhanë ndihmesën e pakursyer për ta ruajtur e zhvilluar gjuhën shqipe, të atyre që me largpamësi e nd-
jenjë dashurie, plot guxim e urtësi nisën udhën e mundimshme të zhvillimit e të modernizimit të saj. Edhe pse në Shqipërinë e asaj kohe nuk mund të bëhej fjalë për politikë gjuhësore dhe planifikim të mirëfilltë gjuhësor, Komisia Letrare Shqipe në të vërtetë përbën një përpjekje të ndërgjegjshme, një organizim të planifikuar dhe të udhëhequr nga njerëzit e letrave shqipe, nga intelektualët më në zë të kohës, shqiptarë dhe të huaj. Ajo ishte një ngjarje që shënonte një moment të rëndësishëm jo vetëm në rrugën e standardizimit dhe të unifikimit të shqipes së shkruar, por edhe të aspekteve që lidhen me kultivimin e saj në nivelet e një gjuhe të përpunuar. Me të drejtë Komisia është cilësuar si një institucion shkencor kombëtar që punoi me kompetencë e përgjegjësi për zgjidhjen e njërit prej problemeve më të rëndësishme në jetën kulturore të vendit. Ashtu siç e thekson edhe vetë autori, nuk duhet të mjaftohemi “ta konsiderojmë komision gjuhëtarësh dhe shkencëtarësh apo një komision që kreu detyrat e një këshilli shkencor metodik, por fillimet e institucioneve shkencore për gjuhën dhe letërsinë nisin këtu”. Si e tillë Komisia Letrare Shqipe e Shkodrës kishte si objektiv të zgjidhte detyra specifike dhe do të ofronte zhvillime të reja. Përmes veprës së tij, autori Tomor Osmani na ofron një njohje të afërt e të drejtpërdrejtë të punës së Komisisë Letrare Shqipe, çka na jep mundësinë të kemi një pamje të plotë të përmasave të kësaj ngjarjeje, e cila me të drejtë është konsideruar si një moment rilindjeje intelektuale, po aq sa edhe kombëtare.
Kulturë
e enjte, 8 shtator 2016
11
KOH Javore A KOHA
hqipe” (100 vjet të rrugëtimit të saj) Kjo vepër mund të quhet njëherazi edhe një përmendore që autori ua kushton gjithë atyre që dhanë ndihmesën e pakursyer për ta ruajtur e zhvilluar gjuhën shqipe, të atyre që me largpamësi e ndjenjë dashurie, plot guxim e urtësi nisën udhën e mundimshme të zhvillimit e të modernizimit të saj
Nisur nga problematika e saj dhe ndikimet që ajo pati në zhvillimet e shqipes moderne, Komisia ishte një pikë referimi për jetën e gjuhës shqipe. Ajo përmbushi një detyrë iluministe që la Kongresi i Manastirit, duke u vënë në bazë e duke zotëruar mendimin e përparuar të atyre viteve për njësimin e standardizimin e shqipes. Për vendimet që mori dhe hullinë e hapur për problemin e gjuhës së njësuar, mendojmë se Komisia është pa dyshim i pari kongres drejtshkrimor i shqipes. Ajo ishte institucioni i afrimit dhe i bashkimit të vlerave kombëtare të gjuhës shqipe. Monografia, si rezultat i një pune të gjatë hulumtuese, analizuese e sintetizuese, vjen të plotësojë interesin diturak lidhur me këtë ngjarje të rëndësishme të kulturës dhe të gjuhësisë shqiptare. Nëpërmjet një shqyrtimi të kujdesshëm shkencor hartuesi i saj ndjek hap pas hapi punën e Komisisë Letrare Shqipe, duke qëmtuar e shqyrtuar imtësisht të gjitha dokumentet (materiale nga Arkivi i shtetit, materiale të gjetura jashtë vendit apo edhe materiale të botuara në shtypin e kohës e më gjerë), duke i vlerësuar e duke mbajtur qëndrim objektiv. Autori e ka konceptuar monografinë në dy pjesë. Pjesa e parë, titulluar “Studimi”, me 6 krerë. Të gjashtë krerët e pjesës së parë e çojnë lexuesin nëpër momentet kryesore që ka
përshkuar Komisia Letrare Shqipe e Shkodrës. Në kreun e parë, objekt i analizës së thelluar bëhen kushtet historike në të cilat e zhvilloi veprimtarinë dhe arsyet pse u zgjodh Shkodra si qendër e organizimit të veprimtarisë së Komisisë Letrare Shqipe, emrat dhe vepra atdhetare e themeluesve të saj, të cilët patën detyrën kulturore kombëtare të zgjidhnin problemin e gjuhës së përbashkët, duke e vënë atë në themelet e zhvillimit kombëtar. Analizohet struktura, synimet dhe problemet që mendonte të shqyrtonte e të zgjidhte ajo, duke theksuar se Komisia Letrare Shqipe do të merrej me lëvrimin e gjuhës shqipe, me zhvillimin e letërsisë dhe “me të ndrequnit e drejtë dhe të arsyeshëm të ortografisë e përsa mundet për të dy gojët shqiptare”. Autori analizon të gjitha vendimet që ka marrë ajo, duke u ndalur në veçanti në rolin që luajti Komisia në emancipimin kulturor të shqiptarëve në atë kohë e më vonë. Në vazhdim autori, si ekspert i fushës, analizon rrugën historike të ndjekur për zgjidhjen e çështjes së alfabetit të njësuar të shqipes deri në zgjidhjen përfundimtare në Kongresin e Manastirit 1908 (kreu II). Më tej ai do të trajtojë me hollësi çështje të zgjidhjes së problemit të gjuhës së përbashkët shqipe, duke filluar me pikëpamjet e rilindësve, por edhe me kontributet e anëtarëve të Komisisë Letrare (kreu III), me problemet e drejtshkrimit
dhe të miratimit të një kodi drejtshkrimor (kreu IV), me probleme të terminologjisë, të hartimit të teksteve shkollore e të zhvillimit të letërsisë (kreu V), si dhe me analizën e detajuar të të gjitha botimeve dhe të dorëshkrimeve të Komisisë Letrare (kreu VI). Në pjesën e dytë, titulluar “Materiale”, autori publikon të gjitha materialet që kanë lidhje me Komisinë Letrare Shqipe, të botuara apo në dorëshkrim, të gjetura në Arkivin e shtetit apo në qendra të tjera arkivore brenda apo jashtë Shqipërisë, të cilat ilustrojnë konkretisht veprimtarinë e Komisisë Letrare Shqipe. Edhe në këtë monografi Tomor Osmani e rishfaq veten si një shkencëtar i formuar e shumëplanësh, ku shquhet jo vetëm specialisti i alfabetit, por edhe gjurmuesi i pasionuar, analisti dhe studiuesi i historisë së gjuhës. Në punën e tij hulumtuese ai shquhet për akribi shkencore, për sistematicitet, për qartësi mendimi, për fuqi analize dhe sinteze, për interpretime dhe konkluzione, për përgjithësime logjike dhe për metodikë të brendshme. Këtë e dëshmon më së miri edhe kjo monografi që kemi sot në dorë, e cila në tërësinë e saj përshkohet nga një ndjenjë dashurie dhe nderimi për gjuhën amtare, në përgjithësi, dhe për të gjithë ata që dhanë ndihmesën e tyre të pakursyer për ta ruajtur e zhvilluar shqipen e shkruar, “për ta ruajtur mes tufaneve dhe rrebesheve„, siç shprehej albanologu Pedersen. Monografia e Tomor Osmanit “Shekulli i Komisisë Letrare Shqipe” (100 vjet të rrugëtimit të saj) është një vepër me vlera enciklopedike në fushën e historisë së gjuhës së shkruar shqipe, vepra më e gjerë dhe më e pasur me informacion shkencor e botuar deri më sot me këtë tematikë, ku trajtohen me objektivitet dhe me kompetencë të plotë shkencore probleme që kanë të bëjnë me këtë ngjarje të rëndësishme për historinë e kulturës dhe të gjuhësisë shqiptare. Prandaj mund të themi se botimi i kësaj vepre do të ishte një përkujtim i denjë shkencor për 100 vjetorin e Komisisë Letrare Shqipe.
12
Kulturë
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Kujtime rreth shoqërimit me kryearqipeshkvin Rrok Mirdita
Personalitet që ngriti lar Dr. Bahri Brisku
Patëm vendosur që të vizitojmë majen e Malit të Sumës e cila gjendet në Anë të Malit – mbi fshatin Brajshë. Bisedohet që atje ka disa kulla dhe rrënoja tjera në të cilat veronin paria historike shqiptare. Nëpër disa kronika historike ekzistimi i një fakti të tillë gjendet i shënuar si kuriozitet i veçantë. Shkruhet që në Sumë veronin princat Balshaj, të cilët ishin me prejardhje nga Bajza. Eprorët e dinastisë feudale shqiptare – Balshajt çliruan Shqipërinë nga okupimi Venedikas përpara ardhjes së strategut Gjergj Kastriotit – Skënderbeut. - Unë e di rrugën për të vajtur në maje të Sumës na pat thënë mësuesi i Brajshës – Beqir Kasneci, i cili kishte qenë atje njëherë si fëmijë. Në maje të Sumës verës mbretëron një freski e këndshme. Lart janë disa rrënoja viranësh që dëshmojnë që atje nëpër mote kanë veruar shumë personalitete të njohura shqiptare. Mali i Sumës disponon me shumë burime të ujit të cilësisë s lartë. Për vajtjen atje, ekzistojnë disa rrugica të ngushta. Flitet që dikur ky udhëtim bëhej edhe me mushka. - Në një revistë historike pata lexuar që Gjon Vladimiri shpesh veronte në majën e Sumës së bashku me bashkëshorten – Kosarën. Ky atje kishte ndërtuar një vilë të mrekullueshme. Ky në shekullin XI mbretëroi Anën e Malit dhe Krajën ku ndërtoi Ublen dhe Kishen e të Papërlyeres katolike shqiptare – na tha historiani Riza Rexha. Duke patur parasysh të gjitha këto të dhëna historike dhe legjendare për majen e malit të Sumës të Katërkollës, një grup intelektualësh së bashku me të ndjerin arqipeshkv imzot Rrok Mirditën, patëm vendosur që në pranverë të vitit 1980 ta kryejmë vizitëne majës së bjeshkës së Sumës, por mjerisht nuk e
Nuk kishte kaluar shumë kohë që Dom Rroku dhe unë Kërkesa jonë kishte për qëllim që të rrallohet shkuarj të rrezikshëm. Me dhjetëra familje iknin nga Ulqini, r ishin të llojllojshme, por kishte edhe shkaqe të përnd patëm realizuar kryesisht për shkak që zotëri arqipeshkvi Rrok Mirditës i kishte ardhur lajmi për vajtjen në shërbim në Amerikë. Kryearqipeshkvi Rrok Mirdita dispononte zgjuarsi të veçanta. Ishte largpamës i dalluar. - Bahri, vizitën e majës së malit të Sumës do ta bëjmë pas kthimit tim nga Amerika – më tha Dom Rroku. Kështu qëndrimi i tij në Amerikë nuk zgjati shumë! - Qe Bahri, ajo përgjigjja e letrës që e dërguam në Itali, arriti sot. Unë e lexova dhe kuptova që atje me letrën tonë ishin pajtuar të gjithë përveç personelit të Karitasit. Gjithashtu janë pajtuar
edhe përfaqësuesit e Kryqit të Kuq Italian – tha Dom Rrok Mirdita. Nuk kishte kaluar shumë kohë që Dom Rroku dhe unë u kishim dërguar një letër personave që merreshin me refugjatët në Itali. Kërkesa jonë kishte për qëllim që të rrallohet shkuarja e shqiptarëve në mërgim e cila në vitet e gjashtëdhjeta, kishte marrë hov të rrezikshëm. Me dhjetëra familje iknin nga Ulqini, rrethina dhe vendet të tjera ku banonin shqiptarët në Mal të Zi! Shkaqet e ikjes ishin të llojllojshme, por kishte edhe shkaqe të përndjekjeve politike. Ne kishim folur shpesh lidhur me problemin se po shprazen katundet nga
Kulturë
e enjte, 8 shtator 2016
13
Javore KOHA
rt imazhin e vendlindjes
ë u kishim dërguar një letër personave që merreshin me refugjatët në Itali. ja e shqiptarëve në mërgim e cila në vitet e gjashtëdhjeta, kishte marrë hov rrethina dhe vendet të tjera ku banonin shqiptarët në Mal të Zi! Shkaqet e ikjes djekjeve politike banorët. Në letrën që i patëm shkruar autoriteteve të kampeve të refugjatëve, në të cilat shqiptarët tanë qëndronin deri 5-6 muaj. Shtetet Europiane nuk pranonin azile politike e as punëtorë! Shtetet që pranonin rrallëherë ndonjë grup refugjatësh (në atë kohë) kishin mbetur Australia dhe SHBA -ja! Një pjesë e refugjatëve duke mos patur durim të presin aq gjatë nëpër kampe të Italisë, ktheheshin mbrapsht. Pas katër muajsh është kthyer nga Italia Rexhep Gjenashi! Prej Rexhepit kam dëgjuar që në ato kampe të refugjatëve, një pjesë e tyre nga rajoni i Ulqinit dhe Tivarit, me qëllim që të interesohet ndokush
për me i marrë shpejt, deklaroheshin si banorë të Shkodrës ose të viseve të tjera të Shqipërisë.!!! - Fare mirë e kuptojmë shqetësimin tuaj. Edhe ne jemi dhe kemi mbetur të hutuar nga kjo pjesë e madhe e shqiptarëve që ia mësyjnë mërgimit edhe me fëmijë të vegjël duke mos ditur as ku shkojnë as kur mund të ikin nga kampi. Ne jemi përpjekur me të tonën që t’i dalim në ndihmë me ushqime e vendosje, por ndihma që të bëjnë rrugë nuk kemi arrit që t’ju japim aq sa duhet se janë grumbulluar shumë! Shkruanin ata në përgjigjen e tyre!
KRONIKA TË ECURIVE NË SHËRBIM TË DOM RROK MIRDITËS
Lindi në Kllezën më 1939. Shkollimin e mesëm e përfundoi në Ulqin. Studimet teologjike dhe filozofisë i kreu në Zarë dhe në Zagreb. Më 5 korrik 1965 u shugurua për meshtar dhe më 1966 u caktua administrator i dy kishave katolike në Salç ku shërbeu 3 vite. Pastaj u emërua për famullitar i kishës së Gjon Pagëzorit në vendlindje. Ky dispononte aftësi të fuqishme rrezatuese në shoqëri. Pati arritur që çdo mes ku vepronte që jo vetëm ta respektonin por edhe ta adhuronin. Kur vajti në Amerikë shërbeu në bashkësinë katolike të Bronksit. Më 1981 u pranua për famullitar në Njujork. Prej aty, më 1986 emërohet meshtar i kishës Zoja e Shkodrës. Pas disa vitesh, më 25 prill 1993 u shugurua për arqipeshkëv të Tiranës dhe të Durrësit. Prej vitit 1994 kryen detyrën e presidentit të Karitasit shqiptar. Ky personalitet, ka qenë emëruar president i Arqipeshkvive shqiptare Metropolitane. Këto emërime të larta që iu dhanë nga Vatikani e ngriti për të vetmin shqiptar i kësaj treve që arrin që t’i gëzojë Kryeaqipeshkvi Rrok Mirdita, i cili me veprimtarinë e tij të gjerë arriti që të sigurojë që varrimi i tij të kryhet në brendinë e Katedralës më të madhe shqiptare në Tiranë. Me këtë dhe të tjera fakte, Kryearqipeshkvi Rrok Mirdita, jo vetëm që ka ngritur lart zërin e imazhit të vendlindjes së tij – Ulqinit, por edhe mbarë shqiptarisë. Ky dispononte një imagjinatë të pasur përparimtare! Kur u pat nisur për në SHBA, më tha që kur të kthehet do ta realizojmë shkuarjen në Rumi. Kjo m’u duk si dëshirë e tij e parealizueshme, por me emërimin e tij në rangun e lartë të arqipeshkut të Tiranës dhe Durrësit u bë realitet (Fund) i mundshëm.
14
Arsim
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Në të gjitha institucionet edukativo-arsimore në Mal të Zi ka start
Në Tuz çdo gjë gat të procesit edukati Në shkollën fillore “Mahmut Lekiq” në Tuz, këtë vit për herë të parë në bankat shkollore janë ulur 137 vogëlushë, 77 që mësimin do ta ndjekin në gjuhën amtare dhe 66 në gjuhën malazeze. Në gjimnazin “25 Maji” në Tuz këtë vit mësimin do ta ndjekin 122 nxënës, nga të cilët 82 do të mësojnë në gjuhën amtare dhe 40 në gjuhën malazeze. Ndërkaq Drejtoria për Arsimimin e Përfaqësuesve të Popujve Pakicë dhe Komuniteteve të tjera Nacionale në Ministrinë e Arsimit, ka siguruar falas 330 abetare në gjuhën shqipe në 12 shkolla në Mal të Zi në të cilat mësimi zhvillohet në dy gjuhë Tuz- Viti i Ri shkollor ka startuar në të gjitha institucionet edukativo-arsimore në Mal të Zi, në ato parashkollore, në shkolla fillore dhe në atë të mesme. Viti shkollor 2016/2017 ka filluar edhe në Malësi ku çdo gjë është gati të vijojë procesi edukativo-arsimor sipas plan-programit dhe kalendarit vjetor shkollor, kështu kanë sqaruar në një prononcim për “Koha Javore “krerët e shkollës fillore dhe të mesme në Tuz, Nikollë Dukaj dhe Semir Laleviq. Në shkollën fillore “Mahmut Lekiq” në Tuz, sipas drejtorit, këtë vit për herë të parë në bankat shkollore janë ulur 137 vogëlushë, 77 që mësimin do ta ndjekin në gjuhën amtare dhe 66 në gjuhën zyrtare për të cilët kompleti i librave është siguruar falas nga Qen-
dra për Punë dhe Mirëqenie Sociale, nga kryeqyteti Podgoricë dhe abetarja kombëtare nga Ministria e Arsimit. “Ju uroj nga zemra një fillim të mbarë dhe të suksesshëm të vitit të ri shkollor!. Kjo ditë sërish na bashkon si një familje e cila ka qëllimin, planin dhe dëshirën e madhe për punë dhe dituri. Ne si pedagogë edhe këtë vit shkollor kemi hartuar plane dhe projekte të shumta të cilat do t’i realizojmë së bashku me prindër, donatorë e miq të shkollës tonë, gjithnjë për të arritur nivelin e lartë të edukimit dhe arsimimit të nxënësve. Të gjithë nxënësve ju uroj fillim të mbarë, shumë suksese si dhe dashuri, mirëkuptim dhe tolerancë në mes njëri-tjetrit në këtë vit të ri shkollor”, u shpreh drejtori Nikollë Dukaj duke sqaruar se pushimi veror
ka qenë periudha kur në ambiente të brendshme dhe të jashtme të shkollës janë kryer disa investime të domosdoshme për vijimin e procesit mësimor. Në gjimnazin “25 Maji” në Tuz po ashtu çdo gjë ka qenë e gatshme që të startojë viti i ri shkollor sipas planit dhe programit mësimor. Në këtë shkollë këtë vit janë regjistruar 122 nxënës, 82 në gjuhën shqipe dhe 40 në atë malazeze. “Kemi filluar mësimin e rregullt dhe sipas vitit kalendarit dhe plan-programit mësimor, dy ditët e para i kemi shfrytëzuar për të njoftuar nxënësit me kujdestarët e tyre, orarin mësimor, kriteret dhe etikën që duhet zbatur në shkollë. Këtë vit ndryshe nga vitet e mëparshme, ditën e dytë kemi patur takim me prindërit të cilët i kemi njoftu-
Arsim
e enjte, 8 shtator 2016
15
KOH Javore A KOHA
tuar viti i ri shkollor
ti për vijim normal ivo-arsimor
ar mbi të drejtat, obligimet dhe kushtet që kanë dhe që duhet të përmbushin nxënësit gjatë vitit shkollor”, theksoi drejtori i këtij institucioni Semir Laleviq. Ai shtoi se gjatë pushimeve verore janë kryer disa ndërhyrje të përgjithshme nëpër klasë dhe laboratore të shkollës si dhe është bërë pastrimi gjeneral i ambientit të jashtëm të saj. Ndërkaq libralia “Libertas” në Tuz e cila është dhe e vetmja që mundëson furnizimin me tekste mësimore në të dyja gjuhët me komplete shkollore nga klasa e parë deri në vitin e fundit të gjimnazit, edhe këtë vit ka siguruar të gjitha
tekstet e nevojshme mësimore dhe kompletet. Drejtuesi i kësaj librarie Shaqir Gjokaj për “Koha Javore” tha se çmimet e teksteve mësimore në tërësi janë të njëjta më ato të vitit të kaluar duke shtuar se furnizimi me tekste shkollore vijon ende me qëllim që blerësit të mos përballen me mungesa eventuale. Këtë vit shkollor Ministria e Arsimit e Malit të Zi, përkatësisht Drejtoria për Arsimimin e Përfaqësuesve të Popujve Pakicë dhe Komuniteteve të tjera Nacionale në Ministrinë e Arsimit, ka siguruar falas 330 abetare në gjuhën shqipe
në 12 shkolla në Mal të Zi në të cilat mësimi zhvillohet në dy gjuhë. Abetaret janë ndarë në shkollat: “Mahmut Lekiq” në Tuz, “Mareshali Tito” në Ulqin, “Gjergj Kastrioti-Skendërbeu” në Tivar, “Boshko Strugar”, Ulqin, “Marko Nuculloviq”, Shtoj, “Hajro Shahmanoviq”, Plavë, “29 nëntori Dinoshë”, “Gjergj Kastrioti-Skendërbeu”, Triepsh, “Bratstvo-Jedinstvo”, Skorraq, “Bedri Elezaga”, Ulqin, shkolla fillore “Dacaj” në Dacaj dhe në shkollën “Xhaferr Nikoçeviq” në Guci. t.u.
16
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Shkolla fillore nëntëvjeçare ‘’Dacaj’’
Fillon viti shkollor në kushte të vështira Në Dacaj të Malësisë së Rozhajës nisi viti shkollor. Kjo shkollë që është i vetmi institucion arsimor në gjuhën shqipe në Komunën e Rozhajës, gjendet në një gjendje të keqe me kushte shumë të pavolitshme dhe të vështira për mbarëvajtjen e mësimit. Ndërtesa e shkollës, ka vetëm tri dhoma të mësimit, zyrën e arsimtareve, ne të cilën është e vendosur biblioteka e shkollës si dhe kompjuteri i cili përdoret njëkohësisht edhe për nxënësit e orës informatike si dhe për mësimdhënësit dhe zyra e drejtorit. Duhet theksuar se këto dhoma të
mësimit janë të errëta dhe gjithmonë shfrytëzohet rryma elektrike për të ndriçuar dhe mbajtur mësim. Për të plotësuar nevojat e zhvillimit të mësimit shfrytëzohen tash disa vjet me radhë edhe disa lokale të ndërtesës se ambulancës ,e cila ndërtesë ka vetëm tri dhoma të vogla pa rrymë elektrike .Prandaj klasa e nëntë për momentin nuk ka fare klasë të mësimit. Shkolla nuk ka nyje sanitare ,nuk ka ujë të pijshëm as sallë të fizkulturës ,kabinete e dhoma ndihmëse të punëtorëve. Në pjesën më veriore të
Malit të Zi, ku moti fillon menjëherë të ftohet, ngrohja ende bëhet me dru dhe me stufa të vjetra . Edhe përkundër këtyre kushteve nxënësit e klasave të ulëta janë gëzuar pa masë sepse kanë fituar tekstet shkollore falas. Klasat e larta kanë shfrytëzuar librat e klasave të vitit të kaluar .Duhet theksuar se edhe në këtë vit klasa e dytë ka marrë Abetaren Kombëtare gjithashtu falas, të cilat tekste i ka dhënë donacion drejtori i arsimit në Ministrinë e Arsimit të Malit të Haxhi Lajçi Zi, Marash Dukaj.
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
17
Javore KOHA
Në Shkollën e Mesme “Vëllzërim-Bashkim” në Ulqin
Njëzet e gjashtë mijë euro investime Mësimdhënësit dhe drejtuesit e Shkollës së Mesme “ Vëllazërim- Bashkim” në Ulqin edhe këtë vit shkollor i kanë kushtuar një rëndësi të veçantë përmirësimit të kushteve të mësimit për nxënësit e tyre. Të vetëdijshëm se pa plotësimin e kushteve në këtë objekt edukativo-arsimor nuk ka as ngritje të cilësisë në arsim, falë disa donatorëve mërgimtarë dhe vendas entuziast dhe dashamirës të arsimit gjatë pushimeve të verës, janë përkujdesur dhe ia dolën të rregullojnë disa hapësira të përshtatshme shkollore, që përkojnë me ambientin e shkeullit njëzet e një. Profesor Basri Milla, kordinator, drejtues i punimeve dhe ndërmjetësues në mes të diaasporës dhe shkollës, tha se riparimin e shkollës sivjet e kanë mbështetur dhe mundësuar financiarisht disa bashkatdhetarë të cilët jetojnë
dhe veprojnë në Shtete të Bashkuara të Amerikës dhe disa qytetarë vendas. Sipas fjalëve të tij nismëtar i parë i këtij veprimi humnan dhe donator kryesor është mërgimtari nga fshati Sukubinë - Anë të Malit, Ilmi Kurti, i cili nga buxheti i tij familjar i ka dhuruar shkollës 10.208 euro. “ Mërgimtari Hamdi Çapriqi nga fshati Krythë i Ulqinit, i cili jeton në Amerikë ka dhënë 8.250 euro, Isa Çapriqi ka kontribuar me 3.00o euro, Martin Shkreli nga fshati Amull ka dhënë donacion 1.000 dollarë, aq sa edhe mërgimtari Ali Kurti, kurse mërgimtari Rasim Deda ka dhënë 500 dollarë. Përveç mërgimtarëve të përmendur këtë aksion vullnetarhumanitar e kanë mbështetur me punë e me të holla edhe Rusto Demiri ( 500 euro), Kabil Stankoviqi ( 900 euro) Nusret Tula ( 450 euro), Muslim Llolla ( 600 euro) Ilirijana Kurti (300 euro) dhe Xhevdet
Seferi ( 300 euro)”, pohoi Milla. Ai, duke i falënderuar të gjithë donatorët, shtoi se me këtë donacion me vlerë prej afro 26 mijë euro është renovuar tavani i shkollës, janë zëvendësuar 33 dyerë të kabineteve , janë shtruar pllakat e reja, janë lyer katër kabinete , gjashtë zyra dhe parmakët dhe është zbukuruar pamja e jashtmne e oborrit të shkollës . Falë këtyre investimeve kjo shkollë, ku mësimin e ndjekin në gjuhën shqipe dhe malazeze rreth 1.ooo nxënës, ka marrë një pamje krejt tjetër, më të bukur seç e kishte. Kanë marrë pamje tjetër korridoret e saj tashti të ndrithsme, ndërsa në kabinete ( mësonjtore) është krijuar një ambient i rehatshëm për zhvillimin e orës cilësore Domethënë me këtë renovim janë krijuar kushte shumë më të përshtatshme për mësimdhënie dhe mësimxënie. Gj.Gjonaj
18
Javore KOHA
e enjte, 8 shtator 2016
Portret
Modelja nga Malësia me banim në SHBA Jasmina Çunmulaj
Bukuroshe e cila premton shumë në botën e modës Talentët e rinj të cilët duan dhe aspirojnë që të arrijnë sukses në fusha të ndryshme gjatë jetës së tyre, këtë dhe mund ta realizojnë, falë kurajos, mundit e përkushtimit të pandalshëm drejt plotësimit të ëndrrave të tyre. E tillë është dhe e reja me origjinë nga Malësia por me banim në Shtete të Bashkuara të Amerikës Jasmina Çunmulaj, aktualisht 19 vjeçare por që në kohë shumë të hershme të fëmijërisë, ajo kishte talent për sporte të ndryshme duke qenë e përkushtuar shumë në sport por asnjëherë duke menduar që do të merret me profesionin që ushtron sot, atë të modelimit. Ajo për “Koha Javore’ thotë se inspirimi për t’u marrë me këtë profesion i ka ardhur nga kushërira e saj, ylli shqiptar i modelimit Emina Çunmulaj e cila siç duket ka ndikuar fuqishëm tek Jasmina që edhe kjo të ndjek gradualisht rrugën e saj dhe të jetë pjesë e pandarë e sfilatave të njohura të modës. “Emina Çunmulaj dhe sukseset e saj të modelimit, ishin frymëzim për mua qe edhe unë të filloj një karrierë të modelimit në moshën 17 vjeçare. Nëna ime ka qenë mbështetësja më e madhe në fillimin e karrierës time si modele. Ajo më inkurajoi që të garoj për “Miss Michigan Teen” në SHBA në vitin 2015, në të cilën u përzgjodha në Top 15 femrat në konkursin tim të parë. Atë vit, unë diplomova në shkollën e mesme “Novi” nga ku pas mbarimit u regjistrova në Universitetin “Mercy” të Detroitit për të studiuar Shkencat e Neurologjisë Mjekësore”, shprehet në një prononcim për “Koha Javore “Jasmina Çunmulaj.
Portret
Jasmina thotë se në shkurt të këtij viti ka marrë pjesë në “Miss Michigan Earth 2016” përmes një aplikimi dhe intervistave të ndryshme ku më pas është përzgjedhur si përfaqësuesja më e mirë për shtetin e Michiganit në këtë konkurs. “Nën kurorën time si “Miss Michigan” unë e përfaqësova komunitetin e Flintit dhe krizën e tyre të ujit si ambasadore e tyre, u mundova të bëj sa më shumë dhe më të mirën e mundshme, një gjë të cilën ende vazhdoj ta bëj, ku njëkohësisht bëra dhe shumë aktivitete bamirësie në fushën e mbrojtjes së mjedisit”, sqaron modelja e re Jasmina Çunmulaj. Modelja e re shqiptare e cila me punën e saj ka një të ardhme premtuese, ka pasur bashkëpunim me dizajneren e famshme shqiptare në SHBA Katerina Bocci e cila Jasminës ia ka dizajnuar fustanin në këmbim që të konkurroj për
e enjte, 8 shtator 2016
19
Javore KOHA
të në “Miss Michigan Earth 2016”, e cila konkurroi dhe u shpërblye me çmimin e parë të fotogjenikës. “Jam shumë e lumtur nga ky sukses. E gjitha ka qenë një ëndërr. Kurrë nuk e kam besuar që një ditë do të fitoja këtë çmim. Marrja e këtij çmimi tregon se unë dukem e bukur në fotografi. Ky çmim është një shtytje e mëtejshme për atë që kam dëshirë të bëj. Ishte një spektakël ku përjetova një eksperiencë të re. Tani jam dhe përfaqësuese e një kompanie kozmetike me kontratë njëvjeçare “Southern Flair Lashes”, u shpreh Çunmulaj. Jasmina përveç modelimit të cilit tashmë i është përkushtuar me seriozitet të plotë, ajo është duke treguar rezultate të lakmueshme edhe në ndjekje të studimeve, duke bërë hulumtime mjekësore në NIH (Institutin Kombëtar të Shëndetit) duke qenë dhe trajnere e jogës në këtë Universitet.
Modelja e re aktualisht po ndjek studimet në vitin e dytë të Kolegjit “Mercy” në Detroit me synim të përfundojë me sukses studimet dhe njëkohësisht të vazhdojë profesionin e modelimit të cilin ajo e do shumë dhe ku më së miri e ndjen veten. “Ambicia ime do të shkojë deri atje sa të përmbush qëllimin tim plotësisht. Unë aspiroj që të arrijë suksesin me të cilin edhe Malësinë do ta bëj të ndjehet krenare me mua. Faleminderit shumë të gjithëve për përkrahjen tuaj”, u shpreh Çunmulaj në këtë pronocim për “Koha Javore”. Urojmë që rrugën e kësaj vajze të re, talente dhe optimiste ta ndjekin edhe shumë bashkëmoshatar/e të saj që një ditë të spikasin dhe të jenë eminentë në fusha të ndryshme dhe të japin kontributin e tyre maksimal në mjediset ku jetojnë dhe veprojnë. t.u.
20
Panoramë
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
“Don’t Breathe”, në pozitën e parë Ishte një fundjavë e suksesshme për filmin, “Don’t Breathe”, i cili po vazhdon ta ruajë pozitën e parë në arkat filmike të Amerikës Veriore. Filmi i zhanrit Triller psikologjik, arriti të shesë bileta në vlerë prej 15.7 milionë dollarëve, dhe kështu u emërua kampion i kësaj jave. Siç duket publiku e ka mirëpritur këtë projekt të zhanrit triller psikologjik, pavarësisht se filmat aksion dominojnë në shijen e adhuruesve të filmit të cilët i vizitojnë kinematë. Filmi i fundit i studios Warner Bros, “Suicide Squad”, po vazhdon të qëndrojë në pozitën e dytë të kësaj liste, me 10 milionë dollarë të fituara. I bazuar në librin komik me të njëjtin emër, filmi i regjisorit David Ayer në rolin e protagonistëve i sjell aktorët yje të Hollywoodit: Will Smith, Margot Robbie, Jared Leto, Jai Courtney dhe Cara Delevigne. Ata portretizojnë një grup kriminelësh me aftësi të jashtëzakonshme, të cilëve qeveria u kërkon ndihmën për ta mposhtur një kriminel të rrezikshëm dhe kështu ata përfundojnë duke e luajtur rolin e heronjve.
Premiera botërore e “Bridget Jones’s Baby” Fituesja e çmimit Oscar, Renee Zellweger, e riktheu aksentin e saj Britanik edhe një herë, për ta portretizuar personazhin nga Londra, Bridget Jones, në vazhdimin e tretë të këtij filmi komik, me titull “Bridget Jones’s Baby”. Ky personazh që është shumë i dashur për publikun, tashti vjen në moshë më të shtyrë, ende beqare, por kësaj radhe, shtatzënë. Aktorja e lindur në Teksas rikthehet në ekran krahas aktorit Colin Firth i cili e portretizon dashurinë e jetës së saj, Mark Darcy, dhe këtë herë në mesin e tyre hyn edhe një tjetër mashkull tërheqës e simpatik, që është aktori Patrick Dempsey, i cili në film e portretizon të dashurin e tanishëm të Bridgit-it.
Kulturë
e enjte, 8 shtator 2016
21
KOH Javore A KOHA
Çmimi Nobel për letërsi
Kadareja përsëri ndër favoritët Shkrimtari i mirënjohur shqiptar, Ismail Kadare, edhe këtë vit është në rrethin e ngushtë të favoritëve për të fituar çmimin prestigjioz, Nobel, në fushën e letërsisë. Gazeta britanike “Nicer Odds” favorit kryesor për Nobelin 2016 e konsideron shkrimtarin japonez Haruki Murakami, i cili për shumë vite me radhë e kryeson këtë listë, ndërsa Kadarenë e radhitë të pesëmbëdhjetin në mesin e pretendentëve. Gjithashtu, si favoritë për ketë çmim edhe sivjet përmenden poeti sirian Adonis e Joyce Carol Oates. Ismail Kadare është autor i shumë veprave në poezi e prozë, laureat i shumë çmimeve kombëtare, kandidat i çmimit Nobel për shumë vite me radhë, anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale. Vepra e tij është përkthyer në mbi dyzet
gjuhë të huaja. Në fillim të këtij viti ky shkrimtar shqiptar u nderua nga shteti francez me urdhrin e lartë “Komandant i Legjionit të Nderit”. Rikujtojmë së 2016-ta është shpallur nga institucionet e Shqipërisë “Vit kulturor i Ismail Kadaresë” për nder të 80-vjetorit të tij, që po shënohet me disa aktivitete. Në qytetin e tij të lindjes, në Gjirokastër, është përuruar si muze shtëpia ku ka lindur dhe është rritur ai. Ky muze hapi dyert për vizitorë në janar të këtij viti, në ditën e lindjes së shkrimtarit. Në Shqipëri e në Kosovë janë paraparë të mbahen orë të ndryshme letrare, promovime e ekspozita deri në fund të këtij viti jubilar për shkrimtarin. Në tetarin profesionist “Adriana” të Ferizajt po përgatitet shfaqja “Piramida”, dramatizim i romanit të Ismail Kadaresë me të njëjtin titull. Dramatizimin e ka bërë Bardh Frangu, ndërsa regjinë po e bën Fatmir Hyseni. Për premierën e kësaj
shfaqjeje pritet të jetë i pranishëm edhe Ismail Kadare. Çmimi Nobel për letërsi ndahet çdo tetor, siç kërkohet në testamentin e shkencëtarit Alfred Nobel: “Për njeriun që ka krijuar në fushën e letërsisë veprën më të vlefshme me një drejtim ideal” dhe ka vlerë financiare 780 mijë funta.Vitin e kaluar Nobeli për Letërsi i takoi shkrimtares dhe gazetares bjelloruse Svetlana Alexievich.“War’s Unëomanly Face”, botuar më 1985 dhe është libri i parë i Alexievich, dy milionë kopje të së cilit janë shitur. Ky roman i cili ndërtohet prej monologëve të grave në luftë, të cilat flasin për aspektet e Luftës së Dytë Botërore, që nuk janë trajtuar më parë. Libri ka ardhur në shqip nga shtëpia botuese “Buzuku”, në Prishtinë. Që prej vitit 1901, 110 njerëz e kanë fituar këtë çmim, prej të cilëve 13 kanë qenë gra, Alexievich u bë gruaja e katërt në histori që fitoi këtë çmim.
22
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
Partia Demokratike dhe Iniciativa Qytetare arrijnë marrëveshje
Koalicion për zgjedhjet e ardhshme parlamentare Tuz - Partia Demokratike dhe Iniciativa Qytetare – Tuz kanë bërë të ditur se kanë arritur Marrëveshjen e koalicionit për pjesëmarrje të përbashkët në zgjedhjet e ardhshme parlamentare që do të mbahen më 16 tetor, por pa bërë të njohura detajet e saj. Marrëveshja është arritur të shtunën ndërmjet kryetarit të Partisë Demokratike, Fatmir Gjeka, dhe bartësit të listës për deputetë të kësaj partie, Gëzim Hajdinaga, nga njëra anë, dhe drejtuesve të Iniciativës Qytetare, Smail Maliq Çunmulaj dhe Vasel Sinishtaj, nga ana tjetër. Ky është koalicioni i dytë parazgjedhor
ndërmjet subjekteve politike shqiptare duke qenë se Forca e Re Demokratike dhe Unioni Demokratik i Shqiptarëve kanë nënshkruar më herët marrëveshjen e koalicionit. Përpos këtyre dy koalicioneve, pjesëmarrjen në zgjedhjet e ardhshme parlamentare si listë e veçantë e kanë paralajmëruar edhe tri degët e Lidhjes Demokratike në Mal të Zi, konkretisht degët e LD në MZ në Malësi, Plavë-Guci dhe Rozhajë. Në zgjedhjet e kaluara parlamentare, Partia Demokratike ka qenë në koalicion me Alternativën Shqiptare dhe Lidhjen Demokratike në Mal të Zi, ndër-
sa Forca e Re Demokratike me Iniciativën Qytetare dhe Lëvizjen Qytetare “Perspektiva”. Ndërkohë LD në MZ, Alternativa Shqiptare, Lëvizja Qytetare “Perspektiva” dhe Partia Qendrore Shqiptare për Integrime nuk e kanë bërë akoma publik mënyrën e pjesëmarrjes së tyre në zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Në përbërjen aktuale të Kuvendit të Malit të Zi, subjektet politike shqiptare përfaqësohen me dy deputetë. (Kohapress)
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
23
Javore KOHA
Partitë politike shqiptare në prag të zgjedhjeve parlamentare të Tetorit
Deri më tani, shqiptarët të ndarë në tre koalicione Në prag të zgjedhjeve parlamentare që do të mbahen më 16 tetor në Mal të Zi, subjektet politike shqiptare kanë filluar të unifikohen në lista të përbashkëta. Fillimisht ka qenë Forca e cila ka arritur marrëveshje për koalicion me Unionin Demokratik të Shqiptarëve, më pas Partia demokratike me Iniciativën Qytetare, Tuz dhe së fundmi lista e tretë ka dalur nga tri degët e LD në Mal të Zi, ajo e Plavë-Gucisë, Rozhajës dhe Malësisë si bashkim i tri degëve në një listë të vetme. Në një prononcim për “Koha Javore”, Fatmir Gjeka nga Partia Demokratike tha se qëllimi i unifikimit të këtyre dy subjekteve ( PD-IQ) në një listë të përbashkët ka si synim bashkimin e shqiptarëve me qëllim që subjektet nacionale në të ardhmen të jenë më të fuqishme ne realizimin e të drejtave të tyre. “Kemi bërë një koalicion i cili mendoj se ka një vullnet të mirë për të kontribuar në avancimin e të drejtave të shqiptarëve në Mal të Zi. Unë e përgëzoj Iniciativën Qytetare dhe njëkohësisht ftojmë të gjitha ato parti shqiptare të
cilat mendojnë se do të kontribuojnë për çështjet shqiptare, të na bashkëngjitën pasi kemi lënë hapësirë dhe për subjekte të tjera nacionale. Presim që ditët dhe javët në vijim ta kemi listën shqiptare më të zgjeruar në zgjedhjet e tetorit 2016”, u shpreh Gjeka. Ndërkaq, lideri i LD në MZ, dega e Malësisë Nikollë Camaj për “Koha Javore” vuri në dukje se bashkimi i këtyre tri degëve ka ardhur duke parë që formimi i dy koalicioneve në Ulqin sipas tij nuk përfillen në formën e duhur. ”Arsye e dytë është se as kryetari i LD Mehmet Bardhi nuk bëri asnjë hap për ta riorganizuar partinë që është kërkesë jona qe katër vite, dhe nisur nga ky fakt ne u detyruam që zgjedhësve tonë t’u ofrojmë një alternativë (listë) të tretë duke menduar se ndër shqiptarët në Mal të Zi ekziston një potencial votuesish të cilët nuk janë të prirur të votojnë pushtetin as satelitët e tij në dy koalicione shqiptare dhe kështu menduam që ata duhet të kenë një alternativë të tretë, pra qëllimi ynë që bashkuam këto tri degë ishte që atyre qytetarëve
të cilët kanë një qëndrim opozitar, t’u japim një shans tjetër” u shpreh Camaj”. Ai nuk përjashtoi mundësinë e rikompozimit të subjekteve (koalicioneve) deri në fund të dorëzimit të listës zgjedhore duke sqaruar se këto tri degë kanë ftuar të gjithë ato subjekte që ende nuk janë deklaruar për pjesëmarrjen e tyre në këto zgjedhje por edhe bashkimin eventual të koalicioneve të sapo formuara nëse sipas tij do të respektohet shtrirja gjeografike e shqiptarëve me një përfaqësim dinjitoz. “Nëse do të kemi përfaqësues nga të gjitha trevat shqiptare, pra me një shtrirje gjeografike ku jetojnë shqiptarët në Mal të Zi, kjo lë hapësirë që të bisedohet në këtë drejtim, përdryshe ne jemi të vendosur që të jemi si alternativë e tretë e cila ka mundësi të dalë ndër listat më të fuqishme pasi besoj se shqiptarët në Mal të Zi janë ngopur me lista që u thuhet shqiptare e në fund, faktikisht nuk janë asgjë më tepër sesa satelitë të pushtetit”, u shpreh Camaj për “Koha Javore”. t.u.
24
Histori
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Disa nga famulltarët që predikuan fjalën e Zotit në Famullinë e Trieshit Trieshjanët janë të besimit katolik. Ata kanë famullinë e tyre françeskane e cila gjendet 870 metra mbi nivelin e detit në një sipërfaqe prej 110 metrash katrorë. Kjo famulli , sipas Relacioneve të vitit 1864, formohet nga fshatarët e ndryshëm dhe ka vetëm një kishë e 4 varreza. Përfshin 185 familje me 1080 frymë (banorë). Famullia e Trieshit rrjedh nga ajo e Grudës. Që në lashtësi misionari i Grudës vizitonte katolikët e Trieshit dhe pastaj kthehej sërish në qendrën e Misionit. Edhe Trieshi kaloi nën Dioqezën e Antivarit pas vitit 1878. Famullinë françeskane të Trieshit e ngritën këta priftërinj: Patër Joannes Pellegrino nga Bolonja, 1763 Patër Giuseppe Umbo, 1766 Padër Leonardo Di Bavaria, 1775 Padër Michelangelo di Nola, 1776 Patër Gedeo di Trenta, 1778 Patër Girolamo di Mandello, 1781 Patër Giuseppe Urbaggnia, 1785 Patër Benigno di Appignano, 1785 Patër Prisco di Selsa, 1787 Patër Lodovico Comini, ( ? )
Patër Mariano di Onano , prefekt dy herë 1792 Patër Kasimiro NN , 1792, Patër Severino da Ponteza, perfekt , 1794 Patër Bernardo di Torino, 1776 Patër Severino Thais , 1775 Patër Padër Emiliano Zagorano, 1780 Patër Vicenzo M.Di Roma 1791 – mësoi gjuhën shqipe në Romë Patër Severino da Bavaria, 1775 Patër Pier Crisologo da Bologna, 1783 Patër Andrea Francesco Anocluto , 1789 Patër Francesco di Casola , 1782 Patër Vincenco di Filaziano , 1795 Patër P. Pietro ( ?) Frano , 1803 Patër Raimondo da Roma , 1805 Patër Angelo ? , 1805 Patër Antonio Jemino , 1806 Patër Mariano di Colomaro , 1807 Patër Pietropaolo di Campitelli, prefekt, 1808 Patër Matia di Varesci , 1813 Patër Matia Vaznes , 1813 Patër Girolamo di Lesi, 1819 Patër Pietro di Ancona , 1809
Patër Teodosio di Parma , 1850 Patër Secondiano ab Ancona , 1860 Patër D Mhilli Glosonovic , 1895 Patër Josef Lochman , 1898 Patër Giulio Pindo da Napoli , 1901 Patër Leonardo Gojani , 1904-1931 Përveç këtyre famullitarëve në Triesh kanë shërbyer edhe: Dom Ivo, Dom Marku, Dom Zefi Demiroviq, Patër Gjergji Markstepaj, Dom Simon Filipaj, Patër Zefi Jankaj, i cili personifikohet meshtari i parë që celebroi meshën e shenjtë në gjuhën shqipe në mbarë botën e krishterë shqiptare; Patër Frani Dushaj dhe Patër Mirashi Marinaj. Besimtarët trieshjanë ritet fetare i kryejnë në Kishën “ Zoja Rruxare” e cila ndodhet në qendër të fshatit Stjepoh. Regjistrat e famullisë së Trieshit datojnë në vitin 1763 kur edhe mendohet fillimi i kësaj famullie. Gj.Gjonaj
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
25
KOH Javore A KOHA
Kryeministri i Malit të Zi, Millo Gjukanoviq, qëndroi të martën në vizitë pune në Ulqin
Çështje kyçe, miratimi i Planit Hapësinor Urbanistik Ulqin – Kryeministri i Malit të Zi, Millo Gjukanoviq, ka deklaruar se çështje kyçe për Komunën e Ulqinit është miratimi i Planit Hapësinor Urbanistik të Ulqinit, që sipas tij, do të krijojë parakushtet për investimet në të ardhmen dhe zhvillimin e saj. Ai ka zhvilluar të martën një vizitë pune në Komunën e Ulqinit, ku është pritur nga kryetari i saj Nazif Cungu me bashkëpunëtorët e tij. Gjukanoviq ka deklaruar se kanë pasur një takim konstruktiv ku është biseduar për të gjitha problemet dhe prioritetet e Komunës së Ulqinit. Sipas tij, dy projekte kapitale janë me prioritetet. I pari është përfundimi i rikonstruktimit të pjesës së mbetur të rrugës Ulqin – Sukubinë. “Mjetet për realizimin e këtij projekti janë siguruar me buxhetin e këtij viti. Për fat të keq, disa mangësi në procedurat e tenderimit e kanë pamundësuar realizimin dhe jemi duke e përshpejtuar procedurën e tenderimit në mënyrë që paratë e përcaktuara për këtë qëllim të vihen në funksion”, ka thënë Gjukanoviq, por pa saktësuar se kur do të fillojnë punimet në këtë aks rrugor. Kryeministri i Malit të Zi ka theksuar
se prioritet tjetër është investimi në përmirësimin e rrjetit të ujësjellësit dhe rregullimi i çështjes së ujërave të zeza. Ai ka thënë se edhe për këtë projekt janë siguruar paratë dhe se “tani është e nevojshme që të krijohen të gjitha parakushtet, duke filluar nga ekspropriimi dhe organizimi i mirë në mënyrë që në afatin optimal ta realizojmë këtë projekt”. I pyetur për çështjen e Valdanosit, si njëri prej potencialeve më të mëdha turistike të Ulqinit, ku ish pronarët kërkojnë kthimin e pronës, Gjukanoviq ka thënë se mendon se për rreth 90 për qind të çështjeve ekziston pajtueshmëri ndërmjet Qeverisë, Komunës së Ulqinit dhe pjesës së opinionit të interesuar për Valdanosin. “Pajtohemi që lokaliteti i Valdanosit duhet të valorizohet. Jemi dakort që një pjesë e këtij lokaliteti është i përshtatshëm për valorizim turistik. Në projektin e Planit Hapësinor Urbanistik kemi arritur në zgjidhjen se cila pjesë mund të shfrytëzohet për këtë qëllim. Jemi dakort që duhet të ruhen ullinjtë”, ka thënë ndër të tjera ai. Kryetari i Komunës së Ulqinit, Nazif Cungu, ka shprehur kënaqësi për takimin duke thënë se është edhe më
shumë optimist se janë në rrugën e duhur për realizimin e projekteve të kahmotshme. “Pres që pas këtij takimi shumë gjëra do të lëvizin më shpejt dhe më mirë për të mirën e të gjithë qytetarëve të Komunës së Ulqinit”, është shprehur ai. Edhe Cungu ka thënë se në këtë takim më së shumti është folur për Planin Hapësinor Urbanistik të Ulqinit. “Jemi marrë vesh për hapa konkretë. Shpresoj që deri në fund të këtij muaji, ky plan do të miratohet”, ka deklaruar ai. Kryetari i Komunës së Ulqinit ka thënë se pret që shumë shpejt të hapet tenderi për ndërtimin e fazës së tretë të rrugës Ulqin – Sukubinë dhe se punimet të fillojnë deri në fund të këtij viti. Ai ka thënë se kërkojnë ndihmë nga Ministria e Financave për konsolidimin e financave të Komunës së Ulqinit. Vizita e kryeministrit Millo Gjukanoviq në Ulqin është zhvilluar në kuadër të një serie vizitash që ai po bën nëpër komuna të ndryshme në Mal të Zi, në fund të mandatit të tij qeverisës dhe në prag të zgjedhjeve parlamentare që do të mbahen më 16 tetor. Po të martën, ai ka zhvilluar vizitë pune në Komunën e (Kohapress) Tivarit.
26
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
Javore A KOHA KOH
Vazhdojnë punët në ndërtimin e rrugës Dacaj-Ishtedim Para disa kohësh ka rifilluar puna në ndërtimin e rrugës për në Bjeshkën e njohur të Ishtedimit e cila kishte filluar në vitin e kaluar .Kjo rrugë do të kalojë nëpër fshatin Husaj ,i cili fshat gjatë muajve të Vjeshtës dhe të Dimrit tash disa vjet është pa banorë. Ky investim ka vlerë prej 4,5 milion euro, që është një ndër investimet më të mëdha nga lëmi e infrastrukturës rrugore në këto anë, mjete të cilat I ka siguruar Qeveria e Malit të Zi. Rruga e cila do të jetë e asfaltuar ka gjatësi prej 7,2kilomrtave .Projekti po realizohet përmes Programit të Drejtorisë së Punëve Publike ,kurse punëkryersi është kompania’’Tehno Put’’ nga Podgorica. Ky investim ju ka dhënë shpresë
banorëve të këtyre anëve sepse është rruga e parë që do të asfaltohet në këto anë ku jetojnë shqiptarët e Malësisë së Rozhajës me shekuj .Fatkeqësisht gjatë njëzetë vjetëve të fundit të këtij shekulli nuk e kanë parë perspektivë të qëndrimit ,as nuk kanë pasur kushte të jetesës dhe të punësimit në këto anë. Ishtedimi është një bjeshkë e madhe me livadhe e vende të bukura të pashkelura dhe të pashfrytëzuara deri me tani, janë vende shumë të përshtatshme si për turizëm veror ashtu edhe për atë dimëror . Kjo bjeshkë është shfrytëzuar edhe po shfrytëzohet nga banorët e Kosovës, të cilët me shekuj kanë kullotur dhe mbarështuar numër të madh të bagëtive . Ishtedimi njihet me Majen e
Ruselisë ,me Majen e Amnicës ,vende shumë të këndshme dhe të përshtatshme për Alpinistëm ,me kroje e gurra me ujë të ftoftë .Po ashtu në këto anë janë të njohura me shumë bimë mjekuese malore ,më boronica, kërpudha, mjedra , mana ,rrush të egër etj. bimë dhe kafshë të egra karakteristikë të kësaj bjeshke. Kjo rrugë, nëse do të përfundohet me sukses do të ngjallë shpresën e kthimit të banorëve të shpërngulur të fshatrave :Husaj, Dacaj, Bukel i Epërm, Bukel i Poshtëm, Peshkaj dhe Buxhov, por edhe banorëve të disa fshatrave të Kosovës siç janë: Dubovikë, Rashiq, Kryshec, Kralan etj. H. Lajçi
Mozaik
e enjte, 8 shtator 2016
27
KOH Javore A KOHA
Edhe Hani i Hotit, pikë e përbashkët kufitare Shqipëria dhe Mali i Zi po bashkëpunojnë që edhe pika doganore e Hanit të Hotit, ashtu si ajo e Muriqanit, të jetë e përbashkët. Ministri në detyrë i Transporteve, Edmond Haxhinasto, homologu i tij, Ivan Brajoviq dhe Eurokomisionerja për Transportin, Violeta Bulc zhvilluan një takim në Han të Hotit, raporton Tch.
Ministri Haxhinasto u shpreh se “takimi u organizua për të parë infrastrukturën e kësaj pike kalimi kufitar. Me komisioneren Bulc, tha ai, u diskutua për të gjitha zhvillimet që po ndodhin në infrastrukturën e vendit dhe është vlerësuar progresi i deritanishëm i bërë nga Shqipëria”. Bulc tha se është arritur angazhimi
politik dhe do të diskutohet për këtë çështje në një takim në Bruksel në tetor të këtij viti gjatë ndarjes së një fondi prej 40 milionë eurosh për lidhshmërinë në rajon. Ministri malazez i Transportit vlerësoi marrëdhëniet e shkëlqyera me Shqipërinë dhe se projektet e përbashkëta të realizuar kanë dhënë efektet e veta.
28
Sport
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
Fillojnë kualifikimet në zonën e Evropës për Kampionatin Botëror “Rusi 2018”
Shqipëria dhe Kosova e fillojnë mbarë Në ndeshjen e parë, Shqipëria ka fituar 2-1 ndaj Maqedonisë, ndërsa Kosova, e cila merr pjesë për të parën herë në një garë zyrtare, pas pranimit të saj në FIFA, ka debutuar me barazim 1-1 ndaj Finlandës, në fushën e kësaj të fundit Shqipëria dhe Kosova i kanë filluar mbarë kualifikimet për Kampionatin Botëror që do të mbahet në Rusi në vitin 2018. Në ndeshjen e parë në Grupin G, Shqipëria ka fituar 2-1 ndaj Maqedonisë, ndërsa Kosova, e cila merr pjesë për të parën herë në një garë zyrtare, pas pranimit të saj në FIFA, ka debutuar me barazim 1-1 ndaj Finlandës, në fushën e kësaj të fundit. Shqipëria ka arritur një fitore të vështirë në stadiumin “Loro Boriçi” të Shkodrës. Ndeshja është ndërprerë të hënën mbrëma në minutën e 75të, për shkak të stuhisë dhe rrebeshit të shiut, për të vazhduar 15 minutat e mbetura të martën, ku Shqipëria arriti të shënojë golin e dytë me anë të sulmuesit Bekim Bala në minutën e 89të, pas një krosimi të Memushajt nga gjuajtja e lirë. Shqipëria ka shënuar shumë shpejt golin e parë, duke e zhbllokuar rezultatin në minutën e 9-të me anë të Armando Sadikut, por Maqedonia ka barazuar në fillim të pjesës së dytë (51’) me anë të Ezgjan Alioskit. Vlen të theksohet se qindra tifozë nga trevat shqiptare në Mal të Zi e kanë mbështetur kombëtaren kuq e zi në këtë ndeshje. Në grupin G, krahas Shqipërisë fitore kanë shënuar edhe Spanja dhe Italia, dy pretendentet kryesore për t’u kualifikuar në fazën tjetër. Spanja ka fituar thellë ndaj Lihtenshtajnit me rezultatin 8-0, ndërsa Italia ka mundur Izraelin në fushën kundërshtare me rezultatin 3-1. Pas ndeshjeve të para, e kryesojnë ta-
belën Spanja, Italia dhe Shqipëria me nga tri pikë. Barazimi i Kosovës në Finlandë është vlerësuar historik. Të parët kanë kaluar në epërsi finlandezët në minutën e 18-të me anë të Paulus Arajuurit, por ka barazuar Valon Berisha në minutën e 60-të me anë të penalltisë. Mediat e ndryshme kanë raportuar se Kosova ka zhvilluar një ndeshje të mirë, duke qenë superiore ndaj kundërshtarit më me përvojë. Në Grupin I, ku bën pjesë Kosova, janë shënuar tre barazime me rezultate të njëjtë 1-1. Përpos Finlandës dhe Ukrainës, kanë barazuar edhe Kroacia me Turqinë dhe Ukraina me Islandën.
Pas ndeshjeve të para, të gjitha ekipet në këtë grup kanë grumbulluar nga një pikë. Ndërkaq, edhe Mali i Zi ka nxjerrë një rezultat pozitiv ndaj Rumanisë duke barazuar si mysafir 1-1 në ndeshjen e parë kualifikuese për Botërorin “Rusi 2018”. Ndeshjen e ardhshme, Shqipëria do ta luajë kundër Lihtenshtajnit më 6 tetor, në fushën e këtij të fundit, kurse më 9 tetor do të presë Spanjën në fushën e vet. Ndërsa Kosovën e presin dy përballje të vështira në tetor. Së pari, më 6 tetor do të luajë kundër Kroacisë si mikpritëse, kurse më 9 tetor do të udhëtojë në Ukrainë. i.k.
Marketing
e enjte, 8 shtator 2016
29
KOH Javore A KOHA
Gëzuar Kurban Bajrami
Urime
dhe për shumë mot
KURBAN BAJRAMIN
30
Marketing
e enjte, 8 shtator 2016
Javore KOHA
Të gjithë besimtarëve muslimanë
Gëzuar Kurban Bajrami
ALTERNATIVA SHQIPTARE
Urime Kurban Bajrami KOMUNA URBANE E TUZIT
Marketing
e enjte, 8 shtator 2016
31
KOH Javore A KOHA
Të gjithë besimtarëve muslimanë
Gëzuar Kurban Bjramin Ministria për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Pakicave
Urime
dhe për shumë mot
KURBAN BARJAMIN
INICIATIVA QYTETARE - TUZ