Koha 1039

Kulmi apo fillimi i ndasive

Nëntori i krenarisë kombëtare

Një komb – një gjuhe letrare

Podgoricë

UNESCO merr nën mbrojtje xhubletën shumëshekullore

Tashmë xhubleta do të jetë pasuri e gjithë njerëzimit

Padyshim që lajmi mbi pranimin e xhubletës në UNESCO (Organiza ta për Edukim, Shkencë dhe Kulturë e Kombeve të Bashkuara) si vesh je e lashtë shumëshekullore, është i një rëndësie të veçantë dhe lajm i shumëpritur për pasurimin e thesarit të trashëgimisë kulturore të kombit shqiptar. Ky vendim gëzon tejmase studiuesit e folklorit dhe të gjithë ata të cilët ndër vite dhe shekuj kanë kontribuar në ruajtjen e xhubletës dhe punimin e saj, por edhe të gjithë ata të cilët nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme kulturore e kanë prom ovuar atë, duke e përcjellur kështu tek brezi i ri për të mos e mbuluar pluhuri i harresës.

Komiteti Ndërqeveritar për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale në mbledhjen e mbajtur në Rabat të Marokut, ka miratuar unanimisht shpalljen e xhubletës dhe dijebërjes së saj si pjesë të listës së trashëgi misë kulturore jomateriale nën mbro jtjen e UNESCO-s.

Lajmin mbi këtë vendim e bëri të ditur javën e kaluar ministrja e Kul turës e Republikës së Shqipërisë, Elva Margariti e cila në një video të shpërndarë në faqen e saj zyrtare të fejsbukut, e konsideroi xhubletën si një thesar e cila në vrullin e kohës po rrezikonte dita-ditës të humbiste.

“Por ne nuk duhet të lejojmë që xhubleta të mbetet thjeshtë një relike e së shkuarës. Me përfshirjen në këtë listë, ajo do të ketë gjithë mbështet jen, jo vetëm të institucioneve tona, por tashmë edhe të atyre ndërkom bëtare që do ta trajtojnë xhubletën si pasuri të të gjithë njerëzimit”, u shpreh Margariti.

Ajo më tutje duke treguar se për të ardhur deri tek kjo ditë janë dashur vite të tëra pune, falënderoi çdo spe cialistë, bashkëpunëtorë dhe çdo bartës të dijebërjes së xhubletës të cilët, siç tha, në mënyrë të pakursy er ndihmuan që jo vetëm t’i plotëso het xhubletës një dosje aplikimi, por t’i tregohet mbarë botës një copëz shqiptarie.

Ndërkohë, në këtë video janë shfaqur edhe disa sekuenca nga pamja e xhubletës, duke sqaruar se ajo për ne shqiptarët nuk është thjeshtë një kostum dhe një veshje, por një mënyrë jetese.

“Një petk që i shoqëron gratë e Malësisë nga lindja deri në vdekje, që shoqëron çdo gëzim dhe hidhërim.

Kjo veshje madhështore katërmijëv jeçare e mbushur plot e përplot me simbole jete, sot po tejkalon edhe kufijtë shqiptarë. Ajo nuk është thjeshtë vetëm një dosje, është një zemër pulsuese për të cilën duhet të

kujdesemi që ta mbajmë gjallë, duke përcjellë mjeshtërinë e krijimit nga brezi në brez”, thuhet ndër të tjera në këtë video-xhirim të cilën Ministria e Kulturës e Shqipërisë ia ka kushtuar xhubletës me rastin e shpalljes së saj nën mbrojtje të UNESCO-s. Padyshim që lajmi mbi pranimin e xhubletës në UNESCO (Organiza ta për Edukim, Shkencë dhe Kulturë e Kombeve të Bashkuara) si vesh je e lashtë shumëshekullore, është i një rëndësie të veçantë dhe lajm i shumëpritur për pasurimin e thesarit të trashëgimisë kulturore të kombit shqiptar. Ky vendim gëzon tejmase studiuesit e folklorit dhe të gjithë ata të cilët ndër vite dhe shekuj kanë kontribuar në ruajtjen e xhubletës dhe punimin e saj, por edhe të gjithë ata të cilët nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme kulturore e kanë prom ovuar atë, duke e përcjellur kështu tek brezi i ri për të mos e mbuluar pluhuri i harresës.

Kujtojmë që pjesë e listës së pasurive botërore që mbrohen nga UNESCO janë edhe Butrinti, Berati, Gjirokas tra dhe iso-polifonia, ndërsa dosja për të shpallur xhubletën pasuri të trashëgimisë kulturore nën mbrojtjen e UNESCO-s është dorëzuar vitin e kaluar.

Në Ulqin u mbajt mbrëmja letrare në kuadër të manifestimit “T’i afirmojmë krijuesit e rinj letrarë të Malit të Zi” deri në 18 vjeç

Nxitje dhe afirmim i fëmijëve dhe të rinjve për krijimtari letrare

Në fushën e krijimtarisë letrare fituese është shpallur Blendisa Xhurretoviq nga shkolla fillore “Marshall Tito”, vendi i dytë i ka takuar nxënëses Mersiha Lleshi nga Medreseja “Mehmed Fatih”, kurse vendi i tretë nxënëses Mija Zhivanoviq nga shkolla fillore “Boshko Strugar”. Në kategorinë e recitimeve, recituesi më i mirë është zgjedhur nxënësi Isar Kaca

Ulqin – Asociacioni Kulturor Ndër kombëtar (IKA) në bashkëpunim me Sekretariatin për Kulturë, Sport, të Rinj dhe Veprimtari Shoqërore të Ko munës së Ulqinit organizuan të prem ten mbrëma në sallën e Qendrës për Kulturë në Ulqin mbrëmjen letrare në kuadër të manifestimit “T’i afirmojmë krijuesit e rinj letrarë të Malit të Zi” deri në 18 vjeç.

Nismëtari dhe organizatori i këtij manifestimi, siç është thënë unik dhe që organizohet për të parën herë në nivel të të gjitha komunave në Malin

e Zi, Velko Veloviq, kryetar i IKA-s, një asociacion që ekziston prej disa vitesh, ka treguar se kjo është mbrëmja letrare e 22-të që organizo het nëpër komunat në Malin e Zi e që ka për qëllim afirmimin dhe nxitjen e fëmijëve dhe të rinjve për krijimtari letrare.

Ai ka thënë se është i befasuar me numrin e pjesëmarrësve.

“Ne si IKA së bashku me Sekretaria tin për Kulturë dëshirojmë t’i tregojmë jo vetëm Ulqinit, por edhe krejt Malit të Zi se këta fëmijë janë e ardhmja e Malit të Zi”, është shprehur ai. Veloviq ka thënë se theksi i këtij man ifestimi është te krijimtaria, letërsia, kultura, në afirmimin e të rinjve, fëmi jëve, sidomos deri në 18 vjeç, “Dhe nuk kam kurrfarë problemi të them se bëjmë punën e Ministrisë së Kulturës, sepse ata nuk e bëjnë punën e tyre siç duhet”, ka theksuar ai.

Sekretari për Kulturë, Sport, të Rinj dhe Veprimtari Shoqërore i Komunës së Ulqinit, Artan Çobi, ka thënë se ky sekretariat do të jetë gjithmonë i gat shëm që t’i mbështesë aktivitetet që kanë të bëjnë me promovimin dhe nx itjen e talenteve të reja në çdo fushë. “Ky manifestim tregon shumë që fëmijët dhe të rinjtë tanë janë shumë aktivë dhe punojnë në vetvete. Vetë

prania e tyre, numri i punimeve që kanë ardhur për një kohë shumë të shkurtër na inspiron dhe na shtynë që edhe në të ardhmen të jemi të gatshëm që të mbështesim iniciativa dhe manifestime të tilla”, ka thënë ai. Në konkurs janë paraqitur 94 pun ime në poezi dhe prozë të shkurtër nga nxënësit e shkollave fillore dhe të mesme të Ulqinit, si dhe Medresesë “Mehmed Fatih” në Tuz.

Juria e përbërë nga profesoresha e letërsisë Azra Gllavatoviq, poeti Ali Gjeçbritaj dhe poetja Eva Sekuliq kanë zgjedhur tri punimet më të mira. Në fushën e krijimtarisë letra re fituese është shpallur Blendisa Xhurretoviq nga shkolla fillore “Mar shall Tito”, vendi i dytë i ka takuar nxënëses Mersiha Lleshi nga Me dreseja “Mehmed Fatih” – Milesh (Tuz), kurse vendi i tretë nxënëses Mija Zhivanoviq nga shkolla fillore “Boshko Strugar”. Në kategorinë e recitimeve, recituesi më i mirë është zgjedhur nxënësi Isar Kaca. Recituesit më të mirë nga të gjitha ko munat do të përfaqësojnë komunën e tyre në manifestimin qendror që do të mbahet në Cetinë, më 15 dhjetor, kurse fituesit e vendit të parë për kri jimtari letrare do të përfaqësojnë ko munën e tyre më 20 dhjetor të këtij viti në Podgoricë. i. k.

Kulmi apo fillimi i ndasive

Ndryshimet nuk vijnë duke thënë : ik ti, po vij unë, as me lojë fjalësh e shprehje të estradave. Ndryshimet vijnë me ide të reja e aksione të veprimit konkret, me ndërgjegje të pastër e sinqeritet, e jo me hipokrizi e nënkëmbëza. Lakmia e madhe për pushtet është si një dritë e fortë që të duket sikur të ndriçon, por në fakt të verbon. Andaj dhe madhështia e pushtetit qëndron në dëshirën për të sunduar nën petkun e “madhështisë” së tij, por ajo është një gënjeshtër e bukur që na bën të mendojmë se jemi të lumtur. Por jo! Si kur drejtuesit e partive politike të kishin vetëdije më të lartë politike, nuk do

të lejonin të vijë deri te kjo përçarje e ndasi kaq e madhe! Në këtë kontekst, mendoj se nuk është larg dita kur di kush nga partitë politike do të dalë i koritur nga ky proces. Një fjalë e urtë popullore thotë: “Kajtja (lakmia) e mad he e prishë burrin”.

Kujt i nevojitet formimi i partive të reja ? Ditë më parë në Mal të Zi, në skenën politike shqiptare doli edhe një parti e re - Unioni Nacional Shqiptar. Formimi i partisë së re doli si rezultat i mospa jtimeve në mes Unionit Demokratik të Shqiptarëve dhe Degës së kësaj partie në Malësi e cila u shkëput nga qendra e saj - UDSH-ja. Nuk është hera e parë që partitë tona ndahen e copëtohen. Kështu ka ndodhur edhe më parë, që nga fillimi i pluralizmit e deri më sot. Janë po të njëjtit njerëz që përçajnë dhe sundo jnë. Partinë nuk e formuan “ushtarët” e thjeshtë, por Ju zotërinj të politikës të cilët i keni shijuar gjithë ato atribute. E keni shaluar e lodruar si ua ka dashur

qefi! Por së fundi nga droja që mos t’u rreshqasë gjithçka nga dora, dhe mos bindja të pajtoheni me vendin e dytë, nuk zgjedhni mënyra dhe metoda për ta rikthyer vehten aty ku ishi dikur. Këtu kemi vetëm një rrethrrotullim të poli tikës së njëjtë me njerëz të njëjtë.

Gjithçka është bërë për inate perso nale të liderëve politikë, të përfitimeve të tyre dhe grupit të njerëzve servilë që i rrethojnë. Krejt kjo gjendje vjen nga sjellja e papërgjegjshme e politikës kar shi qytetarëve. Këtu nuk është “lufta” për parime, apo për të sjellë ndryshime të reja pozitive, por thjesht për të zhva tur sa më shumë, andaj dhe kjo situatë mund të ketë pasoja të mëdha. Këto dukuri nuk pasqyrojnë vlera.

Gjithmonë lakmia e madhe ka sjellë vetëm kriza të njëpasnjëshme, ka sjellë ngecje në zhvillim, ngecje në reforma, në avancimin demokratik dhe zhvillimin e shoqërisë në përg jithësi. Ky trend negativ vërehet në politikën e brendshme të subjekteve

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

politike shqiptare. Si asnjëherë më parë, në 30 vitet e fundit, shumica e udhëheqësve tanë dolën joseriozë në qëndrimet e tyre. Këta njerëz gjithë këtyre viteve sigurisht nuk kanë men duar për asgjë tjetër, por vetëm si të zhvasin më shumë se tjetri në kurriz të taksave të qytetarit dhe të pasurohen. Vallë a thua u ka mbetur edhe ndonjë qosh i paplotësuar, apo ndonjë i afërm i lagjes pa e sistemuar diku! Çuditër isht, gjatë këtyre viteve disa tradhëtarë u bënë heronj, e shumë heronj dolën tradhëtarë!

Nga mandati në mandat dhe nga viti në vit, kjo politikë e papërgjegjshme po kontribuon për ta dëmtuar zhvillimin e vendit. Kjo është mënyra më perfide e politikës për të arritur qëllimin e vet. Në vend që të vëni në jetë gjithë atë bag azh të përvojës politike në të mirë të vendit dhe të shoqërisë, të kontribuoni në bashkimin e subjekteve politike, në harmonizimin e një platformë të për bashkët, Ju përçani dhe sundoni! Kjo

është e pafalshme! Andaj, kjo politikë që Ju drejtoni tani, dështoi në mbajt jen e stabilitetit politik mes nesh. Është tragjike të shohësh se si po instrumen talizohen politikanët shqiptarë, duke u joshur me pozita të ndryshme. Kështu krijohet rrëmuja e madhe poli tike, ku njëri i bie thumbit, e tjetri pat koit, ku të gjithë flasin diçka e mendojnë ndryshe, ndërsa krejt tjetër veprojnë. Kjo agoni duhet të marrë fund sa më shpejt. Problemet nuk kalohen duke ulur kokën, apo me retorika boshe, por duke u përballur me to. Andaj, duhet një reflektim i plotë, duhet çmontuar këtë mentalitet. Politikanët tanë duhet të lënë mënjanë interesat e ngushta personale, të arrijnë një kompromis për të dalë nga ngërçi politik dhe për të krijuar sa më shumë bashkëpunim mes veti, e jo ndarje. Më mirë të humbësh me dinjitet se sa të fitosh me pazare. Kështu thuhet: ktheje ti kurrizin, së unë të ve çmimin!

Kjo qasje e politikës po e rrënon gjith

një e më shumë besimin dhe shpresën e të rinjve tanë, duke mos u dhënë mundësi ideve dhe kuadrove të reja në politikë. Brezi i ri i ka humbur shpresat në këtë politikë dhe shumë shpejt ven di mund të zbrazet nga pasuria më e madhe që e ka rininë e shëndoshë dhe akoma të pa helmuar me disa antivlera që sot rrezikojnë rininë në vendet e zh villuara perëndimore. Vendi dita-ditës po zbrazet, sepse politika i ka harruar ata.

Në këtë fokus e shoh edhe gjend jen e krijuar së fundi me qeverinë në dorëheqje, që sipas mendimnit tim, vendi u fut në rrugë pa krye dhe nëse edhe pas zgjedhjeve të reja nuk kemi ndërrim gjeneral të mentalitetit politik në qeverisje, kriza edhe më tepër do të thellohet.

Andaj, duhet një konsolidim i skenës politike, e jo përçarje e ndasi. Kakofo nia e rrezikshme duhet të marrë fund sa më shpejt, në të kundërtën, sërish na duhet të mbyllim hundën e t’u votojmë.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

50-vjetori i Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe

Rexhep Qosja

(Vijon nga numri i kaluar) Luigj Gurakuqi shkroi: “E zgjidhëm çështjen e abesë kurse tani do të mundohemi me u marrë vesh edhe për çështje të ortografisë e cila ka rëndësi të madhe për themelimin e një gjuhe letrare shqipe”. Faik Konica shkroi: “Vetëm shqiptarët s’e kanë një gjuhë të tillë prandaj kanë mbetur të ndarë njëri nga tjetri andaj kanë rrjedhur aq të këqija për neve të mjerët. Është nevoja të hed him themelin e një gjuhe letrarishte”. Asdreni shkroi: “Kam uzdajë se pas të vendosurit e një abetari të përg jithshëm, mbetet edhe ndjehet nev ojë t’i jepet një drejtim edhe gjuhës, duke i bashkuar që të dy dialektet toskë e gegë”.

Hilë Mosi shkroi: “Kështu po shkojmë edhe ne dalëngadalë por me kohë, që gjuha jonë me mbërri me pasë një të folme të përmbarshme, të dlirë e të begatë, por edhe me pasë një letërsi kaq të bukur, që me kenë nji ndër më të mirat ndër gjuhët që po fliten në Ballkan”.

E të tjera e të tjera.

Mendimet e sotme për Kongresin e Drejtshkrimit Është thënë që moti se jeta e çdo ngjarjeje të madhe dhe jeta e çdo ideje të madhe është njëkohësisht edhe dramë e tyre.

Këtë e dëshmon edhe jeta e Kongre sit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Krahas përkrahjes së mirëditur që

i jepet prej numrit më të madh të shqiptarëve – të intelektualëve, të studiuesve shkencorë të të gjitha fushave, Kongresi i Drejtshkrimit edhe sot 50 vjet pas mbajtjes së tij, kontestohet prej një numri individësh. Mospajtimet me frytet e këtij Kongre si janë mospajtime dialektore dhe mospajtime politike. Disa nga mospajtuesit e parë thonë se ai do të duhej të bazohej në ge gënishten, sepse gegënishtja i ka disa përparësi historike, kurse disa të tjerë thonë se gegënishtja duhet të përfaqësohej më tepër se ç’është e përfaqësuar në Drejtshkrimin e mirat uar në atë Kongres. Mospajtuesit e dytë thonë se Kon gresi i Drejtshkrimit ishte prodhim i politikës komuniste, domethënë i dik taturës komuniste, prandaj edhe nuk mund të pranohet.

Mospajtuesit e tretë thonë së Kosova është bërë shtet, se Kongresi i Drejt shkrimit i ka bërë ata qytetarë të ren dit të dytë, se kosovarët do të bëhen komb, prandaj shteti i Kosovës dhe kombi i Kosovës duhet të kenë gjuhën e vet letrare, gjuhën e vet standarde, gjuhën e vet shtetërore.

Le të thuhet se të gjitha këto mospa jtime sot, 50 vjet pasi është mbaj tur Kongresi, jehojnë si mospajtime veçuese, separatiste, me të cilat cenohet roli i tij bashkues mbarë kombëtar.

E quaj fat për të sotmen dhe të ar dhmen e shqiptarëve pse Kongre si i Drejtshkrimit i Gjuhës Shqipe është mbajtur në kohën në të cilën është mbajtur. Mos të ishte mbajtur atëherë natyrisht me pajtimin dhe madje përkrahjen e të parëve të in stitucioneve shtetërore kombëtare kundërshtarët e tij ndoshta nuk do të lejonin të mbahej kurrë!

Me të, me drejtshkrimin e tij, është kri juar gjuha standarde shqipe, gjuhë e

njësuar, e përbashkët letrare shqipe. Me të, me këtë drejtshkrim, në të vërtetë me këtë gjuhë të njësuar le trare të gjithë krijuesve shqiptarë –shkrimtarë, studiues shkencorë, pub licistë e të tjerë u dhurohet mundësia që shkrimet e tyre të lexohen e të kuptohen prej të gjithë bashkëkom bësve, të gjithë bashkatdhetarëve pa pengesat më të vogla a më të mëdha që mund të kishin kur shkruanin në njërin prej dialekteve.

Me të, me këtë drejtshkrim, në të vër tetë me këtë gjuhë letrare të njësuar të gjithë shqiptarëve, të gjithë bash këkombësve, të gjithë nënshtetasve, pavarësisht të cilit dialekt i përkasin, u krijohet mundësia që të merren vesh më lehtë, pa kufizimet kur më të dukshme e kur më të padukshme që i kishin kur komunikonin në dialekte a në të folme vendore.

Me të, me këtë drejtshkrim, në të vërtetë më këtë gjuhë letrare të një suar kultura dhe qytetërimi shqiptar barazohen në të gjitha pikëpamjet me kulturat dhe qytetërimet e popujve të cilët që sa e sa kohë mburren me fry tet mendore, artistike, shkencore e filozofike që ia kanë dhuruar njerëzimit në gjuhën letrare kombëtare, që ishte gjuhë e tyre shtetërore e diplomatike. Me të, me këtë drejtshkrim, në të vërtetë me këtë gjuhë letrare të njësuar në jetën shoqërore e kul turore kombëtare e ndërkombëtare të shqiptarëve sendërtohet shumë domethënshëm një vlerë madhore e të drejtave të njeriut: sendërtohet barazia e dinjiteteve.

Me të, me këtë Drejtshkrim, në të vër tetë me këtë gjuhë letrare të njësuar, varroset përgjithmonë përpjekja e Serbisë për t’i ndarë shqiptarët në dy kombe: në kombin e, si e thotë ajo, albancave që përbëjnë Shqipërinë dhe në kombin e shqiptarëve, në të vërtetë shiptarëve, si na quante për

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

buzshëm, që përbëjnë kombin koso var, Kosovën!

Mjerisht përpjekjet për krijimin e kombit kosovar, domethënë për ndarjen, ndarjen e shqiptarëve në dy kombe sot po i vazhdojnë disa nga bashkëkombësit, bashkatdhetarët tonë në Kosovë e në Shqipëri. Por është shumë e sigurt se ato përpjek je do të dështojnë plotësisht. Shqip tarët, kudo janë, ishin, janë e do të jenë përgjithmonë, përgjithmonë Një Komb, kurse Shqipëria e Kosova një Shtet.

E me të, me këtë drejtshkrim, me këtë gjuhë të njësuar letrare, që po

ia kremtojmë 50-vjetorin, të për tashmes dhe të ardhmes së kombit shqiptar i është dhuruar përbërësi më i rëndësishëm që e pasuron, e zg jeron, e përforcon, e lartëson, e bën të përjetshëm kohezionin shpirtëror, kulturor, politik, dhe etik të kombit shqiptar.

Jetojmë në kohë të ngritjes historike të popullit shqiptar Ky privilegj që i është dhuruar brezit tonë na obligon të jemi të vetëdi jshëm për të dhe të bëjmë krejt çka është e nevojshme dhe krejt çka mundemi me mendjen tonë, me dijen

tonë, me fuqinë tonë, me përbash kësinë tonë, për ta sendërtuar në të gjitha pikëpamjet atë ngritje historike që do të dëshmohej posaçërisht me rritjen e me pasurimin e kulturës e të qytetërimit tonë.

Të mos harrojmë se të gjitha epokat e mëdha janë të mëdha në saje të kul turës e të qytetërimit dhe të gjuhës së tyre të gjithëdomethënshme e të gjithënjëshme, siç është gjuha jonë letrare e njësuar, vjetorin madhështor të së cilës po e shënojmë edhe me këtë konferencë shkencore.

(Fund)

110-vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë

Nëntori i krenarisë kombëtare

Shënimi i Ditës së Flamurit - 28 Nëntorit, shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë te shqiptarët në Mal të Zi ka filluar që nga viti 1991 nga partitë politike dhe shoqëria civile, ndërsa nga viti 2008 organizohet nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve, duke mbetur festa që i bashkon shqiptarët si në vend ashtu edhe në diasporë, duke përkujtuar me pietet e nderim të gjithë ata që kanë luftuar më pushkë e pendë për liri dhe çlirim kombëtar

pjesë e historisë botërore.

Nail Draga

Zonja dhe zotërinj, të nderuar pjesëmarrës!

Të rrallë janë ata popuj që kanë një datë në historinë e tyre kombëtare siç janë shqiptarët, datë kjo his torike e cila lidhet me identitetin dhe krenarinë kombëtare. Kujtesa his torike na shpie në Krujën legjendare, na kujton 28 nëntorin e vitit 1443 dhe na ngjallë fuqishëm epokën e lavdishme të Gjergj Kastriotit-Skën derbeut, i cili për një çerek shekulli mbrojti jo vetëm lirinë dhe nderin e shqiptarëve, por edhe civilizimin ev ropian. Prandaj, heroi ynë kombëtar me kohë i ka kaluar përmasat e his torisë kombëtare dhe është bërë

Por pas kësaj periudhe të lavdishme, shqiptarët përjetuan plot vuajtje e sakrifica, me ngritje e zbritje, por ar ritën ta ruajnë identitetin kombëtar. Në këto kohëra të robërisë dhe të mbijetesës, edhe flamurin kombëtar e rrëmbeu vala shkatërrimtare. Kur armiqtë tanë menduan se ai tre ti përjetë, ngjau katarza në zemrat tona. Patrioti Faik Konica duke hu lumtuar në histori, e rizbuloi dhe pas katërqind e ca vitësh sërish valoi Fla muri i Skënderbeut.

Pas Nëntorit të Parë, përkulemi me respekt të thellë para emrit dhe ve prës së plakut të mençur të Vlorës, Ismail Qemalit i cili më 28 nëntor 1912, ngriti flamurin dhe shpalli Pa varësinë e Shqipërisë në Vlorë, që në histori njihet si Nëntori i Dytë. Festën e Flamurit që është dita më e rëndësishme e historisë kombëtare, mjerisht nuk e gëzuan të gjitha tro jet shqiptare, sepse në saje të ven dimeve të padrejta në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, jashtë

shtetit të sapoformuar shqiptar mbeten më së gjysma e popullsisë dhe e trojeve shqiptare, të cilat u aneksuan nga shtetet fqinje.

Edhe pse për këto 110-vite në peri udha te ndryshme shqiptarët jashtë kufijve politikë të shtetit amë për jetuan vuajtjet, persekutimet, diskri minimin dhe ekzodet biblike, ata megjithë reduktimin e vazhdueshem të numrit dhe të territorit të tyre mbi jetuan, duke u përpjekur vazhdimisht të konsolidohen dhe të avancojnë të drejtat kombëtare.

Kosova nga viti 2008 është shtet i pavarur, por ende pa konsolidim të pushtetit në tërë territorin e vet.

Shqiptarët ne Maqedoni të Veriut dhe në Luginën e Preshevës, pas luftës së tyre për barazi kombëtare, janë në pritje të realizimit në praksë të kësaj barazie.

Shqiptarët në Mal të Zi angazhohen për avancim të statusit të tyre politik si dhe integrimin e tyre me identitet kombëtar.

Shqiptarët në Çamëri janë pothuaj

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA

të harruar, por në kërkim të vazhdue shëm për njohjen e ligjshme të tyre mbi pronat dhe trojet e veta kom bëtare.

Ndërsa diaspora shqiptare e shpërn darë anekënd botës paraqet ndërg jegjen tonë kombëtare, e cila ka dhënë një kontribut të jashtëza konshëm duke e ndihmuar çësht jen kombëtare shqiptare sidomos në vitet 1991-1999, andaj meriton nderim te vazhdueshëm. Shqiptarët kur kremtojnë Ditën e Flamurit - 28 Nëntorin, përkatësisht Pavarësinë e Shqipërisë, paraqit en të bashkuar, por të tillë duhet të jenë vazhdimisht, sepse çështja kombëtare nuk është çështje private, partiake apo e klaneve të ndryshme,

sepse kombi, gjuha e flamuri kom bëtar shqiptar mbeten mision i për jetshëm i botës shqiptare.

Të ndëruar pjesëmarrës, janë të rrallë ata individë që mund ta kenë ditëlindjen e tyre me datat mad hore të historisë së kombit, por në këtë rast kemi një përjashtim, sepse Dita e Flamurit - 28 Nëntori përkon me ditëlindjen e Adem Jasharit, ko mandantit legjendar të Ushtrisë Çlir imtare të Kosovës.

Ai me aktin madhor të flijimit të tij dhe të tërë familjes, vulosi fitoren e shqiptarëve me ç’rast nisi një erë e re për shqiptarët duke i dhënë kup tim ardhmërisë së lirë të qytetarëve të Kosovës.

Dita e Flamurit - 28 Nëntori, është

datë historike dhe emblemë e fuq ishme e përpjekjeve të pandërprera të popullit tonë për liri, pavarësi dhe bashkim kombëtar, andaj si e tillë është festa e të gjithë shqiptarëve. Në këtë ditë të shënuar, shqiptarët si ne trojet e tyre etnike dhe ne dias porë, kujtojnë me pietet dhe nderim të thellë të gjithë ata që kanë luftuar më pushkë e pendë për liri dhe çlirim kombëtar.

Eshtë kjo festa e shenjtë kombëtare që i bashkon shqiptarët rreth Flamu rit të përbashkuar, si në Himnin Kom bëtar.

Ju faleminderit dhe gëzuar festën! (Fjala e mbajtur me rastin e shënimit të Ditës së Flamurit në Ulqin më 28 nëntor 2022)

e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Kraja në Luftën e Shkodrës pasqyruar sipas këngëve

Dr. Ismail Doda

Hyrje

Përkundër luftërave heroike të pop ullit tonë, vendimet ogurzeza të Kon gresit të Berlinit (1878) dhe “shtatë krajlitë”- shtatë shtete evropiane, bënë që një pjesë e madhe e tokave dhe e popullatës, nga Sanxhaku i Nishit, Toplica, Vranja, Prokupla, Kurshumlija, Leskovci, vise këto që sipas Vaso Çubrilloviqit quheshin “Arnavudlleku i Toplicës”(1) e deri në Tivar, t´iu ndahën shteteve të sapo formuara fqinje, ndërsa pjesa tjetër të mbetej gjithnjë nën zgjedhën os mane.

Kraja e Madhe sot përfshin fshatrat: Skje, Arbnesh, Ostros i Madh, Ostros i Vogël, Martiq, Babosht, Kështenjë dhe Ftjan. Më herët Skjeja konsidero hej lagje e fshatit Zogaj, kurse Zogajt fshat i Krajës. Atëherë ishte vetëm një Ostros, që në të folmën vendore quhej dhe quhet Astrras. Në doku mentin e regjistrimit të “Shqipërisë së Epërme” në vitin 1703 del me formën Asterosi. Ostrosi i Vogël aty nuk del fare. Tri lagjet e tij janë: Har donjt, Ve(r)liqi dhe Kandaqi shkonin me fshatin e Martiqit, i cili po ashtu nuk përmendet në dokumentin res pektiv të vitit 1703. Ai bashkë me tri lagjet e cekura të Ostrosit të Vogël, do të jetë përfshirë në fshatin Runj, që njihet aty dhe aktualisht është një nga pesë lagjet e fshatit Martiq. Para Kongresit të Berlinit (1878) po bëheshin përgatitje që fshatrat e Kra jës, nga Martiqi deri në lagjën Stubicë, ndërmjet Selcës dhe Godenjës (sot fshatra të sllavizuara) që ndahën nga malet: Ljeshnik (373m) dhe Shkela za (283m) poshtë përroit deri në

Koteca të Shestanit buzë Liqenit të Shkodrës, t’i jepeshin Malit të Zi. Në këtë gjendje, atdhetari dhe prijësi i popullit Salih Hardolli bëri atë që mundi. Përveç lagjës së tij shkëputi nga Martiqi: Kandaqin dhe Ve(r)liqin, duke i përfshirë brenda fshatit të riOstrosit të Vogël, përballë Ostrosit, i cili u zu të quhet Ostrosi i Madh (2). Falë atij dhe kërkesave të popullit, Ostrosi i Vogël, ku gjendet sot qen dra e Krajës, nuk iu bashkëngjit Mal it të Zi deri më 1913, kur këtë fshat dhe tre të tjerët Fuqitë e Mëdha ia dhanë Malit të Zi.

Populli ynë në trazira, luftëra dhe në kohë të turbullta por vendimtare, duke mos pritur nga ata liri, protes tonte kundër vendimeve të tilla arbi trare:

“S’ pijesim krale e sulltanë, Se kemi hall për vatan. Edhe pa bukë do rrojmë, me shtatë do të lëftojmë, vendin tënë s’ e lëshojmë”(3).

Përballë sulmeve të pushtuesve malazezë më 1912

Shkodra për Malin e Zi konsiderohej çështje jetësore. Krajl Nikolla së pari vendosi të bënte luftë për pushtimin e saj dhe më pas të kërkonte nga vendet e huaja, në radhë të parë nga Fuqitë e Mëdha, që t’ia njihnin Malit të Zi interesat në këtë krahinë deri tek lumi Drin (4), përkatësisht deri në Breg t’Mat’s (Matës), siç i thonë në Krajë.

Paraprakisht mori vendim për të bërë marrëveshje me pjesën e Krajës që se kishte nën pushtim. Enkas dërgoi të birin, princin trashëgimtar Danil lo në selinë e kapidanisë së tij në Qyrjan të fshatit Martiq të Krajës, te kapidan Adem Alija i Hoxhajve. Ky i fundit organizoi bisedimin me për faqësuesin e bajrajut të Krajës me seli në Arbnesh, ku përfshiheshin edhe fshatrat Skje, Ostros i Madh dhe Ostros i Vogël (5). Bajrakun

përkatës e përfaqësoi delegacioni i kryesuar nga Nezir Hoxha i Dodajve. Princi trashëgimtar malazias u shpreh se çka i kam këta (d.m.th. pjesën e popullatës që e kishte pushtuar i ati më herët (1878), u kam edhe juve (pjesën e Krajës që synonte ta merrte pa luftë). Mos u përzieni në luftë, mos ikni në Shkodër, luftën e kemi me turq ( çështë e vërteta me shqiptarë dhe Shqipëri, I.D.). Nëpër Krajë vetëm sa do të kalojmë meqë do të shkojmë të çlirojmë Shkodrën tonë (6).

Edhe Serbia provoi ta masë pulsin e kosovarëve në verën e vitit 1912. Kryeministri Nikolla Pashiq atëbotë pyeti kosovarin N.B., mikun e per sonalitetit të njohur Mid’hat Frashëri se: “ç’anë do të mbajnë shqiptarët në qoftë se ngjan një luftë ndërmjet Serbisë dhe Turqisë?” (7).

As kosovarët e as kranjanët si dhe i gjithë populli ynë, nuk leshuan pe as përballë qëllimeve grabitqare të këtyre të deleguarve, të cilët nuk ishin ngopur me tokat tona të rrëmbyera më herët, jo aq në shesh të luftës sa në tryezat diplomatike. Kranjanët tri ma atdhetarë se pranuan këtë faqe të zezë. Ata qëndruan heroikisht në zonën kufitare ku: Bajraku i Krajës-o, nuk dukej prej armësh-o” (8), për ballë forcave pushtuese malazeze. Këta të fundit, të mërkurën, më 9 tetor 1912, papritmas e sulmuan Krajën (9). Sapo e kaluan kufirin në Çeplicë, përmbi lagje të Ve(r) liqit, ndonëse pa arritur ndihma nga Shkodra, kundër tyre luftoi me aq sa mundi roja krajane. U dalluan trimat Salë Dush Tukemani, dhe djali i dajës

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Shkodrës (1912-1913) këngëve popullore

së tij Musa Ahmet Cura nga Ostrosi i Madh. Në lidhje me këtë çështje H. Koliqi shprehet :”Ka Shingllija po vjen zani, ç’po lufton Salë Tykemani” (10). Krajl Nikolla i shpalli luftë Perandorisë Osmane, përkatësisht Turqisë më 9 tetor 1912, pa njohur saktësisht për ditën aleatët e tij Sërbinë, Bullgarinë dhe Greqinë, të cilët këtë akt e bënë më 18 tetor 1912 (11). Mbreti mala zias shpalljen e bëri nga vila e tij që e kishte në Sukë, kodrën mbi Ranë të Ulqinit që tash i thonë padrejtësisht Plazhi i Vogël.

Ditën e shpalljes së luftës (9 tetor 1912) Aradha Malazeze – Bregde tare, me një forcë prej pesëmbëdh jetë batalioneve (8.000 ushtarë) dhe 34 mjete artilerie (12) ishte përqen druar në tri grupe:

- Brigada e Cërmnicës dhe e Breg detit (Crmničko-primorska), pa batalionin e Selcës dhe të Shestanit dhe bateritë këmbësore në rajonin e Klleznës; batalioni i saj i Malit të Bardhë është shtrirë në drejtimin e Bunës si siguri anësore;

- Brigada e Katunit (Katunska briga da), shtabi i aradhës dhe artileria e aradhës në rajonin e Tivarit Nalt-fsha ti Peçuricë;

- Brigada e Rijekës dhe e Leshanës (Riječko-Lješanska) me batalionin e Selcë-Shestanit dhe baterinë ma lore të brigadës së Cërmnicë-Breg detit në rajonin e Pinçit (në Anën e Sipërme të Krajës, I.D.).

Kjo e fundit (kolona e majtë) nga Pinçi vijoi në drejtimin nën Rumi, Ftjan, Pesë Ubla (915m), që janë Ublat e Gërdejve të Arbneshit (I.D.)

– Samagar (744m) mal në këtë fshat, afër Shtegvashës, jo shumë larg nga Taraboshi. Përshkrimi i këtij marshimi të kobshëm ushtarak nga nisja dhe përcaktimi i vendit ugurzi, ku më tepër se gjysma do t’i lënë eshtrat për lakminë grabitqare të Malit të Zi, është dhënë me besnikëri në këngën popullore krajane: “Nëpër mal, nëpër Rumi, Vjen asqeri talimxhi, Në Shkodër po dan me hy, Në Shkodër-o, ka Shtegvasha”.

Popullata shqiptare e ngelur në tro jet e veta nën Mal të Zi - në Anën e Kaurrit, siç thuhet në Krajë, nga fsha ti Martiq deri në kufi me Cërmnicë, kishte rënë gjallë e ngushtë. Pop ullsinë katolike i çuan detyrimisht në front kundër katër fshatrave të Krajës Poshtë, kundër Shkodrës dhe mbarë shqiptarisë. Prandaj Gjokë Dabaj shprehet me plot mllef se shkuarja e shestanasve në Luftën e Shkodrës, pjesëmarrja jonë në anën e mala zezve në atë luftë ka qenë padyshim një veprim që nuk duhej të ishte bërë (13). Popullsinë myslimane e an gazhuan në prapavijë. Për këtë shër bim një pjesë e tyre në dy dekadat e fundit të ish-shtetit Jugosllav mori pension. Atëbotë edhe në këtë luftë kundër Shkodrës dolën në shesh përfituesit që iu gëzuan asaj, duke plaçkitur bashkëvendësit që kishin ikur në Shkodër për të shpëtuar kokën. Vep rime të tilla bënin jo vetëm malazezët, por edhe malabardhët (shqiptarët që bënin keq). Të gjithë ata i goditi rëndë rapsodi popullor. Duke qenë dëshmi tarë i kësaj dukurie të shëmtuar, me një stil të mprehtë thuri këngën “Ban shyqyr - o Ana e Kavrrit”( 14). Me përmbajtje satirike: “Ban shyqyr - o Ana e Kavrrit Ban shyqyr se u fillue lufta” (v.1-2), ua zbuloi qëllimin:”M bledhin pekta nëpër rruga/ Mbledhin pekta xhamadana” (v.3-4). I vuri për para duke i përqeshur, ngaqë:”S’u

kanë hije xhamadanat / Por u kanë hije apangat” (v.5-6).

Pushtetarët malazias i detyruan edhe gratë krajane të shërbenin në prapavijë, që ishte një barrë e rëndë për kohën. Në shtab të lagjës: “Gratë e Runjit e t’ Qyrjanit i gatuejn kapi danit” (v.7-8); ndërsa “Gratë e Ksht enj’s e t’Martiqit / Pa bajnë ujë prej Masgadishtit / P’i njesin ma Galishit” (v.9-11).

Pushtuesit malazezë me këtë rast dogjën shtëpi, vranë njerëz, madje edhe pleq që po iknin për Shkodër. Por, ndeshën edhe në qendresë. Kështu haxhi Ahmet Ademi (18221912), në vendin strategjik n’ Shteg t’ Satoneve, në lagjen e tij Gjeçbritaj më të birin mulla Lanin (16.10.187419.5.1953) zuri pusi. Aty i vrau rreth 100 ushtarë pushtues të Malit të Zi. Në këtë luftë për troje të veta shquhen: trimi vullnetar Ethem Syk ja, i vëllazërisë Bajraktaraj (Kështen jë), si dhe Nezir Selmani (Gjeçbri taj), Mehmet Osmani, i vëllazërisë Mehmetaj (Lekperaj-Arbnesh), të cilit kohëve të fundit stërnipi Sait S. Doda (21.9.1958) ia ndërtoi varrin me mbishkrim (15) që dhanë jetën. Prej tyre gjithësesi u dallua dhe u bë legjendë haxhi Ahmet Ademi i vëllazërisë Markaj (Gjeçbritaj), që cekem më parë. Ai ra dëshmor lufte për liri dhe pavarësi të shtetit shqip tar-Shqipërisë. Në fillim të viteve ‘80 të shekullit XX ia ndërtoi varrin stërnipi i tij Nezir Ademi (3.7.1951) nga Arbneshi, tani mërgimtar në Nju Jork (SHBA). Portretin e këtij heroi të pashpallur zyrtarisht e pikturoi me vargje rapsodi popullor Sali Mani.

“Kur u vra Ahmet Haxhija, Deri n’Deçiq u rrit lavdia Molla Lani i biri i tij N’ istikame paska hi Me njizet burra kranjanë Me njizet trima shkodranë Pej Stamollit kanë ardhë n’kam” (17). (vazhdon)

Kriza politike në Mal të Zi ka mar rë dimensione të reja. Qytetarë që mbështesin presidentin aktual Mil lo Gjukanoviq fuqishëm kanë dalë nëpër rrugë të Podgoricës për të parandaluar veprimet në Parlamentin malazez për të mposhtur presidentin. Qeveria në dorëheqje e Dritan Aba zoviqit tashmë është kthyer në një sherr të madh në Mal të Zi, duke i dhënë Serbisë dhe elementëve rus një rast të mirë për të destabilizuar Malin e Zi në prag të dimrit dhe krizës energjetike. Qysh me formim in e qeverisë së Abazoviqit, Beogradi dhe Moska kanë pasur një ndikim të veçantë dhe nuk kanë pasur nevojë të dërgojnë ushtarë në këtë pjesë të

Një destabilizim në Mal të Zi dhe

Ballkanit për të ushtruar ndikim apo për të pushtuar një vend. Aktualisht, protestat në mbrojtje të Kushtetutës malazeze janë hapat e fundit para se Podgorica të bie në duart e serbëve. Kjo mund të quhet si një përpjeke për destabilizim asi metrik të Malit të Zi që është një shtet anëtar i NATO-s. Njëkohësisht përpjekjet serbe për të ndërruar presidentin po bëhen para syve të BE-së dhe SHBA-së. Angazhimi serbo-rus është i mëhershëm, si në Podgoricë ashtu edhe në Cetinë për të ndryshuar pushtetin me dhunë apo me mjete të tjera. I pari aksion daton aty kah viti 2016, para se Mali i Zi të bëhej anëtar i NATO-s, dhe

i fundit më i theksuari po zhvillohet gjatë qeverisë në largim të Aba zoviqit, ku serbët bashkë më rusët janë të vendosur të largojnë të gjithë akterët pro-amerikanë dhe pro-BEsë nga skena politike. Kohë më parë Abazoviqi bëri largimin e ministrit të Jashtëm dhe atij të Mbrojtjes nga qeveria, të cilët ishin njerëz të besu ar të Uashingtonit në Podgoricë. Ashtu si lufta e rusëve në Ukrainë sipas planeve të Putinit nuk shkon mirë, një rol të përkeqësimit të raporteve ndër-fqinjësore e ka marrë Serbia e cila ka rol të drejtpërdre jtë në ngjarjet në Mal të Zi dhe në Veri të Kosovës. Destabilizimi asi metrik i Malit të Zi dhe i Kosovës

Selim Ibraimi

destabilizim asimetrik dhe në Kosovë

duhet parandaluar nga NATO dhe vetë qytetarët malazezë dhe koso varë. Siç është vërejtur gjatë tre muajve të fundit, qeveria në largim e Abazoviqit është shndërruar në një vegël të Kishës Ortodokse Ser be dhe të Inteligjencës Serbe për të mbajtur Podgoricën nën tension të brendshëm dhe të përhershëm. I vetmi opsion për bllokadën e re poli tike dhe krizën që buron edhe nga jashtë, është që forcat demokratike në Mal të Zi në fillim të vitit 2023 të arrijnë të organizojnë zgjedhje të shpejta, ku forcat politike me të vër tetë pro-BE dhe pro-SHBA do të marrin pushtetin, dhe paralelisht të bëjnë mënjanimin e forcave radikale

dhe të atyre që janë nën ndikimin serbo-rus. Është me rëndësi që votuesit shqip tarë të mos votojnë më për kandi datë kinse të moderuar, dhe që janë mbështetës të politikave të përm bysjes së shtetësisë së Malit të Zi. Një koalicion anti-serb dhe pro-BE–SHBA, do të ishte më se i domos doshëm për Podgoricën dhe mbarë rajonin. Përveç këtij destabilizimi klasik asimetrik, shtetet e Ballkanit po përballen gjithashtu me sulme të gjithanshme ndaj demokracisë, që kanë për qëllim uljen e standardeve të sjelljes politike, qeverisjes dhe të vazhdimit të kontrollit nga jashtë. Në Veri të Kosovës me largimin e “Listës

Serbe” nga qeveria, janë krijuar kushte për konflikt të izoluar atje. Serbia bashkë me elementë lokalë kriminalë dhe me ndihmë të Am basadës Ruse në Beograd, po bën përpjekje për të destabilizuar Veriun dhe përfundimisht për ta shkëputur këtë pjesë të territorit të Kosovës tani dhe para fillimit të bisedimeve serbo-kosovare rreth Planit fran ko-gjerman. SHBA dhe BE nuk duhet të lejojnë që ky sulm të vazh dojë në Mal të Zi dhe aq më pak në Kosovë. Është koha të mbajnë qën drim të drejtë duke e mbështetur presidentin Gjukanoviq dhe qever inë në Kosovë. Të njëjtin pozicion duhet ta forcojnë dhe ta shfaqin haptazi ndaj Serbisë, duke mos le juar që ky shtet të bëhet nxitës i tra zirave në Mal të Zi, në Kosovë dhe në Bosnjë e Hercegovinë. Nëse SHBA dhe BE do të vazhdojnë të përkëdhelin edhe më tej Beogradin, atëherë çdo përkeqësim apo konflikt në Kosovë dhe në Mal të Zi do të ishte përgjegjësi padyshim edhe e SHBA-së dhe BE-së.

Në Ulqin u mbajt veprimtari shkencore për nder të 50-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës

Një komb – një gjuhe

Përpos shënimit të këtij jubileu të rëndësishëm për gjuhën dhe kulturën shqiptare, qëllimi i veprimtarisë ishte që të ndërgjegjësojë institucionet përgjegjëse shtetërore dhe shoqërinë shqiptare për rolin dhe rëndësinë e gjuhës shqipe letrare si dhe ngritjen e kulturës gjuhësore në një shkallë më të lartë

Ulqin - Shoqata e Artistëve dhe In telektualëve “Art Club” dhe Akademia e Shkencave e Shqipërisë organizuan të shtunën (3 dhjetor 2022) në Galer inë e Qendrës për Kulturë në Ulqin veprimtarinë jubilare shkencore “Një komb – një gjuhë letrare”, me rastin e 50-vjetorit të Kongresit të Drejtsh krimit të Gjuhës Shqipe. Në këtë veprimtari është folur për his torikun e Kongresit të Drejtshkrimit dhe aspekte të ndryshme të gjuhës shqipe - dukuritë, problemet, sfidat etj. Lidhur me këto çështje kanë kumtuar Dr. Ismail Doda, Akademik Gjovalin Shkurtaj, Dr. Haxhi Shabani dhe Aka demik Shaban Sinani. Dr. Ismail Doda, i vetmi delegat i Kon gresit të Drejtshkrimit nga shqiptarët në Malin e Zi, atëbotë drejtor i shkollës fillore “Gjergj Kastrioti – Skënderbeu” në Ostros të Krajës, ka thënë se me kënaqësi ka marrë pjesë në këtë kon gres dhe për të ka qenë një privilegj, megjithëse i ka kushtuar shtrenjtë. Në kumtesën e tij ai ka folur rreth përp jekjeve për njësimin e gjuhës shqipe dhe zbatimin e Rezolutës së Kongre sit të Drejtshkrimit ndër shqiptarët në Malin e Zi.

Ai ka thënë se ka pasur disa përpjekje për njësimin e gjuhës shqipe ndërm jet dy luftërave botërore, por të gjitha kanë rezultuar të pasuksesshme.

Doda e ka vlerësuar si një nismë këm bëmbarë Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe në Tiranë, i cili sipas tij kishte përmasa gjithëkombëtare.

Ai ka thënë se Rezoluta e Kongresit të Drejtshkrimit pati jehonë ndër shqip tarët në Malin e Zi dhe se në këtë drejtim, pra në zhvillimin e gjuhës dhe

zbatimin e normave drejtshkrimore e drejtshqiptimore një rol të rëndë sishëm ka pasur Redaksia në gjuhën shqipe pranë Radio Televizionit të Titogradit. Në kumtesën e tij me titull “Kultura e gjuhës dhe bashkësia shoqërore shqiptare sot” Akademiku Gjovalin Shkurtaj ka folur për problemet me kulturën, me mungesën e kulturës, me mosnjohjen e vlerave të kulturës shqiptare e të gjuhës shqipe dhe, mbi të gjitha, me raste të shpërfilljes e mënjanimit të padrejtë të vlerave të mira etnokulturore e gjuhësore të pop ullit tonë, gjoja në emër të “modernite tit” e me parapëlqime të pamotivuara e të panevojshme të së huajës.

Ai ka nënvizuar se “mbrojtja e gjuhës shqipe letrare nuk është censurë, por detyrim e peng moral gjithëkombëtar”. Shkurtaj ka thënë se situata e sotme e kulturës gjuhësore në krejt bashkësinë shoqërore shqiptare nuk është ashtu si duhej të ishte dhe, në disa mjedise e raste, sidomos në ligjërimin e politi kanëve dhe të mjaft gazetarëve, është vërtet shqetësuese.

“Ka shumë vjet që është lënë pas dore kujdesi për shqipen e shkruar dhe të folur. Ka gazeta e revista që dalin pa pasur asnjë redaktim a përkujdesje drejtshkrimore e pa i respektuar nor mat e rregullat morfo-sintaksore të shqipes. Kultura dhe etika e të folurit publik kanë pësuar ‘krisje’ të dukshme e të rënda. Ka mjedise shoqërore dhe institucionale, ku shkruhet e flitet do sido, pa asnjë kujdes për etnografinë e ligjërimit, me shpërfillje të dukshme ndaj traditave dhe normave të etikës së kuvendit e të fjalës publike. Pakujdesia

dhe papërgjegjshmëria për shqipen e shkruar e të folur shfaqet dukshëm edhe në rendjen e pamotivueshme e të papranueshme pas fjalëve të huaja dhe mënyrave të të thënit të ‘shartu ara’ sipas modeleve të anglishtes, por që nuk janë as të pranueshme dhe as të nevojshme”, është shprehur ai. Dr. Haxhi Shabani ka thënë se duke bërë një retrospektivë të shkurtër të variantit gjuhësor të standardit, për katësisht pas miratimit të drejtshkrimit të shqipes në vitin 1972, mund të për fundojmë se ai ka një arritje, një dësh tim dhe një konstatim. “Arritja – standardi përdoret gjerë sisht nga shqiptarët në formë publike e me shkrim në vendet ku jetojnë ata tradicionalisht në Ballkan; Dështimi – ky variant gjuhësor ka dështuar në përdorimin me gojë nga shqipfolësit përgjithësisht, pasi një pjesë e madhe e tyre nuk e përdorin atë në shumicën dërmuese të kohës gjatë komunikimit, qoftë edhe në formë zyrtare e publike; Konstatimi – standardi nuk përdoret i vetëm, por krahas varianteve të tjera, por jo vetëm kaq. Gjuha shqipe nga një pjesë e madhe e shqiptarëve, sidomos pas viteve të ’90-ta, përdoret krahas një gjuhe tjetër e herë-herë të më shumë gjuhëve në situata të ndryshme”, ka theksuar ai.

Nisur nga fakti se sot më tepër se gjysma e shqiptarëve jetojnë jashtë trojeve të tyre, numri i të cilëve rritet përditë, Shabani ka thënë se është vështirë të parashikohet me hollësi se si do të përfundojë kjo luftë e kësaj pjese të shqiptarëve për të ruajtur gjuhën shqipe.

“Por prirjet nuk shkojnë në ruajtjen e

Gjuhës Shqipe

gjuhe letrare

duhur të shqipes për këta shqipfolës, me përjashtime të rralla. Prandaj një alarm për gjuhën shqipe dhe shqip tarët mund të thuhet me plot gojën, duke u hartuar në formë pyetjeje: Çfarë do të bëhet me gjuhën shqipe të më tepër se gjysmës së shqiptarëve që jetojnë nëpër botë, të shpërndarë gjithandej?!”, ka pyetur ai. Akademik Shaban Sinani, njëherësh sekretar shkencor i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ka kumtu ar në temën “Nga dialekti në normë, rrugë të hapura në shqipen e njësuar”. Ai ka thënë se njësimi i shqipes letrare ka qenë çështje kongresesh, duke fil luar prej “akademisë së ipeshkvinjve” (1901-1902).

Sinani ka theksuar se ka ekzistuar dhe ekziston një përpjekje për të fabrikuar një raport përjashtues midis gjuhës së njësuar dhe dialekteve e të folmeve. “Në të vërtetë, qysh me ‘Ligjin për trashëgiminë kulturore’, të miratuar më 7.4.2003, shteti shqiptar i ka shpallur dialektet trashëgimi kombëtare dhe ka njohur detyrimin e vet për marrjen në mbrojtje, studimin dhe respektimin e tyre. Dialektet janë hambari, rezerva ti i shqipes së njësuar. Janë shkrim tarët, përkthyesit, përdoruesit e fjalës publike, që ndërmjetësojnë pasurinë dialektore me gjuhën letrare të njësu ar, e cila është vetëm një nga format e shfaqjes - forma më e zhvilluar - e gjuhës shqipe si trashëgimi. Tentimet për dasì e ridasì mund të quhen duku ri të një mendësie parakombëtare”, është shprehur ai. Akademiku Sinani ka thënë se “shqip ja e njësuar është tashmë një përg jegjësi jo vetëm ndaj njëri-tjetrit, por

edhe ndaj asaj bashkësie, asaj feder ate popujsh drejt së cilës priren sot të gjithë shqiptarët, pavarësisht ndarjeve me kufij, drejt Bashkimit Europian”. Në fjalën e hapjes, Ismet Kallaba, kryetar i SHAI “Art Club”, ka thënë se ka pasur, ka dhe do të ketë debate për mënyrën e formimit të gjuhës letrare, nëse Kongresi i Drejtshkrimit ishte një vendim politik, nëse vendimi për bazën e standardit të gjuhës shqipe ishte i diktuar nga faktorë jashtëgjuhësore etj., por askush nuk mund të kundër shtojë nevojën e një gjuhe letrare të njësuar.

“A e keni pyetur veten ndonjëherë: Çfarë do të ndodhte po të mos kishim një gjuhë letrare të njësuar? Çfarë do të ndodhte sikur fillimet e viteve ’90 të shekullit të kaluar t’i gjenin shqiptarët pa një gjuhë letrare kombëtare? Pran daj gjuha standarde mund të thuhet me plot gojë se ka qenë një faktor përbashkues për shqiptarët kudo ku ata jetojnë, duke nxitur dhe paraprirë proceset e ardhshme politike që do të ndodhin në fund të shekullit të kalu ar dhe fillim të këtij shekulli, ashtu siç Kongresi i Alfabetit i parapriu shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë”, është shprehur ai.

Ai ka veçuar rolin e librave dhe më suesve të mirë në përvetësimin e gjuhës shqipe.

“Të gjithë ata që kanë marrë detyrën të mësojnë fëmijët duhet ta dinë se kanë marrë përsipër një detyrë të shenjtë, por edhe përgjegjësi të madhe. Nuk ka krim më të madh nëse nuk i mësoni fëmijët siç duhet e aq më keq nëse ua mësoni gabim gjuhën shqipe”, ka thënë kryetari i SHAI “Art Club”.

Në emër të Akademisë së Shken cave të Shqipërisë, të pranishmit i ka përshëndetur Prof. dr. Gëzim Hox ha, kryetar i Seksionit të Shkencave Shoqërore dhe Albanologjike, i cili ka mbajtur kumtesën “Shqiptarët në Malin e Zi dhe drejtshkrimi i gjuhës shqipe”.

Ai ka thënë se shqiptarët në Malin e Zi janë pjesë shumë aktive e arritjeve të sotme për gjuhën e njësuar shqipe. “Për këta kontribute do të mund të flitej shumë gjatë, për shumë kontrib ute e botime të autorëve shqiptarë të Malit të Zi. Por unë po zgjedh një rrugë disi sintetike, duke u përqendruar në tri figura, të cilat simbolizojnë përpjek jet dhe rezultatet e arritura nga shqip tarët e Malit të Zi, për lëvrimin e gjuhës shqipe dhe zhvillimin e kulturës shqip tare në tërësi”, ka thënë ai. Hoxha ka veçuar ndihmesat që kanë dhënë në lëvrimin e gjuhës shqipe Dom Gjon Buzuku, Dr. Ismail Doda dhe Imzot Simon Filipaj.

Ai ka pohuar se ASHSH-ja “ka pasur, ka dhe do të ketë vëmendje të veçantë për shqiptarët në Malin e Zi, për zhvil limin e gjuhës dhe kulturës së tyre në tërësi”.

Udhëheqësja e programit, nxënësja Liriona Mehmeti ka recituar poezinë “Gjuha shqype” nga Gjergj Fishta. Përpos shënimit të 50-vjetorit të Kon gresit të Drejtshkrimit, këtij jubileu të rëndësishëm për gjuhën dhe kulturën shqiptare, qëllimi i veprimtarisë ishte që të ndërgjegjësojë institucionet përgjegjëse shtetërore dhe shoqërinë shqiptare për rolin dhe rëndësinë e gjuhës shqipe letrare si dhe ngritjen e kulturës gjuhësore në një shkallë më të lartë.

Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe u zhvillua me nismën e Insti tutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës. Në të morën pjesë 87 delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe arbëreshët e Italisë, të cilët miratuan Rezolutën e Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Vështruar nga perspektiva e sotme, Kongresi i Drejtshkrimit mund të vlerësohet si arritja më e madhe e shqiptarëve në fushën e kulturës për periudhën e pasluftës. 50-vjetori i Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe është shënuar me veprimtari të ndryshme pothuajse kudo ku jeto jnë shqiptarët.

I. Kallaba

Libër me karakter shkencor dokumente zyrtare, intervista pjesëmarrësit në grevën e

Miniera e Trepçës në Stantërg është një minierë e pasur me lloje të ndryshme të xeheve e sidomos të plumbit, zinkut, argjendit, etj. Rrjed himisht ajo ka qenë dhe është fak tor i rëndësishëm i zhvillimit ekono mik, jo vetëm i Mitrovicës por i krejtë Kosovës. Për këto dhe shumë arsye të tjera, Trepça për pasurinë e saj, mënyrën e shfrytëzimit dhe strukturën udhëheqëse ka tërhequr vëmendjen e shumë studiuesve të vendit dhe të huajve. Një ndër studiues të tillë është edhe Dr. sc. Mustafë Haziri nga Mi trovica, i cili ditë më parë botoi librin “Miniera e Trepçës në Stantërg gjatë hekullit XX”.

Të shkruash për rolin e madh ekono miko-politik dhe historik që ka pasur Trepça në të kaluarën e saj, sidomos për popullin shqiptar të Kosovës, përveç se duhet angazhim, kohë, mund e sakrificë është edhe përgjeg jësi e madhe, aq më tepër kur histo riografia shqiptare nuk i ka kushtuar vëmendje të veçantë e të duhur! Autori Dr. Mustafë Haziri, me angazhimin dhe sakrificën e madhe të tij e me përg jegjësinë më të madhe, pa pyetur për kohën, mundin apo ndonjë pengesë tjetër iu përvesh punës seriozisht e me profesionalizëm, hulumtoi e siste matizoi dokumente arkivore, shqyrtoi një vëllim të madh literature të botuar, shtypin e brëndshëm e të jashtëm dhe intervistoi personazhe të ngjarjeve më rëndësi për minierën dhe në Minierën e Trepçës. Duke analizuar e strukturuar burimet e përmendura shkencore au

tori vjen në përfundim se “zhvillimet në Minierën e Trepçës në Stantërg janë jo vetëm të karakterit ekonomik, poli tik dhe social, por edhe të karakterit strategjik, gjeopolitik dhe ushtarak”. Autori librin e ka ndarë në katër kapituj kryesor. Në kapitullin e parë autori tra jton aktivitetet e Minierës së Trepçës në kohën ilire, romake, mesjetare dhe të periudhës së Perandorisë Osmane, ndërsa në kapitullin e dytë bëhet fjalë për aktivitetet e Minierës në mës të dy luftrave botërore. Ndërkaq, autori në kapitullin e tretë trajton funksionimin e Minierës së Trepçës në Stantërg gjatë Luftës së Dytë Botërore, ndër sa në kapitullin e katërt, sipas men dimit tim, kapitulli më i rëndësishëm i këtij libri, autori trajton me fakte të pakontestueshme, funksionimin e Minierës së Trepçës pas Luftës së Dytë Botërore, kur ajo eksplatohej nga jugosllavët, e deri me administrimin e OKB-së, pra deri në për fundimin e luftës për çlirim in definitive të Kosovës nga regjimi famëkeq jugosllav. Për shkrimin e këtij libri au tori ka përdorur metodat shkencore të cilat aplikohen në shkencën bashëkohore, por më duket se rëndësi të veçantë i ka dhënë metodës historiografike dhe statis tikore duke e plotësuar mangësitë e këtyre të dy jave me metodën e interv istës. Vetë autori cek se e ka shfrytëzuar “këtë metodë me qëllim të marrjes së opinioneve të protago nistëve kryesorë të kohës lidhur me ngjarje të caktu ara të kohës”. Përdorimi i dokumentave arkivore të botuara e të pabotura, ref erencat akademike e pub licistike me vëmendje të

veçantë, i japin këtij libri karakter të mirëfilltë shkencor.

Autori në këtë libër jep shënime të sakta për rolin e xehtarisë që luante në jetën shoqërore ekonomike që në kohën iliro-romake. Rëndësia e Minierës së Trepçës, sipas autorit, u rrit që në kohën e mesjetës, kur si shteti serb ashtu edhe ai osman i kushtuan kujdes të veçantë zhvillimeve minera re duke i vëndosur ata nën kontrollin e shtetit. Ndërkaq, eksploatimi modern i Trepçës fillon në periudhën në mes të dy luftrave botërore ndonëse hulum timet e xeheve në Trepçë kanë filluar qysh në vitin 1906, nga një kompani ruse. Siç dihet Kosova në mënyrë të padrejtë e pa vullnetin e popullit, me përkrahjen e Fuqive të Mëdha të kohës u bë pjesë e MSKS-së, gjegjësisht e Jugosllavisë. Meqenëse Jugosllavia nuk kishte ka pital të nevojshëm për hulumtime dhe

Hajrullah Hajdari

shkencor i ndërthurur me intervista e dëshmi direkte nga e minatorëve të Trepçës

eksploatimin e minierave, puna hu lumtuese e më vonë edhe eksploatimi i Minierës së Trepçës iu besua Britanisë së Madhe e cila në atë kohë për faqësonte fuqinë kryesore industriale botërore. Ata gjeten rezerva të mëdha të plumbit, zinkut e mineraleve të tjera të cilat do t’i shfrytëzojnë deri në fillim të Luftës së Dytë Botërore. Bazuar në dokumentet e përdorura, autori vër teton se eksploatimi modern i Trepçës filloi në vitin 1927, ku në këtë kohë fillon jetën Trepça e sotme. Britaniket do ta shfrytëzojnë Trepçën deri në fil lim të Luftës së Dytë Botërore, ndërsa gjatë Luftës së Dytë Botërore Trepça u shfrytëzua nga Gjermania naziste. Në mbarim të Luftës së Dytë Botërore, në bazë të rrethanave politike të kohës, Trepça u bë faktor i rëndësishëm jo vetëm i raporteve dhe marrëdhënieve ndërshtetërore britaniko-jugosllave, por edhe i raporteve ndërkombëtare. E gjithë kjo tregon se Trepça nuk ishte vetëm problem i interesit ekonomik, por edhe problem politik e strategjik mjaft delikat.

Autori konstaton se zhvillimi më i shpejtë i Trepçës ka ndodhur gjatë shfrytëzimit të saj nga Jugosllavia so cialiste, në mes të viteve 1950-1990. Në vitin 1950 u ndërtua furra e parë e plumbit ndërsa investime më të mëdha u bënë në vitin 1964, kur u ndërtua fërgimtorja dhe dy furra. Në vitin 1974 filloi punën e rregullt metalurgjia e zin kut dhe fabrika e akumulatorëve në Mitrovicë.

Zhvillimi i Trepçës në përgjithësi, e sidomos pas vitit 1974, pati impakt të madh në aspektin ekonomiko-so cial jo vetëm të të punësuarve, por për mbarë shoqërinë në Kosovë dhe u shndërrua në bartës kryesor të zhvil limit ekonomik. Në vitin 1960 Trepça punësonte 8.000 punëtorë, ndërsa në vitin 1988 ky numër u rrit në 22.885 punëtorë duke u shndërruar kështu në

një gjigant të vërtetë ekonomik. Vlen të përmendet se serbët e Kosovës mbanin 68% të pozitave administra tive dhe udhëheqjes në Trepçë edhe pse ata përbënin pakicën, kurse shu mica e punëtorëve të thjeshtë dhe minatorëve ishin shqiptarë. Kombinati “Trepça”, bazuar në dokumentet zyr tare që i prezanton autori, gjatë vitit 1983 ishte njëra prej pesë (5) organi zatave më të mëdha në ish-Jugosllavi, kurse për nga bilanci devizor gjendej në vendin e tretë. Miniera e Trepçës ishte ndër katër minierat më të njohu ra në botë. Por çe do kur në Trepçë punohej e Beogradi ndërtohej. Duke pasur parasysh pasuritë natyrore dhe nivelin e investimeve në Ulqin, po në atë periudhë, lirisht mund të thuhet se “në Ulqin punohej e Budva ndërtohej”! Mbizotërimi i “Trepçës” me çdo kusht, nga ana e serbëve, do të shprehet në mënyrë arrogante direkte pas demon stratave të vitit 1981 dhe suprimimit të Kushtetutës së Kosovës. Vështrimi i përgjithshëm mbi periudhën e para grevës dhe fillimi i protestave të nëntorit të vitit 1988, zënë vendin e merituar edhe në këtë libër. Punëtorët e Trepçës ishin kategorikisht kundër çdo përpjekjeje që cenonte autonominë e Kosovës. Ata në vazhdimësi kundër shtonin masat e marra ndaj autono misë së Kosovës nga ana e Serbisë. Një numër i madh i minatorëve mar shuan në këmbë nga Mitrovica deri në Prishtinë! Meqenëse kërkesat e tyre nuk përfilleshin nga regjimi serb, minatorët më 20 shkurt 1989, u bar rikaduan në thellësi të zgafellës dhe hynë në grevë urie të përgjithshme. Pas hyrjes së minatorëve në zgafellë, kërkesat e tyre u mishëruan me ma sat e gjëra popullore. Autori konsta ton se minatorët nuk u barrikaduan në zgafellë për çështjen e tyre personale por për çështjen e përgjithshme kom bëtare. Përkrahjet e mbështetjet vinin

nga të gjitha strukturat popullore, nga disa politikanë të Kosovës, punëtorë, studentë e artistë. Kishte të atillë që kishin deklaruar “po shkoj me vdekë me shokët e mi!” Ndërkohë, minatorët në zgafellë i vizituan Azem Vllasi, Bahri Oruçi të cilët i njoftuan minatorët për përkrahjen dhe solidarizimin e opin ionit të gjërë me minatorët. Këtu, jo pa qëllim, po përmend vetëm dy përkrah je individuale nga bota e artit dhe kul turës. Artisti i madh me famë botërore i cili jetonte në Beograd, në telegramin dërguar atyre, minatorët i quante “bij të Trepçës legjendare, revolucionare dhe liridashëse”, u tha: “Soladirizohem me dinjitetin tuaj heroik e mbinjerëzor. Me fat, i Juaji Bekim Fehmiu”! Ndërsa këngëtarja e mirënjohur e patriote e pashoqe Shkurte Fejza, në telegramin përkrahës dërguar minatorëve në hor izontin e tetë shprehej: ”Vëllezër mi natorë, me gjithë dëshirë do t’u kisha vizituar, por jam para lindjes, prandaj me vjen keq që nuk kam mundësi t’u shoh e t’u përqafoj”! Në lidhje me tor turat ndaj të burgosurve nga pushteti serb, profesor Haziri nëpërmes interv istave ka sjellur dëshminë e shumë prej tyre. Në libër veçohen dëshmitë rrëqethëse të Avdi Ukës dhe Ramadan R. Gjeloshit, dhe intervistat me akterët kryesor Burhan Kavajën, Aziz Abrash in, Azem Vllasin e Kaqushe Jasharin. Në fund dua të theksoj se libri është thurur me mjeshtri të rrallë, me një gjuhë e stil të lehtë e të kuptueshme nga kushdo. Argumentet e mjaftueshme arkivore, shtypi i kohës, intervistat e dëshmitë e akterëve kryesor të ngjar jeve të ndërthurura me njëra-tjetrën, e bëjnë librin më të afërt me lexuesit dhe studiuesit e ardhshëm për Trepçën. Prandaj, kushdo që dëshiron të sjellë kujtesën dhe të zgjerojë njohuritë për atë ngjarje të rëndësishme të popul lit shqiptar, duhet të lexojë këtë libër sepse ia vlen.

Me rastin e 3 Dhjetorit - Ditës Botërore të Personave me Aftësi të Kufizuara

“Ju lutemi bëni atë që keni mundësi, ne jemi njerëz”

Gjekë Gjonaj

Dita Ndërkombëtare e Personave me Aftësi të Kufizuara , e cila u vendos me Rezolutën 47/3 në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bash kuara, shënohet çdo vit më 3 dhjetor. Qëllimi i kësaj dite është promovimi i të drejtave të plota dhe të barabarta, mirëqenies, si dhe rritjen e ndërgjeg jësimit dhe ndërmarrjen e aktiviteteve sensibilizuese për përfshirjen e këtyre personave në të gjitha aspektet e shoqërisë. Po në çfarë gjendje ndod het kjo kategori e shoqërisë sonë në Mal të Zi? Bazuar në raportet dhe publikimet e institucioneve komunale e shtetërore dhe sektorit joqeveritar

që merren me personat me aftësi të kufizuara, rezulton se ata janë një nga shtresat më të margjinalizuara në shoqëri. Të gjithë jemi dëshmi tarë se njerëzit me aftësi të kufizuara e kanë të pamundur të jenë pjesë e jetës së përditshme në qoftë seha sin në pengesa qysh daljes nga dera, duke iu referuar këtu institucioneve arsimore, shëndetësore e të tjera. Këta persona përgjithësisht kanë më shumë probleme shëndetësore, mundësi të pakëta ekonomike, edukim dhe marrje titujsh akademik në numër më të vogël, që ndodhin më së shumti për shkak të barrierave me të cilat përballen në jetën e tyre të përditshme, se sa si rrjedhojë ek skluzive e aftësisë së kufizuar të tyre. Të gjitha qytetet (komunat) në Mal të Zi, përfshirë edhe ato ku shqiptarët janë popull shumicë, përkundër nismave për t’ua lehtësuar lëvizjen personave me aftësi të kufizuara,

“

“Sot kur festojmë Ditën Ndërkombëtare të Personave me Aftësi të Kufizuara, është e rëndësishme të kujtojmë se gjendja e personave me aftësi të kufizuara në Mal të Zi nuk është aspak e mirë dhe se vendimmarrësit dhe shoqëria në tërësi duhet të marrin masa konkrete për zgjidhjen e problemeve të kësaj kategorie të popullsisë sa më shpejt të jetë e mundur”, deklaroi kryetarja e Kuvendit të Malit të Zi, Danijela Gjuroviq

mbeten larg ofrimit të kushteve. Për shtatshmëria është minimale. Mun gon infrastruktura përkatëse, qasja në objekte, sinjalizimi i trafikut urban, sinjalizimi akustik i autobusëve, ulëset për qytetarët e verbër, transformimi i ndërtesave publike, pllakat taktile, politikat që mbesin vetëm në letra dhe që nuk implementohen nga in stitucionet publike dhe private, kanë shkaktuar që problemet me të cilat ballafaqohen personat me aftësi të kufizuara të jenë të padukshme dhe të mos trajtohen me prioritet nga institucionet publike. Personat me aftësi të kufizuara (PAK) hasin në vështirësi për punësim. Në evidencën e Entit për Punësim të Malit të Zi në fund të muajit qershor ishin 9.973 persona me aftësi të kufizuara të papunë, që përbën rreth 22 përqind të numrit të përgjithshëm të të pap unëve në atë periudhë. Përmirësimet ligjore të viteve të fundit në drejtim të mbështetjes për punësim të per sonave me aftësi të kufizuara, nuk po japin efektet e pritshme për shkak të mungesës së besimit që kanë për këtë kategori të shoqërisë, si insti tucionet shtetërore, ashtu edhe bi zneset private. Kjo do të thotë se në Mal të Zi, sikur në shumë shtete të tjera, nuk ka mjaftueshëm kushte për këta persona, por mbetet detyrim i shtetit që në bashkëpunim me disa organizata joqeveritare e humanitare të punojë për këtë çështje në mënyrë që çdo vit të bëhet diçka më shumë

në përmirësimin dhe lehtësimin e jetës së këtyre personave, në mënyrë që edhe ata të kryejnë shërbimet e veta dhe të mos vazhdojnë të jenë të cenuar e diskriminuar. Kryetarja e Kuvendit e Malit të Zi, Danijela Gjuroviq u bëri thirrje për faqësuesve të të gjitha institucioneve përkatëse që të japin një kontribut maksimal në ndërtimin e një shoqërie më të drejtë, më të aksesueshme dhe gjithëpërfshirëse për personat me aftësi të kufizuara. “Sot kur fes tojmë Ditën Ndërkombëtare të Per sonave me Aftësi të Kufizuara, është e rëndësishme të kujtojmë se gjendja e personave me aftësi të kufizuara në

“

“T’u përgjigjesh nevojave të personave me aftësi të kufizuara është detyrë e bashkësisë civile dhe kishtare. Krijimi dhe mbështetja e bashkësive gjithëpërfshirëse do të thotë të zhdukësh çdo diskriminim dhe të plotësosh konk retisht nevojën e çdo njeriu për ta ndjerë veten pjesëtar i shoqërisë”, u tha Papa Françesku një grupi njerëzish me aftësi të kufizuara, pritur në Vatikan.

dhe potencialet e tyre dhe mos i lejo jnë të ndihen të margjinalizuar dhe të lihen jashtë ngjarjeve shoqërore ”, ka thënë Gjuroviq. Një person me aftësi të kufizuara në

“Nuk mjaftojnë vetëm premtimet e politikanëve e pushtetarëve tanë se ju do të keni përkrahjen tonë, me ras tin e Ditës Botërore të Personave me Aftësi të Kufizuara apo kur ka fushata zgjedhore, ndërsa më vonë harrojnë se jemi votuesit e tyre”, na tha një person me aftësi të kufizuara në Ulqin, i cili nuk dëshiron t’i përmendet emri në gazetë

Mal të Zi nuk është aspak e mirë dhe se vendimmarrësit dhe shoqëria në tërësi duhet të marrin masa konkrete për zgjidhjen e problemeve të kësaj kategorie të popullsisë sa më shpejt të jetë e mundur. Të gjithë së bashku, zyrtarë shtetërorë dhe akterë socialë, sektori i OJQ-ve, partitë politike dhe të gjithë akterët e tjerë, duhet të vazh dojnë punën e tyre që do të thyejë pengesat me të cilat përballen per sonat me aftësi të kufizuara, të lufto jnë për zbatimin e plotë të të drejtave të garantuara të personave me aftësi të kufizuara, të zhvillojnë mundësitë

Ulqin, i cili nuk dëshiron t’i përmen det emri në gazetë, na tha se “nuk mjaftojnë vetëm premtimet e politi kanëve e pushtetarëve tanë se ju do të keni përkrahjen tonë me rastin e Ditës Botërore të Personave me Af tësi të Kufizuara, apo kur ka fushata zgjedhore, ndërsa më vonë harrojnë se jemi votuesit e tyre”. Kemi pasur shpresë të madhe, pohoi ai, në min istrin aktual shqiptar për të Drejtat e Njeriut dhe të Pakicave të Malit të Zi se ai në mënyrë institucionale do të përmirësojë hallet e komunitetit me aftësi të kufizuara. Mirëpo deri

më tani, siç u shpreh ai, nuk bëri asgjë për sigurimin e të drejtave të barabarta për të gjithë, pa diskrimin im. Bashkëbiseduesi ynë i zhgënjyer tej mase me pozitën e tyre të pal akmueshme në shoqëri në fund të bisedës më tha: “Ne nuk festojmë, sot duhet të vajtojmë. Ju lutemi bëni atë që keni mundësi, ne jemi njerëz”. Ky mesazh i dhimbshëm do të duhej mos të bie në veshin e shurdhër të institucioneve shtetërore për përf shirjen e personave me aftësi të kufizuara në jetën politike, sociale, ekonomike, kulturore e sportive. Të pakënaqur me pozitën dhe sta tusin e tyre në shoqëri janë deklaru ar edhe përfaqësuesit e Shoqatës së të Verbërve të Malit të Zi. Dre jtori ekzekutiv i kësaj shoqate, Goran Macanoviq ka deklaruar për medi at malazeze se presin dhe besojnë se ministri për të Drejtat e Njeriut dhe të Pakicave, Fatmir Gjeka do ta mbajë fjalën e tij në seancën e 14-të të Qeverisë, se me ndryshimin e sistemimit, Drejtoria për mbrojtjen dhe barazinë e personave me aftësi të kufizuara do të kthehet nën përku jdesjen e kësaj ministrie. Me rastin e Ditës Botërore të Per sonave me Aftësi të Kufizuara, Papa Françesku iu është drejtuar një grupi njerëzish me aftësi të kufizuara, pritur në Vatikan me këto fjalë: “T’u përg jigjesh nevojave të personave me af tësi të kufizuara është detyrë e bash kësisë civile dhe kishtare. Krijimi dhe mbështetja e bashkësive gjithëpërf shirëse do të thotë të zhdukësh çdo diskriminim dhe të plotësosh konk retisht nevojën e çdo njeriu për ta ndjerë veten pjesëtar i shoqërisë”. Nëse dëshirojmë përnjëmend dhe seriozisht t’i kushtojmë vëmendje të mjaftueshme kësaj kategorie të sho qërisë, shteti duhet të qëndrojë pas secilit qytetar, veçanërisht pas çdo personi me aftësi të kufizuara.

Daut Shurdha

Njeri modest dhe me autoritet

Nuk mund të shkruash portretin e Daut Shurdhës pa përmendur punën dhe veprimtarinë në Kosovë, ku ka qenë në pozita të larta menaxhuese si njëri ndër drejtuesit e Termocentralit “Kosova B”, këtij gjiganti ekonomik. Një prej kontributeve të tij në këtë ndërmarrje ka qenë politika për avancimin e pozitës së popullit shqiptar, që ka mbetur në çdo qelizë të qenies së tij. Vetëm një autoritet i tillë ka pasur mundësi dhe fuqi intelektuale të ballafaqohet me sfida të tilla për të mbrojtur të drejtat e punëtorëve dhe të kombit shqiptar në përgjithësi, në ato kohë të vështira

Daut Shurdha është një njeri i rrallë dhe i jashtëzakonshëm. E them këtë pasi që gjaku dhe gjenet e trashëguara nga familja e njohur ul qinake Shurdha janë reflektuar gjith monë në personalitetin e tij. Ashtu si edhe disa të tjerë të lindur në Ulqinin tonë të bukur, Dauti i takon plejadës së intelektualëve të Ulqinit të cilët janë shkolluar, arsimuar dhe formuar si personalitete më së tepërmi në Kosovë, ku edhe kanë dhënë kon tribut të madh për zhvillimin e saj por edhe për përparimin e popullit shqip tar në përgjithësi. Por mendjen dhe zemrën e kanë pasur gjithmonë në vendlindjen e tyre – Ulqinin. Ulqinakët e njohin pak Daut Shurd hën duke qenë se për shumë vite ka jetuar dhe punuar në Prishtinë. Meg jithatë, për çdo vit, si shumë të tjerë të lindur në shkumbën e detit, ka ardhur në shtëpinë e tij në qendër të Pazarit të moçëm. Edhe tani, pas pension imit, vjen në Ulqin, pavarësisht se

familja e tij e ngushtë jeton në Prisht inë. Por malli për vendlindjen, Kroin e Pazarit, gurët e Kalasë, shtëpinë e tij të lindjes e tërheqë edhe në këtë moshë. Asgjë nuk mund ta freno jë për shkak të nostalgjisë së mad he për Ulqinin, pjesëtarët e familjes Shurdha, Pazarin e Vjetër ku ka lindur etj. Ulqinin nuk e ka harruar kurrë dhe atij gjithmonë i ka mbetur besnik. Ul qini pa dyshim që është në mendjen, zemrën dhe kujtesën e tij. Edhe pse e njoh pak, më kujtohet se Daut Shurdha qysh si i ri ka qenë komunikues, i qeshur, i arsimuar dhe me autoritet te qytetarët, fqinjët e tij, por kam dëgjuar edhe ndër qytetarët e Prishtinës, ku ai është formuar si personalitet, i dashur dhe i respektu ar nga të gjithë. Shumë kujtime për Daut Shurdhën i kam nga nipi i tij, Fatmir Ismailaga, tashmë i ndjerë, me të cilin kam qenë shumë i lidhur. Më kujtohet se kur doherë që vinte në Ulqin dhe kur e ta koja me nipin e tij, Fatmirin – “Agën”, pamja e tij fizike na linte mbresa të veçanta. “Aga” ishte krenar kur doherë që e përmendte dajën e tij, sidomos kur ai vinte në Kala për të takuar motrën e tij Elmazen, ose kur e takonte në Ranë. Një personalitet me autoritet të rrallë, siç ka qenë dhe është Dauti, ka lënë

mbresa të veçanta edhe gjatë qën drimit të tij në Mynih të Gjermanisë, në vitin 1988, kur është emëruar drejtor i Ndërmarrjes “Eximkos”. Pa varësisht nga mosha, ai ka mbetur një figurë markante e qytetit tonë të bukur të Ulqinit, një njeri me virtyte, i vyeshëm, me një pedigre të lindur. Mjafton të përmendet familja e njohur Shurdha, nga e cila kanë dalë njerëz të shquar, ndër të cilët kapedanë me famë, shkrimtarë dhe studiues. Dau ti qëndron në majën e piramidës së kësaj familjeje. Në çdo hap dhe lëviz je të fytyrës së tij shquhet autoriteti dhe forca tërheqëse.

Ismet Karamanaga

Nuk mund të shkruash portretin e Daut Shurdhës pa përmendur punën dhe veprimtarinë në Kosovë, ku ka qenë në pozita të larta menaxhuese si njëri ndër drejtuesit e Termo centralit “Kosova B”, këtij gjiganti ekonomik. Një prej kontributeve të tij në këtë ndërmarrje ka qenë politika për avancimin e pozitës së popullit shqiptar, që ka mbetur në çdo qelizë të qenies së tij. Vetëm një autoritet i tillë ka pasur mundësi dhe fuqi in telektuale të ballafaqohet me sfida të tilla për të mbrojtur të drejtat e punëtorëve dhe të kombit shqiptar në përgjithësi, në ato kohë të vështi ra. Kjo veprimtari e tij filloi të dalë në pah edhe më tepër pas intensifikimit të shfaqjeve të nacional-shovinizmit serb dhe ekspozimit të popullatës shqiptare ndaj dhunës në forma të ndryshme. Si një profesionist i dalluar në lëmin e tij, ai gjithmonë ka punuar dhe vepruar në një nivel të lartë, duke mos i lënë pas dore kurrë të drejtat e punëtorëve shqiptarë. Nga shumë intelektualë të Ulqinit, të cilët kanë jetuar apo vazhdojnë të jetojnë në Kosovë, kam dëgjuar se Daut Shurd ha ka pasur gjithmonë një autoritet të veçantë te punëtorët. Disa fjalë për familjen e Daut Shurd hës. Më kujtohet nëna e tij, zonja Fatime në shtëpinë e tyre përballë Pazarit të Moçëm. Si fëmijë shpe shherë kemi shkuar për të “hanger” fiq, me nipin e tij Fatmirin. Familja e Dautit ka pasur një kopsht të bukur, plot me pemë, që për ne “kalalitë” ka qenë si një parajsë duke qenë se në Kala nuk kemi pasur diçka të tillë. Nëna e tij ka qenë një zonjë “e rëndë”, siç themi në Ulqin. E bija e saj, e ndjera Elmaze Ismailaga, ishte e martuar në Kala, për Mustafë Is mailagën, djalin e madh të halla Ha jlijes, motrës së babait tim – kapedan Hasan - Cano Karamanagës. Elmaz ja ishte një zonjë në kuptimin e plotë të fjalës dhe ajo pa dyshim që ka lënë gjurmë të pashlyera në Kalanë tonë. Mua më ka dashur shumë kur isha i vogël si fëmijë, por edhe më vonë kur u rritëm. Gjithmonë më bise donte dhe më tregonte për të parët e saj dhe për prejardhjen e familjes Shurdha. Ajo gjithmonë e ka pasur në mend dhe në zemër vëllain e saj Dautin. Ajo dhe të tjerët e kanë ad huruar gjithmonë Dautin pasi që ai ka qenë autoriteti dhe më i dashuri prej

të gjithë fëmijëve të kësaj familjeje. Ai është një njeri i sinqertë dhe “i butë” që falë autoritetit të tij, si intelektual, ka bërë shumë jo vetëm për familjen e tij të ngushtë, por edhe për shumë

në vitin 1963 filloi punë si ekonomist në Kombinatin në Obiliq, ku në peri udhën kohore 1967-1973 ushtroi detyrën e drejtorit komercial. Në vitin 1974 u emërua drejtor i Termocen

Edhe tani pas pensionimit, vjen në Ulqin pavarësisht se familja e tij e ngushtë jeton në Prishtinë. Por malli për vendlindjen, Kroin e Pazarit, gurët e Kalasë, shtëpinë e tij të lindjes e tërheqë edhe në këtë moshë. Asgjë nuk mund ta frenojë për shkak të nostalgjisë së madhe për Ulqinin, pjesëtarët e familjes Shurdha, Pazarin e Vjetër ku ka lindur, etj. Ulqinin nuk e ka harruar kurrë dhe atij gjithmonë i ka mbetur besnik. Ulqini pa dyshim që është në mendjen, zem rën dhe kujtesën e tij.

ulqinakë. Këto kam pasur rast t’i dëg joj nga rrëfimet e Elmazes dhe Fat mirit.

Më ka rastisur që ndonjëherë edhe të pi kafe me të në Ranë, kur ai ka ardhur në Ulqin. Mbaj mend se herën e fundit e kam takuar me zonjën e tij Melihaten në Ranë. Në kafenenë “Riva” kemi biseduar shkurtimisht edhe për jetën e tij dhe për kohën e pensionimit. I kam bërë disa fotogra fi, të cilat i ruaj në arkivin tim. Edhe sot ai ka mbetur ashtu siç ka qenë gjithmonë – modest, por që me au toritetin e tij lë te bashkëbiseduesi mbresa të thella. Daut Shurdha u lind në Ulqin, në vitin 1935 prej prindërve Fatime dhe Hamit Shurdha. Ishte fëmija i shtatë i këtij çifti bashkëshortor, pas vël lait dhe pesë motrave. Pas mbarim it të shkollës fillore në Ulqin, punoi për tri vite në vendlindje, fillimisht si ndihmësteknik i dhëmbëve e më pas në ndërmarrjen turistike. Mirëpo dëshira për t’u arsimuar e shtynë, si shumë intelektualë të tjerë, të largo het nga Ulqini. Po përmendi me këtë rast edhe disa intelektualë të tjerë me peshë kombëtare nga Ulqini, si Ruzh di Ushaku, Ali Llunji, Hajro Ulqinaku, Basri Çapriqi dhe shumë të tjerë, të cilët u larguan nga Ulqini për të vijuar shkollimin në Kosovë dhe Maqedoni. Kësisoj edhe Dauti në vitin 1953 u regjistrua në Shkollën Normale në Prishtinë. Pas përfundimit të saj, në vitin 1958 filloi studimet në Fakultetin Ekonomik në Shkup. Pas diplomimit,

tralit “Kosova B”, detyrë që e ushtroi gjatë gjithë procesit të ndërtimit të këtij termocentrali deri në vitin 1988, kur u emërua drejtor i Ndërmarrjes “Eximkos” në Mynih të Gjermanisë. Këtë post e mbajti deri në vendos jen e masave të dhunshme në vitin 1990, kur u kthye në Prishtinë dhe Ulqin. Vitet e pensionit i kalon në Prishtinë dhe Ulqin. Bashkëshortja e tij, znj. Melihate Shurdha është arsimtare e gjuhës shqipe. Ajo ka pasur një rol dhe ndikim të madh në jetën e tij, duke e mbështetur në përballjen me sfidat e ndryshme jetësore, sidomos gjatë punës së tij në poste drejtuese ku është ballafaquar me politikën na cionaliste e shoviniste serbe. Ky çift i rrallë ka një familje të shëndoshë. Janë prindër të tri vajzave dhe të një djali si dhe gjyshër të gjashtë mbe save e pesë nipave. Dautit i uroj jetë të gjatë, të bukur dhe të kënaqur në mesin e familjarëve të tij. Mendoj se është mirë që person alitetet, siç është Daut Shurdha, t’i nxjerrim në dritën e historisë, të shkruajmë për ta, sepse vetëm kështu ata nuk do të harrohen kurrë. Është mirë që gjeneratat e reja të nji hen me personalitete të tilla që kanë bërë shumë për popullin tonë. Këto edhe më kanë shtyrë që të shkruaj një portret të shkurtër për këtë per sonalitet të qytetit tonë, që do të jetë pjesë e librit tim të ri në dorëshkrim nga cikli “Ulqini Florini – Portrete, In Memoriame”.

“

Intervistë me shkrimtarin, poetin dhe përkthyesin Zija Vukaj

Sot nuk jemi në epokën e letërsisë

Koha Javore: Z. Vukaj prej pesë vitesh e drejtoni Shoqatën e Shkrimtarëve të Shkodrës. Në çfarë pozite ndodhet sot kjo shoqatë në tërësi, dhe cili është misioni i saj primar?

Z. Vukaj: Shoqata e Shkrimtarëve të Shkodrës është një shoqëri kul turore, e përbërë nga krijues letërsie të qytetit tonë dhe më gjerë. Natyr isht që pjesëmarrësit apo anëtarët e shoqatës janë afruar me dëshirën për të gjetur një klimë kulturore dhe në përgjithësi ajo nuk ka munguar. Roli dhe funksioni i saj është nxitja dhe promovimi i vlerave krijuese. Lançimi është realizuar sa herë që ka pasur prurje krijimesh letrare në çdo zhanër. Pas daljes në dritën e botimit dhe me kërkesën e vetë krijuesve, janë bërë promovime librash të autorëve të ndryshëm. Përveç kësaj, nëpërmes antologjisë periodike “Pena e Shko drës”, që është në edicionin e saj të shtatë kemi bërë të mundur të pasqy rojmë pjesë nga letërsia e pabotuar jo vetëm e anëtarëve të Shoqatës, por edhe nga krijues të çdo niveli apo treve.

Koha Javore: Me çfarë vështirë sish përballen sot shkrimtarët shqiptarë, përfshirë edhe kri

juesit e qytetit Tuaj, Shkodrës?

Z. Vukaj: Vështirësitë me të cilat për ballen shkrimtarët janë të ngjashme në të gjithë hapësirën shqiptare. Janë vështirësi ekstraletrare, që kanë të bëjnë me pamundësitë e botimit për shkak të kostove të munguara financiare. Veç kësaj, duke qenë se liria për të shkruar e botuar është e pakufishme, atëherë asgjë nuk është e ndaluar. Pra nuk është e ndaluar as që një individ që nuk ka asgjë të për bashkët me shkrimtarinë, të shkru ajë e të botojë çfarëdo gjëje që t’i shkrepet, mjafton të jetë në gjendje të mirë ekonomike. Në këto kushte çedukohen shijet dhe u rëndohet jeta shkrimtarëve që mund të kenë vok acionin e vërtetë. Botimi i porkerive, që sot zë rreth 80% të vëllimit të “ve prave” që dalin, po rrezikon të krijojë një tip lexuesi sanduiç me zero inte resa të vërteta estetike. Kësisoj, në këtë pyll humb rrugën lexuesi i vër tetë dhe bashkë me të humb koor dinatat edhe poeti apo shkrimtari i njëmendët, pasi rrugët i kanë zënë gazetarët që duan të bëhen shkrim tarë, pseudoautorët që shkruajnë li bra lagjesh e katundesh, kthejnë në libra biografitë e tyre, pushtetarë të rënë nga vakti apo njerëz që shkrua jnë ndonjë roman pikaresk për pasu

narë apo të pushtetshëm. Në gjithë këtë zallamahi takimi i lex uesit të vërtetë me shkrimtarin e vër tetë, sa vjen e pamundësohet. Kup tohet pastaj vetvetiu a ka apo nuk ka nevojë për gjithë këta libra.

Koha Javore: Ç’mendim keni sot për krijuesit e rinj ose për shkrimtarët që nuk i njihnim deri më tani. A i ofojnë ata lexuesit vlera dhe letërsi të mirëfilltë?

Z. Vukaj: Puna e parë, ne si lexues duhet të çlirojmë paragjykimet për autorë të rinj, pasi ata janë më të rrezikuarit nga efektet e anonimatit edhe kur janë shumë të talentuar. Unë njoh shumë syresh që i ofrojnë lexuesit gjithçka nga korpusi i vler ave estetike që transmeton një letër si e vërtetë. Jam i entuziazmuar prej mjaft të rinjsh, pasi shumica shfaqen jo vetëm me një talent të lindur, por edhe me një kulturë më të avancuar se shumë paraardhës, gjë që i ka bërë të lundrojnë në kultura të reja shkrimore, në procedime artistike të panjohura më parë dhe i ka çuar në finalizime vlerash të vërteta estetike. Përballë këtij brezi, ne jemi në borx hin e mungesës së vëmendjes, të in jorimit me dashje, për të mos thënë

të egoizmit tonë deri në narcizëm, duke harruar se ka diell për të gjithë.

Koha Javore: Sa njihet sot letër sia shqipe tek të huajt dhe sa e njohim ne letërsinë e huaj? A kemi përkthyes të denjë?

Z. Vukaj: Letërsia e sotme njihet nga të huajt në disa mënyra. E para, të huajt njohin disa autorë maxhorë që kanë pasur në dispozicion të gjitha fazat e jetës për të shkruar dhe të gjithë mbështetjen e duhur. Mënyra e dytë, publikimin në gjuhët dhe kultur at e huaja e kanë bërë vetë autorët që kanë pasur mundësi financiare, por edhe përkrahje qoftë edhe nep otike për të paguar përkthimet. Ka pastaj edhe një mënyrë që ka funk

sionuar kohë pas kohe. Është marrë ndonjë projekt nga ndonjë dikaster, është gjetur edhe një përkthyes, qoftë edhe një mësimdhënës a pro fesor i një gjuhe të huaj dhe ka për zgjedhur në mënyrë subjektive au torët shqiptarë për t’ia servirur botës.

Kjo pastaj është kthyer në “letërsi baxhanakësh”. Dhe mjerisht, kjo ka ndodhur e po ndodh përditë.

Koha Javore: Si e konsideroni sot letërsinë në tërësi. A jetojmë në epokën e letërsisë dhe a ka krijues që japin optimizëm për nxjerrje në dritë të veprave me vlerë?

Z. Vukaj: Sot nuk jemi në epokën e letërsisë, madje as të librit në tërësi.

Kjo duket tek mungesa e rrezatimit të krijuesit të vërtetë, sado i madh qoftë. Dikur shkrimtarët kanë qenë njerëz të rrallë. Ka mjaftuar vetëm arti i tyre për t’i bërë të tillë. Milan Kunde ra thotë se kur shkruaj a flas për poli tikën, njerëzit më ndjekin me adhurim, kam shumë ndjekës. Kur shkruaj nuk e kam gjithë atë sukses. E pra më të mirat i them në letërsi, jo në politikë as publicistikë.

Koha Javore: Duke qenë se një pjesë të gjatë të jetës Tuaj ia kushtoni letërsisë, si shkrimtar i spikatur, poet e përkthyes, çfarë Ju brengos sot më së shumti?

Z. Vukaj: Brenga ime është ajo e një brezi të tërë që letërsinë e kanë pasur pothuajse religjion dhe sot e shohin në katandisjen e saj si diçka e pav lerë. Gjithashtu brengosëse është edhe indiferenca deri në injorimin e librit artistik nga shumica e brezit të ri. Përgjatë gjithë historisë së njerëzimit teknologjia dhe arti kanë pasur mar rëdhënie edhe plotësuese, por edhe krejtësisht antagoniste. Sot arti e ka humbur betejën me teknologjinë dhe është përpirë nga kjo e fundit, që në mentalitetin e brezave të sotëm zëvendëson edhe artin.

Koha Javore: A bëhet fjalë sot për kritikë letrare profesionale, me njerëz të fushës dhe larg influencave miqësore, familjare, politike apo të natyrave të tjera?

Z. Vukaj: Natyrisht që nuk mungo jnë njohësit e letërsisë, në kontekstin që kritika të jetë vlerësim. Por kur në procesin e vlerësimit duhen thënë edhe mangësitë, më së shumti kriti ka hesht. Kjo ka arsye të shumta që kërkojnë diskutime të gjata.

Koha Javore: Si e shikoni letërsinë e shqiptarëve në Malin e Zi?

Z. Vukaj: Duke pasur fatin të isha edhe hartues i teksteve të letërsisë për klasat VII dhe IX, më ra të njih ja më mirë edhe letërsinë e Malit të Zi. Gjatë kësaj përvoje të bukur pata rastin të njihesha me krijues shumë cilësorë që me veprat e tyre rrinë me dinjitet pranë çdo letërsie.

Intervistoi: Toni Ujkaj

“Mërgimtar”

Familja e Hasan

mësues në Shkollën Fillore të Ul qinit.

Enveri, djali i tretë ishte zanatli.

Rrëfimi 2 Martesa e Ibrahimit me Elmadijen

Elmadije Kasneci – Ibroçi u lind në fshatin Kosiq në Anë të Malit, në vitin 1950.

Rrëfimi 1

Ardhja në Ulqin

Familja e Hasan Ibroçit nga Ana e Malit vjen në Ulqin në fund të dekadës së gjashtë të shekullit XX. Fillimisht jetojnë në Lima në shtëpinë e vjetër të Zejnel-Nelo Resulbegut. Së shpejti, me mirëkuptimit e Ali Resulbegut nga ai blejnë truallin ku ndërtojnë shtëpi të re. Pak më vonë, gjithashtu në Lima, bëhen pronarët e bylykut të ullishtës së Velko Bu latoviqit. Kjo ullishtë kufizohej me ullishtën tonë. Për këtë arsye familja jonë ka pasur lidhje miqësore me familjen e Hasan Ibroçit. Ai edhe në fshatin e tij, si edhe në Ulqin gëzonte autoritet të veçantë. Më kujtohet edhe bash këshortja e Hasanit, ishte grua e qetë, gojë ëmbël. Punonte shtrojca për shtëpia në tullar si dikur. Kanë pasur tre djemë dhe dy vajza. Isha fëmi. Më kujtohet kur erdhën krushqit nga Ana e Malit kur u mar tua vajza e tyre. Djali i madh, Osmani ka krye shkollën për arsimtar. Fillimisht ka punua në arsim. Më pas punësohet në Komunën e Ulqinit si referent për arsim.

Më vonë me bashkëshorten kalojnë të jetojnë në Sarajevë. Ibrahimi, djali i dytë u regjistrua në Shkollën për Mësuesi në Nikshiq. Ky ishte institucion arsimor me rep utacion të vërtetuar, të veçantë. Nx ënësit e kësaj shkolle atëherë ishin: Fadil Kroma, Aleksandar-Aco Jani noviq, Agim Qiqri, Shyqyri Pelinku, Jovanka Vujanoviq, Ruzhdi Kara managa.

Ibrahimi një kohë të gjatë do të jetë

Punëtorët e Shtëpisë shëndetit

Shkollën fillore e mbaroi në Katërkollë, kurse të Mesmen Me dicinale në Mitrovicë në vitin 1968. Kthehet në vendlindje dhe punëso het në Stacionin shëndetësor të Katërkollës, atëherë 18-vjeçare. Elmadija ka qenë infermierja e parë shqiptare nga Ana e Malit. Atëherë ka qenë patologjia më e madhe dhe

Gani Karamanaga Elmadije Ibroçi ( 1950-2021)

dr. Elena

Qazim Hidri, dr. Shuajb Resulbegu, dr. Shefqet Dollaku, dr. Petar Gjuriq, Tomo Qetkoviq, dr. Gani Karamanaga ( në këmbë,)

Radmila Gjurishiq, dr. Ali Haxhibeti, Jovan - Cule Ivankoviq, dr. Predrag Arangjeloviq, dr Muhamed Myrteza, Rifat Muharremi, Desanka Qetkoviq, Elmadije Ibroçi,

Hasan Ibroçit

komplet ekipi medicinal i cili punon te në Anë të Malit, ka dhënë një kontribut të veçantë për një shërbim shëndetësor më të mirë.

Pas 10 viteve pune kalon me shër bim në Ulqin, ku sistemohet si infer miere pediatrie në dispanserinë e fëmijëve shkollor.

Ka dhënë kontribut në zvogëlimin e pasojave pas tërmetit të 15 prillit të vitit 1979. Në fund të dekadës së gjashtë mar tohet Elmadija me Ibrahimin. Prej kësaj martese u lindën tre fëmijë: dy vajza edhe një djalë. Etrita, Burbuq

ja dhe Astriti.

Rrëfimi 3 Emigrimi në SHBA

Në vitin 1994 Ibrahim Ibroçi me familje shkon në SHBA ku edhe stabilizohen dhe fillojnë jetën e re. Vajza e madhe Etrita u bë gazetare e njohur në SHBA.

Në vitin 2009 ishim me bash këshorten Fitnete në vizitë në Nju Jork në festimin e 10-vjetorit të Spit alit për shqiptar “Illyria”.

Në këtë solemnitet ishte prezente dhe Etrita Ibroçi. Skena Verore në Ulqin para 10 viteve në Kala.

Duke u ngritur në katin e tretë të Kullës së Ballshajve ku ishte ek spozita e piktorëve nga Ulqini, e ta kova Elamadije dhe Ibrahim Ibroçin. Malli për Ulqinin nuk i lëshonte kur rë.

Çdo vit e vizitonin vendlindjen së bashku me familje.

Djali i tyre Astriti disa vite me radhë ka qëndrua në Ulqin. Bashkëshortja e tij punonte në Gjimnazin e Ulqinit. Egziston thënja: “Kush e hanë njëherë bukën e Amerikës…”

Dhe Astrit Ibroçi shkoi përsëri në SHBA.

Rrëfimi 4 Covid-19

Përfundimi i muajit gusht më 2021. Pandemia Covid-19 ishte në pikën më të lartë sa i takonte infeksioneve, vdekjeve...

Testi na tregoji se jemi pozitiv në koronavirus.

Me bashkëshorten ishim duke pritur në Kovid ambulancë të Shtëpisë së shëndetit në Ulqin.

Bashkëshortja ka pasur edhe tem peraturë të lartë, në radiografinë e mushkërive u manifestua kallja (pneumonia) e dyanshme.

Te unë ishte forma ma e lehtë e in feksionit.

Në anën tjetër të korridorit ishin duke pritur Elmadije dhe Ibrahim Ibroçi. Elmadija ishte më rëndë e sëmurë.

Na përshëndetën. Infeksioni me Covid-19 i goditi gjatë pushimit veror familjar në vendlindje. Me rekomandimin e mjekut, Elmadi ja u transportua për në spital.

Me dëshirën e tyre shkuan në Ti ranë. Deri në kufi me Shqipëri e transportoi Ambulanca e Ulqinit, prej aty vazhduan me Ambulancën e Spitalit nga Tirana.

Në dhomën për marrjen e terapisë dy herë kemi kontaktuar Ibrahim Ibroçin. Gjendja e tij ishte duke u përmirësuar. E kemi pyetur për Elmadijen. Ibrahimi u përgjigj: “Nuk e di, nuk është fare mirë...”

Pas disa ditëve Elmadije Kas neci-Ibroçi e humbi luftën me Covid-19.

Ismet Karamanaga (vëllai im) shkru an: “Në vitin 2018 isha në Florida të Amerikës dhe kur nuk do ta harroj mikpritjen e saj (të Elmadije Ibroçit) dhe bashkëshortit të Elmadijes, Ibrahimit. Padyshim ishte ky një çift i mrekullushëm... Elmadija do ti mun gojnë më së tepërmi të afërmve, por edhe Floridës, ku ka jetua një kohë të gjatë...” Shtator 2021. Në maje të Pinjeshit u bë përcjellja e fundit e Elmadije Kasneci - Ibroçit.

Kishte popull shumë, në mesin e të cilëve edhe bashkëpuntorët dhe kolegët e Elmadijes nga Shtëpia e shëndetit.

Pas një kohe të shkurtër ndërroi jetë edhe babai i Elmadijes Manush Kasneci, mësues i vjetër.

Kaluan disa ditë dhe Ibrahimi me familje u kthye për në Amerikë. Ata do të vijnë prap...

(Nga libri në dorëshkrim “Mërgimtar”)

Ibroçi, Jusuf Lanica, Gjoko Junkoviq (në këmbë)

Intervistë me Sami Kanaqin

Shkolla Shqipe

“Mëso shqip”, arritja jonë më e madhe

Koha Javore: Z. Kanaqi kur jeni zgjedhur kryetar i Shoqatës “Kraja” në Nju Jork? Çka mund të na thoni për Shoqatën “Kra ja”, strukturën e saj, organizimin në Nju Jork dhe në Krajë? Sami Kanaqi: Jam zgjedhur kryetar i Shoqatës ”Kraja” në janar të vitit 2022 në mbledhjen e përgjithshme me anëtarësi të gjërë të shoqatës këtu në Nju Jork. Për Shoqatën “Kraja” mund të them se është një shoqatë që ekziston gati plot 30 vite. Misioni dhe qëllimi i kësaj organizate është që sado pak të ruajmë dhe të trashëgojmë vlerat tona kombëtare, traditën tonë, pse jo dhe të shpalosim edhe ide të reja ku me përpjekjet tona të ndihmojmë sado pak mirëqenien ekonomike, ar simore e kulturore të popullatës që jeton në vendlindje, pse jo edhe këtu në diasporë.

Është priveligj që jam njëri ndër kryetarët e kësaj shoqate dhe është kënaqësi e veçantë për mua të jam në ballë të saj. Në të njëjtën kohë është edhe përgjegjësi, por në bash këpunim me udhëheqësinë e sho qatës dhe anëtarët e saj, shpresoj se do ia dalim dhe do t’i realizojmë synimet tona deri në fund për aq sa na lejojnë mundësitë tona. Me zgjedhjen e kryetarit te ri edhe struktura e shoqatës ka ndryshuar, pra në shoqatë veprojnë individë të rinj, breza të rinj me përgatitje të ndryshme profesionale. Kështu, fjala bie, krahas meje nënk

ryetarë janë Venera Gjenashi, më suese dhe Musa Luka, afarist i suk sesshëm. Pastaj sekretar kemi z. Fatmir Kollarin, me profesion ekspert ligjor në kibernetikë, Florim Hardolli është arkëtar, me profesion ekono mist, e kështu me radhë. Organizimi i shoqatës si në diasporë, ashtu edhe në vendlindje është në nivelin e duhur. Mirëkuptohemi dhe bashkëpunojmë ngusht mes veti.

Koha Javore: Me sa kemi dije ni, Shoqata “Kraja “ në Nju Jork është themeluar para shumë vitësh. Para ardhjes tuaj në krye të saj ka patur aktivitete të larmishme. A mund t’i veçoni aktivitetet në kontinuitet të cilat kanë lënë gjurmë në punën e shoqatës ndër vite?

Sami Kanaqi: Në janar të vitit që vjen Shoqata “Kraja” do të festo jë 30-vjetorin e themelimit. Gjatë këtyre viteve është punuar shumë në disa drejtime ku fokusi ka qenë gjithmonë të jemi afër vendlindjes duke ndihmuar në mënyra e forma të ndryshme me aq sa shoqata ka pa sur mundësi. Duhet theksuar se janë ndihmuar me vite studentët tanë duke u mundësu ar bursa për studime, organizime të manifestimeve kulturore gjithëpop ullore dhe pikniqeve, përmirësimi i infrastrukturës ekonomike, ndihmesë arsimit dhe sportit, ndihma përsonale për individë këtu në Amerikë dhe në vendlindje, shkolla e vallëzimit etj. Të

gjitha këto aktivitete janë bërë dhe janë dokumentuar nga kryetarët, pa rardhësit e mi të cilët kanë punuar me përkushtim dhe kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në aktivitetin e shoqa tës.

Koha Javore: Zgjidhja Juaj në krye të shoqatës në diasporë dhe në Krajë është pritur mirë nga opinioni. Besimin që keni fituar nga baza sigurisht po shihet dhe e keni arsyetuar me punë dhe vepra. A mund të na thoni diçka për aktivitetin e shoqatës për vitin që po lemë pas, dhe çfarë aktivitetesh keni paraparë për vitin e ardhshëm?

Sami Kanaqi: Besimin që kam fit uar do të bëj përpjekje maksimale ta arsyetoj me punë dhe me organizim. Gjatë kësaj kohe që jam në detyrë së bashku me anëtarësinë mendoj se kemi punuar mirë, kemi bërë vepra të mira duke i shërbyer gjithmonë më besnikëri dhe dinjitet jo vetëm komu nitetit tim kranjan, por edhe mbarë komunitetit shqiptar. Bëjmë përpjekje të ideojmë dhe të realizojmë projek te në fusha të ndryshme qoftë për vendlindjen, por pa harruar dhe akti vitetet këtu në diasporë. Projekti që bëri bujë është rihapja e Shkollës Shqipe e cila u bë në prill të këtij vitit e cila është mirëpritur shumë mirë. Shkolla Shqipe “Mëso shqip” vazhdon punën me sukses dhe po arrinë rezultate që nuk janë parë ndonjëherë këtu në Amerikë.

Me këtë projekt ne patjetër se duhet të jemi krenarë nga vetë fakti se num ri i nxënësve sa vjen duke u shtuar dita-ditës. Organizimi i turneut me morial në futboll të vogël në përkujtim të kapitenit legjendar të Krajës Xha fer Cukës më 15 maj 2022, pady shim se është një ngjarje e veçantë sportive për të gjithë ne këtu në di asporë dhe në vendlindje. Organizo jmë natën kubane për rimbursim të buxhetit, ku fondet e fitura shkojnë për fondin e shoqatës në realizimin e projekteve të ardhshme, organizojmë piknikun vjetor në diasporë, organizo jë iftarin ku të ardhurat e mbledhura shkojnë për bursa të studentëve në Krajë. Shoqata jonë është njëra ndër sponsorët në paradën/parakalimin shqiptar, organizojmë manifestimin me rastin e 28 Nëntorit - Ditës së Fl amurit, etj. Sa u përket projekteve në vendlindje që kemi realizuar do veço ja ndihmat finaciare në organizimin e shëtitjes disa ditore të nxënësve të klasës së tetë dhe nëntë në Shqipëri, finansojmë Ligën e Futbollit në Kra jë, ndamë 16 kompjuterë shkollës fillore në Ostros, dhamë fonde për perkrahjen e programeve në gjuhën shqipe, bursa për 19 studentë nga Kraja me vlerë 16.500 dollarë. Pastaj shoqata mundësoi dhe financoi ri hapjen e furrës së bukës në Ostros e cila rinisi punën më 1 dhjetor, or ganizuam pikniqe dhe mbrëmje kul turore gjithëpopullore në verën që lamë pas, etj. Edhe në të ardhmën parashikojmë projekte të reja ku njëra ndër to është pjesëmarrja e nxënësve të shkollës tonë jashtë, pra në Nju Jork në festivalet e radhës, kremtimin e 30-vjetorit të themelimit të shoqa tës, etj.

Koha Javore: Opinioni shqip tar në Mal të Zi me vëmendje i përcjellë edhe aktivitetet tuaja rreth çështjes së shqiptarëve/ zgjidhjes së çështjes së shqiptarëve në trojet strërgjyshore në Malin e Zi. Si është bashkëpunimi i Shoqatës “Kraja” me subjektet politike shqiptare në Mal të Zi?

Sami Kanaqi: Bashkëpunimi i shoqatës me subjektet kombëtare shqiptare ka qenë gjithmonë në nivelin e duhur. Shpresoj që bash këpunimi të vazhdojë në të njëjtin ritëm. Këmi mirëkuptim mes veti dhe merremi vesh për shumë çështje në mënyrë që ne të jemi sa më afër vendlindjes, që ta ndihmojë atë me aq mundësi sa kemi. Mua më vjen keq që strukturat e subjekteve na cionale në Krajë nuk janë në funksion që do duhej të ishin. Më parë Dega e Lidhjes Demokratike ka qenë bartëse e shumë aktiviteteve në Krajë. Kam dëgjuar se ajo nuk funksionon tash sa vjet. Kjo aspak nuk shkon në drejtimin e duhur të zgjidhjes së çështjes tone në vendlindje. Ne pa rezervë përkra him subjektet nacionale shqiptare në Malin e Zi. Përfaqësuesit e tyre janë përfaqësues autentikë të shqip tarëve. Po shtoj me këtë rast bash këpunimin me LD në MZ me rastin e shënimit të manifestimit të 28 Nën torit në Ostros që u organizua këtë vit, ku Shoqata “Kraja” bashkë me Lidhjen Demokratike në Mal të Zi or ganizuam këtë festë kombëtare dhe ndihmuan njëra-tjetrën ashtu siç na ka hije. Edhe në të ardhmën shpresoj se do jemi afër dhe do bashkëpuno jmë ngusht me njëra-tjetrën.

Koha Javore: Cilat janë plan et afatgjata të shoqatës? Cilat projekte i keni prioritare në diasporë dhe në vendlindje?

Sami Kanaqi: Siç theksova më lart, ne do vazhdojmë me projekte dhe plane të reja. Pas Vitit të Ri do kemi mledhjen e radhës dhe do të shqyrtojmë më detajisht planet për vitin 2023. Në fokus është dhe do të jetë financimi dhe vijueshmëria e punës së Shkolles Shqipe “Mëso shqip”, shënimi i 30-vjetorit të Sho qatës “Kraja”, turneu në basketboll, ku do marrin pjesë shqiptarët nga të gjitha trojet shqiptare, pikniku vjetor, projektet për vendlindjen që në të

ardhmën e afërt do të bëhen publike për opinionin e gjerë.

Koha Javore: Si është bashkëpunimi me shoqatat e tjera simotra që veprojnë në Nju Jork/Amerikë?

Sami Kanaqi: Bashkëpunimi me shoqatat e tjera është shumë i mirë dhe frytdhënës. Dëshmi e gjallë është rihapja e Shkollës Shqipe “Mëso shqip” ku u bëmë tok tri sho qata: “ Ana e Malit”, Ulqini” , “Kraja” dhe bëmë gjënë më të bukur dhe me shumë vlerë siç është Shkolla Shqipe “Mëso shqip”. Po ashtu në bashkëpunim më këto shoqata para disa ditësh organizuam dhe eventin me rastin e 28 Nëntorit, ku ishte një natë magjike. Edhe më tutje do vazhdojmë të bash këpunojmë si tri motra, ashtu siç na ka hije dhe do bëjmë gjëra edhe më të bukura se bashku. Bashkëpunim kemi edhe me shoqatat e tjera shqip tare që veprojnë këtu në Amerikë.

Koha Javore: Shkolla Shqipe

“Mëso Shqip” është sukses i madh i tri shoqatave atje. Si arrini të financoni këtë program? Sami Knaqi: Financimi i Shkollës Shqipe “Mëso shqip” bëhët duke iu falënderuar fondeve të tri shoqatave si dhe prindërve që çojnë fëmijët në shkollë, pa harruar dhe donatorët tanë që na gjenden çdo herë pranë kur bëhet fjalë për financim, dhe jo vetëm. Me këtë rast dua t’i falëndroj të gjithë ata që po kontribuojnë në mënyrë të vazhdushme që kjo shkollë të funksionojë pa pengesa dhe me sukses.

Koha Javore: Uroj që puna t’u vejë mbarë dhe Ju përgëzoj për veprimtaritë e larmishme që shoqata ka bërë ndër vite. Në të njëtën kohë shfytëzojmë rastin që Ju personalisht, dhe përmes jush të gjithë mërgimtarëve t’ua urojmë Vitin e Ri 2023!

Sami Kanaqi: Faleminderit Ju për këtë intervistë të këndshme dhe që ndiqni nga afër aktivitet e shoqatës. Urojmë përmes jush festat e fundvi tit redaksisë, lexuesve të Kohës Ja vore dhe gjithë bashkëkombësve në vendlindje dhe diaporë. Gëzuar për shumë vjet!

Intervistoi: Ali Gjeçbritaj

Mbi studimin e studiuesit gjerman Karl Karol

“Aty ku bashkohet Drini Valbonën, tek ponari i kanë shtëpinë dhe perënditë”

Shaban Hasangjekaj

Studiuesi i mirënjohur gjerman Karl Karol shënimin e vet me titull “Aty ku bashkohet Drini me Valbonën, tek ponari i Lekës e kanë shtëpinë dhe perënditë” që e bëri gjatë qëndrimit disa ditësh në Veriun e Shqipërisë në vitin 1938, e fillon me shprehjen: “Këtu në Veriun e Shqipërisë pata fa tin e madh të jetoja për disa ditë te një popullsi jashtëzakonisht serioze dhe heronj të vërtetë. Rrallë i qëllon njeriut të jetojë në mes të heronjve, siç janë shqiptarët”. Në vazhdim të shënimit shkruan se ende edhe sot banorët e këtyre ma leve banojnë në shtëpitë e tyre të mbajtura shumë mirë. Këto shtëpi janë kullat e famshme e të njohura shqiptare, të cilat janë si kështjella të vërteta, ku mund të luftosh edhe i vetëm kundër një ushtrie të tërë. Është gjë shumë e bukur t’i vështro sh kullat nga maja e ndonjë mali. Ato shfaqen në largësi të ndryshme nga njëra-tjetra, ashtu të bardha, tek ve zullojnë në diell, janë të ndërtuara në shpate malesh dhe shumë rrallë në fushë.

Studiuesi Karol në shënimin e vet konfirmon se në marshimin e tij nëpër veriun shqiptar ka pa dhe ka vizituar disa kulla-kështjella të tilla, në bregun e djathtë të Drinit, atje ku ai bashko het me Valbonën e deri në brendësi të vendit.

Kështu kanë jetuar këta malësorë qysh prej shekujsh, duke mbrojtur me krenari e heroizëm admirues shkrepat e tyre të dashur, thekson ai. “Kjo krahinë e skajit verior të Shqipërisë, jeton rrallë në qetësi, pa krisma armësh. Malësorët janë në luftë të përhershme me serbët dhe me malazezët të cilët prej kohësh kanë synuar t’i pushtojnë këto vise të bukura, po gjithnjë janë kthyer pas me turp dhe me humbje. Ata, si të thuash jetojnë dhe flenë me pushkë në dorë. Shpeshherë krahina e tyre është bërë shesh lufte ndërmjet tur qve e sllavëve, në këtë mënyrë ky vend ruan edhe pasojat e luftërave shkatërrimtare”.

Autori i shënimit në fjalë Karl Karol shkruan se vetëm duke njohur mirë historinë e shqiptarëve, mund të kuptosh drejt përse këta njerëz nuk e heqin pushkën nga dora. Por dashu ria që ka shqiptari për pushkën, shpeshherë është interpretuar keq nga njerëz që si i quan pa kulturë, e që nuk e njohin fare Shqipërinë, ndoshta e njohin vetëm si nocion gjeografik ose më keq akoma, kanë interpretuar e pranuar çka thonë serbët dhe malazezët. Ata duhet të mbrojnë me çdo kusht atë pak tokë që i ushqen dhe iu jep jetë. Ata duhet të mbrojnë jetën e cila në këtë natyrë të ashpër, është shumë e shtrenjtë. Ata mbrojnë nderin dhe lirinë, që për ta është mbi gjithçka. Kjo mënyrë ve primi dhe traditat e tyre të bukura dhe epike u kanë hyrë në gjak dhe u janë bërë natyrë e dytë. Është vështirë t’u flasësh për qeverinë e tyre. As që duan t’ia dinë për të, pasi edhe ajo nuk do t’ia dijë për ta. Studiuesi Karol në shënimin e vet vër tetë me peshë dhe vlerë në shpalos

jen dhe reflektimin e përjetimeve dhe vuajtjeve të shqiptarëve në Veri të Shqipërisë konfirmon se malësorët nuk kanë as më të voglin besim kun drejt fqinjëve të tyre sllavë. Gjendja e tyre ekonomike është tepër e mje ruar. Ata nuk punojnë për vete, por për zotërinjtë, latifondistët të cilët banojnë në qytet dhe japin tokën për ta punuar kundrejt një përqindjeje të lartë. Çifligjet e këtyre zotërinjve rriten, ndërsa tokat e vogla dhe të varfra të malësorëve tkurren pa ndër prerje. Kjo gjë shkakton revolta dhe kryengritje të përhershme. Me gjithë varfërinë e tyre, autori i shënimit Karl Karol ka mbetur i mahnitur me mikpritjen e tyre të famshme, për të cilën më parë kishte dëgjuar. Pasi e

Drini me Lekës e perënditë”

ka përjetuar, u ka mbetur borxh, pasi që nuk do të mund t’ua kthejë kurrë atë me gjithë nderet e saj. Para mik pritjes së tyre do të turpëroheshin edhe kontët e banorët me pritjet në sallonet luksoze.

Autori i shënimit, studiuesi gjerman Karl Karol me admirim thekson se festa më e madhe e shqiptarit është kur ka miq në shtëpinë e tij. I zoti i shtëpisë e ndien veten shumë krenar kur në shtëpinë e tij ka më shumë miq se fqinji i tij. Në dhomën e errët, ku nuk ka asnjë orendi tjetër përveç disa ndenjësve të drunjta, trungje të latuar e rrogozë pranë oxhakut, shtrohet sof ra e rrumbullakët. Me përzemërsinë e dashurinë më të madhe, ata mysafi rin e nxisin të ha. I rrinë të gjithë me

dorë në zemër. Nuk mund të imag jinohet se sa të kujdesshëm janë ndaj mikut. Shqiptari i rreptë me pushkë në krah, pran mikut sikur shndërro het në një njeri të dashur, të butë, i cili kurdoherë në shprehjen e fytyrës, apo në zemër, ruan shqetësimin nëse e kënaqi mikun apo jo. Me natyrën e tyre të pastër, ata janë shumë miqësorë. Ai shpesh ka përshtypjen se janë si fëmijë të pafajshëm. Por ngacmohen lehtë. Si pasojë e ndjen jës së fortë të krenarisë e të nderit shpesh edhe një fjalë e vetme e lëshuar pa kujdes, i lëndon e i prekë. Prandaj në këtë vend burri duhet të matet mirë para se të flasë. Fjalët e tij nuk duhet të jenë lënduese e me nënkuptim. Në rast të kundërt, një fjalë e hedhur kot ose e lëshuar pa u menduar bëhet shkas për ngjarje të jashtëzakonshme. Është shumë lehtë të miqësohesh e të fitosh simpatinë e tyre. Me ta, po qe se je i drejtë, trim e i besës bëhesh shpejt vëlla. Duke shpalosur virtytet, doket dhe zakonet, autori i shënimit “Aty ku bas hkohet Drini me Valbonën, tek ponari i Lekës, e kanë shtëpinë perënditë” shkruan se malësorët janë të apasio nuar pas bisedave publike ose ku vendeve siç i quajnë ata. Ata i kush tojnë kujdes të veçantë zakonit për të folur bukur. Në mbledhjet e popullit, çdo njeri ka të drejtë të shprehë në mënyrën më demokratike mendimin e tij. Fjala që thotë malësori në kuvend, duhet të jetë lakonike, por kurdoherë të prekë thelbin e çështjes. Ai nuk duhet të thërras pasi kjo cenon res pektin që duhet të ketë ndaj auditorit. Njëkohësisht nuk duhet të flasë me zë të ulët, sepse kjo i lodhë dëgjuesit e tij. Kur ai flet me humor dhe për dorë figura të bukura, fiton edhe du artrokitje. Edhe natyra që i rrethon në çdo hap, ka pjesën e saj në formim in e karakterit të shqiptarit. Ai thotë se nuk ka përshtatje më të mirë se malësori me natyrën e tij.

Gjatë një dite që autori i shënimit Kerol ka vizituar Valbonën, me ad mirim sjellë përshtypjet: “Ky lum sjellë me vete po aq ujë sa edhe Drini. Janë ujërat që mblidhen në të gjithë këtë krahinë malore. Në krahasim me ujërat e Drinit, ujërat e Valbonës janë krejt të kristalta dhe tepër të ftohta. Fill pas derdhjes fillon një grykë me mure shkëmbore që arrijnë 400500 metra lartësi. Në murin e djathtë

ndodhet një zgavër 20 metra e lartë e cila nga uji i lumit dhe rrjedha e vazhdueshme e tij, është bërë krejt e lëmuar. Kjo grykë mbyllet pas një ndërprerje të shkurtër nga një mur tjetër. Ky mur përbëhet nga mermeri i bardhë. Blloqe madhështore e të mëdha mermeri bien thikë e në lum, i cili në këtë vend ecën me shpejtësi të madhe. Bimësia dhe pemët në këto lloje shkëmbinjsh dhe formacioni gurësh, janë të kursyer. Duke iu afru ar ngadalë çarjes së njohur të Drinit nëpër Alpet e Shqipërisë Veriore, au tori Karl Karol vëren se aty Drini ndan Alpet Shqiptare në një kanion prej më shumë se 50 km te gjatë. Vendevende ky kanion ka shpate që ngri hen edhe një 100 metra lartësi. Autori i shënimit në fjalë Karl Karol shkruan se ndodhej në vendin më të braktisur të Evropës, ashtu siç i dukej atij në ato çaste. Aty te ata shkëm binj ngjyrë hiri, që dukeshin se arrinin deri në qiell, ka filluar të mendojë për gjërat që në botë nuk kanë kohë të mendojnë e për të cilat nuk ka përg jigje. Çfarë je ti njeri i vogël në këtë natyrë që përfshinë e rrethon gjithç ka? Përse, për çfarë je këtu? I dukej vetja një grimcë fare pa rëndësi. I frikësuar nga ajo natyrë e madhër ishme, në bukurinë dhe egërsinë e saj, si dhe i gëzuar, njëkohësisht që pati fatin të ndodhej aty dhe ta shi jojë, autori i tekstit me imtësi filloi të vrojtojë çdo detaj, çdo shkëmb, çdo gur te këtij vendi të magjishëm. Ajo që shikonte dhe përjetonte shihet vetëm njëherë në jetë. Ajo nuk mund të konceptohet apo të imagjinohet nga asnjë njeri që nuk e ka parë me sytë e vet. Transmetimin e bukurive të këtyre anëve nuk mund ta bëjnë asn jë ndërmjetës dhe asnjë libër, sado poet apo shkrimtar i madh, vrojtues i mprehtë të jetë ai që e ka shkruar. Bukuria e këtij vendi të hyn në zemër e të mbetet tërë jetën në mendje. Atë e ndjen në çdo qelizë të trupit tënd. “Është bukuria më e mahnitshme që mund ta imagjinojë njeriu. Shpesh herë njerëzit fetarë imagjinojnë më të bukurën nga gjithçka – Shtëpinë e Zotit. Jemi pra në grykat e Shqipërisë, në vendin ku bashkohet Drini me Val bonën. Pra unë e them me plot gojë “këtu e kanë shtëpinë perënditë”, e përfundon tekstin e shënimit të vet vërtetë me vlerë studiuesi i mirënjo hur gjerman Karl Karol.

E keqja nganjëherë

“E keqja triumfon kur njerëzit e mirë nuk bëjnë asgjë. Gara nuk është ndërmjet nesh dhe atyre, por ndërm jet të mirës dhe të keqes, e nëse ata që do duhej të luftonin të keqen, i përvetësojnë rrugët e së keqes, atëherë fiton e keqja”. Ja edhe sivjet për herë të dytë, Juri Kim nga Ambasada Amerikane në Tiranë uron “Ditën e Çlirimit të Shqipërisë (1944-2022). I bie 78vjet Shqipëri e “çliruar”, e lirë, sipas saj, përfshirë periudhën prej pothu aj 50-vitesh nën regjimin e diktatorit komunist Enver Hoxha. Të lumtë zon ja Kim, po e tregon lëkurën e vërtetë se kush je.

Dua ta bëj të qartë që në fillim se nuk kam ndër mend të kapem me Juri Kim dhe interpretimin e saj të historisë së Shqipërisë, as me “diplomatët”, ma jtisto-liberalo-bolshevikët evropianë, që e shoqëruan atë para disa ditësh në Varrezat e Kombit në Tiranë. Dëshi roj të theksoj edhe njëherë ashtu siç kam reaguar edhe vitin që kaloi me këtë rast ndaj deklaratës së saj dhe misionit të saj diplomatik në Tiranë, për të paraqitur regjimin barbar ko munist të Enver Hoxhës në një dritë më të pranueshme se si e njeh histo ria. ‘Shpërthen’ Frank Shkreli: Zonja Kim, prej sot nuk je më ambasadorja ime! | Gazeta Telegraf – “Më duhet të sqaroj që në fillim se këtu nuk bëhet fjalë për ata që luftuan për katër vjetë dhe që vdiqën në luftë për çlirimin e atdheut nga nazizmi e fashizmi, por për “çlirimin”, siç e quan përfaqë suesja Kim, që solli në pushtet një regjim komunist gjakatar, me në krye qoftëlargun Enver Hoxhën. Regjim i cili, përveç mijëra kundërshtarëve të tij ideologjikë, përfshirë familje të tëra, gra, fëmijë e pleq — zhduku pa mëshirë edhe bashkëpuntorët e

vet më të ngushtë, për pothuaj një gjysëm shekulli. Ky “çlirim”, në të vër tetë e ktheu Shqipërinë, për pothuaj 50-vite në një skenë krimi. E gjithë Shqipëria ishte një burg telash me gjemba. Respekt për të rënët e luftës! Ata luftuan për lirinë e atdheut, por jo për robërimin e shqiptarëve nga ko munizmi ndërkombëtar sllavo-aziatik” për pothuaj 50-vite. Më thënë të drejtën, unë kisha men duar se deklarata e Juri Kim vitin që kaloi mund të kishte qenë një gafë diplomatike nga ana e saj dhe se nuk do e përsëriste më “përfaqësuesja e vlerave amerikane” në Shqipëri. Edhe mund t’i falej se edhe diplomatët ga bojnë. Gabojnë rëndë, madje, si në këtë rast. Por kjo nuk ka të ndalur. Sivjet siç mund të shikohet nga fotot më poshtë – zonja Kim, përveç urim it në fejsbuk, ajo i prinë një delega cioni “diplomatësh” të huaj të paid entifikuar për ata që nuk i njohin, tek Varrezat e Dëshmorëve të Kombit. Ja deklarata e Juri Kim: “US Embassy 5h ·

| 1944-2022 | Shqipëria feston 78-vjetorin e çlirimit nga pushtimi nazist gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ky rast shërben si kujtesë për sakri ficat e popullit shqiptar dhe si një mundësi për të kremtuar një moment të lavdishëm të historisë shqiptare. Gëzuar Festën e Çlirimit, Shqipëri!

| 1944-2022 | Albania celebrates 78 years of liberation from the Nazi occupation during World War II. This occasion is a reminder of the sacri fices of the Albanian people and an opportunity to celebrate a glorious moment in Albanian history. Happy Liberation, Albania! “

Deklarata e botuar në fejsbukun e Ambasadës Amerikane në Tiranë. Me thënë të drejtën edhe vajtja e këtyre “diplomatëve” tek Varrezat e “Nëna Shqipëri”, me Juri Kim në krye të paradës – përballë e krah për krah me nostalgjikët e Enver Hoxhës aty pranë, nuk do më shqetësonte aq shumë sikur “diplomatët e çlirimit” të Shqipërisë ta kishin balancuar atë vizitë duke shpjeguar për publikun të

Për Koha Javore: Frank Shkreli / Nju Jork

fiton

pakën me një deklaratë të shkurtër se pas vitit 1944, Shqipëria e çliruar” dhe nën regjimin komunist për po thuaj një gjysëm shekulli, nuk kishte as liri as demokraci, as të drejta të njeriut, por ishte kthyer për pothu aj 50-vjet në një mjedis krimesh të para në Evropë dhe në botë. Dhe të thonin, mos tjetër se ne po nderojmë dëshmorët e çlirimit të Shqipërisë nga nazi-fashizmi dhe jo regjimin e Envver Hoxhës që erdhi më pas dhe që robëroi Shqipërinë. Kjo histori duket se nuk u intereson diplomatëve të “vlerave perëndimore” në Tiranë. Megjithëse Presidenti i Sheateve të Bashkuara, Xho Bajden dhe Sekretari Amerikan i Shtetit, Ent ony Blinken, uruan Shqipërinë dhe shqiptarët për 28 Nëntorin - Ditën e Pavarësisë, ashtu siç kanë bërë ud hëheqësit më të lartë amerikanë për pothuaj një shekull tani, pa iu referuar “çlirimit”. Ambasada Amerikane për të dytin vit uron atë që ajo quan “çlir im” të Shqipërisë (1944-2022). Në emër të kujt e bën kjo këtë deklaratë,

unë nuk e di!

Fatkeqësisht në Shqipëri po triumfon e keqja, e mbështetur nga përfaqë suesit e vendeve perëndimore, të cilat do duhej të denonconin krimet e komunizmit barbar në Shqipëri dhe të mos e cilësonin vendosjen e ko munizmit në atë vend si një “çlirim”, sepse i tillë nuk ishte për shqiptarët, sido që ta cilësojnë sot diplomatët, përfshirë Juri Kim.

“E keqja triumfon kur njerëzit e mirë nuk bëjnë asgjë. Gara nuk është ndërmjet nesh dhe atyre, por ndërm jet të mirës dhe të keqes, e nëse ata që do duhej të luftonin të keqen, i përvetësojnë rrugët e së keqes, atëherë fiton e keqja”.

Ambasada Amerikane në Tiranë përfaqëson vendin më të dashur që kemi për zemër ne shqiptarët kudo që jemi, sidomos ne shqipta ro-amerikanët, vendin e bekuar tonin – Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku kemi gjetur lirinë, demokracinë, paqen dhe të drejtat tona të mohuara nga regjimi “çlirimtar” që ju glorifikoni në këtë ditë. Asnjë interes kombëtar i Shteteve të Bashkuara as i Evropës Perëndimore, sado i rëndësishëm të jetë përkohësisht, nuk justifikon glorifikimin e një regjimi barbar an ti-njerëzor dhe mbështetësit e tij, një ish-regjimi ndër më të egrit në botë. Edhe njëherë, turp për ju! Ju jeni diplomatë perëndimorë, gjoja përfaqësues dhe mbrojtës të vlerave perëndimore dhe jo të anti-vlerave shtypëse të një regjimi të vdekur: mbrojtës të lirisë, demokracisë dhe të drejtave të njeriut pa dallim dhe përjetësisht, të pakën me sa dimë deri më sot. Na njoftoni ju lutemi, në qoftë se bota perëndimore ka vendo sur të heqë dorë nga këto vlera, përf shirë këtu edhe Shqipërinë. Me sjelljet tuaja, vizita dhe deklarata në këtë ditë të “çlirimit” sipas jush, doni a s’doni, po mbështetni historinë dhe krimet e një tiranie ç’njerëzore sllavo-komunisto-aziatike 50-vjeçare që iu imponua një populli të vogël –kombit shqiptar dikur krenar. Ju po përkujtoni dhe nderoni qoftë edhe përfaqësisht, një tirani që për 50-vjet iu imponua shqiptarëve me dhunë e gënjeshtra. Kjo tirani vazhdon të sillet rrugëve të Tiranës me mbështetjen tuaj! Diçka diktohet në ajër! Ç’prej kohës së Gjergj Kastrio

tit-Skënderbeut, shqiptarët kurrë nuk kanë dashur të jenë të ndarë nga bota perëndimore, as nuk pranuan kurrë vullnetarisht komunizmin. A e dinë diplomatët perëndimorë në Ti ranë se Shqipëria menjëherë pas atij që ata e quajnë “çlirim” (1944-2022) në krahasim me vendet e tjera evro piane – per capita, ka patur numrin më të madh të martirëve të tri feve të shqiptarëve, sidomos në radhët e Kishës Katolike, por edhe më shumë martirë të demokracisë së vërtetë perëndimore, asaj demokracie, sido mos asaj amerikane që ju do duhej të glorifikonit dhe të përhapnit ndër shqiptarë, në vend të historiografisë komuniste. I kini kujtuar ndonjëherë këta martirë e dëshmorë anti-komu nistë që dhanë jetën në mbrotje të demokracisë së vërtetë perëndimore në Shqipëri?!

Me këto sjellje tuaja, pa ndjenja bal ance e bashkimi për shqiptarët nga ana juaj, vazhdoni të turbulloni mend jen dhe ndërgjegjën e këtij populli shumë të vuajtur nga një regjim bar bar, që ju sikur e cilësoni si “çlirimtar”. Fatkeqësisht jeni bërë palë me inter pretimin e njëanshëm të pseudo-his torianëve shqiptarë, të gënjeshtrave dhe të dhunës për një histori të tmershme masakrash nga viti 1944 e deri në prill të vitit 1991, që as vetë shqiptarët ende nuk e kanë zgjidhur midis veti. Ju po i mshoni një teze që shumica e shqiptarëve nuk e prano jnë.

Jeni bërë palë e së keqës. Fatkeqë sisht e keqja po fiton në Shqipëri edhe me mbështetjen ose të pakën me heshtjen e diplomatëve perëndi morë, sot dhe 30-vite më parë, që nga fillimi i të ashtuquajturit tranzi cion “demokratik” që nuk ndodhi kurrë. Kjo shpjegon edhe aktualite tin politik të Shqipërisë “pjesërisht të lirë” si anëtare e NATO-s. Merreni me mendë!

Fatkeqësisht e keqja nganjiherë fiton, qoftë edhe përkohësisht, sidomos kur mbështetet nga të fortit! Kjo po ndodh edhe në Shqipëri sot. Por unë besoj se me kohë e mira ringjallet dhe përtërihet mbi të keqën. Besoj në thënjen latine: “Victi, vincimus!” Edhe të mundur (nga e keqja) tani për tani, atë e kemi mundur edhe pa ndihmën e ambasadorëve!

Frank Shkreli

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for BAS Engineering Technician

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

•

The Building Automated Systems Engineering Technician (BASET) will report directly to the Facility Manager and be responsible for the operation and maintenance, which may include a Reliability Centered Maintenance program (RCM), of computer and micropro cessor-controlled systems located throughout the New Embassy Compound/New Consul ate Compound (NEC/NCC). Serves as an expert in planning, organizing and maintaining large and complex mechanical and electrical systems and their control equipment. The incumbent is employed as a Building Automated Systems Engineering Technician (BA SET) to carry out skilled analysis and diagnostic maintenance work on all major systems and critical equipment throughout the NEC/NCC buildings and grounds. Work assign ments will be directed by the Facility Manager. •

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Mandatory: The completion of a 4-year Bachelor of Science degree, or equivalent, in Mechanical/Electrical/General Engineering or Computerized systems, control and sensor technology is required. Applicants must have proof of specialized technical training to match background requirements.

2. EXPERIENCE: A minimum of five (5) years’ field experience in the operation and maintenance of a building automation system (BAS), including computer and microprocessor control system installation and programming. The experience may have been gained as a result of performing general maintenance on computer controlled systems and equipment; however, at least two (2) years must have been spent in direct maintenance of BAS specific components in a similar environment in addition to three (3) years of experience with large, modern, commercial or Government office building operations and maintenance. Experience working with U.S. building, trade, construction, fire, and safety codes and standards is required.

3. LANGUAGE: Level 4 (Fluent) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 4 (Fluent) speaking/Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must possess a valid B driver’s license & have a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION:

December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Re cruitment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are not accepted.

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The De partment of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

•

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for Building Engineer Supervisor

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

Under the supervision of the Facility Manager, the Building Engineer Supervisor leads a team of skilled tradespersons responsible for maintaining all of the New Embassy Com pound (NCC) operating systems. Included among these are the Mechanical and Electrical Systems, Building Automation System (BAS), Chiller Plant, Air Handling Units, VAV System, Potable Water, Sanitary Sewage, Storm Sewage, Oil Water Separator Systems, Fuel Delivery, Distribution, and Fuel Monitoring Systems, and the Fire Alarm and Fire Suppression Systems; Electrical Power Generation and Distribution Systems; Voltage Regulators; Transformers; Switchgear; Panel boards, Automatic Transfer Switches; Variable Frequency Drive (VFD) motors and controllers; and Uninterruptible Power Sup ply (UPS) Systems. Additional responsibilities include supervision of the custodial and grounds maintenance staff and overseeing an aggressive recycling and energy conser vation program.

• QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: The completion of a 4-year Bachelor of Science degree, or equivalent, in Mechanical/Electrical/General/Civil Engineering from an accredited university program is required. To be acceptable, the curriculum must: (1) be in a school of engineering with at least one curriculum accredited or equivalent by the Accreditation Board for Engineering and Technology (ABET) (or a host-country engineering board equivalent) as a professional engineering curriculum.

2. EXPERIENCE: A minimum of five (5) years’ experience working as a project manager/supervisor/foreman at a manufacturing plant, major resort, hospital, office complex, or a large university/school system managing a preventative maintenance program. In addition, the candidate should have a minimum of one year of experience in management and supervisory duties.

3. LANGUAGE: Level 4 (Fluent) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 4 (Fluent) speaking/Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must have B driver’s license with a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION:

December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruitment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Pod gorica website. Paper or e-mailed applications are not accepted.

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail them selves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Custodian (Multiple positions)

•

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

Incumbent provides full range of professional custodial and cleaning services at Mission office facilities as well as other U.S. Government (USG) owned and leased properties as directed. The incumbent is under the direct supervision of the Maintenance Supervisor.

• QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of primary school is required.

2. EXPERIENCE: A minimum of six months of custodial or housekeeping experience is required.

3. LANGUAGE: Level 1 (Rudimentary) Speaking/Reading/Writing of English is required. Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/Reading/Writing of Montenegrin language is required.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION:

December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more informa tion on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/ embassy/jobs/

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all per sonnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal oppor tunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

•

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Electrician (Electrical Controls Technician)

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports to the Supervisory Building Engineer. The incumbent is em ployed as a journeyman level Electrical Controls Technician to carry out skilled maintenance and repair work throughout the New Embassy Compound (NEC) on critical and non-critical electrical components within the functional/office buildings, on compound ancillary support and residential buildings, above and below ground infrastructures, recreational facilities, and other owned/leased properties.

•

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of secondary school is required and/or successful completion of specialized vocational training program from an accredited institute recognized as producing journeyman level electricians and mechanical system specialist trained in the maintenance of commercial or industrial buildings/facilities is required. A portion of the training must be in Electrical Controls and Automated Systems Technology.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years’ experience working at the journeylevel in the installation, repair, and maintenance of commercial building electrical systems including power generation and distribution systems, grounding, and digital building controls and automated systems. Work experience must show a progression of increased responsibility, and the ability to repair complex equipment, components, and systems.

3. LANGUAGE: Level 3 (Good Working Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: A valid B driver’s license is required.

CLOSING DATE FOR THIS

POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Re cruitment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are not accepted.

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, na tional origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Depart ment of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not avail able to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital sta tus or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appro priate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Electrical Technician

• BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports directly to the Supervisory Building Engineer in the Facility Man agement Office. The position holder is employed as an Electrical Technician to accom plish skilled maintenance and repair work at the journeyman electrician level, to Inter national Building Code (IBC) standards, throughout all facilities on the New Embassy Compound (NEC) to include office buildings, grounds, out buildings, ancillary struc tures, and residential owned/leased properties.

• QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required and/or completion of vocational training from an accredited institute recognized as producing journeyman level technicians with specialization in the electrical field is required. The incumbent will have completed courses of study covering the principles of AC and DC circuitry, power distribution, control wiring, circuit ampacity and safe wiring standards including power generation and distribution.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years’ experience journey-level experience in the repair and maintenance of electrical equipment and systems, power generation and electrical equipment and systems, power generation and electrical distribution systems, grounding, and control circuitry. This experience should also include a minimum of two (2) years work experience on similar sized equipment configurations and systems with an increased level of complex work requirements. Use and implementation of International Building Code standards, building, electrical, mechanical, and fire and life safety codes in the execution of projects.

3. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must possess a valid B driver’s license & have a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more information on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/embassy/jobs/

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

HVAC Controls Technician

•

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports to the Building Engineer Supervisor. The incumbent is employed as a journeyman level Heating, Ventilation and Air Conditioning (HVAC) Controls Technician to carry out skilled maintenance and repair work throughout the New Embassy Compound (NEC) on critical and non-critical electrical components within the function al/office buildings, on-compound ancillary support and residential buildings, above and below ground infrastructures, recreational facilities, and other owned/leased properties.

•

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Mandatory: Completion of secondary school required. Successful completion of specialized vocational training program from an accredited institute recognized as producing journeyman level HVAC mechanical technicians and mechanical system specialist trained in the maintenance of commercial or industrial buildings/facilities is required. A portion of the training must be in HVAC Controls and the interfacing with Building Automated Systems Technology.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years’ experience at the journey-level in the installation, repair, and maintenance of commercial HVAC and/or other mechanical system digital building controls with interfacing to the building automation systems. Work experience must show a progression of increased responsibility, and the ability to repair complex equipment, components, and systems.

3. LANGUAGE: Level 3 (Good Working Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: A valid B driver’s license is required.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are not accepted.

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equi table treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national ori gin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

•

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

HVAC Mechanic (Multiple positions)

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports directly to the Building Engineer Supervisor. The position holder is employed as a Heating, Ventilation, and Air Conditioning (HVAC) Technician to accomplish skilled maintenance and repair work at the journeyman HVAC technician level, to International Building Code (IBC) standards, throughout all facilities on the New Embassy Compound (NEC) to include office buildings, out buildings, ancillary structures, and residential owned/leased properties.

•

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of secondary school required. Successful completion of vocational training from an accredited institute recognized as producing journeyman level technicians with specialization in the HVAC field is required. The Incumbent will have completed a course of study covering the principles of HVAC, system design, system maintenance and troubleshooting, the various types of Freon and their uses, building pressurization, indoor air quality, and other specialized applications is required.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years of journey-level experience in the installation, operations, repair and maintenance of commercial or industrial HVAC/mechanical refrigeration systems and a minimum of three (3) years work experience operating, maintaining, or repairing 100 ton chillers or larger, and large air-handling units is required. Work experience must demonstrate a progression of increased responsibility working on complex sophisticated equipment and components, including operation and maintenance, and troubleshooting.

3. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Knowledge) speaking/Reading/ Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: A valid B driver’s license is required.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION:

December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are not accepted.

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equi table treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national ori gin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Maintenance Mechanic-Generator

• BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports to the Supervisory Building Engineer. The incumbent is em ployed as the Maintenance Mechanic - Generator to carry out skilled maintenance and repair work on prime and stand-by emergency generators for the New Embassy Compound (NEC) and residential owned/leased properties. Responds to scheduled, unscheduled and preventive maintenance work orders generated by the Computerized Maintenance Management System (CMMS).

• QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required and completion of training from an accredited institute recognized as producing power generation diesel engine mechanics is required.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years of experience in the operation, maintenance, and repair of prime or standby power generators for large commercial properties such as high-rise office buildings, a hospital or college campus, or for the local utility company is required. One year of which should be in the operations, maintenance, and repair of 1000 KVA or larger generators.

3. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must possess a valid B driver’s license & have a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more informa tion on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/ embassy/jobs/

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal oppor tunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Maintenance Mechanic-Plumbing (Multiple

positions)

• BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports to the Supervisory Building Engineer. The incumbent is em ployed as a journeyman level Maintenance Mechanic - Plumber to carry out skilled maintenance and repair work on the critical and non-critical mechanical and plumbing systems throughout the New Embassy Compound (NEC) functional/office buildings, on-compound ancillary support and residential buildings, above and below ground in frastructures, recreational facilities, and other owned/leased properties.

•

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required. Completion of vocational training program from an accredited institute recognized as producing journeyman level plumbers and mechanical system specialist trained in the maintenance of commercial or industrial buildings/facilities is required. Training through a recognized apprenticeship program provided by a trade union is considered acceptable.

2. EXPERIENCE: A minimum of three (3) years’ experience working as a journeylevel plumber in the repair and maintenance of plumbing/mechanical systems in commercial or industrial facilities is required.

3. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must possess a valid B driver’s license & have a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more informa tion on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/ embassy/jobs/

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all per sonnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal oppor tunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

•

U. S. EMBASSY PODGORICA

Announces an open position for

Trades Helper (Multiple positions)

BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The incumbent reports directly to the Supervisory Building Engineer. The position holder is employed as a Trades Helper to assist the technicians of the skilled trades in the performance of routine and preventive maintenance, and new installations and demolition work. The Supervisory Building Engineer will assign the incumbent to any of the skilled trade shops on a daily basis to assist the skilled technicians with mainte nance and repair work throughout the New Embassy Compound (NEC) office buildings, grounds and residential owned/leased properties. In addition to assisting the skilled trade technicians, the incumbent may be assigned tasks include material handling, painting, custodial type work, snow removal, common laborer work, and grounds main tenance and gardening work.

•

QUALIFICATIONS REQUIRED

1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required.

2. EXPERIENCE: A minimum of two (2) years of maintenance or construction semiskilled work experience in skilled trades such as mechanical (HVAC and Plumbing), electrical, carpentry, with significant focus on building systems.

3. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Must possess a valid B driver’s license & have a clean driving record.

CLOSING DATE FOR THIS

POSITION: December 21, 2022

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruit ment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more informa tion on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/ embassy/jobs/

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all per sonnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal oppor tunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

“Koha Javore” në versionin online, mund ta lexoni në linkun: www.kohajavore.me

kohajavore.me