Koha 1027

Gjeniu keqkuptuari Fakte “hapin”qësytë KOHA Javore 1800-5696ISSN Podgoricë e enjte, 15 shtator 2022 Viti XXl Numër 1027 Çmimi 0,50 MbretëreshaShenjtëreshadhe

2 KOHA Javore PËRMBAJTJE Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Botues: Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.mewww.kohajavore.me Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. KOHA Javore Dekorimet ideologjike në Shqipëri ende të pa shfuqizuara Mbulesa e femrave shqiptare - pjesë e identitetit, kulturës dhe traditës “Ballkani i Hapur” Shqiptarët, të margjinalizuar në të gjitha sferat e jetës së përditshme 6 8 10 14 E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

KOHA Javore 3 PËRMBAJTJE Dëshmi e pasurisë së madhe leksikore e frazeologjike dhe etnolinguistike të Malësisë së Madhe Përjetësimi i Ulqinit të momentit

përbashkimi Nuk ka media të lira, ato janë të kapura nga politika 22 24 28 30 ARKIVI: www.kohajavore.me E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Mehmeti: Do faktor

të jemi gjithmonë

Në njoftimin e MPJD-së së Kosovës lidhur me këtë takim thuhet se min istrja Gërvalla-Schwarz ka theksuar rëndësinë e pjesëmarrjes së Repub likës së Kosovës në të gjitha bash këpunimet rajonale që ndërlidhen me Ajosigurinë.eka falënderuar zëvendëskryem inistrin, njëherësh ministrin e Mbro jtjes së Malit të Zi, Rashko Konjeviq, për bashkëpunimin me Republikën e Kosovës, gjë që sipas saj ka nd ikim të shumanshëm në të mirën e sigurisë, stabilitetit dhe demokracisë mes dy vendeve mike. Konjeviq dhe Gërvalla-Schwarz janë pajtuar se në kontekstin e situatës së sigurisë në rajon dhe më tej duhet vëzhguar me kujdes ndikimin e agre sionit rus në Ukrainë te shtetet e Ballkanit Perëndimor.

(Kohapress)

Mali i Zi dhe Kosova me fushënbashkëpunimimarrëveshjenëembrojtjes

Ministri i Mbrojtjes së Malit të Zi, Rashko Konjeviq, zhvilloi vizitë zyrtare në Kosovë E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

ka qenë shumë i fryt shëm. Kemi rikonfirmuar bashkëpun imin e fuqishëm që kemi në mes dy shteteve tona, siç nënshkruam edhe marrëveshjen bilaterale e cila rrit bashkëpunimin në shumë fusha, an gazhime të përbashkëta edhe në as pektin ushtarak. Me këtë marrëveshje zgjerojmë bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes që është i domosdoshëm në aspektin e sigurisë, stabilitetit, demokracisë në mes dy vendeve tona”, ka thënë ai. Mehaj ka theksuar synimin e Kosovës për anëtarësim sa më të shpejtë në

së Malit të Zi ka theksuar se ky dokument hap mundësitë e bashkëpunimit të mëte jshëm, angazhimeve të përbashkë ta dhe shkëmbimit të përvojave të ndryshme, si dhe që Mali i Zi mund të jetë i dobishëm për Kosovën në fus hën e reformave të domosdoshme, duke pasur parasysh që në rrugën e anëtarësimit në NATO ka kaluar paraprakisht nëpër këto procese. Ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ar mend Mehaj, ka thënë se kanë rikon firmuar bashkëpunimin e fuqishëm mes dy vendeve dhe se Mali i Zi e mbështet Kosovën drejt anëtarësimit

vizitës së tij në Kosovë, zëvendëskryeministri dhe minis tri i Mbrojtjes së Malit të Zi, Rash ko Konjeviq, është takuar edhe me zëvendëskryeministren, njëherësh ministre e Punëve të Jashtme dhe e Diasporës së Republikës së Kosovës, Donika Gërvalla-Schwarz, e cila e ka njoftuar atë rreth aspirat ave euro-atlantike të Republikës së Kosovës dhe ka kërkuar ndihmën e Malit të Zi lidhur me aplikimin e Re publikës së Kosovës në program in “Partneriteti për Paqe” (PfP) dhe Kartën e Adriatikut.

KOHA Javore4 NGJARJE JAVORE

Zi si shtet mik i yni, na mbështet në orientimin tonë në ini ciativa rajonale, edhe drejt anëtarë simit të plotë në NATO. Na ka ofruar mbështetje në proces dhe realizimin e synimeve tona në anëtarësim në organizata rajonale. Paqja, siguria dhe stabiliteti rajonal është jetike sidomos për shtetet e Ballkanit. Kjo

“MaliNATO.i

Mali i Zi dhe Kosova kanë nënshkruar memorandum bashkëpunimi në fush ën e mbrojtjes, i cili sipas ministrave të mbrojtjes së dy vendeve thellon marrëdhëniet midis tyre. Memorandumi është firmosur të premten në Prishtinë nga ministri i Mbrojtjes së Malit të Zi, Rashko Kon jeviq, dhe homologu i tij kosovar, Ar mend MinistriMehaj.iMbrojtjes

në “TakimiNATO.sot

është e ardhmja jonë e përbashkët euroatlantike”, ka thënë ai. Dy ministrat kanë shkëmbyer men dime edhe rreth çështjeve aktuale në Gjatërajon.

të Kufizuara - NARDOS. Në një prononcim për gazetën “Koha Javore”, drejtoresha ekzekutive e organizatës, znj. Sabra Deceviq, shprehet se projekti në fjalë synon të kontribuojë në punësimin e per

KOHA Javore 5 NGJARJE JAVORE

ProjektiDeceviq.mbeshtetet nga Enti për Pu nesim – përmes granteve dhe zgjat 12 muaj.

t. u.

Synimi - krijimi

OJQ “Fëmijët e Malit të Zi”, po realizon projektin “Kyçja sociale e personave me invaliditet” E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

i kushteve për punësimin e personave me invaliditet

Tuz – Organizata Joqeveritare “Fëmi jët e Malit të Zi”, është duke realizuar projektin “Kyçja sociale e personave me invaliditet”, në bashkëpunim me Asociacionin Kombëtar të Prindërve të Fëmijëve dhe të Rinjve me Aftësi

sonave me invaliditet dhe gjithashtu në planin afatgjatë të sigurojë krijimin e kushteve më të mira për përfshirjen sociale të personave me invaliditet. “Qëllimi i këtij projekti është rritja e përfshirjes sociale të personave me aftësi të kufizuara dhe krijimi i kushteve për punësimin e tyre. Përmes këtij projekti, personat me aftësi të kufizuara që jetojnë në Tuz janë trajnuar për dy muaj nga pro grami i akredituar për të punuar sende të thjeshta dekorative dhe bi zhuteri. Pas trajnimit i cili përfundoi më 1 korrik 2022, 5 persona me in validitet u punësuan në kohëzgjatje 8 muaj, gjegjësisht nga 1 korriku 2022, deri më 29 shkurt 2023”, shprehet

Beogradi dekoron Enver Hoxhën

Gjatë vizitës së Enver Hoxhës në Beograd-Jugosllavi nga data 23 qershor-2 korrik 1946, nikoqirët u përkujdesën që atë ta dekorojnë me titullin „Hero i popullit të Jugosl Nëlavisë“.lidhje me këtë dekorim Gazeta „Bashkimi“ e datës 28 qershor 1946 shkruan se në selinë e Presidiumit të Asamblesë Popullore të Repub

Dekorimet ideologjike në Shqipëri ende të pa shfuqizuara

Në vendet e ish-kampit socialist, dukuria e dekorimit ishte bërë pjesë e politikës shtetërore, duke vlerësuar punën dhe të arriturat në veprimtaritë e ndryshme, ku përveç individëve vendas janë dekoruar edhe shtetas të huaj. Fjala është për dekorimin e individëve të cilët kanë qenë pjesëmarrës në LDB, e të cilët sipas tyre kanë merita të mëdha në fitoren e ideologjisë komuniste. Në këtë aspekt nuk bën përjashtim as Shqipëria që dëshmohet me vendimin nga Kryesia e Këshillit Antifashist Nacional-Çlirimtar më 5 shtator 1945, ku Janë dekoruar individë nga Jugosllavia, ku një numër i tyre janë dëshmuar si antishqiptarë, por është për t’u çuditur se një vendim i tillë nuk është shfuqizuar më pas e sidomos nga miratimi i pluralizmit (1990), që është turp për udhëheqësit e Shqipërisë, që nuk mund të arsyetohet më asgjë!

Diskursi politik

Roli i eprorit jugosllav në çlirimin e Tiranës Në lidhje me këtë regjistër të de koruarish, deri më tash nuk kemi të dhëna se ndonjë studiues këtë çështje e ka trajtuar me kompe tencë profesionale, që do të ishte me interes për të shpalosur rolin e tyre gjatë e pas LDB-së në Shqipëri. Por, në këtë regjistër nga personat e dekoruar bie në sy ai nën nr.22, që veçohet nga të tjerët, sepse i dorëzo hen tri dekorata (!?) Andaj iu mbetet

likës Federative Popullore të Jugosl lavisë, u bë ceremonia e dekorimit të Enver Hoxhës dhe pjesëtarëve të tjerë të këtij delegacioni. Presidenti jugosllav Ivan Ribari i dorëzoi dekoratën Enver Hoxhës, anëtarëve të delegacionit, si dhe ministrit në Beograd Hysni Kapo, këshilltarit të legatës shqiptare atje Sofo Çomora, dhe ndihmësatasheut Shpend Dega. Presidenti jugosllav “Gjatëdeklaronte:luftës Nacional-Çlirimtare ju e udhëhoqët popullin tuaj me heroizëm dhe vetëmohim. Ju qëndruat në krye gjer në fund të kësaj lufte të madhe të popullit shqiptar për pavarësinë e tij dhe për realizimin e aspiratave të tij shekullore. Me këtë luftë kundër armikut të përbashkët, u realizua gjithashtu vëllazërimi dhe miqësia e

KOHA Javore6 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

hulumtuesve të zbardhin veprimet kriminale të eprorëve jugosllavë në bashkëpunim me komunistët shqip tarë gjatë LDB-së në përgjithësi dhe sidomos në luftën për çlirimin e Ti ranës (nëntor 1944), nëse ata nuk janë asgjësuar nga pushteti monist i kohës.

DragaNail

edhe jetën. Në çastet më të vështira vendi ynë ka gjetur mbështetjen më të madhe te Jugosllavia, dhe populli ynë ka patur te popujt e Jugosllavisë, miqtë dhe aleatët më besnikë. Kjo miqësi dhe ky vëllazërim që është va ditur me gjakun e martirëve tanë, le të forcohet edhe më tepër mbasi vetëm me këtë mënyrë do të sigurohet një jetë më e mirë për popujt tanë, do të sigurohet paqja në Ballkan dhe do të forcohet demokracia. Dekoratën që po marr, Urdhri i Heroit të Popullit, do ta mbaj me krenari, sepse ajo sim bolizon vuajtjet dhe luftën e madhe që popujt e Jugosllavisë kanë bërë për lirinë e tyre dhe për gjithë popujt liridashës”.

Shfuqizimi i munguar Ndonëse ishte kritik ndaj pushtetit

Ndërsa duke marrë parasysh se një numër i të dekoruarëve kanë vepru ar kundër shqiptarëve, si në Shqipëri e në Kosovë (Rankoviq, Mugosha, Vukmanoviq etj.) ka qenë e udhës që ato të shfuqizohen. Në lidhje me këtë çështje ka mundur të vepro het pas vitit 1948, kur u ndërprenë marrëdhëniet ne mes Shqipërisë e Jugosllavisë apo edhe më vonë, por pushteti në Shqipëri ishte in ferior ndaj jugosllavëve (!) që është dëshmuar deri më rënien e sistemit monist (1990) dhe më pas, që nuk mund të arsyetohet me asgjë.

KOHA Javore 7 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

përhershme midis popullit shqiptar dhe popujve të Jugosllavisë. Për këtë arsye popujt e Jugosllavisë janë dhe do të jenë gjithnjë krenarë për mar rëdhëniet e tyre vëllazërore me pop ullin shqiptar, duke pasur bindjen e plotë në zhvillimin e përparimin e Re publikës Popullore të Shqipërisë, si dhe zhvillimin e Republikës Federa tive Popullore të Jugosllavisë”. Enver Hoxha deklaronte: “Jam i gëzuar dhe i lumtur që po marr nga Presidiumi i Asamblesë Popullore të Jugosllavisë dekoratën më të madhe të popujve të Jugosllavinë, Urdhrin e Heroit të Popujve. Jam i gëzuar se dekorata që më jepet është e të gjithë popullit shqiptar, i cili pa rezerva dhe pa kompromis u hodh në luftën e madhe antifashiste përkrah të gjithë popujve liridashës duke mos kursyer

në Jugosllavi pas vitit 1948, Enver Hoxha dekoratën „Hero i popullit të Jugosllavisë“ nuk e ka kthyer pas, por e ka mbajtur deri sa ishte gjallë, duke i mbetur besnik ideologjisë ko muniste deri në vdekje(!).

forcat Shqipëriasllave.për

6. Në këtë xhandarmëri do të bëjnë pjesë edhe oficerë rusë të ushtrisë së Gjeneralit Vrangel që tashti ndodhet në Jugosllavi. Qeveria jugosllave do ta mbajë atë xhandarmëri me mjete financiare dhe armë.

7. Në xhandarmëri mund të hyjnë për të shërbyer edhe oficerët jugosllavë dhe të tjerë që qeveria jugosllave do të pranojë në interesat e të dyja ven 8.deve.Midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë do të stabilizohet një bashkim do ganor në bazë të së cilës akordohet liri e plotë e importimeve dhe ekspor timeve të mallrave të të dyja vendeve.

1. Shqipëria impenjohet t’i bashkohet Jugosllavisë me bashkim personal.

11. Kisha Ortodokse Shqiptare do të tërhiqet nga Patriarku i Kostandi nopojës dhe t`i bashkohet Hierarkisë Ortodokse të Beogradit, kështu dhe Myftinija Myslimane Shqiptare do të varet nga ajo Jugosllave.

13. Për çdo koncesion që Shqipëria do t’u bëjë vendeve të tjera, ajo është e detyruar të marrë pëlqimin nga Ju 14.gosllavia.Nëqoftë se Jugosllavia është në luftë me Bullgarinë dhe Greqinë, qeveria jugosllave do të ketë të drejtën të rekrutojë në Shqipëri një ushtri prej 25 mijë vullnetarësh me qëllim për t’i përdorur në frontin bullgaro-grek. Në rast gjendje lufte midis Italisë dhe Greqisë kundre jt Shqipërisë, ushtria jugosllave do të ketë të drejtën të okupojë gjithë tokën shqiptare për t’i siguruar kësh tu Shqipërisë gjithë tokën e saj nga invadimi eventual italian ose grek.

9. Përfaqësuesit e jashtëm jugosllavë do të ngarkohen edhe për interesat e Shqipërisë, e cila heq dorë që të mbajë zyra diplomatike dhe konsulla ta të saj jashtë vendit.

Çfarë ndodhi 17 vjet pas kësaj mar rëveshjeje djallëzore? Në malet e Dukagjinit vërshoi egërsisht një ush tri e paparë ndonjëherë në këto zona, me 2 divizione prej 20.000 trupash, në prill të vitit 1941. Pas 2 ditë ud hëtimi ata u përqëndruan në zonën e Shoshit si qendër gjeografike e Duk agjinit, ushtri kjo e pajisur me mjetet luftarake më moderne të kohës në kushtet e luftës malore.

basadorëve në Paris që tërheq pre tendimin e saj për sovranitetetin mbi Manastirin e Shën Naumit dhe loka litetet e Vërmoshit e Kelmendit, që mbeten në zotërimin e Jugosllavisë.

KOHA Javore8 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

shumë shekuj ishte kthyer në një fushëbetejë. Përveç agresioneve të armatosura, serbët tentuan të pushtojnë Shqipërinë edhe me prapaskena djallëzore, të shtyrë nga padronët rusë. Kjo tentativë u vu në veprim në gushtin e vitit 1924, nga e ashtuquajtura “Marrëveshja Ni kolla Pashiq – Ahmet Zogu”, të cilën po e japim të plotë si dëshmi zyrtare dhe historike të pakundërshtueshme. Marrëveshja Nikolla Pashiq – Ahmet Zogu në gusht të vitit 1924:

2. Kryetar i shtetit shqiptar do të jetë Ahmet Zogu, që më vonë do të njohë dinastinë Karagjorgjeviq.

3. Qeveria jugosllave me gjithë mjetet diplomatike dhe ushtarake, do të njohë Ahmet Zogun si kryetar shteti… dhe i atribuon menjëherë një kontribut vjetor të shtetit.

15. Qeveria Shqiptare nuk mund t’i shpallë luftë asnjë shteti pa pëlqimin paraprak të Jugosllavisë.

10. Qeveria shqiptare duhet të deklarojë pranë Konferencës të Am

Vendimi i Albin Kurtit - detyrim i his torisë. Jemi shumë të çuditur për jehonën e madhe madiatike që ka shpërthyer në vendin tonë, në mbro jtje dhe kundër kësaj nisme. Për mendimin tonë në mbrojtje janë ata që nuk e njohin historinë shekullore të ngjarjeve të hidhura të këtyre shteteve kundër shqiptarëve, ngjar je të cilat u bënë shkak i gjakderdh jeve të përmasave të mëdha deri në luftëra të rangut botëror. Fjalët e kryeministrit kosovar Albin Kurti lidhur me këtë problem, janë shumë të goditura ku thotë: “Koso va nuk merr pjesë, për aq kohë sa Serbia nuk pranon të shkuarën krim inale”. Pjesë e këtyre të panjohurave me historinë janë edhe disa gaze tarë, që duke justifikuar për vlerat e kësaj nisme, shprehen: “Ka një bashkëpunim të mirë mes nesh, në marrëdhënie ekonomike, në kulturë, politikë dhe turizëm, kur këto janë de tyrime të zakonshme mes gjithë atyre shteteve, që nuk janë në gjendje lufte mes tyre”. Kjo nismë për mendimin tonë është edhe njëfarë maske për të mbuluar paaftësitë e tyre drejt BEsë. Serbia nuk ishte dhe nuk është vetëm kundër kosovarëve, por edhe kundër gjithë shqiptarëve në shumë shekuj, kjo e vërtetuar historikisht. Gjakderdhja më e tmerrshme në trojet shqiptare ka ndodhur nga Serbia 100 vjet para dominimit turk, kur 671 vjet më parë, saktësisht në vitin 1350, forcat terroriste të Stefan Dushanit dogjën Manastirin e Shën Marisë me gjithë foshnjat e lindura në djepa e me gjithë nënat e tyre, për asimilim fetar në zbatim të kodit anti katolik të Stefan Dushanit. Vetëm në shekullin XX shqiptarët u përgjakën në 5 raste me humbje jete të përmasave të mëdha, njëra prej të cilave ajo e korrikut të vitit 1915 kundër zonës shqiptare të Dukagjinit, ku vetëm në zonën e Pultit në fshatin Plan humbën jetën 81 persona, për 4 ditë (12-16 korrik) në përballje me

12. Qeveria shqiptare do të heqë dorë nga një politikë ngushtësisht kombëtare dhe nuk do të interesohet për elementin shqiptar jashtë kufi jve të vet. Ajo impenjohet veç kësaj që të mos pranojë në tokën e saj kosovarët dhe elementë të ditur dhe të dyshimtë dhe segmentet e tyre kundërshtare të politikës jugosllave.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

16. Ky traktat është sekret dhe nuk mund të zbulohet e të shtypet pa pëlqimin e të dyja palëve. (Marrëveshja Nikolla Pashiq– Ahmet Zogu në gushtin e vitit 1924)

“Ballkani i Hapur”

Për Koha Javore: Zef Zeka

4. Ministria e Luftës e Shqipërisë do të anulohet dhe Shqipëria heq dorë që të ketë një ushtri kombëtare.

5. Shqipëria do të mbajë një xhan darmëri aq të fortë për ta ruajtur qetësinë e brendshme të vendit, për të ndaluar e shfarosur çdo lëvizje të ngritur kundër Ahmet Zogut, dhe kundër regjimit të vendosur prej tij.

sotëm shqiptarë e kanë kthyer vendlindjen e shqipeve në vasal të ambasadorëve të huaj në Shqipëri. Në mediat shqiptare po shohim të shkruara fjalë fyese ndaj aftësive të popullit tonë për të vetëqeverisur. Kjo po na kujton kohën e Luftës së Parë botërore të vitit 1914, ku sherret e kësaj lufte e kishin zanafillën në Ballkan, ku me 7 mars të atij viti Princ Vidi erdhi në Shqipëri për të sunduar këtë popull.

tepër të veçantë na bën shprehja e amerikanit Riçard Grenell lidhur me nismën “Ballkani i Hapur”, ku thotë: “Kosova gaboi”. Në qoftë se kryeministri i Kosovës Albin Kurti paska gabuar duke kujtuar tmerret e popullit të vet, atëherë lind pyetja: A mos paskan gabuar edhe NATO, Amerika dhe presidenti Klinton ndaj TëMillosheviqit?kundërshtosh këto fakte, neve na duket se është si të diskutosh të pan johurën. Kush na garanton që Serbia është tjetërsuar këto kohët e fundit nga kush ishte në shekuj? Këtë hapje mes këtyre 3 shteteve nuk mund ta quajmë rezultat pozitiv, kur ato janë të mbyllura ndaj Evropës.

KOHA Javore 9Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

Pas gjithë këtij kalvari vuajtjesh, a nuk paska fituar eksperiencë për të njohur kush janë miqtë e armiqtë e tij pa ia treguar të tjerët, e sidomos ata që nuk kanë përjetuar dhunën e pushtuesve. Ambasadorja amerikane nuk është për të diskutuar aftësitë personale drejtuese të askujt. Kush është Sali Berisha, më mirë se çdo i huaj e dinë shqiptarët.

torinë e Pushtetarëtkohës.e

Çadrat e kësaj ushtrie u vendosën jo më larg se 300 m nga rrënojat e Shën Marisë, për të cilën bëmë fjalë më parë. Këto forca tani komandoheshin nga gjenerali serb Drazha Mihajlloviq. Plaçkitja në pasuri dhe bagëti ishte shumë e madhe. Kur populli refuzoi këto vepra çnjerëzore, ata theren me bajoneta 5 burra të arrestuar duke u marrë jetën mizorisht. Pas këtyre ak teve barbare, populli i zonës u për ball me këto forca duke shkaktuar një gjakderdhje të madhe në radhët e ar mikut me vrasjen e mbi 300 forcave ushtarake, ku pas luftës për varrosjen e tyre u mobilizua populli i zonës dhe skuadrat sanitare të ushtrisë të ard hura nga qyteti i Shkodrës. Këto fakte besoj se justifikojnë më së miri shprehjen e kryeministrit kosovar - A nuk ishin serbët ata që pas Luftës së Dytë Botërore tentuan ta kthenin Shqipërinë në një republikë të 7-të të Jugosllavisë? Kjo e dëshmuar në his

Ka disa njerëz të panjohur me his

torinë që për Sali Berishën disku tojnë moshën e pensionit. Këtyre u drejtojmë pyetjen: Çfarë moshe kishin Çerçilli, Rusvelti dhe Stalini që me veprat e tyre u bënë të famshmit e Përshtypjebotës?

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

HajrudinMujaS.

(vijon nga numri i kaluar)

Në traditën e hershme të krishterë, mbulesa e gruas kishte një rëndësi të veçantë, por njëkohësisht edhe një Urdhër Ungjillor [Cohick: 2009]. Vetë Pali, të cilin shumë studiues e kon siderojnë si ‘themelues të krishter imit’ [Grant:1982], në letrën drejtu ar korintasve [II/5-6, 13] shkruante: “Po ndodhi që ndonjë grua nuk do të mbulojë kokën, le të qethet e le të përjashtohet...”! Në këtë vështrim, mbulesa e gruas paraqiste shenjën e autoritetit të burrit, i cili ishte imazhi dhe lavdia e Zotit mbi gruan që qe krijuar prej dhe për mashkullin. Për

dhe

KOHA Javore10 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

ron rregullin e grave hebreje të cilat publikisht vendosnin mbulesë në kokë, ngandonjëherë duke mbuluar edhe fytyrën dhe duke lënë vetëm njërin sy të lirë! Me këtë rast, Bray er citon thënie të rabinëve të vjetër, të cilët nuk i shihnin të pëlqyeshme gratë hebreje që ecnin me kokë të zbuluar, ndërkohë që mallkonin meshkujt që lejonin gratë t’u duken flokët e tyre, pasi dukja e flokëve të tyre sillte varfëri [Barland:2008]! Gratë e zbuluara nuk mund të reci tonin lutjet, ndërkohë që ligji i traditës e dënonte me “400 zuzimë” secilën grua që dukej e zbuluar në publik. Kjo ishte pamja e femrës hebreje deri në shek. XIX, kur jeta e tyre u përzie me kulturat laike [Brayer:1986].

Debati rreth mbulesës dhe zhurma mediatike (2)

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Nga këndvështrimi islam, mbulesa nuk është ”simbol”, sepse simboli është shprehje e përqendruar e një ideologjie apo etnie (sikurse flamuri) që e ka të përcaktuar ngjyrën, formën dhe përmasat. Nuk është uniformë, sepse uniforma është kod veshjeje për të gjithë njëlloj, me formë, stil e ngjyrë të njëjtë. Nuk është as shprehje e përqendruar e islamit, sepse është thjesht një element i tij. Ajo ka një rol shumë më të rëndësishëm qendror në sistemin e vlerave islame të etikës dhe edukimit, në avancimin e karrierën e ngritjes së nivelit të lartë arsimor-universitar dhe në kontributin e zhvillimit shoqëror

Të marrësh njëanësinë dhe qëndrim in negativ ndaj mbulesës, vështruar në këndin religjioz, nuk do të thotë të jesh vetëm kundër islamit! Meqenëse modestia ka qenë normë morale dhe njerëzore e shoqërisë, gruaja ka qën druar e mbuluar, pavarësisht kultur ave dhe civilizimeve nëpër të cilat ka kaluar [Gafney:2008; Meyers:2005; Shama:2010]. Në traditat e hershme hebraike, për shembull, mbulesa e gruas ka qenë urdhër i pazëvendë sueshëm religjioz, që paraqiste mënyrën më efikase të luftës kundër lakuriqësisë dhe tradhtisë bash këshortore, kurse në anën tjetër bënte pasqyrimin e grave të dev otshme e fisnike [Elior:2010]!

këtë edhe Shën Tertuliani, në librin e tij të famshëm “Për të mbuluarit e virgjëreshave”, shkruante: “Vini mbulesat kur dilni jashtë në rrugë... kur jeni në kishë... në mes të të hua jve... edhe kur jeni mes vëllezërve...” Këtë urdhër e zbatojnë edhe sot gratë e amishëve dhe menonitëve [Johnson – Weiner:2006]. Sinonimi i gruas së devotshme të krishterë është nëna e Jezusit – Marija (Me jremja), e cila natyrisht ishte e mb uluar, gjë të cilën të krishterët nuk e mohojnë, por mburren. Edhe në këtë kontekst mund të merren për këshillë citatet ungjillore: “Mjerë ata që e quajnë të mirë të keqen dhe të keqe të mirën, që ndërrojnë terrin në dritë dhe dritën në terr, që ndërrojnë hidhësirën në ëmbëlsi dhe ëmbëlsinë në Ngahidhësi!”këndvështrimi islam, mbulesa nuk është ”simbol”, sepse simboli është shprehje e përqendruar e një ideologjie apo etnie (sikurse flamuri) që e ka të përcaktuar ngjyrën, formën dhe përmasat. Nuk është uniformë, sepse uniforma është kod veshjeje për të gjithë njëlloj, me formë, stil e ngjyrë të njëjtë. Nuk është as shpre hje e përqendruar e islamit, sepse është thjesht një element i tij. Ajo ka një rol shumë më të rëndësishëm qendror në sistemin e vlerave islame

Profesori i Universitetit “Yeshiva”, rabini Menachem M. Brayer (19222007) në librin “Jewish Woman in Rabbinic Literature” [Gruaja jehude në librat e rabinëve (1985)], pasqy

Mbulesa e femrave shqiptare e identitetit, kulturës

shqiptare - pjesë dhe traditës

ato myslimane...” [Tozer:1869]

KOHA Javore 11Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Mbulesa nuk është kufizim i të drejtave të grave, por mbrojtje nga poshtërimi dhe nënçmimi që mund t’i bëhet, mënyra më e sigurt për ndërprerjen e të gjitha formave të lakuriqë sisë, por edhe mbrojtje e vetë mashkullit për të mos rënë në të ndaluarat [Kurani, 24:30-31]. Thënë ndryshe, vajza me mbulesë është “mollë e ndaluar” për të degjeneruarit “

një gruaje myslimane është identitet moral, përderisa heqja e mbulesës e krahason atë me të pamoralsh met! Në këndvështrimin bektashian, qëllimi i mbulesës myslimane është nderi dhe jo cipa materiale, mjaft që gruaja të jetë e ndershme dhe s’ka nevojë të mbulojë bukuritë e saj që ia ka dhënë Zoti [Frashëri:2000]. Mbulesa e femrave shqiptare, qofshin ato myslimane, qofshin të krishtera, nuk ka qenë as e huaj, as e re dhe as e pazakontë, por pjesë e identite tit, e kulturës dhe e traditës së tyre. Në rajone të ndryshme ato mbanin shami të ndryshme, pavarësisht nëse kishin qëllime fetare apo jo. Ne kemi mjaft të dhëna nga udhëpërshkruesit e hershëm. Në vitin 1851, për shem bull, poeti Eduard Lear në kujtimet e tij për Shqiperinë thotë : “Të gjitha gratë në Berat ishin të mbuluara” [Lear:1851]. Ndërsa në gazetën e shkrimtarit anglez Çarles Dikens, ud hëpërshkruesja Kashel Hoj tregon se si “një udhëtar i vjetër dhe i rryer e di mjaft mirë se (në Shqipëri) gratë janë të mbuluara”. Këtë e kishte vërejtur edhe Henri Fanshav Tozer kur kishte vizituar qytetin e Beratit më 1868, ku gratë e krishtera kishin adoptuar veshjet e grave myslimane: “U be fasova nga pamja e një gruaje, hipur mbi një kalë të zi, hedhur mbi flokë një vello të ngushtë dhe mbi supe një mantel të zi, veshje kjo karakteristike e grave myslimane në këto treva. Më kishin thënë edhe më parë që këtej edhe gratë e krishtera visheshin si

VËSHTRIM

Prania e shamisë e madje edhe e ferexhesë, nuk mungon as në fo tot e Marubit që portretizojnë gruan shqiptare, qoftë ajo myslimane apo e krishterë. Veshja e gruas shqiptare shihet edhe te pikturat e shumta, si në ato të Ezhen Delakrua e shumë kartolina e fotografi të tjera të bëra në Shqipëri e në Kosovë gjatë shekujve ShamiaXIX-XX. në kokën e gruas shqiptare imponon respekt në shumë piktura të realizuara nga autorët shqiptarë (si p.sh. Kolë Idromeno etj.) gjatë epokës së realizmit socialist, te të cilët janë pikturuar femrat shqiptare me shami, duke vënë në spikamë gjithashtu se shamia e gruas shqip tare nuk është vetëm traditë e mys limaneve, por edhe e katolikeve dhe e ortodokseve. Nga ana tjetër, në muret e Ministrisë së Kulturës, Rin isë, dhe Sporteve në Tiranë, si dësh mi ndaj shenjtërisë që mbart shamia në vete, qëndrojnë të ekspozuara disa foto të hershme të femrave shqiptare (me shami dhe ferexhe), përkrah fotove të pazarit dhe çarsh isë së Shkodrës. Kështu, pavarësisht se tradita e “shamisë shqiptare” të të tri përkatësive fetare semite vijnë nga Lindja (sikurse qeleshja me xhamad anin) dhe ato tashmë janë bërë pjesë e kulturës së shqiptarëve. (vijon)

& OPINION

Në periudhën e Rilindjes Kombëtare, konsulli i Austrisë në Shkodër – Ipen, përshkruante femrat e Anës së Malit (Ulqin): “Të mbështjella me shami të bardhë saqë vetëm sytë i kanë jashtë. Përveç kësaj, i gjithë shtati u është i mbuluar edhe me një çarçaf të bard hë, të madh” [Degrant:1901; Palle grini:1906]. Në një enciklopedi ka tolike të vitit 1913 thuhej se: “Gratë muhamedane dhe ato të krishtera të Shkodrës dalin vetëm të mbuluara” [Herbermann & Aloysius:1913].

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

të etikës dhe edukimit, në avancimin e karrierën e ngritjes së nivelit të lartë arsimor-universitar dhe në kontributin e zhvillimit shoqëror. Në islam, pozita e femrës është e veçantë, e mbroj tur me postulatat kuranore, ndërkohë që rregullat e veshjes janë përcaktu ar për të dy gjinitë. Mbulesa e grave në islam konsiderohet detyrim për mbrojtjen e nderit dhe pozitës dhe zhdukjes së dukurive negative [Sha fi:2010]. Mbulesa, pra, nuk është ku fizim i të drejtave të saj, por mbrojt je nga poshtërimi dhe nënçmimi që mund t’i bëhet, mënyra më e sigurt për ndërprerjen e të gjitha formave të lakuriqësisë, por edhe mbrojtje e vetë mashkullit për të mos rënë në të ndaluarat [Kurani, 24:30-31]. Thënë ndryshe, vajza me mbulesë është “mollë e ndaluar” për të degjeneru Kotarit. lodhen që në islam të gjejnë gjurmë të urrejtjes ndaj femrave. Bur ri këtu e gjen qëllimin e tij vetëm te gruaja dhe e lartëson veten vetëm përmes saj. Për njeriun e martu ar profeti ka thënë se e ka ruajtur gjysmën e besimit. Martesa është akt i cili i jep formë konkrete rregullimit të ekzistencës, ndërsa seksualiteti i jep domethënie të re [Aouaiaia:2007]. Vetë intimiteti (në martesë) paraqet obligim hyjnor [Bouhdiba:2001], ndërkohë që obligimi i mbulesës për gruan është të mbrojë nderin dhe dëlirësinë jo vetëm të saj, por edhe të burrave të cilët ua lëshojnë sytë grave! Identiteti që i sjell mbulesa

Dy ikona të shekullit XX - Nënë Tereza

KOHA Javore12 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Javën që kaloi ndërroi jetë në moshën 96-vjeçare, Mbretëresha Elizabet II e Britanisë së Madhe, pas 70-viteve në fronin mbretëror të An glisë – periudhë kjo më e gjata në hi storinë e Mbretërisë britanike. Ndër kohë që bota shqiptare dhe bota mbarë shënuan 25-vjetorin e kalimit në amshim të Nënë Terezës, si dhe 6-vjetorin e Shenjtërimit të saj. Gjatë mbretërimit prej 7 dekadash, Mbretëresha Elizabet ka takuar shumë ikona dhe personalitete his torike, por nuk besoj të ketë takuar ndonjë personalitet botëror më fry

për të mirën, jo vetëm të shoqërisë amerikane, por mbarë njerëzimit. Shën Nënë Terezës: “Me gjak, unë jam shqiptare…” | Gazeta Telegraf. Ndërkaq, viti 1983 shënon gjithashtu takimin midis Mbretëreshës Elizabet dhe Nënë Terezës. Atë vit, Mbretëre sha Elizabet ka bërë një vizitë në Nju Delhi të Indisë për të marrë pjesë në takimin e nivelit të lartë të kryetarëve të qeverive dhe shteteve anëtare të “Commonwealthit” britanik. Në kryeqytetin e Indisë ishin mbledhur gjithashtu disa nga udhëheqësit më të lartë të botës, për të festuar edhe 50-vjetorin e pavarësisë së Indisë. Ishte pikërisht gjatë kësaj vizite, po thuaj 40-vjetë më parë, që Mbretëre sha Elizabet II i dorëzoi Nënë Terezës, njerës prej figurave më të njohura fe tare të kohërave moderne, Dekoratën e lartë të Britanisë së Madhe, “Urdhri i Meritave”, që Britania e Madhe u akordon personave që kanë dalluar veten për shërbimin ndaj të tjerëve dhe Mbretëresha Elizabet

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Mbretëresha dhe

Për Koha Javore:

ShkreliFrank/NjuJork

mëzues për miliona njerëz anem banë botës dhe më të shenjtë se Nënë Terezën shqiptare, e njohur për përkushtimin e saj, gjatë gjithë jetës ndaj njerëzve më në nevojë – të varfërve, ndër më të varfërve të botës. Siç dihet, Nënë Tereza, murgesha legjendare dhe misionarja shqiptare, një prej humanistëve më të njohur të shekullit XX, ishte një rreze shprese për të gjithë ata, të lenë e të harruar nga shoqëria, përfshirë të moshuarit, të varfërit e më të varfërve, të pap unësuarit, të sëmurët, e të tjerë. Ishte viti 1983. Nënë Tereza dhe Urdhri i saj “Misionaret e Dashurisë”, ishin të njohura tanimë, botërisht, si kujdestare e më të varfërve anem banë botës, përfshirë Shtetet e Bash kuara të Amerikës, ku Nënë Tereza kishte hapur disa qendra të Urdhrit të saj dhe ku ishte dekoruar me disa nga çmimet më të larta që u akordon ky vend personaliteteve më të njo hura të botës për vepra të dalluara,

KOHA Javore 13 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Që pas atij takimi në Nju Delhi në vitin 1983, e deri në ditën para se të ndërronte jetë, javën që kaloi, Mbretëresha Elizabet gjithmonë ka folur me admirim për Nënë Terezën dhe veprimtarinë e saj. Por, më ku jtohet se ndryshe nga ceremonitë e tjera të dekorimit të Nënë Terezës, anembanë botës, gjatë dekadave të fundit të shekullit të kaluar, ceremo nia e dorëzimit të Çmimit në shërbim të njerëzimit nga Mbretëresha Eliza

dhe Shenjtëresha

në nevojë, me veprimtarinë e tyre të vazhdueshme, në fusha të ndryshme të Kuraktivitetit.Mbretëresha

të thjeshtë, “mund të kryejnë ve pra të jashtëzakonshme”, nëpërmjet përkushtimit të tyre për të ndihmuar njerëzit në nevojë. Mbretëresha me rastin e Shenjtërimit të Nënë Terezës, ka theksuar se nga njerëz të tillë, “ajo merr shembull dhe fuqi”. Dhe se njerëz të tillë, për të dhe për të gjithë që i njohin, “ata janë një frymëzim”. “Jeta e tyre shpeshëherë mishëron të vërtetën e shprehur nga Nënë Tereza – nga sot e tutje, Shën Nënë Tereza”, ka thenë me atë rast Mbretëresha Elizabet II, në vitin 2016.

pas atij takimi, Mbretëre sha Elizabet ka kujtuar shpesh Nënë Terezën, duke shprehur admirimin e saj për të. Si për shembull, në me sazhin e saj me rastin e Krishtlindjes në vitin 2016, ajo ka shprehur mirën johje ndaj gjithë veprimtarisë së Nënë Terezës duke thenë se njerëz

jtëreshën, Nju Delhi, 1983 dhe i dorëzoi Dekoratën e lartë të vendit të saj duke deklaruar se veprimtaria e Nënë Terezës dhe motrave të saj “po ndryshojnë botën nepërmjet bamirë sisë” dhe kauzave të shumta që kanë ndërmarrë për të ndihmuar më nev ojtarët e shoqërive, kudo. (From Her Majesty’s Facebook Page)

Mbretëresha britanike dhe Shen jtëresha shqiptare, dy ikona të shek ullit të kaluar, kanë lenë pas një trashëgimi – secila në mënyrat e veta të ndryshme sipas vokacioneve të tyre dhe mënyrës së veprimit, por që në një mënyrë ose një tjetër, do të frymëzojnë brezat e ardhshëm, jo vetëm të dy kombeve të tyre respek tive, por edhe brezat në mbarë botën.

takoi Shen

bet II në Nju Delhi në vitin 1983, ishte shumë e thjesht në krahasim me cer emonitë e tjera që ishim mësuar të shihnim anembanë botës kur deko rohej Nënë Tereza. Në përputhje me thjeshtësinë që karakterizonte Nënë Terezën, në atë ceremoni morën pjesë jo më shumë se 10-15 veta, përshirë disa prej bashkëpunëtorëve të afërm të Nënë Terezës. Me sa më kujtohet, as nuk u mbajtën fjalime me atë rast, qoftë nga Mbretëresha, qoftë nga Nënë Tereza, ndonëse Nënë Tereza u shpreh shkurtimisht se e pranonte Dekoratën nga Mbretëresha Elizabet, “për lumturinë e Zotit dhe të punës Megjithkëtë,tonë”.

Frank Shkreli

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Por, në praktikë nuk u arrit kurrë. Mbase dallimet kulturore, zhvillimi ekonomik e mbi të gjitha mbizotërimi i “të fortit” ndaj “të dobëtit” ishin dhe janë aq të

nacionalizmit proletar, i cili në thelbin e tij ka shkëputjen e individit nga politika, nga vendi dhe traditat kombëtare të vendit që i përket individi. Për njeriun kozmopolit, nocionet atdhe, liri kom bëtare, pavarësi, ideal kombëtar, nuk janë gjë tjetër veçse nocione primitive dhe të kapërcyera nga koha.

thella dhe evidente, sot e kësaj dite. Si pas kësaj logjike, i bie që ata që jetojnë në mjedise të forta, pra ekonomikisht dhe kulturalisht dominues, e pëlqejnë kozmopolitizmin si burim i totalitarizmit dhe e kanë lehtë të bëhen të tillë, ndër sa ata që ndihen të rrezikuar nga ten denca sunduese e totalitarizmit, akoma e kanë të nevojshme të shfaqen si na cionalistë, jo pse janë kundër reflektimit pozitiv që përmban në brendinë e saj fjala “kozmopolit”, por me qëllim që t’i shmangen thellimit të dallimeve zhvilli more, të cilat edhe më shumë mund të dobësojnë ndjenjën e natyrshme kom bëtare si pasojë e instrumentalizimit të kombit prej Kozmopolitizmi,politikës.në mënyrë të përm bledhur, është varianti kapitalist i inter

e

KOHA Javore14

Shqiptarët, të margjinalizuar gjitha sferat e jetës së

në fq: OPINIONE & VËSHTRIME

Shoqëria malazeze, pra edhe shqiptarët, të papërgatitur për këtë koncept politik Thënë të drejtën, koncepti politik dhe mënyra se si Abazoviqi i sheh aspira tat e popullit malazez për realizimin e të drejtave politike dhe rrugën drejt Bashkimit Evropian, në një kohë kur ekzistojnë aq dallime të mëdha si në sferën e historisë, kulturës apo zhvil limit ekonomik, janë të palogjikshme e të papranueshme për kohën që po jetojmë. Të jesh krenar për nënshkrimin e Marrëveshjes bazë me KOS-in, e cila e lumturon popullin ortodoks në Mal të Zi, anipse i bie vijë historisë së një konstituenti kryesor të shtetit të Malit të Zi (malazezëve) dhe të një konstit uenti tjetër si pjesëtar i popullit më të vjetër në Ballkan (shqiptarëve), nuk mund të cilësohet si pozitive në krijimin e raporteve të mira ndërnacionale. Të pretendosh se me nënshkrimin e mar rëveshjes së përmendur është elim

Pikëpamjet shprehura nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Të thuhet se “Ballkani i Hapur” është një ndërmarrje pozitive për Ballkanin Perëndimor, pa një analizë të thukët ekonomike, pa koncept e vizion se çka mund t’i ofrojë një ekonomie të vogël e më pak të zhvilluar të Malit të Zi, duke lënë këtu anash çështjet e mëdha e të pazgjidhura politike, s’është tjetër përveçse tentativë me çdo kusht e imponimit të mendimit personal, pa marrë parasysh pasojat që mund të imponohen sipas fjalës së urtë popullore ”Peshku i madh e ha të voglin”

“

VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Të jesh krenar për nënshkrimin e Marrëveshjes bazë me KOS-in, e cila e lumturon popullin ortodoks në Mal të Zi, anipse i bie vijë historisë së një konstituenti kryesor të shtetit të Malit të Zi (malazezëve), dhe të një konstituenti tjetër si pjesëtar i popullit më të vjetër në Ballkan (shqiptarëve), nuk mund të cilësohet si pozitive në krijimin e raporteve të mira ndërnacionale. Të pretendosh se me nënshkrimin e marrëveshjes së përmendur është eliminuar një problem i madh për Malin e Zi, pa menduar fare se keni hapur një plagë të re në marrëdhëniet ndërnacionale, i përngjet fjalës së urtë popullore: “Qep një pëllëmbë e shkep një pash”

(vijon nga numri i kaluar)

Barazia politike dhe ekonomike ishte koncept edhe i elitës komuniste, të cilët në teori predikonin se “pa barazi politike nuk ka as barazi ekonomike”.

Kozmopolitizmi dhe shqiptarët (2)

HajrullahHajdari

margjinalizuar në të së përditshme

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Arritja e barazisë politike dhe ekono mike, zhvillimet rajonale pa kufi e pengesa është ëndërr e secilit, veçanërisht për ne shqiptarët. Por pengesat që ekzistojnë dhe janë aq të dukshme është vështirë që vetëm me fjalë të eliminohen e të lihet anash tërë e kaluara e hidhur historike që ekziston në mes popujve që e përbëjnë Malin e Zi. Pajtimi duhet të arrihet, të ecim për para është nevojë. Por, a është e lehtë të arrihet kjo pa u plotësuar e barazuar disa kërkesa, pa u arritur një nivel i cak tuar i zhvillimit kulturor dhe ekonomik?! Sigurisht se jo.

Të thuhet se “Ballkani i Hapur” është një ndërmarrje pozitive për Ballkanin Perëndimor, pa një analizë të thukët ekonomike, pa koncept e vizion se çka mund t’i ofrojë një ekonomie të vogël e

KOHA Javore 15

më pak të zhvilluar të Malit të Zi, duke lënë këtu anash çështjet e mëdha e të pazgjidhura politike, s’është tjetër përveçse tentativë me çdo kusht e im ponimit të mendimit personal, pa marrë parasysh pasojat që mund të impono hen sipas fjalës së urtë popullore ”Pe shku i madh e ha të voglin”.

Rrugë shumë e gjatë është kjo. E pa këto arritje, veprimet kozmopolite për shqiptarët janë të rrezikshme.

tëkonceptKozmopolitizmi,ishekullitardhshëm–XXII

Shteti-komb karakterizohet nga sovraniteti, sistemi i ligjeve dhe insti tucioneve, pjesëmarrja e qytetarëve në jetën politike, kultura, pjesëmarrja e përfaqësuesve të popullit në organizma ndërkombëtare, niveli i zhvillimit ekono mik. Institucionet shtetërore në Mal të Zi janë të varura nga politika, funksion imi i shtetit ligjor as në fillimet e tij, lufta ndaj korrupsionit politik dhe ekonomik, të themi, posa ka filluar…! Shqiptarët në të gjitha sferat e jetës së përditshme janë të margjinalizuar! Atëherë, çfarë të presim nga veprimet kozmopolite?!

(Fund)

Përkrahësit e kozmopolitizmit duhet t’u sigurojnë shqiptarëve, së pari, barazi politike, përfaqësim politik së paku në nivelin e përfaqësimit të popullit serb jashtë Serbisë, dhe së dyti, zhvillim ekonomik konform resurseve natyrore që Zoti iu ka dhënë trojeve shqiptare.

inuar një problem i madh për Malin e Zi, pa menduar fare se keni hapur një plagë të re në marrëdhëniet ndërnacio nale, i përngjet fjalës së urtë popullore: “Qep një pëllëmbë e shkep një pash”.

Pa dyshim, e ardhmja e kozmopolitizmit në epokën e globalizmit botëror do të jetë më e qartë dhe më pak e parag jykuar. Veçse duhen ndryshime, duhet barazi, zhvillim ekonomik për të gjithë! Por, sidomos në Ballkan, duhet shumë kohë, ndaj duhet të presim e të shpresojmë shumë. Sipas të gjitha gjasave, kozmopolitizmi është nocion i së ardhmes, mbase mund të jetë i shekullit XXII.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

lume për krijimin e shtetit shqiptar, mund të kenë bërë dhe gabime në rreshtimet e tyre. Naimi e Samiu, ta zëmë, besuan një kohë se shpëtimi i Shqipërisë mund të vijë nga një Tur qi e moderuar, Noli i besoi bolshe vizmës ruse, Gurakuqi e De Rada i besuan Italisë, kurse Konica, në një moment delikat për Shqipërinë, shpëtimin e pa tek Austro-Hungaria. Lidhjet, miqësitë dhe tifozllëqet në fjalë, gati pa përjashtim, ishin lidh je mes individësh, hiq Nolin që, me sa dihet, as kur pati mundësi të ve projë në dëm të atdheut, si njeriu i parë i një qeverie, nuk bëri ndonjë pakt nënçmues e të dëmshëm për Shqipërinë. Të tjerët, ndërkaq, as që kanë mundur të lidhin marrëvesh je të dëmshme për kombin, sepse nuk patën kurrfarë mandati ta bëjnë këtë. Së këndejmi dalin të shusha tura akuzat e nxitura nga inatet e pafisnikëruara shqiptare. Si të sqa rohen ndryshe shpifjet për antish qiptarizmin e Konicës, i cili, përveçse në gjuhën shqipe, mbrojti me ar gumente të paluhatshme çështjen shqiptare edhe në mediat evropiane, luftë kjo që nuk mund të bëhej as me institucione të tëra shtetesh të organizuara mirëfilli? Fundja, nga ka mundur ta dijë Konica se Austria nuk do ta ndihmojë Shqipërinë ashtu siç i premtoi? Dhe, pasi e kuptoi këtë, çfarë mundi të bëjë më shumë se ta ngrinte zërin kundër trukeve të bëra pas shpine dhe në dëm të mëmëd heut të tij? Nuk duhet harruar as e dhëna se Konica, sado që nuk ishte politikan, nëse nuk i llogaritet këtu

Jo të gjithë e dijnë se Faik Konica është i dënuari i shumëfishtë i men dimit të lirë. Për shkak të tij, qeveria turke e ka dënuar dy here me vdekje, kurse Austria, pas pajtimit me pro jektin gjerman për ndarjen e tokave shqiptare me Serbisë dhe Greqisë (1915), e shpalli persona non grata. Për paradoks, një dënim i rreptë për të, më 1922, u kërkua madje edhe në Parlamentin shqiptar. Ndër “mëkatët” e tij, kundërshtarët përmendin raportet që kishte me

Gjeniu i keqkuptuar

Për shumëkë, Faik Konica është njëri prej shqiptarëve më mendjendritur të të gjitha kohërave, por nuk janë të pa ktë as ata që vazhdojnë ta përbaltin duke e quajtur shitës të interesave të atdheut. Faik Konica pati guximin të shkruajë mbi temat e nxehta të kohës së tij, duke sfiduar prapavitë e pushtuesve dhe mendësin delikate të parësisë së atdheut dhe të disa krijuesve bashkëkohanikë. Guximi dhe stili i të shprehurit të gjërave, ironitë e holla dhe sarkazmat therëse e bënë për një kategori njerëzish shumë të dashur, kurse për disa të urryer e të kontestueshëm. Ata që e gjenin veten në ato shkrime ia denigronin personalitetin, ndërkaq pushtetarët e dënonin me vdekje.

Austro-Hungarinë, si njërën prej superfuqive të kohës. Mirëpo, nga letërkëmbimi i dendur i tij me diplo matët austro-hungarezë rezulton se kurrizi i Faik Konicës nuk u përkul kurrë si kurriz kolaboracionisti. Përkundrazi, në mungesë institucio nesh shtetërore, ai bëri çmos për të ndryshuar kahjet e ngjarjeve që zhvil loheshin në disfavor të Shqipërisë, u përpoq ta ndihmojë çështjen e pazg jidhur shqiptare dhe të ndreqë atë që mund të ndreqej pas copëtimit të kobshëm të tokave shqiptare. Veprimtaria e tij transparente, shkrimet e serta, lidhjet e afërta me diplomatë të huaj dhe besimi që, në periudha të ndryshme pati tek ata, ia dhanë shumëkujt të drejtën e gjurmimit të gjoja qëndrimit jodin jitoz dhe sharrimit të Konicës në ujra shërbimesh agjenturore. Shpifësit anashkaluan betejat e tij të mëdha për bërjen e Shqipërisë shtet të pavarur dhe manipuluan të pain formuarit me copëza të shkëputura shkrimesh, me pjesët mirësjellje të fillim-mbarimeve të letrave dërguar diplomacive me ndikim. Duke qenë qëllimkëqinj, ata nuk mundën të lexo jnë mes rreshtash për të dalluar bon tonin politik prej qëndrimeve të pa tundshme atdhetare të Faik Konicës. Merre nga ta marrësh, tendenca për t’i shndërruar këto raporte në akuza përulëse përtej kufijve të lejueshëm njerëzorë, duhet parë në kontekstin e kohë-hapësirës konkrete, gjithnjë në përqasje me veprimet e atdhetarëve bashkëkohanikë të Konicës, që, në përpjekje të gjetjes së rrugëve fat

Faik Konica

KOHA Javore16 KULTURË

Për Faik Konicën lirishtë mund të themi se qe enciklopedi e gjallë, biri më eminent i Shqipërisë, pionieri i pavarësisë, mbrojtësi i pavarësisë kombëtare, drejtues i revistës “Albania” – kësaj ensiklopedie, monumenti e akademie të kohës...Por, meqë e thoshte çeltas atë që kishte në mendie, pa çarë kokën për zuzarët, hyri në tefterin e tradhëtarëve të kombit. Kritikuesit mediokër të Shqipërisë, këtë “mëkat” (mendimin dhe fjalën e lirë) nuk ia falën kurrë

OsmaniQani

Qani Osmani

Po ta marrim esëll veprimtarinë e Faik Konicës, ai si në shumë fusha të tjera, edhe në të kuptuarit e drejtë të lojrave politike ishte një shekull para bash katdhetarëve të tij. I vetmi faj i Faik Konicës, për mendimin tim, është e dhëna se erdhi shumë para kohe në letërsinë dhe kulturën shqiptare, e dhëna se ishte më inteligjenti dhe më largpamësi në mesin e rilindasve të kohës së tij. Faji i tij qe jokonformizmi i dëshmuar me vepër. Dhe, nëse gjërat që bëri ai janë faje, ato assesi nuk mund të jenë më të mëdha, më të dëmshme e më të pamoralshme se hatri i rremë i armatës së konform istëve, që aktin e bërjeqejfeve e kon ceptojnë virtyt kombëtar.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

KOHA Javore 17 KULTURË

ambasadorllëku në SHBA, u de tyrua të veprojë si i tillë, sa herë që e donte e mira e Shqipërisë. Po ku ta dinin këtë kritikuesit mediokër, të mësuar t’i servojnë publikut gjykime në gjendje jeshillëku? Si ta kuptonin ata se problemet me të cilat balla faqohej Shqipëria ishin të natyrës politike dhe për to duhej menduar politikisht? Kush t’ua thoshte të vër tetën se lëngojnë kopeas nga ileti i të kuptuarit të reduktuar të fenomene ve shoqërore e politike, që ndihmoi keqkuptimin më të madh të shekullit XX në kulturën shqiptare? Prandaj, u desh të shembet kalaja bolshe vike për të dalë në dritë e vërteta lakuriqe, të cilën studiuesi Aurel Plasari e shpërfaq kësisoj: Përkun drejt turmës së mendjeve të klasit të katërt, Faiku nuk mund të ishte veçse i rreptë deri në mizori, mbasi ai ia dinte kufijtë së vërtetës origjina le. Për këtë arsye rrinte syçelët dhe i gatshëm ta braktiste një të vërtetë në çastin kur ajo bëhej e pavërtetë. Kjo më duket të jetë cilësia më e për

Faik Konica nuk ka shkruar shumë libra, mirëpo çfarëdo që shkroi pena e tij, ka brenda vetes aromën e ar tit të mirëfilltë, figurën artistike dhe dellin e mjeshtrit të spikatur të fjalës së shkruar, nga i cili duhet të mar rim mësimet e domosdoshme për të shkuarën dhe për të ardhmen tonë.

pashme, aftësia më e rëndësishme e modelit mendor që e quaj ‘konician’. Ta braktisësh të vërtetën…?! Por si ka mundësi…?! Pikërisht këtë aftësi gjeniale të mendjes njerëzore nuk ia kuptuan shumë nga bashkëkohësit dhe, madje, e kemi të vështirë ta rrokim edhe ne, të penguar prej të kuptuarit e reduktuar. Kjo e pengon edhe sot e gjithë ditën shpërfaqjen në dritë të plotë të personalitetit të tij… Kështu ndodh që Faik Konica të vijojë të vuajë, ende sot, ‘të kuptuarit e reduktuar’, sepse ky lloj të kuptuari nuk e përkap dot strukturën logjike të dy qëndrimeve/ dy qëllimeve. Dy qëndrimet/ dy qëllimet mund të jenë kontradiktore mes syresh dhe, meg jithëkëtë, të jenë plotësisht të pa jtueshme. Është kjo struktura logjike e atyre që quhen dilema të mendimit politik të çdo kohe e të çdo vendi. Zgjidhjen e dilemave të tilla, Ruso e quante ‘kthim të rrethit në katror’. Dhe të mos harrohet që Faiku pati qenë lexues i zellshëm i Rusosë që nga rinia…

GjermaniImerajLekë

“

it seksual, mundohen ta justifikojnë veprimin e tyre kriminal në mënyra të ndryshme. Dikush thotë se femra ishte provokuese, ishte veshur seksi me qëllim për të provokuar meshkujt, prandaj nuk u përmbajta dot, unë nuk kam faj. Dikush tjetër thotë se viktima ishte shumë arrogante, nuk e duroja dot arrogancën e saj, prandaj e përd Megjithatë,hunova. kriminelët përdhunues të femrave bëjnë pjesë në grupe të ndryshme heterogjene. Nuk ka përdhunues, ka tipa të ndryshëm përdhunuesish. Motivet që i shtyjnë meshkujt për të përdhunuar femrat janë të ndryshme.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Te meshkujt gjendet tipi hiperseksu al. Ky tip është i njohur prej shumë kohësh. Në vitin 1830 dy psikiatër francezë, Eskirol dhe Pinel e përsh kruan hiperseksualitetin si fenomen seksual të pazakontë te meshkujt dhe e quajtën “erotomanie”. Në ditët e sotme, meshkujt që vuajnë nga hiperseksualiteti konsiderohen Don Zhuanë, ose Kazanova. Meshkujt hiperseksualë vazhdimisht mendo jnë vetëm për seks, aq shumë sa nuk kanë kohë dhe mundësi të mendojnë për gjëra të tjera jetike. Te meshku jt hiperseksualë, seksi me të njëjtën partnere e humb shumë shpejt inti mitetin. Kontakti seksual është diçka mekanike, nevojë shfryrjeje, asgjë më shumë. Kjo shkakton problem në bashkëshortësi. Për t’a plotësuar

Përdhunimi seksual është vendim i njëanshëm për të kryer marrëdhënie seksuale me tjetrin. Një vendim i tillë, është tipik për meshkujt. Kur kryhet një veprim i tillë, pra marrëdhënie seksuale me forcë, apo mënyra të tjera detyrimi me një person jashtë vullnetit dhe dëshirave të tij, kemi rastin e krimit të marrëdhënieve sek suale me dhunë. Në rastet kur per soni i sulmuar është i paaftë për të dhënë pëlqimin për arsye të moshës, kemi të bëjmë me marrëdhënie sek suale me dhunë, me të mitur. Një gjë e tillë është edhe në rastet kur i sul muari, për arsye të gjendjes shënde tësore, fizike apo psikike, nuk është në gjendje të vetëmbrohet. Në ras te të tilla, gjykata mendon se krimi është kryer në rrethana të rënduara për Ligjvënësikriminelin.ka parashikuar edhe ras tin e kryerjes së krimit seksual, pa e prekur fare viktimën. Psh ekzibi cionizmi (nxjerrja e organeve sek suale me qëllim për t‘ia treguar tje trit), gjë që është tipike për meshkujt. Krimineli e detyron viktimën, në ras tet më të shumta femrën, që jashtë vullnetit të vet të shikojë organin e tij genital. Kështu është edhe në rastin kur mashkulli e detyron femrën ta shi kojë atë gjatë masturbimit, ose e de tyron atë që t’ia kryejë masturbimin. Shumë kriminelë të përdhunim

Sot, gjithnjë e më shumë po flitet dhe po përjetohen përdhunime seksuale të femrave nga meshkujt. Madje, edhe të vajzave fëmijë, pa e arritur as moshën dhe as pjekurinë seksuale. Tërbimi seksual mashkullor është bërë aq i rrezik shëm, sa femrat ndjehen të pasigurta në shkollë, në punë, madje edhe në shtëpi, kur janë vetëm dhe kudo

KOHA Javore18 KULTURË

Çfarë përdhuniminënkuptonseksual?

nevojën e tyre seksuale, ata vazhdi misht janë në kërkim të një partnereje të re. Nëse nuk e arrijnë dot, sulmo jnë gratë e huaja. Tipa të tillë, zakon isht veprojnë si „ujqër të vetmuar“ mbi viktimën, por edhe në grup. Çdo femër e vetmuar, pavarësisht nga mosha, qoftë edhe fëmijë, nëse bjen në dorën e tyre, është e rrezikuar. Meshkujt në përgjithësi, vuajnë nga ndjenja e pushtetit dhe dominancës mbi femrën. Ata mendojnë se nëse femra nuk pranon vullnetarisht të „shalohet“, atëherë përdhunimi sek sual është mjeti më i mirë për t’ia ulur kokën. Sipas tyre, poshtërimi i femrës është mjeti më i mirë për t’a pushtuar Krahasatë. tipit dominant, është edhe tipi tjetër, ai që e urren gjininë femërore. Tipa të tillë sillen me shumë agresivi tet dhe tërbim ndaj grave, pa për jashtim nga mosha dhe pamja. Nuk mendojnë për një viktimë konkrete, të gjitha gratë duhet të jenë vikti ma të dhunimit dhe përdhunimit. Ky fenomen shfaqet në kulturat ku gru aja mendohet burimi i të gjitha ligë sive. Si e tillë ajo duhet dhunuar, përdhunuar, madje edhe vrarë. Është principi i femicidit. Ky fenomen sot është shumë i njohur dhe i rrezik shëm në kulturën islame. Filozofi egjiptian Hamed Abdel Sa mad thotë: „Jam egjiptian nga vendi ku dhuna seksuale mashkullore mbi gratë ka arritur masën e padurimit,

Përdhunimi i femrave e shoqërive të pakonsoliduara

Tipi përdhunues seksual, me motiv hakmarrjen, është tipi më i njohur dhe më i përhapur në shumë kultura.

Ky krim kryhet individualisht dhe në grup, shpeshherë në grupe masive.

virgjerisë nga përdhunimet seksuale, sesa në botën islame.

Propaganda kundër femrës

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

dhe kjo për faktin se ky fenomen në fillim ose u hesht me qëllim, ose u mendua i parëndësishëm”.

Sot në trojet shqiptare ka filuar një propagandë brutale, antinjerëzore kundër femrës. Shumë klerikë mysli manë, individë dhe grupe antifemin iste, i kanë ndezur motorët e femicid it. Edhe përdhunimet në grup duhen menduar si pjesë e skenarit të kësaj propagande antifemërore. Qëllimi i saj është rikthimi i femrës shqiptare në myslimanen e Mesjetës, në thes lëvizës, pa liri, pa të drejta dhe… në asgjë. Po zbatojnë teorinë dhe prak tikën talebaniste, për asgjësimin e femrës si njeri.

KOHA Javore 19 KULTURË

Për një mysliman besimtar, është e ndaluar që të prek një grua të huaj, madje edhe kur është e fejuara e vet. Myslimanëve besimtarë të vërtetë u ndalohet që t’i japin dorën një grua je. Salafistët në Egjipt mendojnë se një burrë nuk duhet të ulet në ulësen e autobusit ku sapo ishte ulur një femër, pasi që ngrohtësia e trupit të saj mund ta ngacmojë atë seksual isht. Ky moral i ashpër seksual, ky absolutizim dhe ky apartejd gjinor, shpesh sjell të kundërtën. Një kul turë që e konsideron gruan si pronë të burrit dhe si një rrezik për moralin e tij, është bashkëfajtore në dhunën ndaj gruas.

Para dyzet vitesh në Kajro, vështirë se gjendej një grua me shami në kokë, me burka jo se jo. Provok

femravepakonsoliduaradukuri

(Autori është shkrimtar, përkthyes, publicist)

ime seksuale publike në atë kohë, thuajse nuk kishte fare. Sot thuajse nuk ka grua të pa mbështjellur, dhe megjithatë provokohen dhe dhuno hen seksualisht edhe në rrugë. Kjo ndodh në Iran, Afganistan, Pakistan dhe në shumicën e vendeve të tjera islame, të cilat qëndrojnë në krye të listës në rang botëror për dhunim seksual të grave. Edhe në të pasurën Arabinë Saudite, ky fenomen është përhapur shumë. Mund të mendohet fare thjeshtë për një lidhje të këtij fenomeni me mbështjelljen e grave dhe provokimeve seksuale. Në linjën e parë, kjo ka të bëjë me kierarkinë dhe me një kulturë në të cilën gruaja konsiderohet si send, e pavlerë. Realiteti i botës islame është vuajtja dhe morali i dyfishtë në lidhje me sek sin. Askund tjetër nuk ka më shumë operacione te vajzat, për riparimin e cipës së dëmtuar të membranës së

Analogjia e sulmeve ndaj grave Politologu sirian Basam Tibi thotë: „A ka ndonjë të përbashkët midis sul meve mbi gratë në Koln, në natën e ndërrimit të viteve (2015/2016) dhe gjendjes në Siri? Përgjigjia është: Po, ka një të përbashkët, dhe e për bashkëta është dhuna ndaj grave. Duket se shumë bashkëpuntorë të mi gjermanë nuk e kuptojnë dhunën ndaj grave në botën islame, si traditë të një kulture orientale-patriarkale. Në Orient, gruaja nuk mendohet si subjekt, por thjesht si send që bën pjesë në nderin e burrit. Sulmet mbi gruan nuk kanë si qëllim vetëm përd hunimin apo ndëshkimin e saj, por në shumë raste si akt për poshtërimin e burrit të saj, për hakmarrje. Në luftën barbare në Siri, e cila mendohet plotësisht gabim si „luftë civile“ (atje nuk luftojnë qytetarët, por grupe re ligjione etnike kundër njëri-tjetrit), ushtarët shiito-alawitë përdhunojnë gratë e ushtarëve të ushtrisë siriane dhe të opozitës sunite, si mjete dhe pjesë e luftës. Alawitët me përdhun imin e grave të opozitës sunite, men dojnë poshtërimin dhe hakmarrjen ndaj burrave të tyre. Nga ana tjetër, sunitët „rebelë“ bëjnë të njëjtën gjë me gratë alawite. Është një luftë, të gjithë kundër të gjithëve, ku gratë janë viktima të hakmarrjes mash kullore“.

në vitin 1944. Shkollën fillore e mbaroi në Tuz, ndërsa Normalen në Gjakovë (1968/69). Në vitin 1979 u diplomua në Fakultetin F ilozofik - Dega e historisë në Universite tin e Prishtinës. Prof. Sherif Haxhi Gjokaj emigroi ne SHBA në vitin 1994, ku edhe përkundër largësisë nga vëndlindja spikati me punën dhe aktivitetet patriotike në ndihmën dhe avancimin e shqiptarëve dhe çështjes Profesorishqiptare.Gjokajnëpërmes këtyre dy veprave ka patur për qellim hedhjen në dritë të së kaluarës tonë. Fakte të shumta të cilat edhe pse janë ditur, kan mbetur disi pezull midis botk uptimeve, ofrohen për herë të parë tek lexuesi shqipfolës. Teksti po ash tu ofron edhe të dhëna të shumta autentike që janë përcjellë brez pas brezi si dëshmi e ngjarjeve që kanë ndodhur gjatë kohërave.

Profesori Gjokaj, në librin e parë rendit informacione të literaturës së mbledhur nga Antika, shkruan për onomastikën e Malësisë së Madhe, etnogjenezën e vendbanimeve dhe vendeve, emërimeve e toponimeve të shumta që posedon Malësia, dhe lidhjen direkte me banorët vendas. Nga kjo pjesë e librit veçoj Kanalin e Dukianit (lok. Dukjanit) i cili furni zonte qytetin e Duklës përtej Pod goricës nga Dinosha, me gjatësi 19.3 km, që edhe sot e kësaj dite mbetet si ndërtim megaloman. In stitucionet relevante, si lokale ashtu edhe ato shtetërore, do të duhej të bëjnë çmos që ky kanal të njihet si trashëgimi kulturore e cila do të rris peshën dhe vlerën e tij. Po ashtu, duhet cekur se autori Gjokaj për mend edhe Qytezën në Dinoshë, toponimet e tjera si Baçi, Buçelza, Pllati, si qytetërime të hershme e të

Në Prishtinë, në Shtëpinë Botuese “Rozafa”, në vitin 2021, pas një an gazhimi të gjatë dhe të frytshëm u re alizua botimi i dy librave të historisë të historianit Sherif Haxhi Gjokaj nga Mileshi, “Malësia e Madhe në dësh mitë dokumentare (Nga Antika deri në Rilindjen kombëtare)” dhe “Malë sia e Madhe në faktet historike nga Rilindja kombëtare deri më sot”. Pro movimi i këtyre librave u bë më 12 gusht 2022, në sallën e Kuvendit të komunës së Tuzit.

KOHA Javore20

Fakte që “hapin”

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

GjokajEnis

Nga

këndvështrimi im KULTURË

Sherif Gjokaj u lind në fshatin Milesh

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022 KULTURË

“hapin” sytë

KOHA Javore 21

cesit, si Gjergj Daku Gjokaj, Rexhep Lika (imam i Tuzit), Selman Juku Du kaj, Gjergj Marstjepaj (prift në Tuz), Nua Vuksani Junçaj e shumë të tjerë. Kapitullin e katërt autori e përmbledh me disa figura që edhe sot e kësaj dite kanë lënë gjurmë përmes aktivi teteve të tyre patriotike, por gjithash tu paraqet edhe një përmbledhje të aktiviteteve të vet autorit për çësht jen e shiptarëve, sidomos për kauzën gjithëshqiptare – Kosovën dhe rreth Pra,Kosovës.lirisht mund të them se autori si kur ka arritur që përmes shfrytëzimit të shumë arkivave, dokumenteve, fakteve autentike të plotësojë hi storinë e Malësisë së Madhe. An gazhimi i Sherif Haxhit Gjokaj nuk i vë pikë historisë së Malësisë, por ka hapur një rrugë dhe shtigje të reja për studiues dhe intelektualë të rinj, sidomos studiuesve në lëminë e his torisë në plotësimin dhe avancimin e kësaj historie, me fakte dhe dëshmi të reja që aq shumë i duhen kësaj treve. Po ashtu literatura i ofron lex uesit shqipfolës qasjen e paanshme dhe një bazë të shëndoshë për një të ardhme më të ndritshme të brezave që vijnë.

Libri i dytë i ndarë në dy kapituj, përfshin situatën nga koha e Kon ferencës së Shën Stefanit, Lidhjen e Prizrenit, vetëqeverisjen e Tuzit. Autori Gjokaj, po ashtu paraqet fig urat më emblematike të kombit tonë nga Malësia e Madhe siç ishte psh. Baca Kurti Gjokaj, Ded Gjo’ Luli, por edhe At Gjergj Fishta, Isa Boletini, për të vazhduar pastaj me Dinoshën në përpjekje të mbrojtjes së kufijve të trojeve etnike 1878-1912 dhe luftrat në periudhën 1908-1912. Për herë të parë për lexuesin shqipfolës kemi të dhëna për luftimet e Vllanës me malazezët, sfidimin e familjes Gjokaj në ruajtjen e trojeve etnike ku dallohej familja e Lekë Gashit Gjokaj, Kanunin i Grudës, Kome sariatin, Kryengritjen e Malësisë në vitin 1911, Kryengritjen e vitit 1912, Gjenocidin malazez ndaj popullit shqiptar 1912-1913, Çështjen e kufijve, Aneksimin e Malësisë 1945, Masakrën e Tivarit, Byronë Informa tive 1948-1957, të dhëna nga arki vat malazeze-pasqyrime raportesh e vendimesh, rrethimin e Shkodrës etj. Në librin e dytë është edhe Besëlidhja e Malësisë dhe figurat eminente që i kanë paraprirë pro

një rëndësie të veçantë për popul latën vendase. Në fund të kapitullit të parë të librit, po ashtu nderlidh edhe veshjen e zonës së Malësisë së Madhe ku si përmbledhje kapit ulli jep të kuptohet se në keto troje anipse kishte tendenca të shumta që popullata vendase të asgjësohet e asimilohet, ata mbeten stoikë në ruajtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore, duke ruajtur identitetin e vet e të qenurit shqiptar. Sot për fat të keq kemi edhe zona që pjesërisht apo krejtësisht janë asimiluar ose Ngatjetërsuar.kapitulli i dytë i librit të parë, do të veçoja organizimet fisnore të Malë sisë së Madhe, dokumentet arkivore te Shqipërisë së Veriut, e sidomos Masakrën e Podgoricës dhe Çësht jen e Podgoriçanëve të cilët kanë përjetuar golgotën e vërtetë dhe për të cilët shumë pak është shkruar deri më sot.

KULTURË

KOHA Javore22 E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

(vijon nga numri i kaluar)

fjalën time me vlerë simin e Prof. Dr. Tefë Topallit, i cili, ndër të tjera ka theksuar:

“Vepra ’Fjalori leksiko-frazeologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Mad he’, synon të jetë dëshmi e pasurisë së madhe leksikore e frazeologjike dhe etnolinguistike të një krahine kaq tipike të Shqipërisë veri-perëndi

Disa vlerësime për veprën “Fjalori leksiko-frazeologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Madhe”,

GjonajGjekë

në bazë pjesën e leksikut të botuar në monografitë e vetë au torit, por edhe krahasime e shtjellime përqasëse me ato të botimeve të mëparshme, qysh nga Fjalori i Bash kimit, Fjalori i Nikollë Gazullit, Fjal ori i Benedikt Demës etj., si dhe në një lëndë të gjerë etnofolklorike të Malësisë sonë të Madhe, një numër i madh fjalësh, kuptimesh dhe tog fjalësh të qëndrueshëm e frazeolog jik, shoqëruar edhe me fjalë të urta e mënyra të të folmes të kësaj treve gjuhësore, duke synuar të bëjë një paraqitje sa më tërësore të asaj pa surie të madhe leksikore e frazeolog jike të krahinës së Malësisë së Mad he. Në shpjegimin e fjalëve dhe në shembullzimet e tij, autori shpesh u është referuar edhe fjalëve që i kishte përdorur Gjergj Fishta në poemën madhore “Lahuta e Malcis”, gjë si

Të lartpërmendurit, si dhe studiues të tjerë, leksikologë dhe dialektologë, qysh se kanë filluar të botohen mono grafitë e Gj. Shkurtajt për të folmet e Kastratit (në “Studime filologjike” 1967, nr. 2 e 3) të Hotit, Kelmendit, Rranxave të Mbishkodrës etj (në “Di alektologjia shqiptare” II, III, IV), për pos vlerësimeve e kundrimeve nga dialektologët, lënda leksikore e botu ar në ato monografi është shqyrtuar e shfrytëzuar me përparësi, sidomos në studimet rreth etimologjisë së Fjalorishqipes.ka

të

kundër e ka shprehur Prof. Dr.Tefë Topalli, njëri nga recensentët zyrtar të veprës, përbën ”një vlerë të shtuar” të këtij Recensentët,Fjalori. specialistë të leksi kologjisë e të dialektologjisë shqip tare dhe albanologë të njohur, kanë theksuar se “para së gjithash Fjalo ri nxjerr në pah pasurinë shumë të madhe që kanë këto të folme, si dhe afërsinë e tyre me njëra-tjetrën. Kjo afërsi është e tillë që rrëfen se në Malësi të Madhe, me gjithë shtrirjen e saj të gjerë tokësore, më fort se për një grup të folmesh, mund të flitet për një të folme të vetme, me disa dallime e luhatje brendapërbrenda. Qysh në vitin 1916, Maksimilian Lamberci, duke theksuar afërsinë e të folmeve të pjesëve të ndryshme të Malësisë, shprehej në këtë mënyrë: “Kështu p.sh. dialektet lokale të Kosovës dhe të Gjakovës, në bazë të vetive të tyre tingullore dhe flektive, formojnë një grup; prej këtij grupi dialektet lokale të Malësisë që janë shumë afër njëri-tjetrit, na çojnë te di alekti i qytetit të Shkodrës, i cili qën dron autonom për sa u përket vetive të Potij”.epërfundoj

jedhat e historisë”, Michigan, SHBA 23-24 nëntor 2013, f.367-375).

Dëshmi e pasurisë së madhe leksikore e frazeologjike dhe etnolinguistike të

Malësia jonë e Madhe “Nderi i Kom bit” (2012), është njëra nga krahi nat e njohura për të folmen e saj të veçantë dhe për pasurinë mjaft të madhe leksikore, frazeologjike, et nofolklorike dhe sociolinguistike, që kanë tërhequr prej kohësh inter esimin e studiuesve të ndryshëm, e sidomos të dialektologëve dhe të historianëve të gjuhës shqipe e të etimologjisë së shqipes. Fjalët, fraze ologjizmat dhe etnologjitë e zonës së Malësisë së Madhe, për aq sa kanë qenë të njohura nga fjalorët dhe bo timet etnofolklorike të mëparshme, janë përdorur e cituar me përparësi nga Eqrem Çabej në shumë studi met e tij dhe veçmas te vepra e tij “Studime etimologjike në fushë të shqipes”. Në atë udhë, e sipas shem bullit të E. Çabejt, ka vepruar edhe akademiku Kolec Topalli në veprën e tij “Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe” (2017). Pikërisht për vlerat e mëdha leksikore të të folmeve të Malësisë së Madhe, ai është shprehur edhe në kumtesën e tij, “Thesaret gjuhësore të së folmes së Hotit” (“Hoti në rr

Malësisë së Madhe

profesorit të nderuar që, pavarësisht se po shkon nga të tetëdhjetat, të ketë shëndet të mirë e jetë të gjatë dhe, ashtu si deri sot, të na gëzojë edhe me studime e libra të tjerë. Jam në dijeni se, së shpejti del nga shtypi edhe një libër tjetër i Prof. Shkurtaj në kolonën e Akademisë së Shken cave, në të cilin ka trajtuar rëndësinë e këngëve popullore e sidomos të Eposit të Kreshnikëve si përmendore madhështore e kulturës së të folurit.

more, po edhe të jetë si mbështetje për studime të ndryshme që mund të bëhen në të ardhshmen për krejt të folmet e shqipes ose edhe veçmas për sa nden kjo krahinë me hapësir at e fjalëve, kuptimeve dhe shpreh jeve të qëndrueshme frazeologjike, si dhe me një numër të madh fjalësh dhe emërtimesh kushtuar veglave muzikore, dokeve dhe praktikave të ndryshme etnofolklorike e etno linguistike, të cilat, në fakt, e bëjnë këtë vepër edhe mjaft të veçantë në grupin e fjalorëve të shqipes. Kjo veçanti, duket si në vëllimin e fjalësit, ashtu në trajtimin leksik ografik të lemave që përmban, në hapësirën e strukturave kuptimore e të shpjegimeve, përfshirë zgjerimin e ngushtimin e kuptimeve të tyre, etj. ‘Fjalori leksiko-frazeologjik i Malësisë së Madhe’ sjell gjithashtu, një bega ti leksemash, kuptimesh, thëniesh e shprehjesh frazeologjike, sho qëruar edhe me shumë fjalë të urta e shprehje urtake tipike malësore, që i shërbejnë njohjes së pasur isë gjuhësore shpirtërore të gjuhës shqipe, në njërën nga krahinat më të dallueshme të Shqipërisë. Ka aty, veç tjerash, emra kafshësh e bimësh, mënyra të thëni e përshëndetje tipike malësore, betime, urime e mallkime, si dhe një numër jashtëzakonisht të madh togfjalësh e etnologjishë që e dallojnë Malësinë e Madhe si gurrë të pashtershme shqiptarie. Autori ka mbledhur e përfshirë në të, gati gjithçka, nga leksiku dhe mënyrat e kumtit nga vendësit e Malësisë, duke bërë ekonomi me mënyrën e dhënies së tyre, për të vënë në dorë të përdoruesve të tij një lëndë sa më të madhe të mjeteve të shprehjes gjuhësore. Autori ia del që shp jegimet e kuptimeve të jenë sa më të thjeshta e të përshtatshme për për doruesit e Bashkohemitij”.plotësisht me vlerësimin e Prof. Topallit, që shprehet: “Fjalo ri leksiko-frazeologjik i Malësisë së Madhe”, si për nga vlerat e mirëfill ta studimore, ashtu edhe nga prurjet konkrete nga hulumtime të bëra në vendbanime të ndryshme të Malësisë, dhe në vendet e tjera ku janë shpërn gulur malësorët, si Bregun e Matës, në Ishull të Lezhës e të Shëngjinit, në

KOHA Javore 23E ENJTE, 15 SHTATOR 2022 të akademikut Gjovalin Shkurtaj (2)

(Fund)

vetë qytetin e Lezhës dhe në pjesën e Malësisë që ka mbetur jashtë kufi jve shtetërorë në Mal të Zi, meriton të botohet në kolanën e botimeve të Akademisë së Shkencave dhe përbën një ndihmesë me vlerë për kërkimet në lëmin e dialektologjisë dhe të sociolinguistikës shqiptare edhe në planin bashkëkohor, aq më tepër, duke marrë parasysh se autori i kësaj vepre gjuhësore, është folës i lindur i kësaj treve të pasur edhe në planin e gjuhës sonë”. (Prof. Dr. Tefë Topalli, Tiranë, 13 dhjetor 2020) Fjala e recensentëve është bërë re alitet, dhe ne sot kemi mundësinë ta marrim në dorë Fjalorin dhe, sigur isht, t’i urojmë autorit, malësorit tonë,

KULTURË

(Vështrimi është lexuar në përurim in e Fjalorit në Tuz, më 25 gusht 2022, në kuadër të Panairit të Librit)

KOHA

Javore24 KULTURË E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

LD në MZ shënoi 32-vjetorin e themelimit

“Këtë më së miri e pasqyron rezul tati i zgjedhjeve lokale në komunën e Ulqinit, të mbajtura më 27 mars të këtij viti, ku LD në MZ në koalicion me UDSH-në arriti rezultate mjaft të kënaqshme, në krahasim me zgjedh jet e kaluara, pavarësisht se nuk jemi pjesë e qeverisjes aktuale”, ka thënë AiMehmeti.kavlerësuar se në zgjedhjet e ar dhshme LD në MZ “do të jetë faktor përcaktues për formimin e shumicës parlamentare në komunën e Ulqinit dhe do të luajë një rol të veçantë në skenën politike shqiptare në Mal të Zi e më gjerë”.

dosja e pluralizmit politik në shtetin Kryetarimalazez”.i LD në MZ ka thënë se edhe përkundër vështirësive dhe presioneve të ndryshme nga faktorë të brendshëm dhe të jashtëm, falë programit të vet politik e ekonomik dhe përkushtimit me profesional izëm, kjo parti i mbijetoi të gjitha sfidave të kohës me tendencë të forcimit edhe më tepër të struk turave organizative të partisë dhe rritjen e besueshmërisë tek anëtarët dhe votuesit e rinj.

Ai ka thënë se kjo parti do të respek tojë çdo marrëveshje të nënshkruar, gjë që e pret edhe nga palët tjera. Mehmeti ka bërë një retrospektivë, duke përmendur momentet kyçe nëpër të cilat ka kaluar kjo parti.

KOHA Javore 25 KULTURË

Mehmeti: Do të jemi faktorgjithmonëpërbashkimi

Në fjalën e tij, Mehmeti ka falënderu ar të gjithë ata që vendosen gurthemelin e LD në MZ-së si subjekt politik të shqiptarëve në Malin e Zi, ata që kontribuan përmes an gazhimit të drejtëpërdrejtë dhe në

forma të ndryshme në këto 32 vjet rrugëtimi së bashku, në veçanti mërgatën shqiptare për ngritjen e çështjes shqiptare në institucionet më të rëndësishme ndërkombëtare.

i. k. E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Katërkollë – Lidhja Demokratike në Mal të Zi do të jetë gjithmonë faktor përbashkimi, bashkëpunimi korrekt e pa kushte kur bëhet fjalë për çështje madhore në interes të shqiptarëve, pavarësisht rrethanave të krijuara mes subjekteve shqiptare në Mal të Zi, ka thënë kryetari i LD në MZ, Saubih Mehmeti, në ceremoninë e shënimit të 32-vjetorit të themelimit të kësaj partie.

Ai ka thënë se LD në MZ “përfitoi zemrat e të gjithë shqiptarëve në Mal të Zi, të cilët në mënyrë masive votuan në zgjedhjet e para pluraliste parlamentare të 9 dhjetorit 1990 në të gjitha vendvotimet në viset shqip tare”, duke fituar katër vende në Ku vendin e Malit të Zi dhe gjithsej 12 deputetë së bashku me Partinë e Aksionit Demokratik, me të cilën kjo parti ishte në koalicion në zgjedhjet e para parlamentare pluraliste. Sipas tij, “ky ishte suksesi më i madh i përfaqësimit politik të një subjekti politik shqiptar në Kuvendin e Mal it të Zi që nga viti 1990 e deri më sot” dhe një rezultat të tillë nuk e ka arritur “asnjë subjekt tjetër politik shqiptar në Mal të Zi që nga ven

LD në MZ është partia e parë poli tike e shqiptarëve në Malin e Zi, e cila u themelua më 9 shtator 1990 në Tuz të Malësisë.

Në ceremoninë e mbajtur në resto rantin “Kristal” në Katërkollë, të pranishmëve u janë drejtuar edhe nënkryetari i LD në MZ, Marash Dedvukaj, dhe kryetari i parë, njëherësh kryetar nderi i kësaj par tie, Mehmet Bardhi. Në emër të Lidhjes Demokratike Shqiptare ka përshëndetur kryetari Nikollë Camaj, kurse në emër të Unionit Demokra tik të Shqiptarëve kryetari Mehmed Zenka. Po ashtu kanë përshëndetur edhe bashkëvendasi Nazim Cuca, i cili jeton në Çikago, Sefedin Krasniqi nga Kosova, me banim në diasporë, si dhe është lex uar telegrami i urimit të Riza Millës, i cili jeton në ShBA. Ndërkaq Kolë Vulaj ka recituar një poezi patriotike. Përpos anëtarëve dhe simpatizu esve të LD në MZ, në ceremoninë e shënimit të 32-vjetorit të saj kanë marrë pjesë edhe përfaqësues të Forcës së Re Demokratike dhe Par tisë Demokratike, kryetari i KKSHsë, Faik Nika etj.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

“Fatkeqësia ndodhi më datën 23 qershor dhe gjithsejt u paraqitën 225 prodhues bujqësorë për dëmin e sh kaktuar. Komuna e Tuzit e ka komis ionin për vlerësimin e dëmeve të sh kaktuara nga fatkeqësitë elementare dhe ky komision menjëherë filloi të punojë në terren për tre javë rresht, duke evidentuar të gjitha dëmet, ku më në fund vlerësoi se i gjithë dëmi që është shkaktuar kap shifrën mbi 3 milionë euro”, u shpreh Gjoka.

Kujtojmë që gjatë stinës së verës, në veçanti gjatë muajit qershor, ven di ynë u prek nga reshje intensive të shiut dhe të breshërit, me erëra të furishme të cilat përveçëse dëmtuan sipërfaqe të konsiderueshme të të mbjellave, u dëmtuan edhe objekte të ndryshme dhe automjete.

Malësi – Moti i lig me reshje inten sive të shiut dhe të breshërit i cili nga fundi i muajit qershor nuk anashkaloi as trevën e Malësisë, solli me vete pasoja të rënda dhe kolosale në sek torin e bujqësisë. Në lidhje me këtë çështje, se sa llogaritet dëmi që u është shkaktuar fermerëve në zonën e Malësisë, dhe mbi ndihmën eventuale, kontaktuam sekretaren e Sekretariatit për bujqë si dhe zhvillim rural në Komunën e Tuzit, znj. Ismeta Gjoka e cila në pro noncimin për gazetën “Koha Javore” tregon më në detaje hapat që deri më tani ka ndërmarrë ky dikaster për fermerët e prekur nga kjo fatkeqësi elementare.

“Fatkeqësia ndodhi më datën 23 qershor dhe gjithsejt u paraqitën 225 prodhues bujqësorë për dëmin e shkaktuar. Komuna e Tuzit e ka komisionin për vlerësimin e dëmeve të shkaktuara nga fatkeqësitë elementare dhe ky komision menjëherë filloi të punojë në terren për tre javë rresht, duke evidentuar të gjitha dëmet, ku më në fund vlerësoi se i gjithë dëmi që është shkaktuar kap shifrën mbi 3 milionë euro”, u shpreh Gjoka

“Pra, të gjitha kulturat që ishin në

Në pyetjen se çfarë është bërë deri më tani që t’u vihet në ndihmë fer merëve të prekur, Gjoka thotë se komisioni për vlerësimin e dëmëve ka përfunduar të gjitha procedurat e nevojshme, duke ia dërguar kështu Ministrisë së Financave për hapa të “Kemimëtejshme.sjellur të gjitha raportet veç e veç në këtë ministri, mirëpo jam në dijeni se ky dikaster për momen tin nuk ka mundësi financiare që t’a kompensojë këtë dëm, mirëpo me ribalancin e buxhetit, ata presin të bëjnë diçka në këtë drejtim, ashtu sikurse edhe Komuna e Tuzit, pas ri balancit të buxhetit do të përpiqet që sadopak të mbështesë këta fermerë, brenda mundësive që do të ketë”, shprehet Gjoka.

Ajo më tej tregon se më së shum ti ka pësuar kultura e shalqinit me mbi 1 milionë e treqind mijë euro, vreshtat me mbi pesëqind mijë euro, prodhimet e specit, gruri, etj.

Pësoi sektorirëndëibujqësisë

Nga fatkeqësitë elementare gjatë muajit qershor në Malësi

t. u.

KOHA Javore26 MOZAIK

ato zona ku u përfshinë nga breshëri kanë pësuar dëme të rënda, të cilat variojnë nga 30 deri në 100 përqind, posaçërisht në prodhimin e shalqinit ku kemi pasur gjashtë fermerë nga Malësia që janë dëmtuar 100 përqind”, shprehet Gjoka.

KOHA Javore 27 KULTURË

Autori Hajro Ulqinaku edhe në moshën e pleqërisë e ka intelek tin komplet të rujtuar. Momentalisht është një ndër autorët më të fryt shëm në Mal të Zi.

Në antologji janë përmbledhur: Esad Mekuli, Nol Berisha, Bahri Brisku, Mehmet Kraja, Basri Çapriqi, Hajro Ulqinaku, Ali Llunji, Idriz Ulaj, Zuvdija Hoxhiq-Berisha, Ali M.Mehmeti, Asl lan Bisha, Shaban Osmanaj, Ibrahim Berjashi, Ali Gjeçbritaj, Gazmend Çitaku, Fran Camaj, Anton Gojçaj, Haxhi Shabani, Anton Berishaj, Zef Gjuravçaj, Nikollë Berishaj, Mark Pashko Lucgjonaj, Ali Daci, Hasni je Kukaj-Gjonbalaj, Flutur Mustafa, Hajredin Kovaçi, Anton P. Gjuravçaj.

1. Është e përgatitur për shtyp monografia “Shkolla fillore në Ulqin, historiku dhe veteranët”, me koautor Gani Karamanaga. Më këtë vepër kemi konkurruar te Fondi për Paki ca, dhe jemi në pritje të vendimit nga 2.konkursi.Nëfazën përfundimtare është libri “Riza Harapi Shurdha”, libër për fo tografin legjendar të Ulqinit.

4. “Ulqini limani i shpëtimit”, përm bledhje për detarët dhe peshkatarët e 5.Ulqinit.Antologjia letrare “Barka ime Ulqi ni”, me autorë vendas dhe botërorë. Sipas autorit, veprat me numër 4 edhe 5 do të botohen në Ferizaj Dhe(Kosovë).nëfund, duke e vlerësuar lart botimin e kësaj antologjie, mund të konstatohet se të gjithë autorët aty e kanë vendin e vet.

Bëhet fjalë për Jaho Kollarin.

Por, mbetet vërejtja se ka pasur edhe shkrimtarë të tjerë të cilët e kanë pasur vendin në këtë antologji.

Botim i ri E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

KaramanagaGani

përmbledhur krijuesit shqiptarë nga të gjitha trojet shqipfolëse në Mal të Zi. Lexuesi do të takohet me shkrim tarët e njohur nga Ulqini dhe Kraja, Tuzi-Malësia, Plava dhe Gucia, si dhe nga Rozhaja.

Është dashur të pritet më tëpër se shtatë dekada që të botohet kjo an tologji.

Me propozim të Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Mal të Zi, si dhe me përkrahjen e Bashkimit të Krijuesve Shqiptarë në Mal të Zi, e botuar nga Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësi more – Podgoricë, doli nga shtypi antologjia “Degë e trungut të urtë” të autorit Hajro Ulqinaku. Për herë të parë, në një vend janë të

3. Është në pritje për botim në Insti tutin Albanologjik të Prishtinës vepra studimore “Peshqit e detit tonë”.

Kësaj radhe do ta përmendi vetëm një emër shumë të rëndësishëm në letërsinë shqiptare.

Redaktor i librit është Dimitrov Popo viq, kurse recensentë Haxhi Shabani dhe Sahibe Hoxha.

Antologjia “Degë e trungut të urtë”, do të jetë e mirëpritur nga të gjithë nxënësit e shkollave shqipe në Mal të Zi, dhe më gjerë.

Antologjia “Degë e trungut të urtë”, e autorit Hajro Ulqinaku

Ulqin – Nga data 8-11 shtator, në Ul qin është mbajtur edicioni i gjashtë i Kolonisë së piktorëve “Ulqini në tela jo”, në të cilën kanë marrë pjesë rreth 60 piktorë nga vendet e Ballkanit (Mali i Zi, Shqipëri, Kosovë, Maqe doni e Veriut, Serbi), përfshirë edhe piktorët vendas nga Ulqini. Kolonia është organizuar nga Instituti i Librit dhe i Promocionit nga Tira na, me mbështetjen e Komunës së Ulqinit dhe Organizatës Turistike të GjatëUlqinit.ditëve të qëndrimit të tyre në Ulqin, piktorët kanë realizuar pei zazhe të qytetit nga perspektiva të ndryshme, dhe portrete të vajzave me veshje Drejtoreshapopullore.e Institutit të Librit dhe Promocionit, Irena Toçi, ka falënderuar institucionet e Ulqinit për mbështetjen e këtij aktiviteti dhe ka uruar që ai të ketë “jetën e gjatë dhe të vazhdojë të prodhojë tablo të tilla të bukura që e përjetësojnë Ulqinin e

Në edicionin e sivjetshëm kanë marrë pjesë rreth 60 piktorë nga vendet e Ballkanit (Mali i Zi, Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Veriut, Serbi). Gjatë ditëve të qëndrimit të tyre në Ulqin, piktorët kanë realizuar peizazhe të qytetit nga perspektiva të ndryshme, dhe portrete të vajzave me veshje popullore. Kolonia është përmbyllur me ekspozitën kolektive të piktorëve. Organizatorët kanë paralajmëruar se në edicionet e ardhshme do të përpiqen që ta zgjerojnë gjeografinë e piktorëve pjesëmarrës në koloni, duke i dhënë asaj karakter evropian

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

i

momentitiPërjetësimiUlqinittë

KOHA Javore28

KULTURË

U mbajt edicioni gjashtë i Kolonisë së piktorëve “Ulqini në telajo”

“Kjo do të thotë se arti dhe turizmi janë të lidhur ngushtësisht me njëritjetrin”, ka thënë ai. Hoxhiq ka premtuar se edhe në të ardhmen OTU do ta mbështesë këtë veprimtari dhe ka paralajmëru ar se në edicionet e ardhshme do të përpiqen që ta zgjerojnë gjeografinë e piktorëve pjesëmarrës në koloni, duke i dhënë asaj karakter evropian. Ministri për të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave, Fatmir Gjeka, ka shprehur kënaqësinë që kjo koloni, ka vazhdu ar rrugëtimin dhe jetën e vet.

qytet turistik dhe mendoj se ia shton edhe një ofertë më të madhe qytet it tonë”, ka thënë ai, duke shtuar se fakti që kjo koloni bashkon piktorë nga shumë vende të rajonit jep një mesazh shumë të madh.

momentit në telajo”. Drejtori i Organizatës Turistike të Ulqinit, Qazim Hoxhiq, ka thënë se është i mahnitur me veprat e piktorëve saqë megjithëse merret me turizëm prej njëzet vitesh dhe ka menduar se e njeh mirë Ulqinin, pikturat ofrojnë një Ulqin ndryshe dhe pamje që ai ka menduar se nuk ekzistojnë në Ulqin.

është gjuhë universale”, ka thënë ai. Për piktorin nga Kosova, Haxhi Kas trati, qëllimi i këtij aktiviteti është që artistët të shkëmbejnë përvojat e “Qëllimiveta. i këtij edicioni është t’i bas hkojë artistët dhe të këmbejnë për vojat e tyre artistike. Secili artist ka paraqitur botën e vet, sipas konceptit dhe shikimit të vet... Natyra natyrisht kopjohet, por edhe krijohet”, ka thënë Piktoriai. nga Shqipëria, Luan Boriçi, ka thënë se ata vijnë me dëshirë në këtë koloni, ku këmbejnë mendimet e tyre si artistë. Ai ka uruar që ky aktivitet të ketë Koloniavazhdimësi.është përmbyllur me ek spozitën kolektive të piktorëve në mjediset e Hotelit “Llolla”, ku kanë paraqitur punimet e tyre të realizuara gjatë qëndrimit në Ulqin.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022 KULTURË

Në fund të kolonisë janë ndarë certifikata për të gjithë piktorët pjesëmarrës. i. k.

Disa nga piktorët pjesëmarrës në koloni kanë ndarë përshtypjet e tyre. Piktorja nga Ulqini, Mersiha Resulbe goviq - Mavriq, ka thënë se kolonia ofron mundësinë që të shoqërohen dhe të komunikojnë me artistët nga Piktorjarajoni.

“Mendoj se kjo i kontribuon qytetit tonë, duke ditur që qyteti ynë është

KOHA Javore 29

Piktori Irfan Adiloviq nga Serbia, i cili mori pjesë për herë të parë në këtë koloni, ka thënë se ka ardhur vetëm si pjesëmarrës, ndërsa kthehet i pasur me shumë miqësi dhe njohje të reja.

“Ne jemi artistë dhe gjuha e artit

nga Mali i Zi, Svetllana Milloviq, ka thënë se Ulqini është qytet i cili i mban dyert e hapura për artistët dhe adhuruesit e artit. Ajo shpreson se në të ardhmen do të ketë më shumë ngjarje të tilla.

A. Shtino: Arritëm të kthejmë në familje, apo të gjejmë 1.600 perso na të humbur, dhe kjo falë një pune sistematike dhe një stafi të përku shtuar, si dhe një publiku i cili na mbështeste në çdo hap.

Koha Javore: Emisioni investigativ “Njerëz të humbur”, përgjatë dymbëdhjetë vitesh sa zgjati, pati një jehonë të madhe mbarëshqiptare. Madje Ju si autore jeni shpërblyer dhe vlerësuar me çmime të rëndësishme për punën Tuaj në kërkim

Koha Javore: Znj. Shtino, publi ku shqiptar ju njohu dhe ju ad miroi shumë vite më përpara si drejtuese e emisionit të njohur investigativ “Njerëz të humbur” i cili pati një shikueshmëri tejet të gjerë telespektatorësh. Por para se të flasim për emisionin në fjalë, a mund të na tregoni kur filloi rrugëtimi Juaj në fush ën e medias dhe për eksperiencat Tuaja të para?

A. Shtino: Në fakt, unë kam filluar që kur kam qënë studente në Univer sitetin e Tiranës ku vazhdoja studimet për Gjuhë - Letërsi - Gazetari. Në fil lim kam punuar në media tek Radio Tirana në RTSH, e më pas në median e shkruar të asaj kohe. Më tej unë u zhvendosa në shtetin grek, ku aty perforcova studimet e mia si gazetare investigative. Në Athinë kam punuar në median e shkruar si gazetare dhe më tej kam punuar në një Tv si gaze tare e jashtme në një emision investi gativ. Më pas jam kthyer në Shqipëri ku realizova emisionin “Njerëz të humbur” në Telenorba Shqiptare si fillim, Vizion Plus, Klan Tv e deri tek RTSH-ja . Gazetaria investigative më ka tërhequr gjithmonë. Kam marrë pjesë në shumë trajnime si nga BBC, përsa i përket trafikimit të qenieve njerëzore dhe kjo më ka bërë që unë të lidhem akoma më shumë me këtë lloj gazetarie edhe pse është më e

Krijuam një rrjet korrespondentësh në të gjithë botën, të cilët ndihmonin vullnetarisht dhe me shumë dëshirë.

Ka mjaft gjëra që ne arritëm, por mbi të gjitha fituam besimin tek publiku shqiptar i cili na i besonte historitë e tyre familjare për t’i zgjidhur, gjë që deri në atë kohë nuk e kishte bërë as Sinqerisht,shteti.

in, gjetjen dhe identifikimin e njerëzve të humbur. Por, a mund të na tregoni çfarë arritët të nx irrni në dritë përmes emisionit në fjalë?

ndihem krenare për punën tonë dhe falënderoj Zotin që ma dha këtë mision në jetën time.

INTERVISTË

Intervistë me gazetaren dhe moderatoren e njohur, Aida Shtino

Koha Javore: Keni punuar si gazetare, moderatore dhe drejtuese e shumë emisioneve në media të njohura në Shqipëri. Në çfarë kushtesh dhe rethanash punonin mediat në ato vite krahasuar me sot?

Koha Javore: Cilat janë shkaqet e ndërprerjes së këtij emisioni dhe a mendoni se në një të ardhme mund ta riktheni atë sër ish tek publiku shqiptar?

Arritëm të kultivojmë vullnetarizmin dhe kështu emisioni u bë masiv.

A. Shtino: Ato vite kanë qënë shumë të vështira. Të bëje gazetari investigative dhe akoma më shumë kur ishe gazetare femër. Kushtet ishin deri diku të vështira, por ne bënim përpjekje maksimale, sepse puna që bënim na jepte kënaqësi dhe emo cione të papërshkrueshme. Në fakt, sot kushtet janë më të mira, por fat keqësisht nuk ka emisione të atij lloji, siç bënim ne dikur. Sot punohet me skenare të përpunuara dhe gjërat janë më të lehta për t’i manovruar. Ne atëherë çdo gjë e paraqisnim reale ashtu siç ndodhte në të vërtetë, prandaj edhe emisioni pati shumë sukses, sepse ishte i vërtetë.

Nuk ka media të lira, ato janë të kapura nga politika

Aida Shtino është gazetare dhe moderatore e njohur shqiptare e diplomuar në degët Gjuhë – LetërsiGazetari. Fillimisht ka punuar në Radio Tirana dhe RTSH, e më pas në median e shkruar të asaj kohe, për të vazhduar ndër vite në media të tjera audio-vizuale në vend si: Vizion Plus, Klan Tv, RTSH, etj. Shtino për dymbëdhjetë vjet rresht ka qenë drejtuese dhe autore e emisionit më të ndjekur investigativ në Shqipëri “Njerëz të humbur”. Prej dy vitesh është drejtuese dhe autore e emisionit “Identitet”

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

vështira.

Arritëm që ne të bëhemi njerëz më të mirë dhe të kuptojmë thelbin e jetës. Arritëm të krijojmë një databazë për njerëzit e humbur, gjë që nuk ekzis tonte deri atëherë.

EKSKLUZIVE

KOHA Javore30

A. Shtino: Medias i mungon liria. I mungojnë gazetarët e përkushtuar, sigurisht që ka të tillë mos ta përg jithsojmë, por ata janë të paktë dhe i kanë lënë në hije vetëm për këtë ar sye, sepse nuk manipulohen. Duhet një revolucion përsa i përket gazetar isë, që në universitete, në auditore, lektorët e tyre e deri në media të cilat kanë nevojë për një ndryshim rrën jësor, për t’i bërë gazetarët të kup tojnë se ata janë misionarë të pub likut i cili nuk ka zë, janë misionarë për të përcjellë realitetin me vërtetësi pa e manipuluar, dhe ky mision për ta duhet të jetë i shenjtë, për gjithë jetën. Ndërsa, medias i mungojnë programet e vërteta që do të ush qejnë shpirtin e publikut, që do ta edukojnë atë, që do të përcjellin me sazhe pozitive duke ruajtur gjithmonë etikën dhe cilësinë e prodhimit. Me dias i mungojnë programet, që do të

Koha Javore: Një periudhë jeni shkëputur nga ekrani për t’u rikthyer para dy vitesh me emisionin Tuaj shumë të ndjekur “Identitet”, të cilin e drejtoni edhe aktualisht. Cili është syn imi i jetësimit të këtij emisioni dhe sa po arrit ai të përmbush pritshmëritë Tuaja si autore dhe drejtuese e tij?

Koha Javore: A mendoni se sot media në Shqipëri është e lirë, pra në funksion të përmbushjes së misionit të vet, dhe e distancuar nga politika ditore dhe censura?

KOHA Javore 31

she nuk ekzistojnë, ua mbyllin... Këtu sigurisht që ka tek-tuk përpjek je, por ato janë si ata mullinjtë e erës së Don Kishotit dhe nuk qëndrojnë dot në këmbë pa mbështetje. Më vjen keq ta them këtë, por ky është realiteti dhe unë nuk mundem ta fsheh, sepse jam gazetare.

Koha Javore: Çfarë i mungon apo e mundon sot median në Shqipëri dhe gazetarinë shqiptare në tërësi, dhe çfarë duhet ndryshuar?

ngrenë lart dashurinë për kombin, për familjen, për njëri-tjetrin... Ka shumë gjëra që mungojnë dhe shpresoj të rregullohen në të ardhmen.

Intervistoi: Toni Ujkaj

INTERVISTË E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

A. Shtino: Edhe sot e kësaj dite nuk i di shkaqet. Isha në RTSH. Emisioni ishte mjaft i ndjekur dhe ne punonim pa pushim, pasi rastet ishin të shum ta. Ishte viti 2014 kur drejtori i atëher shëm i RTSH-së më njoftoi se emis ioni do ndërpritej dhe unë së bashku me stafin tim duhej të lironim zyrat. Ndjeva në atë çast sikur qielli po më binte mbi kokë. Shumë e vështirë... Në fillim nuk e besova, mendoja se po talleshin, por jo ata e kishin gjithç ka seriozisht, derisa prishën studion e çdo Kështugjë...umbyll një punë 12 vjeçare e ndërtuar me shumë mund e djersë.... Kështu u mbyll dera për ata familjarë që kërkonin fëmijët e tyre të humbur... Nëse do të dëshiroja ta hapja sër ish... Nuk e di, por di se në arkivin tim tashmë kam 4.000 raste të denon cuara si të humbur në emisionin tim “Njerëz të humbur”. Për mua ai emis ion ishte si një fëmijë, që e rritëm me shumë përkushtim dhe dashuri dhe që sigurisht do të doja ta vazhdoja, nëse do të më lejonin.

A. Shtino: Media e lirë... Me duket si ëndërr. Nuk ka media të lira, janë të kapura nga politika, sepse përndry

A. Shtino: “Identitet” është një dashuri e re për mua dhe e dua shumë si emision. E kam patur shumë vështirë ta realizoj dhe pothuajse e kam realizuar vullnetarisht vetë. Me ka mbështetur edhe Tv Fax News i cili është një Tv i vogël dhe kështu kemi mundur ta nxjerrim në trasmetim për publikun. Në fakt, për këtë emision më është dashur të studioj shumë. Të hyj në shumë arkiva për të zbu luar historinë tonë të vërtetë. Kemi mundur të sjellim për publikun fakte dhe histori të patreguara dhe të ba zuara në dokumente zyrtare. Pra, në fakt jam në të njëtën lëmi, sepse jam sërish në kërkim. Këtë herë kërkoj hi storinë tonë të patreguar shqiptare. Ajo që më ka bërë përshtypje është, se megjithëse emisioni ka qënë mjaft i ndjekur, bizneset nuk e kanë parë të arsyeshme për të na mbështetur mediatikisht. Gjithsesi me shpresë në të ardhmen, puna vazhdon për të zbuluar historinë tonë të vërtetë, që faktikisht na e kanë fshehur për shumë arsye...

Koha Javore: Keni qenë dhe mbeteni njëra ndër modera toret më të pëlqyera shqiptare. Cilët janë faktorët përcaktues për gjithë këtë sukses?

A. Shtino: Ju falënderoj ! Jam përpjekur të jem vetja ime, pa u shtirur si dikush tjetër. Të jem me këm bë në tokë dhe të bëj maksimumin tim, duke punuar sistematikisht çdo ditë. Suksesi barazohet me punë dhe përqëndrim 100 përqind në atë që bëj. Suksesi bazohet tek puna në grup, me gjithë stafin tim që unë kam punuar ndër vite. Janë shumë faktorë, por mbi të gjitha do veçoja pasionin e madh dhe të bërit gjithçka me zemër e shpirt.

“’Horizonti i Ri’, si edhe shumë herë deri tani, e ka inicuar këtë projekt me qëllim të promovimit të bashkëpunimit ndërkulturor në shoqërinë tonë, në mënyrë që të zvogëlohet distanca ndëretnike, kurse interkulturalizmi të praktikohet në jetën e përditshme me qëllim të krijimit të mjedisit të sigurt, tolerant, kreativ në komunitet dhe në raport me të ndryshmen”, ka thënë koordinatori i kësaj shoqate, Nazif Veliqi

sigurt, tolerant, kreativ në komunitet dhe në raport me të ndryshmen”, ka thënë ai.

Prezantohet udhëzuesi kuptuarit e ndërkulturalitetit”

KULTURË

Ai më tej ka thënë se aktivitetet kryesore në kuadër të këtij projekti kanë qenë një shkollë joformale mbi

KOHA Javore32

dhe E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Veliqi ka treguar se grupi kryesor i qëllimit kanë qenë të rinjtë, “me qël lim të fuqizimit dhe krijimit të grupit të liderëve të rinj të së ardhmes, me fokus në dy dimensione kyçe që i ka edukimi ndërkulturor: respektimi i së ndryshmes dhe respektimi i të dre jtave të njeriut”.

Ulqin – Organizata Joqeveritare “Horizonti i Ri” e ka përmbyllur pro jektin “Komunikimi ndërkulturor i të rinjve: sfidat dhe mundësitë” me konferencën për shtyp, të mbajtur të martën (6 shtator 2022) në sallën e Hotelit “Nobel”, ku është prezantuar udhëzuesi i shkurtër dygjuhësh “Të kuptuarit e ndërkulturalitetit”, i cili është realizuar në kuadër të projektit. Projekti ka zgjatur tetë muaj dhe është mbështetur nga Ministria e të Drejtave të Njeriut dhe Pakicave. Koordinatori i “Horizontit të Ri”, Na

zif Veliqi, ka thënë se projekti ka pa sur për qëllim edukimin e të rinjve nga Ulqini mbi interkulturalizmin dhe fuqizimin e tyre për promovimin e kulturës së tolerancës, respektimin e diversitetit dhe të drejtave të njeriut. “’Horizonti i Ri’, si edhe shumë herë deri tani, e ka inicuar këtë projekt me qëllim të promovimit të bashkëpun imit ndërkulturor në shoqërinë tonë, në mënyrë që të zvogëlohet distan ca ndëretnike, kurse interkulturalizmi të praktikohet në jetën e përditshme me qëllim të krijimit të mjedisit të

OJQ “Horizonti i Ri” përfundoi realizimin e projektit “Komunikimi ndërkulturor i të rinjve: sfidat

dhe mundësitë”

“Kemi realizuar një vizitë në Kishën e Shën Pjetrit në Tivar dhe gjithash tu në Katedralen e Shën Gjon Vl ladimirit, ku reagimi që kanë pasur dhe feedback-u që na kanë dhënë nxënësit ka qenë shumë interesant. Vërehet kurioziteti që kanë për et ninë, fenë tjetër, dhe pyetjet që kanë bërë gjatë gjithë këtyre vizitave. Gjithashtu kemi zhvilluar edhe një vizitë në Medresenë ‘Mehmed Fatih’ në Tuz, ku këta nxënës kanë pasur mundësinë që bashkë me bashkë moshatarët e tyre të shohin se si këta nxënës jetojnë në konvikte, si e zhvillojnë mësimin në një shkollë që është me baza kryesisht fetare”, ka theksuar ajo.

Materiali i mbledhur dhe i përpunuar në udhëzuesin e shkurtër “Të kuptu arit e ndërkulturalitetit” paraqet kon ceptet kyçe që lidhen me edukimin ndërkulturor, modelet e tejkalimit të pengesave kulturore në shoqërinë moderne dhe përshkruan parimet e kompetencave ndërkulturore. Kjo broshurë dygjuhëshe fokusohet veçanërisht në rëndësinë e forcimit të dialogut ndërkulturor në sistemin arsimor, sepse pikërisht në këtë pro ces, ndërveprimi mes të rinjve me përkatësi të ndryshme është në nivel shumë të ulët. i. k.

Sipas saj, projektet dhe nismat e til la janë të rëndësishme në shoqërinë tonë “për t’u afruar më tepër me ra cat, me fetë, me kulturat e ndryshme”. Për rëndësinë e projektit dhe ud hëzuesin mbi ndërkulturalizmin kanë folur edhe gazetarët Radomir Petriq nga Tivari dhe Mustafa Canka, au torë dhe bashkëpunëtorë në hartimin e udhëzuesit dhe në projekt.

Sekretari shtetëror në Ministrinë e të Drejtave të Njeriut dhe Pakicave, As trit Hoxha, ka thënë se kjo ministri do të vazhdojë të mbështesë fuqishëm çdo lloj projekti i cili vjen, qoftë për interkulturë, qoftë për sfidat e të rin jve dhe mundësitë e të rinjve etj. Dr. Ludmilla Popoviq, u. d. së dre jtoreshës së përgjithshme të Dre jtorisë për Interkulturalizëm në Min istrinë e të Drejtave të Njeriut dhe Pakicave, ka thënë se “në planin global, interkulturalizmi nuk është diçka ku do të duhet të mbështetemi, por diçka që në thelb do të jetë rruga e vetme kulturore dhe kodi i vetëm kulturor për të ecur më tej. Ndër të tjera, ai është infrastruktura organike që ndërtohet në komunitetet loka le, si udhërrëfyes edhe për kulturën Ajoplanetare”.kapërmendur

Ulqinin si një shembull të mirë të ndërkulturalizmit dhe si një model i ndërtimit të bash Popoviqkëjetesës.ka lavdëruar edhe iniciati vat siç është projekti i realizuar nga “Horizonti i Ri”, duke nënvizuar se është e nevojshme që të “fuqizohet bashkëpunimi ndërmjet iniciativave qytetare, të cilat janë vitale, dhe in stitucioneve shtetërore, që janë ato struktura që mund të mbështesin dhe t’i avancojnë këto programe”. Njëra prej pjesëmarrësve në pro jekt, Amra Demiri, nxënëse e vi tit të katërt në Shkollën e Mesme “Vëllazërim-Bashkim”, ka folur për

udhëzuesi ndërkulturalitetit”“Të

përshtypjet e saj lidhur me projektin. “Gjatë këtij projekti ne kemi bërë disa trajnime, por mund të them se pjesa më e bukur dhe më e lezetshme ka qenë vizita që kemi bërë në dy kat edrale: Shën Pjetri dhe Shën Gjon Vlladimiri në Tivar, si dhe vizita në Medresenë ‘Mehmed Fatih’ në Tuz. Gjatë vizitave, sidomos në katedrale personalisht, secili prej nesh ka pa sur një kuriozitet shumë të madh për objektin, por edhe fenë në fjalë”, ka thënë ajo.

KOHA Javore 33

KULTURË

ndërkulturalizmin, të cilën e kanë nd jekur një grup prej 25 nxënësish të shkollës së mesme në Ulqin, dhe tri vizita në institucionet fetare. Bashkëpunëtorja në projekt, Hazre ta Cuca nga OJQ “Horizonti i Ri”, ka thënë se ndër pjesët më interesante të projektit ka qenë vizita studimore me të rinjtë.

E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Në Plavë u mbajtën Takimet e 45-ta letrare të Plavës dhe Kolonia e 20-të figurative E ENJTE, 15 SHTATOR 2022 KULTURË

Manifestimi i përbashkët tradicion al në kohëzgjatje shtatë ditore (2-8 shtator 2022), këtë vit jubilar, i 45-ti Takimeve letrare të Plavës dhe i 20ti Kolonisë figurative të këtij qyteti, i organizuar nën moton “Vjeshta Kul turore e Plavës 2022”, filloi të hënën, ditën e katërt të manifestimit, në hol lin e Qendrës për Kulturë “Husein Bashiq” me mbrëmjen letrare me shkrimtarin, publicistin dhe kritikun letrar malazez, Ballsha Brkoviq, me të cilin lidhur me opusin e gjerë të veprimtarisë gjithëpërfshirëse letra re e publicistike, bisedën e zhvilloi shkrimtari dhe publicisti i mirënjohur malazez nga Cetina, i cili ishte edhe pjesëmarrës i Takimeve të sivjetme Sipasletrare. programit të manifestimit në fjalë, në orët e paradrekës së ditës së pestë, poetët për fëmijë, të shoqëruar nga drejtuesi i veprimtarive kulturore e artistike në Qendrën për Kulturë “Husein Bashiq”, Alija-Alo Rexhema toviq, kanë vizituar Shkollën Fillore “Hajro Shahmanoviq” dhe Shkollën e Mesme të Përzier “Beqo Bashiq” të

Poetët dhe piktorët shpalosën dhe përformuan aftësitë e veta krijuese

dyja në Plavë, në të cilat është bërë takimi i poetëve me nxënësit dhe më simdhënësit, me ç’rast janë mbajtur orë letrare dhe janë zhvilluar biseda të ndërsjella dhe shkëmbyer përvoja e mendime nga aspekti i krijimtarisë letrare. Takime të tilla të njëjtën ditë, janë mbajtur edhe në Shkollën Fillore “Petar Dedoviq” në Murinë, kurse ak tiviteti në orët e para të mbrëmjes së kësaj dite vazhdoi me hapjen e Kol onisë së radhës figurative në sallën e madhe të Qendrës për Kulturë “Husein Bashiq”, pjesëmarrës të së cilës ishin piktorët e mirënjohur të artit figurativ: Bojana Vushuroviq e Zharko Pllavshiq nga Mali i Zi, Hiba Allajbegoviq-Mustafiq nga Bosnja e Hercegovina, Millena Radivojeviq nga Serbia dhe Bojana Artinovska nga Maqedonia e Veriut. Piktorja ven dase nga Plava, Kaltrina Hoti, për sh kaqe objektive nuk iu përgjigj ftesës për pjesëmarrje, të cilët aktivitetet e veta të punës pikturale i përformuan në ambientet e Qendrës për Kulturë, sheshit të qytetit dhe objektit turistik - motelit “Damjanova Kulla” (Kulla e

Damjanit) në fshatin Vojno Sellë në afërsi të Liqenit të Plavës, të cilat u ekspozuan në ballinat e mureve të hollit të Qendrës për Kulturë. Kolon inë figurative në fjalë e shpalli të ha pur drejtori i institucionit kulturor në fjalë Vlladimir-Vllado Knezheviq. Në vazhdimin e programit të kësaj mbrëmjeje, të cilin e drejtoi moder atorja Sllagjana Bubanja-Merdoviq, është bërë promovimi i veprave të zgjedhura (në disa vëllime) e autorit boshnjak të këngëve epike në disa dhjetëra mijëra vargje, Avdo Megje doviq, të arkivuara në arkivin e Uni versitetit të Harvardit në SHBA, mbi të cilat vështrimet e veta i performuan editori (botuesi) i veprave Kemal Mu siq dhe kritikët letrarë Mr. Aleksandar Çoguriq nga Mali i Zi dhe Sead Hu siq nga Bosnja e Hercegovina, i cili ishte pjesëmarrës i Takimeve letrare. Në këtë mbrëmje me program ka qenë i paraparë të mbahet takimi me poetët vendas (katër sish), mirë po pos poetit plavjan, Dr. Senadin Pupoviq, tre të tjerët nuk ishin të pranishëm.

KOHA Javore34

cuar: “Sinqerisht them, ishte kënaqë si dhe privilegj të marr pjesë në këtë manifestim. Organizimi ishte në nivel, mikpritja në nivel, poetët pjesëmar rës, po ashtu në nivel. Për poezi mos të flasim. Ato flasin shumë më tepër sesa vet personi që i thotë, kështu që lirisht mund të them se poezitë ishin të shkëlqyeshme. Poezi pa ngarkesa politike, poezi vërtetë poetike. Kësh tu që jam e kënaqur pa masë që jam këtu sonte”, është shprehur poetja e mirënjohur nga Prishtina Prof. Dr. Sa bile Keçmezi-Basha. Ndërkaq, poet ja por edhe piktorja e mirënjohur nga Plava, Kaltrina Hoti, në reflektimin e përshtypjes dhe mbresës së vet nga manifestimi në fjalë është deklaruar: “Ky manifestim është shumë i rëndë sishëm. Ashtu siç ja dhash porosinë gjeneratës së re. Përpos shpir tit, duhet të ushqehet edhe zem ra e njeriut, që të krijohet njeriu si i plotë. Është kënaqësi që këtu është bashkimi i njerëzve prej vendeve të ndryshme, evokimi i shprehjeve të ndryshme, e çka është më kryesorja të gjithë jemi duke prezantuar veten me tinguj të poezisë. Poezia në men dimin tim është pikturë. Prandaj, son te pak a shumë në të kemi pikturuar pikturën që nuk mund të shihet, por mund të përjetohet”.

Takimet e 45-ta letrare të Plavës dhe Kolonia e 20-të figurative e qytetit në fjalë, kanë përfunduar në orët e par adrekës të ditës së enjte - ditës së shtatë, me piknikun e pjesëmarrësve që ua kanë bërë atraksioneve dhe bukurive natyrore e infrastrukturore me të cilat disponon Plava me rre thinë, siç janë: Liqeni i Plavës, Kulla e Rexhepagiqëve, Xhamitë mbretërore (ndër më të vjetrat në Mal të Zi) Sulltanija, e Rexhepagiqëve dhe e Shaboviqëve, Kisha Ortodokse Ser be “Trinia e Shenjtë” në Brezojevicë Manifestimietj.

i përbashkët tradicion al, Takimet e 45-ta letrare të Plavës dhe Kolonia e 20-të figurative e këtij qyteti, të cilin në fund të programit e shpalli të mbyllur moderatorja Sllag jana Bubanja-Merdoviq, u organizua nga Qendra për Kulturë “Husein Bashiq” e Plavës, nën patronazhin e Ministrisë së Kulturës të Qeverisë së Malit të Zi në mandat teknik, dhe nën mbikëqyrjen e mbështetjen e Ko munës së Plavës.

KOHA Javore 35E ENJTE, 15 SHTATOR 2022

Shaban Hasangjekaj

konkurrues: Shpërblimi i parë nën shifrën “Ruža” (Trëndafili) iu nda nx ënëses Llejlla Llalliq, shpërblimi i dytë nën shifrën “Bijela Rada” i takoi nx ënëses Nera Llalliq dhe shpërblimin e tretë e ndanë nxënëset Sadella Huseinoviq nën shifrën “Snyppi” dhe Najlla Huseinoviq në shifrën “Oblak” (Reja). Të gjithë laureatëve konkur rues në konkurset e shpallura, dhe mentores më të dalluar, diplomat (shpërblimet) ua dorëzoi kryetari i Komunës së Plavës, Nihad Canoviq. Por, tema qendrore dhe primare e programit të Takimeve të 45-ta le trare të Plavës, ka qenë prezantimi i poetëve me poezitë e veta nga opusi i gjerë dhe i begatë i krijimtarisë së tyre, nga Plava, Mali i Zi dhe rajoni. Prej 18 poetëve të ftuar nga vendi dhe rajoni, ftesës i janë përgjigjur 13 sish, të cilët të pranishmëve u janë prezantuar me nga një dhe dy poezi të zgjedhura nga opusi i krijimtarisë së tyre letrare - poetike: Nga Mali i Zi: Senadin Pupoviq, Kaltrina Hoti, Obrad Neneziq, Natasha Zhuriq, Rajko Jolliçiq, Bozhidar Proroçiq, Sl lobodan Obradoviq dhe Sullejman Bega Kujeviq, nga Kosova: Sabile Keçmezi-Basha, nga Bosnja e Her cegovina: Sead Husiq, Mellida Tra vançiq, dhe Nexhad Ibrahimoviq dhe nga Maqedonia e Veriut: Ande D. Jankov. Dy poetët nga Serbia: Nadija Rebronja dhe Zvonko Karanoviq nuk iu përgjigjen ftesës për pjesëmarr je. Theksojmë se poeti i mirënjohur malazez me prejardhje nga Komuna e Plavës, Todor Zhivaleviq-Veliçki, në pamundësi për të marrë pjesë në manifestimin letrar në fjalë, për shkak të gjendjes së rënduar shëndetësore, ka dërguar dy poezitë e veta të cilat i ka lexuar moderatorja e programit. Të gjithë poetët pjesëmarrës të orës poetike të takimeve letrare, poezitë e veta i kanë lexuar në gjuhët e veta amtare: malazeze, shqipe, serbe, boshnjake dhe maqedonase. Thek sojmë se këtë vit në Takimet letrare të Plavës, poezitë e veta në gjuhën shqipe (nga një sosh) i kanë përfor muar dy poete: Sabile Keçmezi-Ba sha nga Prishtina dhe Kaltrina Hoti nga Plava. Poeti nga Kosova, Prof. Dr. Shyqri Galica nuk i është përg jigjur ftesës për pjesëmarrje.

Dy poetet shqiptare, Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha dhe Kaltrina Hoti, për gazetën “Koha Javore” janë pronon

Mbrëmja poetike (qendrore) e Taki meve të sivjetme letrare të Plavës është mbajtur të mërkurën - ditën e gjashtë, në sallën e madhe të Qen drës për Kulturë “Husein Bashiq”, në praninë e një numri të konsiderue shëm plavjanësh, por edhe të tjerë, aderues të fjalës së shkruar letra re-poetike, me ç’rast është zhvilluar programi i manifestimit me moton “Vjeshta kulturore e Plavës 2022”, të cilin në rolin e moderatores e ka drejtuar veprimtarja e aktiviteteve kulturologjike zonja Sllagjana Buban ja-Merdoviq, kurse në sallë të pran ishmit i ka argëtuar me përformancat muzikore me piano, nxënësi i Shkollës së Ulët Muzikore të Beranës, djaloshi Sergej Arsenijeviq, nga Andrijevica. Takimet e sivjetme letrare të Plavës i ka shpallur të hapura kryetari i Ko munës së Plavës, Nihad Canoviq, i cili në fjalën e vet të rastit ka për shëndetur gjithë të pranishmit, kurse poetëve dhe piktorëve prezent u ka dëshiruar mirëseardhje dhe i ka falënderuar për pjesëmarrje. Pro grami ka filluar me shpalljen e re zultateve të punimeve të nxënësve pjesëmarrës të të dyja shkollave fillore në Plavë e Murinë dhe asaj të mesme në Plavë, në konkursin e shpallur letrar dhe figurativ. Në konkursin e shpallur letrar me mo ton “Dyert e vendlindjes, gjithmonë të hapura”, me temën “Më të mira janë fjalët e bukura, sesa kujtimet e shëmtuara”, juria treantarëshe: Dr. Mellida Travançiq (BeH), kryetare, Natasha Zhuriq dhe Bozhidar Pro roçiq (të dy nga Mali i Zi), anëtarë, tri poezitë më të mira të nxënësve pjesëmarrës të konkursit u shpallën: Shpërblimi i parë me shifrën “Jesen” (Vjeshta) iu nda nxënësit Ivan Mi troviq, shpërblimi i dytë me shifrën “Marcus 22” iu nda nxënëses Dina Rexhepagiq dhe shpërblimi i tretë me shifrën “Mart” (Marsi), iu nda nxënëses Amira Markishiq, kurse mentore më të dalluar juria shpalli profesoreshën e Shkollës së Mesme në Plavë, zonjën Senada Gjeshe viq. Ndërkaq, juria treantarëshe e konkursit të shpallur për vlerësimin e punimeve figurative të nxënësve pjesëmarrës në përbërje: Bojana Artinovska (MeV), kryetare, Zharko Pavlishiq (MZ) dhe Millena Radivo jeviq (SRB), tri punimet më të mira figurative i vlerësoi ato të nxënësve

KULTURË

kohajavore.me “Koha Javore” në versionin online, mund ta lexoni në linkun: www.kohajavore.me