Koha 1026

Shqiptarët margjinalizuar,esigjithmonënëpritje! Altari i UlqinitthemelimitsaktëpërcaktuesArtemidës,iidatëssëtëantik KOHA Javore 1800-5696ISSN Podgoricë e enjte, 8 shtator 2022 Viti XXl Numër 1026 Çmimi 0,50 Dekorimet ideologjike në shqipëri ende të pa shfuqizuara

2 KOHA Javore PËRMBAJTJE Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Botues: Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Qani Osmani Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.mewww.kohajavore.me Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002. KOHA Javore Akrobacitë politike dhe salto mortale e Abazoviqit “Dashuri më të madhe nuk ka” Cenim i të drejtave elementare për jetë Tradita në arsim dhe e sotmja 8 10 12 14 E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

KOHA Javore 3 PËRMBAJTJE ARKIVI: www.kohajavore.me Rrëfim letrar i Malësisë së përtejme... Fryt i një pune përmbledhëse shumëvjeçare e cila i ngre një monument pavdekësie Malësisë së Madhe U shpalosën rezultatet dhe arritjet e zhvillimit të komunës përgjatë tre viteve Takimi me Dr. Hodo Haxhimollën 20 22 26 30 E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

nga Gjakova, duke thënë se abetar ja e unifikuar do të fshijë kufijtë mes Shqipërisë dhe Kosovës.

“Abetarja e re vjen si paketë e kom pletuar, e përbërë nga: Libri i nx ënësit, Fletorja e punës, Libri i më suesit dhe versioni digjital i Librit të nxënësit. Për këtë moshë nxënësish, është e rëndësishme që të mësojnë

KOHA Javore4 NGJARJE JAVORE

(Kohapress)

dhepërpërbashkëteKosovënShqipërinë

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Abetarja

“Hera e fundit që kam qenë në Gja kovë ishte kur organizuam një kon cert të përbashkët mes shkollave të Tiranës dhe Gjakovës. Më pas isha në Prizren, më pas në Prishtinë për mbledhjen e përbashkët të qeve rive. Por, unë mendoj se një ndër punët më të mira është abetarja e përbashkët unike. Jam shumë e lum tur që gjendem mes jush për këtë ditë, të mbahet mend si dita që të vegjlit mësojnë më të njëjtin libër. Kjo abetare do të fshijë kufijtë mes Shqipërisë dhe Kosovës. Libri që do na bashkojë dhe do të forcojë më shumë bashkimin me njëri-tjetrin. Jemi një komb!”, ka thënë ajo.

Në Gjakovë u promovua

“Abetarja e re vjen si paketë e kompletuar, e përbërë nga: Libri i nxënësit, Fletorja e punës, Libri i mësuesit dhe versioni digjital i Librit të nxënësit. Për këtë moshë nxënësish, është e rëndësishme që të mësojnë nga kombinimi tekst-ilustrim, që e karakterizon Abetaren e re”, thuhet në njoftimin e përbashkët të dy ministrive të Arsimit

Abetarja vjen edhe në versionin digji tal, ku nxënësit përmes interaktivitetit mund t’i shikojnë videot e njësive më simore, t’i shkruajnë shkronjat, t’i zg jidhin detyrat e dhëna dhe të marrin përgjigje automatike për saktësinë e Kjotyre. abetare vjen si rezultat i bash këpunimit të dy ministrive të Arsimit, si dhe dy shtëpive botuese fituese “Dukagjini” dhe “Pegi”.

Të enjten e një shtatorit, në ditën e fillimit të vitit të ri shkollor për nx ënësit në Kosovë, përfaqësuesit e institucioneve të Shqipërisë dhe Kosovës e kanë përuruar në Gjakovë Abetaren e përbashkët për të dyja Nëvendet.ceremoninë e përurimit kanë karrë pjesë kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe ministrja e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inova cionit të Kosovës, Arbërie Nagavci, dhe homologia e saj, ministrja e Ar simit dhe Sportit të Shqipërisë, Evis GjatëKushi. fjalës së tij, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka shprehur falënderime për arritjen e kësaj mar “Qeveriarëveshjeje.jonë po punon në mbështet je të shqiptarëve kudo që janë dhe këtë po e bëjmë në bashkërendim me qeverinë shqiptare”, ka thënë ai. Po ashtu ministrja e Arsimit dhe Sportit të Shqipërisë, Evis Kushi, ka ndarë një mesazh mjaft emocionues

nga kombinimi tekst-ilustrim, që e karakterizon Abetaren e re”, thuhet në njoftimin e përbashkët të dy min Poistrive.ashtu thuhet se çdo tekst në abetare ka vlerë edukative, saktësi shkencore dhe është në përputhje me moshën, mundësitë njohëse dhe interesat e nxënësve.

Në ceremoninë e përurimit të Abetares së përbashkët ShqipëriKosovë kanë marrë pjesë edhe anëtarë të Komisionit Parlamentar për Arsim nga të dyja vendet.

(Kohapress)

Tre shtetet nismëtare të Ballkanit të Hapur – Shqipëria, Serbia dhe Ma qedonia e Veriut nënshkruan mar rëveshje dy dhe tripalëshe në fushën e bujqësisë, energjisë, kulturës dhe mbrojtjes civile. Samiti në kuadër të Ballkanit të Ha

Kryeministri në detyrë i Malit të Zi, Dritan Abazoviq, deklarohet sërish pro nismës “Ballkani i Hapur” E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Ai konfirmoi se Mali i Zi nuk është anëtar i nismës, por gjithashtu kon sideroi se shumica e qytetarëve do të zgjidhnin të mos prisnin në kufij.

KOHA Javore 5 NGJARJE JAVORE

kani i Hapur për një kohë të shkurtër ka treguar se mund të ofrojë siguri.

Kryeministri në detyrë i Malit të Zi, Dritan Abazoviq, është shprehur edhe një herë pro nismës “Ballkani i Hapur”, në samitin që është mbajtur të premten në Beograd. Ai ka shprehur pritjen që edhe vendi i tij të jetë pjesë e marrëveshjes së shteteve të Ballkanit të Hapur për të ndihmuar njëri-tjetrin në situata krize – për furnizimin me ushqim dhe en Abazoviqergji. ka theksuar se vendet e rajonit duhet të ndjekin rrugën e bashkëpunimit dhe të qëndrojnë së “Gjithçkabashku. tjetër mund të jetë lloga ritje e imët dhe politizim. Falënderoj mikpritësit dhe miqtë e ardhur nga BE-ja dhe të gjithë ambasadorët që janë këtu. Shpresoj se së shpejti do të takohemi në Mal të Zi”, ka thënë ai. Sipas kryeministrit të Malit të Zi, Ball

Hapur” është një projekt i përbashkët i Serbisë, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, i krijuar me idenë e qarkullimit të lirë të mall rave dhe njerëzve ndërmjet shteteve anëtare të nismës. Kosova vazhdon ta kundërshtojë këtë nismë, ndërsa dy shtetet tjera të Ballkanit Perën dimor, Mali i Zi dhe Bosnja e Her cegovina, megjithëse formalisht nuk janë pjesë e kësaj nisme, kohës së fundit po marrin pjesë në samitet që mbahen në kuadër të saj.

“Kemi provuar gjithçka në historinë tonë, grindjet dhe konfliktet, por vetëm nuk kemi provuar të bash këpunojmë. Është koha për të zg jedhur paqen dhe përparimin, dhe se fleksibilitet më i madh i kufijve nuk do të thotë ndryshim i tyre, por një shans më i madh për pajtim”, ka thënë Aba zoviq në hapje të Samitit.

pur mblodhi së bashku zyrtarë nga vendet e kësaj nisme (Shqipëri, Ma qedoni, Serbi), si dhe nga Mali i Zi, Bosnje e Hercegovina, Hungaria dhe Turqia. Ai është hapur me Panairin e Verërave, një ngjarje në kuadër të këtij “Ballkanisamiti.i

Abazoviq: Shpresoj se së shpejti do të takohemi në Mal të Zi

DragaNail

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Propozime personalitetepërtë huaja

Diskursi politik

Në vendet e ish-kampit socialist, dukuria e dekorimit ishte bërë pjesë e politikës shtetërore, duke vlerësuar punën dhe të arriturat në veprimtaritë e ndryshme, ku përveç individëve vendas janë dekoruar edhe shtetas të huaj. Fjala është për dekorimin e individëve të cilët kanë qenë pjesëmarrës në LDB, e të cilët sipas tyre kanë merita të mëdha në fitoren e ideologjisë komuniste. Në këtë aspekt nuk bën përjashtim as Shqipëria që dëshmohet me vendimin nga Kryesia e Këshillit Antifashist Nacional-Çlirimtar më 5 shtator 1945, ku Janë dekoruar individë nga Jugosllavia, ku një numër i tyre janë dëshmuar si antishqiptarë, por është për t’u çuditur se një vendim i tillë nuk është shfuqizuar më pas e sidomos nga miratimi i pluralizmit (1990), që është turp për udhëheqësit e Shqipërisë, që nuk mund të arsyetohet më asgjë!

dosi: Të dekorohen me dekoratat, personat që përmenden në listën që 1.vijon:Gjeneral Ivan Milutinoviq, me Urdhrin “Hero Kombëtar”; 2. Ivo Lola Ribar, me Urdhrin “Hero 3.Kombëtar”;RamizSadiku, me Urdhrin ”Hero 4.Kombëtar”;IvanRibar, me Urdhrin e “Flamurit”; 5. Eduard Kardel, me Urdhrin e “Fl 6.amurit”;Bllazho Jovanoviq, me Urdhrin e 7.“Flamurit”;Radovan Zogoviq, me Urdhrin e 8.“Flamurit”;Dëshmori Miladin Popoviq, me Urdhrin e “Flamurit” dhe “Medaljen e 9.Kujtimit”;Dushan Mugosha, me Urdhrin e “Flamurit” dhe “Medaljen e Kujtimit”; 10. Gjeneral - Lejtnant Arso Jova noviq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I.; 11. Aleksandër Rankoviq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I.; 12. Milovan Gjilas, me urdhrin “Ylli

individë të cilët u dekoruan nga pala shqiptare! Ndonëse marrëdhëniet në mes Shqipërisë e Jugosllavisë u prishën në vitin 1948, dekoratat mbetën të pashfuqizuara nga Kuven di i Shqipërisë, sikurse edhe për En ver Hoxhën i cili ka mbajtur dekoratën ”Hero i popullit të Jugosllavisë”.

Dekorimet ideologjike në shqipëri ende të pa shfuqizuara

KOHA Javore6 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Në saje të vendimit të kryesisë së Këshillit Antifashist Nacional-Çlirim tar nr.117, më datë 5 shtator 1945 janë dekoruar një numër i konsideru ar individësh nga ish-Jugosllavia të cilët kanë qenë pjesëmarrës aktivë në Luftën e Dytë Botërore, dhe pas saj. Ishte ky një vendim në frymën e bashkëpunimit ideologjik në mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë në kohën kur në Beograd për Shqipërinë ishte përgatitur kabineti si Republika e shtatë e Federatës Jugosllave. Kemi të bëjmë me kohën e krimeve dhe të masakrave të serbëve në Kosovë e gjetiu kundër shqiptarëve (Masakra e Tivarit), ku kanë marrë pjesë edhe

Në vendimin për dhënien e deko ratave për personalitete të huaja, shkruhej se në bazë të propozimit të kryetarit të Qeverisë Demokra tike dhe komandant i Përgjithshëm i Ushtrisë Kombëtare, Enver Hoxha, duke marrë parasysh se shumë per sonalitete të huaja të vendeve aleate, gjatë LNÇ-së të popullit tonë kanë kontribuar dhe ndihmuar me të gjitha mjetet dhe për të shfaqur mirënjohjen e për ta shpërblyer e nderuar veprim tarinë e tyre në dobi të atdheut e të popullit shqiptar, kryesia e Këshillit Antifashist Nacional-Çlirimtar ven

Partizan”, kl. I; 13. Gjeneral - Lejtnant Peko Dapçeviq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. 14.I;Brigadier E. F. Davies, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I; 15. “T. Churchill, me urdhrin “Ylli Par tizan”, kl. 16.KolonelI; Velimir Stoiniq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I; 17. Kolonel - Lejtnant C. A. S. Palmer, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I; 18.Major Ivanov Konstantin, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I; 19.Kapiten Tomas Stefan, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. I; 20. Gjeneral - Major Svetozar Vuk manoviq, urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II

31. J. K. H. Shaw, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II;

34. E. Nordthrop, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 35. Kapiten J. M. Lyon, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 36. Toger Tjurin Vladimir, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 37. Xhon O’Keefe, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 38. Major Tomishek Teodor, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. III; 39. Viktor Kobol, me urdhrin “Ylli Par tizan”, kl. III; 40. Kapiten Niazi Dizdareviq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. III; 41. Toger Nik Cuki, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. III; 42. Kaporal Xhorxh Routsis, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. III; 43. Kapiten G. S. Dufi, me urdhrin e 44.“Trimërisë”;Bije Vokshi, me urdhrin e 45.“Trimërisë”;Hajdar Dushi, me urdhrin e 46.“Trimërisë”;Emin Duraku, me urdhrin e 47.“Trimërisë”;Xhevdet Doda, me urdhrin e 48.“Trimërisë”;Vaso Strugari, me urdhrin e 49.“Trimërisë”;Miçel Popoviq, me urdhrin e 50.“Trimërisë”;Xhafer Vokshi, me Medaljen e 51.“Kujtimit”;Elhami Nimani, me Medaljen e 52.“Kujtimit”;Xhavid Nimani, me Medaljen e 53.“Kujtimit”;Safete Numani, me Medaljen e 54.“Kujtimit”;Ymer Pula, me Medaljen e “Ku 55.jtimit”;Mehmet Hoxha, me Medaljen e Ky“Kujtimit”.vendim hyn në fuqi menjëherë. Për kryesinë e Këshillit Antifashist Nacional Sekretari:ÇlirimtarKoçoTashko d.v.

33. V. Robinson, me urdhrin “Ylli Par tizan”, kl. II;

(vijon) E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

30. Ë. V. G. Smith, me urdhrin “Ylli Parti.”,kl. II;

Partizan”, kl. II;

dhe Medaljen e “Kujtimit”; 21.Gjeneral Velimir Terziq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II;

27. Major Savo Stonoju, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 28. H. W. Tilman, me urdhrin “Ylli

32. M. J. Tornton, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II;

KOHA Javore 7 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

29. G. W. Seymour, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II;

22. Kolonel Vojo Todoroviq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II, me urdhrin e “Trimërisë” dhe “Medaljen e 23.Kujtimit”;FadilHoxha, me urdhrin “Ylli Par tizan”, kl. II, dhe Med. e “Kujtimit”; 24. Kiler Peter, me urdhrin “Ylli Par tizan”, kl. II; 25. Obrad Cicmil, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II; 26. Nënkolonel Mijat Vuletiq, me urdhrin “Ylli Partizan”, kl. II;

Rrëzimi i Qeverisë së 43-të të Malit të Zi të kryeministrit Dritan Abazoviq, qeverisë më jetëshkurtër në historinë e sistemit shumëpartiak të këtij vendi, si pasojë e firmosjes së marrëveshjes (kontratës) themelore me Kishën Ort odokse Serbe, ka thelluar edhe më tej krizën politike në Malin e Zi. Me këtë akt, kryeministri Abazoviq ka treguar papjekuri politike duke provokuar vetë rrëzimin e Qeverisë.

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Karriera e ardhshme politike e Abazoviqit është e paqartë. Për momentin, për fajin e tij ai ka pësuar një salto mortale, por politika e tillë është, me ngritje-rëniet e saj. Të qenit në pushtet përreth dy vite e ka transformuar atë si politikan. Si një politikan i ri në moshë, Abazoviqi ka mundësi dhe do të përpiqet të vijë sërish në pushtet, megjithatë dritëhijet e marrëveshjes me KOS-in do ta shoqërojnë dhe do t’i bëhen barrë në jetën politike në të ardhmen

esaltopolitikeAkrobacitëdhemortaleAbazoviqit

zgjedhjeve parlamentare të 30 gushtit 2020. Ai ka pranuar të bëjë koalicion me partitë proserbe, të grumbulluara rreth Frontit Demokratik, përkundër faktit se politika e këtyre forcave poli tike bie ndesh me orientimin qytetar të Lëvizjes Qytetare URA. Por më vonë, Abazoviqi do të bëjë marrëveshje in direkte me PDS-në, gjegjësisht Millo Gjukanoviqin, armikun e tij të përbet uar, i cili do t’i sigurojë mbështetjen e nevojshme dhe pa kushte në Kuvendin e Malit të Zi për zgjedhjen e tij kryem Akrobacitëinistër. politike të Abazoviqit ngja sojnë me lëvizjet e një shahisti të mirë në një lojë shahu. Megjithëse i ri, ai ka ndërmarrë hapa të guximshëm politikë duke zgjidhur situata të vështira dhe dalë fitimtar në shumicën e herëve. Ai është treguar si një lojtar shahu, i cili për të fituar ndeshjen është në gjendje të sakrifikojë gjithçka. Këto akrobaci poli tike të tij janë treguar të suksesshme. Zgjedhja kryeministër i Malit të Zi e Abazoviqit, i cili veten e ka paraqitur si një politikan modern dhe të moderu ar, është pritur me shumë eufori dhe është cilësuar me të drejtë si një ng jarje historike për shqiptarët por edhe për vetë Malin e Zi, sepse është hera e parë që një shqiptar vjen në krye të Qeverisë së Malit të Zi. Përkundër fak tit se ka ardhur në kohën më të keqe në krye të Qeverisë së Malit të Zi, në kohën e krizës ekonomike, gjeopoli tike, shëndetësore etj. në nivel botëror, nga ai është pritur shumë. Por modeli

Qasje

personal, falë edhe zgjuarsisë dhe sh kathtësisë së tij, Abazoviqi është ngri tur shumë shpejt në karrierën politike. Nga ai është pritur të sjellë një frymë të re në politikën malazeze. Orientimi kozmopolit i politikës së tij ka qenë tërheqës, sidomos për përfaqësuesit ndërkombëtarë, të lodhur me politikën nacional-shoviniste në Malin e Zi dhe në përgjithësi në vendet e Ballkanit. Ai do ta fillojë karrierën politike me Malin e Zi Pozitiv, një parti me orientim qytetar, por pas afrimit të kësaj partie me Millo Gjukanoviqin, ai do të largohet duke krijuar më pas Lëvizjen Qytetare URA. Ardhja e tij në krye të kësaj part ie, si shqiptari dhe pjesëtari i parë i një pakice në krye të një partie malazeze, ishte një ogur i mirë dhe në njëfarë mënyre paralajmërim për atë që do të ndodhë më vonë.

KallabaIsmet

Si një politikan i ri, i shkolluar për shken ca politike, për dallim prej shumë politi kanëve të tjerë të cilët në politikë kanë hyrë rastësisht apo për qëllim përfitimi

Abazoviqi kishte rol kyç në rrëzimin e Gjukanoviqit nga pushteti pas 30 vitesh dhe formimin e koalicionit qeverisës pas

KOHA Javore8 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

rimi i tij ngjason me lojën e pokerit, ku fi ton ose i humbë të gjitha. Nëse ka men duar se me firmosjen e marrëveshjes me KOS-in do të fitojë përkrahjen e partive të orientimit proserb, rrëzimi i qeverisë në Kuvend e ka përgënjeshtruar. Ka të atillë që mendojnë se Abazoviqi është sakrifikuar nga Gjukanoviqi, i cili ka zg jedhur që ai ta firmosë marrëveshjen me KOS-in, duke shmangur kësisoj përgjegjësinë politike të partisë së tij dhe amortizuar pakënaqësinë e ith tarëve pro pavarësisë së Malit të Zi. Te kefundit, të paktën nuk është pritur që Abazoviqi të ndërmarrë një veprim të tillë në këtë moment, duke e vendosur firmosjen e marrëveshjes me KOS-in në listën e prioriteteve të Qeverisë së tij, por të presë një moment më të për shtatshëm. E nëse dikush edhe ka pa sur ndonjë pikë dyshimi rreth firmosjes së marrëveshjes me KOS-in, hapat e mëvonshëm, përfshirë darkën me krerët e KOS-it, kanë treguar se Abazoviqi e ka bërë çdo gjë me vetëdije të plotë. Për këtë veprim të tij, kritikët më të rreptë e kanë cilësuar si tradhtar, si një Rrahman Morina i dytë, duke e kraha suar me politikanin e shitur shqiptar të Kosovës, i cili ka punuar për interesat e Serbisë në kohën e sundimit të Mil losheviqit. Ndërsa një pjesë e mediave e kanë ndërlidhur firmosjen e mar rëveshjes me përfitimet ekonomike të vëllait të tij, i cili së bashku me partneren e kryeministres së Serbisë, Ana Bërn abiq, po ndërton një spital supermod ern në Beograd. Megjithatë, përkundër akuzave për favorizimin e KOS-it dhe si një piun i Presidentit të Serbisë, Alek sandar Vuçiq, për momentin mbeten të paqarta lidhjet e tij me Serbinë dhe ve primet në përputhje me interesat serbe në Malin e Zi.

& OPINION

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Në seancën e Kuvendit të Malit të Zi (19 gusht 2022), ku është diskutu ar për mocionin e mosbesimit ndaj Qeverisë, Abazoviqi ka deklaruar dhe është mbrojtur duke thënë se që prej fillimit të detyrës së kryeministrit ia kanë pasur inat si shqiptar. Është e vërtetë se shqiptarët janë të urryer dhe të diskriminuar në Malin e Zi, por pavarë sisht se me përkatësi kombëtare është shqiptar, Abazoviqi nuk është zgjedhur kryeministër si përfaqësues i shqip tarëve (partive politike shqiptare), por i një politike tjetër.

urrejtje të opinionit boshnjak dhe mala zez ndaj tij. Po ashtu, disa deklarata të tjera të tij, që më vonë janë dëshmuar si të pavërteta, kanë ndikuar në humbjen e besueshmërisë ndaj tij.

KOHA Javore 9Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

i qeverisjes së Abazoviqit ka qenë po thuajse i njëjtë me atë të personifikuar nga Gjukanoviqi. Për më tepër, edhe në pushtet Abazoviqi është sjellë si opozi tar, duke sulmuar kritikët e tij dhe medi at, një pjesë e të cilave kanë ndihmuar dhe ndikuar në promovimin dhe ngritjen e tij Nënshkrimi(politike).në mënyrë tinëzare i mar rëveshjes me Kishën Ortodokse Serbe e ka shndërruar Abazoviqin në një politi kan të urryer tek ithtarët e pavarësisë së Malit të Zi, të cilët e konsiderojnë KOSin si uzurpator, por edhe te një pjesë e madhe e shqiptarëve. Ai e ka bërë këtë, madje, pa i vendosur asnjë kusht KOS-it, siç është mënjanimi i kishës metalike të jashtëligjshme në Rumi apo uzurpimi dhe përvetësimi i shumë ob jekteve të tjera të trashëgimisë fetare e kulturore në trevat ku jetojnë shqip tarët dhe në tërë Malin e Zi. Arsyetimi se me këtë marrëveshje KOS-i është futur në suazat ligjore duke pranuar ju risdiksionin e Malit të Zi duket jobindës. Me firmosjen e kësaj marrëveshjeje, ai e ka humbur edhe besimin e ndërkom bëtarëve, falë mbështetjes së të cilëve ka ardhur në pushtet. Abazoviqi e ka ditur se, për shkak të ndjeshmërisë që ka, firmosja e mar rëveshjes me KOS-in është linja e kuqe që nuk duhet ta tejkalojë. Duke mos pa sur mbështetjen e shumicës dhe duke qenë i varur nga mbështetja e Partisë Demokratike të Socialistëve, ai e ka di tur se me këtë provokon dhe rrezikon rrëzimin e qeverisë së tij. Prandaj vep

VËSHTRIM

Largimi i Abazoviqit nga pushteti është i keq për shqiptarët - komunat me shu micë shqiptare apo ku jetojnë shqip tarët, të cilët prisnin të përfitonin nga qenia e tij në krye të Qeverisë, të pak tën trajtim të barabartë me popujt dhe komunat tjera, pasi që kanë qenë vazh dimisht të diskriminuar. Shqiptarët janë më të përfaqësuar se kurrë në nivel min istror në Qeverinë (në detyrë) e Malit të Zi, por edhe në disa poste të nivelit të dytë dhe të tretë. Ata kanë pasur ras tin të dëshmojnë se dinë të qeverisin, por ky është tashmë një rast i humbur. Gjatë periudhës kur Abazoviqi ka qenë zëvendëskryeministër e më vonë (tani) kryeministër i Malit të Zi janë zgjidhur apo ka filluar zgjidhja e disa çështjeve me rëndësi vitale për shqiptarët, si ajo e kthimit të pronës pronarëve në Val danos, çështja e pronësisë së Kripores së Ulqinit etj., duke dëshmuar se ato kanë qenë peng e vullnetit politik dhe e politikës së mëparshme të udhëhequr nga PDS. Po ashtu janë paralajmëruar investime kapitale me rëndësi në trevat ku jetojnë shqiptarët në Malin e Zi dhe në përmirësimin e infrastrukturës rrugo re me Kosovën dhe Shqipërinë. Karriera e ardhshme politike e Aba zoviqit është e paqartë. Për momen tin, për fajin e tij ai ka pësuar një salto mortale, por politika e tillë është, me ngritje-rëniet (baticat dhe zbaticat) e saj. Të qenit në pushtet përreth dy vite e ka transformuar atë si politikan. Si një politikan i ri në moshë, Abazoviqi ka mundësi dhe do të përpiqet të vijë sërish në pushtet, megjithatë dritëhijet e marrëveshjes me KOS-in do ta sho qërojnë dhe do t’i bëhen barrë në jetën politike në të ardhmen.

Për pak më shumë se njëqind ditë në krye të Qeverisë së Malit të Zi, Abazoviqi ka bërë disa deklarata të pamatura dhe të papërgjegjshme, ku veçohet sido mos ajo për Masakrën e Srebrenicës me rastin e përvjetorit të kësaj masakre. Të përpiqesh të relativizosh fajësinë dhe përgjegjësinë e serbëve dhe të Serbisë, duke mos e quajtur këtë ma sakër dhe gjenocid me emërtimin e vërtetë, aq më tepër përpara nënave të Srebrenicës dhe të ndonjë dëshmitari të gjallë të kësaj masakre, është sikur t’i vrasësh ata vetë dhe viktimat e ma sakrës për herë të dytë. Kjo deklaratë e bërë në vendin (Potoçari) dhe kohën e gabuar ka ngjallë pakënaqësi, deri tek

një të keqeje kombëtare” që duhet fshirë njëherë e mirë!

Cenim i të drejtave

KOHA Javore10 Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

rreth mbulesës dhe zhurma mediatike (1) E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

HajrudinMujaS.

Të gjendur ndërmjet metodave im ponuese me pikëpamje të devijuara politike, ekonomike, intelektuale, sociale e kulturore, me një metodë mashtrimi, sprove e frikësimi, sot në mesin e një mijë e një problemeve të pazgjidhura, “pushtetarët” dhe “intelektualët” kërkojnë shfrytëzimin e një tiranie të hapur, përmes sank sionimit të “ligjeve” shtetërore, me të cilat tentojnë t’u ndalojnë vajzave të mbuluara hyrjet në shkolla publike! Një breshëri shkrimesh e debatesh kanë përfshirë sërish hapësirën e madhe mediatike dhe janë degraduar në nivelin më të neveritshëm. Shumë “analistë”, të cilët nuk mund të distancohen nga veset e trashëguara të monizmit, por që u pëlqen ta qua jnë “laicizëm”, shprehin haptas injo rancën e tyre se shamia nuk është obligim fetar, por një “rrezik”, madje (referuar “Udhëzimit administrativ” të lëshuar nga Ministria e Arsim it, e Shkencës dhe e Teknologjisë e Republikës së Kosovës, më 28 janar 2014) i barasvlershëm me nar kotizmin, duhanin dhe armët e zjarrit! Këta, me mendësi të huazuara mes jetare, kërkojnë të na bindin se janë të vetmit njerëz “normalë” dhe po nuk mendove si ata, je nën ndikimin e “la vazhit ideologjik të mendjes” apo “të

Debati

Tendencat e këtilla datojnë nga filli met e nacionalizmit shqiptar, kur disa zëra të mekur e shihnin fenë e shu micës shqiptare jo vetëm si pengesë për shkëputjen nga shteti osman, por edhe për vetë patriotizmin shqiptar! U rritën pastaj gjatë sistemit monist, për të na sjellë sot retorikat islam ofobe se një shami në kokën e një vajze shqiptare na qenka një syn im për “shkombëtarizimin e shqip tarëve!” Është guxim prej budallai të përjashtosh dikë nga bashkësia kombëtare, qoftë për shkak të fesë, qoftë të ndonjë karakteristike tjetër personale. Një mendësi e tillë është mendësi çubrilloviqiane, e përgati tur në “kuzhinat” e Akademisë Ser be, se: “Shqiptarët janë shumë të ndjeshëm kur është fjala për fenë (is lame), prandaj ata duhet të ngacmo hen në këtë pikë”! Kot nuk e ka thënë Sokrati, se: “Injoranca është origjina e gjithë të këqijave”.

Për ata që mbulesa është obligim fetar, ndalimi i saj në shkolla publike paraqet problem serioz dhe cenim i të drejtave elementare për jetë, siç është shkollimi. Ata janë të bindur se nënat më të mira dalin nga respektuesit e këtij rregulli dhe jo nga ato “të lirat që bëjnë çfarë të duan me jetën e tyre”. Ata mendojnë se bartja e shamisë është nën kompetencën e individit dhe jo të shtetit

paraqitjes seksuale. Mbulesën ata e shohin si një “pjesë e gurit të çmuar, të cilën jo gjithkush mund ta prekë”. Në të gjitha vendet normale të botës është e drejtë elementare e tyre që si prind t’u japin fëmijëve të tyre shkol lim, edukatë, kulturë, fe e traditë çfarë ata konsiderojnë se është më e do bishme për vetë fëmijën e tyre. Dhe këtë të drejtë ekskluzive imponuese mbi fëmijën e gëzojnë për faktin se fëmija është i paaftë që të japë gjy kim të drejtë mbi veten. Nuk kërko jnë të mbulojnë askë, thjesht kërko jnë të zbatohet ligji dhe të ofrohen mundësi të barabarta për të gjithë. Në këtë mënyrë, shqiptarët sërish të ndarë në “ne” dhe “ata”, ndarje që dëmtojnë dhe rrezikojnë frymën e përfolur të bashkëjetesës fetare dhe kohezionin shoqëror të shqiptarëve.

Për ata që mbulesa është obligim fetar, ndalimi i saj në shkolla publike paraqet problem serioz dhe cenim i të drejtave elementare për jetë, siç është shkollimi. Ata janë të bindur se nënat më të mira dalin nga res pektuesit e këtij rregulli dhe jo nga ato “të lirat që bëjnë çfarë të duan me jetën e tyre”. Ata mendojnë se bartja e shamisë është nën kompetencën e individit dhe jo të shtetit. Mesazhi i parë i saj është vendosja për të hyrë në një jetë në pajtim me Zotin dhe dëshira e saj për t’u vlerësuar në bazë të veprave dhe virtytit dhe jo ne bazë të bukurisë, elegancës dhe

Si Kongresi Amerikan ashtu edhe Dhoma e Përfaqësuesve Anglezë në poste të larta administrative kanë gra me shami. Samera Fazili me shami u emërua zëvendësdrejtore e Këshil lit Ekonomik Kombëtar të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në Bri taninë e Madhe Fatima Manji me shami u bë drejtuese e edicionit të lajmeve në Channel 4 News (2016)! Në Singapur, Halima Jakub me shami u zgjodh Presidente prej vitit 2017. Modelen Mariah Idrisi nuk e pengoi shamia të arrijë famën e saj dhe as Rafia Arshad-in të bëhet gjykatëse e nivelit të lartë në Angli. Shamia nuk e pengoi kongresmenen amerikane Ilhan Omar, as reporteren televizive Tahera Rahman, as ambasadoren e UNICEF-it, Halima Aden, dhe as at leten Ibtihaj Muhamed të fitojë medal jen e bronztë në Lojërat Olimpike të vitit 2016. (vijon)

elementare për jetë

& OPINION

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Shumë “analistë”, të cilët nuk mund të distancohen nga veset e trashëguara të monizmit, por që u pëlqen ta quajnë “laicizëm”, shprehin haptas injorancën e tyre se shamia nuk është obligim fetar, por një “rrezik”, madje i barasvler shëm me narkotizmin, duhanin dhe armët e zjarrit! Këta, me mendësi të huazuara mesjetare, kërkojnë të na bindin se janë të vetmit njerëz “normalë” dhe po nuk mendove si ata, je nën ndikimin e “lavazhit ideologjik të mendjes” apo “të një të keqeje kombëtare” që duhet fshirë njëherë e mirë!

KOHA Javore 11Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Ata me të drejtë habiten përse nuk ndiqet shembulli i Perëndimit në këtë Ç’ështëçështje.

het bartja e shamive, sepse kjo “nuk dëmton vlerat e Kushtetutës Gjer mane” [International Religious Free dom Report 2007]. Gjykata e Apelit në Bruksel ka anuluar ndalesën e shamisë në shkolla pasi “nuk bien në kundërshtim me parimet e neu tralitetit dhe nuk përbëjnë provokim apo kërcënim publik” [Shadid & Kon ingsveld:1995]. Në Danimarkë është e lejuar që mësueset dhe nxënësit të mbajnë shami në klasat e shkollave [Nielson:1995]. Gjykata Britanike ka sjellë vendimin “për pjesëmarr jen e religjioneve” në sferat publike (1998), duke argumentuar se nuk ka pengesë për funksionimin e duhur të institucioneve [Canadian Ethnic Studies, #1/1999]. Në Amsterdam, në vitin 1999, Komisioni për Trajtimin e Barabartë argumentoi garancinë e lirisë së besimit dhe se ndalimi i shamisë do të përbënte diskriminim direkt, pasi shamia ishte “obligim që rrjedh nga besimi islam [Economist, 25.10.2003]. Komisioni për të dre jtat e njeriut në Kanada ka lejuar nx ënëset me shami duke potencuar se institucionet sociale duhet të luajnë një rol kyç në integrimin social dhe jo të margjinalizojnë individët duke i përjashtuar nga edukimi publik. Ndërsa në Kosovë, edhe pse me shumicë dërmuese myslimane [Rači us:2018], tentojnë të privojnë nga e drejta e shamisë në institucione publike, në pjesën tjetër të botës, ndonëse me shumicë dhe traditë të krishterë, kanë qindra raste të punë

e vërteta, mbulesa e vaj zave në Perëndim u përshkallëzua dukshëm me rritjen e kërkesave për mbulesën në nivel botëror. U morën vendime dhe propozime legjislative në disa vende të Evropës, për ta ndaluar atë në institucione shkollore e qeveritare. Pavetëdijshëm konk luduan për “të çliruarit e grave nga mbulesa në aspektin social, për ta bërë të barabartë me burrat”, në kohën kur ajo edhe si e zbuluar nuk gjeti barazi me burrin, as në aspek tin politik, as në atë ekonomik, finan ciar, juridik e madje as në pagë. Por, Perëndimi së fundmi e kuptoi dhe e zgjidhi çështjen. Italia, edhe pse një vend me lidhje të forta me Kishën Katolike, shamitë e myslimaneve i le joi në ambientet e shkollave dhe në zyrat publike, pasi “ato nuk përbëjnë kërcënim për sigurinë publike”. Kur i kishin paraqitur kërkesën për ndalim in e mbulesës ish-ministrit të Brend shëm të Italisë, Xhuliano Amato, ai i pati kundërshtuar me arsyetimin se: “edhe Marija (e pikturuar në kishë) mban mbulesë”. Gjykata e Lartë e Gjermanisë ka lëshuar vendim, sipas të cilit mësueseve myslimane u lejo

simeve të grave me shami në insti tucione publike dhe administrative dhe nuk ka të tilla shqetësime. Në vendin laik ku jetoj unë, liritë fetare dhe mbajtja e shamisë është e ga rantuar. Ato nuk diskriminohen as në shkollë, as në punë, as në adminis tratë! Për të siguruar mirëqenien e grave myslimane, profesori i kimisë në Universititin e Meryland-it, Amar Johar, i ka hyrë një aventure intere sante për përgatitjen dhe modelimin e një shamie islame, që të jep një nd jenjë flladi të freskët, të bërë nga pël hura të rehatshme si mëndafshi dhe lloje të tjera!

VËSHTRIM

“

Burime të medias këtu në Amerikë, njoftojnë se filmi pastaj do të shfaqet në fillim të tetorit këtu në Shtetet e Bashkuara në më shumë se 960 te atro filmash, anembanë Amerikës. Filmi përshkruan jetën e shënjtores së shekullit 20-të dhe ndikimin e ve primtarisë së saj dhe të urdhërit të Nenë Terezës, “Misionaret e dashu risë”, një komunitet fetar katolik i de dikuar t’u shërbejë më të varfërve, anembanë botës. Në ekranin filmik do të shohim rishtas Nënë Terezën –nënën e “të varfërve më të varfër” në botë, nënën dhe motrën e njerëzimit, gruan më të madhe të shekullit 20të. Filmi dokumentar është realizuar në 5 kontinente, duke ndjekur punën dhe veprimtarinë e “Misionareve të dashurisë” në ditët e sotme, sipas të dhënave në median amerikane. Filmi përfshin edhe komentet e person aliteteve fetare dhe civile mbi jetën dhe veprimtarinë e Nënë Terezës. Kanë kaluar 25-vjet nga dita që Nënë Tereza ka kaluar në përjetësi. Si rr jedhim, ky përvjetor duket se ka sh kaktuar nxitjen e një interesimi të ri në botë për këtë personalitet botëror të shekullit të kaluar, për këtë bijë të kombit shqiptar – njëherazi edhe

Aktivitete kushtuar Shën Nënë Terezës E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Në Dardani, Kisha Dioqezane e Ipe shkvisë Prizren-Prishtinë, ka njoftuar organizimin e aktiviteteve, “Ditёt e të Shenjtës Nёnё Terezё”, nga data 26 gusht (ditëlindja e Gonxhe Bojaxhiut), deri mё 5 shtator - dita e festës sё saj liturgjike, qё përkon edhe me kalimin e saj nё amshim. Por “Drita e Gonx hes” u ndez në sheshin e Shkupit aty ku është pllaka përkujtimore e vend lindjes së Nënës Terezës, ku edhe u hap manifestimi kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes”, që sivjet fillon si edicion i veçantë i organizuar nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup. Si pas këtij instituti, ceremonia filloi me vendosjen e luleve nga delegacioni i Institutit, i përfaqësuar nga drejtori Dr. Skënder Asani, nga delegacioni i Qeverisë së Republikës së Maqe donisë së Veriut – i përfaqësuar nga zëvendëskryeministri i parë, Artan Grubi, Universiteti “Nëna Terezë”, i përfaqësuar nga rektori, Akad. Izet Zeqiri, ambasadori i Republikës së Kosovës, z. Florian Qehaja, nga bashkësitë fetare – Kryetari i BFIsë, H. Shaqir ef. Fetahu, Don Lush Gjergji nga Ipeshkvia e Kosovës dhe z. Pepi Levi nga Bashkësia Hebraike e Maqedonisë së Veriut, si dhe dre

jtori i Shtëpisë Përkujtimore të Nënë Terezës, z.Naser Curri. Nga Shkupi në Prishtinë - Të premten që kaloi, në Qendrën “BogdaniPolis”, u përkujtua ditëlindja e shenjtoresh shqiptare, Shën Nënë Terezë, me një akademi solemne të organizuar nga Katedralja e Prishtinës, përkatësisht, Dioqeza Prizren-Prishtinë. Ditëlindja e Shën Nënë Terezës u kremtua me një akademi solemne (drita.info)

Veprimtari kushtuar Nënë Terezës u mbajtën në Prishtinë, Shkup, Tiranë, Strugë e Letnicë. Edhe Federata

KOHA Javore12 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Pan-Shqiptare Vatra në Nju Jork ka zhvilluar të shtunën e kaluar më 3 shtator 2022, një tubim përkujtimor kushtuar Nënë Terezës, në qendrën e Vatrës në Nju Jork. Autori i këtij shënimi mbajti një kumtesë me titull: “Amerika për Nënë Terezën”. Jam i sigurt se edhe në pjesë të tjera të botës u përkujtua ky përvjetor me aktivitete të ndryshme kushtuar kujti mit të Nenë Terezës. Këtu në Shtetet e Bashskuara është njoftuar se do të shfaqet filmi dokumentar me titullin: “Nenë Tereza: Nuk ka dashuri më të madhe” (Mother Teresa: No greater love). Filmi që është realizuar nga organizata amerikane më e madhe katolike në botë, “Kalorësit e Kolom bos” (Knights of Colombos), u shfaq fillimisht, për herë të parë në Vatikan, të mërkurën me 31 gusht.

Me moton “Unë kam në zemër pop ullin tem shqiptar”, thënie e vet Nënë Terezës dhe me himnin e saj, filloi atmosfera solemne, ku tё pranish mit i përshëndeti Ipeshkvi i Kosovës, Imzot Dodё Gjergji me fjalët: “Duam t’i përngjajmë asaj nё thjeshtësi, nё dashuri, nё sakrificë, në punë të vogla, bёrё me dashuri të madhe siç thoshte Nёnё Tereza”. Me këto fjalë, Ipeshkvi i Kosovës Imzot Dodё Gjergji, hapi akademinë solemne përkujtimore, organizuar nё Prishtinё. Akademia solemne u mbajt në Qen drën ‘BogdaniPolis”, me pjesëmarrje tё gjërë tё qytetarëve, tё perfaqe suesve tё jetës politike, shoqërore, kulturore e fetare, nё mesin e të cilëve kishte edhe përfaqësues tё Bashkësisë Islame tё Kosovës, sipas një njoftimi të Radio Vatikanit.

“Dashuri më të

Për Koha Javore:

ShkreliFrank/NjuJork Pamje nga ceremonia në Shkup të premten që kaloi Pamje nga hapja e Akademisë Përkujtimore kushtuar Nënë Terezës në Prishtinë – kryetari Komunës së Prishtinës, Përparim Rama, Imzot Dod Gjergji dhe Dom Lush Gjergji, biografi i Nënë Terezës me mbi 25 vepra.

ergjia hyjnore e Shën Terezës dhe ndikimi i saj tek shqiptarët”.

-Dr. Paulin Marku me temën: “Nënë Tereza”, malli dhe dhimbja për atd Aktivitetinheun”. e moderoi editori i Diellit.

KOHA Javore 13 VËSHTRIM & OPINION Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Imzot Dod Gjergji, Ipeshkëv i Kosovës, duke hapur manifestimin kushtuar Nënë Terezës (Fotot për këtë kronikë janë marrë nga Revista Fetaro-Kulturore “Drita” e Kishës Katolike në Kosovë)

-PhD Elmi Berisha me temën: “En

Ndërkaq, edhe një njoftim në për

-PhD Ines Murzaku me temën: “Nënë Tereza dhe Revolucioni i Brishtësisë”.

-Z. Frank Shkreli me temën: “Amerika për Nënë Terezën”.

një gjigande shpirtërore të njëze tit shekull. Sipas promovimit të këtij dokumentari, filmi është realizuar, siç shënova më sipër, në 5 kontinen te ku vepron urdhri i Nënë Terezës, duke përdorur dokumentacion nga arkivat institucionale të “Misionareve të dashurisë” dhe të tjera, por edhe në aktivitetin aktual të Misionareve të Nënë Terezës. Filmi, jo vetëm që dokumenton se kush ishte Nënë Tereza, por gjithashtu tregon edhe se si “Misionaret e dashurisë” vepro jnë edhe sot bazuar në vizionin e saj për t’u shërbyer dhe për t’u kujdesur, për më të varfrit e më të varfërve të botës. Është pra një dokumentar, por më shumë se thjesht një film. Është gjithashtu edhe një nderim, një hom azh që sa vjen e shtohet ndaj një ikone shpirtërore – për një dëshmi tare të fuqishme të dashurisë së vër tetë autentike të krishterë, si dhe një shembull për të gjithë ata që kërko jnë shpresën në këto kohë të turbull ta, thuhet në promovimin e filmit.

puthje me këto aktivitetet kushtuar Nnë Terezës nga Gazeta Dielli - Faq ja Zyrtare - Vatra përkujton Nënë Terezën në 25-vjetorin e kalimit në amshim - Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, ditën e shtunë, më 3 Shtator 2022, ora 11, në adresën e Vatrës: 2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458, në një ceremoni solemne përkujtoi 25-vjetorin e kalimit në am shim të Nënë Terezës, Shenjtores së kombit tonë. Ceremonia e përkujtimit dhe nderimit u organizua në Selinë Qëndrore të Vatrës me pjesëmarrjen ekskluzive të:

madhe nuk ka”

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

të mira, as nuk janë të gjitha të kriti kueshme. Vendime dhe kthesa shumë të rëndësishme janë marrë e realizuar nga imperativi i pashmangshëm i ndër rimit të sistemit. Dihet që në këto raste

Zija Vukaj

Tradita në arsim dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale

operacionet bëhen dhe janë bërë me dhimbje. Kjo është e shpjegueshme dhe e falshme. Populli është falangë e madhe dhe ka gjithmonë të drejtë. Kishte të drejtë edhe atëherë kur unë

E fillova shkrimin tim me tri pyetje që kanë lidhje me traditën dhe jam i bin dur se shumë lexues të keqkuptuar dhe ndoshta të implikuar, e kanë hum bur tashmë durimin dhe do të nguten të më quajnë nostalgjik të traditës dhe do të dihaten deri në asfiksi nga shpe jtësia e dëshirës për të më thënë që ka ikur koha e gjërave tradicionale; se ne jemi bërë anglosaksonë - kupton apo jo - që ne jemi kaq të zotë, sa nuk njo him më konvencione as shenjtëri tjetër, përveç atyre që sjellin punonjësit tanë që bredhin botën dhe na bien çdo javë eksperienca të reja që meritojnë të fu ten në historinë e arsenaleve arsimore të shekujve që kaluan e do të vijnë. Sepse, ç’do ti, zotëria jote, kur këtë thagmë e bëjnë anglezët e gjermanët apo skandinavët? Ç’ke ti që e refuzon? E ku ma ke traditën ti? Pastaj edhe po e pate, kujt dreqin i duhet tradita jote? Dhe me një të rënë të lapsit apo të daulles arriviste të pseudospecialistëve tanë famozë, shumëzohet me zero çdo gjë që është bërë më parë, si në librin e Azis Nesinit “Fëmijët e sotëm”, kur më suesi zëvendësues u thotë nxënësve të fillojnë nga pika zero e njohurive, sepse paraardhësi i tij e kishte pasur gabim në të gjitha gjërat që u kishte mësuar. Si mësimdhënës i vjetër dhe dasham irës në brezni familjare për arsimin, kam vërejtur me kureshtje, shpresë, por edhe shqetësim e sy kritik veprimet që janë bërë në arsimin tonë sidomos në 27 vitet e fundit. Nuk janë të gjitha

Së pari, a është mirë me pasë traditë? Së dyti, a kemi traditë? Së treti, a e respektojmë traditën dhe a ka mbetur gjë sot nga tradita? Të konsumosh pjesën më aktive të jetës, t’ua falësh mundin tënd prej më se tri dekadash fëmijëve të vendit dhe të popullit tënd, si në rastin tim dhe shumë të tjerëve, është një detyrë e zakonshme dhe po aq normale sa edhe të ngresh zërin dhe të shqetësohesh për ecurinë e zhvillimeve në fushën e arsimit

KOHA Javore14

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME

isha mësues letërsie në fshatin Dedaj dhe kisha në ngarkim bibliotekën e shkollës, e cila, krahas librave të En verit, Marksit, Engelsit, Leninit e Stalinit kishte edhe Balzakun, Hygoin, Xhek Londonin, Tolstoin, Shilerin, Maja kovskin, Naimin, De Radën, Lasgushin, Migjenin, Mjedën, etj, që ishin 90% e bibliotekës dhe populli ynë heroik dhe liridashës i kishte nxjerrë të gjithë këta autorë në fushën e topit, i kishte gri sur dhe i kishte masakruar “siç e mer itonin”. Pra edhe kjo autodafé është e shpjegueshme për kohën. Një lloj kiru rgjie e bërë me kmesën e popullit, për popullin. Më pas u bënë eksperimente të shumta, sidomos me kurrikulat dhe me autorët. Kullotën në këtë klimë mer aklinj letërsie të veshur me pushtet që hiqnin e vinin autorë dhe vepra, sipas

Fundja, çfarë funksioni ka shkolla sot? Mos është azil? Apo ka për de tyrë shkollimin e brezave? Mos vallë shkolla jonë duhet të përgatisë gjeni? Njerëz të zakonshëm? Duhet të edu kojë qytetarë? Duhet të krijojë individë të përgatitur për të përballuar sfidat e jetës? Apo të gjitha, sipas përqindjes së kontigjenteve dhe grupmoshave? I qartë dhe i sigurt deri tani është funk sioni i shkollës si azil.

Ne kemi qenë të lumtur me leximin e gazetës “Zëri i popullit” nëpër shtëpitë e banorëve të Dukagjinit, të Tropojës e të të gjitha malësive e fshatrave e qytet eve shqiptare. Kjo lumturi popullore, sindromë turmash qenka e përjetshme dhe përsëritet sot e nesër në forma të tjera. Ne bëjmë sikur jemi të lumtur, sepse kemi ‘liruar’ çantën e librave dhe bëjmë dy orë rresht me nxënësit që nuk

dhe e sotmja

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

(Autori është shkrimtar, kritik letrar dhe përkthyes)

Arsenali i dokumentacionit dhe bu rokracia e dengjeve të shkresave që duhen thasë për t’i mbartur, rritet ditaditës dhe mësuesi ka kohë që ka hum bur në pellgun e dendur të tyre e i janë atrofizuar të gjitha vetitë mësimdhënëse nga ankthi i shkresurinave, dhe prapë jemi të lumtur. Arsimi është si toka, si puna e bujkut. Pra është diçka që ma tet, shihen rezultatet, jepet produkti. Sa para bëjnë Eksperimenteteksperimentet?apoedhereformat dhe çdo veprim a nismë vlen aq sa rezul tati që ka prodhuar. E kemi rezultatin më të mirë se më parë? I kemi nx ënësit më të ditur apo në fakt shkollat tona po pushtohen nga analfabetizmi? Janë më të kulturuar, të edukuar, më socialë, më qytetarë brezi i sotëm? E duan librin, artin kulturën më shumë? Flasin me zë më të shtruar e të ulët dhe mendojnë, krijojnë apo meditojnë më shumë? A është fakt që në klasat e dhjeta përqindja e analfabetizmit apo e të lexuarit me rrokje si dhe mosnjohja e tabelës së shumëzimit është çdo ditë në rritje? A është fakt që nxënësit tanë nuk i afrohen më librit? A është fakt që nxënësit tanë janë më bërtitës, çjerrës, shpërthyes në impulset e tyre, me një lartësi të llahtarshme zëri dhe një fjalor tmerrues? A kanë varësi nga celulari dhe mjaft prej tyre njohin edhe sub stanca të dëmshme?

dinë të lexojnë dhe qëndrimi me ta për më se dhjetë minuta rrezikon të të lërë pasoja për tërë jetën; dhe prapë jemi të lumtur. Bëjmë plane në shtator dhe lumturohemi kur i zhbëjmë në gjysmë të vitit. Shkatërrojmë regjistrin tradicional, që është bërë i përsosur nga përpunimi prej dekadash dhe e zëvendësojmë me një paçavure dhe prapë jemi të lumtur. Kemi tjetërsuar të gjithë terminologjinë e arsimit me fjalë të huaja bombastike që thonë të njëjtën gjë që është thënë qysh më 1887 dhe mezi kuptohet, por prapë jemi të lumtur.

shijes së tyre, meraqeve personale, mllefeve që burojnë nga të gjitha arsyet e egos njerëzore dhe udhëtimet që po i bënin shqipot të shihnin botë me sy, aq sa, po ta ndjekim vit pas viti formatin e librave të letërsisë, të cilat unë i kam ruajtur si relike të çmuara të budallallë kut kozmik të njeriut të apasionuar, do të mahnisnim edhe flegmatikun më të madh. Këto ishin fillimet; mbushur me romanticizëm dhe ashikllëk patriotik in dividësh që kishin pushtet politik dhe një kulturë të kultivuar nga faqet kul turore të gazetave të kohës. Një ditë nxirrnin një suplement gazete me vargje të Fishtës, që ishte sa çer eku i “Anzave të Parnasit”, një ditë fu tnin në tekst fragmente nga poema e bukur danteske “Kanali” të Arshi Pipës, pastaj vitin tjetër pendoheshin dhe e zëvendësonin me Kasëm Trebeshinën, me Bilal Xhaferin apo ndonjë “Pasqyrë Narçizi” etj. Në vitet e mëpastajme zh ganet e politikës rrokullisnin njëri-tjetrin dhe secili që vinte, bënte heroizmat e radhës në arsim. Doli fjala ‘re formë’. Shumicën e herës u kuptua si zëvendësim njerëzish. Reforma baraz me mallkim. Dhe ironia e fatit e deshi që dëshira për të përmbysur çdo gjë të mëparshme të kthehej në sindromë, të bëhej sëmundja më e madhe e arsimit. Në një hark kohor prej më pak se dy dekadash janë bërë shumë “reforma” dhe rezultati i tyre ka qenë i mjerue shëm. E di që këtu do të mallkohem dhe nuk do të jem aspak militant as elektoral, por gjërat absurde i kam kri tikuar edhe në kohën kur ishte më e rrezikshme se sot. Por si mbahen gjallë budallallëqet? Mbahen gjallë nga ser vilët, të nënshtruarit, ata që kujtojnë se epoka e idiotësive është përjetësi. Një miting super i madh dhe i populluar nga mijëra njerëz e quan lakuriqësinë e mbretit “rrobë e bukur”.

KOHA Javore 15

janë krejtësisht të varura nga politika, pra janë të dobëta dhe si rrjedhojë mosfunksionimi i tyre në kapacitet të plotë patjetër që lë pasoja në jetën politike dhe ekonomike të këtij vendi. Shqiptarët si gjithmonë në pritje! Për tridhjetë vitet e kaluara - të nën vlerësuar, të pabarabartë në politikë dhe zhvillim ekonomik me të tjerët, emigrues, me fjalë të tjera të mar gjinalizuar! Si pasojë e ndjekjes së këtij kuptimi politik, vendet ku jetojnë shqiptarët, ishin dhe mbeten, sot e kësaj dite, vendet më të pazhvilluara në të gjitha sferat e jetës, ata janë më pak e padrejtësisht të përfaqësuar në organet politike dhe vendimmarrëse. Krijimi i Qeverisë së 43-të, në krye me kryeministrin Dritan Abazoviq, i deklaruar si shqiptar, sadopak ng jalli shpresën e shqiptarëve se pozi ta e tyre politike dhe ekonomike do të përmirësohej! Mirëpo, kjo qeveri

Kozmopolitizmi dhe shqiptarët

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Kozmopolitizmi, në mënyrë të përmbledhur, është varianti kapitalist i internacionalizmit proletar, i cili në thelbin e tij ka shkëputjen e individit nga politika, nga vendi dhe tra ditat kombëtare të vendit që i përket individi. Për njeriun kozmopolit, nocioni atdhe, liri kombëtare, pavarësi, ideale kombëtare, nuk janë gjë tjetër veçse nocione primitive dhe të kapërcyera nga koha

Jeta politike dhe ekonomike në Mal të Zi vazhdon të jetë e trazuar dhe e

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

HajrullahHajdari

Shqiptarët nësimargjinalizuar,egjithmonëpritje!

“

paqëndrueshme. Një qeveri e tretë, e mandatit katërvjeçar të shumicës parlamentare heterogjene në mak simum, të dalë nga zgjedhjet e 30 gushtit të vitit 2020, është në hor izont. Për shtetet e konsoliduara demokratike, asgjë e keqe. Qever itë vijnë e shkojnë, por institucionet shtetërore funksionojnë, ato janë të pavarura dhe të forta. Ndërkaq, në Mal të Zi institucionet shtetërore

KOHA Javore16

Të jesh krenar për nënshkrimin e Marrëveshjes bazë me KOS-in, e cila e kënaq popullin ortodoks në Mal të Zi, anipse i bie vijë historisë së një konstituenti kryesor të shtetit të Malit të Zi (malazezëve) dhe të një konstituenti tjetër si pjesëtar i popullit më të vjetër në Ballkan (shqiptarëve), nuk mund të cilësohet si pozitive në krijimin e raporteve të mira ndër nacionale. Të pretendosh se me nënshkrimin e marrëveshjes së përmendur është eliminuar një problem i madh për Malin e Zi, pa menduar fare se keni hapur një plagë të re në marrëdhëniet ndërnacionale, i përngjet fjalës së urtë popullore: “Qep një pëllëmbë e shkep një pash”

Të thuhet se “Ballkani i Hapur” është një ndërmarrje pozi tive për Ballkanin Perëndimor, pa një analizë të thukët ekonomike, pa koncept e vizion se çka mund t’i ofrojë një ekonomie të vogël e më pak të zhvilluar të Malit të Zi, duke lënë këtu anash çështjet e mëdha e të pazgjidhura politike, s’është tjetër përveçse tentativë me çdo kusht e imponimit të mendimit personal, pa marrë parasysh pasojat që mund të imponohen sipas fjalës së urtë popullore: ”Peshku i madh e ha të voglin”

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Çka përfaqëson kozmopolitizmi?

pa i mbushur mirë 100 ditë pune u ç’votëbesua (rrëzua) po nga të njëj tit që, me të drejtë apo pa të drejtë, e faktorizuan dhe një shqiptar u bë

“Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„ VËSHTRIM & OPINION

KOHA Javore 17

Sipas Enciklopedisë Kroate, koz mopolitizmi është një mendim i cili, në kundërshtim ose në mënyrë të pa varur nga patriotizmi, kryesisht mbron unitetin e njerëzve në mbarë botën; në një kuptim më të rreptë historik, një kuptim që ndasive shtetërore, kombëtare e ndonjëherë fetare u kundërvihet me unitetin e bashkësisë elitare të gjithë botës. Ndërsa sip as Enciklopedisë Popullore (BIGZ, 1976) kozmopolitizmi është një kup tim sipas të cilit kufijtë shtetërorë dhe kombësia nuk e kufizojnë njeriun, sepse ai i takon bashkësisë botërore, është kozmopolit, qytetar i botës; këndvështrimi i përmbajtjes së larm ishme ideologjike, duke marrë para sysh pozicionin klasor të të tjerëve që e përfaqësojnë atë (ndërkom bëtarizmi, nacionalizmi). Ndërkaq, sipas Fjalorit të gjuhës shqipe (Ril indja,1981), kozmopolitizmi është teori borgjeze, që përpiqet të shuajë veçoritë e ndjenjat kombëtare, duke quajtur për atdhe gjoja gjithë botën, duke përçmuar vlerat e mëdha të kul turave e të traditave kombëtare dhe duke u mohuar popujve të drejtën për të jetuar të lirë e të pavarur në emër gjoja “të bashkësisë së njerëzve të gjithë botës”, “të shtetit botëror” etj., me qëllim që të përligjë nënshtrimin e sundimin e popujve.

lexuesin mendimin tim për konceptin filozofik të të bërit politikë të vetë kryeministrit – për kozmopolitizmin e tij, për të cilin krenohet dhe është deklaruar haptazi. Për kozpomolitizmin ekzistojnë teori të ndryshme dhe rrjedh nga një fjalë me prejardhje greke: “kosmopolites“, ku “kosmos” do thotë “botë”, ndër sa “polites” do të thotë qytetar. Fja la ka etimologji fare të thjeshtë, por sigurisht fare të qartë. Rrjedhimisht, kozmopolit është ai që e konsideron veten si qytetar i gjithë botës, me mentalitet të hapur dhe me shoqëri pa kufizime. Filozofi grek Sokrati kishte thënë: “Unë nuk jam athinas apo grek, unë jam qytetar i botës”, që do të thotë se atij nuk i interesonte

Pa dashur të merrem me analizën e arsyes apo qëllimit të rrëzimit të qeverisë, dëshiroj të paraqes për

(vijon)

përkatësia, as kombëtare e as fetare. Mbase Athina dhe populli grek në kohën kur ai jetoi ishin mbi mesatar en zhvillimore të qyteteve dhe provin cave të asaj kohe.

kryeministër i Malit të Zi. Deputetët shqiptarë (të partive shqiptare) në Parlamentin e Malit të Zi, të përçarë në mendime, të pakoordinuar, votuan secili sipas dëshirës apo diktatit par tiak. Votuan për rrëzimin e qeverisë apo ishin të përmbajtur! Sidoqoftë, kryeministër shqiptar nuk kemi më. E kur do të kemi përsëri, vështirë të “Budallallëkparashikohet! më të madh s’kam dëgjuar. Shqiptarët nuk kanë pa sur kurrë në histori kaq përfaqësim. Shqiptarët as në ëndërr s’e kanë parë se do të kishin një kryeministër shqiptar...”, kishte deklaruar ditë më parë kryeministri, tanimë i shkarkuar, Abazoviq.

Të gjitha këto mendime kanë një të përbashkët: zhvillimin e mar rëdhënieve ndërnjerëzore, pa marrë parasysh kombësinë, fenë dhe kufi jtë shtetërorë. Ndryshimet qëndrojnë te fakti se larmia ideologjike vjen si pasojë e pozicionit klasor, ndër kombëtarizimit apo nacionalizmit të shtresave të ndryshme shoqërore. Shuarja e veçorive dhe ndjenjave kombëtare kërkon një shkallë më të lartë të zhvillimit kulturor dhe ekono mik, jo vetëm të rajoneve të caktuara brenda shtetit por edhe në përmasa evropiane dhe botërore.

KOHA Javore18 KULTURË E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

ja mes vete e këtyre artefakteve që i përmenda pak më lart si më të rëndë sishmet, e aq më e mistershme është gjetja e tyre në një vend, kurse çudia më e madhe është mbijetesa e tyre deri në ditët e sotme. Ulqini duke qenë vendbanim që nga neoliti është e ditur se ka kultivuar kultin e plleshmërisë dhe riprodhimit (dëshmi figura e Nënës së madhe), kult ky që vazhdon jetën e vet edhe në epokën e bronzit e që siç thotë Stipçeviqi, dëshmi janë sëpatat e tipit shkodrano-dalmat që janë vazh dimësi e kultit të plleshmërisë, dhe vazhdon në antikitetin e hershëm me Altarin e Artemidës, e siç e dimë Artemida sipas mitologjisë ishte hy jnesha e pyjeve dhe kafshëve të gja hut, por edhe mbrojtëse veçanërisht e fëmijëve dhe njerëzve të brishtë. Ishte virgjëreshë e përbetuar që ku jdesej për lindjen e fëmijëve. Banorët antikë dhe themeluesit e qyteteve bregdetare të Ulqinit, Bud vës, Risanit padyshim se janë ilirët, gjurmët e të cilëve i gjejmë në këto vende që nga periudha parahistorike. Ulqini antik nuk është i zbuluar në tërësi. Nga Ulqini antik kemi të njohur vetëm një pjesë të vogël, gjegjësisht siç thash një fragment të Murit të

ashtuquajtur ciklopik dhe bedemit ilir që gjendet në anën veriore të Kalasë. [Dj.Boškovi, P.Mijović,M.Kovacević, Ulcinj I, Beograd 1981, fq. 7]

Altari i Artemidës, përcaktues i datës së themelimit

(Vijon nga numri i kaluar ) Muzeu Arkeologjik i Ulqinit, edhe pse relativisht i varfër, ai ndodhet në këtë gjendje, sepse nuk janë bërë gërmime arkeologjike, por edhe sepse që nga viti 1880, sistematikisht të gjitha gjetjet e rastësishme apo ato të sondazheve të ndryshme shumica janë tjetërsuar. Megjithatë, ai sot me krenari prezanton gjetjet (kështu mendoj unë) më të mëdha që kanë të bëjnë me vërtetësinë se Ulqini është vendbanim shumë i hershëm e këto janë: figura antropomorfe e neolitit Nëna e madhe, pastaj nga koha e bronzit Sëpata shkodrano-dalmate, antikiteti i hershëm me Altarin e Arte midës dhe Gemën e Athinës, pady shim Muri ciklopik ilir dhe gjetjet e artefaktet e tjera jo më pak të rëndë Esishme.njërëndësie të veçantë është lidh

Po këtu janë gjetur edhe pjesë të qeramikës, një gemë me portretin e Athinës si dhe Altari i Artemidës e që të gjitha datojnë nga shek. V p.e.r., gjë që edhe datën e ndërtimit të Murit ciklopik ilir e vendosin po në atë datë. Duke ditur se po të kësaj periudhe, por edhe stili i ndërtimit të mureve është i ngjashëm me muret e Kalasë së Budvës dhe Meteonit, të shtyn që të mendojmë se këto tri kala të njëjta përnga teknika e ndërtimit dhe koha i përkasin periudhës së shtetit të parë ilir të udhëhequr nga mbreti ilir Syrra [ Syrra ose Sirrhas (rreth 423 - 390 p.e.re.). Ai ishte një mbret i fisit ilir të lynkestëve (lynkestis) i cili mori pjesë në Luftën e Peloponesit kundër Spartës], e që ka vazhduar të jeto jë deri në shekullin e dytë para erës sonë, konkretisht me rënien e mbretit Gent dhe pushtimin e trojeve ilire nga romakët. [A.Stipçeviq, Ilirët, Prishtinë 1990, fq.53]. Për këtë periudhë ko hore, Stipçeviqi pohon se kanë sun duar pesëmbëdhjetë mbretër ilirë të ndarë në dy dinasti. [Po aty, fq. 53.] Disa të dhëna interesante lidhur me Murin ciklopik të Ulqinit, na i jep studi uesi Pavle Mijoviq i cili thotë se me gjetjen e Altarit të Artemidës saktë sisht përcaktohet data e ndërtimit të këtij muri nga bashkësia e gurg dhendësve helen, por që ata punuan për llogari të ilirëve vendas e jo si kolonizatorë. [P.Mijović, Kulture Crne Gore, Titograd 1987, fq. 34]. Me fjalë të tjera, thënë troç, zbulimi i këtij altari që i përket shekullit V p.e.r na vër teton: 1. datën e saktë të ndërtimit të Murit ciklopik të qytetit të Ulqinit ; 2. helenët ishin punëtorë krahu që punuan për llogari të ilirëve ulqinakë të asaj kohe në ndërtimin e qytetit; dhe 3. muret e qytetit ilir të Ulqinit, padyshim nga koha e mbretërisë së parë ilire, ngriteshin sipër një vend

GazmendÇitaku

KOHA Javore 19 KULTURË E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Fund

përcaktues i saktë themelimit të Ulqinit antik

Po japim edhe disa të dhëna lidhur me Artemidën pasiqë siç do shihet pak më vonë kulti i saj kishte mbi jetuar në Uqin deri në ditët e sotme. Pra, Artemida është vajza e Zeusit dhe Letos. Sipas mitologjisë ajo ishte hyjnesha e pyjeve e kafshëve të egra të gjahut. Ishte motra binjake e Apolonit, dhe meqë kishte lindur një ditë para vëllait binjak, ajo i ndihmoi nënës në lindjen e Apolonit. Duke parë dhimbjet që përjetoi e ëma, për betohet në virgjëri të përjetëshme si dhe bëhet hyjni mbrojtëse e fëmijëve dhe lehonave. Tempujt e saj zakon isht ndërtohen pranë burimeve të ujit, ku ka vegjetacion të bujshëm dhe ku mblidhen kafshët e egra të gjahut, por edhe në brigjet e lumenjve, liqe jve apo deteve. Pasi që u bënë disa shpjegime bazike për Artemidën, nuk mund të qëndro jmë indiferentë dhe të mos tërheqim disa paralele. Së pari, përbetimi i Ar temidës në virgjëri të përjetshme të shtyn të bëjmë një lidhje me burrne shat tona shqiptare të cilat person

ifikojnë këtë hyjneshë dhe e mbajnë të gjallë kultin e saj deri në ditët tona. Andaj edhe burrneshat shqiptare do t’i quaja Artemida të kohës moderne. Në Ulqin, deri më sot ka mbijetuar legjenda për Kroin e Zanave e cila ka shumë përputhshmëri me kultin e Artemidës. Përshkrimi i vendit ku ndodhet Kroi i Zanave saktësisht i përgjigjet përshkrimeve të vendn dodhjeve të tempujve të Artemidës. Pastaj duke qenë se ajo ishte mbro jtëse e fëmijëve dhe lehonave, leg jenda që flet për Kroin e Zanave dhe arvuden ulqinake që ndihmon zanën në procesin e lindjes, qartë paraqet lidhjen e kësaj legjende ulqinake me

kultin e Artemidës. Pra, në fund mund të themi që gjur mët e neolitit përmes kultivimit të kultit të plleshmërisë, ka mbijetuar nëpër të gjitha fazat historike deri në ditët e sotme. Së pari si figurë an tropomorfe neolitike, pastaj përmes Sëpatës shkodrano-dalmate, Altarit të Artemidës e deri në ditët e sotme përmes traditës gojore në formën e legjendës për Shpellën e qelbët, por edhe asaj për Kroin e Zanave që gjendet dikund thellë në vegjeta cionin e ullishtës shekullore të Ul qinit, përmbi Gjirin e Valdanosit.

banimi më të hershëm. Pra, me zbulimin e Altarit të Arte midës, për shumë studiues dilemat se nga kush dhe kur u themelua Ul qini antik, u bënë të ditura. Po çka thotë saktësisht shkrimi në këtë al tar? Ne po e sjellim saktësisht ash tu siç e kanë dëshifruar specialistët e fushës: TO KOINON TON ɅATO MON APTEMI[Δ] TI EɅA BOɅOI, e që në përkthim do të thotë : Bash kësia e gurëgdhendësve (ia kush ton) Artemidës-Elafavoli. [P.Mijović, Kulture Crne Gore, Titograd 1987, fq. 34]. Gjatë leximit të këtij shkrimi specialistët dhe njohësit e shkrimeve të vjetra greke, konstatojnë se stili i disa shkronjave të gdhendura i tako jnë shek. V p.e.r, dhe shpjegojnë se këto shkronja pas shek. IV p.e.r mar rin një formë tjetër, kështu që ky ishte një argument shtesë i saktësimit të ndërtimit të Murit ciklopik të Kalasë së Ulqinit.

në romanin e Fran Camajt, ”Biseda me gjyshin imajinar”

Rrëfim letrar i Malësisë

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

“Mund të duket e çuditshme, por për romanet e Fran Camajt nuk mund të shkruhet me mjetet e letërsisë, pasi që ai, realisht në to shkroi historinë e Malësisë përmes letërsisë”. I pa jtuar pjesërisht me këtë qëmtim me të cilin e përmbyll parathënien e ro manit “Bisedë me gjyshin imagjinar”, Dr. Haxhi Shabani, u grisha t’i filloj shënimet e mia modeste për këtë libër të fundit të autorit Camaj, pikër isht me të. E vërteta është se romani në fjalë, sikurse edhe të tjera vepra të mëparëshme të Fran Camajt, janë rrëfim letrar ngjarjesh pikante të jetës në Malësi; një gërshet i thurur me to e që në fund të thurjes del bukur i gjatë në kohë; një shekull e diç më shumë. Dy skajet e saj janë gripi spanjoll, i cili, siç njihet e dihet ka ngjarë në fil lim shekullin e njëzetë, e konkretisht nis në vitin 1918 dhe për tri vite mori me vehte rreth 100 milionë njerëz e mbyllet me kovid-19, “murtajen” tjetër që ende e kemi nëpër këm bë. Si frymë edhe do vite më heret, qysh me 1913-ën, atëherë kur fuqitë e mëdha e lanë një pjesë të Malësisë nën Malin e Zi. Këtë segment kohor të historisë, në të cilin ngërthehen e shtjellohen ngjarjet e romanit e për cakton në njëfarë mënyre edhe zg jedhja strukturore mbi të cilën autori e ka ndërtuar ngrehinën e vet; një strukturë që mbështetet mbi dialo gun imagjinar të rrëfimtarit të kreut së vendit, Palit, me gjyshin e tij ar dhur si prej mitesh , tashmë vetë në moshen e gjyshit, kohëjeta tokësore e të cilit përkon me këtë kalendar. Kjo shtjellje e lëndës historike të librit si ndërkallje fantazmagorike me gjyshin imagjinar, po kështu i vjen në ndihmë autorit për ta trajtuar lëndën jetësore, historike, si lëndë artistike,

romanore. Këtu më duket se tejkalo het ai filli ndarës midis një libri his torik me fiksioin, që e dallon një libër historie nga një vepër të letërsisë ar tistike. Në këtë rast romani dhe, më duket se autori ia ka dalë. Përvoja e gjatë prej disa dekadash si gazetar e publicist, bashkëbiseda, intervis ta pra, si njëra prej zhanreve klasike të publicistikës me dhjetra e dhjetra njerëz të gjallë, të moshave e gjinive të ndryshme, ushtrues të zejeve e profesioneve të ndryshme me tema e orientime të ndryshme, e ka joshur vetvetiu autorin e romanit tek përzg jedhja e një strukture si kjo e librit të tij. Porse këtu, bashkëbiseda si në ajrí nis e vijon ndërmjet një të gjalli të kësaj bote dhe një tjetri të botës së përtejme; ajo ndërlidh gjithashtu dy skaje kohësh të ndryshme siç është koha që ndan, të themi tre breza, tri gjenerata, kohëjeta ndërmjet nipit dhe gjyshit. Ndërsa rrjedha kryesore orientohet tek ajo çka fillon e ndodh dikund rreth viteve ‘60 - ‘70 , atëherë kur për Malësinë fillon emigrimi masiv drejt Perëndimit. Nëpërmjet pyetjeve jo të shkurta të gjyshit, vijnë masand ej përgjigjet e gjata të Palit, e kështu ngërthehet shtjella e rrëfimit përmes të cilit marrin udhë linjat kryesore të Edheromanit.përzgjedhja e dy momenteve tragjike për njerëzimin krejt, po sig urisht edhe për malësorët, siç janë dy pandemitë jetëmarrëse, që nda jnë ndërmjet një shekull, shërben si shtrati ku pushojnë mirë ngjarjet e romanit, që anojnë më fort nga dra ma e tragjikja. Fran Camaj, ndryshe prej plot autorëve dhe librave të tjerë që janë shkruar për Malësinë e mënjanon patetikën e rrëfimit për të; ai ka preferuar që për lexuesin e tij të sjellë Malësinë reale me dhuntitë piktorike që i ka falë zoti e natyra, por edhe me rreziqet sistematike që e kanë kërcënuar pa dá atë. Qysh prej ndarjes e copëtimit të saj, ku vijon e s’ndalet drama e epërme e malësorëve. Camaj, me finesë e mjeshtrí i “shmanget” hymnizim

KOHA Javore20

it të qëndresës së malësorëve, nuk ndalet veç te ajo, çka ka qenë me plot arsye subjekti i shumë e shumë veprave pararendëse historike e le trare, të autorëve malësorë po edhe të tjerëve autorë shqiptarë. Në ro manin e tij, Camaj ndal më tepër se te historia, te e përditëshmja, jetesa, jeta e gjallë e malësorëve, bashkë kohësia e tyre, me virtytet e veset e njeriut (homo sapiensit) malësor. Virtytet e trashëguara po edhe veset e përftuara prej ashpërsisë që i ka diktuar e sotmja e tyre, në konceptin historik të saj, dominojnë krejt lëndën historiko-artistike të romanit. Fokusi i tij rrokullon gjysmëshekullin e fundit atje në Malësi, qyshsekur , për rre thanat e diktuara sa përdhunshëm aq edhe në mënyrë të stërholluar, nis e shfaqet plaga e rëndë e mërgimit. E epërme për nga epiciteti është lin ja e dashurisë e lidhjes së pafat të “njeriut me mjekër të thinjur “, Ilirit me Ajkunën, kushërirën e vet. Gjithë ajo çfarë ndodh me këtë lidhje krejt të pamëkat e të pafajshme, qysh prej zanafillës së saj e që rrokulliset si një tragjedi njerëzore e regjistrave të lartë ndjesor, përcillet tek recep torët e lexuesit me të njëjtin regjistër që autori e ka parashkruar. Largimi i djemve e i familjeve prej dheut të tyre, e hallakatja nëpër botë e ka shprishë familjen malësore aq sa ka ndërhy fatalisht në antropologjinë e njeriut malësor. Duke i imponuar atij zakone e sjellje të reja të përshtatura me Perëndimin e jetën e tij të vrul lshme, duke mënjanuar ndërkohë e lanë mbas dore kodet e bukura të jetesës së Malësisë. Por edhe ndarë e individualizuar atë, duke e bërë njeriun malësor më “metalik”, më të ftohtë. Sindrom, që po shfaqet thu ajse njëlloj edhe në Shqipërinë e dy-tri dekadave të fundit... Kështu Pali “vetmisë i frigohej më shumë se vdekjes”, thotë diku ai. Deri këtu ishte shprishë pra jeta e malësorit sa ai i druhej vetmisë, një dukuri e shfaqje e paprovuar më parë, kur malësorët ishin mjaft më të lidhur ,

KULTURË

Frano Kulli

KOHA Javore 21

shet ose t’u prishen çerdhet. Ata besonin se kjo ka lidhje me Zojën e Bekuar. Dhe ky kumt i tij, në mënyrë të tërthortë është një thirrje shpirti për bashkëvëllezërit malësorë, që në shumicë e prej shumë kohësh janë nisë rrugëve të shtegtimit, të mos u fashitet prej shpirtit ndjesia e të rikthyerit në folenë e vet, ashtu siç është rituali instinktiv i dallëndy Përsheve...këto e të tjera arsye si këto, ro mani “Bisedë me gjyshin imagjinar”, vjen si një libër i mirëpritur, kurse autori edhe kësaj here një misionar pasionant e i paepur i kauzës së jetëshkrimit së Malësisë, ashtu siç ajo pulson në çdo ind të qenies së tij. E kanë thënë herët latinët “scrip ta manent, verba volant - e shkruara mbetet, fjalët fluturojnë”, dhe unë besoj se Fran Camaj këtë urtí e ka e do ta ketë motivin e përhershëm të krijimtarisë së vet letrare e publicis tike, në përputhje të plotë me frymën e vet krijuese.

në të mira e në derte, sido vështirë sive që vetë jeta në male paraqet. Si kurse linjë paralele e kësaj drame për té (Palin) është fakti i dhimbshëm se “ai motrat as që i kishte njohur...” dhe kjo ka qenë plagë e rëndë fort që u shkaktua qyshse Malësia u nda dysh me vijë kufitare ndërmjet dy shteteve. Camaj nuk e idilizon as e ideali zon malësorin; tek malësori i tij nuk shquhen vetëm mirësia e bukuria fizike e shtatit e bukuria e shpirtit, dlirësia e butësia e tij shembëlltyrë në botën shqiptare për femrën, por edhe qëndresa e fortë në mbrojtje të dheut të vet. “Mielli asht dhezë (ndezë)” , thuhej në Malësi, atëherë kur mielli ka ndejë për një kohë të gjatë në thes, ose petullat që qitesh in për natën e ditët e T’lidhunave, si kurse edhe në festat fetare katolike që luteshin e luten në Malësi edhe sot e kësaj dite, shën Gjoni i Hotit, Zoja e Grudës, Zoja e Trieshit, Sh’na Ndou më 13 qershor, gjithashtu etj. Virtytet dhe gjithçka është krijuar e lëmuar përmes tyre, traditat, doket e zakonet e lavdërueshme janë aty vetvetiu. Por asesi si një perde për të mos tejkqyrë tek e murrmja a e zeza e veseve, shumica të përftuara atje përtej oqeanit. Vrasjet e pa shkak, që vijnë si pasojë e jetës së shthurur të disa të rinjve në mërgatë, mbledhur përreth tymnajës së një lokali ku për zihen konsumi pa masë e kriter i pi jeve alkoolike e i drogës, ka qenë për vite me radhë e ligë shoqërore që e ka gërryer Malësinë dhe pikëllimi i autorit shpërfaqet i drejtëpërdrejtë dhe i pakompromis me ndërgjegjen e vet krijuese. Ai nuk ia fsheh vetvetes e as lexuesit të vet plagën e rëndë që ka mahis krejt Malësinë. Sikurse nuk fsheh, gjithashtu ardhjen në ato fillime të djelmoshave me vetura të shtrenjta fort në Malësi nga Ameri ka e largët, shpesh herë të marruna “uha”, vetëm e vetëm për t’u dukë të pasun para malësorëve të këtushëm. Ani pse kjo do të thoshte vite pune të shpenzuara e jo vetëm kaq. Dëmi më i madh, që autori veçon e thek son, është përshtypja e rrejshme se emigrimi është veç thasë me pare

Në Malësi ekzistonte besimi se është mëkat të trazohen dallëndy

Malësisë së përtejme...

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022 KULTURË

e bollek, që për të tjerë të rinj nga Malësia ishte një joshje e njellje për atje. E kështu vargu për andej nuk ndalej e Malësia boshatisej. Ashtu siç e kishte dashtë dhe e donte, madje kishte investuar me të gjitha format e mjetet pushteti jugosllav atëherë. Ky është thelbi i krejt bisedës së Palit me gjyshin imagjinar, çka në të vër tetë është thelbi i mesazhit, që au tori don t’ia kumtojë lexuesit të vet, kohës dhe njerëzve të vet. - I shihja malsorët që punonin edhe punë që askurrë nuk do të pranonin t’i bënin në Malësi e mendoja: po të punonin këtu në vendlindje sikurse punojnë në Amerikë, a thua do të kishin pasë nevojë të shkonin varg atje?...më kujtohet një gjamatar i njohur në Malësi - kujton Pali, mbas vizitës së parë atje - që në vajin për të vdekurin e përcillte me fjalë si këto: ule kryqin (kurrizin) e puno, se Amerikë e ke kudo...

KOHA Javore22

U shpalosën rezultatet arritjet e zhvillimit të komunës përgjatë tre

Komuna e Tuzit shënoi 1 Shtatorin - Ditën e Komunës

një vlerësim pozitiv e bëri edhe Ag jencia shtetërore e udhëtimit vitin e kaluar, gjë që është shumë e rrallë jo vetëm për komunat, por edhe për in stitucionet më të larta të këtij shteti”, theksoi Gjeloshaj.

izojmë buxhetin prej tetë milionë eu rosh, një buxhet që nuk e realizojnë as komunat me më shumë potencial ekonomik. Kontrollet e obligueshme vjetore në nivel shteti që tre vjet e vlerësojnë pozitivisht veprimtarinë tonë në aspektin financiar. Gjithashtu

MOZAIK E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Tuz – Me një mbrëmje solemne, me prani të një numri të madh të publi kut, të përfaqësuesve të institucione ve të ndryshme lokale dhe qëndrore, të klerikëve, etj, Komuna e Tuzit krem toi 1 Shtatorin - Ditën e Komunës. Fillimisht u bë intonimi i hymnit të Malit të Zi dhe Shqipërisë, ndërsa pasoi një pikë muzikore interpretuar nga këngëtarja e mirënjohur mezoso prano, Manjola Nallbani. Në fillim, moderatorët e mbrëmjes falënderuan kryetaren e Kuvendit të Malit të Zi, Daniella Gjuroviq, presi dentin Millo Gjukanoviq, kryeminis trin, Dritan Abazoviq dhe shumë për faqësues të ambasadave në Mal të Zi dhe komunave, për urimet me rastin e Ditës së Komunës së Tuzit. Ndërkohë, të pranishmit i përshën deti kryetari i Kuvendit të komunës së Tuzit, Fadil Kajoshaj i cili tha se ndjen kënaqësi që sot para qytetarëve dalin me ballë lart.

“Dhe të themi se aa arritëm. Ne si subjekte politike shqiptare, por edhe si udhëheqës të Komunës së Tuz it treguam se dimë dhe se nuk jemi pjesë e të tjerëve që zhvatën dhe keqpërdorën pozitën e tyre për inte resa personale. Rezultatet e punës, veprimtarisë e përkushtimit tonë, sot i vërejnë edhe pesimistët më të mëdhenj që na bindnin se komuna jonë nuk është ekonomikisht e qën drueshme dhe se nuk kemi kuadër për t’a udhëhequr”, tha ndër të tjera NdërkaqKajoshaj. kryetari i Komunës së Tuzit, Nik Gjaloshaj tha se që nga marrja e detyrës, para tre vitesh në krye të këtij insticucioni, pavarësisht sfidave të mëdha, iu përvishen punës dhe misionit të tyre me përkushtim. “Sivjet, jemi të bindur se do të real

Ai më tej shpalosi veprimtarinë dhe

Ndahet Çmimi vjetor “1 Shtatori- Dita e Komunës” Në Ditën e Komunës së Tuzit u bë edhe ndarja e Çmimit të Komunës për vitin 2022, “1 Shtatori- Dita e Komunës”, çmim ky që u dha në bazë të vlerësimit paraprak të jurisë përkatëse në përbërje të së cilës kanë qenë: Dr. Prenk Ivezaj- kryetar, Dr. Omer Axhoviq, Nikollë Berishaj, Musa Gjoka dhe Prof. Dr. David Ka lajLaureatëanëtarë.të çmimit të përbashkët, “1 Shtatori- Dita e Komunës” u shpallën sportistët e Klubit të Taekwondosë “Besa”, Nikollë Gegaj dhe Angjella ÇmiminBerishaj.në fjalë e ndau kryetari i Ko munës së Tuzit Nik Gjeloshaj, ndërsa anëtari i komisionit, Nikollë Berishaj tregoi motivacionin e dhënies së këtij “Nikollëçmimi.

t. u.

rezultatet që ka arritur Komuna e Tuz it gjatë periudhës tre vjeçare, nga kur ajo u mëvetësua, me theks të veçantë në zhvillimin ekonomik të vendit. “Ajo që gjithmonë bie në sy është veçanërisht infrastruktura rrugore. Sot mund të mburremi me rrugët që

MOZAIK E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Gegajt për kontribitin e shumë dekadave në fushën e sportit të taekwondosë dhe punës me rininë e Malësisë në Klubin e Taekwondosë “Besa” për sukseset e arritura sport ive dhe shoqërore, dhe Angjella Ber ishajt, anëtare e Klubit të Taekwon dosë “Besa”, për suksesin më të madh të një sportisteje nga Mali i Zi, dhe sportisteje shqiptare në sportin e taekwondosë në histori - medaljen e argjendtë në Kampionatin Botëror për Juniorë 2022”, njoftoi Berishaj. Kjo mbrëmje festive vijoi me interpre timin e këngëve solo dhe në duet nga tenori i mirënjohur Kastriot Tusha dhe mezosoprano, Manjola Nalbani. Kujtojmë se Komuna e Tuzit për herë të parë pas 62 vitesh e krem toi Ditën e Komunës me statusin e komunës së pavarur në vitin 2019, e shkëputur nga kryeqyteti Podgorica. Data 1- Shtatori, si Dita e Komunës së Tuzit, korrespondon me datën kur sipas Ligjit mbi organizimin territorial të Malit të Zi, në vitin 2018 Komuna e Tuzit fitoi zyrtarisht statusin e ko munës së pavaruar.

që kanë ndodhur në Malësi, sipas tij më së miri i shohin pjesëtarët e diasporës që kohë pas kohe vizitojnë vendlindjen dhe që siç tha, janë të gatshëm për mbështetje të çfarëdo lloji.

“Pikërisht këtë vit kalendarik u bënë aktuale katër fabrikat e rejaë investu në pronësi të investuesve të huaj dhe vendorë, ajo e patatinave dhe prodhimeve të tjera të patates, fab rika e përpunimit të fruta-perimeve, fabrika e vajit të lulediellit dhe fabrika për përpunimin e djathit”, u shpreh

AiGjeloshaj.vlerësoi se këto projekte gjallëro jnë edhe fermerët të cilët siç tha, janë lënë pasdore me dekada të tëra. Gjeloshaj ka vijuar me rezultatet e ar ritura edhe në sfera të tjera të jetës në Komunën e Tuzit, si ato në arsim, sport, kulturë, art, etj.

KOHA Javore 23

lidhin cep në cep Malësinë, që kra hasuar me disa vite më parë janë po thuajse tërësisht të reja me dhjetëra kilometra, që as nuk futeshin në pro jektet zhvillimore të kësaj treve, e që sot janë realitet”, tha në mes tjerash, kreu i Komunës së Tuzit, Nik Gje Ndryshimetloshaj.

rezultatet dhe tre viteve

KOHA Javore24 KULTURË

identitare që ka secili prej nesh”. Duke krahasuar shoqërinë e di kurshme tradicionale me shoqërinë e sotme moderne, Shehu ka thënë se nëse në periudhën tradiciona le, ku zotëronte thelbi dhe koncepti për familjen, për fenë, për shoqërinë, për pronën, kur lokaliteti ishte i njëjti, kur njerëzit ishin të njëjtë, vlerat mo rale ishin të njëjta, konceptet për të qenë në një bashkësi ishin të njëjta, përgjigjja në pyetjen “Kush jam unë?” ishte shumë e thjeshtë, në periudhën e modernizmit përgjigjja në këtë py etje është bërë akoma më e vështirë dhe më komplekse.

Ulqin – “Rreziku i identiteteve fluide” ka qenë tema e takimit të hapur me studiuesin dhe analistin Redi Shehu, drejtor i Institutit të Komunikimit “Me dius” – Tiranë, që është mbajtur të shtunën në Librarinë “Ulqini”.

Në Librarinë “Ulqini” u mbajt takimi i hapur me studiuesin dhe analistin Redi Shehu, me temë “Rreziku

Ai ka thënë se në diskutimet e përg jithshme mbi identitetin ka pasur pikëpamje të natyrave të ndryshme. Njëra prej tyre e trajton identitetin si një strukturë monolite, një strukturë të qëndrueshme, të vetme dhe të pa zbërthyeshme.

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

“Duke qenë se identiteti nuk është monolit, por është i përbërë nga shtresa të ndryshme, e bën përballjen e tij me realitetin, me modernitetin, me të ashtuquajturin postmodernizmin e sotëm, shumë vulnerabël, shumë të ekspozueshëm ndaj agjentëve të ndryshëm të cilët pikërisht sulmojnë këto shtresa të ndryshme identitare që ka secili prej nesh”, ka thënë Shehu

“Thelbi i identitetit është i përbërë nga memorja dhe nar rativa, pra nga kujtesa dhe aftësia për ta treguar historinë apo këtë kujtesë, të cilat sot janë më të sulmuarat, në nivel individual, por edhe në nivel komunitar. Nëse këto dy elemente i heqim, atëherë identiteti i njeriut nuk ka kuptim”, ka thënë Shehu “

“Në fakt, identiteti i njeriut është i përbërë nga shtresa të ndryshme identitare, të cilat shtresëzohen brenda qenies së tij. Identiteti është i përbërë nga mbiemri i personit, nga familja, nga komuniteti ku rrin ai në një lagje, nga një qytet, nga një minoritet, nga një shtet, nga një kon tinent. Pra, njeriu përveç të qenurit identitet personal, ka disa identitete të shtresëzuara brenda tij, të cilët përbëjnë atë proporcionalen unike të tij. Pra, jemi unikë në identitetin si shqiptarë, si shqipfolës, por brenda nesh kemi identitete që fillojnë nga emri, mbiemri, komuniteti e kështu me radhë”, ka thënë Shehu. Sipas tij, “duke qenë se identiteti nuk është monolit, por është i përbërë nga shtresa të ndryshme, e bën për balljen e tij me realitetin, me moderni tetin, me të ashtuquajturin postmod ernizmin e sotëm, shumë vulnerabël, shumë të ekspozueshëm ndaj ag jentëve të ndryshëm të cilët pikërisht sulmojnë këto shtresa të ndryshme

Ai ka thënë se derisa për identitetet është diskutuar pafundësisht, për identitetin fluid ose të lëngshëm, si një fenomen modern, është diskutuar pak ose aspak.

Në ligjëratën e tij, Shehu ka folur për konceptin e identitetit në përgjithësi, përpjekjet për ta përkufizuar atë, duke u përqendruar tek identiteti i lëng shëm si një fenomen i rrezikshëm për sa i përket strukturave të ndryshme identitare, qoftë personale, komuni tare apo kombëtare.

Identiteti i njeriut të sotëm ka pësuar tronditje

Ai ka thënë se identiteti është një strukturë e përbërë e njeriut, i cili përbëhet nga shtresat sociale dhe shtresat individuale të identitetit.

“

“Tek ne herë del përpara identite ti personal që kemi (emri, mbiemri, rrethi, familja), dhe herë identiteti politik. Shpeshherë jemi dëshmitarë ku identietitet politike dalin mbi iden titetet personale”, ka thënë Shehu, duke shtuar se “kjo gjendje e dyfishtë e identitetit të personit fillon dhe e destabilizon individin nga brenda”.

thelbi i identitetit të njeriut të sotëm ka filluar të pësojë tronditje.

tronditjetë

“Nëse këto dy elemente i heqim, atëherë identiteti i njeriut nuk ka kup tim. Pra, ç’identitet mund të ketë një

“Rreziku i identiteteve fluide”

person kur nuk e ka këtë memorje, apo një komunitet, apo një kombësi nëse nuk ka memorje dhe çfarë iden titeti do të ketë nëse ia heqim nar rativën, pra aftësinë për të treguar?”, ka thënë ai.

KOHA Javore 25 KULTURË

Shehu ka theksuar se sot jetojmë në kohën kur mbizotëron imazhi, i cili paraqet thelbin e shoqërisë, dhe ky imazh fillon automatikisht dhe dyzo “Problemihet. është se imazhi, duke qenë se është në qendër të shoqërisë, fillon dhe na ndërmjetëson mar rëdhënien që ne kemi me njëri-tjetrin. Pra, ne nuk ndërtojmë marrëdhënie me njëri-tjetrin nisur me linjë direkte... Ne kur lidhemi me njëri-tjetrin sot, ndërmjetës mes nesh është imazhi që kemi në kokë për idealet. Imazhi na është dhënë, na është injektuar përmes formave të ndryshme të rrjetit apo të televizioneve, apo të mediave në përgjithësi. Dhe ne kur fillojmë të diskutojmë me njëri-tjetrin apo ndër tojmë marrëdhënie sociale me njëritjetrin, nuk e bëjmë bazuar në lidhje direkte, por bazuar në atë se si jemi ne dy me imazhin”, ka theksuar ai. Studiuesi nga Tirana ka nënvizuar se njeriu i sotëm është i ekspozuar ndaj rrezikut ndaj identitetit të tij si pasojë e shumë faktorëve në nivel global, të cilët përpiqen ta tjetërsojnë njeriun dhe identitetin e tij. Në këtë kuadër, më e rrezikuar është pjesa e identititit fluid apo të lëngshëm të njeriut, i cili është i ndryshueshëm dhe jorezistent ndaj agjentëve të jashtëm. Takimi është organizuar nga Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi dhe Libraria “Ulqini”, si pjesë e taki meve të hapura me personalitete të botës shqiptare, në të cilat diskuto het për tema dhe çështje aktuale të shoqërisë së sotme. i. k.

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Sipas studiuesit, nëse në periudhën tradicionale, ku zotëron te thelbi dhe koncepti për familjen, për fenë, për shoqërinë, për pronën, kur lokaliteti ishte i njëjti, kur njerëzit ishin të njëjtë, vlerat morale ishin të njëjta, konceptet për të qenë në një bashkësi ishin të njëjta, përgjigjja në pyetjen “Kush jam unë?” ishte shumë e thjeshtë, në periudhën e modernizmit përgjigjja në këtë pyetje është bërë akoma më e vështirë dhe më komplekse

“Pse? Për shkak se në situatën ku ndodhemi globalja dhe lokalja tashmë janë interaktive me njëra-tjetrën. Ne kemi globalen që na penetron në skajet më të larta të lokales, pra fu tet në vrimat e secilit prej neve, në shtëpitë e secilit prej nesh. Një ngjar je në një cep të botës, për shkak të medias kuptohet, dhe një ngjarje lo kale e cila papritmas globalizohet në gjithë globin, po për shkak të medias. Domethënë, koncepti ynë i të qenit në një lokalitet, në një komunitet, siç ishte në tradicionalizëm, tashmë është shpërbërë. Tashmë ne jemi në të njëjtin vend, por edhe kudo..., gjë që e bën individin e sotëm modern të përballet me problematika të ekzis tencës dhe përgjigjja e pyetjes ‘Kush jam unë?’ në këtë epokë bëhet ako ma më e vështirë, edhe për faktin se mënyra se si individi e ka konceptuar kohën dhe hapësirën”, ka thënë ai. Studiuesi nga Tirana ka folur për përpjekjet e përkufizimit të identitetit duke iu referuar teoricienëve të ndry shëm botërorë, për të konkluduar se

Shehu ka theksuar se thelbi i iden titetit është i përbërë nga memorja dhe narrativa, pra nga kujtesa dhe aftësia për ta treguar historinë apo këtë kujtesë, të cilat sot janë më të sulmuarat, në nivel individual, por edhe në nivel komunitar.

gjuhëtar, t’i them disa fjalë e vlerë sime për këtë vepër të madhe, duke përfaqësuar, në këtë rast atë pjesë të malësorëve që edhe pse nuk merren me gjuhësi e me studime shkencore, duhet të jemi krenarë e ta themi me gojën plot edhe këtu në Tuz, ashtu si është thënë tashmë në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në përurimin e bërë në Panairin e Parë të Librit Ak ademik, më 23 prill, apo në Albanian University në përurimin e organizuar më 5 maj. Si gazetar që jam, po shtoj se Fjalori i Shkurtajt është vlerësuar menjëherë sapo është botuar nga disa prej gjuhëtarëve të njohur nga Shqipëria (Prof. Dr. Valter Memishaj, Prof. Dr. Tefë Topalli, Prof. Dr. Artur Lamaj, drejtor i Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë në Akademinë e Studi meve Albanologjike, Prof. Dr. Nexhip Mërkuri, Dr. Tonin obani etj). Kanë shkruar për këtë vepër edhe studiues të njohur si Prof. Dr. Bardhosh Gaçe nga Universiteti i Vlorës “Ismail Qe mali”, Prof. Dr. Qemal Murati nga In stituti Albanologjik i Prishtinës, Prof. Dr. Bahtiar Kryeziu nga Universteti i Gjilanit, si dhe albanologë të huaj, Prof. Dr. Basil Shader nga Zvicra, i cili, ndër të tjera, duke e përgëzuar autorin, akademikun tonë të Malë sisë e ka quajtur Fjalorin e Shkurtajt “një kryevepër” e një libër me vlerë të jashtëzakonshme për dialektolog jinë dhe etnografinë e të folurit të shqipes. Një recension të gjerë e me analiza të hollësishme e ka botuar edhe gazetari Vasel Gilaj në “Zani i Malësisë” (maj 2012), i cili e fillon

KOHA Javore26 KULTURË

Deri vonë nga Malësia jonë e Madhe kemi pasur pak emra intelektualësh të shquar, por edhe ata që kanë qenë, jo gjithmonë janë njohur e vlerësuar sa duhet. Prej trojeve tona kanë qenë burra të shuar të dijes e shkencës si Nikollë Ivanaj (1879-1951), publicist nga Trieshi, që botonte në Raguzë (Dubrovnik) gazetën “Shpnesa e

Na gëzon shumë fakti që profesor Gjovalinin e kemi nga Malësia jonë, por edhe që e nderojnë shumë, jo vetëm ata që e kanë mik, por edhe kolegët e drejtuesit e Akademisë së Shkencave. Mjafton të kujtojmë vlerësimet e larta që i ka shprehur ak ademik Shaban Sinani në përurimin e bërë në Tiranë më 23 prill 2022.

shkrimin me këto fjalë vlerësuese e të merituara: “Biri i Kastratit, Gjovalin Shkurtaj, me Fjalorin e botuar, i ngre një monument pavdekësie Malë sisë së Madhe”. Për veprën “Fjalori leksiko-frazeologjik dhe etnolinguis tik i Malësisë së Madhe”, gjatë gjithë pranverës së sivjetme ka pasur edhe njoftime e intervistime në televizionet shqiptare, prej të cilave meritojnë të përmenden intervista e Shkurtajt për gazetarin Mustafa Nano në emisionin e tij të ndjekur “Arnautistan”, si dhe në News-24, A1- Raport TV etj. si dhe në blogjet e faqet online.

GjonajGjekë

Punë e vështirë për mua si gaze tar e publicist, të flas për një vepër gjuhësore e aq më shumë për një ve për madhore të gjuhësisë shqiptare, sikundër është “Fjalori leksiko-fraze ologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Madhe”, i akademikut Gjovalin Shkurtaj, por ai është malësor, e kam njohur prej shumë vitesh, e kam intervistuar në raste të ndryshme, krahas kolegëve të tij të nderuar, si akademik Shaban Demiraj, akademik Jorgo Bulo etj. Duke qenë se ai është jo vetëm i lindur në Malësi (në Ba jzë të Kastratit), por edhe është nga ata që e ka për krenari se është “bir i xhubletës”, qysh kur jemi takuar për herë të parë në Ulqin, në vitin 2001, kemi lidhur edhe një miqësi të sin qertë. Profesor Gjovalini ka shkruar artikuj për disa prej librave të mia si “Prek Cali, piramidë e kufijve të Shqipërisë”, “Shqipet e maleve” etj. dhe bashkë me Prof. Hamit Boriçin e studiues të tjerë nga Tirana e Shko dra, më ka nderuar duke marrë pjesë e duke referuar në përurime të librave të mi në Ulqin. Dashamirësia dhe modestia e tij, sigurisht më trimëron e po marr guximin që, edhe pa qenë

Fryt i një pune përmbledhëse shumëvjeçare e cila i një monument pavdekësie

Malësisë së Madhe

Disa vlerësime për veprën “Fjalori leksiko-frazeologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Madhe”, të E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Kam pasur edhe privilegjin që Prof. Shkurtaj më ka ardhur si mik në shtëpinë time, por edhe unë kam qenë mysafir te ai në Tiranë e në Durrës, prandaj, ashtu si e shpreha në fillim, s’do të flas për Fjalorin, por më shumë për autorin.

Shqypnisë”, dhe dy vëllime me shkrime dokumentare për jetën e ve primtarinë atdhetare e për ndihmesat e tij në lëvizjet përparimtare dhe si përfaqësues i Shqiptarëve të Amer ikës në Konferencën e Paqes në Par is (1919-1920); Dr. Athanas Gegaj (1904-1988), Mirash Ivanaj (18911953), nga Bëkajt e Trieshit, veprim tar, drejtues dhe organizator reforma tor i arsimit kombëtar. Prej fshatit Stanaj (Grudë) ishte edhe Prenk Gruda (1912-1999), veprimtar dhe publicist i njohur shqiptaro-amerikan, autor i librit “Ditari i nji zemrës së lën dueme”; Lukë Kaçaj (1924-2001), këngëtari i famshëm bas, që studioi dhe këndoi me sukses të madh në Rusi, ku dhe do të mbiquhej ”Shalja pini shqiptar”. Prej nesh, po i shkol luar në akademitë e arteve me emër në Jugosllavi e Itali është edhe aka demiku Gjelosh Gjokaj (1933-2016) nga Mileshi i Grudës, piktor me famë evropiane; Angjelin Prelocaj, baler in i famshëm që jeton e kontribuon në Francë ; Frank Shkreli, gazetar i njohur, ish-drejtor i Zërit të Amerikës për Euro-Azinë; Gjekë Marinaj, poet, shkrimtar, studiues, filozof i suk sesshëm, i nominuar për mimin No bel në Letërsi (nga më se 12 shtete, universitete, organizata të akredit uara letrare e akademike në botë). Dhe plot të tjerë, të cilët nuk është as rasti, as mundësia për t’i përmen dur të gjithë. Në emrat e mëdhenj të shkencës së sotme albanologjike, me sa kam lexuar e dëgjuar të thuhet për të nga mjediset shkencore, është

të akademikut Gjovalin Shkurtaj (1) E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

KOHA Javore 27 KULTURË

Vepra “Fjalor leksiko-frazeologjik i Malësisë së Madhe” e Prof. Dr. Gjo valin Shkurtajt, është fryt i një pune përmbledhëse shumëvjeçare, që është sikundër na e thotë në fjalën paraprijëse “një fjalor leksikor e frazeologjik i Malësisë së Mad he, të cilin ka filluar ta punojë qysh në vitin 1969”, pikërisht kur, i sapo emëruar si punonjës shkencor i ri në Institutin e Historisë e të Gjuhësisë, dhe u caktua të merrej me studimet monografike për të folmet e Malë sisë së Madhe, punë të cilën ai në fakt, e kishte nisur me sukses qysh me temën e diplomës kushtuar së folmes së Kastratit, me udhëheqës shkencor të mirënjohurin Prof. Jorgji Gjinari, punim që do të botohej në dy numra të revistës “Studime filologjike 1967/” 2 e 3. (vijon)

pa dyshim edhe profesor Gjovalin Shkurtaj, i cili ka ardhur sot midis nesh për të përuruar veprën e tij më të vëllimshme “Fjalor leksiko-fraze ologjik dhe etnolinguistik i Malësisë së Madhe” për të cilin, sikundër e thotë vetë në hyrjen e librit, ka filluar të punojë qysh në vitet 1962-1966, kur ishte student në Fakultetin e His torisë e të Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Po shtoj me këtë rast, se në vitin 1966, kur ka kryer studimet e larta për gjuhë e letërsi, ka diplo muar me studimin “E folmja e Kastra tit”, dhe përveç vlerësimit më notën më të lartë (dhjetë), ka pasur edhe përgëzimet e Komisionit të provi meve dhe të akademikut të shquar Eqrem Çabej, të cilin Shkurtaj e ka pasur dhe koleg zyre për dhjetë vjet (nga 1967 deri në 1977), dhe e ka përmendur gjithnjë si idhullin e mod elin e shkencëtarit të përkushtuar e

përmbledhësengrepavdekësie

modest, por edhe me adhurimin e madh për të.

dytë ose të merreni me përkthime të ndryshme meqense teknologjia sot ju ofron mundësi. Në këtë rast puna e parë ka lidhje me të dytën. Po në qofte se keni mbaruar për sporte dhe puna e dytë është kamarier këto të dyja përveç aktivitetit fizik nuk kanë lidhje me njëra tjetrën. Po pse disa marrin përsipër dy punë? Arsyet janë ndryshme si ekonomike, sfiduese apo thjeshtë nga kureshtja. Po fillojmë me anët pozitive që ofron puna e dytë : të jep të ardhura shtesë për kohën e lirë ,Të ardhurat që keni fituar me punën e dytë mund t’i përdorni për kohë të lirë, duke i lënë të ardhurat tuaja kryesore për shpenzimet tuaja fikse, faturat e duhura ose emergjen cat e mundshme. Nga puna e dytë jemi në gjendje të kursejmë disa para Me të ardhurat shtesë që vijnë për të plotësuar të ardhurat tona fikse, më në fund mund të kurseni disa para ose ti investoni në investime të tjera. Shkoni në pushimet tuaja të ëndrrave . Shumica e njerëzve ëndërrojnë të udhëtojnë nëpër botë dhe, me një punë të dytë, kjo mund të jetë e mun dur.India nuk duket aq shtrejtë tani që keni para të mjaftueshme për ta vizit

Donika Lulgjuraj

Puna e dytë

uar. Marrja e një kursi specializimi.Një avantazh tjetër i të paturit një punë të dytë është se ju mund të investoni paratë që fitoni duke marrë një kurs specializimi, në mënyrë që të siguroni një promovim në punën tuaj të qën drueshme si psh nga magjistrimi ka loni në doktoraturë. Të punosh në dy punë mund të jetë freskuese. Mund të takoni njerëz të rinj dhe të për balleni me përgjegjësi të ndryshme. Kjo do të thotë se do të keni më pak gjasa të mërziteni ose të acaroheni tepër, pasi problemet e vogla shkojnë së bashku me punën e përditshme në çdo vend pune. Këto janë vetëm disa avantazhe pozitive. Po puna e dytë sjelle edhe disavantazhe si rritja e lodhjes fizike dhe mendore ,me një punë të dytë, ju mund ta lodhni veten fizikisht dhe mendërisht shumë më shpejt se normalisht. Sigurisht, kjo mund të ndodhë vetëm në fillim dhe, me kalimin e kohës, trupi juaj mund të mësohet me ritmin e ri dhe ju nuk do ta ndjeni këtë lodhje më. Është e rëndësishme të peshoni atë që është më e rëndësishme për ju. Mungesa e kohës së lirë ,me një punë të dytë, ne do të kemi më pak kohë për të dalë me njerëzit tanë të dashur, miqët apo kolëget e punës. Mungesa e fokusit Një nga problemet kryesore që mund të shkaktojë një punë e dytë është mungesa e fokusit. Shpesh herë nga lodhja ose ndonjë arsye tjetër ndodh që fokusin e humbin nganjëherë nga njëra punë, por ne duhet të zhvillojmë aftësi të ndryshme për të shkëlqyer në të dyja punët. Ja disa këshilla themelore për ju për të përmirësuar rutinën tuaj dhe për të rritur fokusin tuaj: Kur jeni në punë, kërkoni mje dise më pak shpërqendruese, pro voni meditimin,bëni një listë të de tyrave të përditshme dhe vendosni prioritetet,ndani detyrat kryesore në pjesë,vendosni afate realiste për për fundimin e tyre etj.Nëse merrni për sipër një punë të dytë, qoftë të për kohshme apo të përhershme, duhet të planifikoni edhe kohën që aktivitet i ri të mos dëmtojë ose ve në rrezik punën tuaj primare.

KOHA Javore28 MOZAIK

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Në kohën e sotme veçanarisht në shtetet e vogla Ballkanike si Shqipëri , Mal i Zi, Maqedoni, Kosovë , Kroaci etj ,të rinjët por jo vetëm ata hasim në vështërisë punësimi. Shkaqet var ijonë nga numri i madh i konkurenteve me profesion të njëjtë ose zanat dhe vende punë jo të mjaftueshme për të gjithë, deri te mungesa e lidh jeve politike shoqërore,mos pëlqimi i bërjes së punëve të disponueshme etj. Derisa disa nuk arrin të gjejnë një punë kemi edhe atë që bëjmë njëkohësisht dy . Këtu do ndalemi tek anën pozitive dhe negative e të bërit dy punë . Po fillimisht termi punë e dytë çfarë nënkupton? Siç e thotë emri, një punë e dytë është kur ju keni një punë zyrtare të qën drueshme dhe, pas orarit të punës ose gjatë kohës së lirë (si fundjava) ju merrni përsipër aktivitete të tjera që gjenerojnë të ardhura. Në disa raste puna e parë ka lidhje me të dytë e në raste tjera dy punët nuk kanë lidhje me njëra tjetrën. P.sh nëse punoni si mësues, mësuese , i ndonji ose ndonjë gjuhë si italisht ju përveç që keni orët në shkollë mund të bëni kurse online si punë të

Artemisa Kastrioti, Nju Jork

Ai tregon se në këtë sezon është i përqendruar të bëjë sa më shumë gola, të mos ketë lëndime dhe të japë maksimumin e tij.

KOHA Javore 29 SPORT

dhe sot luan për një ligë shumë të fortë, Ligën belge, KF Schaerbeek Lig 3, në Bruksel. Shpreson të mar rë ftesë në Kombëtare, në Federatën Shqiptare të Futbollit. Ameti ka nisur të luaj futboll që në moshën 15-vjeçare në Belgjikë. Nga viti 2016-2018 u bë lojtari i Schaer beek U17. Karriera e tij pati një suk ses të mirë dhe u inkuadrua në ekipin Kosova Schaerbeek B, nga 2018Ne2019.vitin 2018, Ameti lidhi kontratën duke u inkuadruar në Ligën e 4-të në Belgjikë tek KF Schaerbeek. Aty ka luajtur 30 ndeshje, 21 prej tyre të fi tuara, dhe ka shënuar 8 gola dhe 5 asistime. Në fund të atij sezoni doli kampion. Më pas vazhdoi kontratën 1-vjeçare me KF Schaerbeek dhe pati shumë sukses, duke u emëru ar golashënuesi më i mirë i vitit. Në gusht 2019 filloi Kampionatin dhe deri në shtator ka luajtur 8 ndeshje

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Ky sezon do jetë i imi, do maksimuminjap

Sportisti shqiptar Gentian Ameti, u lind në vitin 1999 në Kumanovë të Maqedonisë së Veriut. Në vitin 2009 vazhdoi jetën në Belgjikë bashkë me familjen e tij. Është duke ndjekur stu dimet e larta universitare për kontabi list informatike, në Bruksel. Gentian Ameti njihet si një nga fut bollistët më të mirë, i cili ka zgjuar kureshtjen e mediave të huaja dhe po bën bujë të madhe në Evropë. Gentian Ameti është vlerësuar me titujt: Futbollisti më i mirë i vitit, Go lashënuesi më i mirë i vitit, Futbol listi më fair play i vitit dhe Kampion i GentianLigës.

Ameti ka patur disa oferta në Kosovë dhe Maqedoni të Veriut. Ai ka qenë në bisedime me trajner in e Kombëtares U-21, Alban Bushi

ku ka realizuar 6 gola dhe 2 asistime. Që nga viti 2019 e deri më sot është aktivizuar në KF Schaerbeek Lig 3 në Bruksel, ku luan në pozi cionin sulmues. Në 2022, Gentian Ameti debuton me performancë të jashtëzakonshme në ligën belge në dy ndeshje ku ka shënuar katër gola.

Sportisti Gentian Ameti:

“Më 17 gusht 2022 fillova futbollin në Ligën belge. Jam i gatshëm të jap më të mirën dhe maksimumin tim, jam i fokusar ndeshje pas ndeshjes. Për këtë sezon 2022-2023 qël limi im është të realizoj një sezon të mirë, të jap maksimumin dhe pastaj do e shohim në fund të sezonit. Kam qenë i koncentruar për këtë vit për të bërë përgaditje fizike. Jam për gatitur shumë fizikisht në Kumanovë gjatë verës, jam shumë në formë dhe shpresoj të vazhdoj në këtë ritëm”, u shpreh sportisti Gentian Ameti. Gentian Ameti falënderon trajnerin Tiko Tshola për suksesin në karrierën e tij në futboll. “I jam shumë mirën johës trajnerit Tiko Tshola që më dha mundësinë të luaj 35 ndeshje me U21 dhe të shënoj 19 gola për 1 se zon 2020-2021 U21”, shtoi Ameti.

MOZAIK

Takimi me Dr. Hodo

tinentin te pacientët meshkuj. Ai gjithashtu kryen procedura të sfink terit urinar në avansin XP dhe ndih mon në rivendosjen e kontinentit te pacientët meshkuj.

“ Un jam Hodo Haxhimolla”. Në Ulqin kemi dëgjua për të. Ishte bërë emër i njohur botëror në fushën e mjekësisë, konkretisht të urolog jisë. Para tre viteve kur ishte në Ulqin, ka qenë te kryetari i atëhershëm i Ko munës së Ulqinit z .Nazif Cungu dhe mysafir rasti në TV Teuta. Para dy viteve në kafenenë e Xhemal Hasës u takova me Xhafer Bishën. Ai më

Dr. Hodo Haxhimolla jeton dhe ve pron në Australi.

KOHA Javore30

Ai është një personalitet të cil it i atribuohen merita të mëdha, në fushën e urologjisë. Është pjesë e strukturave të njohura botërore të urologjisë që ka dhënë dhe vazhdon të japë kontribut të madh në kërkime shkencore përmes publikimeve , lig jeratave, konferencave dhe simpozi umeve. Dr. Hodo Haxhimolla është kirurg urologjik që ushtron praktikën në ACT. Ai është kirurg me përvojë dhe i certifikuar për Da Vinci robot ik dhe laparoskopik (vrimë kyçe). Ai ishte pjesë e ekipit të parë në Aus trali që kishte përfunduar prostatek tomi radikale robotike në Melburn në 2003, së bashku me Profesorin Entoni Kostello. Ai është drejtori i kirurgjisë robotike në Spitalin Privat Kombëtar Kapital, dhe tani është një prokuror për kirurgji robotike. Dr. Haxhimolla ka qenë udhëheqës dhe nismëtar në diagnostikimin e kancerit të prostatës duke përdorur teknolog jinë MRI dhe duke përfshirë biopsitë e fuzioneve të drejtuara nga MRI për zbulimin e saktë të kancerit të pros tatës. Ai kreu procedurat e para të biopsisë robotike Uronav, Percunav dhe Mona Lisa në Australi. Ai përfun doi trajnimin e tij në brachytherapy në Institutin e Prostatës në Sijetëll, një qendër udhëheqëse në SHBA në 2006. Ai iu nënshtrua trajnimeve të mëtutjeshme në operacionin e implantit penil në Institutin Coral Gables, Florida me Dr. Pol Perito. Ai gjithashtu specializohet në opera cionin e mungesës se mospërmba jtjes te meshkujt, duke qenë urologu i parë në Australi që kreu procedurën Atoms me shpikësin e pajisjes kiru rgjikale që synon të rivendosë kon

“Unëtha:punoj si ndihmës në spitalin e Sidnejit. Në spitalin tonë vjen për operime Dr. Hodo Haxhimolla me prejardhje nga Ulqini”. Vazhduam bisedën në banesën time. Hodoja flet rrjedhshëm shqipen “ul qinakçe”. Kujtimet e tij nga fëmijëria: “ Isha fëmi i vogël kur kam ardhur me

të kujtohesha se kush ishte. E pyeta: “Më fal, kush je“?

KaramanagaGani

Xhamia e Mesgjahut. Ishim në faljen e xhuma namazit. Para se të mëso het duaja (lutja përfundimtare), në afërsi vërejta një djalosh me syza. Ai më bëri me kokë, u buzëqesh. Mba si mbaroi lutja, në dalje prej xhamisë, djaloshi mu afrua dhe më përshën deti. Mu duk i njohur, por nuk munda

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Dr. Haxhimolla gjithashtu ka një in teres për Hiperplazinë Prostatike dhe kreu operacionin e parë me lazer Thulium (Revlex) në Australi. Ai ishte gjithashtu një adoptues i hershëm i teknologjive Urolift, Green light dhe teknologjisë Rezum.

“Vajza e dytë e Kahraman Kahra managës Habibe ka qenë e martu ar në familjen Haxhimolla”, i tregova Hodos për historikun e familjes Kara Nëndaja,managa.

“Faleminderit doktor për librat. Për shëndetje, Hodoja”.

Pas pak kohe, me motor arriti Gazmend Dollaku. Ai i tha Hodos: “Jan duke na pritur shokët tanë..”. Dhe në fund, dashuria për vendlind je është në zemër. Ajo nuk harrohet Prof.kurrë.Ass. Hodo Haxhimolla u takon mjekëve me të rëndësishëm të cilët kanë lindur në Ulqin.

E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

Duke biseduar me Hodon, na për shëndeti Hodo Ruzhdi Alibegu i cili është në pushim në Ulqin. Ai jeton tash në SHBA.

KOHA Javore 31

gjyshja e Hodos, Gjylije Bebe Rejzi ka qenë vajza e Pashe dhe myftiut të Ulqinit Hasan Llunji, të cilin sistemi komunist e pushkatoi në vitin 1944 së bashku me Zuhti Ficin, Caf Cankën dhe Memi Resulbegun në KështuBraticë.Ali Llunji, shkrimtari, gazetari dhe publicisti i njohur është daja i DukeHodos.qeshur i tha Hshodos:

Po atë ditë, Hodo Haxhimolla më dërgoi mesazh:

U takuam përsëri pas dy ditëve te kafeneja-ëmbëltorja e Burim Kaplan begut. Hodo është bashkëbisedues i mirë, i dashurar në vendlindje.

U lind në vitin 1968 në Ulqin. Shkollën fillore dhe dy vitet e gjimnazit i kryeu në Ulqin. Familja e Zija Haxhimollës emigroi në Australi në vitin 1984. Atje ishin më përë vëllezërit e tij Rexhepi, Eqremi dhe Xhaudeti. Kur mbërriti në Australi, Hodoja ishte 16 vjeçar. Vazhdoi të mësojë gjuhën angleze, e pastaj përfundoi edhe dy vjet të tjera të “Vëllaugjimnazit.ytIsmet Karamanaga, ka qenë profesori i gjermanishtes. Kam kuj time të mira lidhur me të”, foli Hodoja. Fakultetin e Mjekësisë e ka filluar në vitin 1987 në University of New South Wale, të cilin e përfundon në vitin 1991. Stazhin mjekësor e fillon në vitin 1992 në Prince of Wales Hospital në Sydney. Specializimin për urolog e përfundon në vitin 2002. Në vitin 2003 ka punuar në Melburn, ku u themelua Robotika në Australi.

Prej vitit 2005 deri më sot, punon në Canberra dhe Australian National University. Ka bashkëpunua me Prof. David Ralf nga Londra, të cilin e ka ftua në ordinancën e tij në Camber ra, dhe gjithashtu ka qenë në vizitë kthyese në Londër. Ka bashkëpunua edhe me Prof. Stiv Uilson nga Palm TitullinSprings-SHBA.eAssociate Professor e ka marrë më 2020, dhe jep mësim në University of Camberra dhe Austra lian National University.

“ Inteligjencën dhe aftësinë e ke prej familjeve Karamanaga dhe Llunji”.

MOZAIK

I tregova për librin tim “Rrënjët”.

vizitua gjyshen time. Të kam pasur si idol si mundem edhe unë të bëhem si mjekë dikur..”. Hodo Haxhimolla është besimtar i mirë. Filloj të diskuitoj me bash këshorten time Fitneten lidhur me një sure në Kuran e cila lexohet në ditën e xhumasë. Duke qeshur i fola Ho “Grujados: ime më thotë mos të merrem me punë të thata ( lidhur me shkrimin e Dr.librave)”.Hodo Haxhimolla menjëherë “Ja,shtoi:këtë gjë që bën doktor Ganiu është një punë e madhe e vlefshme... Kjo është historia jonë, jeta e di Hodoskurshme..”.idhurova tre librat e mi, “Mjekët shqiptarë nga Mali i Zi, “Monumentet” dhe “Çinari i Moçëm”.

Hodo Haxhimollën

(1923-1982)

Veprimtari shumëpërfshirëse e muzikës artistike

HasangjekajShaban

(vijon nga numri i kaluar) Kompozitori Rexho Mulliqi, shkroi edhe muzikën për baletin “Nita” dhe “Leg jenda mbi ngadhënjimin” si dhe për shfaqjet teatrore “Besa”, “Erveheja”, “Nita, “Fosilet”, “Dundo Maroje” etj. Të gjitha këto vepra janë realizuar në skenën e Teatrit Kombëtar të Kosovës (ish-Krahinor). Përpunoi dhe harmo nizoi mbi 150 këngë të ndryshme popullore shqipe. Muzika e tij u jetë sua edhe në ekranin filmik e televiziv. Ishte kompozitori i parë shqiptar nga Kosova që kompozoi muzikë për film. Filloi me filmin “Kapiten Lleshi” në vitin 1960, ku përdori motivet e këngës së njohur “Po vijnë krushqit”, mirë po në një ritëm paksa komercial. Ky film i produksionit jugosllav me aktorë kombësish të ndryshme, kishte për subjekt luftën antifashiste shqiptare dhe konfliktin midis komunistëve dhe ballistëve. Filmi është shfaqur gati në tërë botën, dhe një kohë ishte hit në vendet e Ballkanit e deri në Kinë. Në film paraqiten disa aktorë shqiptarë, kurse një rol kryesor e luan Abdurrah man Shala. Motivi “Po vijnë krushqit”, që në film fatkeqësisht këndohet në gjuhën serbo-kroate, është përkthy er e kënduar në disa gjuhë të huaja, madje edhe ne gjuhën kineze (man darin). Duke mos ditur se si ka arritur kjo këngë në film, viteve të fundit në media digjitale, disa të rinj shqiptarë kanë zhvilluar debate kritike duke be suar se “serbët e kanë vjedhur këtë këngë shqiptare për filmin e tyre”. E

Rexho Mulligi vdiq në Prishtinë në vitin 1982. Ishte ai vit i turbullt për shqiptarët e Kosovës. Ndaj, shumë adhurues e miq të tij, munguan në nderimin e fundit para varrit për shkaqe objektive ose pengesa të

KOHA Javore32 PORTRET E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

në listën e personave nën mbikëqyrje të përhershme nga shërbimi sekret. Njerëzit nga ajo listë, para çdo vizite të Titos ose ndonjë partiaku të lartë jugosllav në Kosovë, izoloheshin ose arrestoheshin. Pushteti i frigohej fjalës së MuzikaRexhos.eRexho

vërteta është kjo se kjo këngë shqipe ka hyrë aty nga Rexho Mulliqi, emri i të cilit qëndron me autorët e tjerë të film it. Sot ky detaj duket i parëndësishëm, mirëpo në vitet e 60-ta, ishte pjesë e afirmimit të folklorit tonë. Mulliqi shkroi muzikën edhe për filmat: “Uka i Bjesh këve të Nëmura”, “Era e Lisi”, “Qërim hesapesh”, si dhe për një numër fil mash Përndryshe,dokumentarë.Rexhep-Rexho Mulliqi ishte njeri i qetë e modest, me një kulturë evropiane për kohën e tij. Në shpirt lirik, në një kohë të zymtë. I kishte ndodhur që të fitojë edhe shpërblime ndërkombëtare dhe këtë informatë të mos e ndajë as me miqtë më të afërt... Një vullkan i qetë – plot energji artistike. Tradicional në kom ponim, por në hap e në komunikim në kohët e rrjedhat kulturore. Dukej apolitik në jetën publike, por ishte thellë i shqetësuar për ngjarjet që e rrethonin. Ishte i heshtur, por plot ide e inovacione krijuese. Mulliqi nuk fliste shumë për të kaluarën e tij, as për biografinë e tij. Një kohë edhe disa individë shqiptarë, nga smira ose për arsye të tjera, ia mohuan për katësinë etnike shqiptare. Kur gjatë një vizite në Tiranë e kishin pyetur se çfarë kombësie i takon, ai ishte përg jigjur shkurt: “Pyetni muzikën time”. Heshtja e tij fliste gati sa edhe muz ika që kompononte. Ai nuk e zgjodhi heshtjen, por ajo iu imponua. Ishte i vetëdijshëm që hapi dhe fjala e tij kontrolloheshin nga pushteti. Heshtja e tij ishte protestë. Kompozitori Akil Koci e quajti “kompozitor të harruar”. Ndonjëherë i vetmuar shoqërohej me një gotë. Por, kur gota e tradhtonte, atëherë nga goja e tij dilte e vërteta, siç kanë thënë latinët. E kur Rexho ja fliste, të tjerët iknin, sepse fjala e tij shigjetë, godiste aty ku të tjerët s’guxonin. Për shkak të së kaluarës së tij politike, flitej se ishte radhitur

Mulliqit hyri në Ev ropë, atëherë kur Kosova ishte larg saj. Kompozimet e tij u kënduan ose ekzekutuan nga Austria deri në Angli, në kohën kur të tjerët fare pak dinin për të. Dy këngët e tij më të njohu ra për kor janë “Vjeshta” dhe “Vendi im”. “Vjeshta” në vitin 1966 ka fitu ar shpërblimin e parë në Festivalin Ndërkombëtar Artistik në Langolen të Anglisë. Për t’i qetësuar pushtetarët e kohës, të cilët mbanin nën llupë punën e tij, Mulliqi aty-këtu shkroi edhe ndonjë këngë ose kantatë në tema që u imponoheshin krijuesve nga regjimi. Mirëpo, ky fakt nuk ia zbeh as ulë vlerën kompozitorit as thesarit muzikor që la pas.

Portret: Kompozitori Rexho Mulliqi

Jeta e Rexho Mulliqit nuk ishte e qetë e as e thjeshtë. Ai dukej sikur bënte jetë boemi, mirëpo shpirtin e tij e bënin të zi kohët dhe ngjarjet që kishte shkelur e jetuar. Nga fëmijëria barte një plagë të thellë. Ishte gati foshnje kur në derë të shtëpisë së lindjes i kishin vrarë të atin. Fqinjë joshqiptarë i kishin thënë: “... babanë ta vranë shqiptarët”, kurse pushteti kishte sulmuar shtëpinë me pretekst se aty fshiheshin kaçakët shqiptarë. Dy detaje që nuk qëndro jnë së bashku. Rexhoja u rrit, jetoi dhe vdiq me këtë enigmë në zemër. Jeta e tij ishte gati si muzika që krijoi. E pasur me ngjarje, me ndonjë dashuri, por edhe me drama të stuhishme.

artistikeshumëpërfshirësetëKosovës

Pas vdekjes së Mulliqit, posaçërisht gjatë luftës në Kosovë, filluan të zh duken dëshmitë e punës së tij. Në Prishtinë u zhduk busti origjinale e kompozitorit, punuar nga i ndjeri Agim Çafdërbasha, pronë e Shoqatës së Kompozitorëve. Nuk dihet nëse ky është busti i vendosur mbi varrin në Guci ose jo. Familjarët dhe gruaja e tij e parë Lubica, kishin deklaruar se busti që po vendosnin ishte punuar nga miqtë e Rexho Mulliqit në Kosovë. Dikush u përpoq të fshijë gjurmët kri juese të Mulliqit lënë në Kosovë. Janë zhdukur të gjitha partiturat origjina le të kompozitorit në Prishtinë. Disa akuzojnë të bijën, e disa thonë se ato gjenden në Vjenë e Berlin. Janë dje gur madje edhe disa kopje të parti turave që gjendeshin në ndërtesën e ish-Radiotelevizionit të Prishtinës, tani RTK-së. Ky fakt, po ashtu ngritë dile ma e pyetje të reja, pasi që e bija e tij aso kohe ishte përgjegjëse e Produk sionit muzikor të RTP-së në prag dhe gjatë luftës në Kosovë. Pas dëbimit të punëtorëve shqiptarë nga Radio Prishtina në vitin 1990, ajo mori timo nin e drejtimit të Produksionit muzikor të këtij institucioni. Ndaj, ka pasur të gjitha kompetencat dhe obligimin moral e familjar për t’i siguruar ato nga “zhdukja”.

KOHA Javore 33 PORTRET E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

natyrës politike. Hyri në dheun e vendlindjes – në varrezat e Gucisë, me një ceremoni modeste, duke lënë tërë pasurinë artistike që kishte kri juar, si trashëgim dhe obligim. Ata që e harruan për së gjalli, e refuzuan edhe pas vdekjes. Në vendlindjen e tij në Guci, u shpreh ideja që një rrugë të emërohet me emrin e tij, mirëpo kjo u refuzua. Kundërshtarët kishin po atë arsyetim i cili ishte akuzë kundër kom pozitorit ca dekade më parë. U re fuzua po ashtu edhe vendosja e bustit të kompozitorit në një vend publik afër shtëpisë së lindjes.

Besohet se as Muzeu Kombëtar i Kosovës nuk do të ketë ndonjë do kument apo gjësend të ruajtur nga kompozitori më i madh i shtetit të ri – Kosovës. Në vend të investimit për gjetjen e partiturave apo konservimin e ndonjë shenje personale te kompozi torit, ky muze shpenzoi para do vitesh mbi dhjetë mijë euro për të bërë një video-klip të këngës “Baresha”. Real izimi ishte nën nivelin e këngës, ndaj këngëtarja Pagarusha e ndaloi atë.

dam e disa qendra e qytete të tjera evropiane, por jo në Beograd, ku u shkollua e u burgos. Simfonia e Dytë Kosovare, u ekzekutua madje edhe në Podgoricë, nga Orkestra Simfonike e Malit të Zi. Ishte ky i vetmi ekzekutim live premierë e kësaj vepre, në ketë pjesë të Ballkanit. Kjo simfoni e shkru ar në vitin 1972, ishte publikuar më herët, por vetëm si inçizim nga Orkes tra Simfonike e Lubjanës. Polemika rreth Mulliqit përkujton betejën midis serbëve dhe kroatëve për “përvetë simin” e një kompozitori tjetër të fam shëm, njërin ndër kompozitorët më të mëdhenj të Ballkanit Josip Shtolcer (Sllavenski). Serbët e quajnë serb, ndonëse ai, gjithnjë është deklaruar kroat dhe ka lindur në Kroaci. Shtol cer është i pari kompozitor nga ky ra jon që në muzikën e tij përdori folklor shqiptar. Qysh në vitin 1936 ai pub likoi në Paris “Këngët shqiptare”. Kujt i takon Rexho Mulliqi? Ai së pari i takon muzikës, artit më të vjetër të botës. E muzika u takon te gjithëve. Pastaj i takon kulturës shqiptare, por, u takon edhe të gjithë atyre që e duan dhe e respektojnë punën e tij. Nuk është nevoja të bëhet shqip tar, e bëjnë veprat e tij. Aktori Bekim Fehmiu për se gjalli gjithnjë u identi fikua si shqiptar, mirëpo mungoi në filmat shqip. Rexho Mulliqi e bëri të kundërtën - nuk e eksponoi shumë përkatësinë nacionale të tij, mirëpo punoi e krijoi shqip. Kritikë e kundër shtarë ia lëkundën emrin e esh trat disa herë, por veprën e tij jo. Ai mbetet kompozitori më i madh që ka dhënë Kosova, dhe njëri ndër krijuesit më të mëdhenj të muzikës artistike në botën shqiptare. Me Çeskë Zadenë, i cili priu në këtë fushë, janë dy etërit e simfonisë shqiptare.

Pas gjashtë dekadash, Tirana arriti të sigurojë partiturat e Çesk Zadesë nga muzika e filmit “Skënderbeu” të hum bura në Moskë në vitin 1952.

Disa individë e institucione, si Filarmo nia e Kosovës, i shprehën respektin e tyre Mulliqit, aq sa kishin mundësi. Në solemnitetin e shpalljes së pavarësisë, u ekzekutua premierë Simfonia e tij e Parë. Kompozitorit iu nda pas vdekjes edhe shpërblimi “Niket Dardani”. Para një dekade edhe vajza e tij e vetme, nga martesa e parë, Vesna, hodhi një gurë akuze. Ajo kritikoi pse po e bëjnë Mulliqin shqiptar, çfarë ai nuk ishte, shkroi ajo. S’ka dyshim se vajza është e ndikuar nga e ëma ose rrethi i saj nacionalist serb. Ajo vetë jetoi në Kosovë dhe ishte e privilegjuar pikër isht pse mbante mbiemrin Mulliqi, të cilin ajo preferonte ta shkruaj “Muliç”. Këndoi edhe në Festivalin “Akordet e Kosovës”. Me gjithë këtë, per hir të Rexho Mulliqit, shqiptarët ia shtrinë dorën Vesnës, duke e ftuar atë në manifestimin përkujtues për të atin në Prishtinë. Ajo refuzoi ftesën. Edhe pas këtyre gjurmëve të thella lënë në kulturën shqiptare, disa ende kontestojnë origjinën dhe biografinë artistike shqiptare të Rexho Mulliqit. Ata që sot duan ta përvetësojnë Mul liqin, nuk treguan këtë interesim për së gjalli. Rexho Mulliqi më së paku u ekzekutua në Serbi. Veprat e tij u ekzekutuan në Vjenë, Berlin, Amster

EXPERIENCE: Minimum of two years experience in the analysis/interpretation of legal or regulatory material and issues.

3. KNOWLEDGE: Detailed knowledge of applicable laws, both U.S. and Montenegrin. Must understand and correctly implement consular regulations and procedures.

HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruitment Appli cation (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more information on this Vacancy Announce ment on the following website https://me.usembassy.gov/embassy/jobs/

• QUALIFICATIONS REQUIRED

2. LANGUAGE:

Announces an open position for Visa (TemporaryAssistantAppointment)

KOHA Javore34 MARKETING E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

• Montenegrin language - Level 4 (Fluent) Speaking/Reading/Writing is required.

4. SKILLS AND ABILITIES: Excellent communication skills are required. Must be able to exercise unquestionable integrity, tact and diplomacy in interaction with clients and contacts. Advanced interviewing and conflict resolution skills are essential to the position. Ability to draft correspondence and reports in English and Montenegrin is important. Additionally, strong computer skills and attention to detail are required.

The incumbent serves as one of three consular staff with the responsibility of evaluat ing and responding to the full range of complex Non-immigrant visa (NIV) and Amer ican Citizens Services (ACS) cases. S/he is responsible for the full range of NIV and ACS case intake, including evaluation and analysis and processing to completion. S/he serves as alternate cashier, is responsible for the daily management of all fees intake and prepares related daily and monthly reports. This position reports to the Consular Section Chief.

1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required.

• English language - Level 4 (Fluent) Speaking/Reading/Writing is required. (This will be tested).

• Albanian language – Level 3 (Good Working Knowledge)

An Equal Opportunity Employer

EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equita ble treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diver sity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: 15.09.2022

• BASIC FUNCTION OF THE POSITION

U. S. EMBASSY PODGORICA

Federale e Hetimeve), janë tashmë në terren dhe po ndihmojnë që të tejkalohet njëri ndër sulmet më kom plekse në infrastrukturën digjitale në historinë e ndonjë shteti. Dukaj në një postim në tuiter, ka falënderuar Ambasadën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për mbështetjen që SHBA-ja i ofron Mal it të KujtojmëZi. që strukturat shtetërore të informacionit të Qeverisë së Malit të Zi, kanë përjetuar të premtën një sulm të fuqishëm kibernetik, për të cilin Agjencia për Siguri Nacionale e Malit të Zi (ANB), ka bërë përgjeg jëse shërbimet ruse.

Mbi sulmet kibernetike që po për jeton Mali i Zi kohëve të fundit, kanë reaguar shumë zyrtarë të lartë ven das dhe të huaj. Mbi këto sulme është deklaruar shefja e Delegacionit të Bashkimit Evropian në Mal të Zi, Oana Kristina Popa e cila ka thënë se dëshiron që ta shohë Malin e Zi të mbrojtur nga kërcënimet kibernetike, ndërsa ka paralajmëruar ndihmë për Malin e Zi në përmirësimin e kapaciteteve op erative në menaxhimin e incidenteve “Kolegëtkibernetike.tanë nga shërbimet për instrumente të politikës së jashtme janë para fillimit të projektit të shumë shteteve, qëllimi i të cilit është fuqizimi

Shefja e Delegacionit të Bashkimit Evropian në Mal të Zi, Oana Kristina Popa dhe ministri i Administratës Publike, Marash Dukaj njoftojnë angazhimin e tyre mbi sulmet kibernetike

KOHA Javore 35 MOZAIK E ENJTE, 8 SHTATOR 2022

i qëndrueshmërisë kibernetike në Mal të Zi. Në dymbëdhjetë muajt e ardhshëm, ekspertët nga Akademia e e-administratës, do të ndihmojnë Malin e Zi që të përmirësojë kapac itetet e saj operative në menaxhimin e incidenteve kibernetike, që të sig urojë mbështetje teknike dhe tra jnime për grupin malazez (CIRT) dhe të forcojë mbrojtjen e infrastrukturës kritike”, ka shkruar Popa në llogarisë e saj të Ndërkaq,tuiterit.mbi këto sulme është deklaruar ministri i Administratës Publike në qeverinë teknike të Mal it të Zi, Marash Dukaj, i cili ka thënë se me iniciativë të vet, partnerët ndërkombëtarë nga FBI-ja, (Byroja

t. u.

Ndihmë për Malin e Zi në përballjen e sulmeve

kohajavore.me