Koha 1009

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 28 prill 2022 Viti XXl Numër 1009 Çmimi 0,50

Zhgënjim i radhës

ISSN 1800-5696

Mundësi komunikimi dhe njohjeje me bibliotekën e pasur të librit shqip

Entuziazmi për aktrim tejkalon çdo sfidë dhe vështirësi

PËRMBAJTJE

8

10 Pikëpamjet e ndryshme mbi zanafillën e konfliktit

Putini e nisi një luftë të re anti-kolonialiste, por këtë herë Moska është caku

14

18 Tempull madhështor i reflektimit të vlerave të trashëgimisë kulturore ndër shekuj

Socializëm

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.me

2

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

PËRMBAJTJE

23

24 Vepër jetësore e Ismail Dodës

Stop dhe war – ndaloni luftën

28

32 Serbi pengon synimet ruse për destabilizimin e Ballkanit

Vrasja e njomëzakëve

ARKIVI: www.kohajavore.me

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

3

NGJARJE JAVORE

Sot do të mbahet seanca e Kuvendit të Malit të Zi në Cetinë

Pritet të zgjidhet Qeveria e re Qeveria e re e Malit të Zi, e 43-të me radhë, pritet të zgjidhet sot në seancën parlamentare të Kuvendit të Malit të Zi, që do të mbahet në Cetinë.

Atë pritet ta përbëjnë Lëvizja Qytetare URA, Partia Popullore Socialiste, Partia Boshnjake, Lista Shqiptare, Koalicioni Shqiptar “Bashkë nji za” dhe Partia Socialdemokrate.

Qeveria e re pakicë pritet të mbështetet nga 46 deputetë, nga 81 sa ka gjithsej Kuvendi i Malit të Zi. Ajo ka përkrahjen edhe nga Partia Demokratike e Socialistëve (DPS) e presidentit Millo Gjukanoviq. Por, ajo kundërshtohet fuqishëm nga Fronti Demokratik pro-serb dhe prorus, si dhe Demokratët - dy subjekte që kanë përbërë koalicionin e deritashëm qeveritar së bashku me Lëvizjen Qytetare URA. Në krye të Qeverisë së Malit të Zi pritet që për herë të parë në histori të jetë një shqiptar, kryetari i Lëvizjes Qytetare URA, Dr. Dritan Abazoviq.

Ai e ka prezantuar programin e punës

4

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

së Qeverisë së re. Shtylla kyçe të Qeverisë së re të Malit të Zi do të jenë sundimi i ligjit dhe zhvillimi ekonomik.

Në ekspozenë e Abazoviqit që e ka dorëzuar para disa ditësh në Kuvendin e Malit të Zi thuhet se në tremujorin e parë të punës së Qeverisë së re është planifikuar një projektligj për regjistrimin e popullsisë, në përputhje me standardet evropiane.

Në fushën e prioriteteve të politikës së jashtme, Abazoviq përmend formimin e Ministrisë së Çështjeve Evropiane, me qëllim të, siç thuhet, koordinimit dhe komunikimit më të mirë me strukturën negociatore të BE-së.

“Unë besoj se Mali i Zi mund të kërkojë një pranim të përshpejtuar (në BE) dhe se me vendime urgjente, por të mençura, mund të bëhet anëtar i plotë së shpejti”, ka thënë Abazoviq.

Në mesin e prioriteteve të Qeverisë së tij përmendet edhe marrëveshja për bartësit e funksioneve gjyqësore, pastaj Ligji për origjinën e pronës, reforma zgjedhore, rishikimi

i gjendjes aktuale në arsim dhe kulturë, e të tjera.

Abazoviq është propozuar për kryeministër të Qeverisë së re të Malit të Zi më 3 mars, nga presidenti Millo Gjukanoviq. Më herët, më 4 shkurt 2022, Kuvendi i Malit të Zi votoi pro mocionit të mosbesimit ndaj Qeverisë së udhëhequr nga Zdravko Krivokapiq, e formuar në dhjetor të vitit 2020. Më 7 shkurt 2022 Kuvendi votoi edhe për shkarkimin e kryetarit të Kuvendit të Malit të Zi, Mr. Aleksa Beçiq. Në këtë mënyrë në Mal të Zi u krijua një krizë politike, epilogu i së cilës pritet të marrë fund me zgjedhjen e Qeverisë së re, e cila do të ketë katër nënkryetarë dhe 20 ministra, dy prej të cilëve pa portofol. Në kabinetin ministror do të jenë edhe dy ministra nga partitë shqiptare.

Në këtë seancë parlamentare pritet të zgjidhet edhe kryetari i ri i Kuvendit të Malit të Zi. Sipas marrëveshjes, kjo pozitë pritet t’i takojë PPS-së, e cila ka propozuar deputeten Danijella (Kohapress/REL) Gjuroviq.

NGJARJE JAVORE

Shkolla Fillore “Marshall Tito” në Ulqin merr kërcënime përmes internetit për një masakër në këtë shkollë

Rriten masat e sigurisë

Shkolla Fillore “Marshall Tito” në Ulqin është bërë pre e kërcënimeve përmes internetit për një masakër në këtë shkollë.

Kërcënimi i publikuar në rrjetet sociale se do të përgatitet një sulm i dhunshëm në një shkollë në Ulqin, ka ngritur në këmbë policinë e Malit të Zi. Agjencia e Bashkimit Evropian për Sundim të Ligjit (EUROPOL) ka njoftuar kolegët e tij nga Mali i Zi se kërcënimi është publikuar në internet.

Sipas informacioneve jozyrtare, shërbimet ndërkombëtare të sigurisë nuk kanë pasur të dhëna për iden-

titetin e personit që ka bërë të ditur kërcënimet të shtunën. Jozyrtarisht mësohet se kërcënimet kanë ardhur nga llogaria e Google “Adolf Hitler” në një shërbim të blogjeve, e cila dyshohet se mbledh neonazistë të cilët janë ftuar të kryejnë vrasje masive me armë zjarri në këtë shkollë të Ulqinit.

Situata e krijuar ka bërë që policia e Ulqinit të ndërmarrë masa kontrolli në kërkim të kërcënuesit anonim.

Kryeshefi i Policisë së Ulqinit, Arben Tagani, ka thënë se po e hetojnë rastin dhe po e mbajnë gjithçka “nën kontroll”.

Drejtoresha e shkollës, Medina Çoba, ka bërë thirrje për kujdes dhe që të gjithë personat e dyshimtë dhe të panjohur të lajmërohen menjëherë në polici.

Ndërkaq Tagani ka thënë se nuk ka vend për panik.

“Sigurisht, ne besojmë gjithçka dhe e mbajmë nën kontroll. Është shumë e rëndësishme që njerëzit të mos kenë panik dhe të dinë që ne punojmë mirë dhe profesionalisht”, ka deklaruar ai. Mësimi në këtë shkollë ka vijuar normalisht gjatë kësaj jave, nën masa të shtuara sigurie.

(Kohapress)

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

5

VËSHTRIM & OPINION

Zgjedhjet lokale në Komunën e Ulqinit

Zhgënjim i radhës Sipas të gjitha gjasave, partitë politike shqiptare për gabimin trashanik të katër viteve më parë, të cilat përkundër 18 mandateve ia “falën” kryetarin e komunës DPS-së, u penalizuan nga vetë votuesi shqiptar, sepse formimi i pushtetit vendor nga partitë politike shqiptare kësaj radhe është vetëm teorikisht i mundur. Kështu, në vend të evoluimit të interesit për të votuar shqip, këto zgjedhje treguan se partitë politike shqiptare nuk janë më faktor kryesor për formimin e pushtetit vendor në Ulqin. Pra, për partitë shqiptare këto zgjedhje sollën defaktorizimin e tyre apo së paku fillimin e tij

Hajrullah Hajdari

Zgjedhjet e fundit lokale në Komunën e Ulqinit (27 mars 2022) nuk sollën asgjë të re për qytetarët e kësaj komune, përveçse zhgënjimin e radhës.

Asnjë parti politike apo koalicion nuk ka arritur të fitojë shumicën e nevojshme për të krijuar dhe udhëhequr pushtetin vendor në katër vitet e ardhshme. Më e dhimbshme se kjo është defaktorizimi i partive shqiptare në këto zgjedhje, të shoqëruara me parregullsi të shumta, korrupsion dhe si rrjedhojë keqpërdorimi i radhës i votuesit nuk pati të ndalur. Vërtet këto zgjedhje u mbajtën në kushtet e krizës ekonomike, rritjes enorme të çmimeve të artikujve kryesorë të shportës mujore të qytetarëve, në një atmosferë të populizmit dhe krizës qeveritare të filluar shumë muaj më parë. Të gjitha këto dukuri negative i ndihmuan “manipuluesit zgjedhorë” që mos ta lënë zanatin e vjetër - “blerjen e votës”, por ta avancojnë atë edhe më shumë.

Po çka është “blerja e votës”?!

S’është tjetër veçse një veprim djallëzor ndaj integritetit, moralit, vlerave dhe respektit të njeriut të ndershëm dhe të

6

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

lirë, ose thënë ndryshe blerje-shitje me para e integritetit familjar në këmbim të zgjidhjes momentale të ndonjë halli momental të qytetarit hallexhi, por jo vetëm atij. Përfitues i “blerjes së votës” në këto zgjedhje nuk ishte vetëm qytetari hallexhi, por kushdo qoftë që ia kishte qejfi paranë. Ky matrapazllëk i ndyrë u bë modë, askush më nuk fliste për integritetin, moralin e lëre më për patriotizmin, në këtë rast shqiptar. Flitej vetëm për shumën e ofruar, e cila bëhej më joshëse e natyrisht më e madhe sa vinte e afrohej dita e zgjedhjeve, gjegjësisht oferta rritej në momentin që një parti politike shihte partinë tjetër më të avancuar në këtë korrupsion politik e si pasojë në rast të mosveprimit rrezikohej. Dikush thonte “të mjerët qytetarë, ç’i gjeti” e të tjerët thërrisnin: “luaj nafakë, luaj”! Sidoqoftë, zgjedhjet lokale të 27 marsit në Ulqin mund të ishin çdo gjë, por zgjedhje të lira e të ndershme jo!

Bashkëpunimi me DPS-në, zhgënjim i shqiptarëve

Jo të gjithë votuesit ranë pre e këtij matrapazllëku. Zhgënjimin e tyre ose mospajtimin me këtë formë të veprimit të partive politike e shprehën me injorimin e të drejtës së vet qytetare për të zgjedhur, ose me qenë i zgjedhur në organet përfaqësuese të pushtetit vendor. Ky pohim vërtetohet me pjesëmarrjen e vogël të qytetarëve në zgjedhje, vetëm 57.33% të votuesve dolën në zgjedhje.

Për zhgënjimin e qytetarëve nga qeverisja 30-vjeçare e DPS-së është folur, diskutuar e shkruar shumë e shumë herë. Nga ajo qeverisje është botërisht e ditur, trojet shqiptare ishin dhe mbeten vendet ekonomikisht më të pazhvilluara në Mal të Zi, përkundër resurseve të mëdha natyrore që sigurojnë një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik. Pra, shqiptarët në Mal të Zi në aspektin zhvillimor ishin “non grata” të kësaj qeverie.

Instalimi i pluralizmit politik në Mal të Zi ngjalli te shqiptarët shpresën për një zhvillim më të shpejtë ekonomik e për një barazi politike të pranueshme.

Por, si kalonin vitet kulti i lidershipit dhe interesat personale të tyre u fuqizuan aq shumë sa votuesi u shndërrua në “ushtarë” besnikë të tyre! Interesat personale u vendosën mbi interesat e përgjithshme të zhvillimit ekonomik.

Filloi një epokë e mbizotërimit të volumit mbi cilësinë. U bë modë punësimi i paligjshëm, lulëzonte nepotizmi, asfalti e poçat elektrikë dilnin si kërpudhat pas shiut, me kriter e pa kriter, keqpërdorimi i mjeteve financiare nga udhëheqësit lokalë dhe bashkëpunëtorët e tyre u bë dukuri e përditshme. Në këtë mënyrë edhe partitë politike shqiptare, sidomos nga viti 2007 e këndej, u bënë joshëse për votuesin shqiptar. Dhe vërtet votuesit shqiptarë të të gjitha këtyre viteve, votuan shqip.

Por ç’e do kur lidershipi i tyre pas përfundimit të zgjedheve, pa zbardhur drita, shkonte në Podgoricë, tek “i madhi”

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

për të bërë koalicion me DPS-në, edhe pse partitë politike shqiptare e kishin shumicën për krijimin e pushtetit vendor pa DPS-në. Kështu, vite me radhë lidershipi dhe interesxhinjtë e tyre e tjetërsonin vullnetin e votuesit besnik të tyre. Integriteti i qytetarit u bë “për pesë pare”. Natyrisht, përsëri zhgënjim dhe si pasojë e këtyre veprimeve dhe zhgënjimeve, besimi i shqiptarëve ndaj partive të tyre po zbehet gjithnjë e më shumë.

Fillimi i defaktorizimit të partive shqiptare

Zgjedhjet e fundit lokale në Ulqin karakterizohen me populizmin dhe fuqizimin e partisë politike URA, e cila përveç lidershipit të saj nuk mund të radhitet si parti politike shqiptare. Shumë shqiptarë u radhiten në krahun e kësaj partie politike e në mesin e tyre edhe dy parti politike shqiptare - PD-ja dhe ASH-ja, e cila deri në këto zgjedhje nuk ishte faktorizuar në Ulqin. Populizmi apo besimi te lidershipi i URA-s bëri që asaj t’i bashkohen edhe dy parti politike qytetare - PSD-ja dhe SD-ja dhe kështu me moton “Fillimi i Ri” u krijua një konglomerat apo bashkim mekanik partish të spektreve të ndryshme politike. Pritshmëria ishte e madhe saqë ky konglomerat pretendonte të merrte shumicën dhe të krijonte pushtetin vendor në Ulqin. Por, nuk ndodhi kështu.

Ata morën vetëm 14 mandate këshilltarësh, nga të cilët URA vetëm 5 mandate, PD 5 mandate, ASH 1 mandat e

të tjerët 3 mandate. Arsyet e këtij dështimi janë të shumta dhe ia vlen të analizohen! Gjithsesi ky numër i mandateve na lë të kuptojmë se ka pasur rrjedhje të votave nga partitë shqiptare në “Fillimin e Ri”, sidomos nga “Forca”, e cila është partia e vetme shqiptare që garoi e vetme dhe fitoi vetëm 5 mandate.

Që shqiptarët të mos mbesin krejtësisht të zhgenjyer u kujdes koalicioni i vetëm shqiptar “UDSH – LD në MZ”, të cilët fituan 6 mandate dhe mund të cilësohen lirisht si fitues moral të këtyre zgjedhjeve. Kësaj radhe, sipas të gjitha gjasave, partitë politike shqiptare për gabimin trashanik të katër viteve më parë, të cilat përkundër 18 mandateve ia “falën” kryetarin e komunës DPS-së, u penalizuan nga vetë votuesi shqiptar, sepse rasti për formimin e pushtetit vendor nga partitë politike shqiptare është vetëm teorikisht i mundur. Kështu, në vend të evoluimit të interesit për të votuar shqip, këto zgjedhje treguan se partitë politike shqiptare nuk janë më faktor kryesor për formimin e pushtetit vendor në Ulqin. Pra, për partitë shqiptare këto zgjedhje sollën defaktorizimin e tyre apo së paku fillimin e tij.

Shumë “opionistë apo analistë” kanë shprehur mendimin se përgjegjës për fillimin e defaktorizimit të partive politike shqiptare janë vetë partitë politike shqiptare dhe udhëheqësit e tyre si pasojë e mosreformimit të tyre. Po a është e gjitha kjo? Siç cekëm më herët, befasia më e këndshme e këtyre zgjedhjeve është koalicioni UDSH – LD në MZ

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

dhe për çudi këto dy parti udhëhiqen nga persona që janë në ato parti në vende udhëheqëse, që nga fillimi i pluralizmit politik. “Forca” jo shumë kohë para zgjedhjeve ka zgjedhur kryetarin e ri, por ky ndërrim nuk u tregua i suksesshëm. PD-ja është e vetmja parti politike shqiptare që nga themelimi i saj udhëhiqet nga i njëjti person dhe si rrjedhojë fitoi më pak mandate se në zgjedhjet e kaluara.

Duke u nisur nga rrethanat e përmendura (korrupsioni ekonomik e politik, nepotizmi, keqpërdorimet etj.) dhe rezultatet e arritura të partive politike shqiptare, mendoj se problemi është shumë më i thellë se vetëm reformimi i partive politike shqiptare. Reformimi, rifreskimi dhe përshtatja e programeve dhe platformave politike të partive shqiptare është më se i nevojshëm.

Mali i Zi përballet me grupe të shumta të krimit të organizuar, me korrupsion të lartë politik dhe ekonomik dhe si pasojë ngecja në zhvillimin ekonomik të trojeve shqiptare është i prekshëm. Blerja e votës me para në këmbim të një vendi pune, ose për lakmitë personale të individëve të caktuar e poshtëron qytetarin e ndershëm dhe thellon pakënaqësinë mes qytetarëve. Kjo quhet krizë që për pasojë ka shkatërrimin e institucioneve demokratike shtetërore.

Pra, kemi të bëjmë me shkatërrimin e sistemit, ndalimin e të cilit është dashur ta bëjë dhe duhet ta bënte shteti. Por, shteti nuk e ndaloi, përkundrazi e stimuloi. Shteti me mosveprimin e tij kundër këtyre dukurive të shëmtuara e shkatërroi edhe sistemin zgjedhor në përgjithësi.

Përgjegjësi në vazhdim e partive shqiptare

Ndaj, duke mos shfajësuar partitë politike shqiptare për konservatorizmin e tyre politik dhe përkrahjen e shabllonit të vjetër të udhëheqjes së partisë, është më se e qartë se problemi kryesor edhe për partitë shqiptare është shkatërrimi i institucioneve dhe sistemit demokratik në Mal të Zi. Kjo situatë edhe më shumë e bën të nevojshëm bashkëpunimin dhe bashkërendimin e veprimeve të partive politike shqiptare me qëllim të unifikimit të kërkesave të tyre legjitime. Mbetja në pozicionet e tanishme, ku çdo parti ruan fort pozicionet e veta, nuk çon gjëkundi përveçse në bërje realitet të defaktorizimit të elementit shqiptar në Mal të Zi. E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

7

VËSHTRIM & OPINION

The Guardian

Putini e nisi një luftë anti-kolonialiste, po herë Moska është c Nick Cohen Megjithatë, heroizmi befasues i rezistencës ukrainase dhe gabimi i çmendur i regjimit putinist po bëjnë që kundërshtarët e Rusisë, që nga Siria në Azinë Qendrore e deri te Gjeorgjia dhe Moldavia, ta shtrojnë pyetjen e kthesës rrënjësore: “Çka nëse?” Çka nëse perandoria bie? Çka nëse strukturat që për shekuj të tërë kanë rezistuar dhe kanë skllavëruar, mund të shpërthejnë si kamionët që pëlcasin në autokolonën me municione ruse?

Kur flet me burrat dhe me gratë e përfshira në atë që është – sikur ta shihte e majta globale këtë – lufta më e madhe anti-kolonialiste e kohëve tona, dëgjon se si po kalojnë nëpër fazat e një përkushtimi revolucionar: që nga protestat paqësore, te dënimet me burg e deri te të kuptuarit se mosbindja civile kurrë nuk do të mjaftojë.

Jetët transformohen dhe gjasat shtohen. Historia e Timur Mitskievichit i jep jehonë protestave anti-kolonialiste të shekullit XX. Në vitin 2020 ishte adoleshent në Minsk, kur diktatori bjellorus, Alexander Lukashenko, i manipuloi zgjedhjet presidenciale – pasi e kishte shtypur çdo sfidë ndaj sundimit të tij, qëkur erdhi në pushtet në vitin 1994. Mbështetësit e kandidates së opozitës, Sviatlana Tsikhanouskaya, dolën në rrugë në demonstratat më të mëdha popullore në historinë e Bjellorusisë.

Paradoksi i mosbindjes civile është se taktikat jo të dhunshme funksion-

8

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

ojnë vetëm kundër regjimeve që, sado shtypëse që protestuesit i konsiderojnë ato, nuk janë aq shtypëse sa të mos binden ndaj ndryshimit.

Me gjithë krimet dhe paragjykimet, autoritetet perandorake britanike në Indi në vitet 1940, si dhe qeveria amerikane e viteve 1960, u detyruan t’i dëgjonin Mahatma Gandhin dhe Martin Luther Kingun. Lukashenko nuk i dëgjoi kundërshtarët e vet.

I terrorizoi ata. Ai nuk kishte pse të shqetësohej për publicitetin e keq kur tashmë i kontrollonte mediat. As nuk duhet të shqetësohet për reagimin e “komunitetit ndërkombëtar” meqë Vladimir Putini tha se do të mbante diktatorin në pushtet nëse

ai heq dorë nga ajo pak gjë që ka mbetur nga pavarësia e Bjellorusisë.

Vendi u bë përsëri koloni ruse, gjë që ka qenë pothuajse vazhdimisht – qëkur perandoria ruse e merr kontrollin e vendit më 1795.

Protestës iu bashkua edhe 17-vjeçari Mitskievich. Policia e rrahu aq keq sa që mjekët e futën në koma. Kur ishte në atë gjendje, nëna e tij vdesë duke i lënë pas nëntë fëmijë jetimë.

Mosbindja paqësore funksionon vetëm ndaj regjimeve që kanë aftësi për të pasur turp, por regjimet bjelloruse dhe ruse nuk kanë pikë turpi.

Bjellorusia, si Ukraina para vitit 2014, është një vend për të cilin perëndimorëve pak e hiç mendojnë.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

ë të re or këtë caku Nëse ky emër shkruhet sot, ajo është baza e Rusisë për sulmin e dështuar kundër Kievit. Në vitet 1990, triumfi i demokracisë liberale supozohej se ishte aq i pashmangshëm saqë Bjellorusinë e quajtëm “diktatura e fundit e Evropës”. Shiheni çudinë e kësaj, thamë ne. Por, ajo ende kapet pas sundimit të stilit sovjetik, një gabim që historia me siguri do ta korrigjonte kur marshonin idealet e tregjeve të lira dhe të shoqërive të lira.

Në vend që të ishte anakronik, Bjellorusia ishte model për të ardhmen.

Pasi u bë shtet klientelist rus, Rusia u bë Bjellorusi e madhe, meqë Putini i hoqi liritë e kufizuara që ua kishte lejuar qytetarëve rusë në vitet 2000

“

Historia po shkon në një skaj. Askush s’e di cilën anë do ta marrë. Ndoshta do të bie perandoria ruse, e fundit dhe më e tmerrshmja e perandorive evropiane. Ose, ndoshta do ta durojë goditjen dhe do të mbijetojë ashtu siç ka mbijetuar dhe siç është zgjeruar që nga shekulli XVII. Do të ishe budalla nëse vë bast kundër. Varrezat e Euroazisë janë plot me ata që e bënë këtë

dhe e imitoi diktaturën e Lukashenkos.

Për opozitën e dëbuar të Bjellorusisë, lufta e Ukrainës është lufta e tyre dhe një fitore e Ukrainës do ta hapte perspektivën e ndryshimeve radikale në të gjitha territoret që Rusia i frikëson dhe i kontrollon. Lufta e Ukrainës e ka bërë të qartë se si nacionalistët rusë i shohin sllavët lindorë – me paturpësinë për t’i refuzuar ata. Mediat zyrtare ruse thanë se ukrainasit, dhe si rrjedhojë bjellorusët, në fakt ishin rusë. Nëse e refuzojnë identitetin rus dhe thonë se i kanë kulturat dhe historitë e tyre të cilat ekzistonin përpara perandorisë ruse, veçse e vërtetojnë se janë “nazistë”. Asnjë formë e jetës njerëzore nuk mund të jetë kaq e ulët. Shteti rus e ka për detyrë t’i vrasë ose t’i dërgojë në kampet e punës; t’ua marrë fëmijët dhe ta shkel vendin e kulturën e tyre.

Kur javën e kaluar fola me këshilltarin e lartë të Tsikhanouskayas, Franak Viačorka – që është në mërgim në Poloni – ai tha se revolucioni është i vetmi opsion i mundshëm. Fliste me gjuhën e një oficeri të nëntokës e jo shumë si politikan që përpiqej të negocionte për zgjidhje. Regjimi i Lukashenkos është i “shtetit kolaboracionist”. Aktivistët që i sabotuan linjat hekurudhore të Bjellorusisë, për t’i ndaluar trupat dhe forcat e blinduara ruse që të shkojnë në Ukrainë, ishin “celula të rezistencës”.

Edhe në kohën sovjetike, Moska “e pranonte ekzistencën e kombeve bjelloruse dhe ukrainase”, tha Viačorka. Putini po e sjell një “formë të re të fashizmit” që e mohon qenien e tyre. Opozita bjelloruse me veprime

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

të fshehta po lufton kundër kësaj.

Ajo po përpiqet ta largojnë ushtrinë nga nënshtrimi ndaj Lukashenkos dhe ndaj Putinit. Në Bjellorusi, si në shumë vende të tjera, shpresa varet nga fitorja e Ukrainës që e ofron “mundësinë për të dalë nga sfera e influencës ruse”.

Epo, kemi mësuar të jemi shumë optimistë në vitet pas fundit të shekullit. Mund ta shohim mbijetesën e pushtetit brutal. Forcat e armatosura ruse padyshim se janë të korruptuara dhe të paafta. Por, mund ta shihni perandorinë duke fituar, siç ka fituar gjithmonë duke i hedhur rekrutët në beteja – pa menduar për jetët e tyre – dhe i duke terrorizuar civilët. Nga ana tjetër, inteligjenca perëndimore nuk e parashikon fitoren e shpejtë të Ukrainës, por një luftë të ashpër rezultati i së cilës është i pasigurt.

Ndaj gjithë kësaj, megjithatë ka një diçka, nëse jo optimizëm atëherë një pyetje e besueshme. Po sikur rënia e pjesshme e perandorisë ruse në vitet 1990 të pasohet nga disfata vendimtare në vitet 2020? Po sikur të bie e gjithë struktura e kalbur?

Mjekët e liruan Mitskievichin nga spitali. Ai tani po lufton në Ukrainë për versionin bjellorus të Brigadave Ndërkombëtare të Luftës Civile në Spanjë. Është njëri nga mijëra bjellorusët që dolën vullnetarë për t’iu bashkuar Batalionit “Kastuś Kalinoŭski”, i quajtur sipas udhëheqësit të një kryengritjeje kundër Perandorisë Ruse më 1863. Batalioni ka vepruar në betejat rreth Irpinit. Një ditë, anëtarët e saj do të kthehen në Bjellorusi me aftësi shumë të mira ushtarake. Ata do t’i shtrojnë pyetjet e tyre.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

9

VËSHTRIM & OPINION

Të njohurat dhe “të panjohurat” e konfliktit ruso-ukrainas! (2)

Pikëpamjet e ndrysh mbi zanafillën e konfl

Tani kemi një botë të ndarë. Është e majta ekstreme që sulmon NATO-n si një organizatë imperialiste dhe Rusinë, prandaj ndajnë qëndrime anti-perëndimore, të cilat po përdoren nga rrjetet mediatike. Është e djat një udhëheqës të fortë në një fushatë të gjerë për të zgjeruar sferën e influencës ruse, apo ndoshta për rib një grup të tretë ndërmjet të majtëve dhe të djathtëve, të cilët nuk bëjnë asnjë dallim midis Ukrainës dhe R të njëjtin “planxhi” në shërbim të krijimit të situatës shqetësuese. Perëndimit i duhej një konflikt i tillë degradimi, kurse Putinit për të shpëtuar veten nga inferioriteti e ndikimit rus kundër Perëndimit – nga lufta e ftohtë deri te Putini], të botuar në vitin 2016. Mcauley thotë se Rusia sovjetike dhe Putini kanë qenë në luftë me “Qytetërimin perëndimor” dhe kanë zhvilluar fushata ndikimi për të Hajrudin S. Muja dobësuar dhe minuar Perëndimin nga brenda. Akuza ngrihet rreth teknikave të reja të epokës së informacionit, që nuk ishin të disponueshme gjatë periudhës sovjetike, duke përfshirë interne(vijon nga numri i kaluar) Pas rënies së Gorbaçovit dhe Bashkimit tin, rrjetet sociale, luftën e informacionit Sovjetik (1991), presidenti Boris Jelcin dhe operacionet kibernetike. Mcauley gjatë një takimi në Kremlin (1995), aku- nuk merret me çështjen e NATO-s, por zoi SHBA-të dhe Presidentin e atëher- akuzon Rusinë për “luftë kibernetike” shëm Bill Clinton se po “mbillnin farat e në fushata të kombinuara, por të fshemosbesimit”, duke tentuar anëtarësimin hta, me qëllim të përgatitjes dhe mobinë NATO të vendeve që kishin qenë në lizimit të popullatës ruse për operaci“Paktin e Varshavës”. Kjo nuk ishte më one të mundshme ushtarake. Mcauley pak as më shumë se “një tradhti ndaj akuzon Putinin dhe pushtetin e tij në favor të Moskës për të shkaktuar përpopullit rus”.

Steil citon kreun e Shërbimit të Intelig- plasje me Perëndimin. Për më shumë jencës, Yevgeny Primakov, i cili më – thotë Mcauley: “Perëndimi duhet ta vonë do të bëhej ministër i jashtëm dhe ketë parasysh se është i përfshirë në kryeministër, të ketë thënë se: “zgjerimi një konflikt me Rusinë dhe Presidentin i NATO-s do të kërkonte një qëndrim Putin”. më të fortë të mbrojtjes ruse”. Po kësh- Një tjetër pikëpamje paraqitet në librin tu edhe politika e jashtme e Moskës “Putin’s World - Russia Against the lëshoi alarmin së zgjerimi i NATO-s do West and with the Rest” [Bota e Put’i bënte “shtetet baltike dhe Ukrainën... tinit - Rusia kundër Perëndimit dhe një zonë të rivalitetit strategjik intensiv”. me të tjerët] (2019)], ku autorja AnNjë vështrim krejt ndryshe na jep Kevin gela Stent ka dhënë shpjegimin e saj N. Mcauley, në studimin “Russian In- se si arriti Rusia të ngjallet në skenën fluence Campaigns against the West - botërore: “jo për faktin se vetë Putin From the Cold War to Putin” [Fushatat është një strateg i madh, por për sh-

10

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

kak të shpërqendrimit të Perëndimit me problemet e veta të brendshme dhe ambivalencës së SHBA-ve për të vepruar si superfuqi”. Për më shumë është shqetësimi i Putinit për të kaluarën e trazuar të vendit dhe bindjen e tij se Perëndimi është përpjekur t’i mohojë një vend në tryezën e Fuqive të Mëdha, që nga shpërbërja e BRSS-së.

Ish-Sekretarja e Shtetit, Madeleine K. Albright është shprehur se ky libër “ofron një ‘dritare’ të rëndësishme në një nga sfidat kryesore gjeopolitike të kohës sonë”. Duke qenë e lënë të rivalizuar në hartat e pushtetit evroaziatik, Angela Stent sugjeron në përmbyllje që të “jemi të mençur dhe të presim të papritura”.

Të ngjashme qenë edhe konstatimet e fundit të Macronit se: “e keqja më e madhe ende s’ka filluar” dhe ato të

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

hme fliktit

e beson se ka një qëllim për të minuar thta ekstreme që e dëshiron Putinin si bashkimin e Bashkimit Sovjetik. Ka dhe Rusisë. Për më tepër, ata konsiderojnë për ta shpëtuar atë nga përçarja dhe

Stoltenberg-ut se “do të ketë përleshje shumë më serioze”.

Të tri veprat e cituara më lart merren në vështrimin e përgjithshëm Lindje – Perëndim dhe jo konkretisht me problemin e Ukrainës të përfshirë në këtë konflikt. Për të kuptuar më mirë zanafillën e problemit, ne duhet të kujtojmë janarin e vitit 1990, kur më shumë se 400.000 njerëz u kapën si një zinxhir njerëzor rreth 400 milje nga qyteti perëndimor i Ivano-Frankivsk deri në Kiev, duke valëvitur flamurin ukrainas blu dhe të verdhë, që ishte ndaluar nën sundimin sovjetik. Pas shpalljes së pavarësisë (1991) Ukraina, që gjendet në Evropën Lindore midis Rusisë dhe vendeve anëtare të BE/NATO-s, mbeti rezerva e tretë më e madhe bërthamore në botë dhe vendosi zyrtarisht marrëdhënie me Aleancën Atlantike (1992).

“

Për të kuptuar më mirë zanafillën e problemit, ne duhet të kujtojmë janarin e vitit 1990, kur më shumë se 400.000 njerëz u kapën si një zinxhir njerëzor rreth 400 milje nga qyteti perëndimor i Ivano-Frankivsk deri në Kiev, duke valëvitur flamurin ukrainas blu dhe të verdhë, që ishte ndaluar nën sundimin sovjetik. Pas shpalljes së pavarësisë (1991) Ukraina, që gjendet në Evropën Lindore midis Rusisë dhe vendeve anëtare të BE/NATO-s, mbeti rezerva e tretë më e madhe bërthamore në botë dhe vendosi zyrtarisht marrëdhënie me Aleancën Atlantike (1992)

Në dhjetë vitet e presidencës së Leonid Kuchma’s, Ukraina u shndërrua nga një republikë sovjetike në një shoqëri kapitaliste. Në vitin 2000 presidenca e tij tronditet nga skandali për urdhër të vrasjes së një gazetari, por qëndroi në pushtet edhe për katër vite të tjera.

Në vitin 2004, zgjedhjet presidenciale i fitoi mbështetësi i Putinit, Viktor Janukoviç, mes akuzave për manipulim.

Revolta popullore bëri që të shkohet në zgjedhje për herë të tretë, kur fitoi Jushçenko, i cili bashkë me kryeministren Julia Tymoshenko në vitin 2008 u përpoqën ta fusnin Ukrainën në NATO. Presidenti i SHBA George W. Bush mbështeti anëtarësimin, por Franca dhe Gjermania e kundërshtuan pas pakënaqësisë që shprehu Rusia. Më 2011 prokuroria e Ukrainës hapi hetime penale kundër Timoshenkos për korrupsion, duke e shpallur fajtore për “shpërdorim pushteti” dhe e dënoi me shtatë vjet burg. Kjo u konsoderua si një lloj grusht-shteti nga ana e SHBAve, e cila në mënyrë ilegale zhvendosi një president të zgjedhur duke e zëvendësuar me një “kukull” të Hillary Klintonit, Viktoria Nuland-it, Joe Bidenit dhe Barack Obama’s. Mëpastaj në vendin e tij erdhi komediani dhe aktori Volodymyr Zelenskyy, i cili i kërkoi udhëheqjes së NATO-s anëtarësimin, gjë që do të kërkonte miratimin unanim të 30 shteteve që përbëjnë organizatën.

Tani kemi një botë të ndarë. Është e majta ekstreme që sulmon NATO-n si një organizatë imperialiste dhe beson se ka një qëllim për të minuar Rusinë, prandaj ndajnë qëndrime anti-perëndimore, të cilat po përdoren nga rrjetet mediatike [Antisemitism Studies, #2/2019, f. 291-316]. Është e djathta ekstreme që e dëshiron Putinin si një udhëheqës

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

të fortë në një fushatë të gjerë për të zgjeruar sferën e influencës ruse [NY Times, 14. 01. 2022], apo ndoshta për ribashkimin e Bashkimit Sovjetik [WSJ, 21. 02. 2022]. Ka dhe një grup të tretë ndërmjet të majtëve dhe të djathtëve, të cilët nuk bëjnë asnjë dallim midis Ukrainës dhe Rusisë. Për më tepër, ata konsiderojnë të njëjtin “planxhi” në shërbim të krijimit të situatës shqetësuese. Perëndimit i duhej një konflikt i tillë për ta shpëtuar atë nga përçarja dhe degradimi, kurse Putinit për të shpëtuar veten nga inferioriteti. Këta mendojnë se Ukraina duhet të bëhet një shtet neutral dhe të braktisë aventurat e NATO-s, që Fuqitë e Mëdha të ndalojnë Sorosin, Bidenin, Zelenskyn dhe “bandën e tyre hebreje” që të ndërhyjnë në Evropën Lindore. Përndryshe, Rusia mund të shpërbëjë Ukrainën, të krijojë “Novorussiya” në Detin e Zi dhe të vendosë hegjemoninë e saj.

Ka edhe të tillë që mendojnë se është vetë Amerika që e provokoi këtë luftë dhe është po ajo që ka dëshirë të zgjasë sa më shumë. ‘Lotët e korkodilit’ për katastrofën humanitare të shkaktuar atje janë vetëm ‘skena teatrale’ për të fituar simpatizantë, sepse është po ajo që ka shkaktuar aq shumë katastrofa humanitare në gjithë botën. Një grup i tyre sjellin teori konspirative të cilat shkojnë aq larg sa ta krahasojnë me Luftën e Parë dhe të Dytë Botërore, me rezultatin e shifrave të përbashkëta ‘sekrete’ në 68 nga dita e fillimit [28+7+19+14, 1+9+19+39 dhe 24+2+20+22]. Këta predikojnë se në një kohë të afërt, shtetet e Perëndimit do të përçahen dhe bota do të zhytet në një konflikt të ri. Hëpërhë, të gjitha këto hyjnë në teoritë e konspiracionit.

(vijon) E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

11

VËSHTRIM & OPINION

Diskursi politik

Presidenti sipas pazareve të partive politike Ditëve të fundit në media ka filluar debati për zgjedhjen e Presidentit të Shqipërisë, duke dalë me propozime të ndryshme, ndërsa partitë politike ende nuk kanë ndonjë propozim konkret, ku sipas të gjitha gjasave do të dalin në momentin e fundit sikurse më parë, nga del se këtë institucion e trajtojnë vetëm formal, pa peshën e duhur, duke iu mohuar qytetarëve të drejtën për të zgjedhur Presidentin me votën e tyre

Nail Draga

Sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, 28 deputetë mund të propozojnë një kandidat për President, ku në saje të numrit të tyre, këtë mundësi e kanë dy grupe parlamentare përkatësisht PS dhe PD. Sipas Kushtetutës, parashihet të votohet në pesë raunde, fillimisht tre raunde me 84 vota, dhe në mungesë të tyre shkohet në votimin prej dy raunde me 71 vota. Sipas procedurës në katër raundet e para mund të ketë kandidatë të rinj në proces, ndërsa raundi i fundit nuk lejon kandidatë të rinj dhe nëse Presidenti nuk zgjidhet parlamenti shpërndahet duke kaluar në zgjedhje të parakohshme. Nëse Presidenti zgjidhet përpara datës 24 maj ai e merr detyrën me 24 korrik.

Në sajë të procedurës së zgjedhjes së Presidentit do të ishte me e drejtë

12

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

të thuhet se parlamenti e emëron se sa e zgjedh atë, sepse zgjedhja ka të bëjë me votimin direkt të qytetarëve, që zgjedhin sipas preferencave të tyre.

Duhet mbështetje nga deputetët

Çështja e zgjedhjes së Presidentit nga viti 2008, ka mbetur peng në saje të marrëveshjes Berisha-Rama, e cila vazhdon të jetë ende në fuqi. Kemi të bëjmë me marrëveshje e cila nuk është në favor të qytetarëve, por të interesave të partive politike. Pikërisht nga një qasje e tillë, ata që duan të kandidohen për t’u zgjedhur mund të legjitimohen vetëm nëse sigurojnë 28 nënshkrime deputetësh, në të kundërtën ata të cilët nuk sigurojnë këtë mbështetje mbesin jashtë garës për tu zgjedhur.

Duke ditur se deputetët veprojnë sipas interesave të tyre politike, del qartë se kemi të bëjmë me një tallje me gjoja mundësinë e kandidimit për President nga qytetarët, apo shoqëria civile, sepse çdo gjë varët nga partitë politike të përfaqësuara në parlament.

Qytetarëve iu mohohet ta zgjedhin Presidentin

Në lidhje me këtë çështje në media debatohet për zgjedhjen e Presidentit, duke ftuar mysafirë të ndryshëm ne emisione, madje, duke dalë me propozime sipas shijes dhe preferencave personale. Po të zgjidhej Presidenti direkt nga populli, emisionet e tilla kanë vlerë dhe janë me peshë sensibilizuese të opinionit, duke dëshmuar gatishmëri qytetare për pluralizmin e institucionit të Presidentit sikurse në vendet me traditë demokratike.

Madje, kandidatët opinionit do t’ia kishin obligim për t’iu prezantuar programin e tyre zgjedhor duke sfiduar konkurrentët dhe përfituar elektoratin votues. Ndërsa zgjedhja e Presidentit nga parlamenti eliminon prezantimin konkurrues me program zgjedhor, ku për shumicën parlamentare thënë më së buti parësore mbetet përshtatshmëria politike.

Zgjedhja e Presidentit nga populli për Shqipërinë model mund të jenë edhe vendet fqinje apo në regjion sikurse janë Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Kroacia apo Sllovenia. Ndërsa,

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

përvoja nga këto vende në lidhje me kompetencat e Presidentit dëshmon se zgjedhja e tillë nuk ka ndikuar ne natyrën parlamentare të shtetit.

Por, mohimi i qytetarëve të drejtën për ta zgjedhur Presidentin me votën e tyre nuk mund të arsyetohet me asgjë, vetëm me interesin partiak që nuk është në favor të parimeve demokratike. Sepse zgjedhja direkte do të forconte integritetin e institucionit, lidhjen me qytetarët dhe përgjegjësisë publike të Presidentit.

Nga ana tjetër do të dobësonte ndikimin e partive politike, duke avancuar votën popullore në zgjedhjen e kandidatit të merituar.

Kujtojmë me këtë rast se në pluralizëm në Shqipëri ka pasur 7 presidentë, e to 6 të zgjedhur nga mazhoranca dhe 1 me konsensus(PD-PS).

PS mund ta zgjedhë vetë Presidentin

Në sajë të raporteve politike në Kuvendin e Shqipërisë, mazhoranca aktuale është komode, se Presidenti do të zgjidhet sipas shijes dhe disponimit të tyre. Andaj edhe debatet e kësaj natyre ditëve të fundit duken pa peshë sepse PS do të vendosë

për kandidatin potencial për President. Andaj, opinioni është kureshtar për të ditur se cili do të jetë kandidati i preferuar i PS, përkatësisht i kryeministrit Edi Rama. Nuk ka dilemë se ai dëshiron një president formal i cili nuk do të ishte impulsiv dhe refuzues por të miratoj çdo gjë sipas shijes dhe disponimit të tij. Andaj, duke marrë parasysh raportet brenda PS, me shumicën e mjaftueshme për të vendosur për propozimin nga ana e shefit të tyre, deputetët do të votojnë për kandidatin për President, sepse askush nuk mund të besojë, se deputetët do ta refuzonin, ku si pasojë do ishte shpërndarja e parlamentit dhe shkuarja në zgjedhje të parakohshme parlamentare.

Një grua për Presidente

Duke përfillur kriteret për President mendoj se ka ardhur koha që një grua për të parën herë në historinë e Shqipërisë të zgjidhet në këtë funksion. Një veprim i tillë do të dëshmojë qytetari e do të mirëpritej nga shqiptarët, sepse deri më tash gratë janë anashkaluar për këtë pozicion institucional.

Në këtë aspekt në regjion kemi

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

shembuj pozitiv si më parë në Kroaci e tani në Kosovë, duke dëshmuar dhe vlerësuar barazinë gjinore. Në Shqipëri ka gra të përgatitura dhe të denja për ta kryer me përgjegjësi një detyrë të tillë shtetërore, ku kandidatja e tillë mendoj se do të mbështetej jo vetëm nga mazhoranca por edhe nga opozita parlamentare.

Duhet ndryshuar kushtetuta

Duke respektuar parimet demokratike shpresoj që kjo të jetë zgjedhja e fundit e Presidentit nga Kuvendi i Shqipërisë, sepse shqiptarët meritojnë të deklarohen me votë për Presidentin të cilin e duan, e jo t’iu imponojnë deputetët, përkatësisht pazaret e partive politike. Në këtë aspekt duhet të iniciohet ndryshimi i kushtetutës përkatësisht të ekzistojë vullneti politik i mazhorancës dhe opozitës për zgjedhjen e presidentit nga vota e popullit.

Vetëm me një veprim të tillë politik do të dëshmohej se vlerësohet vota e qytetarëve dhe nderohet institucioni i Presidentit si kudo në botën demokratike, e jo duke mbetur peng i deputetëve në parlament.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

13

VËSHTRIM & OPINION

Socializëm

14

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

Socialistët e sotëm (ish-komunistë) kanë krijuar një fantazmë keqdrejtimi në përpjekje për të promovuar një drejtësi inekzistente. Ata kanë ndryshuar kuptimin e fjalëve dhe koncepteve; shpenzimet kapitale i quajnë pasuri, dhe rritjen e pasurisë e quajnë fitim. Në vend që ta lërë popullin të sigurojë për vete, socialistët pretendojnë autoritetin për të rregulluar çdo gjë sipas qëllimit të tyre; socializmi është rrëmbim pushteti dhe i pangopur Për Koha Javore:

Astrit Lulushi / Uashington

Socializmi i çdo lloji çon në shkatërrim total të shpirtit njerëzor, shkruante Aleksandr Solzhenitsyn, njeriu që e jetoi dhe ishte i gatshëm të paguante çmimin për ta ekspozuar për të keqen që është. Citat i shkëlqyer nga burim i shkëlqyer. Kur grabit Pjetrin për të paguar Palin, do të kesh gjithmonë mbështetjen e Palit. Njeriu që në moshën 20-vjeçare është socialist falet për rininë e tij. Njeriu që në moshën 40-vjeçare është ende socialist...është idiot. Të gjithë ata që e kanë vuajtur mbi vete kanë të njëjtin mendim. Është gjëja më e çuditshme që kushdo që ka provuar lirinë do të dëshironte të konvertohej në socialialist. Është si ai që kurrë nuk e di se çfarë ka humbur kur e humbet atë.

Solzhenicini jetoi në një sistem komunist socialist të korruptuar. Ai kishte pak fjalë të mira edhe për “kapitalizmin”. Edhe ata që provojnë lirinë kanë pak fjalë të mira për atë që tani kalon për kapitalizëm.

Socialistët e sotëm (ish-komunistë)

“

“

Socializmi i çdo lloji çon në shkatërrim total të shpirtit njerëzor, shkruante Aleksandr Solzhenitsyn, njeriu që e jetoi dhe ishte i gatshëm të paguante çmimin për ta ekspozuar për të keqen që është. Citat i shkëlqyer nga burim i shkëlqyer. Kur grabit Pjetrin për të paguar Palin, do të kesh gjithmonë mbështetjen e Palit. Njeriu që në moshën 20-vjeçare është socialist falet për rininë e tij. Njeriu që në moshën 40-vjeçare është ende socialist...është idiot

kanë krijuar një fantazëm keqdrejtimi në përpjekje për të promovuar një drejtësi inekzistente. Ata kanë ndryshuar kuptimin e fjalëve dhe koncepteve; shpenzimet kapitale i quajnë pasuri, dhe rritjen e pasurisë e quajnë fitim. Në vend që ta lërë popullin të sigurojë për vete, socialistët pretendojnë autoritetin për të rregulluar çdo gjë sipas qëllimit të tyre; socializmi është rrëmbim pushteti dhe i pangopur. Në çdo epokë ata e trajtojnë politikën si fenë e tyre.

Misioni i tyre është të përdorin fuqinë shtrënguese të shtetit për të ribërë

njeriun dhe shoqërinë sipas imazhit të tyre, sipas një ideali abstrakt të përsosmërisë. Çfarëdo mjeti që përdorin, ata e quajnë të justifikuar se janë të virtytshëm që synojnë një qëllim hyjnor; janë të gatshëm të përdorin çdo mjet të nevojshëm për të përfituar një avantazh momental në arritjen e qëllimit të tyre, pavarësisht nga pasojat dhe implikimet; dhe kurrë nuk pyesin nëse veprimet e tyre mund të merren si rregull i përgjithshëm i sjelljes, njëlloj i zbatueshëm për të gjitha palët…dhe spektri politik bëhet i një krahu me ‘ta.

Misioni i tyre është të përdorin fuqinë shtrënguese të shtetit për të ribërë njeriun dhe shoqërinë sipas imazhit të tyre, sipas një ideali abstrakt të përsosmërisë. Çfarëdo mjeti që përdorin, ata e quajnë të justifikuar se janë të virtytshëm që synojnë një qëllim hyjnor; janë të gatshëm të përdorin çdo mjet të nevojshëm për të përfituar një avantazh momental në arritjen e qëllimit të tyre, pavarësisht nga pasojat dhe implikimet; dhe kurrë nuk pyesin nëse veprimet e tyre mund të merren si rregull i përgjithshëm i sjelljes, njëlloj i zbatueshëm për të gjitha palët…dhe spektri politik bëhet i një krahu me ‘ta

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

15

KULTURË

Në Tiranë u mbajt Panairi i parë mbarëkombëtar i librit akademik dhe shkencor

Mundësi komunikim me bibliotekën e pa Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, në bashkëpunim me Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit, organizuan më 22-24 prill 2022 në Tiranë Panairin mbarëkombëtar të librit akademik dhe shkencor.

Panairi i parë kushtuar librit akademik dhe shkencor u zhvillua në kuadër të Vitit të Akademizmit Shqiptar, shpallur në nderim të 50-vjetorit të themelimit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, si nismë e përbashkët e saj dhe e Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.

Përpos dy akademive të shkencave, në Panair kanë marrë pjesë edhe institucione të arsimit të lartë, institute dhe qendra shkencore (publike), ente botuese jopublike, në mesin e të cilëve edhe Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, si i vetmi botues nga shqiptarët në Malin e Zi, që ka prezantuar disa nga botimet e saj më përfaqësuese të viteve të fundit.

Në fjalën e hapjes, kryetari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Akademik Skënder Gjinushi, ka thënë se “ky panair na jep mundësinë të shohim me sytë tanë cili është produkti shkencor i shqiptarëve, cili është raporti midis nënsistemeve të veprimtarisë shkencore, si qëndrojnë raportet midis brezave të studiuesve, në ç’disiplina ka më shumë progres e ku ka më shumë prapambetje, a ka një ekonomizim të dijes në kushtet kur kufijtë ndërshtetërorë nuk na ndajnë më, apo ka përsëritje dhe paralelizma, parcelizim të saj, me qëllim që të përvetësojmë çfarë kemi më të mirë dhe të ndryshojmë prirjet jopozitive”.

Ai ka potencuar faktin se “fati i librit akademik dhe shkencor është i tillë që e ka të vështirë rrugën për te lexuesi, krahasimisht me atë të letërsisë dhe arteve”.

16

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Kryetari i ASHAK-ut, Akademik Mehmet Kraja ka thënë se libri shkencor është një botë më vete që në shumicën e kohës rri i fshehur nga kureshtja e lexuesit të zakonshëm dhe kërkon me ngulm lexuesin e kualifikuar, që ia din vlerën dhe i peshon me kompetencë arritjet e tij në botën e dijes.

“Libri shkencor nuk është libër i reklamës dhe i tirazheve të mëdha.

Bestsellerët shkencorë janë të rrallë dhe zakonisht për t’u bërë të tillë iu duhet të heqin dorë, nëse jo në tërësi së paku nga një pjesë e mirë e natyrës së tyre, nga heshtja e mençur që i rrethon”, ka theksuar ai.

Kraja ka thënë se ASHAK-u iu kushton rëndësi botimeve shkencore dhe artistike duke i konsideruar parësore në punën e tyre dhe programet vjetore.

“Konsiderojmë se kemi arritur një nivel të mirë të këtyre botimeve, por se kemi akoma punë për të bërë, për ta hapur veprimtarinë botuese”, ka

theksuar ai.

Në emër të Ministrisë së Kulturës së Republikës së Shqipërisë, të pranishmit në ceremoninë e hapjes i ka përshëndetur Alda Bardhyli, drejtoreshë e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.

Ajo ka vlerësuar se Panairi është një mundësi e mirë komunikimi dhe njohjeje me bibliotekën e pasur të librit shqip, akademik dhe shkencor, i cili shpërfaq arritjet e mëdha të mendimit shqip gati 50 vjet.

“Roli i shkencës si një forcë që orienton dhe forcon pozitat e popujve përballë sfidave gjithnjë e në rritje në botën moderne, e bën këtë panair një hapësirë të rëndësishme përmes të cilit do të shohim e lexojmë pikëpamje, qasje apo studime të cilat tregojnë nevojën e përhershme që kemi si shoqëri për t’u mbështetur pikërisht te dija”, ka thënë Bardhyli.

Rektori i Universitetit Politeknik të Tiranës, Prof. dr. Andrea Maliqari, duke iu drejtuar të pranishmëve në

KULTURË

mi dhe njohjeje asur të librit shqip emër të Konferencës së Rektorëve të universiteteve shqiptare ka thënë se “arritjet më të mira të botimeve dhe publikimeve akademike që prezantohen në këtë panair janë një pasqyrë e qartë e historisë së zhvillimit të akademizmit shqiptar, por edhe realitetit të sotëm të këtij zhvillimi ku aktorët dhe faktorët kanë mundësi në një formë të veçantë dhe shumë domethënëse, sikurse është ky panair, të bëjnë bilancin e arritjeve dhe të përcaktojnë edhe drejtimet e qarta, të qëndrueshme dhe të sigurta drejt të ardhmes së këtij zhvillimi”.

Qëllimi i panairit, i cili këtë vit është hapur më 22 prill, që përkon me Ditën Botërore të Librit dhe të së Drejtës së Autorit, është që të bëjë të njohura arritjet më cilësore në botimet akademike, shkencore dhe universitare në gjithë hapësirën shqiptare, duke synuar një prani përfaqësuese sa më të gjerë. Sipas organizatorëve, ai do të zhvillohet një vit në Tiranë e një vit në Prishtinë, me periodicitet të

rregullt.

Promovohen dy botime të “Art Club”-it Gjatë tri ditëve të Panairit, në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit janë zhvilluar rreth 50 aktivitete promovuese të librave të botuar nga 33 subjektet pjesëmarrëse.

Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club” ka promovuar të shtunën, në sallën “Akademikët” të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, dy botime të saj: “Pakica shqiptare në Mal të Zi – Midis bashkëpunimit dhe nënshtrimit” të autorit Allmir Çausheviq dhe “Zhvillimi i turizmit midis Shqipërisë dhe Malit të Zi – Mundësi e bashkëpunimit ndërshqiptar dhe rajonal” të Dr. Nexhat Avdiut. Të dy botimet janë vlerësuar për nivelin e lartë të studimit të objektit që trajtojnë.

Duke folur për librin e Çausheviqit, ish-ambasadori i Republikës së Shqipërisë, Arben Çejku, ka thënë se ai përbën një kontribut të vyer jo thjesht për partitë politike, për shoqërinë shqiptare në Mal të Zi, por në tërësi për historinë e politikës në Malin e Zi. “Është një kontribut përtej hartës së Malit të Zi. Është një kontribut për kulturën politike në përgjithësi në rajon, përfshirë Shqipërinë, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut por edhe Kosovën”, ka thënë ai.

Sipas Çejkut, “ky libër është një radiografi e qartë e të gjithë strukturës së partive politike në Malin e Zi, që nga momenti i themelimit të tyre në vitin 1990 dhe përfaqëson gjithë historinë e zhvillimit të tyre, të rritjes, pjekurisë, krijimit të fraksioneve, problemeve që kanë pasur, vështirësitë në përfaqësim, vështirësitë në uni-

fikim, në koalicione dhe kështu me radhë, dhe deri në ditët e sotme, ku në fund fare kemi një pamundësi të përfaqësimit të shqiptarëve në ato nivelet që kërkohet dhe kjo shoqërohet edhe me studimin, me grafikun, me sondazhet që ka përdorur autori në fund të librit”.

Ai ka vlerësuar se “libri është shkruar në një mënyrë të paanshme, çfarë është shumë e rëndësishme për një libër dhe për një studiues për t’u marrë në konsideratë”.

Dr. Shkëlqim Sirika, i cili ka paraqitur librin “Zhvillimi i turizmit midis Shqipërisë dhe Malit të Zi – Mundësi e bashkëpunimit ndërshqiptar dhe rajonal” të Dr. Nexhat Avdiut, ka thënë se studimi në fjalë përbën një kontribut shumë të rëndësishëm pasi autori i kushton vëmendje sidomos bashkëpunimit në fushën e turizmit ndërmjet Shqipërisë dhe Malit të Zi, duke i konsideruar si një destinacion të përbashkët.

“Autori i shikon këto situata si një ndërlidhje pozitive në mënyrën dhe praktikat e zhvillimit të turizmit mbas viteve ’90, si një domosdoshmëri të bashkëpunimit dhe ndërmarrjeve të studimeve të përbashkëta. Pra, e ka parë jo thjesht në sensin e zhvillimit, por edhe si sens bashkëpunimi të dy vendeve tona. Pavarësisht se autori gjithmonë është përmbajtur pjesës shqiptare, por ka dalë edhe më tej duke bërë një zgjerim dhe duke përfshirë komplet turizmin e Malit të Zi”, ka theksuar ai, duke shtuar se ajo që e bën të ndryshëm këtë botim nga botimet tjera në fushën e turizmit është se e shikon më tepër në aspektin e zhvillimit të qëndrueshëm.

Për librat kanë folur edhe autorët e tyre. Promovimet janë zhvilluar në formën e diskutimit të hapur për botimet dhe me autorët. i. k.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

17

KULTURË

Mbi albumin monografik “Kalaja ‘Rozafa’, legjenda e gjallë e një kulture shekullore”, të autorit M

Tempull madhështor i refl të trashëgimisë kulturore

Ndër monumentet, përkatësisht objektet e shumënumërta ekzistuese të dëshmisë së trashëgimisë kultur shtrihet përballë qytetit të lashtë të Shkodrës. Për këtë monument vërtet madhështor, i cili është legjen cilën në mënyra të ndryshme e kanë përshkruar dhe prezantuar me fotografi dhe fjalë “Në sfondin e qytetit të Shkodrës, mbi një kodër shkëmbore, 130m mbi nivelin e detit, e qepur si me kthetra hekuri mbi shkëmbinjtë e thiktë, e rrethuar nga lumenjtë Buna, Drini e Kiri, ngrihet madhështore Kështjella e njohur Shaban me toponimin ‘Rozafa’ “, duke shtuar Hasangjekaj në vazhdim se “Kodra e kalasë përbën çelësin e të gjithë zonës. Asnjë pikë tjetër, thekson autori gjerman JoMirëpo, padyshim, studiuesi, veprim- han Georgvan Han, nuk qe më e përtari, publicisti dhe shkrimtari i mirënjo- shtatshme për ndërtimin e saj. Të parët hur shqiptar, Mit’hat Dibra, në mënyrë e dinin më mirë këtë”. koncize, analitiko-sintetike dhe kro- “Kështjella, duke përballuar rrebeshet nologjike, atë e ka demonstruar, tra- e historisë dhe mijëvjeçarët, ka ruajjtuar dhe shtjelluar me material të tur gjurmët e lashtësisë e të mesjetës bollshëm ilustrativ e tekstual në albu- për t’i pasur sot si dëshmi të gjallë të min e vet monografik me titull “Kalaja një trashëgimie të largët, që lidhet me ‘Rozafa’, legjenda e gjallë e një kulture rrënjët e këtij qyteti”, thekson autori Dishekullore”, me të cilin ai në mënyrë bra, dhe shton “Legjenda, arkeologjia dinjitoze “e ka la një borxh dhe i ka dalë dhe historia dëshmojnë për lashtësinë hakut”, siç shprehet ai, Shkodrës së e kalasë. Legjenda flet për iniciativën lashtë dhe legjendare, të cilin e donë e tre vëllezërve për ngritjen e saj. Ata dhe nderon pa masë. Teksti i albumit punonin tërë ditën e çdo gjë u rrënohej të monografisë në fjalë, është shkruar natën. Një plak i mençur, i këshillon që paralelisht në gjuhën shqipe dhe atë në muret e kalasë të flijojnë. Të shqetëangleze, të cilin në këtë gjuhë përk- suar, vëllezërit vendosën të flijojnë thimin e ka bërë përkthyesja e njohur njërën prej grave, e cila të nesërmen Meri Guli. Është botuar në Shtëpinë do t’u sillte ushqimin e drekës. Fati u botuese “Mileniumi i ri” në Durrës dhe kishte thënë që të murosej gruaja e vëlështë shtypur në shtypshkronjën e saj lait të vogël. në vitin 2017. Është i përbërë prej 34 Besnikëria e vëllait të vogël dhe sakrififaqesh me 56 kolor fotografi të format- kimi i nuses së re në legjendë marrin eve të ndryshme. simbolikë dhe dritë të veçantë. GruAlbumin monografik në fjalë, ma dhu- aja që do flijohej, ishte nënë. Ajo nuk roi nipi im 12-vjeçar, Darisi, të cilin e kundërshtoi, por u kërkoi që t’i liheshin kishte blerë në Muzeun e kalasë “Roza- pa iu mbuluar gjiri i djathtë për të ushfa”, enkas për mua, me rastin e vizitës qyer djalin e saj të vogël, dora e djathtë që para pak ditësh me prindërit e vet, për ta përkundur djepin.

Visarin dhe Arlindën, ia kishin bërë Autori Mit’hat Dibra shkruan se gjurmimet arkeologjike në këtë vendbanim qytetit të Shkodrës.

Autori Mit’hat Dibra, prezantimin e ve- janë në vazhdim. Megjithatë, teknika prës së vet në fjalë e fillon me tekstin: dhe ekzistenca e periudhave dëshmo-

18

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

jnë se është banuar që në periudhën e bronzit të hershëm. Zbulimet më të fundit (të vitit 2016) të ekspeditës arkeologjike Shqiptaro-Polake, që vazhdon gërmimet në Kalanë e “Rozafës” në Shkodër, ka nxjerrë në dritë fakte të rëndësishme historike. Një prej zbulimeve interesante që veçohet, është ujëmbledhësi me një mbishkrim që sipas vëzhgimeve të para të specialistëve, mendohet se i përket shekullit të parë para epokës sonë. Gërmimet dëshmojnë se Kalaja “Rozafa” ka qenë një nga qendrat më të rëndësishme ilire të veriut të Shqipërisë. Vizitori mund të njihet me monumentet dhe objektet e ndryshme historike.

Në shkrimin e tekstit të albumit monografik Kalaja “Rozafa”, autori Dibra konfirmon se ne themelet e kalasë, zë rrënjë kultura e lashtë dhe e pasur e qytetit. Aty lindin elementet e para të jetës qytetare në pellgun e Shkodrës.

Historiani romak Tit Livi, sjellë dëshmi të një qyteti antik të fuqishëm dhe të mbrojtur mirë. Nga muret fortifikuese, sot ruhen dy trakte muri antik, që ndodhen në hyrje të kalasë. Ndërtimi i këtij muri fortifikues është realizuar me gurë të mëdhenj, me lidhje të thellë, sipas parimeve konstruktive të ndërtimeve mbrojtëse bashkëkohore qytetare.

Duke prezantuar pamjen e kalasë, autori Dibra shprehet: kushdo befasohet përpara këtyre mureve, përpara mjeshtërisë e fantazisë së njerëzve që i ndërtuan ata, si dhe lartësive, në të cilën ngrihen. Këtu tradita vendase, pavarësisht nga ndikimet, shfaqet e fuqishme. Kështjella paraqet elemente të qarta të kohës, por pjesën më të madhe të saj e përcaktojnë muret mesjetare të ngritura mbi muret ilire. Të gjithë e

KULTURË

it’hat Dibra

flektimit të vlerave ndër shekuj

rore ndër shekuj, në trojet shqiptare, është edhe kalaja “Rozafa”, e cila ndë e gjallë e një kulture shekullore, është folur dhe shkruar shumë, të

përshkruajnë një lloj këtë vepër të fortifikuar, qofshin Hekard, Ippen, Jirçek e Shuflaj: një hyrje të vetme, të siguruar mbi tri porta, ë vijnë njëra pas tjetrës.

Midis tyre ka tre oborre e korridore të fortifikuara, secili me fizionominë e tij të veçantë. Përveç hyrjes kryesore, ajo ka edhe disa hyrje të vogla të dorës së dytë që shërbejnë për manovrimin e forcave apo si dalje sekrete. Në qytetet e rëndësishme mesjetare, siç është Shkodra, ku sulmi ndaj hyrjes bëhej me forca të shumta, para tyre ndërtoheshin oborre të fortifikuara, barbakana.

Autori i albumit monografik në fjalë thekson se kështjella ruan gjurmët e periudhës klasike të mesjetës e deri në shekullin e kaluar, por, formën e saj themelore e ka marrë që në gjysmën e dytë të shekullit XIV (periudha e sundimit të Balshajve) për të arritur në formën e plotë me ndërtimet veneciane të viteve 1407, 1416, 1468 e më vonë, me ato turke. Muret mesjetare, të ngritura mbi ndërtimet ilire, të ndërtuara me gur të lidhur me llaç gëlqereje, ndjekin linjën e çrregullt të syprinës, në formën e një elipsi me perimetër 881 metër, që përfshinin një sipërfaqe prej katër hektarësh, e që përforcohet me disa kulla me forma e përmasa jo të njëjta, të ndërtuara në kohë të ndryshme.

Duke përshkruar qëndresën e kalasë Rozafa, autori Dibra thekson se kështjella mijëra vjeçare i është nënshtruar restaurimit. Në një nga këto mjedise, në atë të Kapitenerisë (ndërtesë e shekullit XV), është ngritur muzeu i saj.

Dëshmitë më të vjetra, të pasqyruara në këtë muze, flasin për ekzistencën e lashtësisë së kësaj kështjelle. Objektet arkeologjike, historike, dokumentet e historianëve të lashtë, Polibit e Tit

Livit, si dhe mjaft armë, vepra arti të autorëve vendas e të huaj, dëshmojnë për luftërat e pandërprera kundër romakëve, bizantëve, sllavëve, turqve, për qëndresën e shkodranëve dhe për konsolidimin e feudalëve vendas Balshaj e Bushatlinj.

Kështjella “Rozafa” ka qenë e ngushtë me lindjen dhe zhvillimin e qytetit të Shkodrës. Në të njëjtën kohë ajo ka qëndruar si një roje e fuqishme e qytetit, thekson autori Dibra dhe shton se aty u zhvilluan luftërat iliro-romake në vitin 168 para epokës sonë. Gjatë mesjetës u pushtua herë nga Bizanti e herë nga sllavët, deri në vitin 1395, kur u zotërua nga Balshajt, principatë e feudalëve vendas, të cilët e mbajtën deri në vitin 1396, kur u detyruan t’ia dorëzonin Venedikut. Kështjella ka përjetuar dy rrethime të fuqishme të ushtrive osmane në vitin 1474 dhe 14781479. Kjo “kryefortesë e gjithë vendit”, siç e quan me të drejtë një historian bashkëkohës Venecian, tregoi se nuk gjunjëzohet dot.

Autori i albumit monografik në fjalë, Mit’hat Dibra, konfirmon se me vendim të Këshillit të Ministrave nr. 396 të datës 31.10.2005., është miratuar ngritja e parkut Arkeologjik të Shkodrës, ku inkuadrohet edhe Kështjella “Rozafa”. Parku Arkeologjik i Shkodrës, zbaton detyrat e Bordit Kombëtar të PA-ve, bashkërendon punën me specialistë të institucioneve të tjera, bashkëpunon me organet e pushtetit vendor për njohjen, publikimin dhe tërheqjen e financimeve dhe administron e menaxhon të ardhurat që siguron për të krijuar kushte sa më të mira për vizitorët etj.

Në shkrimin e tekstit të monografisë,

autori Dibra bën me dije se restoranti ndodhet brenda mureve të kështjellës, në një mjedis të restauruar (shekulli i XV). Shërbehet në dy salla interesante (me gurë mesjetar), e në ballkonin e kështjellës, nga ku, si pëllëmbë të dorës, mund të soditesh gjarpërimin e lumit Drini dhe hyrjen e qytetit. Aty nuk do të shijoni vetëm më të mirin e kuzhinës tipike shkodrane, por shumë copëza nga historia e vjetër e Shkodrës dhe vlerat e saj.

Në elaborimin e vet të shprehur me shkrim në tekstin e albumit monografik përkitazi me vlerën, rëndësinë dhe rolin e Kalasë “Rozafa”, autori Dibra veçon se kështjella dje dhe sot ka qenë e mbetet objekt frymëzimi i shkrimtarëve, artistëve vendas dhe të huaj, mbi motive të së cilës ata kanë realizuar vepra dinjitoze e impresionuese, që nga poezitë, baladat, kompozimet në pikturë dhe skulpturë, deri tek filmat artistik.

Kështjella Rozafa, është një nga pasuritë monumentale më të spikatura në Shqipëri. Ajo është simbol i përcjelljes së jetës brez pas brezi dhe ka transmetuar mesazhin e madh historik të qëndresës e sakrificës për këto troje. Tradicionalisht ka qenë një nga monumentet më të frekuentuara nga vendasit dhe të huajt. Nëpër kështjellë do të ecin, siç kanë ecur edhe më parë shumë gjenerata, turistë, kronistë, kureshtarë të ndryshëm, që do të rrëfejnë e përjetojnë kujtime nga ky monument madhështor që sjell mirënjohje dhe respekt ndaj të kaluarës historike.

Në fund, pa ngurrim dhe me plot gojë, konstatojmë se albumi monografik “Kalaja ‘Rozafa’, legjendë e gjallë e një kulture shekullore”, jep një informacion për turistët vendas dhe të huaj, por nuk merr përsipër të jetë historia e kështjellës. Depozitimet e shekujve kërkojnë të zbulohen ende të panjohura, që presin dorën e arkeologut, argumentimin e historianit dhe të restauratorit.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

19

INTERVISTË

Intervistë me aktorin Bashkim Alaj nga Ulqini

Entuziazmi për aktrim tejkalon çdo sfidë dhe vështirësi Bashkim Alaj u lind më 13 korrik të vitit 1992 në fshatin Katërkollë të Komunës së Ulqinit. Arsimin fillor e kreu në Shkollën “Bedri Elezaga’’ në Katërkollë, ndërsa atë të mesëm në Gjimnazin Privat “Drita” në Ulqin. Në vitin 2015 diplomoi në Degën e aktrimit në Universitetin e Arteve në Prishtinë. Aktualisht jeton dhe vepron në vendlindje - Ulqin, ku së bashku me regjisoren Edina Mustafiq dhe me skenografen Jetmira Hoxha, po përpiqen t’a krijojnë një trupë teatrore alternative me të rinj dhe të reja, të cilët kanë dëshirë dhe vullnet që të jenë pjesë e skenës Koha Javore: Z. Alaj, jeni një aktor profesionist i diplomuar në Degën e aktrimit në Universitetin e Arteve në Prishtinë.

Për të gjithë ata që nuk i njohin fillimet e rrugëtimit Tuaj në këtë fushë, a mund të na rrëfeni diçka për debutimin në skenë si aktor, dhe për mbresat që keni nga ato vite të hershme të fëmijërisë?

B. Alaj: Kam qenë në klasën e tretë të shkollës fillore kur m’u dha mundësia që të bëhem pjesë e një drame që inskenohej në Ditën e shkollës, nga seksioni i dramës. Rastësisht, teksa po i shihja se si nxënësit e tjerë bënin prova, dhe duke qenë se njëri nga nxënësit pjesëmarrës në dramë u sëmur, më ftuan mua që të bëhesha pjesë e asaj drame, e më vonë pjesë e seksionit të dramës. Mbaj mend që isha shumë i frikësuar kur dola në skenë, mirëpo arrita t’a menaxhoj dhe publiku e pëlqeu shumë rolin tim. Edhe pse rol i vogël, unë arrita të ngelja në mendje të tyre. U dashuro-

20

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

va me skenën dhe që atëherë nuk u shkëputa nga aktivitetet e shkollës, e sidomos nga seksioni i dramës.

Koha Javore: Pas përfundimit të shkollës fillore, mësimet i vazhduat në Gjimnazin Privat “Drita” në Ulqin. Na flisni pak se si vazhdoi karriera juaj e aktrimit gjatë viteve të shkollës së mesme?

B. Alaj: Në gjimnaz unë gjeta përkrahjen e profesorit të njohur të gjuhës dhe letërsisë shqipe, njëherësh gazetar, Prof. Dr. Haxhi Shabanit, i cili punoi shumë me mua në këtë drejtim, dhe pothuajse arritëm që Ditën e shkollës t’a kthenim në një ngjarje të madhe, kjo falë edhe shokëve të klasës. Duke qenë se kënaqësinë e aktrimit e ndjeja vërtetë, kjo më inkurajoi që të vazhdoj edhe më tutje këtë rrugëtim që kisha filluar që në fëmijëri.

Koha Javore: Rrugëtimi juaj i mëtejshme i aktrimit, vazhdoi

në qytetin e Prishtinës, ku në vitin 2015 diplomuat me shfaqjen “Kjo është rinia jonë”, me tekst të Keneth Lonergan dhe regji të Fatos Berishës. Na flisni pak rreth eksperiencës Tuaj gjatë studimeve në Kosovë?

B. Alaj: Unë pata fatin e madh të isha në klasën e profesoreshës, aktores tonë të mirënjohur Ilire Vinca.

Ishte diçka krejt ndryshe nga ajo çfarë kisha bërë gjatë tërë atyre viteve në shkollë fillore dhe në gjimnaz. Duke qenë se në qytetin tonë nuk kishim një trupë teatrore, nuk e dija se çfarë më priste, sepse në Ulqin shumë rrallë jepeshin shfaqje. Fillimi ishte i vështirë, mirëpo kanë qenë kolegët në Kosovë ata të cilët më përkrahën vazhdimisht, veçanërisht profesoresha Ilire, por gjithashtu edhe aktori dhe producenti, Fatmir Spahiu, dhe profesorët e tjerë. Kam qenë pjesë e projekteve të shumta teatrore e televizive në Kosovë, ku kisha fatin të njoh shumë regjisorë e producentë.

INTERVISTË Koha Javore: Z. Alaj, pas përfundimit të studimeve u rikthyet në qytetin e Ulqinit, ku së bashku me një grup të rinjsh aktor/e, po jepni kontribut në gjallërinë e jetës kulturore e artistike të qytetit. Cilat ishin projekte Tuaja të para pas rikthimit në vendlindje?

B. Alaj: Për fat të madh nuk jam vetëm në këtë fushë, sepse me mua kanë përfunduar studimet edhe Jetmira Hoxha për skenografi dhe Edina Mustafiq për regji teatri. Pra, jemi bërë një grup i mirë, ku po mundohemi që sadopak ta ngjallim këtë pjesën skenike të qytetit. Ia filluam me shumë gjëra të vogla, duke bërë disa komedi të thjeshta, pastaj me situata komike të vendit tonë, bëmë shfaqjen “Sy n’Sy”, një shfaqje satirike e cila trajton dukuritë dhe tematikat që kanë ndodhur tek ne shqiptarët e Malit të Zi. Kjo shfaqje, gradualisht sa vinte dhe bëhej e admirueshme. Pra, e kemi filluar në hollin e Galerisë së Qendrës për Kulturë, për të kaluar në skenën e madhe të saj. Njerëzit e pëlqenin këtë shfaqje dhe vazhdimisht flitej për të. Në Ulqin me ardhjen tonë, dhe këtë e them me modestinë më të madhe, filluan të luheshin shfaqje nga artistë vendas.

Koha Javore: Cila ka qenë njëra ndër shfaqjet Tuaja më të veçanta deri më tani që e keni realizuar si aktor?

B. Alaj: Ndër shfaqjet apo projektet më të veçanta është bashkëpunimi me Teatrin “Korea” në Leqe të Italisë, ku u bëra pjesë e shfaqjes “La Riparazione”, me regjisorin e njohur italian Qezar Brie, dhe kjo shfaqje ishte shkollë në vete. Përveç projekteve teatrore, kam qenë pjesë e projekteve të ndryshme filmike dhe pjesëmarrës në disa seriale. Veçoj këtu serialin, tashmë të mirënjohur “Besa”, ku kisha një rol episodik, pastaj isha pjesëmarrës edhe në filmin kroat “Escort” të regjisorit, Lukas Nola, për të vazhduar me filmin malazez “Sirin” të regjisorit Senad Shahmanoviq, dhe aktualisht jam në pritje të disa projekteve të tjera filmike.

Koha Javore: Sa mendoni se është e zhvilluar jeta kulturore në qytetin e Ulqinit, përkatë-

sisht arti skenik, dhe cilat janë problemet me të cilat ju si aktorë përballeni gjatë veprimtarisë Tuaj?

B. Alaj: Me keqardhjen më të madhe më duhet të them se jeta kulturore në Ulqin nuk është e zhvilluar. Ndoshta për shkak se nuk ka pasur kuadro, pastaj edhe ato kuadro që ishin u larguan, sepse nuk patën përkrahjen e duhur. Tani, meqenëse ne jemi tre artistë të diplomuar në të njëjtin fakultet, jemi në të njëjtën frymë dhe po mundohemi që sadopak ta aktivizojmë skenën e Qendrës për Kulturë. Ka nisur diçka e mirë dhe e re në qytetin tonë. Edhe njerëzit po na japin përkrahje të madhe.

Vështirësia jonë e parë qëndron tek përbërja e grupit, domethënë, na duhet të kërkojmë njerëz të cilët me

të vërtetë e duan këtë punë, dhe që kanë dëshirë të merren me aktrim të profileve të ndryshme. Mirëpo, entuziazmi dhe dëshira për aktrim tejkalojnë çdo sfidë dhe vështirësi për të vazhduar punën në këtë drejtim, me synim që në të ardhmen të sjellim gjenerata të reja të aktorëve në qytet.

Koha Javore: Çfarë mund të presin nga Ju në të ardhmen admiruesit e aktrimit të Ulqinit?

B. Alaj: Kohëve të fundit po koncentrohemi shumë në projektin “Sy n ‘sy me Bashkimin”, një “talkshow” satirik, ku po përpiqemi të sjellim freski tek ne. Episodi i parë veç është realizuar, dhe tani po përgatitemi edhe për të tjerët, me të ftuar të ndryshëm: politikanë, artistë, shkrimtarë, etj.

Intervistoi: Toni Ujkaj

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

21

KULTURË

Në QKI “Malësia” në Tuz u mbajt koncerti solistik i sopranos Gjylie Pelingu

Me zërin brilant dhe performimin profesional, Pelingu solli atmosferë të këndshme Tuz – Adhuruesit e muzikës klasike, patën mundësi të argëtohen të premtën mbrëma në QKI “Malësia” me interpretimin mjeshtëror dhe zërin brilant të sopranos së njohur Gjylie Pelingu, shoqëruar në piano nga Fatime Buzuku dhe në fizarmonikë nga Jozo Jakoviq.

Kjo mbrëmje muzikore solli atmosferë të këndshme tek të pranishmit, të cilët për më shumë se një orë u dëfryen me këngë të njohura klasike

22

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

shqiptare dhe të huaja, nga repertori i pasur muzikor i sopranos Pelingu.

Në fund të këtij koncerti solistik, sopranoja e njohur Gjylie Pelingu në një prononcim për gazetën “Koha Javore”, tregon se muzika për të është gjithçka, sepse ajo, gjithë jetën ia ka kushtuar muzikës.

“Muzikën e kam filluar që në moshën gjashtë vjeçare, kështu që muzika ka një rol shumë të madh në jetën time”, shprehet Pelingu.

E pyetur nëse ky zhanër muzikor vlerësohet tek ne aq sa do të duhej, Pelingu tha se kjo muzikë duhet vlerësuar më tepër, sepse kjo lloj muzike ka peshë, “kështu që edhe vetë artistët që e prodhojnë këtë muzikë, duhet vlerësuar më shumë”, tha ajo.

Ky është koncerti i dytë solistik në Tuz i këngëtares Gjulie Pelingu, ndërsa u organizua nga Sekretariati për Vetëqeverisje Lokale i Komunës së t. u.

Tuzit.

KULTURË

Botime të reja

Vepër jetësore e Ismail Dodës (Dr. Ismail Doda, Balada popullore të shqiptarëve në Malin e Zi (Përmbledhje) I, S HAI “Art Club”, Ulqin, 2022) Studiuesi Ismail Doda ka botuar ditë më parë librin “Balada popullore të shqiptarëve në Malin e Zi (Përmbledhje) I”, që është pjesë e temës së disertacionit për fitimin e gradës “Doktor i shkencave”, të mbrojtur në Qendrën e Studimeve Albanologjike në Tiranë. Përmbledhja përfshin 129 balada me 8 100 vargje, të cilat autori i ka mbledhur ndër shqiptarët në Malin e Zi: në Ulqin, në Anë të Malit, në Krajë, në Tivar me rrethinë, në Malësi të Madhe, në krahinën e Plavës dhe Gucisë si dhe në Rozhajë e Malësi të saj. Këngët janë ndarë në balada legjendare, balada realiste dhe balada revoltimi, që përbëjnë edhe kapitujt e librit. Pjesë e librit janë edhe Fjalori i fjalëve të rralla (krahinore dhe të huaja), Burimet e lëndës, Këngëtarët (nga të cilët i ka mbledhur këngët), Indekset e emrave të vendeve dhe të personazheve.

Libri është botuar nga Shoqata e Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club”, ndërsa është shtypur në shtypshkronjën IVPE – Cetinë. Redaktor i librit është Ismet Kallaba, recensentë Prof. dr. Agron Xhagolli dhe Prof.

dr. Alfred Çapaliku, redaktor gjuhësor Dr. Haxhi Shabani dhe redaktor teknik Qazim Muja.

Në recensionin e tij për librin, Prof. dr. Agron Xhagolli thekson se lënda folklorike e përfshirë në këtë vëllim i plotëson të gjitha kriteret për botimet folklorike.

“Dr. I. Doda, njohës i mirë i të folmeve në hapësirat e shqiptarëve që jetojnë në Malin e Zi, ka ditur që me kujdes dhe vëmendje të regjistrojë, si një mbledhës serioz, lëndën folklorike, mbi të gjitha, duke respektuar parimin fonetik. Ai ka ndjekur me vëmendje dhe ndryshimet në të folmet e ndryshme nga koha në kohë, rrjedhojë e ndryshimeve normale që përcjell vetë jeta shoqërore”, thekson ai.

Ndërsa për Prof. dr. Alfred Çapalikun, recensentin tjetër të librit, Dr. Ismail Doda i ngjan gjeologut, kur gjen gurët fort të çmuar të traditës mijëravjeçare.

“Në të njëjtën kohë ai i shëmbëllen edhe gjeometrit, kur ndesh përmasat e pafundme të folkut. Përndryshe Ismail Doda është shtegtari me

zemrën që i rreh me sistola e diastola në kadencat e tetërrokëshit e të dhjetërrokëshit popullor. Gjithashtu ai i përngjan pelegrinit të palodhshëm, i cili nuk e ndal ritmin e hapit pa moshë nëpër shtigjet e arealit gjuhësor...” në trevat shqiptare në Malin e Zi. Libri “Balada popullore të shqiptarëve të Malin e Zi” është botuar me mbështetjen e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave dhe Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Malin e Zi. Ky është libri i dytë i autorit dr. Ismail Doda, pas librit “Në prehër të jetës së re (Doracak për nxënës të shkollës fillore prej klasës III deri në klasën VIII)” që e përpiloi në bashkautorësi me tani të ndjerët Lucë Lucaj, Gjergj Gjokaj dhe Gjergj Berisha. Ai po ashtu ka përgatitur për botim si redaktor shkencor librin “Letërsia gojore dhe identiteti kombëtar shqiptar” me përmbledhje të punimeve nga Simpoziumi Shkencor Ndërkombëtar i organizuar nga Këshilli Nacion i Shqiptarëve në Malin e Zi në Ulqin, më 17-19 shtator 2011. i. k.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

23

KULTURË

Koncert i Orkestrës Frymore të Prizrenit në Ulqin

Stop dhe war – ndaloni luftën Më 23 prill 2022 në Sallën e madhe të Qendres për kulturë në Ulqin u mbajt një koncert i veçantë. Ishte ky koncerti premierë i Orkestrit frymorë Prizreni i cili publikun e pranishëm e kënaqi me një program artistik muzikor të veçantë nën titullin “Ndaloni luftën”. Këtë koncert e organizuan OJQ Aksioni kundër dhunës dhe Ndërtimi i Paqes (ANP) nga Kosova, Qendra për Kulturë e Ulqinit dhe Portali Ul-info. Nën dretimin e dirigjentit Edon Ramadani dhe anranzhimin e Tomor Berishës, Kreshnik Aliçkaj, Avni Krasniqit e Edon Ramadanit u dha një program i veçantë me vepra

24

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

të zgjedhura të autorëve të njohur botëror, vendas por edhe nga rajoni.

Së pari fjalën e rastit e mbajti z.Nexhat Ismaili, i cili duke falënderuar donatërët që e kanë mbështetë mbajtjen e këtij koncerti premierë në Ulqin njëkohësisht edhe bëri prezantimin e OJQ Aksioni kundër dhunës dhe Ndërtimi i Paqes (ANP). Pastaj të pranishmit i përshëndeti edhe nikoqiri Musa Hoxha, drejtor i qendrës për kulturë në Ulqin. Mesazhi i këtij koncerti ishte ndalja e të gjitha luftave kudo që janë në botë dhe dëshira që të dërgohen mesazhe dhe lutje për paqe.

Në mesin e të pranishmëve në këtë koncert ishte edhe ushtruesja e detyrës së ambasadores së Ukrainës në Podgoricë, znj.Natalia Fijalka si dhe funksionarë tjerë të lartë të Komunës së Ulqinit.

Kjo mbrëmje magjike hapet me Malsoren e Lorenc Antonit dhe vazhdon pastaj me vepra të autorëve tjerë botëror si “Schindlers list” të John Williams, “The second wals”, “Libertango”. Mbrëmja vazhon me orkestrime të autorëve vendas dhe të rajonit duke mbrritë kulminacion e vet me “Soul Bossa Nova” të Quincy Jone . Të pranishmit patën nderin të

KULTURË

“

Kjo mbrëmje magjike hap me Malsoren e Lorenc Antonit dhe vazhdon pastaj me vepra të autorëve të tjerë botërorë si “Schindlers list” të John Williams, “The second wals”, “Libertango”. Mbrëmja vazhon me orkestrime të autorëve vendas dhe të rajonit duke mbërritur kulminacion e vet me “Soul Bossa Nova” të Quincy Jone . Të pranishmit patën nderin të shijojnë edhe melodi nga interpretimi në flaut i mysafires speciale nga Gjermania zonja Mechthild Palberg e cila siç tregoi ishte për pushim në Ulqin. Mbrëmja kaloi në një atmosferë magjike nën tinguj përrallor të ekzekutuar nga Orkestra frymore Prizreni

shijojnë edhe melodi nga interpretimi i flautes nga musafirja speciale nga Gjermania zonja Mechthild Palberg e cila siç tregoi ishte për pushim në Ulqin. Mbrëmja kaloi në një atmosferë magjike nën tinguj përrallor të ekzekutuar nga Orkestra frymore Prizreni.

Aksioni kundër dhunës dhe Ndërtimi i Paqes (ANP) është organizatë vendore multietnike joqeveritare dhe

jofitimprurëse me bazë në Kosovë, e themeluar me vizionin për të arritur paqen e përhershme dhe të qëndrueshme në Kosovë dhe Ballkan.

ANP është themeluar në vitin 2002 me qëllim të tejkalimit të së kaluarës së luftës, për ti rindërtuar lidhjet shoqërore dhe për të punuar për të ardhmen demokratike të Kosovës.

ANP promovon kulturën e pad-

hunshmërisë, qytetarisë aktive për ndërtimin e paqes dhe inicimin e dialogut ndëretnik.

Orkestra Frymore e Prizrenit është orkestra e parë frymore që është krijuar në qytetin e Prizrenit dhe përbëhet nga muzikantë profesionistë nga e tërë Kosova. Vullneti dhe dëshira për të krijuar një orkestër me anë të së cilës i ofrojnë publikut një cilësi më të lartë artistike dhe më të veçantë nga të tjerat, janë qëllimet kyçe pse janë bërë bashk. Është themeluar në vitin 2020 në Prizren, dhe ka për qëllim të fuqizojë marrëdhëniet me komunitetet e ndryshme përmes koncerteve dhe projekteve kulturore. Repertuari i orkestrës përmbanë krijime të kompozitorëve botërorë dhe vendas të stileve të ndryshme muzikore.

Këtë koncert, përveç të pranishmëve në sallën koncertale të Ulqinit, patën mundësi ta përcjellin edhe të tjerët Live përmes faqeve të FB dhe kanalit në YouTube të Portalit Ul-info. Gjithashtu këtë koncert e përcolli edhe shërbimi G.Ç. publik i Kosovës, RTK.

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

25

KULTURË

Me shëndet dhe begati festa e Fitër Bajramit!

Urime Bajramin 26

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

KULTURË

Urime Bajramin

Urime Bajramin

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

27

RAJON

Normalizimi i marr Kosovë-Serbi peng Ndihmës sekretarja amerikane e Shtetit për çështjet Evropiane dhe Euroaziatike, Karen Donfried, tha të hënën në Prishtinë se Kosova duhet të marrë vendin që i takon në strukturat euro-atlantike, ndërsa bëri thirrje për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë si rrugë për t’iu kundërvënë përpjekjeve të Rusisë për destabilizimin e Ballkanit.

Zonja Donfried po qëndron në Kosovë në kuadër të një vizite pesëditëshe në rajonin e Ballkanit Perëndimor.

“Unë jam këtu në një kohë sfiduese, një moment përcaktues për Evropën dhe Ballkanin Perëndimor në veçanti. Lufta e paprovokuar, e

28

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

pajustifikuar dhe brutale e Rusisë kundër Ukrainës ka treguar se sa e rëndësishme dhe urgjente është puna e vazhdueshme për t’u siguruar që Kosova dhe fqinjët e saj të vazhdojnë reformat e nevojshme për konsolidimin e tyre demokratik dhe për integrimin e tyre në institucionet evropiane dhe euroatlantike. E fituar me mund, ne nuk duhet ta marrim paqen dhe përparimin e Kosovës si të mirëqenë. Të gjithë ne duhet të luftojmë çdo ditë që të punojmë për qytetarët. Kjo nënkupton avancimin e përpjekjeve për të siguruar që Kosova të zërë vendin e saj të merituar në institucionet evropiane dhe euroatlantike, duke përfshirë edhe

marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, të përqendruar në njohjen e ndërsjellë”, tha ajo.

Ndihmës sekretarja Donfried, e cila takoi presidenten Vjosa Osmani dhe kryeministrin Albin Kurti, tha se “satus quo-ja” është e paqëndrueshme dhe jo vetëm që pengon të ardhmen evropiane të KosovACës dhe Serbisë, por është përfitim për Kremlinin.

“Rusia dëshiron të rrënojë unitetin dhe konsolidimin demokratik në Ballkanin Perëndimor, duke u siguruar që ju dhe fqinjët tuaj nuk mund dhe nuk do të integroheni në institucionet evropiane dhe euroatlan-

RAJON

rëdhënieve gon synimet ruse tike. (Rusia) beson se një Ballkan më i fortë, më i begatë dhe demokratik, është një kërcënim për ndikimin e saj. Marrëdhëniet më të mira ndërmjet Kosovës dhe Serbisë kërcënojnë aftësinë e Rusisë për të nxitur ndarje dhe frikë. Mënyra më e mirë për t’iu kundërvënë përpjekjeve të Kremlinit për të destabilizuar rajonin është e thjesht, Kosova dhe Serbia duhet të bashkohen dhe të riangazhohen urgjentisht në dialogun e lehtësuar nga BE-ja me mbështetjen e fuqishme të SHBA-së”, tha ajo.

Agresioni rus në Ukrainë ka nxitur shqetësime për ndikimet e konfliktit edhe në Ballkanin Perëndimor.

“E di që shumë në Kosovë janë të

brengosur për sigurinë e Kosovës në këtë kohë të pasigurt. Unë dua t’ju siguroj se angazhimi i Shteteve të Bashkuara dhe ai i aleatëve mbetet i hekurt. KFOR-i, misioni më i madh i NATO-s, është stacioni më i dukshëm i përkushtimit tonë të vazhdueshëm për sigurinë dhe qëndrueshmërinë e Kosovës”, tha ajo.

Ndihmës sekretarja amerikane vlerësoi udhëheqjen e Kosovës për strehimin e refugjatëve afganë dhe gatishmërinë port të strehuar edhe refugjatë nga Ukraina.

“Kosova i ka treguar botës se kur njerëzit kanë nevojë, dyert e saj janë të hapura”, tha zonja Donfried, e cila në një konferencë me gazetarë foli

edhe për ish-Sekretaren amerikane të shtetit, Madeline Albright, që vdiq më 23 mars.

“Kohëve të fundit kemi humbur një prej avokateve më të forta amerikane të pavarësisë e sovranitetit të Kosovës, zonjën Madeline Albright. Ajo ishte tepër e përkushtuar për Kosovën dhe të ardhmen e Kosovës”, tha ajo duke nënvizuar se përkushtimi i zonjës Albright ndaj Kosovës, vazhdon të jetë i fuqishëm në Shtetet e Bashkuara.

Zonja Donfried po qëndron në Prishtinë disa ditë pas vizitës se tre senatorëve amerikanë të cilët u dhanë mbështetje aspiratave të Kosovës për integrime euro-atlan-

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

29

MOZAIK

Njëzet e trevjetori i luftës në Kosovë

Familja Shkreli, ve i sigurt i afro 80 k në kohën e gjenoc

Forcat serbe gjatë luftës 1998-1999 , kishin dëbuar me forcë popullin e Kosovës nga shtëpitë e tyre. Vala më e madhe e refugjatëve ishte shpërngulur në Shqipëri. Viti ’99 kujtohet si dramë e madhe. Mali i Zi, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut mbetën simbol dhe shembull i solidaritetit njerëzor. Qeveritë e tyre bënë diçka të jashtëzakonshme. Ato gjatë eksodit të shqiptarëve nga Kosova ishin një me Kosovën dhe hapën kufijtë e shteteve të tyre. Me këtë rast mijëra familje nga këto tri shtete fqinje dhanë kontributin e tyre, duke hapur dyert e shtëpive të veta për rreth një milion shqiptarë nga Kosova të cilët u detyruan të lëshojnë trojet e veta nga forcat paramilitare serbe.

Për të kujtuar ditët e shpërnguljes me dhunë të kosovarëve nga shtëpitë e veta dhe vuajtjet e tyre nga regjimi i egër e barbar i Sllobodan Miloshe-

“ 30

viqit , dhe për të treguar bujarinë dhe mikpritjen e familjeve shqiptare ndaj refugjatëve nga Kosova po veçoj veprimin njerëzor të familjes së Anton Shkrelit, i njohur në Shtoj të Ulqinit si Noshi i Lacit. Ai në shtëpinë e tij në vitin 1998 pranoi dhe strehoi disa familje nga Peja të njohura e të panjohura. Të gjitha u bënë bashkë. Po ashtu një vit më vonë, në muajin mars, familja Shkrela ndau një kulm shtëpie edhe me familje të tjera nga Kosova, të cilat qëndruan aty deri në muajin qershor, kur ato kur morën vesh se Kosova ishte e lirë. Në këtë familje të njohur për mikpritje e bamirësi gjetën strehim, dashuri e respekt vëllazëror afro 80 kosovarë në njërin prej momenteve më të vështira të historisë së tyre. Përveç kujtimeve Prenë Shkrelit i ka mbetur vetëm një foto, kjo që po e shihni me fëmijë të vegjël kosovarë , në oborrin e shtëpisë së saj, të cilën e

ruan me shumë kujdes.

Personalisht kam pasur rastin disa herë t’i vizitoj këto familje kosovare ( fëmijë të vegjël, të rinj e të reja, gra e burra të moshuar), të shoqërohem e të bisedoj me to për hallet dhe përjetimet e tyre rrëqethëse nga eksodi serb, të cilat të shqetësojnë shpirtin e të prekin thellë në zemër. Ata ndjeheshin shumë mirënjohës ndaj familjes Shkreli, dhe të gjitha familjeve tjera shqiptare në Mal të Zi, Shqipëri e Maqedoni që ua kishin hapur dyert me shtëpive të tyre në kohë kur ata ishin larguar nga Kosova për shkak të represionit serb.

E bukura është se familjarët e Anton Shkrelit, 23 vite më pas , kanë mbetur miq të vjetër, të dashur e të sinqertë me këto familje kosovare, që nga koha e luftës. Të gjithë së bashku e dinë se janë vëllezër dhe do të jenë vëllezër Gj. Gjonaj gjithmonë.

Për të kujtuar ditët e shpërnguljes me dhunë të kosovarëve nga shtëpitë e veta dhe vuajtjet e tyre nga regjimi i egër e barbar i Sllobodan Milosheviqit , dhe për të treguar bujarinë dhe mikpritjen e familjeve shqiptare ndaj refugjatëve nga Kosova po veçoj veprimin njerëzor të familjes së Anton Shkrelit, i njohur në Shtoj të Ulqinit si Noshi i Lacit.

Ai në shtëpinë e tij në vitin 1998 pranoi dhe strehoi disa familje nga Peja të njohura e të panjohura. Të gjitha u bënë bashkë. Po ashtu një vit më vonë, në muajin mars, familja Shkrela ndau një kulm shtëpie edhe me familje të tjera nga Kosova, të cilat qëndruan aty deri në muajin qershor, kur ato kur morën vesh se Kosova ishte e lirë

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

“

MOZAIK

endstrehim kosovarëve cidit serb

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

31

MOZAIK

Viktimat e Husajve, masakër kundër shqiptarëve

Vrasja e njomëza

Prilli sikur rikthen kujtesën në ngjarjet e dhimbshme të së kaluarës, sepse në këtë fillim prill përkujtuam njërën ndër masakrat më të mëdha kundër shqiptarëve, masakrën e 77 viteve më parë në Tivar. E sot po rikujtojmë viktimat e gjenocidit serb, të vrarët e pranverës 1999 në Malësi të Rozhajës.

Ushtria serbe kishte betonuar kufirin

32

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

në mes Kosovës dhe Malit të Zi, duke ngritur post-blloqet në të gjitha rrugët kryesore, për të përcjellë çdo lëvizje të të përndjekurve nga dhuna dhe terrori i saj në Kosovë. Gjatë muajve mars-maj 1999 në zonën e Malësisë së Rozhajës vriten 21 shqiptarë. Në mesin e tyre dy gra të moshuara, 18 burra dhe një fëmi.

Kolona e mbi 50 refugjatëve në

Husaj, sulmohet me datë 18 prill 1999, ku mbesin të vrarë: Nemke Brahimaj, Rexhep Brahimaj, Mursel Brahimaj, Sherif Brahimaj, Milazim Pelaj dhe Labinot Kastrati. Në Qafë të Hajlës vriten: Sokol Lajçi, Ramë Lajçi dhe Tane Husaj, ndërsa në Pas Hajlë vritet Ramiz Brahimaj. Në Bukel të Sipërm vriten Afrim Gjuraj dhe Selim Kelmendi. Në Fushë të

MOZAIK

akëve Gilit vriten: Faruk Murati, Arif Arifaj, Mehmet Rexhaj, Ajet Rexhaj, Hetem Rexhaj dhe Arif Hysenaj. Në fshatin Besnik vritet Musë Rexhaj. Në vendin e quajtur Bjeshka e Thatë vritet Muhamet Blakaj, kurse trupi i Sadik Ramçaj nuk është gjendur ende sot e kësaj dite.

Mbi dhjetëra refugjatë u plagosën rëndë gjatë sulmeve. Me dhjetëra të

“

tjerë u burgosën dhe u rrahën brutalisht. Shumë nga ta edhe u plaçkitën.

Aparatura kriminale jugosllave kishte edhe një tjetër synim që këtë zonë ta shpopullonte nga shqiptarët etnikë, për çka banorët e këtyre fshatrave i detyruan të largoheshin duke ju dëmtuar shtëpitë dhe pasurit e tyre.

Për këto krime gjykata e Malit të Zi ka ngritur aktakuzë me ç ‘raste edhe janë arrestuar disa nga përgjegjësit kryesorë të ushtrisë serbe, por përkundër dëshmive dhe argumenteve të dorës së parë, drejtësia nuk ka kryer detyrën e saj si duhet.

Prandaj në mënyrë që familjarët e

të vrarëve sadopak të zvogëlojnë dhembjet e tyre për humbjen e më të dashurve ,këto krime duhet gjykuar nga Tribunali i Hagës dhe kriminelët të marrin dënimin e merituar.

Duke përkujtuar këto ngjarje të vrasjeve të shumë njerëzve të pafajshëm , ndodhen edhe vrasjet e burrave, grave të moshuara ,sikur edhe shumë fëmijëve. Atë ditë, pikërisht me 18 prill u vra fëmiu 13 vjeçar Labinot Kastrati , i cili së bashku me nënën dhe motrat ishte i vendosur muaj më pare në shtëpinë e Bekë Lajçit dhe kishte lejen e qëndrimit si i dëbuar H. Lajçi nga Kosova…

Kolona e mbi 50 refugjatëve në Husaj, sulmohet me datë 18 prill 1999, ku mbesin të vrarë: Nemke Brahimaj, Rexhep Brahimaj, Mursel Brahimaj, Sherif Brahimaj, Milazim Pelaj dhe Labinot Kastrati. Në Qafë të Hajlës vriten: Sokol Lajçi, Ramë Lajçi dhe Tane Husaj ndërsa në Pas Hajlë vritet Ramiz Brahimaj. Në Bukel të Sipërm vriten Afrim Gjuraj dhe Selim Kelmendi. Në Fushë të Gilit vriten: Faruk Murati, Arif Arifaj, Mehmet Rexhaj, Ajet Rexhaj, Hetem Rexhaj dhe Arif Hysenaj. Në fshatin Besnik vritet Musë Rexhaj. Në vendin e quajtur Bjeshka e Thatë vritet Muhamet Blakaj, kurse trupi i Sadik Ramçaj nuk është gjendur ende sot e kësaj dite

E ENJTE, 28 PRILL 2022

“

Javore KOHA

33

MARKETING

Në përputhje me rregullat e përgjithshme dhe të veçanta, në bazë të nenit 24 të Ligjit të punës dhe në bazë të Vendimit mbi ngritjen e procedures për plotësimin e vendit të punës, Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi shpall konkursin për: KRYEREDAKTOR/E TË GAZETËS “KOHA JAVORE”, 1 (një) pozicion, me kohë të caktuar (mandat 4-vjeçar) dhe orar të plotë, me përvojë pune në gazetari në kohëzgjatje prej 60 muajsh.

Vendi i punës - Podgoricë.

Konkursi është i hapur 15 ditë (duke filluar nga data 29.04.2022).

Kriteret dhe dokumentacioni i nevojshëm për aplikim: -

Fotokopja e letërnjoftimit ose e pasaportës;

-

Përgatitja e lartë profesionale – drejtimi shoqëror, niveli i shkollimit VII-1;

-

Përvojë pune në media, së paku 5 vite;

-

Vërtetim mbi aftësinë shëndetësore;

-

Vërtetim se kandidati nuk është nën ndjekje penale;

-

Vërtetim mbi vendqëndrim;

-

Njohja e gjuhës shqipe;

-

CV dhe shtojca të tjera si provë për plotësimin e kushteve të përgjithshme dhe të veçanta;

-

Vizioni i kandidatit, gjegjësisht Programi zhvillimor i gazetës “Koha javore”.

Dokumentacioni duhet të dërgohet përmes postës, me mbishkrimin “MOS E HAP - Për konkurs”, në adresën: Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Malin e Zi, Bulevardi “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” p.nr., 85360, Ulqin.

Dokumentacioni i dërguar me vonesë dhe aplikimet e pakompletuara nuk do të merren në shqyrtim.

Për çdo sqarim më të detajuar kontaktoni përmes e-mailit: knsh@t-com.me apo përmes numrit 030-411-302.

Ulqin, më 29.04.2022

Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve në Mal të Zi Këshilli programor i “Kohës javore” Kryetari i Këshillit programor, Gjekë Gjonaj

34

Javore KOHA

E ENJTE, 28 PRILL 2022

SPORT

Në Turneun ndërkombëtar të taekwondosë “3rd Kosova Open 2022” në Prishtinë

KT “Ulqini” fitoi 19 medalje dhe 3 trofe

Garuesit e këtij klubi fituan gjithsej 19 medalje, prej të cilave 15 medalje të arta, tri medalje të argjendta dhe një medalje të bronztë. Në renditjen sipas kategorive, KT “Ulqini” zuri vendin e parë në kategorinë e fëmijëve dhe të kadetëve, si dhe vendin e dytë në renditjen e përgjithshme.

Sportistja Amra Dushku u shpall garuesja më e suksesshme në kategorinë e juniorëve, ndërsa Nermin Sulejmani garuesi më i suksesshëm në kategorinë për fëmijë Të dielën në Prishtinë u mbajt Turneu ndërkombëtar në sportin olimpik të taekwondosë “3rd Kosova Open 2022”, ku morën pjesë rreth 450 garues të 30 ekipeve nga 12 vende, në mesin e të cilëve edhe 24 garues të Klubit të Taekwondosë “Ulqini”.

Garuesit e këtij klubi fituan gjithsej 19 medalje, prej të cilave 15 medalje të arta, tri medalje të argjendta dhe një medalje të bronztë. Me medalje të arta u kurorëzuan Eren Karaminxhoja, Nermin Sulejmani, Enes Du-

shku, Arta Ismailaga, Amella Nuti, Sara Kraja, Merisa Malokraja, Amra Dushku, Iman Lihari, Herona Avdiq, Hava Malokraja, Noar Mavriq, Ajan Brashnjani, Sara Doda dhe Ensar Doda, me medalje të argjendta Erdi Resulbegoviq, Riad Dervishi dhe Adna Sulejmani, kurse me medalje të bronztë Denis Çobi. Garuesit e KT “Ulqini” fituan po ashtu tre trofe dhe dy çmime personale.

Në renditjen sipas kategorive, KT “Ulqini” zuri vendin e parë në kate-

gorinë e fëmijëve dhe të kadetëve, si dhe vendin e dytë në renditjen e përgjithshme. Sportistja Amra Dushku u shpall garuesja më e suksesshme në kategorinë e juniorëve, ndërsa Nermin Sulejmani garuesi më i suksesshëm në kategorinë për fëmijë.

Nga KT “Ulqini” kanë falënderuar kompaninë “Hana Tours” për përkrahjen e këtij klubi.

(Kohapress)

E ENJTE, 28 PRILL 2022

Javore KOHA

35

kohajavore.me