Bytom-Drohobycz. Wspólna droga do demokracji

Bytom–Drohobycz

Wspólnadrogado demokracji

Tytuł: Bytom-Drohobycz. Wspólna droga do demokracji

Copyright © authors, 2025

Cover Design, Graphic Design, and Graphic Execution: Wiktor Oleś

Licence: CC-BY 4.0

Drodzy czytelnicy, z dumą oddaję w Wasze ręce przewodnik, który łączy dwa miasta i dwie tradycje – Bytom i Drohobycz – wokół jednej idei: samorządności, która jest wspólnym dobrem mieszkańców, zwłaszcza młodych To więcej niż publikacja: to zaproszenie do dialogu, rozważań i – mam nadzieję – działania

Kiedy myślę o Bytomiu, widzę miasto, które przez wieki kształtowało się dzięki różnorodności: wpływom polskim, niemieckim, śląskim i żydowskim. Przetrwało trudne lata przemian przemysłowych i społeczne wyzwania, by dziś być miejscem odbudowy i zaangażowania. Drohobycz z kolei – miasto soli, miasta wielokulturowe i pełne pamięci – pokazuje, że nawet w obliczu kryzysów i zmian granic samorządność może narodzić się na nowo, jeśli mieszkańcy tego chcą. Ten przewodnik to wspólna praca młodzieży z obu miast Chcieliśmy, by opowieść o samorządności nie była suchym zestawem instytucji i dat, lecz żywą historią – o ludziach, wyborach, porażkach i nadziejach Tu nie ma miejsca na jednowymiarowe opisy – chcemy pokazać, że demokracja lokalna to często przestrzeń napięć, dialogów, prób i błędów

Szczególną nadzieję wiążę z Waszym pokoleniem W FEIS, jak i w PROM, wierzymy, że młodzi ludzie nie powinni być tylko odbiorcami decyzji – powinni być twórcami miasta, społeczności i przyszłości. Wasze głosy, pomysły i energia są dziś bezcennym kapitałem, który może kształtować lepszą rzeczywistość. Dlatego zależało mi, by w tej publikacji znalazł się głos młodzieży. Wierzę, że ten przewodnik może stać się podłożem do dalszych rozmów między Bytomiem i Drohobycze. By nie pozostał tylko dokumentem, lecz inspiracją – do nowych projektów, wymian, partnerstw, wspólnego rozwoju

Na koniec – prośba i zachęta Niech to będzie początek, a nie kres Niech ten przewodnik będzie otwartą księgą Niech Was prowokuje do myślenia, podsyca ciekawość i prowadzi do działania – w Waszych dzielnicach, szkołach, radach młodzieżowych i lokalnych wspólnotach Bo samorządność naprawdę zaczyna się od nas

-PawełProchasek

ZastępcaPrezesaZarząduFundacjiFEIS CzłonekZarząduPROM

OpowieśćoBytomiu CZĘŚĆI

Miastowielutożsamości

Bytom to jedno z tych miejsc, które – jak dobrze napisana powieść – z każdym rozdziałem odsłaniają kolejną warstwę swojej tożsamości.

Wędrując jego ulicami, można odnieść wrażenie, że czas nie płynie tu linearnie. Historia, teraźniejszość i przyszłość współistnieją obok siebie: obok średniowiecznych murów stoją modernistyczne kamienice, a w cieniu dawnych szybów kopalnianych powstają nowoczesne osiedla i centra aktywności.

To tu, na przecięciu różnych wpływów –polskich, niemieckich, żydowskich, śląskich –przez wieki tworzyła się wielokulturowa tkanka miejska.

Bytom był świadkiem wielkich przemian politycznych i gospodarczych: od średniowiecznego grodu książęcego, przez epokę industrializacji, aż po czasy powojennego chaosu, komunistycznej odbudowy i kapitalistycznej transformacji.

Zamieszkiwany przez pokolenia górników, hutników, nauczycieli, urzędników, repatriantów, artystów i studentów – był i nadal jest miejscem spotkania różnych losów i biografii.

W każdym bytomskim podwórku słychać inne wspomnienia. W każdej dzielnicy widać inną twarz miasta.

Dla jednych Bytom to dom, z którego się nie wyjeżdża. Dla innych – przestrzeń, do której się wraca, bo mimo wszystkich trudności ma w sobie coś niepowtarzalnego. Dla młodych – to miejsce wyzwań, ale i szans.

Miejsce, które – mimo wszystkich stereotypów – żyje, zmienia się i szuka nowej tożsamości.

To właśnie z tej wielości, z tego nieustannego dialogu przeszłości z przyszłością, rodzi się dzisiejszy duch bytomskiej samorządności –otwarty na głos mieszkańców, zbudowany na historii, ale patrzący w przyszłość

Mapasamorządności:jakdziała Bytom?

Bytom, podobnie jak inne miasta w Polsce, funkcjonuje w oparciu o zasady demokracji lokalnej. Oznacza to, że o wielu sprawach decydują nie „gdzieś w Warszawie”, ale tu – na miejscu. W urzędzie miasta, w sali obrad rady miejskiej, w konsultacjach z mieszkańcami, a coraz częściej również… online.

Miasto ma własny samorząd terytorialny, który składa się z dwóch głównych organów:

Prezydent Miasta

Obecnie tę funkcję pełni Mariusz Wołosz. To on odpowiada za codzienne zarządzanie miastem –podpisuje zarządzenia, nadzoruje budżet, inwestycje i instytucje miejskie.

Jest gospodarzem miasta – takim, który musi wiedzieć zarówno, gdzie naprawiają chodnik, jak i jak planować rozwój na 20 lat naprzód.

Rada Miejska

Składa się z 25 radnych wybieranych przez mieszkańców. Rada podejmuje uchwały, decyduje o lokalnych podatkach, uchwala budżet i kontroluje działania prezydenta.

Ale to nie wszystko...

Władza lokalna nie kończy się na gabinetach. Każdy mieszkaniec ma wpływ na miasto – może zgłaszać wnioski, brać udział w konsultacjach, głosować w budżecie obywatelskim czy angażować się w działania dzielnicowe.

Od lat w Bytomiu działa także Młodzieżowa

Rada Miasta – miejsce, gdzie uczniowie i uczennice uczą się podejmowania decyzji, debaty i odpowiedzialności obywatelskiej.

Samorząd w praktyce?

Gdy chcesz, by w twojej dzielnicy powstał plac zabaw – możesz zgłosić projekt do budżetu obywatelskiego.

Gdy masz pomysł na zmianę przepisów lokalnych – możesz zebrać podpisy i wnieść obywatelską inicjatywę uchwałodawczą.

Gdy miasto planuje dużą inwestycję – masz prawo do informacji i udziału w konsultacjach.

Bytom to przykład miasta, gdzie samorządność staje się coraz bardziej relacją, a nie tylko instytucją.

Gdy mieszkańcy mówią „nasze miasto”, coraz częściej mają na myśli coś więcej niż adres zameldowania.

Odlokacjidowyborówbezpośrednich

W 1254 roku książę Władysław nadał

Bytomiowi prawa miejskie.

Była to lokacja na tzw. prawie magdeburskim –modelu ustroju miejskiego, który przewidywał istnienie rady miejskiej i wójta, wybieranego przez społeczność lub nadawanego przez władcę.

To był pierwszy krok w stronę lokalnego zarządzania – samodzielnego podejmowania decyzji o życiu miasta, handlu, podatkach czy bezpieczeństwie.

Przez kolejne stulecia samorządność w

Bytomiu zmieniała się tak, jak zmieniały się granice, systemy władzy i ideologie.

Czasy pruskie – ograniczona autonomia

Po zajęciu Śląska przez Prusy w XVIII wieku, lokalne władze stały się częścią silnie scentralizowanego systemu administracyjnego. Rady miejskie istniały, ale były podporządkowane królewskim urzędnikom.

Zmiany przyniosły reformy ministra SteinHardenberga w XIX wieku – tzw. „ordynacja miejska” z 1808 roku wzmocniła samorządy, pozwalając m.in. na wybór magistratu przez obywateli (choć nadal tylko najzamożniejszych).

Dwudziestolecie międzywojenne – trudne granice

Po I wojnie światowej Bytom nie wszedł w skład Polski – pozostał w granicach Niemiec. W regionie to sytuacja wyjątkowa. Miasto było częścią Republiki Weimarskiej, a później III Rzeszy. Samorząd działał według niemieckich ustaw, ale jego autonomia stopniowo malała.

W czasach nazistowskich lokalne wybory straciły znaczenie – wszystko podporządkowano ideologii partii.

PRL – „samorząd” tylko z nazwy

Po II wojnie światowej Bytom znalazł się w granicach Polski. Powstała Miejska Rada Narodowa, ale była to struktura fasadowa –lokalne władze nie były wybierane przez mieszkańców, lecz mianowane przez partię.

Prezydent miasta był de facto urzędnikiem państwowym. Samorządność oznaczała raczej zarządzanie poleceniami z góry niż słuchanie głosu mieszkańców. Mimo to, w tym okresie zbudowano wiele instytucji i osiedli, które do dziś tworzą strukturę miasta.

Rok 1990 – nowy początek

Wszystko zmieniło się w czerwcu 1990 roku. Po pierwszych wolnych wyborach samorządowych odrodziła się prawdziwa demokracja lokalna.

Mieszkańcy Bytomia wybrali Radę Miejską, a od 2002 roku także Prezydenta Miasta w wyborach bezpośrednich.

Od tego momentu samorząd odzyskał realny wpływ na edukację, transport, inwestycje, kulturę, gospodarkę przestrzenną i życie codzienne mieszkańców.

Dziś – samorząd na prawach powiatu

Bytom jest obecnie miastem na prawach powiatu. Oznacza to, że jego władze realizują zadania zarówno gminy, jak i powiatu – to szeroki zakres odpowiedzialności, ale też szansa na samodzielność i strategiczne decyzje.

I co dalej?

Historia samorządu Bytomia to droga od lokacji przez zależność – aż do pełnej obywatelskiej partycypacji.

Dziś to nie tylko władze, ale i mieszkańcy mają głos. Coraz więcej osób, także młodych, angażuje się w konsultacje, rady dzielnic, debaty publiczne.

Bytom – miasto wielu tożsamości – staje się także miastem wielu głosów. I to właśnie w tej różnorodności słychać ducha samorządności.

Ludziesamorządu–prezydenci, radniiradne

Bytom to nie tylko instytucje, budżety i strategie. To także – a może przede wszystkim – ludzie, którzy podejmowali decyzje w imieniu mieszkańców.

Prezydenci, radni i radne , aktywiści oraz urzędnicy – oni wszyscy kształtowali i nadal kształtują to, jak wygląda nasze miasto.

Od 1990 roku, po pierwszych wolnych wyborach samorządowych, przez Bytom przewinęło się kilku prezydentów – każdy z nich przynosił inne priorytety, styl zarządzania i wizję miasta. Ich decyzje – zarówno trafne, jak i kontrowersyjne – zapisały się w pamięci lokalnej społeczności

Prezydenci Bytomia po 1990:

Janusz Paczocha (1990–1994)

Józef Korpak (1994–1996)

Marek Kińczyk (1996–1998)

Krzysztof Wójcik (1998–2006)

Piotr Koj (2006–2012)

Halina Bieda (2012 – pełniąca obowiązki)

Damian Bartyla (2012–2018)

Rada Miejska – demokracja w praktyce

Równolegle z prezydentami funkcjonuje Rada Miejska, wybierana co 5 lat. To tutaj zapadają decyzje o budżecie, planowaniu przestrzennym, edukacji czy polityce transportowej.

W Radzie zasiadali przedstawiciele różnych opcji politycznych – od centroprawicy po lewicę i ruchy miejskie.

W ostatnich latach znaczenie Rady Miejskiej rośnie – coraz częściej jest miejscem debat, sprzecznych wizji rozwoju, a także… pomysłów oddolnych, wnoszonych przez mieszkańców.

Kim są „ludzie samorządu”?

To nie tylko znane nazwiska. To także nauczyciele, aktywiści, emerytowani inżynierowie i młodzi społecznicy, którzy wchodzili do rady z poczucia odpowiedzialności za swoje osiedle, swoją szkołę, swoją ulicę.

To właśnie z tej różnorodności rodzi się sens demokracji lokalnej. Gdy za stołem decyzyjnym siadają ludzie z różnych środowisk – miasto zaczyna oddychać pełniej.

Młodzieżimieszkańcy–współtwórcy miasta

Współczesna demokracja lokalna nie kończy się na wyborach.

Jej prawdziwa siła leży w tym, co dzieje się pomiędzy kadencjami – w inicjatywach mieszkańców, w pytaniach zadawanych w trakcie konsultacji, w projektach zgłaszanych do budżetu obywatelskiego, w głosie młodzieży, która uczy się odpowiedzialności za wspólnotę.

Bytom coraz mocniej wpisuje się w ten nowoczesny model – miasta współtworzonego oddolnie.

Budżet obywatelski – głos każdego mieszkańca

Od 2013 roku w Bytomiu funkcjonuje Budżet Obywatelski, czyli narzędzie, dzięki któremu mieszkańcy mogą sami decydować, na co przeznaczyć część miejskich środków.

Zasada jest prosta:

1. Mieszkaniec zgłasza projekt (np. plac zabaw, remont skweru, ścieżka rowerowa).

2. Projekty są weryfikowane przez urząd.

3. Ostatecznie odbywa się głosowanie powszechne – online i tradycyjnie.

4. Wybrane projekty są realizowane przez miasto.

Dzięki budżetowi obywatelskiemu powstały dziesiątki lokalnych inwestycji – małych, ale ważnych dla konkretnych osiedli i społeczności. Co roku angażują się w to setki mieszkańców, a w ostatnich edycjach także uczniowie szkół średnich, zgłaszając projekty młodzieżowe.

Konsultacje społeczne – wspólne podejmowanie decyzji

Bytom stara się rozwijać także kulturę dialogu z mieszkańcami. Konsultacje społeczne to narzędzie, które pozwala ludziom: wyrazić opinię na temat planów miasta (np. nowe inwestycje, zmiany planu zagospodarowania), zgłosić uwagi do strategii, dokumentów programowych, przedstawić własne propozycje i rozwiązania.

Choć nie są one obowiązkowe we wszystkich przypadkach, dobrze przeprowadzone konsultacje zwiększają zaufanie do władzy i jakość decyzji. W Bytomiu z tego narzędzia korzystano m.in. przy projektowaniu strategii rozwoju miasta, rewitalizacji Bobrka czy organizacji ruchu drogowego.

Młodzieżowa Rada Miasta – samorząd na próbę, ale na serio

Od 2016 roku w Bytomiu działa Młodzieżowa Rada Miasta (MRM) – ciało doradcze i edukacyjne, złożone z uczniów bytomskich szkół średnich. To przestrzeń, w której młodzi mogą:

nauczyć się, jak funkcjonuje lokalna polityka, organizować własne inicjatywy, zgłaszać postulaty dotyczące edukacji, kultury czy przestrzeni miejskiej.

MRM nie posiada władzy uchwałodawczej, ale ma realny wpływ – spotyka się z władzami miasta, przedstawia opinie, organizuje wydarzenia społeczne i edukacyjne.

W ostatnich latach MRM Bytom włączyła się m.in. w: organizację debat i sesji młodzieżowych, projekty Erasmus+ z miastami partnerskimi, działania na rzecz równości i klimatu.

To przykład, że samorządność można ćwiczyć już w wieku szkolnym – i że młodzież nie jest przyszłością miasta, tylko jego teraźniejszością.

OpowieśćoDrohobyczu CZĘŚĆII

Miejscestykukulturihistorii

Drohobycz to jedno z tych miejsc, które opowiadają historię nie jednym obrazem, ale całą galerią znaczeń. Na każdej ulicy, w każdej kamienicy i w cieniu każdej cerkwi kryje się inna opowieść. To miasto, w którym historia i współczesność nie stoją obok siebie – one się przenikają. Drewniane cerkwie z XV wieku sąsiadują z modernistycznymi willami z czasów międzywojnia, a zniszczona przez wojnę i komunizm Wielka Synagoga odzyskuje dziś swój dawny blask.

Mieszkańcy mijają ją w drodze do szkoły, biblioteki, urzędu. W codzienności Drohobycza nie da się uciec od historii – i właśnie dlatego nie można jej zapomnieć.

To tutaj spotykały się wpływy Wschodu i Zachodu – ruskie, austro-węgierskie, polskie, ukraińskie, żydowskie, ormiańskie. To z tej mozaiki wyrosła tożsamość miasta: niejednoznaczna, niełatwa, ale głęboka. Przez wieki Drohobycz był domem dla społeczności, które żyły obok siebie – czasem w zgodzie, czasem w napięciu, ale zawsze współistniejąc. Sól i ropa – dwa surowce, które nadały rytm miastu.

Dzięki nim Drohobycz był jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych Galicji, a potem II Rzeczpospolitej. Przyciągał ludzi z różnych regionów – inwestorów, kupców, urzędników, inżynierów.

W przedwojennych dzielnicach mieszkali obok siebie rabini i nauczyciele gimnazjum, kolejarze i poeci, aptekarze i duchowni.

To właśnie z Drohobycza pochodzi Bruno Schulz – pisarz i artysta, który uczynił z tego miasta labirynt pamięci. Opisywał je jako miejsce zawieszone w czasie – i wiele osób, nawet dziś, czuje podobnie. Bo Drohobycz –mimo przemian granic, ustrojów, systemów –nadal żyje w rytmie wielokulturowej pamięci.

Dla jednych to miasto dzieciństwa i przodków. Dla innych – trudnej historii i niespełnionych obietnic. Dla młodych – coraz częściej to przestrzeń poszukiwania tożsamości, powrotu do korzeni i budowania przyszłości na bazie lokalnej dumy. To właśnie w tej warstwie, w tej pamięci zranionej, ale niezniszczonej, tkwi siła drohobyckiej samorządności.

Dziś rodzi się ona na nowo – z szacunkiem dla dziedzictwa i odwagą do zmiany.

Mapasamorządności:jakdziała Drohobycz?

Drohobycz, tak jak Bytom, nie jest tylko miejscem z historią — to teraz centrum lokalnej odpowiedzialności, które buduje samorządność opartą na pamięci i współpracy.

Struktura samorządowa — „co i kto”

Od 2020 roku Drohobycz funkcjonuje jako hromada miejska (Drohobych urban hromada), terenowa jednostka samorządowa o większej autonomii finansowej i administracyjnej, obejmująca miasto i okoliczne miejscowości (łącznie ponad 120 000 mieszkańców) .

W jej ramach działa:

Mer (prezydent/liczba głowy miasta) –wybierany bezpośrednio przez mieszkańców (jak w większości hromad) .

Rada miejska (city council) – ciała przedstawicielskie złożone z radnych wybieranych w drodze głosowania. To one uchwalają lokalny budżet, decydują o gospodarce przestrzennej, edukacji, służbie zdrowia i infrastrukturze .

Wydział wykonawczy (executive committee) – realizuje uchwały rady, koordynuje codzienne działania administracji miejskiej.

W Drohobyczu składa się z mera, radnych i urzędników.

Decentralizacja – klucz do samorządności

Od 2014 roku Ukraina prowadzi daleko idący proces decentralizacji. Hromady zyskały realne kompetencje i środki do działania razem ok. 1 470 nowych jednostek samorządowych z pełnym mandatem do zarządzania lokalnymi inwestycjami, edukacją, infrastrukturą, ochroną zdrowia i kulturą .

W Drohobyczu (urban hromada) to oznacza, że zamiast czekać na decyzje z Kijowa, mieszkańcy mogą wpływać na realne projekty – np. rewitalizację centrum, edukację młodzieży, transport, budżet obywatelski (jeśli taki zostanie wprowadzony).

„Smart Governance” – cyfrowe narzędzia w służbie samorządowi

Drohobycz angażuje się w innowacje administracyjne. Przykład: platforma Smart City/Smart Governance, która umożliwia: śledzenie aktywności radnych (np. liczba projektów, odwołań), dostęp do danych miejskich (budżet, inwestycje, zobowiązania), e‑demokrację i jawność procesu decyzyjnego.

Takie narzędzia sprzyjają otwartej samorządności i więzi między mieszkańcami a urzędami.

Samorządwczasiewojnyipokoju

Historia samorządu w Drohobyczu nie toczyła się liniowo. Były w niej okresy wzrostu, autonomii i aktywności obywatelskiej, ale też dekady ograniczeń, zależności i brutalnego przerwania ciągłości.

W cieniu wielkich konfliktów – wojny światowej, totalitaryzmów i wreszcie pełnoskalowej agresji Rosji – samorządność w tym mieście przetrwała dzięki temu, że zawsze wracała do ludzi.

Od Rzeczypospolitej po cesarstwo

Drohobycz otrzymał prawa miejskie na przełomie XIV i XV wieku. Podobnie jak w wielu miastach regionu, działał tam samorząd miejski oparty na prawie magdeburskim – z radą i burmistrzem wybieranym spośród mieszczan.

W czasach Rzeczypospolitej samorząd miejski odpowiadał za porządek, handel, podatki, sądownictwo – był realnym narzędziem oddolnej władzy.

Po rozbiorach Drohobycz znalazł się w granicach Austro-Węgier, gdzie miejski

samorząd działał w ramach tzw. autonomii galicyjskiej. Rada miejska miała ograniczone, ale jednak istniejące kompetencje – a życie lokalne toczyło się w duchu wielokulturowego współistnienia: polsko-ukraińsko-żydowskiego.

II Rzeczpospolita – intensywny rozwój i obywatelska aktywność

W okresie międzywojennym Drohobycz przeżywał dynamiczny rozwój gospodarczy i demograficzny. Działała tu wybrana rada miejska, a także liczne organizacje obywatelskie – związki zawodowe, stowarzyszenia edukacyjne, żydowskie kehille. Samorządność była częścią życia publicznego, mimo że nie brakowało napięć etnicznych i politycznych.

W tym czasie Drohobycz miał swój głos. Był ośrodkiem powiatowym, posiadał prężne instytucje miejskie, a mieszkańcy mogli decydować o wielu aspektach życia lokalnego.

Lata okupacji – przerwanie ciągłości

Najtragiczniejszym okresem w historii miasta była II wojna światowa. Najpierw wkroczyli

Sowieci, później Niemcy. Samorząd został rozwiązany, a jego miejsce zajęły okupacyjne struktury totalitarne. Żydowska społeczność miasta została zamknięta w getcie i zlikwidowana, a lokalna inteligencja –rozstrzelana lub wywieziona.

To był czas, w którym pojęcie samorządu przestało istnieć, a każda forma niezależnego myślenia i działania była zagrożeniem.

Czasy ZSRR – zarządzanie z góry

Po wojnie Drohobycz został wcielony do Ukraińskiej SRR. Samorządność została zastąpiona przez radziecki model władzy lokalnej, który był silnie zcentralizowany. Istniały rady ludowe, ale nie reprezentowały wolnej woli mieszkańców – realizowały decyzje Moskwy. Mer miasta był mianowany, nie wybierany. Mimo to, wiele struktur miejskich przetrwało – zakłady przemysłowe, szkoły, ośrodki kultury. Działali lokalni liderzy, choć ich pole manewru było ograniczone ideologicznie.

Lata 90. – odrodzenie samorządu

Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku, Drohobycz ponownie zaczął budować lokalną samorządność.

Merowie byli wybierani w wolnych wyborach, podobnie jak rada miasta. Powstały nowe instytucje kultury, samorządowe szkoły, lokalne media. Miasto zaczęło szukać swojej tożsamości na nowo – w dialogu z przeszłością i w otwarciu na współpracę z zagranicą, m.in. z polskimi miastami.

Reformy decentralizacyjne i hromada

Kluczową zmianą było utworzenie w 2020 roku miejskiej hromady Drohobycz, w ramach ogólnokrajowej reformy decentralizacji. To właśnie wtedy samorząd lokalny zyskał realną podmiotowość finansową i prawną.

Po raz pierwszy od dziesięcioleci mieszkańcy zaczęli dostrzegać, że ich głos przekłada się na decyzje: o szkole, drodze, śmieciach, energii, przestrzeni publicznej.

Samorząd w cieniu wojny (po 2022)

Od lutego 2022 roku, w obliczu rosyjskiej agresji, ukraińskie samorządy znalazły się w nowej roli. Drohobycz, choć nie leży na linii frontu, stał się zapleczem logistycznym, humanitarnym i społecznym. Mer i rada miasta musieli nie tylko dbać o codzienne sprawy, ale też: organizować pomoc dla uchodźców wewnętrznych, wspierać lokalną obronę terytorialną, zarządzać kryzysowym budżetem.

To właśnie w czasie wojny samorząd pokazał swoją siłę – jako najbliższa obywatelowi struktura władzy. Wbrew wszystkiemu, Drohobycz trwa, działa, pomaga.

Ludziesamorządu–merowieiradni

W historii Drohobycza samorządność nie była jedynie kwestią instytucji – to zawsze byli konkretni ludzie: merowie, radni, urzędnicy, społecznicy. Ich decyzje, kompromisy i błędy kształtowały miasto tak samo jak surowce, inwestycje czy historia.

Od momentu uzyskania niepodległości w 1991 roku mieszkańcy Drohobycza zaczęli wybierać swoje władze lokalne w demokratycznych wyborach.

Od tej pory każda kadencja przynosiła nowego mera – z nowym stylem zarządzania, nowymi priorytetami i często nowymi napięciami.

Merowie Drohobycza (wybrane postacie po 1991 r.):

Michaił

Lużecki

Oleksiy Radziyevskyi

Mykola Huka

Taras Kuchma

Rada miasta – polityczny krajobraz lokalny

Rada Miejska Drohobycza, wybierana co pięć lat, składa się z kilkudziesięciu deputowanych reprezentujących różne partie, komitety i środowiska społeczne.

Przez lata zasiadali w niej: przedstawiciele ogólnoukraińskich partii lokalne komitety mieszkańców i niezależne listy, społecznicy, nauczyciele, przedsiębiorcy, duchowni.

To w Radzie ścierają się wizje rozwoju miasta –konserwatywna i nowoczesna, centralistyczna i partycypacyjna.

Choć polityka ogólnokrajowa wpływa na lokalne spory, coraz częściej mieszkańcy oczekują konkretów, nie ideologii.

Drohobyczoczamimłodychobywateli

Drohobycz nie jest dziś tylko miastem przeszłości. Dla młodych mieszkańców to przestrzeń, w której mogą działać, tworzyć i współdecydować.

Choć wiele z nich dorastało w cieniu kryzysu gospodarczego i społecznego, to właśnie nowe pokolenie wnosi do samorządu energię, cyfrowe kompetencje i zaufanie do wspólnoty.

Młodzieżowy parlament – głos uczniów

Od kilku lat w Drohobyczu funkcjonuje Młodzieżowy Parlament, który zrzesza uczniów i uczennice lokalnych szkół średnich.

To ciało konsultacyjno-inicjatywne, które: reprezentuje interesy młodych w kontaktach z merem i radą miasta, organizuje debaty, warsztaty, akcje społeczne, zgłasza opinie na temat edukacji, przestrzeni publicznej, kultury młodzieżowej.

Choć jego głos nie ma mocy prawnej, ma znaczenie symboliczne i edukacyjne – młodzi

uczą się, że polityka lokalna to nie tylko zebrania i procedury, ale realna możliwość zmiany.

Edukacja obywatelska i projekty młodzieżowe

Drohobycz aktywnie uczestniczy w programach wspierających rozwój młodzieży, m.in. poprzez:

projekty Erasmus+ i wymiany międzynarodowe, działania w ramach Ukrainian Youth Capital Initiative, organizację lokalnych debat, symulacji sesji rady miasta, konkursów obywatelskich.

Młodzi mieszkańcy uczestniczyli m.in. w projektach z partnerami z Polski (Bytom), Rumunii, Słowacji – ucząc się, jak wygląda samorządność w praktyce i jakie są różnice między systemami.

Wolontariat i działania w czasie wojny

Po wybuchu pełnoskalowej wojny w 2022 roku młodzież Drohobycza pokazała ogromne zaangażowanie społeczne: tworzyli punkty pomocy dla uchodźców, sortowali dary i organizowali zbiórki, prowadzili kampanie informacyjne, wspierali działania edukacyjne i psychologiczne wśród dzieci przesiedlonych.

Wielu z nich pierwszy raz doświadczyło wtedy, czym naprawdę jest służba publiczna – nie teoretyczna, ale konkretna, wymagająca i potrzebna.

Partnerstwo CZĘŚĆIII

PorównaniedoświadczeńBytomiai Drohobycza

Na pierwszy rzut oka Bytom i Drohobycz to zupełnie różne światy. Jeden – położony w sercu Śląska, w kraju należącym do Unii Europejskiej.

Drugi – w zachodniej Ukrainie, kraju walczącym o wolność, przyszłość i bezpieczeństwo. Ale wystarczy przyjrzeć się bliżej, by dostrzec zaskakujące podobieństwa – zarówno w przeszłości, jak i w teraźniejszości.

Oba miasta przez stulecia były miejscami styku kultur – polskiej, ukraińskiej, niemieckiej, żydowskiej, a także śląskiej i galicyjskiej.

Oba rozwijały się wokół silnych przemysłów –w Bytomiu: górnictwo i hutnictwo, w

Drohobyczu: sól i ropa. Oba doświadczyły dramatycznych skutków XX wieku – wojny, zniszczeń, migracji, komunizmu. A mimo to –oba odbudowują się jako wspólnoty. Nie tylko fizycznie, ale mentalnie.

Tworzą nowe formy zaangażowania obywatelskiego, uruchamiają potencjał młodzieży, szukają swojej tożsamości w dialogu z przeszłością.

Co łączy Bytom i Drohobycz?

Wielowarstwowa tożsamość: obie społeczności wyrastają z historii pogranicza – wielojęzycznej, złożonej, niejednoznacznej.

Transformacja systemowa: doświadczenie przemian ustrojowych – upadek komunizmu, demokratyzacja, decentralizacja.

Samorząd jako podmiot zmiany: lokalne władze są dziś kluczowe – zarządzają, ale też słuchają, uczą się i reagują.

Aktywna młodzież: zarówno w Bytomiu, jak i w Drohobyczu młodzi tworzą rady, organizują wydarzenia, wyjeżdżają na wymiany i wracają z pomysłami.

Nowe oblicze lokalności: jedno i drugie miasto rozwija kulturę współdecydowania –przez budżety obywatelskie, konsultacje, otwartość.

Bytom i Drohobycz to dowód, że demokracja lokalna nie jest luksusem, ale koniecznością.

To właśnie w miastach – w szkołach, radach, dzielnicach – obywatele uczą się odpowiedzialności, współpracy i odwagi działania. I choć te dwa miasta dzieli granica, to łączą je wspólne wartości: pamięć, wspólnota, samorządność i nadzieja.

Partnerstwo miast – współpraca ponad granicami

Formalne partnerstwo miast, które łączy je od lat, to coś więcej niż dyplomatyczny gest. To przestrzeń realnej współpracy, wymiany i solidarności.

W ramach partnerstwa realizowane są:

spotkania przedstawicieli samorządów i instytucji kultury, współpraca bibliotek, szkół i domów kultury, wsparcie kryzysowe – m.in. przekazywanie pomocy humanitarnej po 2022 roku, promocja wspólnych wartości: dziedzictwa lokalnego, pamięci, tolerancji, edukacji obywatelskiej.

To także wymiana doświadczeń samorządowych – Bytom dzieli się wiedzą o partycypacji, rewitalizacji i strukturach miejskich, a Drohobycz pokazuje, jak budować społeczną odporność w warunkach wojny i ograniczonych zasobów.

Młodzież jako fundament partnerstwa

Współpraca między Bytomiem a Drohobyczem ma swoje silne fundamenty nie tylko w działaniach władz samorządowych, ale przede wszystkim w inicjatywach młodych ludzi. To właśnie dzięki nim partnerstwo staje się żywym, rozwijającym się organizmem – pełnym wspólnych pytań, rozmów i działań.

Fundacja FEIS, od lat wspierająca samorządność i aktywność obywatelską młodzieży, zrealizowała cztery duże projekty łączące młodych mieszkańców Bytomia i Drohobycza.

Dwa z nich odbyły się w ramach PolskoUkraińskiej Rady Wymiany Młodzieży, a dwa w ramach programu Erasmus+.

Razem tworzą spójną opowieść o odkrywaniu siebie nawzajem, współtworzeniu Europy lokalnej i budowaniu mostów ponad granicami.

2023 – „Między miastem a miastem”

�� feis.org.pl/2023/09/15/rozpoczelismywymiane-w-ramach-projektu-miedzy-miastema-miastem-bytom-drohobycz

Pierwszy projekt FEIS zrealizowany w ramach Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży. Uczestnicy i uczestniczki z Bytomia i Drohobycza pracowali nad tematami tożsamości lokalnej, dziedzictwa miast i samorządności młodzieżowej.

Odbyły się wspólne spacery miejskie, warsztaty dziennikarskie i tworzenie map współpracy. Projekt pokazał, że miasta można poznawać nie tylko przez fakty – ale przez ludzi, historie i wspólne przeżycia.

2024 – „Connect the States / PLUA YOUTH”

�� feis.org.pl/2024/10/25/connect-the-statesplua-youth-polsko-ukrainska-rada-wymianymlodziezy

Druga edycja współpracy Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży, tym razem skupiona na konstytucyjnych wartościach, równości, sprawiedliwości i kulturze dialogu.

Jednym z najciekawszych efektów projektu była wystawa artystyczna „Wzrok. Słuch.

Dotyk.”, stworzona przez młodzież z Bytomia i Drohobycza. Nie była to zwykła ekspozycja. To był manifest młodych o tym, jak postrzegają wartości społeczne.

Prace – instalacje, fotografie, nagrania dźwiękowe – powstawały podczas warsztatów, debat i wieczornych rozmów. Wystawa została zaprezentowana zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie, a dokumentacja projektu krąży dziś po szkołach, bibliotekach i instytucjach kultury jako inspiracja dla kolejnych inicjatyw.

�� feis.org.pl/2024/11/06/wystawaartystyczna-wzrok-sluch-dotyk-w-ramachprojektu-connect-the-states-plua-youth

2024 – „Youth City Synergy”

�� feis.org.pl/2024/03/10/plan-wspolpracymlodziezy-w-ramach-projektu-youth-citysynergy Pierwszy z dwóch projektów Erasmus+ skoncentrowanych na rozwoju współpracy młodzieżowych rad miejskich i wymianie doświadczeń w zakresie reprezentacji młodzieży w samorządzie.

Powstała wspólna mapa wyzwań, pomysłów i wizji na to, jak młodzież może realnie wpływać na polityki lokalne.

2025 – „Youth City Synergy 2.0”

�� feis.org.pl/2025/04/02/youth-citysynergy-2-0

Kontynuacja i pogłębienie działań. Tym razem młodzi z Drohobycza, Bytomia oraz innych miast partnerskich (w tym Czech i Słowenii)

stworzyli projekt strategii współpracy transgranicznej rad młodzieżowych na lata 2025–2027.

Jednym z najważniejszych efektów było przygotowanie cyklu gier miejskich, które zostały zrealizowane lub są w trakcie realizacji w miastach, z których pochodziła młodzież uczestnicząca w projekcie: Bytomiu, Drohobyczu, Trzyńcu i Ormož.

W Bytomiu powstała nowa odsłona Młodzieżowej Gry Miejskiej, zaprojektowana w całości przez uczestników wymiany. bezpośredni link do gry: 2023 – „Między miastem a miastem”

WspółpracaMRMBytomiParlamentu MłodzieżyDrohobycza–szansana przyszłość

Wszystko, co zapisane w tym przewodniku –historia miast, transformacje samorządowe, projekty partnerskie i inicjatywy młodzieżowe –prowadzi do jednego, wyraźnego wniosku: przyszłość demokracji lokalnej leży w rękach młodych ludzi.

W Bytomiu i Drohobyczu młodzież nie tylko obserwuje zmiany. Coraz częściej je inicjuje. Młodzieżowa Rada Miasta Bytom i Parlament Młodzieży Drohobycza to dwa niezależne ciała, które łączy wspólna wizja: aktywni młodzi obywatele, współdecydujący o swoim mieście.

Dzięki wspólnym projektom (m.in. PolskoUkraińska Rada Wymiany Młodzieży, Erasmus+), młodzi z obu miast nie tylko się poznali, ale też zbudowali trwałe relacje, które owocują kolejnymi inicjatywami: wymianami, projektami multimedialnymi, warsztatami, wspólnymi publikacjami.

Być może za kilka lat to właśnie ci młodzi radni – dziś uczniowie i studentki – będą tworzyć politykę lokalną, krajową, a może europejską.

Może staną się merami, posłankami, ekspertami lub nauczycielkami. A może po prostu pozostaną aktywnymi obywatelami, którzy wierzą, że ich głos ma znaczenie. I wtedy będą mogli powiedzieć:

„Zaczęło się w Bytomiu i Drohobyczu. Od pierwszego wspólnego projektu. Od rozmowy. Od zaufania.”