Ezkerraberri 38 Etorri berrien euskalduntzea dugu desafioa

Migratzaileak euskal komunitatearen parte bat izateko beste bide bat.

Gasteizko eskola baten esperientzia: Alde Zaharreko Ramon Bajo eskola

ANALISIA >> 3

ANALISIA>> 8

zkerra Berri

ezkerra aberri

aldizkaria

38 2016eko ABENDUA. Ezkertiar eta Abertzaleeen aldizkaria

Etorri berrien euskalduntzea dugu desafioa

Editoriala

Etorri berrien euskalduntzea dugu desafioa

zkerra Berri

aldizkaria

EzkerraBerri Fundazioak gizartean eztabaida zabaltzeko egiten duen ekarpena.

Joan den maiatzaren 26an Migrazioak eta Europako gutxiengo kultural eta linguistikoak izeneko jardunaldia antolatu zuen Ezkerraberrik EHUgunerekin eta Centre Maurits Coppieters europar fundazioarekin elkarlanean.

Erredakzio taldea: Patxi Zabaleta Rebeka Ubera Dani Maeztu Aser Lertxundi A.Iturriagaetxebarria I. Irazabalbeitia Diseinua: Aser Lertxundi Maketazioa: Zigor Agirrezabala

Ezkerraberri fundazioko kideen ustez Europara iristen ari den migratzaile-kopuru handiak harrerari, kokatzeari eta gizarte-integrazioari buruzko erronka handiak pausatzeaz gain, espero gabeko ondorioak izan ditzake komunitate espezifikoen baitan.

Europak aniztasun linguistiko eta kultural handia du. Europako Batasunaren mugen barruan 80tik gora jatorrizko hizkuntza daude. Horietako asko hizkuntza minorizatuak dira eta ez dute ofizialtasun estatusik.

Nabaria da bi hizkuntza bizikide diren lurralde jakin batera, non bat sozialki nagusia den, migratzaile-kopuru handia ailegatuz gero, hizkuntza minorizatuarentzat arrisku-egoera sor daitekeela. Etorri berriek hizkuntza nagusiari atxiki dakizkioke integrazio sozialerako tresna moduan, gutxiengoarena albo batera lagata. Egoera horrek hizkuntza hori are egoera minorizatuagora eraman lezake.

Migratzaile-fluxuak eta hizkuntza minorizatuetan izan dezaketen eragina desegoki kudeatzen badira, inpaktu negatibo nabarmena paira dezakete atzen horiek. Klaru dago politika egokiak eta zentzudunak abian jarri behar direla arrisku hori ebitatzeko. Horiei buruko gogoeta egitea, arrakasta-kasuak eta praktika onak erakustea eta politika egokiak proposatzea zen. Horretarako Kataluniatik, Euskal Herritik, Galestik eta Frisiatik etorritako adituak bildu genituen.

Inprimategia: Iratxe grafika

Ale honetan, eginiko ekarpenetako lau biltzen ditugu, hiru Euskal Herritik etorritakoak eta Kataluniatik bestea. Aurki ingelesez publikatutako liburu batean ponentzia guztiak bilduko dira.

Atzen orrialdean GarbiĂąe Zurututzak egiten duen hausnarketarekin bat egiten dugu: euskarak etorri berriak integratzeko ardatzetako bat izan behar duela eta ezinbestekoa dela erakunde publikoek estrategia bateratu eta integratu bat garatzea etorri berriek euskarara hurbiltzeko eta euskaraz ikasteko. Kohesio sozialak horixe eskatzen du.

Kirola

Aduanaren Txokoa 16-18 31001 IRUĂ‘A www.ezkerraberri.org Tel: 948206362 fundazioa@ezkerraberri.org ezkerraberri fundazioa

Migratzaileak euskal komunitatearen parte bat izateko beste bide bat.

Petra Elser, Banaiz Bagara Elkartea

Banaiz Bagara elkartearen ibilbidea eta esperientziak Banaiz Bagara elkartea Urnietan sortu zen, 2009. urtean, etorkinak eta euskararen mundua elkartzeko, etorkinei euskararekin harremana izateko eta euskaraz bizitzeko aukera emateko eta, batez ere, euskaldunekin ere elkarbizitza lortzeko.

5 urtetan zehar Gipuzkoako 12 herritan talde irekiak eskaini genituen, dohainik, euskarazko oinarrizko ezagutza lortzeko, eta, aldi berean, elkarrekin esperientziak sortzeko herritarrekin, euskaldunekin harremanak eraikitzeko.

Aurreko formatuan, komunikazioan oinarritutako taldeak ziren, formatu akademikotik edo ikastaro motako eskaintzatik alde egin nahi zutenak, jendeari hizkuntza beren bilgunetara hurbiltzen ziotenak (adib.

Tolosa, Azkoitia, emakumeei zuzendutako talde bat).

Horrez gain, aisialdiko hainbat jarduera sartu genituen; adib., Azkoitian, Pakistango komunitate handi bat bizi baita bertan, kriketa eskaini genuen, herritar guztientzat eta euskaraz. Kantu saioak, kantu taldeak eta etorkinak elkartuz, baita afariak eta aisialdiko bestelako jarduerak ere. Beste irteera batzuk ere bai, euskalgintzako beste ekitaldi eta mobilizazio batzuetan (Nafarroa Oinez, adibidez) parte hartzeko eta euskalgintza eta euskaldunak ezagutzeko.

Jende askok parte hartzea lortu genuen. Jende anitza zen, baita etorkin atzerritarrak eta espainiarrak ere, edo aurreko belaunaldikoak (egun 60 urte inguru dituztenak, garai batean Espainiatik etorri zirenak eta inoiz euskaraz ikasi ez dutenak). Komunitate anitza lortu genuen.

Hausnarketa eta ondorioak: proiektuaren aldaketa Hala ere, bi faktore ikusi genituen.

1) Oso zaila zen euskaldunek, autoktonoek, talde horietan parte hartzea eta harreman iraunkorrak sortzea. Jende asko hurbildu zen puntualki, eta gustura, baina hori ez zen bihurtu egu-

neroko errealitatea, gero harremanak izatea.

Aniztasun festek arrakasta dute, baina urtean behin izaten dira, eta bitartean bakoitza bere komunitatean bizi da.

2) Parte-hartzaileen motibazioa asko jaitsi zen lana lortzean edo lanerako prestatzeko ikastaroak aurkitu zituztenean (kontuan hartzekoa da etorkinentzat eskuragarri diren lanpostuak eta formazioak erdaraz izaten direla, eta euskara eskatzen duten lanpostuetatik eta prestakuntza ikastaroetatik, aldiz, etorkinak ia guztiz kanpo geratzen direla).

Eskaintza “serioarekin”, “benetako bizitzarekin” talka bat gertatzen zen, eta euskararekiko motibazioa bigarren mailan geratzen zen.

Berez, lanean euskara eskatzen den edo kontuan hartzen den eremuetarako etorkinentzat ere aukerak sortzeko, formatua aldatu genuen Europako proiektu batetik abiatuz.

Proiektu berria: Euskara Plus, Europako “Language for Work” sarean oinarrituta Europako Language for Work network ezagutu genuen (Europako Kontseiluak sortu duen erakunde baten barruan, ECML). Ikas-prozesu berritzaileak lantzen ditu hizkuntzarekin lotuta (“Learning through languages”).

Language for Work-en barruan, hainbat herrialdetako esperientziak biltzen dira.

Batez ere konpetentzietan oinarritutako ikas-prozesuak eskaintzen dituzte. Migratzaileei begira gaitasun profesionalak eta hizkuntza lotzen dituzten ikas-prozesuak. Esperientzia oso zehatz bat ezagutu genuen, Suedian izandakoa (ArbetSam proiektua). Suediako gobernuak milioiak gastatu zituen zaintza arloan lan egiten duten migratzaileei lanorduen barruan hizkuntza eskoletara joateko aukera emateko, suediera ikas zezaten. Ehunka pertsonek parte hartu zuten programan, 3

Analisia

‹‹Euskara Plus›› proiektua

‹‹Euskara Plus›› proiektua

Migratzaileak euskal komunitatearen parte bat izateko beste bide bat.

baina hizkuntza eskola horietatik bueltan, esperientzia deserosoak bildu zituzten. Migratzaileak galduta sentitu ziren hizkuntza eskola horietan.

Ondorioz, zahar egoitza jakinetan proiektu pilotuak sortu zituzten pertsona horiek beren lan eginbeharrekin lotuta hizkuntza ikasteko, eta proiektu hauek askoz arrakastatsuagoak izan ziren, baita pertsona horien arrakasta pertzepzioa ere.

Gure erronka zen nola erabili esperientzia horiek konpetentzietan oinarritutako ikas-prozesua egoera elebidun batean edo, gure kasuan, egoera diglosiko batean gauzatzeko.

Hala, Euskara Plus proiektua sortu dugu.

Euskara ikastaroak helburu profesional batekin eskaintzen ditugu.

Europako hainbat herrialdek hartzen dute parte ECMLen eta “Language for Work” sarean.

Euskara lanerako konpetentzia gisa proposatzen dugu.

Tartean, berez, ez daude hizkuntza gutxituak presente, baina Europako sare horretan herrialde zein eskualde asko daude behar hori dutenak: adib., Korsika, Luxenburgo, Malta, Finlandia, Suedia… Bada hor behar bat, baina oraindik erantzunik ez.

Lan mundurako zailtasunak dituzten kolektiboei zuzendua dago batez ere. Oinarrizko kualifikazioa edo erdi mailako kualifikazioa eskatzen duten lan eremuetarako.

Hortik abiatuz sortu genuen guk ere proiektu pilotu hau.

“Language for Work” proiektuen esperientziak, Euskararen eremura ekarrita Gure bost urteko esperientzian, etorkinen motibazioan lan mundua eta enplegua oso faktore garrantzitsuak direla ikusita, lanera zuzendutako formatuak sortu genituen. 2015ean guztiz aldatu genuen gure eskaintza eta lan mundura zuzendutako proiektu berri bat sortu genuen, Euskara Plus izenekoa.

44

Prozesu oso batean laguntzen saiatzen gara. Ez da ikastaro soil bat, baizik eta ikastaro horretatik lan merkatura iristeko edo euskarak lan merkatu horretan duen funtzioa ulertzeko laguntza eta kontzientziazioa eskaintzen dugu.

Nahiz eta euskarazko ezagutza eduki, hemengo lan egoera ez da elebakarra, ia eremu guztietan elebiduna da. Eta hori guztia ulertzeko, prestakuntza behar da.

Momentu honetan, Euskara Plus ikastaroak eskaintzen ditugu hiru arlotarako: industria, ostalaritza eta zaintza.

Solasaldia Analisia Betiere, benetako lan tresnak eta lantokiak erabiltzen dira.

Zeharkakotasuna eta elkarlanaren garrantzia

Etorkizunera begira, ibilbide bat sortu nahi genuke, non euskara eta beste irakaskuntza profesionalak txertatzen diren pertsona horiei gaitasun profesionala eta integrazio profesionala eskaintzeko bi hizkuntzetan.

Oso garrantzitsua da zeharkakotasuna, hau da, arlo ezberdinen arteko elkarlana. Lan-gizarteratzeko prozesua ezin da bakarrik ikuspegi batetik abiatu baizik eta hurbilketa hainbat aldetatik egin behar da, bai hizkuntza aldetik, bai enplegu zerbitzuen aldetik, enpleguetarako ikastaroak eskaintzen dituzten instituzioetatik, herriko zein bestelakoetatik.

Euskara Plus proiektuaren bitartez, eremu horietan lan egiten duten erakundeekin elkarlanean ari gara eta proiektu berriak proposatzen ditugu, elkarrekin gauzatzeko, berrikuntza ikuspegi batetik.

Gure ustez, ez soilik etorkinen formazio eta langizarteratze prozesuan baizik eta orokorrean, eremuen arteko elkarlana bilatu behar da. Kualifikazioa eta lan merkatuan leku bat aurkitzea faktore garrantzitsuak dira integrazio prozesuetan eta ondorioz gizartearen kohesioan. Hizkuntzak eta hizkuntzetan aukera berdintasuna izatea kualifikazioaren parte bat dira eta, beraz, ezinbesteko elementuak izan behar dira kualifikazio orotan.

Ibilbide bat, etorkinen formaziorako, eta gaur egungo egoera Hala, ibilbideak sortzea da garrantzitsua.

Lan ildoak, laburbilduz:

Gaur egun, etorkinen harreraren errealitatea hauxe da: ESKAINTZA NAGUSIA (etorkinen ohiko ibilbidea lan merkatura iritsi baino lehen) HHI (EPA), eta ondoren, gaztelaniazko ikastaroak Lanbiden.

Horrekin batera, badaude beste eskaintza batzuk: euskaltegiak, Auzoko, Banaiz Bagara eta beste proiektu solte batzuk, baina ez ibilbide nagusi horretan integratuta.

5

Analisia

Gasteizko eskola baten esperientzia: Alde Zaharreko Ramon Bajo eskola Leire DĂ­az de GereĂąo Lasaga, EHUko Letren Fakultatea

Sarrera Bertako jatorria duten ikasleei bezala, Euskal Herrira etortzen diren etorkinen seme-alabei ere, euskarazko irakastereduetan eskolatzea kalitatezko eskola bat izateko aukera eskaintzen diela uste dugu. Hau, ordea, ez da ari modu orokortuan gertatzen Gasteizen: etorkinek gaztelerazko irakastereduetan ikasten dute gehien bat. Migratzaileak diren ikasleen segregazioaz hitz egin dezakegu eta eragile asko daude tartean. Inklusiorako aukerak ixteaz gain, euskararen biziberritzea sustatzen al du egoera honek?

Hizkuntza eskubideek eta eskubide zibilek talka egiten dutela dirudi (Barquin 2008) Gasteiz bezalako hirieremu erdaldunean. Euskarak Gasteizen duen egoera makala dela eta1, guraso euskaldunek bereziki, baina baita euren seme-alabak euskaldundu nahi dituzten askok ere, euskarazko harreman-sareak berariaz bilatzen dituzte (Gasteizko udala-Kultur Ka2a 2014). Garai batean Gasteizen sortu zen D eredu naturala irakasteredua hortxe dugu esan dugunaren erakusgarri. Ikasgela hauetan etxetik euskaldunak ziren ikasleak baino ez ziren hartzen. Egun, eredu hauek irauten dute zenbait ikastetxetan, baina modu ez hain egituratuan gertatzen ez bada ere, etxetik euskaldunak diren ikasleak zenbait ikastetxetan pilatzen dira. Egoera honetan, euskal komunitatearen eta etorkinen arteko elkarreragina zailagoa bilakatzen da. Jakin badakigu, elkarreragina oso garrantzitsua dela etxetik euskalduna ez den ikasle batek hizkuntza gutxituarekiko aldeko jarrera gara dezan.

Ondoko lerroetan, lehenik, dabilkigun gaiaren kontestualizazio azkar bat egingo dugu. Bigarrenik, Ramon Bajo eskolaren historia txikia egingo dugu, euskalduntzea eta inklusioa auzo proiektu gisa nola agertu den azaltzeko. Hirugarrenik, eskola hobetzea lortu dela frogatzen duten hizkuntzaren ikaskuntzaren gaineko datu zehatzen beharra aipatuko dugu. Laugarrenik, Ramon Bajok egin duen bilakaera lortzera eraman duten eragileak zeintzuk izan diren bilduko dugu eta baita ere aurrera begirako erronkak aipatuko. Dena ere, laburlabur.

Kontestualizazio azkar bat Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982. urtetik hiru irakasteredu eskaintzen dira hezkuntza sisteman eta gurasoek hiru horien artean aukeratzen duten semealabentzako egokiena deritzotena: A eredua (instrukzio hizkuntza gazteleraz); B eredua (euskara zein gaztelanian egiten da instrukzioa, erdibana edo); eta D eredua (euskara instrukzio hizkuntza). Hizpide dugun Ramon Bajo eskolak A irakasteredutik (gaztelera instrukzio hizkuntza duen irakasteredua) D bilakaera abiatu zuen 2002 urtean guraso euskaldun biren eskariz eta irakasleen oniritziarekin.

Migratzaileak pilatzen diren A irakastereduetan euskararekiko eta euskal kulturarekiko ezagupen maila oso baxua lortzen da, eta gainera, euskararen aurkako jarrera duten ikasleekin elkarreraginean daude maiz (Garaio 2014).

Gertaera hau ez da hain harrigarria EAEko hezkuntza sisteman. Izan ere, 80. hamarkadatik hona gurasoen eskariz D irakasteredua gailendu da eskola sare publikoan nahiz kontzertuan. D irakasteredua eremu erdaldunetan ere orokortu da, eta beraz, euskara lehen hizkuntzatzat ez duten haur gehienek etxetik euskaldunak izan gabe euskaraz ikasten dute eskolan. D irakasteredua etxetik euskaldunak ziren haurrentzako aurreikusita jaio zen arren (Idiazabal 2003), etxetik erdaldunak diren gurasoen gehiengoak ere euren seme-alabentzat eredu hau aukeratu izana euskararen normalkuntza prozesuan elementu erabakigarria izan da.

Beraz, egoera, kezkagarria da bai berdintasun sozialaren aldetik bai eta migratzaileen artean euskararen aldeko jarreren sustapenaren aldetik.

Gasteizen euskarak oso presentzia txikia du kalean, % 4 ingurukoa (Martinez de Luna 2007). Nahiz eta euskaldunen kopurua altuagoa den (erabat euskaldunak

Izango dira, jakina, bestelako arrazoiak: klase sozialari eutsi nahia, arrazakeria, e.a., baina horiek jorratzea ez da lan honen helburua. Bereziki interesatzen zaigu hizkuntza gutxitua bermatzeko orduan sortu den gatazka linguistikoa. Aho biko gaia da, haatik: hizkuntza gutxituaren transmisioa bermatu nahia bazterketarako aitzakia bilaka daiteke.

1

6

22,5ekoa eta ia-euskaldunak % 26,12) harreman sareak erdaldunak dira gehien bat. Esan dugun moduan, euskararen erabilera erreala gora behera, guraso gehienek euren seme-alabentzat euskarazko D irakasteredua aukeratuz joan dira. Estatutik kanpoko migratzaileen seme-alabak, ordea, joera orokor honetatik kanpo gelditzen dira. Egoera aztertzeko modukoa dela iruditzen zaigu.

Migratzaileen kopuruari dagokionez, 2002. urtetik hona modu mailakatuan igo da, biztanleen ia %10eko kopurua osatu arte. Migratzaileen seme-alaben gehiengoa B eta A irakastereduan daude matrikulatuak.

Horrez gain, Gasteizen 24 eskola daude gomendatutako ikasle etorkinen pertzentila gainditzen dutenak eta guraso migratzaileak dituzten ikasleen ghettizazioak ikasle hauen inklusiorako aukerak murrizten ditu (Ruiz de Arkaute 2015). Ghettizazio hau D irakasteredua eskaintzen duten eskoletan ere ari dela gertatzen esan beharra dago: zenbait eskoletan jatorri etorkina duten ikasleen %70eko kopurua aurki dezakegu eta bestetan %10ekoa. Guzti honi gaineratu behar zaio, eskola publikoak hartzen dituela jatorri etorkina duten ikasleen %80a.

Finean, jatorri etorkina duten ikasleak eskolaratzeko erabiltzen diren irizpide eta prozedurak aztertu beharra dagoela iruditzen zaigu, eta edozein kasutan, datuez harago doazen irakurketa sakonak egin.

Ramon Bajo eskolaren historia txikia Esana dugu, zenbait gurasoren eskariz A irakasteredutik D eredura aldaketa modu progresiboan 2002an abiatu zen eskola Ramon Bajo eskolan. A eta D ereduak elkarbizitzan egon baitziren 2006/2007 ikasturte arte.

Urte askotan familia migratzaileen seme-alabak %75etik gorakoak izan dira eskolan. Familiek, oro har, maila sozioekonomiko-kultural anitzekoak izan dira eta hizkuntzen aldetik ere, aniztasun handia izan da: txinera/mandarina, arabiera, hassaniera, urduera, alemanera, guaraniera, ijito-hizkera, errumaniera, euskara, gaztelera‌

2012/2013 ikasturte arte ez zen Lehen Hezkuntza D ereduan egin bere osotasunean. Ordutik bertako jatorria duten ikasleen kopurua haziz joan da. Etxetik gazteleradunak zirenak nahiz -modu apalagoan- etxetik euskaldunak ziren ikasleak. Aldaketaren erakusgarri honako datua: 2016/2017 ikasturtea izango da 2 urteko haurren gelan etxetik euskaldunak diren ikasle gehien bilduko duen ikasturtea. Bestelako jatorriak dituzten ikasleen etxeko hizkuntza gehiago ere joan dira gehitzen urteen buruz: portugesa (brasilgoa), wolofa, sererea, sose-mandinga, pularra, amazighta, frantsesa, ingelesa, italiera, e.a.

Finean, Gasteizko alde zaharreko aniztasuna irudikatzea lortu du eskolak, nahiz eta oraindik %50 ikasle etorkinak diren eta berez auzoan %20 den etorkin kopurua.

Oso garrantzitsua da ikasle talde egonkorrak –bertako ikasleak- izatea bizitza hobe baten bila joan-etorrian dabiltzan ikasleen inklusioa ahalbidetzeko. Arazo sozial larriak diren beste faktoreei aurre egiten zaien artean, jatorri etorkina duten ikaslez osatutako eskola-ghetoak oso kaltegarriak dira joan-etorrian dabiltzan ikasleentzat bereziki. Egonkorra den ikasle talde bat behar dute harrera egokia egin diezaioten bai ikasleek, bai irakasleek eta bai eta gurasoek ere.

Eskolaren esperientzian, etorkinek ez dute, berez, euskararen aurkako jarrerarik erakutsi eta kasu batzuetan berariaz bilatu dute. Beraz, puntu honetan Gasteizko udalaren diagnostikoan (2014) azaltzen den euskararen kontrako jarrerarik ez dugu aurkitu. Arazoa zera da, udalaren diagnostikoak berak dioen moduan, kontrako jarrerarik izan ez arren, migratzaileek ez dutela nahikoa informazio euskararen egoera eta balio sozialari buruz.

Eta euskararen egoera soziolinguistikoak Gasteizen ez die asko laguntzen honetan, jakina. Beraz, gure ustez, eskolako guraso elkartearen, irakasleen eta bereziki zuzendaritza taldeen lana da aipagarria erabat migratzaileek euskarazko irakastereduetan matrikulatzerako orduan. EAEan matrikulazioa eskolan bertan egiten denez, familia hauei egiten zaien harrera oso garrantzitsua da.

Aniztasuna eskolan kudeatzea ez da lan erraza, areago hizkuntza gutxitu baten irakaskuntza helburu de-

V. Inkesta Soziolinguistikoa. 2011: Euskal Herria, Euskal Autonomia Erkidegoa, Nafarroa, Iparraldea http://www.euskara.euskadi.net/contenidos/informacion/argitalpenak/eu_6092/adjuntos/V.%20Inkesta.pdf 2

7

Analisia

Gasteizko eskola baten esperientzia: Alde Zaharreko Ramon Bajo eskola

nean. Baliabideak falta dira eta baita formazioa ere.

Lan honetan egin du, hala ere, eskolak bere bidea eta eredugarria izan daiteke zentzu honetan.

Eskolaren lorpenak hizkuntzen irakaskuntzan.

Aurrekoez gain, badira azpimarratu beharreko lorpen zehatzagoak ere, bereziki hizkuntzen ikaskuntzari dagokionez. Eremu euskaldunetan etorkin jatorria duten ikasleak urte gutxi batzuen buruan euskara ikastea lortzen dutela erakusten duten datuak baditugu eremu euskaldunei dagokienez (Manterola & Lardizabal 2009). Diaz de Gereñu & Garcia Azkoagaren (2016) azterketak erakutsi du Ramon Bajo eskolako ikasleen kasuan ere, eta lehen hezkuntza osoa bertan egin dutenen kasuan3, euskarakzo nahiz gaztelerako narrazioak egiten ikasten dutela. Euskara bigarren hizkuntza dutenen zailtasun antzekoak erakusten dituzte, bereziki modalizazioari dagokionez, baina aztertutako ipuinak zuzenak eta egokiak dira bai testuari eta bai gramatikaren erabilerari dagozkionez. Garrantzitsua da datu hauek eskuratzea, diagnostiko ofizialak (ISEI/IVEI diagnostikoa) oso erabilgarriak eta baliagarriak gertatu diren arren euskarazko irakastereduen arrakasta frogatzeko, ez baitituzte gaur egun zenbait eskoletan egoera aniztasuna kontutan hartzen. Gertatzen da froga horietan urtebete daramaten ikasle migratzaileek parte hartzea. Iruditzen zaigu diagnostiko ofizialeko datu batzuen konparazioa egitea, beraz, ez dela ez posible ez eta bidezkoa ere, egokitzapen batzuk egin ezean.

Eskolaren bilakaeraren eragileak Ikus ditzagun labur eskolaren bilakaeraren eragileak: • Guraso euskaldunak izan dira eragile nagusi hastapenean, D eredua ezartzea eskatu zuten eta irakasleekin hartu-eman eta negoziazioa sortu zuten. Basartea gurasoen elkartea sortu zuten.

• Etorkin jatorria zuen guraso batzuen inplikazioa oso garrantzitsua izan zen, bereziki guraso euskaldunentzat auzo-proiektu bilakatuko zen horri zentzu ematerakoan.

• Eskolako irakasleek euren seme-alabak bertan matrikulatu izana.

• Zenbait irakasle euskaldundu izana eta baita irakasle ordezko euskaldunak eta euskararen aldeko jarrera garbia eta militantea izan dutenak, proiektua babestu baitute.

• Auzoaren inplikazioa eskolako proiektu berrian: plataforma bat eratu zen eraikuntza berria eskatuz, baldintza eta espazio duinak eskatuz auzo eskolarako, e.a.

• Aisialdia euskaraz eskaintzea auzoan: Basartea guraso elkarteak GOIAN aisialdi taldea sortu zuen. Eskolarekin koordinatzen dira aisialdiko jarduerak.

• Bestelako gizarte ekimenak: adibidez, TOPAGUNEA euskara elkarteen federazioak AUZOKO programa jarri izana 2015-2016 ikasturtean, guraso eta auzokideen artean euskararen ezagutza nahiz elkarreragina bultzatzea lortu du, eskolan ere eraginez gurasoen bitartez.

• Kultura eta hizkuntza ezberdinetako guraso, irakasle eta ikasleen artean kohesio elementuak bilatzea, beti ere euskara erdigunean jarrita, helburu nagusi dugu. Horri lotutako erronkak: • Bertako eta jatorri migratzailea duten ikasleen kopuruak orekatu (Gasteizko beste eskola guztienarekin batera).

• Guraso euskaldunen inplikazio handitu: eragile nagusi direla garbi gelditu da eskolan.

2012/2013 ikasturtean LH 6. mailan zeuden etorkinen seme-alaben artean, 3 ikasle etorkin soilik ziren Ramon Bajon eskolatze osoa jarraitu zutenak. Ikasle migratzaileen mugikortasuna gai kezkagarria da ikaskuntza prozesuari begira.

3

8

• Etxean gaztelania lehen hizkuntza duten gurasoen inplikazioa eta euskararekiko jarrera aktiboa bultzatu, eskolako ekintzetan eta euren seme-alabekin euskararekiko jarrera argiagoa izan dezaten.

• Guraso migratzaileen parte hartzea bultzatuko duten ekimenak sustatzea euskara erdigunean jarrita.

• Euskararen egoera soziolinguistikoa eta euskara hizkuntza gutxitua izateak zer dakarren azaltzeko ekimenak eskolako komunitate guztiari begira eta eskolako hizkuntza aniztasuna kontutan izango duena.

• Irakasleak egonkortzeko programak (Barquin & Ruiz Bikandi, 2009) lortzea, gurea bezalako eskoletan are garrantzitsuagoa da eta aniztasunari erantzungo dion irakasle talde prestatua egotea. Horrekin batera, ezinbestekoak dira egun bikote pedagogikoak geletan eta formazio espezifikoa aniztasunaren kudeaketarako.

• Hizkuntzen didaktikaren inguruko ikerketa zehatzak, jakiteko zer egiten den, zer den eraginkorra egoera hauetan (Garcia Azkoaga & Idiazabal, 2015): Hizkuntzen irakaskuntza gelako aniztasunean nola kudeatu eta euskara bermatu ikertu beharra.

Ondorioak Herri-ekimena izanik euskararen historia aldatzen duen eragile nagusia, eskola-komunitatea osatzen duten eragile guztien inplikazioa oso garrantzitsua da azaldu dugun kontestuan. Euskara hizkuntza gutxitua izan eran, eta Gasteiz bezalako eremu erdaldunean iruditzen zaigu badugula etorri berriarekin elkar eragiteko zailtasun gehigarririk. XX. mendeko estatuko migratzaileen seme-alabak euskalduntzea ez zen berez etorri. Garai bateko aurreiritzi eta gatazkak gaindituta, hementxe ditugu berriak ate joka. Hauek ere ez dira berez konponduko, baina badugu ibilbide bat, eta euskararen biziberritzea gai honi heltzetik pasako dela iruditzen zaigu.

Bibliografia - Barquin, A. (2008). “Immigrazioa eta euskara: gogoetarako zenbait gai”. Jakin, 165, 2.3., 75-97.

- Barquin, A. & Ruiz Bikandi, U. (2009): “Hizkuntzen kudeaketa eskolan”, Tantak, 21 (1), 7-21.

- Diaz de Gereñu, L. & Garcia Azkoaga, I. (2016). “Narraciones orales en vasco y español de niños inmigrantes: aprendiendo dos lenguas nuevas.

Basque and Spanish oral narratives of immigrant children: learning two new languages”, Lengua y Migración 8-1, 29-49.

- Eta hemendik aurrera zer? (2016): HPS Hizkuntza Politika Sailburuordetza. Euskararen Aholku Batzordea, Euskara 21 Batzordea. Kontsulta: http:// www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/noticia/eta_hemendik/eu_def/index.shtml - Eusko Jaurlaritza (2003-2005). Inmigrazioari buruzko I. euskal plana.

Kontsulta: <http://www.gizartelan.ejgv.euskadi.eus/contenidos/informacion/2497/eu_2211/adjuntos/PLANVASCOINMIGRACIONE.pdf> - Eusko Jaurlaritza (2011-13): III Plan Inmigracion Ciudadania Convivencia Intercultural (2011-2013). Kontsulta: <http://www.euskadi.eus/contenidos/ informacion/planes_estrategicos_inmigracio/es_planes/adjuntos/III%20 Plan%20Inmigracion%20Ciudadania%20Convivencia%20Intercultural.pdf> - Eusko Jaurlaritza (2012-2016), Plan Vasco Inclusion Activa-2012-2016.

Kontsulta: <http://www.redinclusionsocial.es/wp-content/ uploads/2013/01/23_PVIA-2012-2016.pdf> - Garaio, B. (2014). “Euskara eta euskal kulturarekiko jarrera Gasteizko eskola batean : Gasteizko Francisco de Vitoria BHI ikastetxeko ikasleekin egindako ikerketa kualitatiboa // Basque language and attitude towards Basque culture in a school in Vitoria. Qualitative research done with Francisco de Vitoria’s High School students”, Sancho El sabio, 37, 277-307.

- Gasteizko udala-Kultur Ka2a (2014). Vitoria-Gasteizko gurasoekin euskararen transmisioaz eginiko ikerketa kualitatiboaren ondorio txostena.

- Gasteizko Udala, 2014, Estudio diagnóstico sobre el fenómeno migratorio en Vitoria-Gasteiz. Kontsulta: http://www.vitoria-gasteiz.org/wb021/ http/contenidosEstaticos/adjuntos/es/27/34/62734.pdf.

- Idiazabal, I. (2003). “Euskal irakasteredu elebidunak etorkizunari begira”.

In M. Atxaga (ed.) Euskaltzaleen Biltzarraren Mendeurrena. Sabino Arana Elkargoaren Jardunaldiak 2001. Bilbao: Fundación Sabino Arana Elkargoa, 341-353 - Manifestua (2016). Euskal eskola publikoaren aldeko manifestua VitoriaGasteizen. Denon artean, Arabako Guraso elkartearen Federazioa.

- Manterola & Lardizabal (2009). “Haur etorkinen euskara: eskolaren eta inguru euskadunaren eragina”, Euskera 54, 3, 1511-1535.

- Ruiz De Arkaute, O. (2015). Zer muga topatzen dituzte Gasteizko alde zaharreko gurasoek haien seme-alabak Ramón Bajon eskolatzeko?, HEZKUNTZA TESTUINGURU MULTIKULTURAL ETA ELEANITZETAN (HUHEZI) Masterreko lana. Eskuizkribua.

9

Analisia

Lengua y políticas migratorias en Catalunya Oriol Amorós i March y Muntsa Garro i Costa, Secretaria d’Igualtat, Migracions i Ciutadania, Generalitat de Catalunya

Introducción Catalunya ha vivido una de las mayores transformaciones demográficas de Europa y uno de los crecimientos de población por inmigración más intensos del mundo. A lo largo de los últimos 15, un millón y medio de personas han escogido Catalunya como lugar de destino de su migración y casi ninguna de ellas tenía el catalán como primera lengua. Esta situación, supone una seria desventaja de éstas personas y redunda en menos oportunidades laborales y de todo tipo. Igualmente, las cifras son de tal magnitud que es plausible preguntarse si estamos en un proceso de sustitución lingüística y como se podría afrontar. Ambas necesidades, dar igualdad de oportunidades, garantizar la pervivencia del catalán, son motores de la política lingüística adoptada para con la inmigración.

desde 1986. Los datos del 2013 indican que el 36,4% del conjunto de la población tiene el catalán como lengua de identificación (la que considera su lengua), más de 5 puntos por encima de los quién la tienen como primera lengua o lengua inicial (31%).

Una primera conclusión podría ser que el peso de la base social del catalán se regula por dos fuerzas de sentido contrario: mientras la demografía la reduce en términos porcentuales, el prestigio social y la voluntad de aprendizaje la amplía.

La situación actual en Catalunya.

La fuerte inmigración de los últimos 15 años han comportado que hoy el 37% de la población catalana sea nacida fuera Catalunya, que un tercio de los niños y niñas tenga, al menos, uno de los progenitores extranjero y que en una cuarta parte de los nuevos matrimonios al menos uno de sus miembros es extranjero.

La Encuesta de Usos Lingüísticos de 2013 indica que entre los nacidos en el extranjero, que se sitúan en edades más jóvenes, el 62,1% tiene el castellano como lengua habitual y el 23,7% tiene lenguas diferentes al catalán y el castellano como habituales. De entre estas otras lenguas destacan el árabe (151.700 personas); el rumano (56.100 personas), el amazic (41.800 personas), el francés (38.800 personas), el gallego (33.200 personas) y el ruso (31.900 personas). Todos estos datos llevan aparejada una disminución drástica del uso del catalán por el incremento de población no catalanohablante.

Aun así, la población que sabe hablar en catalán ha aumentado más de 9 puntos porcentuales y el número de personas que lo sabe escribir casi se ha doblado 10

Gráfico 1. Fuente: Enquesta d’Usos Lingüístics de la Població, 2013

¿Hay un proceso de sustitución del catalán?

Vistos los datos de uso decreciente del catalán, vista la magnitud los cambios demográficos, cabría preguntarse si nos encontramos ante un proceso de sustitución lingüística. Según los sociolingüistas, un proceso de sustitución tiene básicamente tres fases: la bilingüización, la pérdida de ámbitos de usos y la interrupción de la transmisión de la lengua de una generación a otra (De Rosselló, 2015).

Analizamos a continuación ésta hipótesis a partir del análisis de cada una de las fases mencionadas.

¿Existe una bilingüización asimétrica?

En los procesos de sustitución, la bilingüización no afecta toda la población, sino sólo aquellos individuos que pertenecen a una comunidad políticamente minorizada. En esta etapa, pues, hay un bilingüismo asimétrico: unos hablan las lenguas X e Y y los otros sólo la Y. En el caso del Principado de Catalunya, el castellano es la lengua con un conocimiento cercano al 100% por parte de la población, mientras que el catalán es comprendido oralmente (la capacidad básica más extendida) por el 94% de la población.

Por otro lado, el bilingüismo asimétrico desaparece progresivamente en menores de 40 años y deja paso a un bilingüismo más simétrico cuanto más joven es la generación analizada. Este hecho puede atribuirse al rol que el catalán tiene en la escuela y la apuesta que se hizo en su momento por la inmersión lingüística como método de aprendizaje del catalán.

¿Hay una interrupción de la transmisión de padres a hijos?

La tercera fase de un proceso de sustitución es definitiva: cuando los padres deciden no transmitir más la lengua a los hijos y la sustituyen por un código nuevo.

Con los datos concretos de la Enquesta d’Usos Lingüístics de la Població tenemos que en Catalunya el proceso de transmisión lingüística intergeneracional es favorable al catalán.

Los usos lingüísticos con los abuelos, los padres y el hijo mayor indican un proceso de transmisión lingüística intergeneracional favorable al catalán, puesto que el uso del catalán con el hijo mayor (37,3%) es más alto que con el padre (30,7%) o con la madre (31,1%), y más aún que con los abuelos maternos (29,5%) o paternos (28,8%).

¿Existe una pérdida de ámbitos de uso?

En la segunda fase de la sustitución, la lengua recesiva desaparece de muchos ámbitos sociales. Los hablantes sólo hablan en la lengua dominante (Y), ya sea porqué es el un único código compartido por todos los miembros de la sociedad, o porque la imagen de X está muy degradada.

Ni los catalanoparlantes originarios esconden su lengua en las escuelas, en el trabajo, en los bares, etc., ni el catalán es empleado sólo por aquellos que lo han hablado en casa desde pequeños. De hecho, un porcentaje significativo de las personas que usan habitualmente el catalán tienen un origen lingüístico no catalanohablante.

Si nos preguntamos si el catalán ha perdido ámbitos de uso en los últimos años, se tendría que responder en términos generales que no, aunque haya ámbitos, como la justicia, donde no está presente ni tampoco lo estaba en los estudios anteriores.

Gráfico 2. Fuente: Enquesta d’Usos Lingüístics de la Població, 2013

¿Hay interés por aprender el catalán?

Vemos pues, tanto por el análisis de los usos generales, como el de los usos intergeneracionales, que muchos hablantes del catalán lo son porqué lo han aprendido fuera del ámbito familiar.

11

Analisia

Lengua y políticas migratorias en Catalunya

En el ránking de la UE-27 de lenguas aprendidas, el catalán se sitúa en una nada despreciable séptima posición: un 0,74% de los ciudadanos europeos hablan el catalán porqué lo han aprendido a pesar de no ser su primera lengua; un 0,97% entre los jóvenes europeos. El catalán es la única lengua sin un Estado que la respalde que se encuentra en esta situación.

Si ponemos estos datos en relación a la dimensión demográfica de cada lengua, tendremos que el catalán, después del inglés, es la lengua europea con mayor porcentaje de hablantes para los que no era su lengua inicial.

El catalán crece porqué se aprende, no por su base demográfica.

Instrumentos para el impulso del catalán en el ámbito de las políticas migratorias Una de las características fundamentales de las políticas en relación a la inmigración en Catalunya ha sido la voluntad de consenso político y social. Des del informe de Girona, con cincuenta propuestas en inmigración, del año 1992, hasta el actual Comité para la Acogida de las Personas Refugiadas, ha habido una voluntad, no siempre exitosa, de sacar la materia inmigración del debate coyuntural y de situarlo en el marco del consenso sobre la transformación de largo alcance.

Esta voluntad de consenso ha tenido su máxima expresión en el Pacto Nacional para la Inmigración y en la Ley 10/2010 para la Acogida de las personas inmigradas y de las retornadas a Catalunya.

El Pacto Nacional para la inmigración Fue firmado el 2008 por representantes institucionales, políticos, económicos y sociales de Catalunya y supuso, en primer lugar, una explicación a la ciudadanía de la profunda transformación demográfica vivida y de su carácter estructural e irreversible. Fija la plena ciudadanía como el horizonte de las políticas en relación a la inmigración, la necesidad de sincronizar inmigración real y legalidad, de articularla con el mercado de trabajo, de adaptar los servicios públicos a la sociedad diversa y de construir un modelo de convivencia basado en el equilibrio entre integración y diversidad, entre el derecho a la propia identidad y la cultura pública que debería ser compartida por todos los miembros de una sociedad.

Gráfico 3. Fuente: Eurobarómetro, 2012

Bajo esta perspectiva y con la luz que arrojan los datos presentados, podemos concluir que no hay sustitución lingüística a pesar de la pérdida de ámbitos de uso, ya que hay un mayor porcentaje de población que puede elegir entre dos o más lenguas (bilingüización simétrica) y se incrementa la transmisión de la lengua de padres a hijos.

12

En este sentido, el Pacto Nacional para la Inmigración definió la cultura pública común como el espacio compartido de comunicación, de convivencia, de reconocimiento y de participación de nuestra sociedad diversa y diferenciada, con el fin de que la nación catalana continúe siendo el referente de toda la población que en ella vive y trabaja. Un espacio que se articula alrededor del principio de reconocimiento de la diversidad y por el principio de redistribución social.

El Pacto establece la necesidad de valorar y fomentar las más de 300 lenguas que hoy se hablan en Catalunya, así como el fomento del uso de una lengua que vehicule la comunicación entre todos los miembros de la sociedad, el catalán, como herramienta de cohesión social y de acceso a la igualdad de oportunidades.

En otras palabras, Catalunya no va a pedir nunca a nadie que deje de ser quien es, sino todo lo contrario, pero al mismo tiempo va a invitar a todos los que vivimos juntos a compartir la lengua y la cultura catalanas.

conocimientos: sociedad catalana y marco jurídico; conocimientos laborales; y formación lingüística. Ésta última formación consistirá en una formación mínima de 90 horas con las que la persona usuaria debería adquirir una competencia lingüística básica en lengua catalana.

Esquema del Servicio de Primera Acogida

La Ley de acogida y el Servicio de Primera Acogida La Ley de Acogida, a su vez, crea el servicio de primera acogida con el objetivo de la promoción de la autonomía personal de las personas inmigradas que se encuentran en desventaja por motivo de su desconocimiento de la sociedad de acogida, de las normas jurídicas principales que la rigen, de su mercado de trabajo o por carencia de competencias lingüísticas básicas.

Cómo? A partir de un programa de formación en todas estas materias que favorezca la igualdad de oportunidades, de acceso universal y gratuito.

Acciones a favor de la lengua desde las políticas migratorias Se recogen aquí algunas de ellas, sin pretender ser exhaustivos: El Servicio de primera acogida, S1A El Servicio de Primera Acogida (S1A) se concibe como un proyecto de formación de personas adultas para que éstas incrementen su autonomía personal e incluye también atención personalizada y acciones de formación e información en torno a tres bloques de

Gráfico 4. Fuente: elaboración propia

Alfabetización en catalán Una necesidad que también aborda el S1A es la de la alfabetización. El analfabetismo, que afecta tanto a personas autóctonas como recién llegadas y tiene una especial incidencia en las mujeres, se ha incrementado en los últimos años4 y debe ser erradicado de una sociedad que quiere auto denominarse “del conocimiento”. Por lo tanto, es objetivo del S1A el mejorar la formación de las personas usuarias, especialmente de las familias con hijos e hijas matriculados a los centros educativos para contribuir también a su éxito escolar.

La oferta se añade a la de escuelas de adultos y a iniciativas similares que llevan a cabo entidades y algunos ayuntamientos. Entre este segundo grupo de iniciativas, es destacable el programa “Lletres per a tothom”, para promover la alfabetización en catalán de personas adultas de origen extranjero.

Población sin estudios o que no sabe leer ni escribir de 16 años y más respecto la población total: 10,0%; hombres: 8,1%; mujeres: 11,8. Fuente: Idescat, a partir del Censo del INE 2011 4

13

Analisia

Lengua y políticas migratorias en Catalunya

Educación e inmigración Las acciones en este ámbito seguirán dos ejes diferenciados.

Por un lado, las actividades destinadas a promover las buenas prácticas o prácticas educativas de éxito que se están llevando a cabo en las escuelas catalanas. Hay varios ejemplos a destacar, desde acciones de refuerzo escolar de los alumnos, la formación de los padres y madres, programas para introducir el voluntariado en las aulas, la creación de comunidades de aprendizaje o formar como dinamizadores juveniles a jóvenes que se acojan al Plan de Garantía Juvenil o un programa que se pretende introducir en breve llamado “Xarxa de Famílies” diseñado a imagen de los Youth Empowering Parents (YEP) consolidados en Canadá.

Por otro lado, las actividades que quieren conseguir acercar la institución educativa a la realidad de 14

sus alumnos y alumnas, convertir la escuela en un espacio que sea reflejo de los y las alumnas; a la vez que debe ser una escuela para todos. La intención del Govern es dar más presencia al Currículo de la diversidad: formar al profesorado en interculturalidad y género; impulsar el conocimiento de las religiones a las que rinde culto nuestra población – entre ellas, el islam; introducir nuevos deportes practicados en los países de origen de la población inmigrante o enseñar las lenguas de la inmigración para que la juventud no pierda el vínculo con la cultura de sus padres y madres.

Cursos de catalán para personas adultas Impartidos por el Consorci per a la Normalització Lingüística, estos cursos facilitan la formación en catalán para facilitar la autonomía de las personas inmi-

gradas en la sociedad de acogida, reducir el riesgo de exclusión, favorecer la inserción laboral e integrar las persones inmigradas en los circuitos normalizados de servicios públicos.

el aprender la lengua pero siempre contando con un marco institucional compartido y consensuado, como el Pacto Nacional para la Inmigración y la Ley de Acogida, equilibrando diversidad e integración.

Conclusiones

Así, el reconocimiento y valoración de la diversidad deben de expresarse en medidas concretas como, por ejemplo, el aprendizaje de las lenguas de la inmigración en las escuelas públicas, el reconocimiento del conocimiento de estas lenguas en el ámbito laboral, el apoyo a las distintas expresiones culturales y, en otro orden de cosas, el respeto al ejercicio de la libertad religiosa.

Gestionar la inmigración des del reconocimiento de los derechos básicos, con el objetivo último de la plena ciudanía, a partir de los mismos servicios públicos para todo el mundo, con consenso político y social y con una propuesta de convivencia equilibrada entre diversidad e integración es una tarea compleja, pero no imposible, que gobiernos de distintos colores políticos han seguido en Catalunya.

La llegada de un millón y medio de personas inmigradas ha tenido un impacto claro sobre el uso social de la lengua catalana, incrementando en un primer momento el bilingüismo asimétrico. Analizada la hipótesis de si este proceso inmigratorio podría conllevar un proceso de sustitución lingüística, los autores consideramos que al darse un incremento de la simetría del bilingüismo en las generaciones más jóvenes, al no perderse nuevos ámbitos de uso social y al observarse una transmisión generacional favorable al catalán, se puede descartar dicha hipótesis.

A pesar de lo afirmado, se constata una pérdida de peso en el uso social que, de no ser compensada, podría conllevar una situación de fuerte desigualdad para las personas inmigradas que no fuesen competentes en lengua catalana, una pérdida de cohesión social y, en último extremo, un riesgo para el futuro del catalán y, por lo tanto, de la diversidad cultural en el mundo. Para combatir estos riesgos se precisa una política activa de difusión del conocimiento y uso de la lengua catalana, así como de reconocimiento y valoración de la diversidad lingüística y cultural de la sociedad catalana.

Las actuaciones que ponen en común lengua e inmigración deben ser diversas, actuando en los espacios donde el catalán es menos presente, ofreciendo recursos de todo tipo para hacer más fácil y flexible

Encontrar este equilibrio sería, seguramente, una gran aportación a un mundo sorprendentemente sorprendido por la vivencia de la diversidad.

Bibliografía / fuentes: Barrieras, Mònica (2013) “La cruïlla del multilingüisme: les llengües dels catalans al segle xxi”. Divèrsia, Revista de la càtedra de diversitat social de la Universitat Pompeu Fabra, núm. 3, julio de 2013. Consultado en: http://repositori.upf.edu/handle/10230/20964 de Rosselló, Carles (28 de noviembre de 2015). Els últims parlants [mensaje en el blog]. Consultado en: http://www.labbc.cat/els-ultimsparlants/ de Rosselló, Carles (5 de enero de 2016). Contra el catastrofisme [mensaje en el blog]. Consultado en: http://www.labbc.cat/contra-el-catastrofisme/ Enquesta d’Usos Lingüístics de la Població (EULP), 2013. Barcelona: Institut d’Estadística de Catalunya. Disponible en: http://www.idescat. cat/pub/?id=eulp Europeans and their language – Special Eurobarometer 386 (2012) Bruselas: Comisión Europea. Disponible en: http://ec.europa.eu/public_ opinion/archives/eb_special_399_380_en.htm Informe de Política Lingüística, 2014. Barcelona: Generalitat de Catalunya. Disponible en: http://llengua.gencat.cat/ca/direccio_general_politica_linguistica/informe_de_politica_linguistica/ Ley 10/2010, de 7 de mayo, de acogida de las personas inmigradas y de las regresadas a Catalunya. BOE núm. 139 del 8 de junio de 2010.

Pacte Nacional per a la Immigració (2008). Barcelona: Generalitat de Catalunya. Disponible en: http://treballiaferssocials.gencat.cat/ca/ ambits_tematics/immigracio/politiques_i_plans_dactuacio/pacte_ nacional_per_a_la_immigracio/continguts/

15

Analisia

Euskararen erronkak migrazioaren aurrean, zenbait burutazio Xabier Aierdi Urraza, EHUko soziologia saila

Egun on bertaratuoi eta immigrazio eta hizkuntza minorizatuen inguruan hitzegitera gonbidatu nauen Ezkerraberri Fundazioari eta IĂąaki Irazabalbeitiari. Hamabost minutuko aurkezpen batean zenbait kontu aipatuko dut, eta dakusadan zenbait arazo/erronka azaltzen saiatuko naiz.

Immigrazioaren ikuspegitik bi datu kezkagarri daude Estatu espainiarrean. Lehena, 1,2 miloi etorkin langabezian dago. Bigarrena, 700.000 neska-mutiko, migrazioaren semealabak, hezkuntza sisteman daude. Hego Euskal Herrira datu hauek neurrian ekarri behar dira. Bi erronka â&#x20AC;&#x201C;langabezia eta hezkuntza- oso garrantzitsu dago hor, gizartearen integrazioan eta immigrazioaren inkorporazioan ezinbestekoak baitira etorkizun hurbil eta ertainean immigrazio eta gizarte hartzailearen egokitzapena arrakastatsua izatea. Hezkuntza oso inportantea izango da gizarte mugikortasunean eta horretan ere hizkuntzek ere bere zeresana dute, eta gure gizartean euskarak.

Immigrazio fluxuak geldiaraziak daude oro har, ez dira epe laburrean berriro suspertuko. Gure Erkidegora datorrenak zerikusi handia dauka zaintza premiekin eta horren arabera alde batetik oso feminizatuak dira gurera datozen kontingenteak eta kopuruari dagokionean gure klase ertain ezarriak dituen segurtasun eta konfidantzara egokituko dira, ikusten ez badu segurtasun ekonomiko nahikorik ez du immigrazioaren mobilizaziorik abiatuko eta, beste alde batetik, beti gizarte hartzaileak selekzionatzen duen moduan, emakume latinoamerikarra gehien bat eta Europearra deituko ditu.

Beste inkognita berri bat dakar guzti honek. Gure parametro nazionalak a-normaltasunean ematen dira, eta horrela errekuperatzen zegoen hizkuntza bat eta ezagutzaren kopuruak gora egin izan duenean, beste 200.000 pertsona berri instalatzen da eta badirudi berriro zerotik abiatu behar dela. Gainera, biztanleri berri horren zati handi batek lehendik dominantea zen hizkuntza praktikatzen du gaztelera. Horrek kezka jatorrizko biztanlerira.

Duela zortzi urte ikerketa bat aurkeztu genuen Ikuspegi eta Unesco Etxeak, eta gure eremu geografikoan 16

110 hizkuntza ezagutzen zirela jakin izan genuen. Horrek ez du praktikatzen zirenik esan nahi. Ezagutu bai, baina askok ez zeukan komunitate-kopuru nahikorik praktikatua izan zedin. Nolanahi ere, hizkuntza kopuru horrek egungo eleaniztasunera ba ote dakarte erronka edo mehatxurik? Aniztasun linguistikoan hori inportantea da, baina euskarak benetan lankidetza/konpetentzia ez du hizkuntza hauetan izango, gazteleran eta ingeleran baizikâ&#x20AC;Ś Gainontzeko hizkuntza aniztasuna aniztuz eta modu demokratikoenean bideak eman eta garatuz tratatu beharko da, baina ez du arazo kultural edo politiko berririk ekarriko.

Gatazka, lehia, ingelera eta gaztelerarekin dator, eremu honetan praktika linguistikoen bidez borroka politiko, ekonomiko, klaseko eta sinbolikoak garatzen dira eta. Hiru hizkuntzen arteko interakzioa izango da garrantzizkoena. Erronka ala arazoez ari gara? Auskalo!, baina bigarrena beti presente dago.

Immigrazioa gaitzat hartuta, lau aldiz barneratu naiz hizkuntzen arlora: 1. Duela 10 urte mathrioskaren logikan geundela esan nuen: gure lurraldean Estatu bat dago, gutxiengo nazional bat Estatu izan asmoarekin, Estatutik etorritako immigrazio kopuru esanguratsua eta estatuz-kanpoko etorkinak. Egoera hauek zailak dira, eskubideak zerrendatu eta jerarkizatu behar direlako. Lehenengo eta behin, esate baterako, Estatu eta minoriaren artean neurotikoen-aliantza agertzen da, parte baten asmoa bestearen amesgaiztoa eta alderantziz. Bietatik batek urrats bat abiatzen duenean bestea urduritu / ikaratu egiten da, badakielako besteak zer egin nahi duen, bera haren tokian balego horixe egingo luke eta.

Eta alderantziz. Adibidez, hezkuntza-lege berri bat ezarri gura dela, hor joera neurotikoa intentsifikatuâ&#x20AC;Ś Oriolek oraintxea aipatu berri duen Kataluniako sustituzio prozesuari dagokionean, nik ez dakit euskararen kasuan zer esan.

2. Bigarrenez, Erramun Osak egin zidan galdera bat: immigrazioak euskarari arazo berriak ekarriko dizkio? Ez, berriak ez! Baina zituenak intentsifikatu

bai! Hasteko, berriro ezagutza kopuruan atzerakada, eta euskararen zergatia azaldu behar izatea… Nolakotasunari ekin aurretik, zergatiari ekin behar… eta hori nekea da 5.

3. Urte t’erdi inguru euskara eta hiriaz hitz egitea egokitu zitzaidan, eta hirietan euskarak etsaia zuela esan nuen, baina era berean lurraldearen ikuspegitik ihes- eta arnas- gune estrategiko batzuk bazeudela aipatu nuen6.

4. Azkenik, gaur duela urte t’erdi inguru ere Topaguneak antolatutako jardunaldi batzuen haritik nabil.

Nondik aztertu behar dugu hizkuntza aniztasunaren errealitate berri hau? Kezkatik, noski! Gutxiengo nazional bateko kide izanda kezka da zure izate eta egote naturala 7. Nolanahi ere, guzti hau, jarrera pertsonala delarik, lasaitasun handiz aztertzen dut. Antropologikoki baikorra naiz!

Dagokidan moduan, soziologoaren ikuspegitik azterketa abiatuko dut, zeren borondateaz aparte, gizarteetan objektu batzuk posible dira eta beste zenbait ez. Bourdieu zalea naiz zeharo, eta Bourdieuren arabera gizarte-espazioa (eremua) etengabe berregiten dauden posizio sozialez eta barne borroka material eta sinbolikoez josirik dagoen eremu bat da.

Beraz, historikoki eta indar harremanen arabera, azterketa serio bat eginez, euskarak gaurdaino iraun izana mirari bat da. Desagertzeko irauteko baino aukera gehiago izan du. Geografikoki, azpian, mundu-hizkuntza bat du, munduko bigarrena. Gainean, ospe, prestigio, gortea, dotorezia eta kulturaren hizkuntza du, frantsesa.

Zelan egin da aurrera? Hor dago benetan gakoa eta esperantzarako abiapuntu bat.

Misterio hau kontutan hartuta, gure presentea eta etorkizuna oso zaila da eta, are gehiago, ez dago eredurik. Ez dago lagunduko digun irizpiderik. Horrez gain, filosofia politikora jota ez digu balio ez liberalismo arruntak ezta komunitarismoak ere. Liberalismo II korronteak neurri batean lagundu diezaguke.

Liberalismoa, hala ekonomia nola aniztasunean edo ekonomian, beti irabazlearen gramatika-kodea da: “etxean izan nahi duzuna, judua esaterako, baina kalean alemana”. Komunitarismoak, gutxi; komunitatearen esistentzia soilagatik –euskaldunak, esaterakozailtasunak aztertzetik libratu diezaguke eta. Beraz, Liberalismoaren analisi errebisatuak, Estatua kulturak bultzatzeko orduan neutralak ez direla esate soilak bide bat eskaintzen digu. Konplesotasuna errekonozitu egiten du guttienez, baina hala ere ezin dugu gehiegi ilusionatu bi daide teorikoekin. Ez dugu ez eredurik ez teoria lagungarririk.

Horrez gain, oraintxe bertan, entzun dugu eta ikusi dugu katalandarren aurkezpena. Ba, modu borobilean esanda eta inolako zalantzarik gabe: Kataluniatik bakarrik merezi du adibide/praktika on batzuk etxera ekartzeko, baina ez dira guretzat eredu. Estatu beraren baitan egotetik aparte, ez dugu inolako koinzidentziarik. Katalunia esistentziaz ahaztu egin behar dugu. Galaxian bezalaxe, gizakiak galdetzean erantzunik ez duela ikusita, euskaldunok antzera gaude: “Ba ote da hortik inork lagunduko gaituenik galaxia osoan?”. Isiltasuna da erantzuna. Eredua asmatu egin behar dugu: guk, geuk, hemen, eta gurea, propioa. Zergatik?

Datu batzuk: 1) Herriak edo hiriak handiagoak izan ahala euskararen ezagutza gutxitu (1. Grafikoa).

Ikusi bigarren eranskinean immigrazio berriko kide elkarrizketatu batzuk zer uste duten euskararen errelebantzia sozialaz edo eta goranzko mugikortasunean traba modura egiten ustez egiten dien oztopoa.

5

6

Euskararen banaketa espazialaren datuak –grafikoak, taulak- eta mapak atzerago.

Konpara dezagun gurea Sarkozy eratu zuen Identitate Nazionala eta Immigrazioa Ministerioa edo eta Huntington-en “Zer gara gur?” galdetu zuenean, ikusirik, berak bai behintzat, gaztelerak ingelera ordezkatuko lukeela Estatu Batuetan. Behintzak kezkarako eskubidetxo bat badugu guk ere. Eta permititu izan diezadatela.

7

17

Analisia

Euskararen erronkak migrazioaren aurrean, zenbait burutazio

1. Grafikoa. Euskararen ezagutza udalerrien biztanle kopuruaren arabera (%), 2011

dagoela immigrazio esanguratsurik, eta alderantziz.8 Horrek ez du ukatzen arnasgune batzuen esistentzia, hala euskara berarentzako nola euskara-immigrazio bikoterako. Olatz Altunak9 beste grafiko batzuen bidez egoera arnasgune hauen esistentzia seinalatu du (2.

Grafikoa eta 1. Taula).

3) Urola Kosta, Tolosaldea, Goierri, Tolosaldea, horrelako gune bat da eta hor esperimentatu behar da.

1.Taula. EAEko euskaldunen intentsitate indizea (%), 2011

2) Non dago euskara eta non euskaldunak? Hiriburetan eta zenbait arnasgunetan. Esaterako Debak, Urola Kostak eta Donostiak osatzen duten eremuan. Galdera zehaztuz: non daude euskaldunak, nola â&#x20AC;&#x201C;sakabanatuta ala elkarturik- eta gune horietan euskaldun guztietatik zenbat euskaldun bizi da? Immigrazioa eta euskara elkarrentzako emankor izango diren gune ekologikoen bila aritu behar dugu. Zergatik? Mapen bidez ikus genezake euskararen bermea dagoeneko tokietan ez 2. Grafikoa: Bertako euskaldunen portzentaia eta EAEko euskaldungo osoarekiko portzentaia eskualdeka, 2011 Ezagutza %

Euskaldungo osoarekiko portzentaia

8

Mapek erakusten dute espazio segregatuan daudela gaur egun euskara eta immigrazioa.

9

Euskararen bilakaera soziolinguistikoa (1981-2011), VIII Euskal Soziolinguistika Jardunaldietan, Donostia, 2016ko ekainaren 3an.

18

1. Mapa. Immigrazioaren geografia

4) Bestalde, euskaradunek dira gizarte egitura eta klase sozialaren arabera immigrazioaren aurrean jarrera zabalena dutenak, eta euskara eta euskal kultura edo eta giza eskubideak lehentzerakoan, zalantza barik bigarrenen aldeko hautua egiten dute. Baina, lehenengoan erreparatzeko momentua ere heldu da, eta datozen urteotan horri ekin beharko diogu.

5) Jarrera hauek aztertzeko, Ikuspegi Behatokiko zenbait datu (taulak eranskinean):

2. Mapa. Euskararen geografia

6) Erantzun guzti hauen aurrean toleranteenak gipuzkoarrak, euskaradunak, abertzaleagoak, euskaldunagoak sentitzen direnak, progresista sentitzen direnak eta antzeko sektoreak dira, besteak beste lurzoru seguruagoa dutelako ere. Hemen aukera bat dago eta honek lasaitasun puntu bat ekartzen dit, ze euskara gehien erabiltzen eta dakitenak immigrazioarekiko jarrera zabalenak dituzte (3. Grafikoa).

a. Immigrazioaren etorrerarekin euskara galduko da galderaren aurrean, hamarretik seik ezetz uste du eta bik baietz. b. Abertzaletasunaren helburuak geldiaraziko ditu galderaren aurrean, berriro sei ezezko eta baiezko bi hamarretik. c. Euskararen garapena immigrazioaren etorrerarekin motelduko ote den galderaren aurrean, hamarretik zazpik ezetz eta pare batek baietz. d. Eta horrela jarraituta, euskara dominantea deneko parejeetan euskararen erabilera motelduko duen galdetzen denean, antzeko datuak.

3. Grafikoa. Tolerantzia jarrerak (toleranteak, anbibalenteak eta uzkurrak) eta dagozkien ezaugarri soziodemografikoak 19

Analisia

Euskararen erronkak migrazioaren aurrean, zenbait burutazio

7) Badago azkenik gero eta eskasago egiten den klase analisia. Hori dela eta, klase eta azpiklase sozialen araberako praktika sozialak eta linguistikoak aztertzeko eredu bat eskaintzen dut. Horretarako, kapital soziala eta ekonomikoa eta kapital kulturala kontutan hartuz, klase sozial ezberdinek euskararekin duten harremana aztertzen dut eta bidaide potentzialak identifikatzen ditut. Horretarako, euskararen geografia sozial batean euskararen aldeko eta kontrako sektore sozialak zerrendatzen dira (4. Grafikoa eta 2. Taula): a. Euskaratik aparte bizi den talde boteretsua edo goi klase bat. Euskarari dagokionean errealitate paralelo batean bizi dira eta bizi daitezke. Sektore honen baitan badago abertzale bozkatu dezakeen sektore bat euskararen hautua egiten ez duena. Klase hau euskararen kontra dago, eta seguruenik immigrazioaren kontra ere, immigraziotik abantaila nabarmena ateratzen duten bitartean. Ez dute euskara ezertarako behar ez termino sozial ezta ekonomikoetan ere.

4. Grafikoa. Euskararen gizarte geografia eta klase sozialak kapital ekonomiko eta kulturalaren arabera

b. Klase erdalduna, ikasia, hiritarra, estrategikoa eta itxaropen emailea (Hiri klase ikasia). Sektore profesional eta ikasi honek euren seme-alabentzako 20

euskara ereduak aukeratu ditu eta aurreko klasearen besteko kapitalak ez baditu ere, ez dira askoz txikiagoak, behintzat kapital kulturalari dagokionean eta ekonomikoan ere puntan dago. Sektore honek goranzko mugikortasuna bizi izan du. Denboraren poderioz eta estatus sendo bat mantentzen badute klase ertain altua bilakatuko dira etorkizunean. â&#x20AC;&#x153;Sasi-aristokrazia kulturalâ&#x20AC;? gisa jokatu dezakete, ez agian eurak, baina bai euren seme-alabak. Bidaide indartsu bat bilatu ahal du euskarak sektore honetan, baina bidea luzea eta geldoa da, semealabengana transferitzen dena. Seme-alabak hiztun osoak bilakatu daitezen, gurasoenganako kanpaina neurtu eta ondo zuzenduak helarazten asmatu behar da. c. Gero, euskaldungoa legoke: klase altu, ertain eta behekoaz osatua dago. Altukoa zati txiki bat, ertaina ugaria eta behekoa eskasa. Gizarte egituran oso ondo kokatua dago, maila intelektual handikoa da, ekonomikoki sendoa, eta ezaugarri hauek gora egiten dute euskaran ehuneko altuenak dituen Gipuzkoan. Oro har, egituraren aldetik euskaldunek ez dute arazo handirik eta printzipioz euskara harrotzeko nahikoa gizarte baliabide dute. Sektore honetan estrategikoa da hezkuntzan eta administrazio maila guztietan ari den azpisektore ugaria. Hauen eta zenbait sortzaileren esku dago euskara eta bere gaitegia berritu eta gaurkotzea. Jarrera eta baloreei dagokienean oso modernoa da sektore hau. d. Ondoren, behe klase gehiena, hezkuntzaren bidez, euskarara ailegatu da. Azpisektore honek ez du gizarte botererik eta ez dira erreferentzialak, baina kopuruaren ikuspegitik euskararentzako ezinbestekoak dira, hiztun hazkundea besteak beste hortik etorriko delako. Euskara behar dute ezinbestez, bakarrik berari esker goranzko mugikortasuna bermatu dezakete eta. Eta euskarak behar ditu ezinbestez eta euskaran konfidantza izan dezaten konbentzitu behar ditugu.

e. Atzerri-immigrazioa dator azkenik. Immigrazioaren kopururik handiena hirietan dago eta normalean bi erronka daude biztanleria honekiko: 1) Batez ere, A eredura joaten dira eta gehienetan inolako hezkuntza berrikuntzarik ez duten zentroetara, beraz hemen badago zeregina instituzioetatik eta gobernutik, eta 2) immigrazioak euskararen arazo batzuk indartzen ditu, baina ez du berririk sortzen10. Programa integrala eskatzen du immigrazioa eta euskararen arteko harremanak, mugimendu batean bi helburu betetzeko: gi-

zarte eta hizkuntza inklusioak era berean. Harreraren prozesua bukatuta eta hizkuntz aniztasunean hierarkia logikoak ezarrita, bada edo heldu da interbentzio integral honi aurre egiteko unea.

Hurrengo taula honetan, sektore bakoitzak euskararekin duen harremana zehazten dugu. Egia esan ez dugu ikerketa zehatzik honen inguruan eginik, beraz intuizio informatu batetik egiten da ezaugarritzea. Edozelan ere, beste gai batzuetarako balio badu (identitatea, ideologia, estatu forma, eta antzekoetarako), euskararako ere abiapuntu gisa balio digu.

2.Taula. Euskararekiko hurbilpena sektore/klase eta kapital ezberdinen arabera

Kapitalak Sektoreak

Ekonomikoa

Kulturala

Soziala

Euskarara hurbildu

Goi klasea

Handia

Handia

Oso handia

Oso gutxi /Ia ezer

Hiri klase ikasia

Dezentea

Handia

Handia

Erdizka

Euskaldungoa

Dezentea

Handia

Handia

Erabat

Behe klasea

Eskasa

Eskasa

Eskasa

Ia erabat

Immigrazioa

Oso eskasa

Oso eskasa

Eskasa

Gutxi

Iturria: Egileak egina

Horregatik, euskararen diskurtsoetarako, sektoreka euskara eta bere eskaintza zatitu beharrean gaudelakoan nago, eskaintza bereiziak eginik, eta horrek inbertsio ekonomiko handia, ikerkuntza sakonak eta publizitate kanpaina zuzenduak eskatzen ditu.

Egoera hau zientifikoki aztertzear dago, eta ez legoke txarto sektore hauetan -klase eta azpiklaseetan- euskararekiko zer-nolako diskurtsoak eratu eta mantentzen 10

diren ezagutzea. Posizio guzti hauek erantsi dugun grafikoan agertzen dira.

Euskara, ondorioz, euskara, klase sozialak eta posizio etnopolitikoak elkar topatzen duteneko bidegurutze konplexuan kokatuta dago ere. Grazia handiz esaten zuen Nerea Azurmendi kazetariak ez zekiela edo bidegurutze edo errotonda batean geunden euskararekin, bigarrenaren aldeko hautua egiten zuen.

Erramun Osa eta Xabier Aierdi, â&#x20AC;&#x153;Immigrazio berria, hizkuntza arazo berririk?â&#x20AC;?, Euskera, 54 lbkia., 3, zenbakia, Bilbao,2009, 1433-1452 orrialdeak, 21

Analisia

Euskararen erronkak migrazioaren aurrean, zenbait burutazio

Etorkizunera begira: 1. Ez da arazorik egongo gainontzeko hizkuntzekin. Immigrariak gaztelerara inkorporatuko dira, eta neurri eskasagoan euskarara. Esaterako, Estatu Batuetan, esaterako, hirugarren belaunaldiko %37ak mantentzen du gaztelera (Portes).

2. Baina, edozein kolektibo linguistikok bidera dezakeen eskariak eskaini egin behar dira, eta sustatu.

Baina ez da sinesgarria eskaintza artifizialik ezareraztea, ez dago zertan aniztasunaren txapeldunak izan beharrik. Guzti honetan Indiferentziaren eskubidea ere oso garrantzizkoa da 7.

Immigrante atzerritarren etorrerak euskal nortasuna galarazten lagunduko du?

Immigrante atzerritarren etorrerak abertzaletasunaren helburuak geldiaraziko ditu?

3. Gaztelerarekin datozen sektore ikasiek euskara oztopoarekin erlazionatuko duten jarrera eta eritziak dituzte. Nolanahi ere, etorkizuna hauen semealabengan dago, oro har sektore ikasiek kopuruz ez dira errelebanteak eta. Azkenik estrategiak eta sozializazio kanpainak sektoreka egokitu beharko dira.

Etorkizuna, nondik joan liteke?

1. Euskarak bere garapenerako asmatuko dituen bideetatik. Gainera, bere arazo propioak konpondu ezkero, gainontzekoak eta bide batez hizkuntz-konkurrentziazkoak konponduko ditu.

2. Berdintasunaren printzipioa bermatu behar da sozialki, eta maila kulturalean eskari guztiak demokratikoki erantzuten saiatu, euskararen preferentziarekin.

3. Gaztelera eta ingeleraren preferentzia sozialki etorriko da: â&#x20AC;&#x153;gizarte-egitateâ&#x20AC;? (Durkheim).

Immigrante atzerritarren etorrerak euskararen garapena motelduko du?

Atzerriko immigranteen etorrerak euskararen erabilera murriztuko du EAEn gaur euskara nagusi den eremuetan?

4. Baina, batez ere, euskaran asmatzeak, gainontzekoan asmatzeak ekarriko du.

Eranskinak A. Eranskina. Euskal jendarteak euskara, identitatea, eta kultur kudeaketaren inguruan dituen iritzi batzuk 22

LO= gizon latinoamerikarra; LA= emakume latinoamerikarra; AO= gizon afrikar subsahariarra; AA= emakume afrikar subs

Ondo edo gaizki iruditzen zaizu atzerritarrak “euren ikastetxeak izatea”?

“El idioma no puede ser impuesto, debe ser optativo” (LO) “Estoy en España y quiero que [mis hijos] aprendan castellano, no sólo euskera” (MA) “Estoy en contra de que a los niños sólo se les enseñe euskera porque si me voy de aquí yo quiero que mi hija sepa expresarse en español. Yo vivo en España y solamente que se enseña euskera y no me gusta” (MA)

Ondo edo gaizki iruditzen zaizu atzerritarrak “elkarren artean beren hizkuntza erabiltzea”?

“Yo creo que se debe poner más empeño en el inglés, es muy importante, tú vas a China y les hablas en inglés, no en euskera” (MO) “El euskera es un idioma de aquí, si te vas fuera no te sirve y nunca se sabe…” (LA)

“Euskara? Oztopo!”

“Es un freno. Para mí es un freno laboral porque las cosas que puedo hacer no las puedo hacer porque no sé euskera” (LA)

B. Eranskina. Etorkinen iritziak euskararen gainean “Euskara? Sozialki irrelebantea!”

“A mí me parece un idioma sin relevancia. Es mi opinión.

Creo que no lo hablará ni el 0´01% de la población mundial y a mí nunca me interesó aprender este idioma” (LO) “Y lo he estado pensando, pero a mí la gente de Vitoria no me estimula porque no hablan euskera. No le dan el valor a su idioma que debe tener” (LO) “El idioma es importante para integrarse, pero no el euskera, el castellano para comunicarse” (AO) “Aquí no te lo exige pero si vas a algún pueblo por ahí, casi no se puede vivir. Ahí si al camarero no le da la gana de contestarte en castellano, le pides un café y te habla en euskera” (RA) “Es que es un idioma sólo para aquí. Inculca más el inglés. Ponlo como segundo idioma porque a mí en mi currículum me va a valer más el inglés que el euskera” (LA) “Yo no creo que sea tan imprescindible el euskera para trabajar en una empresa” (RA)

“Para nosotros es una traba. Y hasta ahora yo no había tenido muchos problemas pero cada vez más. No te podemos contratar porque contrato a uno que sabe euskera.

Y ya también en los trabajos, en las tiendas” (LA) “Si tienes las aptitudes que se necesitan, incluso más que otra persona, no te pueden quitar el puesto por el euskera. Además es que no lo utilizas, es que es muy raro que venga a la tienda alguien que hable euskera” (LA) “Te ponen una barrera que en ciertos trabajos no puedes estar porque no tienes euskera. Puedes limpiar pisos, puedes ser camarera. Pero ya cuando llegas a un nivel” (LA) “A un chaval joven le van a pedir el euskera para encontrar trabajo y eso se ve en los anuncios. Tú te metes a los anuncios de trabajo de Lanbide y ves lo importante que es saber euskera. Claro que a nuestra edad no te vas a poner aprender euskera” (LO) “Los mejores puestos de trabajo, que se sepa, son los funcionarios y si te va ayudar en un futuro como te ayuda el inglés para viajar por el mundo, pues me parece bien que aprendan euskera” (LO)

sahariarra; MO= gizon magrebtarra; MA= emakume magrebtarra; RO= gizon errumaniarra; RA= emakume errumaniarra

23

Iritzia ardura dutenei, gaztelania ikasten jo eta su zihardutela erantzun zuten, euskararen aipamenik egin gabe. Desgraziz ez da kasu bakana.

GarbiĂąe Zurututza, Aralarkidea eta EHBilduko euskara arduraduna

Etorri berriak eta euskara. Estrategia baten beharra

B

este herri batetik gurera etorritakoak ugaritu dira azken hamarkadan. Euskal Herrira inguruko beste herri batzuetara baino gutxiago etorri dira, baina gure artean daude eta gelditzera etorri dira, beren bizitza eraikitzera. Gure piramide demografikoak iradokitzen du etorkizunean ere atzerritik jendea etorriko dela gure artera, bizitzera eta familia aurrera ateratzera.

Dudarik gabe, horrek euskararen normalizazioaren esparruan eragina izan du eta izango du. Eragin hori onerako edo txarrerako izango da, egiten dugun kudeaketaren arabera. Adibidez, egiten diren politiken ondorioz etorri berrien seme-alabek ikastetxe jakin batzuetan bakarrik kontzentratzen badira (normalean A eredukoak izaten direnak), bazterketa soziala errazteaz gain, euskaraz ikastea oso zaila izango zaiela, eta euskararen kontrako jarrerak ager daitezkeela.

Gure iritziz etorri berrientzat euskarak ez du arazo izan behar, euskarara erakarri egin behar ditugu, euskara ikas dezaten erraztasunak jarriz, eta euskara integraziorako erreminta izan dadin. Aldizkari honetan Xabier Aierdik emaniko hainbat testigantzetan ikusten den bezala hori ez da horrela gertatzen ari orain. Eritreatik etorritako 3 errefuxiatuen bizimoduari buruz galdetu zitzaienean Euskadi Irratian haien

Euskararen normalizazioaren ikuspegitik estrategia baten beharra dugu etorri berrien kasuan.

Hizkuntzaren normalizazioaren faktorea integratu beharra dago, etorri berriei harrera egiteko unean.

Hasiera-hasieratik argi azaldu behar zaie euskaraz ikastea gure artean errotzea eta integratzea erraztuko diela. Adibidez, seme-alabak D ereduan matrikulatuz bermatuko dutela euskaraz ikasiko duela eta horrek etorkizuneko lan-aukerak handituko dietela.

Katalunian katalana da integraziorako hizkuntza, ardatza, eta oso argi jasotzen dute beren estrategian. Euskal Herrian eta Katalunian egoera soziolinguistikoa ez da bera, hizkuntzen arteko aldea ez da horren txikia, eta hori inportantea da gaztelaniadun etorkinen kasuan. Ezin dezakegu gurean Kataluniako eredua klonatu, baina hizkuntz politika egoki batek zein bide jorratu beharko lituzkeen argi adierazten du.

Ongi daude eta beharrezkoak dira gizartetik bertatik sortzen diren ekimenak, bitez Banaiz Bagara Euskara plus programa edo Gasteizko Ramon Bajo ikastetxean burutu dituztenen modukoak, baina ezinbestekoa da erakunde publikoek estrategia bateratu eta integratu bat garatzea etorri berriek euskarara hurbiltzeko eta euskaraz ikasteko. Horrelako estrategia batek giza zein diru-baliabidez ongi hornitu beharra dago. Espero dezagun EAEn hasi berri dugun legegintzaldi berrian bide horretan aurrera egitea eta legegintzaldia bukatu baino lehen euskara erdigunean izango duen etorri berriak hartzeko eta errotzeko estrategia indarrean izatea. EHBilduk horren alde suhar egingo du lan.

Azkenik, estrategia horrek etorri berrien jatorrizko hizkuntza balioan jartzea izan behar du bere baitan, bereziki, hizkuntza hori minorizatua bada beren sorlekuan.