refdag9

min. 15°, max. 28°

2

LCJ en HHJO lanceren nieuwe website.

3

www.refdag.nl

PRIJS PER NUMMER € 1,60 / ZATERDAG € 2,10

DIRECTEUR: IR. B.VISSER − HOOFDREDACTEUR: W. B. KRANENDONK

Geen plenair Kamerdebat over het persoonsgebonden budget.

5

Turkije gaat marine meesturen met hulptransport naar Gaza.

vrijdag 9 september 2011, 41e jaargang nr. 136

Warm

puntkomma

trekt 13 Obama miljarden

Eerst wolken. Vanuit het zuiden steeds meer zon. Overdag op de meeste plaatsen droog. Zwakke tot matige zuidel ke wind. In de avond regen of onweer.

Bère Miesen wil nabij dementerenden zijn.

uit voor banenplan.

Meer weernieuws: Puntkomma pag. 14.

Helft aantal PKN-leden is orthodox Kerkredactie

APELDOORN – De helft van het aantal leden van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is confessioneel, gereformeerdebonder of evangelisch.

Daarnaast heeft het 2 miljoen leden tellende kerkverband een aanzienl ke groep middenorthodoxen, zo’n 20 procent; 8 procent van de leden noemt zich vr zinnig. Dat bl kt uit onderzoek van de godsdienstsociologen Gert de Jong en Joris Kregting. Z maakten gebruik van c fers van onderzoeksbureau Kaski (N megen). Voor het eerst is op basis van harde gegevens in kaart gebracht hoe groot de verschillende stromingen in de PKN getalsmatig z n.

De onderzoekers onderscheiden v f stromingen binnen de PKN. Het gaat om de confessionelen (26 procent), de middenorthodoxie (20 procent), de gereformeerdebonders (16 procent), NEW YORK – Een meisje in New York wachtte gisteren in de stromende regen op vervoer. Achter haar een van de monumenten die de doden én de overlevenden van de terreuraanslagen van 11 september 2001 herdenken. ”Opgedragen aan hen die stierven én aan hen die verdergaan”, staat Foto RD, Henk Visscher erop te lezen. Zie ook pag. 5.

„Reik niet naar de vlag, Nederland schrikt maar naar het kruis” op door aardschok Kerkredactie

(Advertentie)

CHICAGO – „Toen ons volk zich zo kwetsbaar voelde, reikte het naar de vlag, niet naar het kruis.” De methodistische bisschop Will Willimon is kritisch over het patriottisme van de Amerikanen na 9/11.

store

Nog meer redenen om een Mac te willen Bij elke Mac wordt extra software meegeleverd om je foto’s te bewerken, films te monteren en muziek te componeren!

Kijk op www.iamstore.nl en kom naar de winkel in: Amsterdam, Arnhem, Dordrecht, Hilversum, Rotterdam, Utrecht of Veenendaal.

„Ik preek als nooit tevoren over de gekruisigde Christus als het antwoord op wat er verkeerd is met de wereld”, zegt Willimon in het septembernummer van Christianity Today. Een aantal prominente evangelicalen antwoordt daarin op de vraag hoe de beruchte dag hun leven veranderd heeft.

De presbyteriaanse voorganger Douglas Wilson is overtuigd geraakt van het grote belang

van het christel k geloof voor en vr e samenleving. Geen „reactionair en eng sektarisme”, maar het „onversneden christendom”, als alternatief voor zowel de radicale islam als het postmoderne secularisme, „dat net zulke stevige knieën heeft als Belsazar.”

Christenen moeten oppassen dat ze moslims niet hetzelfde aandoen als ze eerder de Joden hebben gedaan, vindt Philip Yancey. „Een heel volk verantwoordel k houden voor de daden van enkelen” heeft verschrikkel ke consequenties gehad, aldus de bekende auteur. „De afgelopen tien jaar hebben de beperkingen laten zien van het gebruik van geweld.”

A refdag.nl/10jaarlater

Binnenlandredactie

DE BILT – Nederland is gisteravond rond 21.00 uur getroffen door een aardbeving met volgens het KNMI een kracht van 4,5 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag in het Duitse Xanten, 40 kilometer ten zuidoosten van N megen.

Er vielen voor zover bekend geen gewonden en evenmin kwamen meldingen binnen van serieuze schade. Dat zeiden en twitterden woordvoerders van de hulpverlenende korpsen vanmorgen.

De politie kreeg telefoontjes van verontruste burgers, vooral uit de provincies Gelderland, Utrecht, Limburg en Noord-Brabant. Het politiekorps Gelderland-Zuid, waar N megen onder valt, kreeg

er dertien telefoontjes over.

Het was voor Nederland een vr zware beving. Deze had plaats op 7 kilometer diepte, wat erg ondiep is. Daardoor was de schok in de w de omgeving van N megen voelbaar.

De interesse voor de aardbeving bleef overigens niet beperkt tot Nederland. Het KNMI werd direct gebeld door buitenlandse journalisten met vragen over de aardschok.

Het enige slachtoffer van de aardbeving is de dertien jaar oude papegaai Peter uit het Gelderse Wehl, aldus Omroep Gelderland. De vogel schrok zo van de beving dat h van z n stokje ging.

de evangelischen (8 procent) en de vr zinnigen (8 procent). De overige 22 procent van de kerkleden rekent zich niet tot een stroming en noemt zich „gewoon PKN.” Kaski inventariseerde b gemeenten hoeveel leden zich tot welke stroming rekenen. Daarnaast maakten z een analyse van het aantal leden van „achterliggende organisaties.” Op grond hiervan komen z tot een „onderbouwde schatting.”

De onderzoekers brachten ook in kaart in welke mate leden van de verschillende stromingen actief deelnemen aan het kerkel k leven in hun gemeente. In gemeenten met een GB-karakter ligt het percentage leden dat op zondag naar de kerk gaat het hoogst: 40 procent. B de confessionele gemeenten is dat 24 procent, tegenover een landel k gemiddelde van 19 procent.

Zie ook pag. 2: ”Orthodoxer én vr zinniger dan gedacht”.

Nog even op zomervakantie?

Boek nu! beter-uit.nl b

Appeltje te veel STOCKHOLM (AP) – Een dronken eland is met z n gewei verstrikt geraakt in een boom in een voorstad van de Zweedse stad Göteborg. De politie en de brandweer moesten eraan te pas komen om het dier, dat volkomen van de wereld was, te bevr den. Het gebeurt in het najaar vaker dat elanden dronken worden. Z doen zich dan bovenmatig tegoed aan rottende appels op de grond.

Eén op de tien zwangeren rookt UTRECHT – Eén op de tien vrouwen bl ft roken t dens de zwangerschap. Van hen rookt 12 procent meer dan tien sigaretten per dag. Hierdoor overl den in Nederland relatief veel baby’s. De patiëntenorganisatie NPCF wil daarom dat zwangere vrouwen meer voorlichting kr gen over gezond gedrag en een betere begeleiding t dens de zwangerschap.

Zie ook pag. 3.

(Advertentie)

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO 2: 170-204 g/km.

Zie ook pag. 3: ”Aardbevingen in Nederland niet verwoestend”.

DRIVE THE CHANGE

(Advertentie)

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN De Renault Espace Celsium is niet zomaar een MPV. De Espace Celsium blinkt uit in luxe en comfort. Niet in de laatste plaats door de ultieme beleving van ruimte, die nog eens versterkt wordt door het enorme oppervlak van het panoramische glazen schuifdak. Een genot voor u en uw gezin. De bestuurders- en bijrijdersplaats zijn uitzonderlijk ruim en u kunt het modulaire interieur geheel naar uw eigen wensen indelen.

Maakt u nu een proefrit in de Espace, dan ontvangt u gratis het alom geprezen boek ‘Van Noyon tot Genève’. Er is al een Renault Espace vanaf € 39.990,-. Leaseprijs vanaf € 939,-. Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op renault.nl.

Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

Stroomstoring in Mexico en VS T UANA/SAN DIEGO (RTR) – B na 5 miljoen mensen in de VS en Mexico zitten sinds gisteravond zonder elektriciteit. De oorzaak is een fout van een medewerker van een energiebedr f. Met name het Mexicaanse schiereiland Baja California, dat grenst aan Arizona, is zwaar getroffen.

(Advertentie)

Ja, ik neem een abonnement op het Reformatorisch Dagblad

Kies exact? Nee, kies wijs Meisjes kiezen voor zorg en onderwijs, jongens voor techniek. Beetje zwartwit, maar zo ongeveer ligt het wel.

Al jaren trouwens. Allerlei campagnes als ”Kies exact” en ”Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid” ten spijt.

Er gloort echter hoop. Meisjes presteren steeds beter op school, alleen moeten ze de weg naar technische opleidingen nog weten te vinden. Speciaal daarvoor in het leven geroepen promotieplatforms werken daar ijverig aan. Ze zijn daarbij verzekerd van de steun van onderwijsminister Van Bijsterveldt. De bewindsvrouw staat vierkant achter de platforms, meldde VHTO, het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek, gisteren opgetogen.

Natuurlijk verleent de CDA-minister niet zomaar haar morele én inanci-

ele steun. Jongens en meisjes kiezen namelijk nog steeds „stereotiep” en de bewindsvrouw wil dat keuzegedrag „graag doorbreken.” Dat is hard nodig, want er zijn in de toekomst veel technici nodig. Meisjes vormen „een belangrijk potentieel.”

De middelen om het doel te bereiken, zijn niet gering. De komende drie jaar worden 90.000 leerlingen en hun ouders in het basisonderwijs in contact gebracht met mensen die hun brood verdienen in de techniek. Jongens, maar zeker ook meisjes worden „uitgedaagd” om al op jonge leeftijd hun talenten te ontdekken, in plaats van dat bepaalde beroepen op voorhand worden uitgesloten. Vmbo-meisjes worden gestimuleerd technische opleidingen „intensief” te verkennen en ook havo- en vwo-meisjes krijgen een toekomst in de techniek nadrukkelijk

onder de aandacht gebracht.

Een zekere drammerigheid stijgt uit dit alles op. Wordt de emancipatie van vrouwen al op de basisschool een nieuw dogma? De praktijk heeft geleerd dat campagnes op dit gebied niet zo veel uithalen. Mensen –mannen én vrouwen– kiezen een opleiding vooral omdat die bij hen past, en niet omdat een campagne daartoe oproept. Wie dat laatste te veel gewicht geeft, loopt een verhoogd risico straks in het verkeerde beroep terecht te komen en zich ongelukkig te voelen.

Dit laat onverlet dat er soms behoefte is aan extra personeel in een bepaalde sector. Het onderwijs is daar een voorbeeld van. Basisscholen drijven in toenemende mate geheel op vrouwen. Mannen zijn de grote afwezigen, terwijl het voor de ontwikkeling van kinderen goed is dat ze

les krijgen van jufs én meesters. Dus jongens stimuleren naar de pabo te gaan, is niet verkeerd, maar ook daar moeten geen wonderen van verwacht worden, zo laat de praktijk zien.

De behoefte aan extra personeel in de sector techniek is van een andere orde. Die heeft niets met sekseverschil te maken. De aanwezigheid van meer vrouwen in technische beroepen heeft geen toegevoegde waarde, zoals meesters die op de basisschool hebben. Daarom is nuchterheid op z’n plaats. Er is meer reden jongens én meisjes in een campagne erop te wijzen hoe belangrijk het is dat ze een opleiding kiezen die bij hen past, in plaats van zich te laten leiden door salaris, status of carrièrekansen. Kies exact? Nee, kies wijs! Een slimme meid is op haar toekomst voorbereid? Ja, in zorg, in onderwijs én in techniek.

Proefabonnement van 4 weken € 12,–.

Vier weken voor € 12,– en aansluitend een doorlopend abonnement: incasso* doorlopend abonnement met jaarbetaling € 285,–** doorlopend abonnement met maandbetaling € 23,95**

bewogen en betrokken

Stuur de krant naar: Naam: Adres: Postcode/Plaats: Tel.: E-mail: Bankrekeningnummer: Handtekening: Reformatorisch Dagblad, Abonneeservice, Antwoordnummer 92, 7300 AB Apeldoorn * prijzen factuur en abonnementsvoorwaarden: zie colofon ** deze tarieven gelden t/m 30 september 2011

■ Gereformeerde Bond binnen PKN omvat ongeveer 290.000 kerkleden

Hoop voor toekomst kerk in Europa

COSTER Foto RD

Kerkredactie

STUTTGART – Het Spaanse platform Foro Misionologico belegde deze week, aan het begin van het nieuwe cursusjaar, een Spaanstalige conferentie over ”Zending keert terug naar Europa” in de Akademie für Weltmission in het Duitse Korntal, b Stuttgart.

Foro Misionologico wordt gecoordineerd door onder anderen Matias Keppler, een Duitse missioloog die tot begin dit jaar in Spanje werkzaam was, en Berend Coster, medewerker van de Spaanse Evangelische Zending in Spanje. Coster blikt terug op deze meerdaagse conferentie. „Als Spaanse organisatoren z n we gewend aan buitenlandse initiatieven en activiteiten in Spanje. Het was daarom een b zondere ervaring deze keer zelf iets in het buitenland op te zetten. Voor de deelnemers –Spaanse en Zuid-Amerikaanse evangelische voorgangers, zendingswerkers en geïnteresseerden– was de aandacht voor hun werk een grote stimulans. In Duitsland bl ven hun activiteiten vaak onopgemerkt door de gevestigde kerken en de omringende cultuur. De ontmoeting rond het thema dwong tot diepe doordenking van de roeping van de Lat ns-Amerikaanse kerken en bezinning op de toekomst van het christendom in Europa.

De auto-industriestad Stuttgart is een centrum van het Duitse piëtisme. In de achttiende eeuw waren de piëtisten, met name de hernhutters, de eerste protestanten die een echte visie hadden op zending, waarmee ze begonnen in de Deense kolo-

niën. Deze zendingsgeschiedenis is in Korntal op b zondere w ze aanwezig op de begraafplaats van de hernhutterkerk, waar verschillende zendelingen uit de negentiende en twintigste eeuw begraven liggen. Gelukkig is deze geschiedenis nog levend.

Hoewel het piëtisme in de Duitse Evangelische Kirche vr wel geen invloed meer heeft, leeft het voort in talloze Freikirchen.

Deze vr e kerken, sommige los verbonden met de landskerk, z n nog steeds zeer actief in de wereldw de zending. met als centrum de Akademie für Weltmission in Korntal.

Ook leeft b deze kerken het diepe verlangen het Evangelie in eigen land weer krachtig te laten herleven. Ons werd verteld dat b een enquête, gehouden in Stuttgart, gebleken is dat meer dan 60 procent van de jongeren behoefte heeft aan antwoorden op de vraag naar de zin van het leven. Beseft wordt dat de Duitse kerk hulp nodig heeft uit andere delen van de wereld om deze jongeren te bereiken, juist ook in die steden waar de samenleving door de omvangr ke immigratie op onomkeerbare w ze is veranderd.

Voor ons was de conferentie, evenals eerdere die in Spanje werden gehouden, een intense ervaring. Sommigen van de aanwezigen mochten terugzien op een jarenlange ervaring in dienst van Gods Koninkr k – in de Spaanstalige wereld of in Duitsland. Anderen getuigden van de redding door Gods genade uit de zonde en de verlorenheid, uit drugs en misdaad en van het verlangen om nu God te dienen. Gods werk gaat voort en hoewel het l kt dat de kerk in Europa wordt afgebroken, mogen we hoop hebben op een onverwachte toekomst.

Onwillekeurig gingen m n gedachten terug naar vorige week, toen ik één dag op de Haamstedeconferentie was.

Ik waardeer deze conferenties vanwege de grondige bezinning op de fundamentele inhoud van ons geloof. In Korntal nam ik deel aan een even grondige bezinning op de overdracht van dit geloof in onze wereld. Zou er geen mogel kheid bestaan om beide vormen van bezinning wat meer te laten samengaan en elkaar wederz ds te laten bevruchten?”

Dit is het tweede deel van twee verslagen van een conferentie in Stuttgart over zending in Europa.

confessioneel 26%

Gereformeerde Bond 16%

middenorthodox 20%

evangelisch 8%

geen specifieke stroming 22%

„En Filippus deed zijn mond open, en beginnende van diezelve Schrift, verkondigde hem Jezus.”

Handelingen 8:35 Ik heb mijn mond tegen u opengedaan om u te overtuigen en u naar God bedroefd te maken.

Ik deed het om een ware heilbegeerte in u op te wekken. Nu sluit ik mijn mond voor u niet toe, nu zwijg ik niet stil noch laat ik u in die toestand. Ik laat u niet aan uzelf over, om in en door moedeloosheid te versmachten.

Neen, nu doe ik mijn mond nog wijder open, nu zoek ik u met al mijn krachten de Schriften te ontvouwen en de ganse raad van God, zo veel in mij is en ik zelf geleerd heb, bekend te maken.

Ik wil u vooral Jezus verkondigen als Degene die gij nu, in die overtuiging en bekommering, vooral nodig hebt tot vervulling van uw heilbegeerte.

O, zie toch wat er al in en aan Hem is, wat er al in Hem is voor u.

Ja, zie wat er voor u in Hem is in die tweeërlei staat waarin Hij ons in onze tekst is voorgekomen. Eerst als een schaap ter slachting geleid en als een lam dat stom is voor het aangezicht van zijn scheerders. Daarna wederom uit de angst en het gericht weggenomen. Eerst wel een weinig minder geworden dan de engelen vanwege het lijden des doods, maar daarna wederom met eer en heerlijkheid bekroond.

orthodox

vrijzinnig

percentage vertegenwoordiging in synode

geen specifieke stroming 38%

©RD, Thijs van Daalen − bron: Trouw

middenorthodox 24%

evangelisch 1%

Dordtse dom

François Kuiper, predikant te Woudrichem (”De eersteling van morenland”, 1738)

Beroepingswerk GEREF. GEMEENTEN Beroepen: te Veen, B. J. van Boven te De Valk-Wekerom.

A refdag.nl voor actueel beroepingswerk.

Ds. W. Arkeraats herdenkt 40-jarig ambtsjubileum Van een medewerker

DORDRECHT – De helft van het aantal leden van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is confessioneel, gereformeerdebonder of evangelisch. Daarnaast heeft het 2 miljoen leden tellende kerkverband een aanzienlijke groep middenorthodoxen, zo’n 20 procent; 8 procent van de leden noemt zich vrijzinnig. Dat blijkt uit onderzoek van de godsdienstsociologen Gert de Jong en Joris Kregting. Zij maakten gebruik van cijfers van onderzoeksbureau Kaski van de Radboud Universiteit Nijmegen. Voor het eerst is op basis van harde gegevens in Foto RD kaart gebracht hoe groot de verschillende stromingen in de PKN getalsmatig zijn. Foto: de Grote Kerk te Dordrecht.

LCJ en HHJO lanceren nieuwe website Kerkredactie

URK – Het Landel k Contact Jeugdwerk (LCJ) binnen de Christel ke Gereformeerde kerken en de Hersteld Hervormde Jongeren Organisatie (HHJO) hebben vanmiddag een nieuwe website gelanceerd.

De sites z n ontwikkeld omdat het LCJ en de HHJO in 2011 jongeren (0-27), ambtsdragers,

ouders en leidinggevenden persoonl k en direct willen benaderen, zo maakten de beide jongerenorganisaties –die nauw samenwerken– gisteren bekend. „Interactie en een doelgroepgerichte benadering z n sleutelwoorden in de ontwikkeling van de beide nieuwe websites.”

Via de nieuwe sites wordt ook samenwerking met andere organisaties mogel k gemaakt. „Concreet is dit nu al zichtbaar

in de publicatie van het digitale B belleesrooster uit de jongerenb lage PuntUit van het Reformatorisch Dagblad (Erdee Media Groep) op de website van het LCJ en de HHJO. De Reformatorische Omroep en het LCJ breiden hun samenwerking uit door speci eke uitzendingen per doelgroep te verzorgen naast de Jeugdappeldagen.”

A lcj.nl; hhjo.nl

Stichting voor onderwijs Papoea Kerkredactie

SOMMELSD K – Om het (lees)onderw s aan kansarme kinderen binnen de uit het zendingswerk voortgekomen christel ke gemeenschap in Papoea te ondersteunen, is onlangs een stichting opgericht: Stichting Help Onderw s Papua (HOP).

Dat maakte C. M. U l uit Sommelsd k vanmorgen bekend.

De stichting gaat aparte lesprogramma’s opstellen ten behoeve van de lessen aan de Papoeakinderen. „De stichting heeft een ervaren onderw zer, die al zes jaar in Papoea leidinggeeft, de problemen kent en de taal spreekt, die zich hiervoor wil inzetten.”

De stichting constateert dat het voortbestaan van de kerk in Papoea op het spel staat.

A helponderwijspapua.nl

HARDINXVELD-GIESSENDAM – De hervormde emeritus predikant ds. W. Arkeraats stond op 1 september veertig jaar in het ambt.

Willem Arkeraats werd op 9 augustus 1946 geboren in NieuweTonge op Goeree-Over akkee.

Daar maakte h de stormvloedramp van 1953 mee.

Op 1 september 1971 werd kandidaat Arkeraats bevestigd als predikant van de hervormde gemeente te Zegveld. Daarna volgden Katw k aan Zee (1977), Hardinxveld-Giessendam (1981) en Werkendam (1993).

Twee jaar geleden ging ds. Arkeraats met emeritaat. Toen is h weer in Hardinxveld-Giessendam gaan wonen. De predikant verleent b stand in het pastoraat in Oud-Alblas.

Crisis in Griekenland is economisch én moreel Klaas van der Zwaag

Interview LEUVEN – Griekenland l kt een land waar het volk het vertrouwen in de regering heeft verloren en waar de Grieks-Orthodoxe Kerk een overheersende positie opeist ten koste van andere geloofsgroeperingen.

STUTTGART – De begraafplaats van de hernhutters in Korntal, bij Stuttgart. Hier liggen verschillende zendelingen uit de negentiende en Foto RD twintigste eeuw begraven.

Nederlandse Hervormde Kerk was deze vleugel in bestuurl ke functies dominant aanwezig.

Nu bl kt h nog 20 procent van het aantal kerkleden te omvatten en is daarmee zelfs kleiner dan de groep confessionelen in de PKN. Ook hierb past een kanttekening, namel k dat veel kerkleden die zich niet tot een speci eke stroming rekenen –22 procent– vroeger misschien b de middenorthodoxie hoorden.

Hoewel er geen vergel kingsmateriaal is, kan voorzichtig gesteld worden dat in de PKN de vleugel die zich orthodox noemt aan dominantie wint binnen het geheel van de kerk. Hierb moet wel worden aangetekend dat dit niet per se winst is voor hen die zich B belgetrouw noemen. Feit bl ft dat de ontkerkel king het hardst toeslaat onder vr zinnigen en aanhangers van de moderne, Schriftkritische theologie. Wanneer daar leden de kerk verlaten, wordt het aandeel van de achterbl vende orthodoxen vanzelf groter.

Zie

Gereformeerde Bond 12%

De c fers z n afkomstig van een onderzoek dat is uitgevoerd door onderzoeksbureau Kaski van de Radboud Universiteit N megen. De godsdienstsociologen Joris Kregting en Gert de Jong publiceren ze volgende week in het blad Religie & Samenleving. Een uniek onderzoek, want tot voorheen kwamen de verschillende stromingen in de Protestantse Kerk niet verder dan het schatten van de omvang

noemt, maar zich niet (meer) sterk verwant voelt met de Gereformeerde Bond. Dat kan te maken hebben met b voorbeeld een andere visie op de vrouw in het ambt, maar ook met voorkeur voor een andere inrichting van de eredienst dan in doorsnee gemeenten van Gereformeerde Bondssignatuur.

Een van de grootste verrassingen uit het onderzoek is echter de plaats die het Evangelisch Werkverband inneemt in de Protestantse Kerk. Deze grondvlakbeweging, die zich nadrukkel k geen modaliteit wil noemen, heeft zich sinds haar ontstaan weten te ontwikkelen tot een groep die wat grootte betreft te vergel ken is met de Gereformeerde Kerken vr gemaakt.

De andere opmerkel ke uitkomst van het onderzoek l kt een direct verband te hebben met de opkomst van de evangelische vleugel in de Protestantse Kerk. Zo is de middenorthodoxie veel kleiner van omvang dan wel werd aangenomen. Vooral in de

percentage leden in verschillende stromingen

confessioneel 19%

APELDOORN – Van de ongeveer 2 miljoen leden van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) noemt ongeveer de helft zich orthodox. Zo’n 8 procent ziet zichzelf als vr zinnig.

De middenorthodoxie –een groep die zich positioneert in het midden van de kerk– omvat een v fde van het aantal kerkleden en is daarmee veel kleiner dan alt d gedacht.

bel als het geïnspireerde Woord van God– is onderverdeeld in drie hoofdgroepen: gereformeerdebonders, confessionelen en leden van het Evangelisch Werkverband. Van die drie groepen bl ken de confessionelen meer dan een kwart van het aantal kerkleden te vertegenwoordigen. Daarmee is deze stroming, volgens dit onderzoek, verrassend genoeg de grootste binnen de Protestantse Kerk.

De Gereformeerde Bond is met zo’n 290.000 kerkleden –16 procent van het totaal– kleiner dan wel werd aangenomen. Dit zal ongetw feld te maken hebben met de scheuring van 2004, die vooral hervormde gemeenten trof die zich rekenen tot de Gereformeerde Bond. Maar de kans dat het ook te maken heeft met hoe scriba’s en kerkleden hun gemeente omschr ven, is eveneens aanzienl k. Op het grensvlak van confessioneel en Gereformeerde Bond is er een groot aantal kerkleden dat zich nadrukkel k wel orthodox

Meditatie

vrijzinnig 8%

Analyse

van hun achterban.

Ruim zeven jaar nadat de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk zich verenigden tot de Protestantse Kerk in Nederland bl kt die kerk toch weer wat anders in elkaar te steken dan lange t d werd aangenomen. Zo is het opvallend dat toch nog zo’n 145.000 leden van de Protestantse Kerk zichzelf als vr zinnig afcheren. Meer dan vaak wordt aangenomen.

Nog opmerkel ker is het dat de helft van de leden zich orthodox noemt. De orthodoxie in de Protestantse Kerk –kerkleden die zich zeggen te baseren op de B -

Protestantse Kerk in Nederland

vrijzinnig 6%

Orthodoxer én vrijzinniger dan gedacht Wim van Egdom

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 2

Kerk en Godsdienst

Reformatorisch Dagblad

Jeffry Baldwin houdt van z n land. H groeide er op in een Amerikaans zendingsgezin en is nu directeur van het Greek Bible College in Athene, een evangelische B belschool. Aan de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Leuven is h bezig met een proefschrift over de kerkvader Cyrillus van Alexandrië en diens commentaar op Genesis.

De Grieks-Orthodoxe Kerk claimt de kerkvaders als haar eigen voorvaders, tegenover allerlei ‘nieuwe’ evangelische en protestantse stromingen.

„Maar de Grieks-Orthodoxe Kerk beroept zich eenz dig op de kerkvaders. Z bestudeert alleen de Griekse vaders, met voorb gaan van de westerse die toen tot de ongedeelde kerk behoorden. Verder is er in de Griekse kerk veel lippentaal ten aanzien van de kerkvaders. De Griekse kerkvader Chrysostomos heeft in tal van preken de Schrift doorlopend becommentarieerd, wat in de Orthodoxe Kerk volkomen in onbruik is geraakt.”

Waarom kiest u voor een promotie aan de ETF?

„Als directeur van het Greek Bible College kan ik moeil k voor langere t d afwezig z n. Leuven geeft m de mogel kheid om thuis m n dissertatie te schr ven. Ook het theologisch klimaat in Leuven spreekt m aan. M n wortels liggen in het evangelicalisme in Amerika dat zich verzette tegen de liberale theologie.

De tegenstelling tussen evan-

LEUVEN – Jeffry Baldwin: „Het protestantisme omvat 0,2 procent van de Foto RD Griekse bevolking, en daarin zit alles.”

gelisch en gereformeerd is in de Griekse context geen issue. Het protestantisme omvat 0,2 procent van de Griekse bevolking, en daarin zit alles, van reformatorisch tot charismatisch.”

De Grieks-Orthodoxe Kerk staat bekend om haar weinig welwillende houding ten opzichte van evangelische en protestantse kerken.

„De Grieks-Orthodoxe Kerk neemt een overheersende plaats

in, wat ertoe leidt dat een reformatorisch georiënteerde kerk zoals de Grieks-Evangelische Kerk nog steeds niet wettel k als zelfstandige kerk is erkend.

De Grieks-Orthodoxe Kerk beschikt over eigen theologische opleidingen die door de staat gesteund worden. Twee jaar geleden voerde Griekenland een nieuwe wet voor hogeronderw sinstellingen in die de eis van 500.000 euro als bankgarantie voorschr ft. De Grieks-Orthodoxe Kerk kan daaraan gemakkel k voldoen, maar het Greek Bible College niet. Dan doet zich de vreemde situatie voor dat w via de belasting meebetalen aan Grieks-orthodoxe opleidingen, maar daarnaast ons eigen seminarie moeten bekostigen.”

Hoe is de situatie in Griekenland na alle recente protesten?

„Tien jaar geleden merkte ik tegenover m n gehoor vaak dit op: Onze hoop is gevestigd op de euro. Nu k ken mensen

naar een donkere en onzekere toekomst. De economische crisis heeft geleid tot een crisis in geestel ke waarden. Toch wil ik het beeld nuanceren dat de westerse media van Griekenland schetsen, als een land vol verwende kinderen die weinig werken, een comfortabel leven leiden en vroeg van hun pension genieten. Er z n inderdaad veel misstanden, zoals corruptie, bureaucratie en belastingontduiking. Maar er z n ook veel hardwerkende mensen die er alles aan doen om hun gezin te onderhouden en die het niet begr pen dat ze ineens zwaar op hun lonen en pensioenen gekort worden. Veel Grieken hebben het vertrouwen in de regering verloren, die volgens hen de crisis heeft veroorzaakt.”

Dit is het laatste van drie interviews met promovendi t dens de doctoraatsweek van de Evangelische Theologische Faculteit (ETF) in Leuven.

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 3

Binnenland

Reformatorisch Dagblad

Gedoogcoalitie: Geen debat pgb Schriftel ke uitleg volstaat, vinden VVD, PVV en CDA Redactie politiek

DEN HAAG – Staatssecretaris Veldhu zen van Zanten (VWS) hoeft niet in een plenair debat met de Tweede Kamer opheldering te geven over haar ingreep in het persoonsgebonden budget (pgb).

Wel komt er een dertigledendebat (voorheen spoeddebat), waarb , als het aan de oppositie ligt, ook premier Rutte aanwezig zal z n.

De gedoogcoalitie van VVD, PVV en CDA gebruikte gisteren haar nipte Kamermeerderheid van één zetel om het verzoek van de voltallige oppositie voor een plenair debat te blokkeren.

De regeringspart en VVD en CDA en gedoogpartner PVV willen wel dat het kabinet in een brief uitleg geeft.

Onduidel k is nog of het dertigledendebat kan worden ingepland voor Prinsjesdag, zoals de oppositie wil.

Veldhu zen wil het pgb met ingang van 2014 afschaffen voor alle pgb-houders die niet in een instelling verbl ven. Met deze drastische ingreep denkt ze jaarl ks 900 miljard euro te kunnen besparen, maar onduidel k is of z daarin slaagt.

In een gisteren verschenen rapport in opdracht van de op-

positie bec fert het Centraal Planbureau (CPB) de mogel ke kostenbesparing op ongeveer 600 miljard euro. Deze winst verdampt echter als Veldhu zen de budgethouders die hun pgb verliezen nancieel moet compenseren, aldus het instituut.

Het CPB wees er gisteren nog wel op dat het aantal pgb-houders „volgens recente c fers” lager is dan Veldhu zen heeft aangenomen. „Dat betekent een onverwachte meevaller van 200 miljoen euro, waardoor de totale besparing alsnog in de buurt kan komen van wat het ministerie verwacht”, lichtte een woordvoerder toe.

Veldhu zen zei het na het CBPrapport belangr k te vinden dat de door het planbureau bec ferde opbrengst van 600 miljoen euro vr wel overeenkomt met de kostenst ging die zich zonder maatregelen zou voordoen. „Het CPB geeft daarmee aan dat de maatregelen een oplossing bie-

Debat niet nodig ■ VVD, PVV en CDA vinden plenair debat over pgb niet nodig.

■ Van Veldhuijzen moet wel schriftelijk toelichten wat ze met ingreep bespaart.

■ Staatssecretaris blijft optimistisch over realiteitsgehalte beleid.

(Advertentie)

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO 2: 170-204 g/km.

DRIVE THE CHANGE

Eén op de tien zwangeren rookt Binnenlandredactie

UTRECHT – Eén op de tien vrouwen bl ft roken t dens de zwangerschap. Van hen rookt 12 procent meer dan tien sigaretten per dag.

Dat bleek vandaag uit onderzoek van de NPCF en Stichting Kind en Ziekenhuis. Zo’n 1300 zwangeren en moeders deden mee aan een online-enquête. „Het opvallend hoge aantal rokende vrouwen verbaast ons”, reageert NPCF-directeur Wilna Wind. „Kennen deze vrouwen de risico’s van roken niet, lukt het deze vrouwen niet om te stoppen of te minderen met roken, of schiet de begeleiding tekort?”

Zwangere vrouwen moeten daarom meer voorlichting kr gen over gezond gedrag t dens de zwangerschap, zo bepleit de NPCF. Aanstaande moeders moeten ook betere begeleiding kr gen voor, t dens en na de zwangerschap.

De NPCF legt een verband tussen het hoge aantal aanstaande moeders dat rookt en de relatief hoge babysterfte in Nederland.

Die is hoger dan in veel andere Europese landen. Volgens de patiëntenkoepel komt dat onder meer door de ongezonde leefst l van de moeder t dens de zwangerschap. Ook wil de NPCF een betere samenwerking tussen ziekenhuisartsen en verloskundigen in Nederland.

(Advertentie)

Kijk nu snel op

4-friends.nu

den voor de gesignaleerde nanciële problematiek.”

Ook na het rapport houdt Veldhu zen vol dat er een kostenbesparing is te realiseren, zelfs wanneer de zorg aan budgethouders die straks hun pgb kw traken op peil bl ft. „We zoeken naar innovatieve en creatieve oplossingen.”

Met deze verklaring wekte Veldhu zen gisteren opnieuw de woede van de oppositie. „De staatssecretaris ontkent de feiten van het CPB”, aldus fractievoorzitter Sap van GroenLinks. „Z en premier Rutte hebben beloofd dat iedereen dezelfde zorg zou kr gen. Die belofte wordt gebroken, want volgens het CPB kunnen de bezuinigingen alleen gehaald worden met minder zorg.”

PvdA-leider Cohen zei opnieuw de plannen van Veldhu zen broddelwerk te vinden. „Ik heb haar steeds opnieuw horen zeggen dat het goed zou komen voor de mensen die zorg nodig hebben. Dat is dus niet het geval.”

De belangengroepen Per Saldo, platform VG en de CG-raad concluderen dat het kabinet zich r k heeft gerekend en hopen dat het plan van tafel gaat. Tegen de ingrepen b het pgb is voor de zomer meerdere keren fel geprotesteerd.

Opnieuw autoruit gesneuveld op snelweg DRIEBERGEN (ANP) – De politie heeft gistermiddag in de regio Rotterdam opnieuw een grote zoekactie gehouden naar een mogel ke snelwegschutter.

Rond v f uur sneuvelde de z ruit van een personenauto die op een verbindingsweg tussen de A16 en de A20 reed.

De zoekactie, onder meer met honden en een politiehelikopter, leverde niets op, zo meldde het Korps Landel ke Politiediensten.

De politie wilde vooral uitsluiten dat er in het gebied tussen de snelwegen een snelwegschutter actief zou z n en is op zoek naar andere mogel ke sporen.

De beschadigde autoruit wordt onderzocht. De bestuurder bleef ongedeerd.

In augustus sneuvelden meer dan veertig autoruiten. De politie heeft nog steeds geen spoor van de snelwegschutter, maar houdt er inmiddels ook rekening dat er andere oorzaken z n waardoor autoruiten sneuvelen.

Rutte: Mbo kent te veel opleidingen NIEUWEGEIN (ANP) – Premier Rutte ziet het enorme aantal opleidingen als de kern van het probleem b het mbo.

Het mbo kent zo’n 600 verschillende diploma’s. „Een onvoorstelbaar aantal. Je moet b na doorgestudeerd hebben om daaruit de juiste keuze te kunnen maken”, aldus Rutte gisteren b roc Midden-Nederland in Nieuwegein b de opening van het schooljaar.

Met de grote hoeveelheid opleidingen is het volgens Rutte voor het bedr fsleven ook lastig om nauw samen te werken met de opleidingen.

Het mbo kampt met een negatief imago, onder meer door verhalen over schooluitval en een gebrekkige aansluiting tussen onderw s en prakt k. Rutte is er veel aan gelegen om de „wat mopperige en klagerige sfeer” weg te halen. Het kabinet deed eerder dit jaar voorstellen om het mbo te vereenvoudigen.

LEEUWARDEN – Een schip, gemaakt van zeven lagen papier-maché, stond gisteren op een speciale werf in de voormalige gevangenis de Blokhuispoort. De maker van de boot, kunstenaar Foto ANP Marten Winters, wil het schip binnenkort te water laten.

Uitleg „Aardbevingen in Nederland niet verwoestend” Wetenschapsredactie

DE BILT – Volgens het KNMI kent Nederland geen aardbevingen met verwoestende gevolgen. Er z n in de buurt van Nederland geen schuivende aardschollen, maar wel enkele breukl nen.

OORZAAK: De beving van gisteravond had een natuurl ke oorsprong, stelde KNMI-seismoloog Bernard Dost gisteravond b het actualiteitenprogramma Nieuwsuur. In de Duitse ondergrond komen vlak b de Nederlandse grens breukl nen voor.

Het l kt daarom aannemel k dat op een van die breuken een verschuiving heeft plaatsgehad, maar dat is nog onduidel k.

Volgens het KNMI had de beving gisteravond niet plaats binnen de bekende breukl nen.

EPICENTRUM: Het epicentrum van een aardbeving is het punt aan het aardoppervlak dat recht boven de haard van de beving ligt. Het epicentrum van de beving gisteravond lag 40 kilometer ten oosten van N megen,

net over de grens b Xanten. In dat gebied heeft eens in de tien à twintig jaar een beving plaats.

De exacte plaats onder de grond waar de verschuiving optrad, heet het hypocentrum van de beving. Het KNMI schatte het hypocentrum van de beving op 7 kilometer diepte.

KRACHT: Een aardbeving van 4,5 op de schaal van Richter, zoals zich gisteravond b het Duitse Xanten voordeed, is voor Nederlandse begrippen vr hevig. Het in Frankr k gevestigde Euro-Mediterraan Seismologisch Centrum meldde aanvankel k een beving van 4,6 op de schaal van Richter, maar stelde dat later b naar 4,3. Amerikaanse seismologen gaven de beving een kracht van 4,2.

RICHTER: De Amerikaanse seismoloog of aardbevingsdeskundige Charles F. Richter ontwierp in 1935 een schaal om de kracht van een aardbeving te kunnen aangeven. De schaal van Richter is logaritmisch: een beving met een magnitude 5 is tien keer zo sterk is als één met een mag-

nitude van 4 en honderd keer zwaarder dan één met magnitude 3. B iedere toename met 1 magnitude komt dertig keer meer energie vr . B een beving met magnitude 5 komt dus 900 keer zo veel energie vr als b magnitude 3.

TOP 10: Op een l st van aardbevingen in de afgelopen honderd jaar staat de beving van gisteravond op de derde plaats. Aan de top staat nog alt d de aardbeving b Roermond op 13 april 1992 met 5,8 op de schaal van Richter. Die beving, gevolgd door een aantal kleinere, veroorzaakte toen tot in de verre omtrek van de Limburgse plaats veel schade. Aardbevingen van natuurl ke oorsprong doen zich in Nederland volgens het KNMI vooral in het zuidoosten van het land voor. Andere voor Nederland hevige aardbevingen waren: 25 mei 1918: 4,4 b Maastricht; 18 februari 1971: 4,4 in Koningsbosch; 4 januari 1935: 4,3 in Roermond/Herkenbosch; 25 juni 1960: 4,2 in Stramproy; 28 november 1932: 4,0 in Tiel en 4,3 in Vught.

SCHADE: Met het hypocentrum op 7 kilometer diepte was de beving zeer ondiep – het hypocentrum van ondiepe aardbevingen ligt maximaal 70 kilometer onder het aardoppervlak. Gezien die geringe diepte is volgens seismoloog Bernard Dost van het KNMI schade aan gebouwen mogel k. Voor zover h weet, is er in Nederland geen schade gemeld b de politie. De aardbeving van gisteravond is er een die volgens hem net op de grens van schade zit. Aardbevingen die in het buitenland voor doden en grote schade zorgen hebben gewoonl k een kracht van 8,5 of meer op de schaal van Richter. Dat gebeurde recent nog in Japan, Indonesië en Haïti.

SCHOKGOLF: De politie werd overspoeld met telefoontjes van verontruste burgers die de aardschok hadden gevoeld. De meldingen kwamen vooral uit de provincies Gelderland, Utrecht, Limburg, Noord-Brabant. Ook in de regio Haaglanden zeiden mensen de beving te hebben gemerkt. In de noordel ke

provincies l kt de schok niet gevoeld, zo meldde de politie in Friesland en Groningen en Drenthe. Op allerlei websites plaatsten mensen geschrokken reacties. Op refdag. nl stond de teller vanmorgen op 80.

GASWINNING: Aardbevingen van natuurl ke oorsprong komen in Nederland vooral in het zuidoosten voor. Sinds 1986 hebben ook geregeld aardschokken plaats in Groningen en Drenthe. Oorzaak is daar meestal de gaswinning. De afgelopen week deden zich in de provincie Groningen nog twee aardschokken voor: dinsdagavond met een kracht van 2,5 op de schaal van Richter b Appingedam, en woensdag b het Groningse Uithuizermeeden een aardschok met een kracht van 2,6 op de schaal van Richter. In juni deed zich in de omgeving van Appingedam een schok voor met een kracht van 3,2.

A refdag.nl/beving voor lezersreacties.

(Advertentie)

BELOON UZELF MET EEN GRATIS PANORAMISCH OPEN DAK De Renault Espace Celsium Nu tijdelijk gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm

Kijk voor de exacte actievoorwaarden op www.renault.nl

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

Reformatorisch Dagblad

vrijdag 9 september 2011 PAGINA

Vijftien weken na het overlijden van ons innig geliefde zoontje en broertje Rens heeft de Heere, in Wiens hand ons leven is, in Zijn genadige goedheid en trouwe zorg ons willen verblijden met de geboorte van een dochter en zusje

Johanna Aaltje We noemen haar Joëlle R.W. Mulder J.A. Mulder-Pleijsier Jenine, Trienke, Willem, Herwin, Amelia 8 september 2011 Dorpsweg 8, 4245 KP Leerbroek

Met diepe droefheid geven wij u kennis dat de Heere uit ons midden heeft weggenomen mijn lieve schoonzoon, onze zwager en (oud)oom

ROELOF VAN DE KOLK echtgenoot van Fennetje Loedeman in de leeftijd van 60 jaar.

Oud-Beijerland: A.N. Loedeman-Dorsman Nunspeet: A. Loedeman J. Loedeman-Lock Zevenhuizen: W. Molenaar-Loedeman P. Molenaar Nagele: H. Loedeman W.A. Loedeman-van ’t Hul Oosterwolde: E. Loedeman W. Loedeman-Kroneman (in dierbare herinnering)

Wij zijn vandaag getrouwd 09-09-2011

Wijnand den Hertog en Marieke Bogert Zuid Spuidijk 9, 3247 LN Dirksland

G.L. Loedeman-van Engelen Nunspeet: A. Loedeman Neven, nichten, achterneven en achternichten Het is ons gebed dat de Heere Fenna, haar kinderen en kleinkinderen wil troosten met Zichzelf.

Nunspeet, 8 september 2011

„Leer ons alzo onze dagen tellen.”

(Psalm 90 vers 12 onberijmd)

Arjan van Gelder en Marcella Snel

Heden nam de Heere van ons weg onze geliefde tante en zuster

zijn vandaag getrouwd.

sinds 1 oktober 1993 weduwe van Derk Jan Vlessert

Hartelijk gefeliciteerd van Pa en Ma van Gelder Leon en Eline, Gerrieke en Theo

„Mijn hulp is van den Heere, Die hemel en aarde gemaakt heeft.”

Psalm 121 : 2 Met deze tekst werd 40 jaar geleden het huwelijk bevestigd van onze ouders

Jaap de Jager en Ria de Jager-Brand Wij wensen hen toe dat zij in gezondheid voor ons en elkaar gespaard mogen blijven.

Kinderen en kleinkinderen 9 september 2011 Zwanehof 4, 2941 PE Lekkerkerk

JOHANNA HENDRIKA HEIJKAMP

in de leeftijd van 86 jaar.

Wijk en Aalburg: G.C. van GammerenVlessert D. van Gammeren Veen: Jan en Ariana Wijk en Aalburg: Ernst (in liefdevolle herinnering) Rijswijk (ZH): Eva en Mark Oosterhout: Anna en Thomas Wijk en Aalburg: Rianne Canada: G.L. Vredenburg-Heijkamp Rijssen: H.M. Hazelhorst-Heijkamp

Hiermede bedanken wij allen die onze 60jarige huwelijksdag door hun belangstelling tot een onvergetelijke dag gemaakt hebben.

Het echtpaar van Donge-van Bezooijen

LEERSUM Oud Ger. Gem. in Ned. Dinsdag 13 september 19.30 uur Ds. G. Gerritsen NIEUWER TER AA Ger. Gem. Zondag 11 september 10.00 en 19.00 uur Ds. A. Verschuure Doopdienst STRIJENSAS Verenigingsgebouw Zaterdag 10 september 18.30 uur Dhr. J. de Boer VIANEN Chr. Ger. Kerk Zondag 11 september 10.00 en 18.00 uur Ds. A. v.d. Weerd

ALBLASSERDAM Raadhuisplein Zaterdag 10 september 9.30 - 15.30 uur Grote verkoping met rommelmarkt t.b.v. de Schutse.

Ruim 125 kramen: kleding, woonaccessoires, etenswaren, gereedschap, hoeden, boeken, stoffen, enz. enz.

DORDRECHT Grote Kerk CD-presentatie ’Exodus’ Zaterdag 10 september Aanvang 19.30 uur CAJ Chaverim, GK Vox Humana, MK Tehillim & Korendijks Mannenkoor (250 koorleden) Kees Alers, Martin de Deugd, Arjan & Edith Post, Diana Abspoel, Lennart Moree, Tinus Korevaar en Lennert Knops Ds. A. Egas meditatie Entree € 7,50 p.p.

Gezin € 20,(2 volw. + 3 kind.)

Info en reserveren via www.exodus-uittocht.nl

)9$$#5(+." 1+9$ A939 B* K+MI+!.+L BN00 O! 0*9(7 HHL <O#/I%+D 1H%,+L#+L# @+L9 @+!9 5-&OHIKIL//I 02 (66F ?: ;%,,+".HL' 5ML+#+LD ,&L9 =9?9 E//%$2 L+'%O-O!!%KK%+"%, 8P,+LG+LMD :19#2 &# $# 4#2- 20" *%!,#. $# -,00.2973/3': 4+"9 N7BB C (F 7( 7J %P)O>++P&/P,L+%#%P'9P" &&&8##2!*2$.#9692"825

Veenendaal: G. van den Berg H. van den Berg-van Hunnik J.D. van den Berg C. van den Bergvan Kesteren Scherpenzeel: T. Methorst-van den Berg J. Methorst ’s-Hertogenbosch: N. Clay-van Dijk W. Clay Wijk en Aalburg: H.J. van den Berg A. van den Berg-van Niftrik Veenendaal: C.S. Pol-van den Berg (in herinnering) A. Pol Wijk bij Duurstede: W. van Dijk L. van Dijk-Janszen Delft: E. Hoekstra-van den Berg Tj. Hoekstra Benschop: J. van der Leeden-van Dijk J. van der Leeden Wageningen: J. van den Berg B. van den Berg-Beverloo Vorden: A.E.H. van den Berg Delft: A.M. van den Berg Klein- en achterkleinkinderen Fam. Kloot

Correspondentieadres: J.A.E. Kant-ten Hagen Reijgerboslaan 20, 4283 HB Giessen Jan is opgebaard in zijn eigen kamer in Wijkestein, 1e etage kamer 108, Azaleastraat 26 te Wijk en Aalburg, waar gelegenheid is tot condoleren op zaterdag 10 september van 18.30 tot 20.30 uur.

De rouwdienst, waarvoor u wordt uitgenodigd, zal worden gehouden op D.V. maandag 12 september om 13.30 uur in de kerk van de Gereformeerde Gemeente, Dorpsweg 6 te Poederoijen. Aansluitend zal de begrafenis plaatsvinden op de Algemene Begraafplaats.

Voor aanvang van de dienst van 12.45 tot 13.15 uur is er gelegenheid om persoonlijk afscheid te nemen in de zaal van de kerk en na afloop van de begrafenis is er gelegenheid de familie te ontmoeten in Podarwic, Burgemeester Posweg 1 te Poederoijen.

Johannes de Reuver Hans hebben ons diep getroffen.

Wij zijn dankbaar dat wij hebben mogen ervaren dat zovelen met liefde en respect aan hem terugdenken.

Broers, zussen en verdere familie Driebruggen, september 2011

Daar het ons onmogelijk is iedereen persoonlijk te bedanken voor de vele blijken van medeleven na het overlijden van mijn geliefde dochter, onze lieve zus en tante

Annekie Dunnink willen wij u langs deze weg onze welgemeende dank betuigen.

K. Dunnink-Poepe Geesje van de Craats-Dunnink Stef van de Craats Margje Russcher-Dunnink Klaas Russcher Neven en nichten

Geen bloemen

Staphorst, september 2011

Veenendaal, 8 september 2011 Correspondentieadres: Gouverneur van de Bogaerdesingel 8 5224 CA ’s-Hertogenbosch

„Ik ben de Opstanding en het Leven; die in Mij gelooft zal leven, al ware hij ook gestorven.”

Joh. 11 : 25

Er is gelegenheid tot condoleren D.V. zaterdag 10 september van 16.00 tot 16.45 uur in rouwcentrum De Munnikenhof, Munnikenweg 4 te Veenendaal.

Jannie Henken-Hardeman in Christus ontslapen 13 juli 2011

De rouwdienst wordt gehouden op dinsdag 13 september om 12.00 uur in de aula van voornoemd rouwcentrum.

Graag willen wij u hartelijk bedanken voor het overweldigende meeleven tijdens haar ziek-zijn en na het overlijden van onze lieve, zorgzame moeder en oma.

Het troost ons te weten dat onze vader en moeder, opa en oma, nu beiden Thuis zijn en eeuwig mogen zingen van Gods goedertierenheid.

Aansluitend zal de begrafenis plaatshebben op de bijgelegen gemeentelijke begraafplaats.

Geen bloemen

Erik & Elise Ivonne & Johan Rianne & Sebastiaan Richard & Annemarie Annemieke & Marinus en kinderen

Overlijdensberichten andere dagbladen ND • 5 september • Willem Slotman te Ommen (85) • Frederik van Beesten te Dalfsen (94).

Tubantia • 1 september • Anna Kok-de Boer te Neede (82) • 2 september • Bernard Lubbers te Enschede (74) • 3 september • Leonardus Maria Roeloffzen te Enschede (81) • Willem Meijerink te Rijssen (85) • 5 september • Lenie Harbers-Jonkers te Wierden (79) • Pieternella Wilhelmina Vermeer te Den Haag (76) • Hilda van der Meer-Engwirda te Hengelo (81) • 6 september • Berendina Johanna Kemperman-Oude Engberink te Enschede (91) • Jan Heinhuis te Goor (80) • Hermen Johan Wooldrik te Enschede (77) • Petrus Hendrikus Maria Hulsbosch te Almelo (69).

PZC • 1 september • Rie Adriaanse-de Stigter te Goes (81) • 5 september • Ronaldus Jacobus Vet te Schiedam (58) • 7 september • Abraham Kluijfhout te Serooskerke (85) • Pieter van Loenen te Middelburg (66) • Johanna Maria van der Poest Clement-Moll te ’s-Gravenpolder (82).

Veenendaal, september 2011

Correspondentieadres: D. van Gammeren Veldstraat 61 4261 TC Wijk en Aalburg

Familieberichten Met droefheid geven wij u kennis dat de Heere van ons heeft weggenomen onze broer en zwager

Het heeft ons diep getroffen dat zovelen hun medeleven hebben betoond tijdens zijn ziekte, en na het overlijden van mijn lieve man, onze vader en opa

JAN BISSCHOP

Marinus Maarten Bosman

Advertentiebon

zilver en horloges Bij besteding ontvangt u

Tel. 055 - 539 04 99 Fax 055 - 542 48 02 E-mail: advertentierd@erdee.nl

Bruinisse, september 2011

Meppel, 7 september 2011

Oud goud

Maandag t/m vrijdag tot 9.00 uur op de dag van plaatsing. Zaterdagkrant tot vrijdag 18.30 uur.

Lineke Bosman kinderen en kleinkinderen

Kampen: L. Bisschop L. Bisschop-Dunnink

Contante inkoop

Lever uw familieberichten bij voorkeur schriftelijk aan. De aanlevertijden voor geboorte- en rouwadvertenties zijn:

hiervoor onze welgemeende dank.

Hij mocht de leeftijd van 91 jaar bereiken.

Belangstellenden worden uitgenodigd de begrafenis bij te wonen.

20%

De hartverwarmende bewijzen van deelneming tijdens de ziekte en na het overlijden van onze innig geliefde broer, zwager en oom

Wijk en Aalburg, 7 september 2011

Mevr. L. van der Ven-ten Hagen Mevr. J.A.E. Kant-ten Hagen Neven en nichten

in de leeftijd van 93 jaar.

6 september 2011 Oranjestraat 63 7461 DH Rijssen

~ Geen bloemen ~

MIDDELHARNIS Herst. Herv.

Rehobothkerk Zaterdag 10 september Aanvang: 19.30 uur Zangavond t.b.v. SEZ m.m.v. Dirkslands mannenkoor o.l.v. Frans Cornet Orgel: Jan Hoek Gemengd Koor ”Asaf” o.l.v. André Overbeeke Orgel: Jacco Goud Mezzo-sopraan: Rianne van Roon Pianist: Johan Adriaanse Organist samenzang: Jan Rozendaal Meditatie: ds. J. Schipper Toegang vrij!!

Meer info op www.selov.nl

Poederoijen, 2 december 1931

weduwe van Jan van den Berg eerder weduwe van Dirk van Dijk

Neven en nichten

Daarna zal om 10.00 uur de rouwdienst worden gehouden in genoemd rouwcentrum, waarna de teraardebestelling zal plaatsvinden op de Algemene Begraafplaats ”Het Lentfert” aan de Schapendijk in Rijssen.

In plaats van kaarten

JAN ANTONIE ELIZA TEN HAGEN

Rijssen: G. de Jong H. de Jong-van de Maat

Van Alkemadelaan 346 2597 AS Den Haag

GOUDA De Driestar Burg. Jamessingel 12 Zaterdag 24 september SSNR congres (www.ssnr.nl) ”Welleven en welsterven” Prof. dr. J. Hoek, De actualiteit van de klassiek-gereformeerde stervensbegeleiding Prof. dr. M.J. van Lieburg, Het lichaam en de dood in de geschriften van de Nadere Reformatie Prof. dr. A. Baars, Pastoraat aan stervenden, lessen voor levenden Open: 10.00 uur Toegang: € 17,50 (incl. koffie/thee en lunch)

Na een periode van afnemende krachten, maar met pijn in ons hart, geven wij u kennis dat door de Heere uit ons midden is weggenomen onze lieve en altijd opgewekte broer en oom

HENDRIKA VAN DEN BERG-KLOOT

Rijssen: L.K. Baan-Heijkamp

Er is gelegenheid tot condoleren op D.V. zaterdag 10 september van 9.15 tot 9.45 uur in rouwcentrum ”’t Lentfert”, Lentfersweg 120 in Rijssen.

Een diamanten Bruiloft Dankbetuiging

Met diepe droefheid en verslagenheid geven wij u kennis dat onverwachts door de Heere uit ons midden is weggenomen onze lieve moeder, groot- en overgrootmoeder, zuster, schoonzuster en tante

Onderstaande ruimte kunt u gebruiken voor uw advertentietekst.

extra.

Haven 1-13 Schoonhoven Tel. (0182) 38 26 51 Burg. Roosstraat 22 Lekkerkerk Tel. (0180) 66 14 90 info@rikkoert.nl www.rikkoert.nl

Kruis uw keuze aan: vergaderagenda varia schakeltje rubriek: antiek diversen geslaagd lessen muziek personeel aangeboden personeel gevraagd te huur te huur gevraagd te koop te koop gevraagd vakantie binnenland vakantie buitenland correspondentie/kennismaking

Een vertrouwd adres sinds 1876

2011 Bestemd voor het RD van .........-..........2010 Stuur mij (à € 3,30) een bewijsnummer.

Openingstijden abonneeservice Bellen wanneer ú wilt, overdag, ’s avonds en in het weekend Abonneeservice

08.00 tot 20.00 uur

van

Openingstijden abonneeservice: Maandag t/m vrijdag van 08.00 uur - 20.00 uur Zaterdag van 09.00 tot 12.00 uur Tel: (055) 539 04 98

www.refdag.nl

4

Nota zenden aan:

De heer/mevrouw.................................................................................

Adres:.......................................................................................................

Postcode: ................................ Woonplaats: ..................................

Telefoonnummer: ..................................................................................

E-mail: .....................................................................................................

Abonnee van RD / Terdege: Ja / Nee* Erdee cardnummer: .............................................................................

Benvermelding u abonneevan vanuw hetErdee Reformatorisch Terdege, Bij cardnummerDagblad krijgt u en/of als particuliere dan krijgt u als particuliere adverteerder 25% korting op uw Schakeltjes. adverteerder op uw Schakeltjes een korting van 25%. advertentie@erdee.nl U kunt uw advertentie per e-mail advrd@refdag.nl, per fax 055 - 542 48 02 of telefonisch 055 - 539 04 99 opgeven.

Schakeltjes kunt u ook snel en eenvoudig www.schakeltjes.nl opgeven via www.schakeltjes.erdeetref.nl *doorhalen wat niet van toepassing is

Prijzen Schakeltje €1,31 1,34 per mm met minimum van 15 mm. Familieberichten, vergaderagenda en varia €0,84 0,86 per mm.

Neem voor zakelijke advertenties contact op met onze advertentieafdeling.

Voor zakelijke advertenties gelden namelijk bij contract aanmerkelijk lagere prijzen. Voor brieven onder nummer wordt €3,30 berekend. Prijzen exclusief 19% BTW.

Aanlevering De tekst dient één dag voor plaatsing om 15.00 uur in ons bezit te zijn. Voor de krant van zaterdag dient de tekst vrijdag voor 12.00 uur in ons bezit te zijn.

bewogen en betrokken

„Gaddafi verkocht goud” Opstandelingen hekelen corruptie Buitenlandredactie

TRIPOLI – De Libische centrale bank heeft eerder dit jaar een v fde van de nationale goudvoorraad verkocht. Het is in de nadagen van het regime van Muammar Gadda in Libië verkocht en betaald in Libische dinars.

Dat heeft Qassem Azzoz, de centralebankchef van de nieuwe machthebbers, de Nationale Overgangsraad (NTC), gisteren gezegd.

Het regime zat zonder geld in april of mei. De circa 29 ton goud was meer dan 700 miljoen euro waard. Het geld is vooral uitgegeven in Tripoli, onder meer om salarissen te betalen. Het goud is zoek en waarsch nl k het land uit, aldus Azzoz.

De man die b de NTC verantwoordel k is voor olie en economie, Ali Tarhuni, zei woensdag dat Gadda met Libië omging alsof het z n privé-eigendom was. Dat meldde het Britse dagblad The Financial Times gisteren .

Tarhuni verzekerde dat de nieuwe regering de corruptie zal uitbannen. H zei dat Libië buitenlandse investeringen en de handel met het buitenland verwelkomt, maar geen smeergeld en soortgel ke prakt ken meer duldt. De omvang van de corruptie onder Gadda „gaat het

Libië ■ Gaddafi zou een vijfde van goudvoorraad op de valreep hebben verkocht.

■ Aanval op Bani Walid verwacht na mislukken van onderhandelingen.

■ Inwoners van hoofdstad Tripoli hebben weer stromend water.

verstand te boven.” Zelfs internationale organisaties deden er bewust aan mee, aldus Tarhuni.

De aanval op de Libische woest nstad Bani Walid l kt dichtb , nadat de onderhandelingen over een vreedzame overgave gisteren waren mislukt. Het overleg is gestopt „omdat het niets opleverde”, aldus de militaire chef van de Nationale Overgangsraad, Abdullah Abu Ussara. „We wachten op instructies voor onze volgende stap”, voegde h eraan toe.

Vanuit Bani Walid werden raketten afgevuurd op de troepen die de stad, waar zich circa 50.000 tot 80.000 mensen ophouden, omsingelen. De Gradraketten landden in Wadi Dinar, ongeveer 20 kilometer van Bani Walid.

B de noordel ke kuststad Sirte behaalden de str ders van de NTC naar eigen zeggen gisteren een belangr ke overwinning. Ze veroverden de Rode Vallei, een van de belangr kste verdedigingswerken van de Gadda aanhangers. De Rode Vallei ligt 60 kilometer ten oosten van Sirte.

Zo goed als alle inwoners van Tripoli hebben weer stromend water. Monteurs hebben de voorziening voor de ongeveer 4 miljoen inwoners hersteld. Dat heeft een vertegenwoordiger van het nieuwe bewind gisteren laten weten. De wateraanvoer was al twee weken problematisch.

Met vrachtwagens en schepen werden noodvoorraden water naar Tripoli gebracht.

De autoriteiten in Tunesië hebben de vlucht voorkomen van een Libische generaal die een belangr ke steunpilaar was van Gadda . Generaal Khuildi Hamidi probeerde woensdag met z n familie aan boord te gaan van een vliegtuig op de internationale luchthaven van Tunis, de hoofdstad van Tunesië.

VS: Terreurdreiging serieus nemen Buitenlandredactie

WASHINGTON – Amerikaanse functionarissen hebben „geloofwaardige maar niet-bevestigde informatie” over terreurdreiging tegen de Verenigde Staten rond de herdenking van de aanslagen van 11 september 2001.

Dat heeft het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid gisteren in een verklaring laten weten. Het ministerie vroeg de burgers waakzaam te bl ven.

Volgens Amerikaanse media z n Washington en New York de mogel ke doelwitten van terroristen. Het ministerie van Binnenlandse Veiligheid wilde daarop niet reageren. Burgemeester Michael Bloomberg van New York zei gisteren (plaatsel ke t d) dat de veiligheidsmaatregelen in z n stad z n verscherpt.

Zo worden extra politiemensen ingezet om tunnels en bruggen in de gaten te houden. Bloomberg liet de inwoners van New York weten dat ze kunnen doorgaan met de dingen waarmee ze bezig z n. Maar h vroeg ook

alert te z n op verdachte zaken.

De politie in Berl n heeft mogel k een bomaanslag ver deld.

Een woordvoerder van de Duitse politie liet gisteren weten dat een 24-jarige en een 28-jarige man z n opgepakt die een terreurdaad zouden hebben voorbereid. Beiden hebben een Arabische achtergrond. De mannen zouden b bedr ven in Berl n en in de zuidwestel ke deelstaat Baden-Württemberg chemicaliën hebben besteld die kunnen worden gebruikt b het maken van een explosief. De eigenaren van de ondernemingen kregen door de omvang van de orders argwaan en informeerden de autoriteiten.

De politie heeft de woningen van de verdachten in de w ken Neukölln en Kreuzberg, het pand van een islamitische culturele vereniging en een moskee in de w k Wedding doorzocht.

De Amerikaanse president Barack Obama schreef gisteren in een opinieartikel in de Franse krant Le Figaro dat de Verenigde Staten en hun bondgenoten aan de winnende hand z n in hun str d tegen de terroristen van al-Qaida.

Turkije stuurt marine mee met Gazavloot

Oorlogsdagboek van tiener na 70 jaar gepubliceerd

Buitenlandredactie

MOSKOU (AFP) – Zeventig jaar nadat de nazi’s begonnen met het beleg van Leningrad (SintPetersburg) is het dagboek van een tienermeisje dat daar woonde, gepubliceerd.

ANKARA – Turk e stuurt marineschepen mee met het volgende konvooi schepen vol hulpgoederen naar de Gazastrook.

De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan heeft dat gisteren gezegd tegen tv-zender Al-Jazeera.

Turk e wil de hulpschepen zo beschermen tegen een aanval door de Israëlische marine.

Israël heeft vorig jaar een hulpkonvooi aangevallen, waarb negen activisten om het leven kwamen. Turk e eist excuses en schadevergoedingen, maar Israël wil die niet aanbieden. Sinds het incident z n de verhoudingen tussen de twee landen ink verslechterd.

Israël heeft geen goed woord over voor de aankondiging van Erdogan.

Lena Moechina begon enkele maanden voor het beleg in mei 1941 in haar dagboek te schr ven over allerlei facetten van haar leven t dens de oorlog.

Het boek werd woensdag gepresenteerd in Moskou. Onlangs ontdekte een historicus het dagboek in een staatsarchief, waar een onbekende het in 1962 had afgegeven. Lena schr ft over de zware leefomstandigheden. Uit wanhoop wordt zelfs de kat geslacht en opgegeten.

De uitgever wist familieleden op te sporen die vertelden dat Lena de oorlog heeft overleefd.

Ze overleed in 1991 maar sprak nooit over het dagboek.

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 5

Buitenland

Reformatorisch Dagblad

Discussie Ground Zero draait wéér om religie Amerika herdenkt de aanslagen van 11 september 2001.

RD-journalist Richard Donk en fotograaf Henk Visscher doen verslag.

De discussie over de invulling van de herdenking van de aanslagen van 11 september 2001 staat opnieuw in het teken van religie. En dat is bepaald niet voor het eerst.

Vorig jaar augustus leidden de plannen voor de bouw van een islamitisch centrum in de buurt

11 september van Ground Zero, de plaats waar tien jaar geleden de Twin Towers door twee gekaapte vliegtuigen werden geraakt, tot heftige reacties b de Amerikaanse bevolking.

Vorige week maakte het stadsbestuur van New York bekend dat religieuze leiders

niet welkom z n b de herdenkingsceremonie op Ground Zero, zondag. Op die dag is het precies tien jaar geleden dat het World Trade Center werd aangevallen. De gemeente New York wil neutraliteit betrachten, en daarom is er voor predikanten, rabb nen en imams geen of ciële plaats b de herdenking.

De evangelicale voorganger Randy Cutron vindt het een „regelrechte schande” dat religieuze leiders van de plechtigheid worden uitgesloten. „Z maakten juist b uitstek deel uit van de reddingsoperatie op Ground Zero. Iedereen heeft de beelden van troostende geestel ken –van welk geloof dan ook– en

de talloze ”prayer stations” nog op z n netvlies staan.”

Alsof de controverse over het islamitisch centrum en de aanwezigheid van religieuze leiders nog niet genoeg is, heeft zich een nieuw twistpunt rond Ground Zero aangediend.

Het herdenkingscentrum, dat aanstaande maandag z n deuren opent, is van plan een stuk metaal in de vorm van een kruis tentoon te stellen, dat zo in de puinhopen van de Twin Towers is gevonden. Het kruis stond lange t d op de rampplek en werd een symbool van hoop voor veel reddingswerkers. Recent onderzoek toonde aan dat zeven van de tien Amerikanen graag zien dat het kruis in het

Memorial Center wordt neergezet. Ook de burgemeester van New York, Michael Bloomberg, is daar een voorstander van.

De organisatie American Atheists is echter tegen dit voornemen in het geweer gekomen.

Het tonen van een christel k symbool op grond die publiek eigendom is, is volgens haar in str d met de grondwet. Een dergel ke actie zou de sch n kunnen wekken dat de Amerikaanse overheid het christel k geloof voortrekt, en dat is volgens de constitutie verboden.

Ds. Brian Jordan, die zich inspande om het kruis te bewaren, zegt echter dat mensen van diverse religies b eenkwamen b dit kruis om te bidden.

Amerikaan rookt meer wiet CHICAGO (RTR) – Wiet wordt steeds meer de lievelingsdrug van jonge Amerikanen. Het gebruik van metamfetamines en cocaïne neemt af. Dat bl kt uit onderzoek van het Of ce of National Drug Control Policy, dat gisteren is bekendgemaakt.

Ruim 17 miljoen Amerikanen hebben vorig jaar marihuana gebruikt, wat neerkomt op 7 procent van de bevolking. Drie jaar eerder waren dat er nog 14,4 miljoen, ofwel 6 procent.

China veroordeelt activiste Wang PEKING (AP) – Een Chinese rechtbank heeft de 55-jarige burgerrechtenactiviste Wang Lihong vandaag tot negen maanden cel veroordeeld. Wang is schuldig bevonden aan het aanzetten tot onrust. Haar advocaat Liu Xiaoyuan noemde de straf „relatief licht.” H zei dat Wang ook tot v f jaar cel had kunnen worden veroordeeld.

Wang had vorig jaar april een betoging georganiseerd voor drie internetactivisten.

Cambodja straft Brit voor misbruik PHNOM-PENH (AFP) – Een Cambodjaanse rechtbank heeft gisteren een 51-jarige Brit tot twaalf jaar celstraf veroordeeld omdat h betaalde seks met drie minderjarige meisjes heeft gehad.

H moet twee slachtoffers ieder 2000 euro schadevergoeding betalen. Ook v f Cambodjanen, onder wie de moeders van twee slachtoffers en de eigenaar van een pension, z n veroordeeld wegens medeplichtigheid aan kinderprostitutie.

Duitse vrouw doodde haar drie baby’s

NEW YORK – Uit gevonden resten van het WTC werd dit kruis gemaakt. Het staat tijdelijk tentoongesteld in St. Paul’s Chapel, de enige kerk in de buurt van het World Trade Center die hoeFoto RD, Henk Visscher genaamd geen schade opliep na de aanslagen van 11 september 2001.

(Advertentie)

Deze week in prijs verlaagd Bloemkool

Per stuk

*

0.75

Appelen Royal Gala

1.5 kg

*

1.69

Blijvend in prijs verlaagd Rose d’Anjou

Muesli repen

0.75 l

Diverse smaken.

3.49 3.19

0.99 0.89

* Prijzen geldig van 8 sept t/m 14 sept 2011. Zet- en drukfouten zijn voorbehouden.

„Slechte brandstof oorzaak van crash” MOSKOU (AFP/RTR) – Slechte kwaliteit brandstof is een mogel ke oorzaak van de crash van een Yakovlev 42-toestel b de Russische stad Jaroslavl, ten noordoosten van Moskou. Dat heeft een bron uit de luchtvaartindustrie gisteren gesteld in Russische media. „Het toestel wist niet genoeg snelheid te maken en viel van lage hoogte op de oever van de rivier de Wolga. B tanken met een slechte kwaliteit brandstof wordt als belangr kste oorzaak gezien van een slecht werkende motor”, aldus de bron tegen persbureau RIA Novosti.

Getuigen hoorden twee harde knallen voordat het toestel met 45 inzittenden neerstortte. Onder de slachtoffers z n vr wel

alle spelers en begeleiders van Lokomotiv Jaroslavl, een topteam uit de shockeycompetitie KHL. Twee overlevenden z n in kritieke toestand naar een ziekenhuis in Moskou overgebracht. Een van hen is een speler.

Achttien clubs uit de KHL hebben elk twee tot drie spelers beschikbaar gesteld, vooral oudspelers van Lokomotiv Jaroslavl.

De club kan hieruit kiezen om een nieuw team samen te stellen. Ook enkele jeugdspelers zullen worden opgesteld. Het begin van de competitie is uitgesteld en is op z n vroegst dinsdag.

President Dmitri Medvedev bezocht gisteren de plaats van het ongeval. Met 121 doden door 7 vliegtuigcrashes is Rusland dit jaar het gevaarl kste land wat betreft vliegverkeer.

Soldaat doodt uitgehongerde vluchtelingen MOGADISHU (AFP) – Een Somalische militair heeft v f hongerige mensen doodgeschoten die stonden te dringen voor een voedseluitdeling in een kamp in Mogadishu. B het incident vielen gisteren ook drie gewonden.

De militair is gearresteerd. „De beschieting was een barbaarse en onaanvaardbare daad”, oordeelde de Somalische minister van Veiligheid, Mohamed Ali. Mogadishu huisvest nu ruim 100.000 vluchtelingen. De mensen hebben hun eigen huis verlaten omdat er door de droogte amper te eten is.

De hongersnood in Somalië heeft een enorme mensenmassa op gang gebracht in de richting van buurland Kenia, waar in kampen mensen voedsel kr gen.

Puinstof Twin Towers werkt nog na

11 september Wim van Hengel

NEW YORK – De duizenden reddingswerkers en hulpverleners die t dens en na de ineenstorting van de Twin Towers werden ingezet, hebben een hoger ziekterisico dan collega’s die niet werden blootgesteld aan de gigantische hoeveelheden puinstof.

Verschillende onderzoeken die inmiddels z n gedaan en die vaak nog gaande z n, maken duidel k dat, hoewel het stof allang is opgetrokken, veel reddingswerkers en hulpverleners ook nu nog worstelen met de gevolgen. Z werden blootgesteld aan immense hoeveelheden ( jn)stof, onder meer bestaande uit minuscule deeltjes verpulverd cement, glasvezel, asbest

en vele chemische verbindingen, waaronder kankerverwekkende dioxinen. Veel reddingswerkers droegen geen adequate adembeschermende maskers en kregen veel stofdeeltjes binnen.

Er z n trouwens ook de nodige gevalsbeschr vingen van reddingswerkers die al binnen enkele jaren na de aanslag overleden ten gevolge van long- en aanverwante problemen.

Zo vertelt Karin DeShore tegenover een verslaggever van persbureau Associated Press al in 2006 over haar man Keller (41), bevelvoerder b de brandweer van New York. H ontsnapte ternauwernood aan de ineenstorting van de zuidel ke toren. „Na twee dagen kwam h hoestend thuis.” In de 48 uur daarvoor had h zo veel puinstof geïnhaleerd dat h soms nauwel ks kon ademhalen.

Keller kreeg longemfyseem en ging met medisch verlof in maart 2002. Een kleine drie maanden later, op 23 juni, overleed h aan een hartaandoening die werd verergerd door longemfyseem en bronchitis.

Reddingswerker Felix Hernandez (31) raakte in 2002 in de problemen. Z n voormalige chef vertelt: „Het begon met een verkoudheid die h niet kon overwinnen. Het werd steeds

NEW YORK – Reddingswerkers na de aanslag op de Twin Towers. Velen kampen met de gevolgen voor hun gezondheid en zijn nog onder medische behandeling. Foto EPA

erger. Artsen stelden diverse longproblemen vast en zagen versch nselen die ook optreden b taaisl mziekte. In 2004 werd Hernandez arbeidsongeschikt.

Z n conditie was zo verslechterd dat h geen trappen meer kon lopen. In oktober 2005 overleed h aan luchtwegproblemen.”

Uit onderzoek gepubliceerd in The New England Journal of Medicine in 2009 bleek onder meer dat brandweerlieden die als eersten op de rampplek aankwamen en het zwaarst werden

blootgesteld aan stof, naderhand een grotere achteruitgang in longvolume hadden dan collega’s die later arriveerden.

De jongste studie naar de gezondheid van brandweerlieden en medische hulpverleners die waren betrokken b de nasleep van de ramp met de Twin Towers werd afgelopen week gepubliceerd in het medische t dschrift The Lancet. Het onderzoek betrof 9853 brandweermannen van wie de gezondheidstoestand werd gevolgd tussen 2001 en 2008. Het

kankerrisico van brandweerlieden die waren blootgesteld aan stof lag 19 procent hoger dan dat van collega’s die niet b de ramp waren betrokken.

De onderzoekers w zen erop dat tien jaar na de ramp nog moeil k harde c fers z n te produceren. Tumorvorming is een proces dat meestal meer t d nodig heeft. De huidige c fers geven echter wel een richting aan.

Brandweerlieden en reddingswerkers die betrokken waren b de hulpverlening na de ramp kampen ook vaker met psychische klachten dan gebruikel k, zo bl kt uit een andere studie in The Lancet. Ze z n vaker depressief (st ging 28 procent), kampen vaker met een posttraumatische stressstoornis (st ging 32 procent) of met paniekaanvallen (st ging 21 procent).

De Amerikaanse overheid en verzekeringsmaatschapp en z n overigens terughoudend met het leggen van een verband tussen de ramp met de Twin Towers en gezondheidsklachten. „De waarheid is dat niemand wil betalen”, oordeelt Joel Shufro, directeur van de nationale commissie voor arbeidsgezondheid.

Dit is de tweede a evering in een serie over 10 jaar na 11 september 2001.

BERL N (AFP) – Een 32-jarige Duitse vrouw heeft bekend drie pasgeboren baby’s te hebben vermoord omdat ze te veel huilden en z het gevoel had het niet aan te kunnen. Dat maakte de politie gisteren bekend.

De in Rusland geboren vrouw vermoordde een dochtertje en twee zoontjes. Dat gebeurde in september 2004, juni 2006 en maart 2009, aldus een woordvoerder van de politie in Limburg, nab Frankfurt.

Twee Sudans eens over terughalen troepen KHARTOEM (AFP) – De regering van Sudan en van Zuid-Sudan hebben een akkoord bereikt over het terughalen van hun troepen uit de betwiste olier ke provincie Abyei. Dat hebben functionarissen van de Verenigde Naties gisteren laten weten.

Een VN-medewerker zei dat de twee landen hebben toegezegd hun troepen tussen 11 en 30 september terug te halen. Er zitten circa 1700 VN-vredesmilitairen in Abyei.

„Aantal moorden in Z-Afrika flink gedaald” PRETORIA (AFP) – In 2010 z n in Zuid-Afrika 15.940 personen vermoord. Dat was 6,5 procent minder dan in het jaar daarvoor. Dat heeft minister Nathi Mthethwa van Politie gisteren gezegd. Sinds het einde van de apartheid in de jaren 90 is het aantal mensen dat door geweld is omgekomen, niet zo laag geweest. Dat w st er volgens Mthethwa op dat de regering slaagt in haar pogingen de criminaliteit terug te dringen.

Prins Charles nieuwe voorzitter Britse WNF LONDEN (ANP) – De Britse kroonprins Charles wordt voorzitter van de Britse tak van het Wereld Natuur Fonds (WNF), zo heeft de organisatie gisteren bekendgemaakt. De prins staat bekend om z n inzet voor de natuur en z n voorliefde voor biologische landbouw. „De geschiedenis zal ons niet beoordelen op de economische groei of consumptie, maar hoe w de aarde achterlaten voor onze kinderen”, zei Charles in z n aanvaardingstoespraak.

Overstromingen in VS door extreme regenval NEW YORK (AFP) – In de Verenigde Staten z n gisteren meerdere gebieden overstroomd door zeer zware regenval. Duizenden mensen z n geëvacueerd. De stad Binghamton b New York is zelfs helemaal ontruimd, meldden autoriteiten. In de staat Pennsylvania kwamen drie mensen om door de hoge waterstand. „We verwachten historische overstromingen in veel delen van de staat”, zei een woordvoerder van het Bureau voor Crisismanagement.

Reformatorisch Dagblad

vrijdag 9 september 2011 PAGINA

9R+Q+VO++R NL M0#0VO%+LUV%V'

6

YJG: 9 i:SGJSSC< :NF@N>SFNC: JC 97 7BBCHSFN>w

0/ &% ,/%'5*3% #2$)*4*1+5%/*"51*

kJ9GJN::S_ 7 2%"%3654% !/+,4*&!%3 7 $# 5**. "*.*1,6% 7 0/'%3 (/)%1 *3SPK:N>SSC<G9J:JCL jB9:HSPKNG< 8N>H>JILQSS> 8SCSM *;!,{ N9>B YJI 4JIC K : SO>N< 8BB> KB9:HSPKNG<, :9JCHSPKNG<, <PKB97NC, >BBHLS<SM8BN>NC, 8GBN>@GS:NC, KSS>O<:NGGNC, KB9:QSHHNC, <PKBBCFSSHS>:JHNGNC, NC4l ]KB7>BBF_ jB9:<:>SS: % t eNN>HN>H t \ A(y*{"#! AA% 777lHSPKNG<lPBF t JCMBuHSPKNG<lPBF

," ;))0= -4><21''8%$ *78>8# 8'&>< !$1 &725 ( 6$425 3/ 7:17&$4 1.9 +3 7:17&$4

Van der Hooft Uitvaartzorg C.W. de Kok / C. de Kok-van der Hooft

Traditie als basis voor modern genieten

trouw- en familiefeesten Iedere dag

$"#+

restaurant & partycentrum

"!

6L M0#0VO%+LUV%V' VU' V0NL+"%$#Q /+F+O %V ,+ &+R)QOM0#0VO%+?

C+O 8+)UR!0OUR%Q-& E0'/"0, #0V N ,00R/%$ &+"S+V. <S F0O+R,0' G( Q+SO+!/+R S"00OQ+V L+ ++V QS+-%0"+ S0'%V05 L00RUS N NL M0#0VO%+LUV%V' 00V UVF+ !++R ,0V 2(*=TTT "+F+RQ #NVO 00V/%+,+V= <S'0M+ N%OQ"N%O+V, MUUR S0RO%-N"%+R+ M+R&NNR,+RQ=

Aan u de keuze menu Uw 3-gangenmenu stelt u samen uit: 3 voorgerechten • 3 soepen • 6 hoofdgerechten • 3 desserts Diverse kindermenu’s

2750 28 50

perpersoon persoon per

Martin Luther Kingweg 7, Rotterdam-Oud Verlaat, T 010 455 13 33, www.keizershof.com

&%$ ,)

Schoorkenszandweg 8b 4431 NC µs-Gravenpolder T: 0113 311517 E: info@vanderhooftuitvaartzorg.nl W: www.vanderhooftuitvaartzorg.nl

Uw vertrouwen waard voor een persoonlijke begeleiding

.0% !%+ (%-4+7 @0%" NL O+#QO +V 0)/++",%V' MUUR "' #%&!%*(%$ V00R 0,M+RO+VO%+B+R,++=V"= E+ O+#QO !0' N%O !0J%!00" :; LUUR,+V !+O )UOU +V >T LUUR,+V FUV,+R )UOU /+QO00V= E+ 0,M+RO+VO%+Q LUR,+V '+S"00OQO %V ++V M0# M0V :P J KT !!= E+ #UQO+V /+,R0'+V 3 K*5*; A%V-"= I741= 6 #NVO V0ONNR"%$# !++R,+R+ M0##+V 0)V+!+V.

( "-6&40 % +&.-6&4 /%0 4((,$ .('.00%1%0* 6%,&%"%

0,M+RO+VO%+B+R,++=V" D++V %VO+RV+O? I+" T;; H ;:* T( **

/%0 !(2#4((,$ ('.00%1%0* .- )05-1.&%

/%0 4((,$ ('.00%1%0* .- )05--5%

/%0 !(2#4((,$ ('.00%1%0* .- 3.,+*%0

Muziek moet je horen Tijd voor refdag.nl/muziek

Wij zijn op zoek naar een:

ervaren metaalbewerker (knipper/zetter) en

leerling metaalbewerker (knipper/zetter) Functie eisen: -

klantvriendelijk en collegiaal geen 9 tot 5 mentaliteit technisch inzicht in het bezit van een heftruckcertiicaat

Wij bieden: -

een passend salaris mogelijkheid tot doorgroeien ruimte voor eigen initiatief een prettige werksfeer uitstekende arbeidsvoorwaarden

Interesse? mail je cv naar info@mmn.nl of bel Gerard van den Bosch op 0318-65 14 30 / 06-20 13 51 83

Metaalzetterij Midden Nederland is gericht op het produceren van zetwerk en proielplaten.

Onze CNC-gestuurde apparatuur kan tot 8 meter lengte verwerken. In elke gewenste vorm en kleur. Als het op maatwerk en snelheid aankomt bent u bij ons aan het juiste adres!

Voor de echte muziekliefhebbers: Elke week een cd centraal, met audiofragmenten Concert van de week Interviews met musici Cd-recensies met geluidsfragmenten Pittige citaten over muziek uit andere bladen Audiofragmenten Nieuw verschenen cd’s Muzieknieuws

Ga nu naar refdag.nl/ muziek www.refdag.nl Omdat u meer wilt weten.

Op฀zoek฀naar฀een฀jeugdboek?

:@75/@# .GF ''@ /.>@@'B'@7 >= 4'9*'#' ''@ '279/ /.>@@'B'@7 #9/7G8?'DD'9 C/@# C'0'@- 1'9!'6#7 6 0G,! >>D /C7GF* 0> >= */7 '@' 9687B>B'@7F' ='9 */#< E'7 B>B'@7 3//9>= 6 0G,! /%8C6G7 5>>9 *' *96D7' >B 6 !''@( '@ 6 0G,! B'7 ''@ 7GF*8,!9G%7 G@ !'7 !>'DF' 5/@ *' 87>'C @'87'C7< $G7 C''8#'@>7 D/@ @6 @># C/@#'9 *69'@)GF /%8C6G7G@# 5/@ ''@ 4'9*'#'&/.>@@'B'@7 >@75/@#7 6 @G'7 /CC''@ >@8 %/BGCG'.C/* 5>C C'6D' 5'9!/C'@( /@'D*>7'8( %>7>+8 '@ 9','=7'@( B//9 >>D ''@ #1-.:/ /.>@@'B'@7 >= A@G==G'( A@G=B>*' >% 1>987'@; "'@ 6@G'D //@.>* 5>>9 3G' C'DD'9 C/@# 3GC C'0'@;

***8)"1:/.&6:975-#-$:4&846!#1-.:/-+344&5&4.

Kijk฀op฀www.debanier.nl฀en฀lees฀daar฀de฀nieuwste฀recensies!

BELOON UZELF MET EEN ZEE AAN RUIMTE Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

&4 & # 4 '4., 5&4.

& -+344

2 / : .

1 #

Teeven: Hesje bij taakstraf goed idee Binnenlandredactie

DEN HAAG – Staatssecretaris Teeven (Veiligheid) is voorstander van speciale hesjes met de tekst ”Werkt voor de samenleving”, voor mensen die een taakstraf uitvoeren.

Dat heeft h de Tweede Kamer gisteren laten we­ ten. De idee dat de veroor­ zaker de schade herstelt, vindt Teeven een plus­ punt.

H ziet er alleen wat in voor groepen die samen een taakstraf hebben ge­ kregen. Voor individuen, die b voorbeeld in een zorginstelling werken, vindt h het niks. Dan l kt hem een bordje b de ingang met ”Hier werken taakgestraften” beter.

Het hesje is een idee van directeur Sjef van Gennip van Reclassering Neder­ land.

In Nederland worden jaarl ks ongeveer 30.000 taakstraffen opgelegd.

Campagne: Hoge bloeddruk leidt tot nierschade BUSSUM (ANP) – Als mensen een hoge bloeddruk hebben, is het van belang dat ze die elk jaar laten controleren.

De Nierstichting lanceert bin­ nenkort een campagne om men­ sen daarvan bewust te maken.

In Nederland hebben naar schatting ongeveer 2,5 miljoen mensen last van een hoge bloed­ druk.

Volgens de stichting kr gt één op de v f van hen te maken met chronische nierschade. Vaak gaat de nierfunctie sluipender­ w s achteruit. Als de nieren nog maar voor 30 procent werken, kr gen mensen pas last.

Dan is echter de schade vaak al niet meer te herstellen en kan het z n dat mensen binnen en­ kele jaren aan nierdialyse (het kunstmatig schoonspoelen van de nieren) moeten beginnen.

Als de problemen in een vroeg stadium worden opgespoord, kan de schade worden beperkt.

Psychotherapeut Leerdam vast voor belediging LEERDAM (ANP) – De politie heeft gisteren een psychotherapeut uit Leerdam opgepakt voor belediging van oud-patiënten en -collega’s.

H had op z n bedr fspand tek­ sten opgehangen waarin h hen vergeleek met een terroristische organisatie.

Dat bevestigde een woordvoer­ der van het openbaar ministerie gisteren. De politie heeft de man gehoord, waarna h weer naar huis mocht. De of cier van justi­ tie bepaalt later of de man wordt vervolgd.

De psychotherapeut is al langer omstreden. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) beval de man half augustus nog z n prakt ken (ook in Gorinchem) te sluiten. De tuchtrechter be­ paalde al eens dat h niet meer als therapeut mag werken. Daar­ over loopt nog een hoger beroep.

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 7

Binnenland

Reformatorisch Dagblad

Trainers in Kunduz sneller aan de slag Redactie politiek

DEN HAAG – De Nederlandse politietrainers kunnen mogel k eerder dan gepland beginnen met het geven van acht weken durende basistrainingen aan Afghaanse agenten.

Dat heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken gisteren ge­ meld.

De NAVO heeft een proef ge­ daan met trainingen van acht weken in plaats van zes. De uit­ komsten daarvan z n goed ge­ noeg om tot versnelde invoering van de lesmethode over te kun­ nen gaan. De nieuwe werkw ze zal tevens gaan gelden voor de Nederlandse politietrainingsmis­ sie in de Afghaanse provincie Kunduz, waar de basistraining

Politietraining ■ Nederlandse politietrainers in Kunduz kunnen eerder aan de slag.

■ Proef met uitgebreidere opleiding voor Afghaanse agenten geslaagd.

■ Buitenlandse Zaken volgt situatie in Afghaanse gevangenissen.

eigenl k pas in januari zou be­ ginnen.

Het ministerie is bl met de mogel k versnelde invoering van de langere training die mede door Nederland is opgezet, om­ dat het de kwaliteit van de po­ litieopleiding vergroot. Tevens kan er door de verlenging meer t d worden besteed aan men­ senrechten en het leren lezen en schr ven, aldus het departe­ ment.

Begin vorig maand meldden diverse media nog dat de Ne­ derlandse militairen die al in Kunduz z n, zich stierl k verve­ len. Omdat nog niet al het ma­ terieel was gearriveerd, konden de manschappen niet volop aan de slag. Een groot deel van de t d brachten soldaten door met boeken lezen, lms k ken en studeren.

Het ministerie van Buitenland­ se Zaken liet gisteren ook we­ ten de situatie in de Afghaanse gevangenissen goed in de gaten te houden. Gevangenen zouden daar worden mishandeld. Het ministerie steunt het besluit van de internationale troepenmacht ISAF om geen arrestanten meer af te leveren b gevangenissen die in opspraak z n geraakt.

DEN HAAG – Minister Van Bijsterveldt van Onderwijs (r.) overhandigde gisteren het Actieplan laaggeletterdheid 2012-2015 aan prinses Laurentien. Dat deed de minister tijdens WereldalfabeFoto ANP tiseringsdag in de Ridderzaal in Den Haag. Wereldwijd werd gisteren aandacht gevraagd voor het belang van taal, lezen en schrijven.

(Advertentie)

BELOON UZELF

MET DE IDEALE GEZINSAUTO

Mr. Pieter van Vollenhoven open­ de gisteren de jubileumeditie t dens een b eenkomst in Am­ sterdam.

Veel monumenten die dit weekeinde de deuren voor het publiek openen, vallen onder het thema van dit jaar: ”Nieuw gebruik – oud gebouw”. De orga­

nisatie verwacht veel bezoekers, omdat hergebruik van monu­ menten „een actueel thema is dat nieuwsgierig maakt.”

Voorzitter Koos Janssen van de Stichting Open Monumentendag zei gisteren dat de stichting zich de komende jaren verder zal in­ zetten om de succesvolle formu­ le van het evenement verder uit te bouwen.

De organisatie wil het evene­ ment toegankel k houden voor alle generaties en mensen van verschillende culturele achter­ gronden aanspreken.

Onderzoek naar doden in gevangenis DEN HAAG (ANP) – De Nationale ombudsman, Alex Brenninkme er, onderzoekt of de overheid haar zorgplicht voor gevangenen goed uitvoert.

De ombudsman doet dit door overl densgevallen binnen de justitiële inrichtingen te onder­ zoeken, zo liet h gisteren we­ ten.

Per jaar sterven er 30 tot 35 mensen die achter de tralies zitten. Dat gebeurt deels door zelfmoord en deels door andere oorzaken. „Omdat de overheid deze mensen de vr heid heeft ontnomen, draagt ze de verant­ woordel kheid over hen”, aldus Brenninkme er.

In oktober 2009 werd een lan­ del ke richtl n voor overl den in een justitiële inrichting inge­ voerd. Die moet ervoor zorgen

dat na het overl den van een gedetineerde het handelen van de verantwoordel ke instanties transparant en controleerbaar is.

Maar in de prakt k is dit nog te vaak niet het geval, aldus Bren­ ninkme er.

De ombudsman stelt dat h elk jaar onderzoeken doet naar overl densgevallen in gevangen­ schap. „Maar al te vaak is het de nabestaanden niet duidel k wat er precies is gebeurd vóór, t ­ dens en na het overl den”, con­ stateert h .

Brenninkme er heeft justitie en de Inspectie voor de Gezond­ heidszorg gevraagd dossiers van zowel zelfdodingen als andere overl densgevallen in detentie beschikbaar te stellen.

Het onderzoek is naar verwach­ ting in februari volgend jaar klaar.

Onderwijsredactie

AMSTERDAM – Lager opgeleide kinderen ontplooien zich maatschappel k minder goed dan hoger opgeleiden. Dat komt door de sterke scheiding tussen de verschillende onderw sniveaus.

Meer monumenten open AMSTERDAM (ANP) – Ruim 4000 monumenten doen komende weekwisseling mee aan de 25e editie van Open Monumentendag. Dat is een record.

Niveauscheiding slecht voor lager opgeleide

Maak n ú een p roefrit en on tvan g g ratis h et b oek ‘Van Noyon tot Gen ève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO 2: 170-204 g/km.

DRIVE THE CHANGE

Dat bl kt uit onderzoek van so­ cioloog prof. dr. Herman van de Werfhorst van de Universiteit van Amsterdam.

Het Nederlandse schoolsys­ teem kent veel verschillende schooltypen en niveaus, zoals vmbo, havo en vwo in het voort­ gezet onderw s. Het was al be­ kend dat deze vroege selectie rond de 12 jaar de ongel kheid in kennisniveau en intellectuele vaardigheden vergroot.

Deze scheiding benadeelt ech­ ter ook de ontwikkeling in maat­ schappel k opzicht, zo bl kt

uit het onderzoek. Mensen in landen met sterk gescheiden on­ derw ssystemen hebben minder vertrouwen in instanties, nemen minder deel aan verenigingen en brengen minder vaak hun stem uit dan mensen in landen met minder sterk gescheiden onder­ w ssystemen.

Ook hebben leerlingen in het beroepsonderw s minder bur­ gerschapsvaardigheden dan leerlingen in hogere school­ typen. Dit kan overigens ook door groepsdruk komen. Verder hebben deze leerlingen een minder goed zelfbeeld hebben met betrekking tot hun capaci­ teiten.

Om de verschillen te verklei­ nen, bepleit Van de Werfhorst gezamenl ke lessen maatschap­ p leer voor vmbo­ tot en met vwo­leerlingen. H is daarom voorstander van brede scholen­ gemeenschappen.

(Advertentie)

BELOON UZELF MET EEN PRACHTIG BOEK Maak een proefrit in de Renault Espace en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’

Oorlogsdoden krijgen toch ereveldje ROTTERDAM (ANP) – De Nederlandse oorlogsdoden kr gen toch een ereveldje in een miniatuurpark.

De Oorlogsgravenstichting (OGS) accepteerde gisteren een aanbod van Railz Miniworld in Rotter­ dam om daar een klein gedenk­ teken neer te zetten.

Dat maakte een zegsman van de OGS bekend. Eerder weigerde

miniatuurpark Madurodam in Den Haag een hoekje in het park te w den aan Nederlanders die gestorven z n door oorlog. Het park vond het gedenkmonu­ mentje niet passen b het vro­ l ke karakter van Madurodam. „W proberen op een creatieve manier jongeren meer te betrek­ ken b het herdenken van Ne­ derlandse oorlogsdoden”, stelt OGS­directeur Gel Flieringa.

„Dit leek ons een aansprekende manier. Ook Railz trekt, net als Madurodam, veel jongeren, die je op die manier toch heel even aan het denken kunt zetten.”

Railz Miniworld is de grootste overdekte miniatuurwereld van Nederland. Jaarl ks bezoeken meer dan 80.000 bezoekers de Rotterdamse attractie. Het is nog niet duidel k wanneer het ere­ veldje in Railz wordt geopend.

Kijk voor de exacte voorwaarden op www.renault.nl

BELOON UZELF MET DE IDEALE GEZINSAUTO Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

Reken- en taalniveau kind stijgt ARNHEM (ANP) – Kinderen uit groep 4 en 8 van de basisschool z n beter in taal en rekenen geworden.

Dat bl kt uit een gisteren gepu­ bliceerd onderzoek van Cito op basis van c fers van vorig jaar in vergel king met het jaar daar­ voor.

B rekenen is gekeken naar on­ der meer breuken, procenten en meten. Op alle onderdelen z n de leerlingen beter gaan preste­ ren.

B taal is de grootste vooruit­ gang te zien in de woordenschat.

Voor het eerst presteren meisjes uit groep 8 daar even goed als jongens. Ook was er verbetering te zien b de onderdelen begr ­ pend lezen en spelling.

Cito heeft vorig jaar voor de derde keer onderzoek gedaan naar het niveau van leerlingen uit groep 4 en 8 op het gebied van taal en rekenen.

Burgemeester Utrecht mag blijven

Westerschelde uitstroombak gemaal Maelstede

In een motie stelden de coalitiepart en de fouten van de Utrechtse burgervader aan de orde. Zo heeft Wolfsen het maatschappel k belang onvoldoende zichtbaar en krachtig benadrukt en had h in het overleg met het openbaar ministerie en de politie meer de leiding moeten nemen, aldus de part en.

Een motie van afkeuring van de VVD, het CDA en de Chris-

Wolfsen ■ Wolfsen mag burgemeester van Utrecht blijven.

■ PvdA’er overleeft urenlang debat over weggepest homostel.

■ Wolfsen zou niet krachtig hebben opgetreden.

■ Coalitie wil punt zetten achter kwestie.

tenUnie ging de coalitiepart en te ver. Ze willen een punt achter de kwestie zetten. Leefbaar Utrecht, SP en Groep Ku per z n alle vertrouwen in Wolfsen kw t en kwamen met een ‘motie van afscheid’, die eveneens werd afgewezen.

Wolfsen moest in het debat diep door het stof. H zei de gang van zaken te betreuren, beloofde beterschap en maakte nogmaals excuses „voor alle fouten.” De kritiek op Wolfsen richtte zich niet alleen op diens aanpak van de pester en, die volgens de voltallige raad gebrekkig was, maar ook vanwege het vernietigen van verslagen van overleggen tussen Wolfsen, de politie en het OM. De burgemeester gaf toe dat door een fout in het archiefsysteem inderdaad per abuis documenten z n vernietigd, maar dat dit geen gevolgen had voor de reconstructie van de zaak.

Het homostel uit Leidsche R n had sinds begin 2009 problemen met jongeren uit de buurt. Hun auto werd herhaaldel k bekrast, de banden werden lekgestoken, er werden stenen door de ruiten gegooid en ze werden een keer klemgereden. Ondanks meerdere aangiften kwam het nooit tot een zaak tegen de daders.

SGP uit bezuinigingscommissie Regioredactie

BODEGRAVEN – De SGP in de gemeente BodegravenReeuw k stapt uit de commissie die de bezuinigingen op de gemeentebegroting moet onderzoeken.

Dat maakte de fractie eerder deze week bekend.

In mei stelde de gemeenteraad de Ef ciencycommissie in, waarin alle raadsfracties zaten. De commissie moet onderzoeken

op welke manier de gemeente 8 miljoen euro kan bezuinigen op een begroting van 60 miljoen.

De SGP zegt dat de commissie in vier maanden t d pas één keer heeft vergaderd. Die keer is niet over inhoudel ke punten gesproken. De fractie vindt dat de commissie voortvarender moet z n.

De SGP hekelt bovendien het feit dat de gemeente de begroting voor 2012 al klaar heeft, terw l de gemeenteraad hier niet over heeft kunnen meedenken.

Heer Jansdijk afsluiter A Stap 5: De vis zwemt via de bak naar de zee.

pomp

MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN

Stap 4: Eventueel stimuleert de pomp de zwembeweging.

Stap 2: Zout water stroomt in de verzamelbak. zout water Van land naar zee

Stap 3: Een lokstroom van zoet water gaat richting zee.

Stap 5: De vis kan alleen de polder in zwemmen.

zoet water Van zee naar land

Stap 1: De vis wil naar de zoutere zee.

Stap 2: De pomp gaat draaien.

Synagoge in Bussum vindt archiefschat René Zeeman

BUSSUM – Alt d was gedacht dat in de ingebouwde wandkast in het kamertje achter in de synagoge aan de Kromme Englaan in Bussum alleen maar nanciële verslagen lagen opgestapeld, totdat cultureel medewerkster Annet Betsalel eens goed keek. Ze stuitte onder andere op brieven die ondergedoken Joden elkaar hadden geschreven.

Betsalel kan het eigenl k nog niet goed bevatten, „Het is iets buitengewoons: twintig verhuisdozen vol met archiefmateriaal van eind negentiende, begin twintigste eeuw, maar ook onderduikerskranten uit de oorlogsjaren en brieven die

afsluiter Stap 3: De vissen kunnen alleen naar de Westerschelde zwemmen. afsluiter B verzamelbak

Stap 1: De vis wil naar de zoetere polder.

Stap 4: De vis zwemt tegen de lokstroom in naar de verzamelbak.

Zeeuwse vis zwemt dwars door dijk Linda Otte

’s-GRAVENPOLDER – Het Zeeuwse ’s-Gravenpolder heeft in december een Nederlandse primeur. Voor het eerst worden vissen in een passage niet over, maar dwars door een d k geleid.

Momenteel vinden werkzaamheden voor de aanleg van de innovatieve vispassage plaats aan de Heer Jansd k, naast het gemaal in ’s-Gravenpolder.

Vanaf december 2011 kunnen vissen vanuit het zoute Westerscheldewater naar het zoete binnenwater van de Zak van Zuid-Beveland en vice versa zwemmen.

Het waterschap Scheldestromen werkt aan verbetering van de visstand in de binnenwateren, hiertoe aangezet door Europese richtl nen. Volgens Wouter Quist, aquatisch

ecoloog b het waterschap, zullen vooral de aal, spiering, brakwatergondel, driedoornige stekelbaars en bot van vispassage Maelstede gebruik gaan maken.

Barrières In het najaar trekken deze vissoorten van nature van zoet naar zout water en in het voorjaar van zout naar zoet water. Door allerlei barrières zoals gemalen en stuwen wordt dat b na onmogel k. Daardoor wordt het voor deze vissoorten steeds moeil ker zich in stand te houden. Vispassages moeten uitkomst gaan bieden.

Quist is enthousiast over de mogel kheden die de nieuwe passage in ’s-Gravenpolder biedt. „Als de vissen in het najaar naar zout water willen, volgen ze eerst de stroming.

Dan komen ze b het gemaal, waar ze door licht en geluid

BELOON UZELF MET EEN PRACHTIG BOEK Maak een proefrit in de Renault Espace en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’

worden afgeschrikt en zodoende naar de vispassage worden geleid. In een verzamelbak stroomt zout water, waardoor de vissen naar binnen worden gelokt. Als de verzamelbak helemaal gevuld is met zout water, wordt de ingang afgesloten en de uitgang geopend, waarna de vis door een lange buis onder de d k door naar buiten kan zwemmen, de Westerschelde in.”

In het voorjaar herhaalt het proces zich in tegenovergestelde richting. De vis kan

■ „Vissen worden door zout water in de verzamelbak gelokt”

vanuit de Westerschelde door de passage de polder in zwemmen. Zelfs tot aan Goes, als h dat wil.

De locatie b het gemaal in ’s-Gravenpolder is zorgvuldig gekozen. Uit onderzoek bl kt dat daar veel vis zwemt én het achterliggende gebied heeft veel oppervlaktewater waar de vis naartoe kan zwemmen. „Als achter de vispassage maar heel weinig water is waar de vis kan zwemmen, heeft de passage maar weinig zin”, zegt Quist.

Vispassage Maelstede is dan wel de eerste die op deze manier wordt aangelegd, maar als het aan het waterschap ligt niet de enige. Ondanks dat een vispassage zo’n 500.000 euro kost, start eind 2011 de aanleg van een passage op SchouwenDuiveland en tot 2015 staan er nog v f andere op de planning binnen Zeeland.

Kijk voor meer informatie op renault.nl

ESPACE CELSIUM VANAF

€39.990,Leaseprijs vanaf € 935,-

URK – Stichting Erfgoed Urk (SEU) maakt zich zorgen over de bescherming van authentieke plekjes in het vissersdorp.

Ze presenteert daarom morgen op Open Monumentendag een l st van bedreigd erfgoed in Urk. „We dreigen de weinige authentieke plekjes die we nog hebben te verliezen. Urks erfgoed dient beter te worden beschermd”, aldus SEU in een verklaring die sinds deze week op haar website staat.

Ze wil met de l st burgers en gemeente een houvast geven om Urks erfgoed beter te bewaken.

Volgens de stichting dreigt het beschermde dorpsgezicht voorgoed te worden aangetast.

Niet alleen door het geplande windmolenpark, maar ook door plannen die unieke plekjes en gebouwen van de kaart dreigen te vegen.

Op de erfgoedl st staat scheepswerf Metz op de eerste plaats. Volgens de stichting zou het „b zonder jammer” z n als de 160 jaar oude werf

DELFT – In Delft is gistermiddag een 80-jarige etsster om het leven gekomen door een aanr ding. De vrouw uit Delft etste over de Jan Campertlaan. Ze kwam in botsing met een auto. De hulpdiensten hebben geprobeerd haar te reanimeren, maar dat mocht niet baten. Wat er precies is gebeurd, is nog onduidel k, aldus de politie.

DOORN – De gemeente Utrechtse Heuvelrug kr gt een levensgroot bronzen beeld van de schr ver Simon Vestd k cadeau. Het beeld is al in 1998 ontworpen ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Vestd k, maar wordt door geldgebrek nu pas geplaatst. Vestd k woonde en werkte lange t d in Doorn, waar het beeld ook neergezet zal worden.

MAASTRICHT – Een 16-jarige scholier heeft woensdag in Maastricht voor paniek in z n klas gezorgd toen h een echt l kend pistool uit z n schooltas haalde en een knal veroorzaakte. Medescholieren schrokken hevig, zo maakte een politiewoordvoerder gisteren bekend.

De jongen is aangehouden.

Het wapen is een verboden airsoftwapen voor computerspelletjes.

• Ideale gezinsauto: tot wel 7 ruime zitplaatsen • Carminat TomTom LIVE navigatie met kleurenscherm • Nu tijdelijk gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm • Uw voordeel loopt op tot € 3.690,-

Vlaketunnel in oktober klaar YERSEKE – De Vlaketunnel in de A58 b het Zeeuwse Yerseke is over twee weken klaar. De tunnel, die vorig jaar november beschadigd raakte toen het wegdek ineens 10 centimeter omhoog kwam, moet dan helemaal z n gerepareerd. Dat meldde R kswaterstaat gisteren.

De versleten trekankers die de tunnelbuis op z n plek houden, z n begin oktober gerepareerd.

Massale sterfte kikkers Drenthe

Megaklus op wielen in Zutphen

DWINGELOO – In alle vennen van het Drentse Nationaal Park Dwingelderveld z n duizenden zieke en dode kikkers gevonden.

Vermoedel ke oorzaak is het zogeheten ranavirus, dat b am bieën, reptielen en vissen massale sterfte kan veroorzaken. Het virus veroorzaakt bloeduitstortingen op de l fjes, aldus Natuurmonumenten gisteren.

ZUTPHEN – Spoorbedr f ProRail gaat maandag met een megaklus beginnen, meldde het gisteren. Op 240 wielen aan 60 assen worden loodzware delen van een tunnel naar hun plek vervoerd. Ze z n deel van een nieuwe rondweg rond de Gelderse plaats. De tunneldelen r den met 1 kilometer per uur naar hun bestemming.

Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN De Renault Espace Celsium is niet zomaar een MPV. De Espace Celsium blinkt uit in luxe en comfort. Niet in de laatste plaats door de ultieme beleving van ruimte, die nog eens versterkt wordt door het enorme oppervlak van het panoramische glazen schuifdak. Een genot voor u en uw gezin. De bestuurders- en bijrijdersplaats zijn uitzonderlijk ruim en u kunt het modulaire interieur geheel naar uw eigen wensen indelen. Maakt u nu een proefrit in de Espace, dan ontvangt u gratis het alom geprezen boek ‘Van Noyon tot Genève’. Er is al een Renault Espace vanaf € 39.990,-. Leaseprijs vanaf € 939,-. Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op renault.nl.

Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

■ „Als je leest wat ze doormaakten, denk ik: Waar heb ik het over?!”

belangr kste stukken op 27 november worden tentoongesteld. B de opening zullen de burgemeesters van Bussum en Naarden aanwezig z n en opperrabb n Jacobs.

Betsalel is ervan onder de indruk dat zo’n kleine gemeenschap, „die zo veel problemen ondervond, het hoofd niet liet hangen. M n man, die voorganger is, en ik hebben wel eens last van metaalmoeheid, maar als je leest wat die mensen hebben doorgemaakt, denk ik: Waar heb ik het over?!”

Betsalel omschr ft de orthodox-Joodse gemeente in Bussum als warm en laagdrempelig. „Gisteren hadden we hier nog veertig man uit de plaatsel ke Mariakerk te gast.”

De Joodse Gemeente Bus-

sum is, in tegenstelling tot de meeste Joodse gemeenten in Nederland, een relatief jonge gemeente. De stichting ervan vond plaats in 1917. De gemeente, die 135 zielen telt, is op dit moment bezig met fusiegesprekken met de Joodse gemeente in Hilversum, die zo’n twintig leden telt.

Volgens Betsalel zit er nog groei in de Joodse gemeente in Bussum. „Voor een orthodoxe gemeente hebben we onlangs een ongebruikel ke beslissing genomen. Op onze begraafplaats mogen van gemengde huwel ken de niet-Joodse partners op een aparte strook komen te liggen, maar dus wel op de begraafplaats. Door zo’n stap zie je direct het ledental toenemen.”

Van onze correspondent

Gemeente krijgt beeld van Vestdijk

Paniek op school door nepwapen

honderden Joden aan een onderduikadres hielp, was volgens hem niets b zonders. H vond dat iedereen dat zou moeten doen”, aldus de cultureel medewerkster van de synagoge in Bussum.

Betsalel is nu bezig al het materiaal uit te zoeken en te ordenen. „Dat is geen kleinigheid, want alles ligt door elkaar.”

Het is de bedoeling dat de

Stichting maakt l st bedreigde plekken

Dode (80) door ongeval in Delft

De Renault Espace Celsium

Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers de synagoge als opslagplaats.”

Het eerste wat Van Gelder na de bevr ding deed, was een dienst beleggen in de synagoge aan de Kromme Englaan. Betsalel: „Dat was op 11 mei 1945.

De belangstelling was zo groot dat er voor de 150 mensen die er niet meer b konden een tweede dienst moest worden belegd. Van die dienst hebben we het programma terug gevonden en wat Van Gelder heeft gezegd valt te lezen in de exemplaren van de Vr e Joodse Courant die boven water z n gekomen.”

Na de oorlog wilde de Joodse gemeenschap Van Gelder eren, maar „daar heeft h nooit iets van willen weten.” „Dat h

R’dam steggelt over openstelling winkel op zondag

Regioredactie

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

ondergedoken Joden elkaar schreven om elkaar een hart onder de riem te steken.”

Betsalel is b zonder geraakt door wat ze heeft gevonden over de Joodse voorganger Sal van Gelder. „Toen de Joden bevel kregen dat ze naar Amsterdam moesten, adviseerde h hun dat ze onder moesten duiken. In veel gemeenten liet men het hoofd hangen, maar h sprak iedereen moed in. Dat kunnen we allemaal lezen in de stukken die z n gevonden.”

Van Gelder overleefde de oorlog door nota bene onder te duiken op de zolder van de Bussumse synagoge, die sinds 1931 gevestigd is in de oorspronkel ke kerk van de apostolische gemeente. „Op zulke plekken werd niet gezocht. T dens de

Zorg om behoud erfgoed in Urk

©RD, bron: Waterschap Scheldestromen

(Advertentie)

Kijk voor de exacte voorwaarden op www.renault.nl

BELOON UZELF

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 9

Regio

Reformatorisch Dagblad

Vispassage Maelstede

Kritiek op optreden rond homostel UTRECHT (ANP) – De Utrechtse coalitie van PvdA, GroenLinks en D66 vindt dat burgemeester Wolfsen grote fouten heeft gemaakt in de zaak rond een homostel dat door jongeren werd weggepest. Toch bl ven de part en Wolfsen (PvdA) steunen en mag h aanbl ven, zo bleek de afgelopen nacht na urenlang overleg.

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 8

Regio

Reformatorisch Dagblad

verloren zou gaan. „De werf heeft zowel een economische als een culturele functie. De havenmeesterswoning is een fraai voorbeeld van de Amsterdamse Schoolarchitectuur.”

Het Oude Kerkhof b het Kerkje aan de Zee verdient een monumentenstatus, meent SEU. „Urkers beseffen vaak niet hoe b zonder Urks oudste dodenakker is. Unieke grafmonumenten worden regelmatig vervangen door ‘glimmende’ marmerplaten.

Bovendien dreigt het historische hekwerk weg te zakken.”

Ook de onder scheepvaarders beruchte ondiepte De Vormt verdient als alleroudste gedocumenteerde stukje Urk bescherming, aldus SEU. „De pleistocene resten die nab Urk onder water liggen dienen te worden onderzocht en moet samen met de zwerfstenen in het Van der L n Geologisch Reservaat worden beschermd”, vindt de stichting. Het reservaat is een gebiedje in het Urkerbos waar een opeenhoping van keien en leem zichtbaar aan de oppervlakte komt en dat in 1954 werd verklaard tot geologisch reservaat.

ROTTERDAM – In de Rotterdamse gemeenteraad is rumoer ontstaan over het voornemen van het college de winkelopenstelling op zon- en feestdagen te verruimen tot 22.00 uur.

NUNSPEET – Liefhebbers van oude koetsen kunnen morgen aan hun trekken komen in Nunspeet, waar het Foto Koos Meijer Nederlands Kampioenschap Traditioneel Gerij plaatsvindt. Ook is er een koetsentocht.

Tien kandidaten burgemeesterspost H-I-Ambacht Van onze correspondent

HENDRIK-IDO-AMBACHT – Voor het burgemeesterschap van Hendrik-Ido-Ambacht hebben zich tien kandidaten gemeld.

Dat maakten de gemeente en de provincie Zuid-Holland gisteren bekend.

Onder de kandidaten z n twee SGP’ers, twee CDA’ers, een VVD’er, een PvdA’er, een GroenLinkser en een lid van de ChristenUnie.

Twee sollicitanten z n niet aan een politieke part verbonden.

Twee kandidaten z n burgemeester of hebben deze functie eerder vervuld. Drie sollicitanten z n wethouder of waren dat in het verleden. De sollicitanten

variëren in leeft d van 43 tot 58 jaar.

De nieuwe burgemeester treedt naar verwachting 1 februari 2012 in functie.

De vacature van de eerste burger van Hendrik-Ido-Ambacht ontstaat door het vertrek van H. H. Jonker, die per 1 december gebruikmaakt van de FPU-regeling.

Volgens Schneider, raadslid van Leefbaar Rotterdam, z n de winkeliers in de binnenstad hierover ontstemd. „Veel ondernemers is niets gevraagd en z voelen zich overvallen door dit voornemen van het college”, aldus het LR-raadslid gisteren t dens een raadsvergadering. Volgens Schneider wordt hiermee een extra koopavond gecreëerd.

De SP vroeg zich af of het CDA nog in het college zit, gezien dit controversiële voornemen.

Het CDA zei dat wethouder Karakus (Stedel ke Economie) nog in gesprek gaat met de winkeliers en omwonenden. Volgens de VVD is geen enkele ondernemer verplicht om op zon- en feestdagen tot 22.00 uur open te gaan.

GroenLinks is bl met de voorgestelde uitbreiding van de winkelopenstelling en de keuzevr heid die ondernemers hebben.

Er zou geen sprake z n van dwang. Volgens CU/SGP-raadslid Sies ervaren kleine ondernemers wel een vorm van dwang.

(Advertentie)

BELOON UZELF MET EEN GRATIS PANORAMISCH OPEN DAK De Renault Espace Celsium Nu tijdelijk gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm

Kijk voor de exacte actievoorwaarden op www.renault.nl

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl

Ontvang nu tijdelijk een gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm

N UZELF

IMTE ZIN

nformatie op renault.nl

Synagoge in Bussum vindt archiefschat René Zeeman

BUSSUM – Alt d was gedacht dat in de ingebouwde wandkast in het kamertje achter in de synagoge aan de Kromme Englaan in Bussum alleen maar nanciële verslagen lagen opgestapeld, totdat cultureel medewerkster Annet Betsalel eens goed keek. Ze stuitte onder andere op brieven die ondergedoken Joden elkaar hadden geschreven.

Betsalel kan het eigenl k nog niet goed bevatten, „Het is iets buitengewoons: twintig verhuisdozen vol met archiefmateriaal van eind negentiende, begin twintigste eeuw, maar ook onderduikerskranten uit de oorlogsjaren en brieven die

ium

ruime zitplaatsen gatie met kleurenscherm ch open dak

3.690,-

,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

ondergedoken Joden elkaar schreven om elkaar een hart onder de riem te steken.”

Betsalel is b zonder geraakt door wat ze heeft gevonden over de Joodse voorganger Sal van Gelder. „Toen de Joden bevel kregen dat ze naar Amsterdam moesten, adviseerde h hun dat ze onder moesten duiken. In veel gemeenten liet men het hoofd hangen, maar h sprak iedereen moed in. Dat kunnen we allemaal lezen in de stukken die z n gevonden.”

Van Gelder overleefde de oorlog door nota bene onder te duiken op de zolder van de Bussumse synagoge, die sinds 1931 gevestigd is in de oorspronkel ke kerk van de apostolische gemeente. „Op zulke plekken werd niet gezocht. T dens de

Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers de synagoge als opslagplaats.”

Het eerste wat Van Gelder na de bevr ding deed, was een dienst beleggen in de synagoge aan de Kromme Englaan. Betsalel: „Dat was op 11 mei 1945.

De belangstelling was zo groot dat er voor de 150 mensen die er niet meer b konden een tweede dienst moest worden belegd. Van die dienst hebben we het programma terug gevonden en wat Van Gelder heeft gezegd valt te lezen in de exemplaren van de Vr e Joodse Courant die boven water z n gekomen.”

Na de oorlog wilde de Joodse gemeenschap Van Gelder eren, maar „daar heeft h nooit iets van willen weten.” „Dat h

honderden Joden aan een onderduikadres hielp, was volgens hem niets b zonders. H vond dat iedereen dat zou moeten doen”, aldus de cultureel medewerkster van de synagoge in Bussum.

Betsalel is nu bezig al het materiaal uit te zoeken en te ordenen. „Dat is geen kleinigheid, want alles ligt door elkaar.”

Het is de bedoeling dat de

■ „Als je leest wat ze doormaakten, denk ik: Waar heb ik het over?!”

belangr kste stukken op 27 november worden tentoongesteld. B de opening zullen de burgemeesters van Bussum en Naarden aanwezig z n en opperrabb n Jacobs.

Betsalel is ervan onder de indruk dat zo’n kleine gemeenschap, „die zo veel problemen ondervond, het hoofd niet liet hangen. M n man, die voorganger is, en ik hebben wel eens last van metaalmoeheid, maar als je leest wat die mensen hebben doorgemaakt, denk ik: Waar heb ik het over?!”

Betsalel omschr ft de orthodox-Joodse gemeente in Bussum als warm en laagdrempelig. „Gisteren hadden we hier nog veertig man uit de plaatsel ke Mariakerk te gast.”

De Joodse Gemeente Bus-

sum is, in tegenstelling tot de meeste Joodse gemeenten in Nederland, een relatief jonge gemeente. De stichting ervan vond plaats in 1917. De gemeente, die 135 zielen telt, is op dit moment bezig met fusiegesprekken met de Joodse gemeente in Hilversum, die zo’n twintig leden telt.

Volgens Betsalel zit er nog groei in de Joodse gemeente in Bussum. „Voor een orthodoxe gemeente hebben we onlangs een ongebruikel ke beslissing genomen. Op onze begraafplaats mogen van gemengde huwel ken de niet-Joodse partners op een aparte strook komen te liggen, maar dus wel op de begraafplaats. Door zo’n stap zie je direct het ledental toenemen.”

Zorg om behoud erfgoed in Urk

R’dam steggelt over openstelling winkel op zondag

Stichting maakt l st bedreigde plekken

Van onze correspondent

Regioredactie

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 9

Regio

Reformatorisch Dagblad

URK – Stichting Erfgoed Urk (SEU) maakt zich zorgen over de bescherming van authentieke plekjes in het vissersdorp.

Ze presenteert daarom morgen op Open Monumentendag een l st van bedreigd erfgoed in Urk. „We dreigen de weinige authentieke plekjes die we nog hebben te verliezen. Urks erfgoed dient beter te worden beschermd”, aldus SEU in een verklaring die sinds deze week op haar website staat.

Ze wil met de l st burgers en gemeente een houvast geven om Urks erfgoed beter te bewaken.

Volgens de stichting dreigt het beschermde dorpsgezicht voorgoed te worden aangetast.

Niet alleen door het geplande windmolenpark, maar ook door plannen die unieke plekjes en gebouwen van de kaart dreigen te vegen.

Op de erfgoedl st staat scheepswerf Metz op de eerste plaats. Volgens de stichting zou het „b zonder jammer” z n als de 160 jaar oude werf

verloren zou gaan. „De werf heeft zowel een economische als een culturele functie. De havenmeesterswoning is een fraai voorbeeld van de Amsterdamse Schoolarchitectuur.”

Het Oude Kerkhof b het Kerkje aan de Zee verdient een monumentenstatus, meent SEU. „Urkers beseffen vaak niet hoe b zonder Urks oudste dodenakker is. Unieke grafmonumenten worden regelmatig vervangen door ‘glimmende’ marmerplaten.

Bovendien dreigt het historische hekwerk weg te zakken.”

Ook de onder scheepvaarders beruchte ondiepte De Vormt verdient als alleroudste gedocumenteerde stukje Urk bescherming, aldus SEU. „De pleistocene resten die nab Urk onder water liggen dienen te worden onderzocht en moet samen met de zwerfstenen in het Van der L n Geologisch Reservaat worden beschermd”, vindt de stichting. Het reservaat is een gebiedje in het Urkerbos waar een opeenhoping van keien en leem zichtbaar aan de oppervlakte komt en dat in 1954 werd verklaard tot geologisch reservaat.

ROTTERDAM – In de Rotterdamse gemeenteraad is rumoer ontstaan over het voornemen van het college de winkelopenstelling op zon- en feestdagen te verruimen tot 22.00 uur.

NUNSPEET – Liefhebbers van oude koetsen kunnen morgen aan hun trekken komen in Nunspeet, waar het Foto Koos Meijer Nederlands Kampioenschap Traditioneel Gerij plaatsvindt. Ook is er een koetsentocht.

Tien kandidaten burgemeesterspost H-I-Ambacht Van onze correspondent

HENDRIK-IDO-AMBACHT – Voor het burgemeesterschap van Hendrik-Ido-Ambacht hebben zich tien kandidaten gemeld.

Dat maakten de gemeente en de provincie Zuid-Holland gisteren bekend.

Vlaketunnel in oktober klaar YERSEKE – De Vlaketunnel in de A58 b het Zeeuwse Yerseke is over twee weken klaar. De tunnel, die vorig jaar november beschadigd raakte toen het wegdek ineens 10 centimeter omhoog kwam, moet dan helemaal z n gerepareerd. Dat meldde R kswaterstaat gisteren.

De versleten trekankers die de tunnelbuis op z n plek houden, z n begin oktober gerepareerd.

variëren in leeft d van 43 tot 58 jaar.

De nieuwe burgemeester treedt naar verwachting 1 februari 2012 in functie.

De vacature van de eerste burger van Hendrik-Ido-Ambacht ontstaat door het vertrek van H. H. Jonker, die per 1 december gebruikmaakt van de FPU-regeling.

(Advertentie)

Gemeente krijgt beeld van Vestdijk DOORN – De gemeente Utrechtse Heuvelrug kr gt een levensgroot bronzen beeld van de schr ver Simon Vestd k cadeau. Het beeld is al in 1998 ontworpen ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Vestd k, maar wordt door geldgebrek nu pas geplaatst. Vestd k woonde en werkte lange t d in Doorn, waar het beeld ook neergezet zal worden.

Onder de kandidaten z n twee SGP’ers, twee CDA’ers, een VVD’er, een PvdA’er, een GroenLinkser en een lid van de ChristenUnie.

Twee sollicitanten z n niet aan een politieke part verbonden.

Twee kandidaten z n burgemeester of hebben deze functie eerder vervuld. Drie sollicitanten z n wethouder of waren dat in het verleden. De sollicitanten

BELOON UZELF MET EEN GRATIS PANORAMISCH OPEN DAK De Renault Espace Celsium Nu tijdelijk gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm

Megaklus op wielen in Zutphen ZUTPHEN – Spoorbedr f ProRail gaat maandag met een megaklus beginnen, meldde het gisteren. Op 240 wielen aan 60 assen worden loodzware delen van een tunnel naar hun plek vervoerd. Ze z n deel van een nieuwe rondweg rond de Gelderse plaats. De tunneldelen r den met 1 kilometer per uur naar hun bestemming.

Volgens Schneider, raadslid van Leefbaar Rotterdam, z n de winkeliers in de binnenstad hierover ontstemd. „Veel ondernemers is niets gevraagd en z voelen zich overvallen door dit voornemen van het college”, aldus het LR-raadslid gisteren t dens een raadsvergadering. Volgens Schneider wordt hiermee een extra koopavond gecreëerd.

De SP vroeg zich af of het CDA nog in het college zit, gezien dit controversiële voornemen.

Het CDA zei dat wethouder Karakus (Stedel ke Economie) nog in gesprek gaat met de winkeliers en omwonenden. Volgens de VVD is geen enkele ondernemer verplicht om op zon- en feestdagen tot 22.00 uur open te gaan.

GroenLinks is bl met de voorgestelde uitbreiding van de winkelopenstelling en de keuzevr heid die ondernemers hebben.

Er zou geen sprake z n van dwang. Volgens CU/SGP-raadslid Sies ervaren kleine ondernemers wel een vorm van dwang.

Kijk voor de exacte actievoorwaarden op www.renault.nl

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl

Ontvang nu tijdelijk een gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm

Reformatorisch Dagblad

vrijdag 9 september 2011 PAGINA

Krant uit?

Tijd voor refdag.nl

De nieuwe Studio 150

Een echte Johannus voor elke huiskamer!

Haal meer uit het nieuws

Ga nu naar refdag.nl www.refdag.nl Omdat u meer wilt weten.

OPEN HUIS!!!

0 septe Zaterdag 1

mber

Na weken van verbouwen en uitbreiden van de boekhandel en vernieuwing van het interieur, nodigen we u van harte uit om dit onder het genot van een hapje en drankje te komen bezichtigen.

» » » » » »

Uitbreiding verkoopruimte Verbreding assortiment Vernieuwing interieur

! 3.995,-

Vele nieuwe aanbiedingen Hapje en drankje Kleine attentie voor elke klant

Voor de kleintjes is er een leuke verrassing bij oom Koos, die deze dag van 10.30 uur tot 16.00 uur aanwezig is.

00k te bestellen via shop.johannus.com

Uw belangstelling wordt zeer op prijs gesteld.

Graag tot ziens!

Van Der Boom l Voorstraat 41 l 3245 BG Sommelsdijk l tel: 0187-482614

&DB-;<'$7% +$47;2/+,,7 $< +$4,,@+,,7C ',4 D5 '$ 142'D; 6(38 &@DB# $D<'$@;;5 );>+D<$7$< >$4 '$ 0$@$ >;"$@DBA!$'$<% $< /,,< 2 D< $$< D<4D$>$ A,:$@% >;'$7<$ A$7A ;# ;2'$ A,4!$'7,,@* 9,4227@DBA D< 2/ $D"$< !2D5A,>$7% /,<4 '$ );>:,)4$ $< $D"$<4DB'5$ 142'D; 6(3 :,54 D< 07DB/$@ $@A D<4$7D$278 .,<,# >;7"$< 0$7A7DB"+,,7 +DB 2/ ?;!,<<25 '$,@$78 =DBA 0;;7 >$$7 D<#;7>,4D$ ;: ///8B;!,<<258);> "887=/4< >9 ,>2 8# $(4/ :$2 :88> <)92 )#!$,$4<2 -884 1.* :9&6 9/ -)9 5 0+%+' -884 5 '+%+'

'>>##< ;9 -*3#6&*!

52 4#93#=)#6 +255$

#$$32<;$&>9! 2$ <887 -884 =89!$93 $9 :$>3=$3 >9 &>-6 :)2$9 Orgelcentrum Andante www.andanteorgels.nl

/=<&$70 &$ (1)&$1=$ =7 56$1;)4$::$ (=< ($0/$&=7" ,)7)# 2 '.%.. $$7 ;)&6(67 "1)/=03

Kuipers Muziekhuis www.kuipersmuziekhuis.nl

Muziekcentrum Oostendorp www.oostendorp-muziek.nl

Stolk Orgels www.stolkorgels.nl

Verhoog muziek www.verhoogmuziek.nl

S. de Wit & Zn. Orgelbouw www.sdewit.nl

*)7 !)1/$ +$:;693 86#>$ $7 /!$$ 0/))7 ,661 - ;:))13

";694436**3 0+ +1(5 %' :;#6?*9#>># 821., (.0 05 22 ///7@#&47<>

Bestel de gratis themabrochures van Mediawijzer Spelen in een virtuele wereld | MSN: Dicht bij de ander | Hyves, een bijenkorf vol vrienden DVD’s, kijken of niet kijken | Mobieltjes, de wereld op zak Vraag de brochure aan: www.mediawijzer.nl | Postbus 613 | 7300 AP Apeldoorn

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2: 170-204 g/km.

10

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 11

Binnenland/Buitenland

Reformatorisch Dagblad

Christen steunt vooral goed doel gezondheid Binnenlandredactie

ZWOLLE – Van de 100 euro die ze aan goede doelen schenken, geven christenen 31 euro aan gezondheidsdoelen, 21 euro aan ontwikkelingshulp en 20 euro aan zending en evangelisatie.

Dat bl kt uit het Christel k Charitatief Peil, het jaarl kse onderzoek naar naamsbekendheid, imago van en geefklimaat rond christel ke goede doelen onder christenen (PKN, orthodox-gereformeerden, bevindel k gereformeerden en evangelischen).

De traditionele gezondheidsdoelen –KWF Kankerbestr ding, het Rode Kruis en de Hartstichting– z n ook onder christenen het meest bekend. Van de christel ke goede doelen genieten Kerk in Actie, Dorcas en Woord en Daad de meeste naamsbekendheid onder christenen.

Binnen de vier onderzochte stromingen bl ken behoorl ke verschillen te z n in geefgedrag. Evangelischen geven b voorkeur aan zending en evangelisatie: 40 van de 100 euro.

Orthodoxen en bevindel ken schenken meer dan vorig jaar aan zending en evangelisatie,

Geefgedrag ■ Christenen geven vooral aan goededoelenorganisaties voor gezondheid.

■ Circa 12 procent christenen geeft in 2011 minder dan vorig jaar.

■ Gever hecht steeds meer waarde aan CBF-keurmerk organisatie.

maar duidel k minder dan evangelischen: respectievel k 31 en 33 van de 100 euro.

Vorig jaar gaf 96 procent van de christenen geld aan goede doelen. Van hen verwachtte 12 procent dit jaar minder geld te geven. Bovendien z n in 2011 minder mensen bereid de gift automatisch af te laten schr ven.

Daarnaast is het belangr ker geworden of een organisatie in het bezit is van het CBF-keurmerk.

Een derde van de respondenten wil goede doelen ook op een andere manier dan nancieel steunen.

Ze denken dan aan vr willigerswerk, collecteren of het inbrengen van eigen kennis en expertise.

Uit het onderzoek bl kt verder dat orthodoxen, bevindel ken en evangelischen veel zwaarder tillen aan de christel ke identiteit van een goededoelenorganisatie dan PKN’ers. Doelen die wat minder uitgesproken christel k z n, kr gen van christenen het minste geld.

Ongeveer de helft van de christenen geeft b voorkeur incidentele giften. Circa een kwart geeft het liefst structureel en een kwart combineert beide vormen.

De deurcollecte bl ft onverminderd hoog scoren: 98 procent geeft hier aan. De voorkeur om zelf de regie te houden in het geven groeide van 38 procent in 2010 naar 47 procent dit jaar.

Deelnemers aan het onderzoek, dat gisteren werd gepresenteerd, z n Bartimeus Sonneheerdt, Compassion, De Hoop, De Verre Naasten, Dorcas, Edukans, EO Metterdaad, Kerk in Actie, MAF, Open Doors, Red een Kind, tear, Woord en Daad, World Vision, Wycliffe en ZOA.

KINDERDIJK – De molens van Kinderdijk zijn prachtig verlicht. Traditiegetrouw gebeurt dat elke eerste week van september.

Foto Cees van der Wal

„Vrucht van de Geest overstijgt bekeringsverhaal” Van een medewerker

SOMMELSD K – „De vrucht van de Geest is vergel kbaar met een sinaasappel: het is één vrucht die uit meerdere partjes bestaat.” Dat zei ds. C. G. Vreugdenhil, predikant van de gereformeerde gemeente in Vlissingen, gisteravond op een b eenkomst in Sommelsd k.

Ds. Vreugenhil sprak in de hersteld hervormde Rehobôthkerk over ”De vruchten van de Geest”. De b eenkomst was onderdeel van de cursus geestel ke vorming die de hersteld hervormde kerk van Sommelsd k met de christel ke gereformeerde kerk in Middelharnis organiseert.

De predikant nam Galaten 5 als uitgangspunt voor z n betoog. H wees de ongeveer 200 aanwezigen op het feit dat gesproken wordt van één vrucht van de Geest, en dat er toch negen vruchten worden genoemd. „Dat is net als met een sinaasappel: het is één vrucht die toch uit meerdere partjes bestaat.

In iedere gelovige moet die vrucht in z n totaliteit aanwezig z n. Je kunt niet zeggen:

er z n negen mandar ntjes en als ik er nu zes heb, heb ik wel voldoende. Daarom gebruikte ik het beeld van de sinaasappel. Je hebt hem of je hebt hem niet.

Het is alles of niets.”

Het tonen van de vrucht van de Geest is belangr ker dan het hebben van een bekeringsverhaal, zo vervolgde de predikant. „Het hangt niet van je bekeringsverhaal af of je zalig wordt.

Sommigen kunnen van een mug een geestel ke olifant maken.

Anderen hebben niet veel te vertellen, maar je ziet dat ze in hun leven het beeld van Christus vertonen. W moeten ons niet spiegelen aan iemand anders, maar aan Christus. En wie wordt er dan niet klein?”

Ds. Vreugdenhil benadrukte dat Gods genade en de mensel ke verantwoordel kheid samengaan. H stelde dat Galaten 5 erop w st dat de vrucht van de Geest een gave is van God. Maar tegel k, zo legde h uit, zit in het beeld van de vrucht ook de gedachte van natuurl ke groei. „Om een vrucht te laten groeien, z n bepaalde omstandigheden nodig om deze groei mogel k te maken.” De predikant wees er in dit verband

DS. VREUGDENHIL ...Bijbelse liefde...

Foto RD, Sjaak Verboom

op dat de B bel aansporingen bevat die te maken hebben met de verantwoordel kheid van de mens. Als voorbeeld noemde h onder andere de tekst: „Oefen uzelf tot godzaligheid.” „Zoals sportlui zich inspannen om een bepaalde prestatie te bereiken, zo moeten w onszelf oefenen in het dragen van vrucht.

Dat is geen wetticisme, dat is evangelische heiligmaking.”

Daarb is volgens ds. Vreugdenhil het belangr kste „een leven in voortdurende diepe

NIOO opent duurzame locatie Wageningen

Opstelten wil ander gebruik toezichtcamera

WAGENINGEN (ANP) – Het Instituut voor Ecologie NIOOKNAW heeft gisteren in Wageningen een b zonder gebouw geopend, waarin zelfs een toiletbezoek duurzaam is.

DEN HAAG (ANP) – Minister Opstelten van Veiligheid wil cameratoezicht verbeteren door exibeler gebruik van de apparaten.

Het is de grootste onderzoekslocatie van de Koninkl ke Akademie van Wetenschappen in Nederland.

Het gebouw van hout en glas heeft een dak met groene beplanting, dat isoleert en stroom levert. Zomerwarmte en winterkou worden opgeslagen in een diepe put onder het gebouw en worden gebruikt voor koeling en verwarming. Het bedr fsrestaurant werkt zonder afval.

In het gebouw werken wetenschappers uit 25 landen aan onderzoek en toepassingen van tal van nieuwe inzichten op het gebied van ecologie, natuur en economie. Morgen is er een open dag, met diverse activiteiten.

afhankel kheid van de Heere.”

Ds. Vreugdenhil ging uitvoerig in op liefde als vrucht van de Geest. H gaf aan dat in Galaten 5 de liefde voorop gaat omdat het de belangr kste vrucht is van de Geest. „Een christen zonder liefde is geen christen. De hemel is een plaats die vervuld is van liefde. En die liefde is een voorbeeld van onze liefde voor elkaar.” B belse liefde is volgens de predikant iets anders dan sympathie. „Het gaat om een houding die zich uit in onze daden.” „Waar liefde is”, zo vervolgde ds. Vreugdenhil, „is ook bl dschap. Het diepste fundament van bl dschap is God Zelf. De dichter van Psalm 43 noemt God de „God der bl dschap m ner verheuging.” De predikant wees op hindernissen voor geestel ke bl dschap. „Iets wat veel voorkomt is b voorbeeld overbezorgdheid. Dan zitten we maar te tobben over morgen en overmorgen. Maar de Heere zegt: Wees niet bezorgd.”

Als voorbeelden van andere hindernissen noemde h het vasthouden aan bepaalde zonden en het verkeerd reageren op kast dingen van de Heere.

Dat zei h gisteren in de Tweede Kamer.

De Gemeentewet eist cameratoezicht vanaf een vaste plek, waardoor de camera’s niet alt d van pas komen waar ze het hardste nodig z n. Burgemeesters moet daar soepeler mee kunnen omgaan, vindt de minister.

Z moeten de camera’s voor een paar weken of maanden in een gebied kunnen hangen als dat nodig is voor handhaving van de openbare orde.

Ook moeten camera’s worden gebruikt in de str d tegen zaken als hondenpoep, graf ti en vuilnis. Beelden van overtredingen die de leefbaarheid aantasten, moeten b de gemeente terecht kunnen komen.

(Advertentie)

BELOON UZELF

MET DE IDEALE GEZINSAUTO

Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO 2: 170-204 g/km.

DRIVE THE CHANGE

(Advertentie)

BELOON UZELF MET ALLE RUIMTE VOOR UW GEZIN Maak nú een proefrit en ontvang gratis het boek ‘Van Noyon tot Genève’.

Kijk voor meer informatie op renault.nl

De Renault Espace Celsium

ESPACE CELSIUM VANAF

€39.990,-

• Ideale gezinsauto: tot wel 7 ruime zitplaatsen • Carminat TomTom LIVE navigatie met kleurenscherm • Nu tijdelijk gratis panoramisch open dak met elektrisch zonnescherm • Uw voordeel loopt op tot € 3.690,-

Leaseprijs vanaf € 935,-

BELOON UZELF MET DE IDEALE GEZINSAUTO. De Renault Espace Celsium is niet zomaar een MPV. De Espace Celsium blinkt uit in luxe en comfort. Niet in de laatste plaats door de ultieme beleving van ruimte, die nog eens versterkt wordt door het enorme oppervlak van het panoramische glazen schuifdak. Een genot voor u en uw gezin. De bestuurders- en bijrijdersplaats zijn uitzonderlijk ruim en u kunt het modulaire interieur geheel naar uw eigen wensen indelen. Er is al een Renault Espace vanaf € 39.990,-.

De Renault Espace is er al vanaf € 39.990,- incl. BTW, BPM. Excl. verwijderingsbijdrage, leges en kosten rijklaar maken. Leaseprijs Espace vanaf € 935,-/mnd. via Renault Business Finance. Full Operational Lease excl. BTW, brandstof, vervangend vervoer o.b.v. 48 mnd/20.000 km. Kijk voor de actievoorwaarden op www.renault.nl.

Op elke nieuwe Renault Espace geldt een fabrieksgarantie van 3 jr., waarvan 2 jr. onbeperkt en 3e jr. tot 150.000 km hetgeen als eerste bereikt wordt. 12 jr. plaatwerkgarantie. Drukfouten, prijs- en specificatiewijzigingen voorbehouden. Voor meer informatie of de voorwaarden bel gratis 0800-0303 of kijk op www.renault.nl

Min./max. verbruik voor getoonde model: 6,5-8,8 l/100 km, resp. 15,4-11,4 km/l, CO2 : 170-204 g/km.

Schaken

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 12

Beurs

Reformatorisch Dagblad

Sudoku

1 11

Vul de lege hokjes in met een getal tussen 1 en 9. Gebruik elk cijfer een keer in elke rij, elke kolom en elk vak van 3x3.

16

2

3

4

5

6

12

13

17

18

22

7

8

9

14

15

19

23

Tweelingpuzzel

10

20

Horizontaal: 1 waakzaam – negotie; 6 opgewekt – uitbouw; 12 karakter – Europeaan; 14 compositie – hoofddeksel; 16 hoen – nachtvogel; 18 lidwoord – boerder grond; 20 berg – boom; 22 zangnoot – kanon; 23 kelner – plaats in Tunesië; 24 derhalve – zangstuk; 25 ondernemingsraad – vlagzalm; 26 et cetera – slot; 28 trek – diepzwart; 30 oplosmiddel – vlaktemaat; 31 voorheen – bloem; 34 vel – knevel; 36 visgerei – r sttafelgerecht; 37 herrie – medium.

Verticaal: 2 persbureau – vis; 3 uitgeteld – achter; 4 scheepskeuken – opvliegend; 5 en dergel ke – daar; 7 rechtsoverweging – uitroep; 8 kledingstuk - nog eens; 9 kiloliter – lutetium; 10 riviertje in België – familielid; 11 houtsoort – bouwland; 13 regeringsreglement – water in Friesland; 15 hofgat – armholte; 17 wat – rivier in Zwitserland; 18 hevig – rivier in Engeland; 19

21

24

25

HH

2

7

5

26

1

6

2

9

27 31

8

3

7

9

4

rentie van de loper op c3, die e5 dekt, niet meer schadel k is.

Dual? Nee, want als het bovenste paard naar e5 gaat, raakt de onderste toren van d6 gepend en kan er alleen mat volgen door de onderste toren naar d4 te spelen. Als echter het onderste paard naar e5 gaat, raakt de onderste toren gepend en kan alleen de toren van d6 mat geven. Het Barulinthema is een constructief hulpmiddel om een dual te verm den en wordt dan ook veel gebruikt in problemen waarin het er niet in de eerste plaats om gaat het genoemde thema te tonen.

Meestal wordt dus het Barulinthema aan een ander thema gekoppeld.

2

5

7

4

1

2

11

9

16

2

3

4

5

6

12

13

17

18

7

8

9

10 15 20

21

24

27 31

14 19

23

26

28 32

25

29

30

33

34

35

HHH

1

3

7

7

4 8

6

3

5 2

2

5

6

2 4 8

6

4

5

37

3

1 6

36

5

Oplossing vorige puzzel: Horizontaal: 1 vloot; 3 haven; 6 breed; 8 omlopen; 9 truffel; 10 lotus; 12 nogal; 13 n gen; 15 cacao; 17 wonen; 19 klink; 21 luister; 22 chapeau; 23 agent; 25 nadat; 27 maand; 29 tosti; 31 blauw; 33 brein; 34 oerwoud; 35 Norwich; 36 gever 37 Niers; 38 nurse.

Verticaal: 1 viool; 2 tapas; 3 honen; 4 vliegen; 5 netel; 6 bruin; 7 delen; 11 tic; 14 gei; 15 Callantsoog; 16 octet; 17 weren; 18 nicht; 19 kraam; 20 kruidenthee; 24 Ens; 26 drachme; 28 Ane; 30 ivoor; 31 baden; 32 wants; 33 buren.

8

8

9

1

7

6

1

6

5

Fotopuzzel (09)

Een mooi ontpenningsprobleem kan opgelost worden. Opgave 839 van G. Hume heeft als opdracht: wit geeft mat in twee zetten. Het aangeven van de sleutelzet is voldoende.

Uitleg: Dagelijks plaatsen we een gedeeltelijk afgedekte foto, te beginnen op maandag. Iedere dag laten we een stukje meer zien. De opgave is zo snel mogelijk het gevraagde antwoord te raden en door te bellen naar het Reformatorisch Dagblad.

Als u op de eerste dag (maandag) het goede antwoord weet en doorbelt, krijgt u 6 punten. Belt u op dinsdag het goede antwoord door, dan krijgt u 5 punten, enzovoort.

Op zaterdag wordt de oplossing geplaatst. De weekwinnaar (die gekozen wordt uit de eerste goede inzendingen) ontvangt een waardebon van 15 euro.

De week erna beginnen we ‘s maandags opnieuw. U kunt van week tot week punten sparen. Na dertien weken is degene die de meeste punten heeft gespaard winnaar en ontvangt een waardebon van 50 euro.

Natuurlijk kunt u elke week slechts eenmaal het goede antwoord doorgeven.

Oplossingen sudoku’s vorige keer 7

8

1

2

4

6

5

3

3

6

4

7

5

9

2

1

8

1

5

2

6

3

8

7

4

9

2

3

7

5

8

1

4

9

6

8

4

9

2

6

3

5

7

1

6

1

5

9

4

7

8

3

2

7

8

3

4

1

6

9

2

5

4

2

6

3

9

5

1

8

7

5

9

1

8

7

2

3

6

4

KitsQuiz

5

9

8

7

1

2

3

6

4

4

3

1

6

5

8

9

2

7

Welk type Saab heeft Marc Swart uit Haarlem?

6

2

7

4

3

9

5

1

8

2

4

5

9

8

6

1

7

3

9

1

6

3

7

4

8

5

2

7

8

3

5

2

1

4

9

6

3

5

9

8

6

7

2

4

1

1

7

4

2

9

3

6

8

5

8

6

2

1

4

5

7

3

9

Saab 99 Saab 9-3 Saab 9-5 Saab 900

35

37

22

9

e j a o

34

7

Nieuw probleem

Inzendingen z n welkom tot over drie weken b Henk Prins, Reinenweer 42, 3363 XR Sliedrecht hprins@solcon.nl. Voor de tweezet z n twee punten te verdienen.

33

4

4 8

Oude thema’s in de schaakproblematiek bl ven vaak jong en nieuw. Het bewerken van oude thema’s en deze in een modern jasje steken is een bezigheid die aan veel componisten werkgelegenheid biedt.

In veel schaakproblemen komt dualverm ding voor. Een van de manieren waarop dat kan worden uitgewerkt, is met behulp van penning. We komen dan b het Barulinthema terecht, waarvan de de nitie eenvoudigweg is: dualbestr ding door penning van wit door zwart.

Aan de beurt van behandeling is tweezet 778 van de ontwerper van het thema, de Russische componist M. M. Barulin (zie diagram). Het probleem scoorde een eervolle vermelding in Schachmatny Listok in 1930.

De sleutelzet is 1. Ph3! Wit dreigt 2. Pxg5 mat. Zwart kan dat verhinderen door met z n paarden naar e5 te springen. De zwarte dame is dan ontpend en z kan het mat op g5 bezweren.

Maar als er een paard op e5 gaat staan, dan kunnen in principe beide witte torens op d4 mat geven, omdat de witte interfe-

8

1

Henk Prins

30

9

3 1

32

36

1

6

839 – G. Hume, tweezet

29

1

7

778 – M. M. Barulin, tweezet

28

3

keurig – dandy; 21 vod – Europeaan; 27 compagnie – droog; 29 boerenwerktuig – dierengeluid; 30 open plek in het bos – gravin van Holland; 32 zangnoot – radon; 33 vaartuig – selenium; 34 hectare – de oudere; 35 onder andere – dierengeluid.

Hoe doet u mee?

De foto van deze week toont een bekende persoon. Weet u wie het is, dan neemt u de eerste letter van zijn voornaam en berekent de hoeveelste letter van het alfabet het is. Dat getal moet u doorbellen naar 0909-1234560.

Als u dit nummer belt volgt u eenvoudig de aanwijzingen op.

Let op, het puzzelnummer van deze week is 09.

Gebruik altijd dezelfde (mobiele of gewone) telefoon, want u spaart de punten bij het gebruikte telefoonnummer. Het gesprekstarief bedraagt 40 eurocent per minuut. Na aftrek van de kosten is dit bedrag bestemd voor de stichting Draagt Elkanders Lasten.

A Zet de zes letters van maandag tot en met zaterdag achter elkaar, ga naar kits.nl, geef je antwoord en win drie punten.

Reformatorisch Dagblad

AEX

10:58 uur

UITGAVE VAN ERDEE MEDIA B.V.

DOW JONES

22:30 uur

TOKIO

06:00 uur

EURO

10:58 uur

Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn.

Kantoortijden: maandag t/m vrijdag van 8.00-16.30 uur.

Directie en Administratie Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

Telefoon: 055-5390222, Fax: 055-5417450, E-mail: directie@erdee.nl.

Postbanknummer: 719502.

10 aug

280,11

9 sep

10 aug

8 sep

11.295,81

10 aug

9 sep

8.737,66

10 aug

9 sep

$ 1,3846

Redactie Postadres: Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Telefoon: 055-5390222, Fax: 055-5412288, E-mail: redactie@erdee.nl.

De publicatierechten van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een Cisacorganisatie zijn geregeld met Beeldrecht te Amstelveen. Deze kunstenaars wordt verzocht in voorkomende gevallen contact op te nemen met Beeldrecht.

Het Reformatorisch Dagblad participeert in de Stichting Raad voor de Journalistiek te Amsterdam. Deze stichting draagt zorg voor de instandhouding van de raad, een onafhankelijke klachteninstantie die eventuele klachten over journalistieke gedragingen behandelt. Inlichtingen bij voorkeur via 055-5390222 of eventueel rechtstreeks bij de Raad voor de Journalistiek: 020-6735727.

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij de uitgever.

EURIBOR

10 aug

08/09

8 sep

1,532%

10 JAARSRENTE

09/09

10 aug

9 sep

GOUD (troy)

2,289%

10 aug

08/09

$ 1.855,00

8 sep

OLIE (vat)

10 aug

08/09

8 sep

$ 114,55

Abonneeservice Voor opgave abonnementen, informatie over uw abonnement, verhuizingen, bezorging, doorgeven vakanties en opzeggingen.

Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

Telefoon: 055-5390498, Fax: 055-5415687, E-mail: abonneeservice@erdee.nl, www.erdeeservice.nl/rd Openingstijden abonneeservice: maandag t/m vrijdag 08.00-20.00 uur en op zaterdagmorgen van 09.00 – 12.00 uur.

Abonnementsprijzen Nederland (incl. 6% btw).

Jaarabonnement op basis van automatische incasso: € 285,00. Proef voor 4 weken € 12,00 (afgelopen halfjaar geen (proef)abonnement gehad).

Voor meer abonnementsvormen zie: www.erdeeservice.nl/abonnementen.

Abonnementen zijn bij vooruitbetaling en worden automatisch verlengd.

Het opzeggen van abonnementen kan een maand voor aloop van de abonnementsperiode schriftelijk, via e-mail of telefonisch, bij voorkeur onder opgave van de opzegreden. Meer informatie over uw abonnement is op te vragen via Abonneeservice.

Adreswijzigingen: bij voorkeur schriftelijk, twee weken vóór ingangsdatum.

BEURSSTEMMING

Swedish Automobile keldert op Damrak

Het Reformatorisch Dagblad is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG).

EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee) overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar: Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij de krant gevoegde folders.

Voor meer informatie over ons privacybeleid, zie www.erdeeservice.nl/privacy.

Voor algemene voorwaarden, zie www.erdeeservice.nl/algemenevoorwaarden.

AMSTERDAM (ANP) – De Amsterdamse beurs is vanmorgen, evenals de andere Europese beurzen, in de min begonnen. Lagere slotstanden op Wall Street na het uitbl ven van details over de verdere steunmaatregelen van de Amerikaanse centrale bank zetten de stemming onder druk. Het aandeel van Swedish Automobile, het moederbedr f van Saab, kelderde.

De AEX-index in Amsterdam noteerde drie kwartier na aanvang 0,4 procent lager op 282,35 punten. De midkapindex verloor 0,6 procent tot 475,09 punten. In Par s en Frankfurt zakten de beurzen tot 1 procent. Londen bleef ongew zigd. De beurs in Tokio eindigde vandaag met verlies nadat bleek dat de Japanse economie in de periode april tot en met juni sterker dan verwacht is gekrompen. De Nikkei sloot 0,6 procent lager op 8737,66 punten.

In Amsterdam ging de handel in het aandeel Swedish Automobile vandaag weer van start na een onderbreking van twee dagen. Het aandeel klapte b na 50 procent omlaag, maar verkleinde dat verlies snel tot circa 26 procent. Saab liet voorbeurs weten maandag in beroep te gaan b de Zweedse rechtbank in verband met het afw zen van de bescherming tegen schuldeisers door de rechter.

Het banenplan van de Amerikaanse president Obama, dat met een omvang van 447 miljard dollar (ruim 320 miljard euro) groter uitviel dan verwacht, kon de markten nog niet inspireren. Beleggers vrezen dat de Democraat Obama een zware politieke str d zal moeten voeren met de Republikeinen om het plan door te voeren.

De euro zette de daling voort en was 1,3866 dollar waard, tegen 1,3960 dollar aan het eind van de beurshandel gisteren. De pr s van Amerikaanse olie daalde 0,1 procent tot 88,94 dollar per vat. De pr s van Brentolie steeg 0,1 procent tot 114,68 dollar per vat.

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente.

A refdag.nl voor actuele beursstanden.

Advertentieafdeling Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

Telefoon: 055-5390499, Fax: 055-5424802, E-mail: advertentie@erdee.nl.

Voor online opgeven schakeltjes: www.schakeltjes.nl.

Reacties op brief onder nummer: Postbus 298, 7300 AG Apeldoorn.

Tarieven: gewone advertenties maandag t/m vrijdag € 1.20 per millimeter, zaterdag € 1,25 per millimeter (contracttarieven op aanvraag), Schakeltjes € 1,34 per mm, Familieberichten, Vergaderagenda en Varia € 0,86 per kolom-mm.

Ter informatie: een overlijdens- en jubileumadvertentie bestaat standaard uit 2 kolommen. Voor brieven onder nummer of adres te bevragen aan het bureau van ons blad wordt € 3,30 berekend. Deze prijzen zijn exclusief 19% btw.

Aanlevering: Advertenties dienen voor 13.30 uur ontvangen te zijn, een werkdag voor de gewenste plaatsingsdag. Overlijdens- en geboorteadvertenties op de plaatsingsdag voor 9.00 uur. Advertenties voor de zaterdagkrant dienen op donderdag voor 15.30 uur binnen te zijn. Overlijdens- en geboorteadvertenties op vrijdag voor 18.30 uur. Mochten in telefonisch opgegeven advertenties fouten voorkomen, dan stellen wij ons voor de gevolgen die daaruit voortvloeien niet aansprakelijk. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

Openingstijden advertentieafdeling: maandag t/m vrijdag 08.00-16.30 uur.

(Inhoudelijke) klachten over advertenties kunnen gemaild worden naar advertentie@erdee.nl. Voor meer informatie over adverteren en tarieven: www.erdeeservice.nl/adverteren.

Internet- en archiefdiensten Het Reformatorisch Dagblad is ook online te raadplegen via refdag.nl.

Het archief van de interneteditie is vrij toegankelijk.

Overige internetdiensten zijn puntuit.nl, rdtref.nl en tijdenplaats.nl.

Diversen Stichting Reformatorische Publicatie (SRP), bankrekeningnummer 65.30.62.362.

Stichting Draagt Elkanders Lasten (DEL), giro 2970700, bankrekeningnummer 65.32.60.008.

BELEGGINGSFONDSEN

BINNENLANDSE AANDELEN AEX-AANDELEN

GROOTSTE STIJGERS 11.00 heden

vorig hoogste koers laagste koers slot

aegon 2,95 3,05 ahold 8,35 8,36 air france-klm 6,06 6,29 akzo nobel 32,65 33,40 aperam 11,12 11,54 arcelor mittal 13,50 14,08 asml holding 24,62 24,86 boskalis westm., kon. 22,72 23,06 corio 39,06 39,31 dsm, kon.

32,76 33,66 fugro 39,98 40,30 heineken 34,05 34,18 ing groep c.

5,16 5,28 kpn 9,88 9,98 philips, kon.

12,89 13,26 randstad 21,33 22,05 reed elsevier 8,09 8,14 royal dutch shell a 23,70 23,59 sbm offshore 13,76 14,06 tnt 3,77 3,85 tnt express 6,15 6,18 tomtom 2,98 3,01 unibail-rodamco 144,00 145,40 unilever c.

23,08 23,12 wolters-kluwer c.

12,43 12,61

5,71 10,28 15,30 53,74 32,20 28,55 32,95 38,46 54,25 47,42 63,68 43,28 9,50 12,30 25,45 43,10 10,32 26,74 20,93 10,05 10,20 8,03 167,00 24,08 17,93

09/03 21/09 12/01 28/04 27/01 08/02 21/02 01/03 26/10 01/06 06/04 19/05 30/03 06/04 18/01 14/02 14/02 02/02 05/04 14/01 30/05 03/01 21/09 29/12 16/02

2,66 7,62 5,88 31,23 10,74 12,82 *20,42 21,14 33,40 31,08 36,71 30,40 4,94 8,95 12,68 20,39 7,38 20,12 11,75 3,68 6,02 2,77 124,50 20,82 11,92

11/08 26/08 06/09 06/09 24/08 06/09 09/09 26/08 09/08 19/08 23/08 24/08 06/09 22/08 06/09 19/08 19/08 09/08 09/08 26/08 23/08 05/08 09/08 12/10 09/08

k/w 3,20 11,32 -1,15 11,54 11,15 9,66 10,57 7,26 17,18 10,88 11,51 13,36 6,07 8,66 8,38 12,59 12,80 9,65 12,80 8,47

--

6,08 15,62 16,08 12,79

omzet 2883310 645789 1108398 133766 148191 2238966 682078 58874 57256 270288 116892 130237 6004186 1224683 590646 117302 384752 2378814 150012 224602 265238 634143 46875 1686995 74356

% 7,38 4,63 4,05 2,08 1,41

dpa group amt holding nedsense enterpr royal dutch shell'b' hes beheer c.

GROOTSTE DALERS

% -31,94 -20,00 -16,67 -4,81 -4,55

spyker cars tiscali antonov plc nyse euronext heijmans

RENTE euribor 3 mnd euribor 6 mnd euribor 1 jaar rente 5 jaar rente 10 jaar

11.00 heden 1,53 1,73 2,07 1,37 2,29

vorig slot 1,53 1,73 2,07 1,40 2,31

STAATSOBLIGATIES AMX-AANDELEN 11.00 heden aalberts ind. amg arcadis asm international bam groep, kon. binckbank brunel international csm delta lloyd Groep eurocomm. prop. heijmans imtech logica mediq nutreco ordina pharming group sns reaal ten cate unit 4 usg people vastned retail vopak wavin wereldhave

12,26 8,74 12,72 17,95 3,06 8,26 21,43 15,26 11,85 32,30 10,50 19,54 0,98 11,74 47,30 1,91 0,10 1,98 23,64 16,90 6,16 40,08 34,68 5,53 57,01

vorig hoogste koers laagste koers slot 12,30 9,01 12,84 18,46 3,15 8,50 21,86 15,42 12,14 32,07 11,00 19,80 1,00 11,90 47,30 1,97 0,10 2,03 24,00 17,16 6,42 40,82 35,05 5,66 57,49

17,28 16,92 18,15 31,78 5,83 13,25 34,98 27,10 19,90 36,72 23,90 28,48 1,78 14,90 60,73 4,15 0,27 4,27 32,46 26,90 16,27 53,31 37,32 12,25 76,29

04/04 06/04 15/02 11/05 14/04 28/10 10/05 17/01 08/02 22/10 28/04 04/01 18/02 16/12 14/12 18/01 28/10 04/04 03/05 14/06 09/02 28/01 04/01 04/05 01/04

10,10 6,21 11,91 15,10 2,90 6,80 19,70 14,66 11,53 25,60 10,10 15,60 0,90 11,17 39,75 1,76 0,08 1,98 *20,22 16,40 6,04 34,05 27,43 5,37 49,96

09/08 23/09 26/08 09/08 19/08 09/08 18/08 09/08 26/08 09/08 06/09 09/08 26/08 09/08 09/08 06/09 09/08 06/09 09/09 06/09 06/09 09/08 09/08 06/09 09/08

k/w

omzet

12,53 130,45 10,85 4,01 40,73 13,43 19,71 10,59 3,40

83044 74197 14554 43469 230739 43555 4108 25992 48682 26509 34654 82025 320712 5269 15899 49867 905208 285174 7850 3317 74135 4169 26543 23335 10900

--

11,29

--

8,29 9,14 14,92 -13,74 -0,54 -2,54 8,62 19,16 31,28

--

16,35 37,11 13,75

1 3/4 nl 10-13 1 nl 2014 2 1/2 grb 2 1/2 nl 2012 2 3/4 nl 2015 3 1/2 grb 3 1/2 nl 2020 3 3/4 nl 04-14 3 3/4 nl 2042 3 grb 3.25 nl 05-15 3.75 nl 06-23 4 1/2 nl 2017 4 1/4 nl 03-13 4 nl 05-37 4 nl 2016 4 nl 2018 4 nl 2019 5 1/2 nl 98-28I-II 5 nl 02 7 1/2 nl 93-23

09/09 101,57 100,61 80,41 100,59 105,55 112,95 110,46 108,26 117,00 99,00 108,21 112,52 115,46 106,80 119,25 112,13 113,69 114,20 136,20 103,76 149,98

02/09 101,41 100,30 78,31 100,57 105,12 109,81 109,12 107,76 113,35 94,01 107,21 110,66 114,60 106,51 116,05 111,24 112,47 112,84 132,77 103,57 147,56

MEEST VERHANDELDE FONDSEN 11.00 vorig heden slot asn dz aandelenfonds 50,54 50,55 asn dz mixfonds 59,26 59,12 asn dz obligatiefonds 27,39 27,34 asn dz small&midcap 20,12 20,13 asn milieuwaterfonds 15,33 15,35 bnp all inc fd 33,98 34,01 bnp all in fd 50,93 50,83 bnp as pac hi inc 46,16 45,85 bnp eur obl fonds 99,95 99,73 bnp gl high in eq 49,52 49,56 bnp gl prop sec fd 41,15 41,17 bnp high inc pr fd 25,15 25,21 bnp obam 40,69 41,02 delta lloyd deelnemingen38,38 38,08 delta lloyd dollar 9,86 9,82 delta lloyd euro cr.

11,27 11,26 delta lloyd euro de.

23,69 23,74 delta lloyd investm.

5,52 5,53 delta lloyd mix 10,07 10,07 delta lloyd rente 13,18 13,16 delta lloyd sel. div 7,38 7,33 etfs physic gold 133,75 130,71 etfs physic silver 30,15 29,72 eurocomm. proprts 32,30 32,07 european capital hld 215,96 217,47 friesland eurorente 25,97 25,94 idb alchemy 25,75 25,47 idb eq.income 35,87 35,44 ing basic materials 50,26 49,97 ing daily con.goods 43,67 43,67 ing dutch fund 36,71 36,40 ing duurzaamaandelen 15,75 15,73 ing dyn mix1 fd 24,58 24,48 ing dyn mix3 fd 20,56 20,55 ing dyn mix4 fd 18,92 18,87 ing dyn mix5 fd 16,33 16,28 ing energy fund 44,86 44,69 ing euro obligatie 36,65 36,61 ing europe fund 18,08 17,90 ing far east fund 28,98 29,10 ing financials fund 9,75 9,77 ing firstclass obli.

24,59 24,56 ing global fund 45,62 45,80 ing global obligatie 14,61 14,58 ing global opp fd 19,91 19,89 ing health care fund 21,08 21,16 ing hoog div.oblig.

23,07 23,01 ing hoog divaandelen 19,12 19,09 ing information tech 31,90 31,81 ing japan fund 8,42 8,46 ing lion fund 33,11 33,08 ing luxury con.goods 30,39 30,37 ing north america 18,26 18,41 ing premium dividend 14,22 14,10 intereffekt indiawar 0,67 0,69 intereffektjap.warra 0,80 0,82 intereffekt vietnam 8,92 8,88

ishares aex 28,07 28,34 ishares bric 50 19,92 20,00 ishares easte10/40 21,61 21,95 ishares east ex-jp 30,00 30,21 ishares e corp bd 120,13 119,90 ishares em markets 28,17 28,34 ishares europe 14,55 14,67 ishares euro stx50 21,36 21,72 ishares ftse 100 6,09 6,13 ishares japan 6,81 6,82 ishares korea 24,43 24,74 ishares msci latam 18,85 18,81 ishares private eq 8,48 8,62 ishares s&p 500 8,49 8,55 ishares stoxx 50 21,51 21,68 ishares taiwan 23,35 23,26 ishares world 17,68 17,82 kempen eur.highdivi.

5,15 5,09 kempen eur.smallcap 23,09 22,77 kempen euro credit 46,35 46,33 kempen gl.high div.

20,50 20,44 kempen global bond 54,22 54,09 kempen sense fund 22,69 22,53 lanschot ms neu 23,04 22,92 lyxor etf lev aex 3,77 3,86 mark acc daxruss 43,74 43,26 nieuwe steen inv.

11,99 11,98 robeco 19,69 19,72 robeco balanced mix 48,98 48,64 robeco commodities 28,02 27,82 robeco dynamic mix 32,61 32,75 robeco growth mix 44,53 44,41 robeco hollandsbezit 17,59 17,42 robeco safe mix 48,38 48,39 robeco solid mix 45,52 45,28 rolinco 17,74 17,70 rorento 49,63 49,49 sns amerika aand.fds 12,07 12,16 sns azie aand.fonds 15,93 15,85 sns duurzaam aandfds 15,96 15,85 sns euro aandelen 18,28 18,16 sns euro liquiditeit 22,32 22,34 sns euro mixfonds 23,13 23,00 sns euro obligatief.

24,79 24,74 sns euro vastgoedfds 31,15 30,81 sns ned.aandelenf.

31,08 30,82 sns optimaal blauw 25,48 25,47 sns optimaal geel 27,56 27,53 sns optimaal oranje 29,54 29,45 sns optimaal paars 12,26 12,21 sns optimaal rood 28,86 28,76 sns wereld aand.fds 13,58 13,54 t&p allegretto fd 8,24 8,23 thinkcapital aex 28,30 28,63 tracks aex etf 27,86 28,18 triodos groenfonds 57,73 57,63 triodos vastgoed 5,72 5,72 vastned offices 10,26 10,16 vastned retail 40,08 40,82 w.p stewarthold.fund 169,75 173,11

< t

*

A

V

<

vrijdag 9 september 2011 PAGINA 13

Economie

Reformatorisch Dagblad

Obama trekt Ontslag als het begin van iets beters miljarden uit voor banen ontslagen

Beleggers teleurgesteld in actie Fed Redactie economie

WASHINGTON – De Amerikaanse president Obama wil 447 miljard dollar (ruim 320 miljard euro) uittrekken voor het scheppen van banen.

Obama zei afgelopen nacht in een toespraak voor het Congres dat h banen wil scheppen door infrastructurele projecten en belastingvoordelen voor bedr ven en werknemers.

Volgens de president zal de „American Jobs Act” ervoor zorgen dat meer mensen meer geld in hun zakken kr gen. H stelde banen in het vooruitzicht voor onder anderen leraren, oorlogsveteranen en langdurig werklozen.

Het vlottrekken van de banenmarkt is volgens politieke analisten cruciaal voor Obama. Als h daar niet in slaagt, kan h een herverkiezing volgend jaar volgens hen wel vergeten. De populariteit van de president is tot een dieptepunt gedaald, vooral uit onvrede onder de bevolking over een werkloosheid van 9,1 procent van de beroepsbevolking.

Om z n plannen te kunnen uitvoeren, heeft Obama de steun van het Congres nodig. Daarom riep h de Republikeinen in z n toespraak op het landsbelang boven part politieke belangen te stellen. „De vraag is of we met het oog op de nationale crisis waarmee we worden gecon-

American Jobs Act ■ President Obama wil met American Jobs Act meer mensen aan werk helpen.

■ Vlottrekken van banenmarkt is volgens analisten cruciaal voor Obama.

■ Infrastructurele projecten en belastingvoordelen moeten banen aanjagen.

fronteerd, het politieke circus kunnen beëindigen en daadwerkel k iets kunnen doen om de economie te helpen”, zei Obama.

De leider van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, John Boehner, zei dat het plan van Obama het verdient om serieus te worden bekeken.

De toespraak van Obama van vannacht was te laat om de Amerikaanse beurzen nog in een opwaartse beweging te kr gen.

Beleggers op Wall Street reageerden gisteravond teleurgesteld op de toespraak van voorzitter Ben Bernanke van de Federal Reserve (Fed). Die zei dat de Amerikaanse centrale bank er alles aan zal doen om een hoge economische groei te bewerkstelligen en de werkloosheid te verlagen.

Bernanke gaf echter geen details van plannen die de Fed overweegt om die doelstellingen te bereiken. Dat was een grote teleurstelling voor Wall Street, waar de verliezen fors opliepen.

De graadmeters stonden voor de toespraak tot 0,2 procent lager, maar doken daarna tot 0,9 procent in de min.

De Amerikaanse minister van Financiën, Timothy Geithner, pleitte gisteren voor een mondiale aanpak om de wereldeconomie aan te jagen. De VS moeten de banenmarkt uit het slop trekken, Europa moet daadkrachtig optreden tegen de schuldencrisis en China en andere snelgroeiende landen moeten de binnenlandse vraag stimuleren en ervoor zorgen dat hun valuta sneller in waarde st gen, aldus Geithner.

De minister zei zich te realiseren dat sommige landen geen andere keuze hebben dan zich te richten op het verbeteren van hun nanciële positie. „Anderen hebben echter ruimte om meer groei te bevorderen of om bezuinigingen wat meer te spreiden.”

Druk op Grieken neemt verder toe Redactie economie

DEN HAAG – De politieke druk op Griekenland om te voldoen aan de toegezegde hervormingen, wordt steeds verder opgevoerd.

Minister De Jager van Financiën stelde gisteren t dens een b eenkomst in Den Haag dat Nederland de steun aan Griekenland direct staakt als bl kt dat het land niet voldoet aan de opgelegde criteria. De Jagers Duitse collega Schäuble liet zich tegenover de Bondsdag in soortgel ke bewoordingen uit.

De zogenoemde trojka van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) brak vorige week de inspectie in Athene voort dig af omdat ze ontevreden waren met de vorderingen van Griekenland om z n staatsschuld te reduceren en z n begroting op orde te brengen. De trojka beoordeelt momenteel of de Grieken op koers liggen ten opzichte van het aan de Europese steun verbonden pad. De uitkering van een volgende tranche van noodsteun

is afhankel k gemaakt van die vorderingen.

Mochten de Grieken de tranche aan noodsteun mislopen, dan ontstaan direct acute nanciële problemen voor het land en zal Athene geld moeten lenen op de internationale kapitaalmarkt.

Daar liep de rente op tweejarig Grieks schuldpapier gisteren voor het eerst op tot meer dan 55 procent.

Een woordvoerder van de Griekse regering stelde gisteren dat het niet aan de orde is dat Griekenland de eurozone zal verlaten.

Gisteren werd bekend dat de Griekse economie in het tweede kwartaal met 7,3 procent is gekrompen vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder.

Het bureau voor de statistiek van Griekenland ging eerder uit van een krimp met 6,9 procent.

Mede door deze tegenvaller heeft de overheid de verwachting voor heel 2011 naar beneden b gesteld.

De verwachting is nu dat de economische krimp dit jaar uitkomt op 5 procent. Eerder gingen de Grieken uit van een afname met 3,5 procent.

Saab dient beroep in Redactie economie

STOCKHOLM – Saab, dochterbedr f van het Nederlandse Swedish Automobile, dient maandag z n beroep in b de Zweedse rechtbank in verband met het afw zen van de bescherming tegen schuldeisers.

Dat maakte het bedr f vanmorgen bekend. De deadline voor het indienen van het beroep is 29 september. Saab houdt, na het indienen van het beroep, rekening met een snelle uitspraak.

Het bedr f geeft verder aan, in de tussent d, de gesprekken met verschillende part en over extra nanciering voor de korte term n door te zetten.

Het bedr f is teleurgesteld dat de Zweedse rechter gisteren een verzoek tot bescherming tegen schuldeisers afwees. De rechtbank oordeelde dat uit de aanvraag van Saab niet duidel k viel op te maken wanneer Chinese

investeringen het bedr f zullen bereiken. Andere door Saab aangedragen voorstellen om het bedr f te reorganiseren waren „te algemeen.”

In juni gaf Saab aan dat twee Chinese bedr ven, Pang Da en Youngman, een belang zouden nemen in het bedr f. Deze deals wachten nog steeds op goedkeuring van de Chinese autoriteiten.

Volgens de rechter is er mede daardoor geen reden om te geloven dat een reorganisatie zal werken.

De vakbonden gaan intussen door met de voorbereidingen voor een faillissementsverzoek maar zeiden zich niet te haasten.

Topman Victor Muller van Saab vroeg z n crediteuren zich rustig te houden totdat het beroep achter de rug is. Muller toonde zich vandaag op de Zweedse radio str dlustig en zei dat het geld van de Chinese investeerders „genoeg moet z n om de business weer op te starten.”

Schrijf een brief, maar verstuur hem niet. Het kan helpen om ontslag te verwerken.

Clasina van den Heuvel

In de brief kun je opschr ven hoe kwaad je bent over je ontslag en wat je hebt gemist in de reacties van anderen (collega’s, leidinggevenden). Geef ook gerust toe dat je sommige zaken anders had moeten aanpakken. Vergeef de ander. Lees de brief vervolgens voor aan de stoel en verbrand hem. Zoiets helpt om ontslag te verwerken.

Zo ongeveer luidt een van de adviezen van loopbaanbegeleiders Ciska Pittie en Caroline Harder. Z schreven het boek ”Maak er werk van. Ontslag als stap in je loopbaan”, dat vandaag werd gepresenteerd in Amsterdam.

Hun boodschap: Zie ontslag als een onderdeel van je loopbaan. Het kan het begin betekenen van iets beters. In het boek staan praktische tips en adviezen over omgaan met ontslag; daarnaast vertellen mensen hun persoonl ke verhaal.

Waarom nu een boek over ontslag?

In 2009, t dens de economische crisis, tóén vielen er veel ontslagen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde vorige week dat er in 2010 minder gedwongen ontslagen waren dan in 2009. De daling –14 procent– schreef het CBS toe aan economisch herstel. „Het rare is dat w helemaal niet het idee hebben dat het beter gaat”, zegt Ciska Pittie, een van de auteurs van ”Maak er werk van”. Net als medeauteur Caroline Harder werkt ze b loopbaanadviesbureau Talent & Result, dat de afgelopen jaren allerlei ontslagen werknemers begeleidde. Van drukker en, uit de media, de zorg, de scheepsbouw. Pittie: „Het is gewoon zwaar weer buiten en we zitten er middenin. Ik denk dat er weer een dip aan komt. Bedr ven z n volop aan het reorganiseren. In de gra sche sector is het nog niet in orde; de ontslagen b TNT hebben we nog op het netvlies.”

Economische redenen z n in deze t d ontslagoorzaak nummer één. Hoewel ontslag om die reden vaak niets zegt over de kwaliteit en inzet van werknemers, bl ft het p nl k.

A-merk verliest terrein op huismerk AMSTERDAM (ANP) – A-merken in de voedingsindustrie leveren steeds minder winst op doordat de kosten harder st gen dan de omzet.

Voor huismerken van supermarkten geldt het omgekeerde.

Dat bleek vandaag uit onderzoek van EFMI Business School en PwC. De sector kampte de laatste jaren met onder meer de pr zenslag in de supermarkten, st gende grondstofpr zen en de economische crisis. De winstmarges van producenten van A-merken z n daardoor tussen 2002 en 2009 met ruim een kwart gedaald. Producenten van huismerken zagen hun marges juist met een derde st gen.

Illustratie RD, André Dorst

In de verhalen zit een rode draad, ziet Pittie. „Mensen die worden ontslagen maken eerst een periode van rouw mee. Sommigen waren jarenlang loyaal aan een bedr f – en vragen zich af: Hoe kan dit gebeuren? Ze doorlopen fases van ongeloof, woede, ontkenning, verdriet. Ze z n hun collega’s en hun sociale netwerk kw t, de zinvolle invulling van de dagen.” Hoe lang deze periode duurt, verschilt erg per persoon, zegt Pittie. Laag- of hoogopgeleid maakt volgens haar geen verschil

voor de manier waarop mensen zich erdoorheen slaan.

Op een bepaald moment komt er een omslag. „Iemand k kt dan om zich heen en zegt: Het hele huis is opgeknapt, alle mantelzorgtaken z n gedaan. Wat valt er nog meer te doen op de arbeidsmarkt?” Op die omslag spelen coaches als Pittie en Harder in.

In hun boek spreken ze van ontslag als een mogel kheid, als een kans op iets nieuws. Dat geluid van ”crisis = kans” klonk zo vaak de laatste

■ „Het huis is opgeknapt, mantelzorgtaken zijn gedaan. Wat valt er nog meer te doen?”

t d dat het zomaar een loze kreet kan worden. Is ontslag niet gewoon treurig, punt? „Dat is het zeker”, zegt Pittie. „En toch is het ook een waarheid als een koe dat het kansen biedt.

Ik ken een vrouw die in zak in as zat omdat ze ontslagen was, ze voelde zich enorm in de steek gelaten, en toch trok ze de stoute schoenen aan. Ze was recruiter –wierf en selecteerde werknemers–; ze heeft zich omgeschoold tot interieurstyliste. Ze heeft nu werk op freelancebasis. En een vrouw die advertenties verkocht voor een dagblad is een opleiding gaan volgen voor bloembinder.”

Het gros vindt een baan in dezelfde sector als waar h /z uit kwam,

CDA/GL: Regel recht op flexibel werk

Oud-DSB-baas Scheringa begint nieuw bedrijf

DEN HAAG (ANP) – Werknemers kr gen vanaf 2013 het recht op exibele arbeidst den als het aan CDA en GroenLinks ligt.

OBDAM (ANP) – Voormalig DSB-baas Dirk Scheringa keert terug in de nanciële wereld.

H begint vanaf 3 oktober met z n nieuwe bedr f DS Factoring, zo staat te lezen op de website van de onderneming.

Om werken, zorgtaken en scholing beter te combineren, moet personeel ook meer te zeggen kr gen over de werkplek. Zo moet b voorbeeld thuiswerken meer mogel k worden.

Tweede Kamerlid Van Gent van GroenLinks en haar CDA-collega Van H um dienden vandaag een initiatiefwet hierover in. De twee hadden eind vorig jaar al aangekondigd met hun Wet exibel werken te komen. VVD, PvdA en D66 stonden direct sympathiek tegenover het initiatief, waar-

door zich toen al een Kamermeerderheid aftekende.

Deze zomer kwam minister Kamp (Sociale Zaken) ook met een plan om het voor werknemers makkel ker te maken hun werkweek aan te passen. Maar volgens Van Gent en Van H um gaat Kamp niet ver genoeg. Z willen een recht op exibele werkt den en telewerken, zodat een baas een verzoek hiertoe niet zomaar kan weigeren, net zoals het recht op deelt dwerk.

In 80 procent van de huidige cao’s worden zaken als exibel werken en thuiswerken volgens de twee wel al genoemd, maar in slechts 16 procent van de gevallen z n ook concrete afspraken gemaakt.

Scheringa richt zich op mkb-bedr ven die nog geld kr gen van klanten. DS Factoring schiet een lager bedrag voor aan het bedr f en eist het tegoed op b de klant.

De winst is voor DS Factoring.

Scheringa heeft geen toestemming nodig van De Nederlandsche Bank (DNB) voor z n nieuwe bedr f. Het DSB-imperium van Scheringa viel, nadat Pieter Lakeman van Stichting Hypotheekleed spaarders had opgeroepen tot een bankrun.

Drama’s (105.000 keer) „We vergeten soms wel eens dat achter al die getallen allerlei mensen met ieder hun eigen verhaal schuilgaan”, schrijven Pittie en Harder in hun boek over ontslag. Enkele cijfers.

In 2010 vielen 105.000 gedwongen ontslagen, meldde het CBS vorige week (in 2009: 122.000). Bij ontslag via UWV (25.700 keer in 2010) zijn bedrijfseconomische omstandigheden vaak de aanleiding.

In 2009 steeg het aantal ontslagen vanwege de recessie sterk, maar nog altijd minder dan in de periode 2001 tot 2003.

Dat is deels te danken aan de –tijdelijke– deeltijd-WW-regeling, waardoor werkgevers werknemers in dienst konden houden die ze anders hadden moeten ontslaan. Juli dit jaar liep de regeling af.

Het aantal ontslagen door faillissement nam toe: van 55.400 in 2009 tot 56.800 in 2010. Er waren minder bedrijfsfaillissementen dan in 2009, maar er zaten wel enkele grote bedrijven tussen met relatief veel werknemers, aldus het CBS. vertelt Pittie. „Maar ontslag is wel zo’n moment om weer eens op een r te zetten: wat wil ik, wat kan ik. Het sociaal plan van de werkgever biedt nogal eens ruimte voor opleidingen.

Ik ken overigens ook cliënten die zo gemotiveerd z n dat ze cursussen zelf bekostigen.”

Soms is er voor zo’n omslag een crisis nodig, ja, weet Pittie. „Mensen z n toch behoudend. Je werkt b een bedr f met goede arbeidsvoorwaarden; dat zit toch wel comfortabel.”

B het zoeken naar nieuw werk wordt een beroep gedaan op vaardigheden als jezelf presenteren, resultaatgericht z n, lef tonen. Voor de oudere generatie vormt dat feit een van de grootste obstakels, signaleert Pittie. „Z z n hier niet mee opgegroeid, hebben dat niet zo geleerd. Hard werken, niet zeuren, dan gaat het goed, is eerder hun motto. Jongeren hebben veel meer geleerd zich te presenteren.”

De loopbaancoaches geven veel trainingen op dit gebied. Verder organiseren ze rondetafelgesprekken, waarb werknemers ervaringen met elkaar delen rond ontslag. „In feite is ons boek tot stand gekomen door zulke gesprekken. Als je ontslagen bent, is het vr eenvoudig om in een isolement te raken – het is belangr k om een klankbord te hebben.”

A ontslag-maakerwerkvan.nl

VVD: Rem toestroom kansarme Polen Redactie politiek

DEN HAAG – De VVD wil dat minister Kamp (Sociale Zaken) maatregelen neemt om de toestroom van kansarme jonge Polen naar Nederland te remmen.

Dat bl kt uit gisteren gestelde vragen van de VVD-Kamerleden Van Nieuwenhuizen en Azmani.

Er komt een Kamerdebat over de kwestie.

De VVD’ers z n geschrokken van een gisteren gepresenteerd rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dat meldt dat 22 procent van de Polen alleen basisonderw s heeft gevolgd. De positie van „veel”

jonge Polen in Nederland is problematisch. De werkloosheid onder hen is „hoog.”

De liberalen vragen Kamp hoe h wil voorkomen „dat deze arbeidsmigranten het Nederlandse stelsel van sociale zekerheid overbelasten.” Van Nieuwenhuizen: „Er ontstaat een groep migranten die b binnenkomst in Nederland eigenl k al kansarm is.”

Van de Nederlanders zegt 69 procent niet bl te z n met de komst van Polen naar Nederland, bl kt uit een vandaag gepresenteerd onderzoek van Motivaction. Ruim de helft van de Nederlanders is bang dat de komst van de Polen een bedreiging is voor de werkgelegenheid.

„Als ik in mijn Saab stap, is alles goed” Evert Barten

HAARLEM – H heeft er alle vertrouwen in dat Saab het gaat redden. Het Zweedse automerk heeft eerder bewezen te kunnen overleven. Toch?

Ondertussen geniet Marc Swart (47) uit Haarlem met volle teugen van z n kersenrode Saab 900 T16 uit 1984. „Als je eenmaal Saab hebt gereden, wil je niet anders.”

Nee, gerust is Swart er niet op.

De problemen z n er te groot voor, erkent de liefhebber en redacteur van het clubblad van Saab Club Nederland. Maar vertrouwen heeft h ook. „Je kunt veel van topman Müller zeggen, maar tot nu toe heeft h Saab het hoofd boven water weten te houden. Inclusief al die mensen die er werken. Dat is toch wel een prestatie.”

Wanneer Swart de turbomotor van z n Saab 900 hoort, vergeet h even alle nanciële problemen in Zweden. „Ik wil niet zweverig of overdreven doen, maar als ik in m n auto stap, is alles goed. Het klopt gewoon.

De vorm van het interieur, de stoelen, de speci eke plek van het contactslot in de middenconsole; dat is Saab.”

In elke andere auto verveelt Swart zich stierl k. Zeker mo-

derne auto’s bekoren hem niet.

Wat ze missen? „Het gevoel dat je iets speciaals r dt. En bl kbaar herkennen anderen dat.

Het is heel frappant dat mensen alt d een gesprek aanknopen als ze horen dat ik Saab r d.

Dan kr g ik spontaan verhalen te horen over de Saab van opa, oom of neef.”

Zo’n robuuste Zweedse auto koop je niet zomaar. Volgens Swart is het alt d een bewuste keuze. En als je eenmaal zo’n kar r dt, ben je ook bl kbaar echt verkocht. „Je wilt dan niets anders meer. Sommige clubleden r den al langer dan veertig jaar Saab en zullen ook nooit anders gaan r den.”

Zelfs een de nitief faillissement van de Zweedse autobouwer kan de echte liefhebber daar niet van afbrengen. Dat bleek onder meer t dens de massale ”Saab Support Convoy” in januari vorig jaar, toen het merk voor het eerst in de nan-

■ „De aanschaf van een Saab is voor de meesten een heel bewuste keuze”

HAARLEM – De Saab van Marc Swart (47), redacteur van het clubblad van Saab Club Nederland. „Ik wil niet Foto Marc Swart zweverig of overdreven doen, maar als ik in mijn auto stap, is alles goed. Het klopt gewoon.”

ciële problemen kwam. Wat bedoeld was als een kleinschalig toerritje, mondde uit in een kilometerslange steunbetuiging aan het adres van Saab. Dat zal Victor Müller hebben goedgedaan.

H zal het nu weer nodig heb-

ben. Want hoeveel potentiële Saabkopers zullen nu niet –voor de zekerheid– overstappen op een ander model? Swart is er niet bang voor. „Onderdelen en service z n ondergebracht in een aparte bv. Dat betekent dat er alt d onderdelen leverbaar

zullen bl ven. Je kunt met een gerust hart een Saab bestellen.”

Zo’n nieuwe is wel erg modern. Niet bepaald iets voor Swart dus. Maar jawel, voor z n merk maakt h graag een uitzondering. Waar hem dat in zit? „In het gevoel. Toen ik een

rit maakte in de nieuwe 9-5, klopte het. Ook dit is een speciale auto, met veel details die uit het verleden komen. Saab is ook traditie.”

Aan de ene kant onderscheidt een Saabr der zich graag. H wil anders z n dan anderen.

Tegel k wil h ergens b horen.

Daarom is er de Saab Club Nederland, waar liefhebbers elkaar vinden op jaarl kse b eenkomsten en verhalen uitwisselen op het onlineforum.

Er z n clubleden die meer dan veertig Saabs in hun bezit hebben. Swart houdt het voorlopig b de kersenrode 900. Die is b zonder genoeg, vindt h . „H heeft leren bekleding en alles is elektrisch. Dat is b zonder voor dat bouwjaar. Ook de stoelen z n, net als in elke andere Saab, fantastisch.”

Het meest in het oog springende detail in het interieur is voor Swart de turbometer. „Die zie je overal terug en ook nog op nagenoeg dezelfde plek.”

Saab was de eerste fabrikant die turbomotoren in productie nam. Een eigenheid waar het merk er vele van heeft. Zo ook de aparte plek voor het contactslot in de middenconsole. En wil je de sleutel eruit kr gen? Zet de versnelling dan eerst in z’n achteruit. Waarom? Ach, wie zal het zeggen? Het is een Saab.

NIEUW: CHORALE 2

De Chorale 2 is een fenomenaal orgel met ongekende

! n e g a d 6 g o N €3.795,-

THE ART OF SOUND

klankkwaliteit en zeer

veel speelmogelijkheden.

Ongeëvenaard!

Domus biedt meer voor minder: • 5 orgelstijlen!

• 31 stemmen • 110 stemmen totaal • 30-tonig pedaal • 2 zwelpedalen • kerkorgeltouchér • in donker of licht eiken laminaat

Bespeelbaar bij uw dealer vanaf DV 15 september: Genemuiden: Muziek Center Genemuiden (038) 385 6050 • Krabbendijke: Stolk Orgels (0113) 50 3523 • Leens: Kuipers Muziekhuis (0595) 571 531 • Nieuwerkerk a/d IJssel: Stolk Orgels (0180) 315 652 • Rhenen: Orgelcentrum Het Binnenveld (0317) 612 010 • Rijssen: Orgelcentrum Andante (0548) 515 866 • Sliedrecht: Joh. de Heer (0184) 419 611 • Veenendaal: Orgelcentrum Andante (0318) 505 063 • Aalst (B): Orgel Melodie (+32) 53 213 729

Industrielaan 26, 3903 AD Veenendaal • T 0318-519136

Romans 880

pagina’s!

uitgeverij

Julia-trilogie

Toch vergeving

Geesje Vogelaar-van Mourik Drie romans (880 pag.) voor € 19,95 Drie eerder verschenen romans nu in één band: Het veilige nest: Julia’s verkering met Luuk staat voortdurend onder druk, omdat Luuk niet kerkelijk meelevend is. Wanneer Luuk belooft dat hij met Julia mee naar de kerk zal gaan, bloeit hun relatie opnieuw op. Kan hun relatie standhouden?

In de oude pastorie: Julia is getrouwd met Marnix van Malsen. Ze heeft moeite om te wennen aan haar positie als domineesvrouw. Bovendien is ze nog altijd niet helemaal los van haar vorige vriend.

Vervuld verlangen: Julia is zeven jaar getrouwd.

Ze heeft haar plaats gevonden in de pastorie.

Wanneer de komst van een kind uitblijft, is Julia bang dat haar huwelijk kinderloos blijft. Zal ze haar leven ook in dit opzicht aan de Heere durven toevertrouwen?

A.K. Straatsma Dit boek is eerder verschenen onder de titel De Gantelboer.

Janna woont met haar man in een arbeidershuisje. Hij is woedend als hij ontdekt dat ze een verhouding heeft gehad met de boer van de Gantel. Ze vlucht naar haar ouders. Die weten er geen raad mee en sturen haar weg.

Ze verdrinkt. Haar vader sterft na een hartaanval en haar moeder blijft achter met haat voor de boer van de Gantel. Die wordt gekweld door schuldgevoelens.

Dominee Hartman probeert deze twee mensen bij elkaar te brengen. Zal Lena, Janna’s moeder, de Gantelboer ooit kunnen vergeven? Een indringende roman rond het thema schuldvergeving.

3 romans

19,

de Banier

95

10,90

Als harten ontwaken

14,

95

L. Erkelens Niek van Voorburg heeft zijn zwager Karel voor zijn overlijden beloofd om voor zijn zus Ella en de kinderen te zorgen. Maar hij mag niets vertellen van het verleden van Karel.

Niek doet zijn best om die belofte na te komen, maar alle hulp die Niek zijn zus biedt, wordt verkeerd opgevat. Ella verbreekt het contact.

Om zijn belofte te houden, laat Niek een baan als burgemeester schieten en wordt hij rentmeester op Hoeverbeek.

Medische thriller

Harry Kraus De zwangere Sarah Hampton verblijft in een alternatief gezondheidscentrum voor de behandeling van kanker. Wanneer ze plotseling overlijdt, wordt haar man, hoewel fervent tegenstander van euthanasie, ervan verdacht haar te hebben bijgestaan bij haar dood. Na haar dood probeert hij zijn leven op te pakken, maar keer op keer wordt hij opgeschrikt door bedreigende boodschappen van een onbekende stalker. Hebben de dood van Sarah en de aanwezigheid van de stalker iets met elkaar te maken?

De goed uitgewerkte karakters en de vele medische details maken het lezen van dit boek tot een bijzondere belevenis.

22,90 Licht in de schemer

Rechte lijnen

Delia Parr De hoop van Ellie Kilmer (31) op een huwelijk en een gezin is allang vervlogen.

Ze is op zoek naar werk en Jackson Smith heeft een huishoudster nodig. Ze kan hem mooi helpen bij de opvoeding van zijn twee zoons en haar aanwezigheid zal hem helpen een streep onder zijn verleden te zetten. Ze besluit in te gaan op een zeer ongebruikelijk verzoek van Jackson.

19,95

Bloedlink

14,95

Martine Moret Annemarie Koster, gelukkig getrouwd en moeder van een dochter, is bevriend met Hanneke. Wanneer Hanneke en Herman hun zoontje kort na de geboorte verliezen, probeert Annemarie haar vriendin zo veel mogelijk op te vangen.

Ze is zelf in verwachting van een tweeling. Na de geboorte verzinkt ze in een nacht van depressie. Toch breekt het Licht in de schemer door. Herdruk.

Lees het eerste hoofdstuk op www.debanier.nl

Kijk op www.debanier.nl voor meer informatie of ga direct naar de boekhandel.

De Waterbruid C. Baardman Evert Verhoog is teleurgesteld in het leven en trekt zich terug in een afgelegen dorp. Hij koopt een huis waarvan de dorpsbewoners geloven dat er een vloek op rust. De nakomelingen van de eerste bewoners leven als uitgestotenen in de dorpsgemeenschap. Een van hen is een meisje, dat de Waterbruid wordt genoemd. Evert leert haar kennen en raakt in de ban van haar raadselachtige verleden. Herdruk.

10,90

Reformatorisch Dagblad

9 september 2011, 41e jaargang nr. 136

Over de ramp van dementie pagina 2 beeld AndrĂŠ Dorst

4

Chinese overheid blijft aanmodderen met christelijke kerk.

13

HGJBâ&#x20AC;&#x2122;er Hans Maat stapt over naar Evangelisch Werkverband.

2

het gesprek

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

Werker op een onon tekst Gert de Looze beeld André Dorst

Hij pioniert graag. De afgelopen veertig jaar richtte dr. Bère Miesen als een van de eersten de schijnwerpers op mensen met dementie en hun naasten. Niet van alles organiseren voor deze „rampslachtoffers” stond voorop. Wel nabij zijn én dat dan ook blijven.

H

et gesprek is nog geen halfuur oud of Bère Miesen veert op. „Ik maak me ongerust. Wat we jaren geleden ontwikkelden, staat vandaag de dag weer op de tocht. Verdraaid nog aan toe.”

Dinsdag nam Miesen afscheid als adviseur psychogeriatrie van WoonZorgcentra Haaglanden. B die gelegenheid kreeg h het liber amicorum ”Pionieren in het donker”. Al is h 65 en kampte h de afgelopen tien jaar met de nodige ziekten, z n elan is ongebroken. Toch is h niet van plan op de barricades te bl ven. Z n opvolgers mogen het stokje overnemen. Ze kr gen wel een boodschap mee. „Het is onbestaanbaar dat een psycholoog in veel verpleeghuizen nog weinig in de melk te brokkelen heeft. En dat er van alles ter discussie staat, zoals een goede introductiecursus voor verzorgenden van mensen met dementie, goed overleg tussen psychologen en verzorgenden, en emotionele ondersteuning van werkers in

moeder doen, maar voelde m toch verantwoordel k en schuldig. Het zien van haar ontheemding riep gevoelens van machteloosheid op. De thema’s waarmee ik m uiteindel k m n hele leven heb beziggehouden. Dementie wordt ook gekenmerkt door ontheemding en machteloosheid, door onveiligheid en het verlies van controle over het leven. Dat ontdekte ik pas veel later, zo’n v ftien jaar geleden, toen ik vanwege een burn-out hulp zocht.”

Maastricht bekroonde in 1979 uw poëzie.

Gedichten schrijven vormt een uitlaatklep? „Geen idee. Ik schreef als puber al veel gedichten en doe dit nog steeds. T dens m n ziekenhuisopnamen b voorbeeld. Over de thema’s leven, dood en liefde. M n vrouw maakte enkele jaren geleden een reis naar Guatemala. Ik heb haar toen voor elke reisdag een gedicht meegegeven. M n schr fsels waren geïnspireerd op de plaatsen die ze zou bezoeken.”

„Blijf mensen met dementie altijd nabij” de zorg en ondersteuning van familieleden van patiënten.”

Miesens moeder komt uit de Oekraïne.

Ze moest vanaf 1943 in de Duitse oorlogsindustrie werken en ontmoette daar haar toekomstige echtgenoot. Na de oorlog trouwden ze en gingen in Maastricht wonen, de geboortestad van Miesens vader. „De communisten vonden het een schande dat er Russische vrouwen in het buitenland achterbleven. Functionarissen z n b ons thuis geweest om m n moeder over te halen alleen met m en zonder m n vader naar Rusland terug te keren. Toen ze daar geen gehoor aan gaf, stuurden ze haar pleegouders naar Siberië. M n moeder zag haar familie nooit meer en was erg ongelukkig. Ze draaide vaak Russische muziek en trok zich dan terug. Ze was ontheemd en getraumatiseerd.”

Wat liet uw jeugd na? „Ik kon niets aan het ongeluk van m n

Wat bepaalde uw keus voor psychologie en voor het verpleeghuis? „In de gedichten uit m n puberteit komt solidariteit met anderen naar voren. Ik wilde graag met mensen werken. De keus voor het verpleeghuis ontstond niet zozeer uit liefde voor mensen met dementie. Ik werd geïnspireerd door de bevlogenheid van psychogerontoloog Munnichs en geriater Leering. Zo heb ik op m n beurt anderen aangestoken, waardoor ze voor het verpleeghuis kozen. Soms kan m n bevlogenheid drammerig overkomen. Mensen lopen met m weg of hebben een hekel aan m .

Zo gaat dat in het leven als je jezelf bl ft en er niet voor kiest om iedereen tevreden te stellen.”

U gaat pittige discussies niet uit de weg. „Je zou bang voor hem kunnen zijn”, staat er in het liber amicorum. „Door m n stelligheid en manier van discussiëren kruipen sommigen in hun schulp.

Levensloop Bère Miesen Bère Miesen wordt op 12 september 1946 in Heerlen geboren. Hij trouwt in 1969 met graisch kunstenaar Ries Kleijnen. Het echtpaar krijgt twee zoons en twee kleinkinderen. Miesen studeert psychologie en gaat

in 1969 werkzaam in de psychogeriatrie. Centraal staat de zorg voor mensen met dementie en hun familie. In 1990 promoveert hij op het onderwerp ”Gehechtheid en dementie”. Hij bedenkt het Alzheimer Caféconcept

en schrijft boeken. Van het laatste, ”Bij Alzheimer op schoot”, verschijnt deze dagen de derde druk. Dinsdag nam hij afscheid en ontving bij die gelegenheid het vriendenboek ”Pionieren in het donker”.

Dat verdw nt meestal als ze m beter leren kennen. Overigens ben ik bl dat in het vriendenboek niet alleen de loftrompet over m wordt gestoken.”

U kunt ook eigenwijs zijn. „Soms zet ik m n hakken in het zand.

Nooit met de opzet om iemand te kwetsen. Het gaat m alt d om de mensen met dementie en hun naasten. Ik voel m een advocaat van deze kwetsbare groep. Een soort missionaris ook, die z n eigen w sheid ontwikkelde en een eigen weg ging.”

Pionieren dus? „Ik vind het jn op een onontgonnen akker te werken en niet te dicht op de huid gezeten te worden. Ik zou niet graag iemand opvolgen en in z n stramien lopen. Ik zet liever zelf de l nen uit, maar besef ook dat ik heb kunnen opbloeien dankz de aandacht van en samenwerking met anderen.”

Van uw vrouw bijvoorbeeld? „Ries is geweldig. Ze leest alt d m n stukken. Overigens vind ik het niet alt d makkel k om haar kritiek en betere inzichten te aanvaarden. We hebben samen stormen doorstaan. Een goed thuisfront is zó belangr k. Ook om anderen, zoals mensen met dementie, veiligheid te kunnen bieden.”

U kreeg samen twee zonen. Wat vond u het belangrijkste om hun mee te geven? „Zelfbewustz n. In voors en tegens jezelf trouw bl ven. Ik vind het ook belangr k dat onze jongens oog voor anderen hebben.

Dat ze ook dingen doen zonder dat ze daar beter van worden en ongeacht de respons die ze kr gen. Een andere houding dus dan die van veel mensen van m n leeft d, die zeggen dat ze alleen leuke dingen doen. Een soort pluk-de-dagmentaliteit.”

U zoekt regelmatig de publiciteit. Wat hebt u met de zeepkist? „Ik wil aandacht voor mensen met dementie en hun naasten. Die zeepkist zegt natuurl k ook iets over m . Ik wil gekend worden in wat ik doe, opgemerkt worden en niet verdw nen. Ik bl f schr ven, adviseren, lezingen verzorgen, workshops geven.”

Moeite met loslaten? „Ja. Ik weet dat het moet en zie er het nut van in, want ik moet geen zeurpiet worden die te dicht op andermans werk bl ft zitten.

Voldoening was er alt d in m n werk, maar ik heb ook het nodige moeten bevechten.”

U bewoog zich 41 jaar in de wereld van mensen met dementie en hun naasten.

Hebt u daaraan geleden? „Soms wel, ja. Dit uitte zich niet zozeer in verdriet, maar in het feit dat ik te lang doorging. Het is een valkuil om te denken dat alles op te lossen is. Vooral de variatie in werk maakte de afgelopen decennia tot een feest. Ik heb m in het directe contact met mensen met dementie, hun familie en met

verzorgenden kunnen ontplooien. Ik gaf les, deed onderzoek, begeleidde studenten, gaf therapie en schreef.”

U typeert dementie als een ramp. Dat woord klinkt niet prettig. „Die typering wordt m nog alt d niet in dank afgenomen. M wordt verweten niets leuks over dementie te kunnen vertellen. Ik bedoel de aanduiding ramp theoretisch. Je moet naar dementerenden k ken als slacht-

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

3

ntgonnen akker kwaliteitsbewaking, aan coaching van begeleiders van Alzheimer Cafés en vr willigers.

Daarnaast ben ik betrokken b het opzetten van cafés in het buitenland.”

Hoe heeft de omgang met mensen met dementie uw leven verrijkt? „Je kunt je niet verschuilen in het contact met hen. Ze vragen openheid en kwetsbaarheid. Je moet kunnen incasseren. Elke arts in opleiding zou een halfjaar in een verpleeghuis moeten werken, of het nu een chirurg of een huisarts is. Dat zal meer mens van hen maken, want patiënten met dementie bieden geen ontsnappingsroute.”

Uit recent onderzoek komt naar voren dat 40 procent van de ouderen angst voor dementie een reden noemt om euthanasie te plegen. Sluit dit aan bij het woord ”ramp”? „Ik weet niet om welke ouderen het gaat, maar ik durf wel te stellen dat er een beeld dreigt te ontstaan dat mensen met dementie een last voor de samenleving z n. Tegel kert d moet je onder ogen zien dat deze groep ook z n dierbaren leed berokkent.

Wie dit uit liefde z n omgeving niet aan wil doen, moet de mogel kheid kr gen voor euthanasie te kiezen. Let wel: uiteindel k zal slechts een beperkte groep daarom vragen, want liefde kan ver reiken.”

Is euthanasie dan dé oplossing? „Als de dementerende dit met z n omgeving gecommuniceerd heeft wel.”

Dit strookt niet met wat u als kind op het rooms-katholieke seminarie hoorde. „Geen idee. Wat zou ik daar gehoord moeten hebben?”

Het leven is door God gegeven en daarvan moeten wij met onze handen afblijven. „Ik kan m dat niet herinneren. Ik deel die overtuiging in elk geval niet.”

U maakte zelf veel mee de afgelopen tien jaar: een hartinfarct, kanker, een rugoperatie en een heupoperatie. Die laatste ingreep hield u vanwege complicaties maanden in het ziekenhuis. Wat doet dit allemaal met een mens? „Ik besef nog meer dat een mens geen enkel recht heeft op wat h hoopt. Ik heb m verzoend met het idee dat het vandaag of morgen afgelopen kan z n. Ik bid de laatste jaren veel meer dan vroeger, alt d eerst het Onze Vader en daarna een aantal weesgegroetjes. B de confrontatie met een mogel ke dood komt automatisch de drang naar boven om alles onder controle te kr gen. Door te bidden probeer ik dat tegen te gaan en een neutrale houding op te roepen waarb het leven in het hier en nu gewoon goed is.”

offers van een ramp. Ga er maar van uit dat dementie voor iedereen l den betekent.

Het soortel k gewicht daarvan verschilt echter per individu. Vroegdiagnostiek is belangr k, om vervolgens interventies aan te reiken, onder meer om relaties zo lang mogel k in stand te houden. Het begeleiden van mensen met dementie vraagt vooral een psychosociale insteek. Helaas wordt dementie nog te veel gemedicaliseerd. We moeten echter af van de maakbaarheid van

het leven en kiezen voor barmhartigheid en troost. Steek niet alle centen in onderzoek, maar reserveer het nodige om meer pastoraal werkers en psychologen in verpleeghuizen te kunnen bekostigen. Omstanders moeten durven k ken naar de eenzaamheid die dementie oplevert. Zeg tegen de slachtoffers: Ik bl f je hoe dan ook nab . In plaats van: Ik ga iets organiseren.”

Die nabijheid krijgt onder meer vorm in de

Alzheimer Cafés, waarvan u de bedenker bent? „Een Alzheimer Café biedt patiënten en hun familie een veilige plek om over de ziekte en de gevolgen daarvan te kunnen praten. Het feit dat volgende maand in Leiden het tweehonderdste café van start gaat, bew st dat de formule aanslaat.”

Nummer 200. U kunt achterover leunen. „Helemaal niet. Er valt nog veel te doen aan

Niet om uw leven in Gods hand te leggen? „Totaal niet. Ik moest vanmorgen weer een foto van m n heup laten maken in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam.

In de kapel van dit ziekenhuis heb ik twaalf kaarsjes opgestoken. Bère, wat doe je nu, dacht ik. Ik denk dat ik probeerde stil te worden en niets te willen. Die wens geldt ook de jaren na m n pensioen, zodat ik niet het gevoel heb nog iets te moeten doen voordat ik verdw n.”

Is er perspectief? „Ik geloof niet in leven na de dood. Ik zal één generatie voortleven in het leven van m n nabestaanden en via m n boeken.”

4

kerk

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

Peking wil tandeloos christendom Vanouds onderscheiden de autoriteiten in China twee tegengestelde polen in religies: ”sheng”, dat alle deugden aanduidt die een individu maken tot een trouwe, volgzame burger. De andere pool is ”ling”, en dat verw st naar de ontwrichtende kanten van religie: het charisma, de extase, maar ook de vorming van een onafhankel ke gemeenschap. Door de eeuwen heen hebben de machthebbers geprobeerd die shengelementen in religies te bevorderen, en de kenmerken die onder ling vallen te onderdrukken.

Nog steeds is het beleid van de eenpart staat hierop gericht, en ook de christel ke gemeente wordt langs

deze weg beoordeeld en aangepakt.

In de jaren 50 van de vorige eeuw werd daartoe het Bureau voor Godsdienstzaken opgericht, teneinde greep te houden op de v f erkende godsdiensten in China. Vandaag de dag is dat het Staatsbestuur voor Godsdienstige Zaken (SARA), dat direct verantwoordel kheid verschuldigd is aan de Staatsraad en aan het Verenigd Front Department, een part orgaan.

De Drie Zelf Pattriotische Beweging (TSPM) is een van de controleorganen (zogenaamde patriottische organisaties) van de SARA, en heeft als taak Chinese christenen te controleren. Er is nog zo’n orgaan, de

China Christel ke Raad. Beide staan bekend als de ”Twee Associaties”.

Voor de Drie-Zelfkerk is een geheel nieuwe theologie ontwikkeld onder leiding van bisschop Ding Guangxun. In deze leer, die bekendstaat als de ”constructionistische (opbouwende) theologische”, is het christel k geloof ontdaan van z n bovennatuurl ke elementen en is de exclusieve redding door het geloof in Jezus Christus afgezwakt.

Gemeenten behorend tot de Drie-Zelfkerk worden door de autoriteiten in de watten gelegd. Daar staat wel iets tegenover: voorgangers dienen ook het

China’s dilemma’s zijn kansen voor de kerk tekst Ab Jansen beeld EPA

Dat de vervolging van christenen in China niet meer zo massief en totaal is als voorheen, mag bekend zijn. Maar wat zijn dan de criteria van de eenpartijstaat om wel of niet toe te slaan? En hoe kan de niet-geregistreerde kerk ook in de toekomst staande blijven? Niet predikanten, maar ondernemers blijken daarvoor steeds belangrijker te worden. et jongste nummer van de Journal of Current Chinese Affairs, een internationaal t dschrift van sinologen, is een special over staat en religie in China. De sinologen dr. Richard Madsen en dr. David Schak gaan in hun b dragen in op de plaats van de protestantse kerken in China, in het b zonder de houding van de overheid jegens de niet-geregistreerde kerken.

Hoeveel christenen z n er eigenl k in China? De schattingen variëren van 25 tot 130 miljoen.

Madsen houdt het op 60 miljoen, van wie slechts 20 procent tot de geregistreerde (lees: de door de Chinese eenpart staat gecontroleerde) kerk behoort. Onder de niet-geregistreerde gemeenten, die nadrukkel k uit de greep van de overheid willen bl ven, is ook nog eens sprake van een sterke groei.

H

De pr s is hoog. Zo moeten deze huiskerken zelf huisvesting vinden – vaak is dat dan iemands woning of wordt er ergens wat gehuurd. Ook hulp b het opzetten van een opleiding moeten ze ontberen. Toch z n er veel van zulke instellingen. Zo telt de provincie Henan in totaal meer dan 200 kleine seminaries.

De niet-geregistreerde kerken z n grofweg onder te verdelen in charismatische (pinkster)kerken, meer gematigde evangelische gemeenten en kerken van gereformeerde signatuur. De laatste zitten vooral in de steden en hun leden z n doorgaans hoogopgeleid.

Zulke stedel ke gemeenten –met juristen, zakenlui, wetenschappers en journalisten in hun midden– z n onder de autoriteiten berucht vanwege het maatschappel k aanzien dat de leden genieten.

De evangelische en pinksterkerken z n vooral op het platteland te vinden; hun leden z n vaak laag- of niet geschoold. Deze kerken behoren wél tot de grootste en ook nog eens de sterkst groeiende in China. Mede om die reden worden ze het meest gevreesd door de autoriteiten. Dat is ook vanwege het charismatische karakter van hun geloof, met onderdelen als het spreken in tongen en gebedsgenezing. De radicaliteit van hun geloof maakt hen verdacht als notoire tegenstanders van aards gezag.

Hoe ernstig is het gesteld met de onderdrukking van christenen in China? Van de vele tienduizenden niet-geregistreerde kerken in China hebben de meeste geen enkele last van de autoriteiten. Zo kan het z n dat in een en dezelfde stad een of enkele gemeenten worden aangepakt,

terw l de overgrote meerderheid van gemeenten met rust wordt gelaten. Wél bl ven er beruchte regio’s, zoals de provincie Hebei en gebieden rond de politieke machtscentra. De provincies Hunan, Shaanxi, Binnen-Mongolië en de zuidoostkust z n relatief tolerant.

Waarom wordt de ene kerk wel aangepakt en de andere niet? Op de achtergrond speelt mee dat de Chinese eenpart staat zich kwetsbaar en bedreigd voelt, juist omdát het een eenpart staat is.

Daaruit vloeit een obsessie voor stabiliteit voort, inclusief de drang om zich met „potentiële gevaren” te bemoeien en die in de greep te kr gen.

Ten aanzien van kerken spelen aantallen een cruciale rol. Formeel geldt dat een huisgemeente niet meer dan dertig leden mag hebben. Dat heeft in de hand gewerkt dat gemeenten zich algauw opsplitsen en zich dus ook sneller verspreiden. En juist voor zulke netwerken van kerken is de overheid weer uiterst beducht, vooral als die verschillende provincies beslaan. De autoriteiten zien verder graag dat huiskerken onzichtbaar bl ven. Geen grote aantallen en geen samenkomsten in het centrum van een stad, maar aan de randen ervan. En: niet te veel liefdadigheidswerk, want ook dát valt te veel op.

Doorgaans z n het lokale autoriteiten die besluiten om tegen een bepaalde kerk actie te ondernemen, en die bestuurders

hebben daarb zo hun eigen afwegingen. De belangr kste: een goed imago voor wat betreft het investeringsklimaat, met orde en rust als visitekaartje. Maar door illegale huiskerken hardhandig op te doeken, riskeren de autoriteiten burgerprotest en andersoortige onrust. Zolang er geen reden is om een illegale kerk aan te pakken wordt die daarom met rust gelaten. Er ontstaat op die manier iets van een wederz dse verstandhouding tussen een lokaal bestuur en een huisgemeente.

Zakenlui zien kerkgangers als werknemers

De ‘kerkv andige’ regels en wetten die er op centraal, provinciaal en lokaal niveau bestaan z n sowieso vaag en open voor plaatsel ke uitleg. Ze worden b hun bekrachtiging ook nog eens gehinderd door ”guanxi”, sociale netwerken. „Z n die persoonl ke relaties sterk (tussen de autoriteiten en burgers, inclusief christenen) dan is b na álles mogel k in China”, aldus een waarnemer.

Wenzhou is daarvan een voorbeeld. Dankz de uitgebreide sociale netwerken die daar z n, wordt er jaarl ks publiekel k Kerst gevierd en is een plaatsel ke christel ke zakenman tot part secretaris gekozen (in plaats van een prominent part lid).

Overigens wordt de rol van chris-

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

5

socialisme als geloof te bel den.

In tegenstelling tot hun voorgangers houdt het merendeel van gemeenteleden van de Drie-Zelfkerk er volgens sommige waarnemers behoudende en evangelische opvattingen op na, vergel kbaar met die binnen de huisgemeenten. Veel studenten weigeren de liberale theologie van de TSPM te aanvaarden, met als gevolg: een tekort aan voorgangers in deze kerken.

Overigens bestaan er ook binnen de TSPM gemeenten die zich niets aantrekken van overheidscontrole. Ze staan als onafhankel ke TSPM-kerken bekend.

Een tandeloos christendom, dat is wat Peking met

Vooral pinkstergemeenten groeien in China hard en ze worden om die reden gewantrouwd door de overheid.

tel ke zakenlieden in dit verband steeds belangr ker. Ze zitten ook achter het fenomeen ”baaschristenen” onder meer te vinden in – alweer– Wenzhou. Hierb gaat het om christel ke zakenlieden die de contacten onderhouden met lokale bestuurders en met economische instanties, met als doel de kerken te accepteren als onderdeel van een gunstig investeringsklimaat. Zulke ondernemers hebben vaak zelf niet-geregistreerde kerken gesticht (waar ze gemeenteleden nog nét niet zien en behande-

deze TSPM-theologie en met deze kerken beoogt. Het onschuldige sheng erin houden, en het gevaarl k ling eruit.

Maar de scheidsl nen lopen niet zo helder als het l kt. Onafhankel k gemeente-z n wordt vandaag de dag gewaardeerd als positieve kracht in de samenleving, waar corruptie, misdaad en ander immoreel gedrag immers ontwrichtend werken. Tegel kert d kan zo’n gemeente als model dienen voor de ontwikkeling van een burgersamenleving en zelfs van een democratie, die zich beide tegen de eenpart staat keren.

len als hun werknemers).

Welke kant gaat het op in China?

Zal de vr heid groter worden, of juist niet? De eenpart staat ziet zich voor een dilemma geplaatst: de huidige snelle groei is ongewenst, maar met keihard optreden riskeert h sociale onrust vanwege hevige protesten. Tegel kert d is men vastbesloten geen grotere vr heid toe te staan. Schak citeert in dit verband Chinakenner David Shambaugh: „China heeft goed gezien dat de val van de communistische regimes in Oost-Europa in 1989 óók werd veroorzaakt door het toestaan van vr e kerken.”

Het beseft terdege dat dit een hellend vlak is in de richting van politieke oppositie en het einde van de eenpart staat. Maar men ziet

in China ook dat gemeenteleden een uitermate positieve b drage leveren aan de samenleving. En juist de sociale agenda van president Hu en premier Wen, met daarin de aanpak van de armoede, van corruptie en van milieuproblemen, vereist een actievere rol van burgers, waarin kerken kunnen meespelen – z het tot op zekere hoogte.

Zowel het een als het ander dus.

Dát is wat men in Peking wil. Het beleid dat daaruit voortkomt is weinig verheffend, aldus Shambaugh: aanmodderen. Voor nietgeregistreerde christenen biedt dat kansen: niet om óók maar aan te modderen, maar om de zwakte van hun tegenstander volop uit te buiten.

meditatie Toekomende stad tekst ds. J. van Rijswijk, ’s-Gravenzande

„Want wij hebben hier geen blijvende stad, maar wij zoeken de toekomende.”

Hebreeën 13:14 De apostel Paulus schr ft aan de christenen in de verdrukking. Z waren christenen uit de Joden die om het geloof werden verstrooid en vervolgd. Z hadden Jeruzalem moeten verlaten en zwierven in streken buiten Israël.

Als de apostel de woorden „Want w hebben hier geen bl vende stad…” gebruikt, denkt h waarsch nl k aan Jeruzalem. Jeruzalem, dat zo’n grote plaats innam in het leven van de Joden. Daar stond het altaar met de prediking van verzoening door voldoening, de prediking van de plaatsvervanging.

Op veel plaatsen in de B bel worden de schoonheid en de ligging van Jeruzalem bezongen. Het grootste was dat de Heere er wilde wonen. En tóch zou deze stad verwoest worden. Christus heeft het Zelf voorzegd: „Voorwaar zeg Ik u: Hier zal niet een steen op den anderen steen gelaten worden, die niet afgebroken zal worden.”

Deze woorden w zen ons op de vergankel kheid van alle dingen. Van nature begeren w alt d op aarde te bl ven, begeren w een stad te bouwen die niet vergaan zal. Maar de dood haalt een streep door onze verwachtingen, want al het goud van de wereld is niet in staat om de dood af te kopen.

Jongeren en ouderen, het leven gaat voorb . Zeker, w hebben de opdracht om te werken, maar wat kunnen we daar bovenmatig druk mee z n. En het Ene nodige? W hebben hier geen bl vende stad. Ach nee, we moeten sterven en dat betekent God ontmoeten. In de loop van de geschiedenis z n al veel steden gebouwd, maar hun schoonheid is vergaan; denk maar aan Ninevé en Babel.

Dat w hier geen bl vende stad hebben, is onze eigen schuld. We hadden een heerl ke plaats in parad s. Er was een zalige harmonie tussen Schepper en schepsel, maar de mens is de gemeenschap met God verloren. De mens is door alle eeuwen heen op zoek geweest naar een verloren parad s, maar dat is niet te vinden. Vanaf de zondeval geldt: de mens gaat naar z n eeuwig huis.

Daarom is het zo nodig dat w , door het werk van Gods Geest, ervan overtuigd worden dat we geen bl vende stad hebben, dat w op reis z n naar de rechterstoel om rekenschap te geven. Wat is het toch nodig dat door wedergeboorte en zaligmakend geloof onze levensrichting wordt veranderd, dat we gaan zoeken de dingen die boven z n.

De apostel heeft het over het zoeken van de „toekomende” stad. Het is een bemoediging voor die vreemdelingen op aarde, voor die geestel ke pelgrims. Want de toekomende stad, daarmee wordt de hemel bedoeld. Deze stad is dezelfde die Johannes op Patmos mocht zien. Het is de stad die niet met mensenhanden is gemaakt, maar die een onwankelbaar fundament heeft vanuit het eeuwige welbehagen Gods. De uiterste Hoeksteen is de gekruisigde, opgestane en verheerl kte Christus. Deze stad kan nooit bewogen worden of ondergaan. Deze stad is gefundeerd op de verkiezende liefde van de Vader, op de verlossende liefde van de Zoon en op de toepassende liefde van de Heilige Geest.

Wat een stad van de toekomst!

Wat is het nodig dat we leren geen bl vende stad te hebben; dat we een zoeker gemaakt worden. Zulken vrezen zo vaak de stad niet te zullen bereiken, want de v anden z n zo machtig. Maar toch ontmoeten ze op hun weg ook Elims en de ware zoekers zúllen de stad vinden.

Een eeuwige toekomst is weggelegd voor degenen die de Heere vrezen. Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waarop gerechtigheid zal wonen. Is dat ook onze toekomst?

6

opinie

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

Koning(in) schrappen uit regering nie Door middel van een grondwetswijziging de koning(in) uit de regering schrappen, zoals de PVV wil, is niet legitiem, betoogt drs. F. A. J. Th. Kalberg. Dat het staatshoofd deel uit maakt van de regering vloeit voort uit de soevereine positie van de koning(in) en steunt niet op de Grondwet.

Onlangs presenteerde zowel de PVV als de PvdA een voorstel om de macht van de koningin te beperken. De part en willen dat de koning(in) zich niet meer bemoeit met de vorming van een kabinet na verkiezingen en geen voorzitter meer is van de Raad van State.

De PVV gaat nog verder en wil het staatshoofd uit de regering halen. De koning(in) moet een louter representatieve en ceremoniële functie hebben. De part wil daarvoor artikel 42, lid 1, van de Grondwet, waarin staat dat de regering bestaat uit ministers en vorst, aanpassen.

De PVV meent bl kbaar dat genoemde grondwetsbepaling de voornaamste basis vormt voor het feit dat de koning(in) deel uitmaakt van de regering. Daarin heeft z het mis. Om uit te leggen waarom is het wensel k om eerst

enkele opmerkingen te maken over de totstandkoming van de monarchie.

Aan het einde van de achttiende eeuw was de Republiek der Verenigde Nederlanden ten onder gegaan in de stormen van oorlog en revolutie. Na de nationale wederopstanding van 1813 trok ons volk de conclusie uit een historische ontwikkeling van tweeënhalve eeuw republiek: een driemanschap riep Willem Frederik van Oranje-Nassau (Willem I) naar Nederland en bood hem de titel ”soeverein vorst” aan.

Hieraan voeg ik nog toe dat de Oranjes die soevereiniteit niet uit handen van het volk hebben verkregen, maar deze zelf hebben verworven in de loop van de geschiedenis van Nederland door hun b zondere inzet en verdienste voor het Nederlandse volk.

De Grondwet van 1814 bevestigde in artikel 1 dat Oranje die soevereiniteit al heeft en bl ft behouden.

Dat grondwetsartikel luidde toen als volgt: „De soevereiniteit der Verenigde Nederlanden is en bl ft opgedragen aan Z ne Koninkl ke Hoogheid Willem Frederik, prins van Oranje-Nassau, om door Hem en Z ne wettige nakomelingen te worden bezeten, erfel k, overeenkomstig de na te melden bepalingen.”

De strekking van deze grondwetsbepaling is dat Nederland niet

langs de weg van een grondwetsherziening op legitieme w ze kan worden omgezet in een republiek zolang er nog wettige opvolgers z n van koning Willem Frederik.

Deze bepaling heeft tot de grondwetsherziening van 1983 onafgebroken in onze Grondwet gestaan en is daaruit ten onrechte geschrapt.

Als de PVV denkt de koning(in) uit de regering te halen door lid 1 van artikel 42 in de Grondwet te schrappen, heeft z het mis.

Lid 1 komt pas sinds 1983 in de Grondwet voor, terw l de koning al vanaf het bestaan van de constitutionele monarchie als soeverein vorst aan het hoofd van de regering staat.

Door middel van een grondwetsw ziging de koning(in) uit de regering schrappen, is dus niet legitiem. Het deel uitmaken van de regering vloeit rechtstreeks voort uit de soevereine positie van de koning(in) in ons staatsbestel en steunt in eerste instantie niet op de Grondwet. Een grondwetsherziening kan dus niet plaatsvinden zonder uitdrukkel ke toestemming van het staatshoofd. Gebeurt het buiten z n toestemming, dan is het een revolutie.

Met betrekking tot het voorstel van de PvdA: de Grondwet spreekt nergens over de formatie van kabinetten. Ook naar de functie van de kabinets(in)formateur zoekt men tevergeefs in de Grondwet. Op dit

punt heeft de Grondwet de soevereine positie van de koning(in) ten aanzien van de kabinetsformatie op geen enkele w ze ingeperkt.

Volgens de staatsrechtsgeleerde prof. dr. C. Gerretson is dit gedaan om de koning(in) als het stabiele deel van de regering de grootst mogel ke invloed te geven op het verloop van de formatie. De koning moet b de formatie wel rekening houden met de ongeschreven regels van het parlementair stelsel.

Verder is de kabinetsformatie niet een aangelegenheid van de volksvertegenwoordiging. Het is juist de taak van de koning(in) om ervoor zorg te dragen dat h of z , zodra het kabinet demissionair is geworden, weer omringd wordt door de nodige bewindspersonen die samen een volwaardig ministerie vormen.

Die taak van de koning(in) vloeit voort uit het dualisme in ons staatsbestel, waarb er een duidel k onderscheid bestaat tussen de regering enerz ds en de volksvertegenwoordiging anderz ds.

Het is ten slotte in str d met het karakter van de Staten-Generaal om als controleur van de regering de kabinetsformatie naar zich toe te trekken.

De auteur is deskundige op het gebied van het staatsrecht.

goed bekeken Studeren schept verplichtingen

tekst prof. dr. P. J. Slootweg

Op de vraag naar het nut van onderw s z n in de loop der t d verschillende antwoorden gegeven. Voorheen werd scholing vooral gezien als een middel om de ontvangen gaven en talenten te ontwikkelen, om daardoor tot nut van maatschapp en medemens te z n. „Het onderw s dient op te voeden tot het in prakt k brengen van christel ke en maatschappel ke deugden”, zo luidde het nog slechts een kleine eeuw geleden in of ciële overheidsstukken. Onze ouders verwoordden het minder hoogdravend: „Je moet iets leren om er de kost mee te verdienen.”

Dat onderw s primair een middel zou z n tot persoonl ke ontplooiing is een vr recent ontstane opvatting. Z geeft aan dat de waarde die wordt gehecht aan maatschappel ke verbanden is vervangen door de nadruk op het individu.

Dat hoeft niet verkeerd te z n, want persoonl ke ontplooiing is niet per de nitie str dig met

maatschappel k nut. Het is bevredigender voor jezelf en nuttiger voor de maatschapp om aanwezige gaven en talenten door scholing te laten groeien en in prakt k te brengen, dan iets te gaan doen waaraan in de maatschapp schreeuwende behoefte bestaat maar dat totaal niet aansluit b je eigen persoonl kheid.

Als plichtsgevoel m ruim veertig jaar geleden had geleid tot het kiezen voor een loopbaan in het voortgezet onderw s zou dat weinig goeds hebben gebracht. Noch voor m n toekomstige werkgever, noch voor m zelf.

Aan het uitgangspunt dat onderw s een middel is tot persoonl ke ontplooiing mankeert dus niets, mits het is ingekaderd in een besef van maatschappel ke verantwoordel kheid en een goed inzicht in persoonl ke gaven en talenten.

Veel van de huidige problemen in het onderw s z n een gevolg van veronachtzaming van deze op zichzelf simpele uitgangspunten.

Leuk Onlangs beluisterde ik een radiointerview met een bestuurder van een van onze universiteiten. De verslaggever somde een aantal bezuinigingen op en deze klaagzang werd afgesloten met een duidel k retorisch bedoelde vraag: „Is studeren dan nog wel leuk?”

De universiteitsbestuurder putte zich daarop uit in een veelheid aan vage argumenten waaruit zou moeten bl ken dat studeren toch nog steeds heel leuk kon z n.

De verslaggever kon kennel k geen andere reden bedenken om te gaan studeren dan dat het leuk moet z n. De universiteitsbestuurder onderschreef met z n reactie deze opvatting, in plaats van als enig juiste antwoord een tegenvraag te stellen: „Waarop berust uw veronderstelling dat studeren leuk zou moeten z n?”

De oorspronkel ke bedoeling: begeleiding b de ontplooiing van gaven en talenten en bekwaam maken tot het nemen en dragen van maatschappel ke verantwoordel kheid, is kennel k niet meer aan de orde.

In een sombere bui vraag ik me wel eens af of nog veel van onze middelbare scholieren zich b de keuze voor een vervolgopleiding laten leiden door de beide genoemde overwegingen, die zich praktisch laten vertalen in twee richtl nen: past deze opleiding b m n aanleg en interesse en bereidt ze m in voldoende mate voor op een zinvolle maatschappel ke functie.

Het is immers veel gemakkel ker om je door aantrekkel ke folders te laten verleiden tot vage toekomstdromen, dan goed onder

ogen te zien waar je capaciteiten liggen en op grond daarvan ergens voor te kiezen.

Teleurstellingen B het begin van het nieuwe cursusjaar komen deze opmerkingen natuurl k te laat voor iedereen die zojuist aan een nieuwe opleiding begonnen is, maar misschien hebben de lezers die in het huidige schooljaar de keus voor een vervolgopleiding moeten maken er iets aan.

Hier ligt ook een schone taak voor ouders en leerkrachten: behoed de leerlingen voor plannen die niet aansluiten b hun kunnen en kennen. Dat leidt alleen maar tot teleurstellingen.

Dat een hoog percentage van nieuwe instromers al kort na het begin van de opleiding afhaakt omdat deze niet datgene brengt wat ze zich ervan hadden voorgesteld, staat misschien niet los van een enigszins tekortschietende begeleiding op dit gebied.

Niet alleen kan er sprake z n van een verkeerde of zelfs geheel ontbrekende k k op persoonl ke aanleg, b het kiezen van een vervolgopleiding schort het soms ook aan maatschappel k besef.

Dat kan bl ken uit het ontbreken van een bewuste keus voor een bepaalde richting; het wordt iets breeds en dan zien we later

wel weer verder. Bovendien is er studie nanciering beschikbaar en dat moet je toch niet laten lopen. Een dergel ke opvatting leidt m ns inziens tot een te laken verspilling van gemeenschapsgeld.

Het ontbreken van maatschappel k besef kan ook bl ken uit het veronachtzamen van de relatie tussen studiekeuze en toekomstige loopbaan. Het is niet verkeerd om de werkgelegenheid in het vak van je keuze te laten meewegen.

Muzikale begaafdheid hoeft niet per de nitie te leiden tot een studie aan het conservatorium en het huidige overschot aan leerkrachten in het basisonderw s is iets om niet uit het oog te verliezen als je denkt dat je toekomst op dat terrein ligt.

Studeren is een investering in je toekomst, en het feit dat de overheid het leeuwendeel van deze investering voor haar rekening neemt, schept verplichtingen.

Dat het vooral leuk moet z n, is een verkeerd uitgangspunt. Als het leuk is, is dat een aangename b komstigheid maar niet het hoogste doel om naar te streven.

De auteur is hoogleraar klinische pathologie aan het UMC St Radboud te Nijmegen.

Reageren aan scribent? goedbekeken@ refdag.nl

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

7 De aanbevolen lengte van een opiniebijdrage bedraagt 750 woorden. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden opiniebijdragen (zonder overleg) te redigeren en/of in te korten, of zonder opgave van reden te weigeren.

Coördinator: Willem van Klinken E-mailadres: opinie@refdag.nl In de rubriek Opgemerkt kunnen abonnees reageren op de redactionele inhoud van het RD. Uitzonderingen zijn: andere brieven in Opgemerkt, de rubriek “Kerkelijke pers/ ZoGezegd”, meditatieve bijdragen en recensies. Inzendingen (maximaal 300 woorden) moeten voorzien zijn van naam en adres van de schrijver. De redactie behoudt zich het recht van bekorting of weigering voor.

E-mailadres: hoofdredactie@refdag.nl Het inzenden van een brief of opiniebijdrage houdt in dat de schrijver aan het Reformatorisch Dagblad toestemming geeft tot het vastleggen, verveelvoudigen en verspreiden daarvan in gedrukte, elektronische of andere vorm, zoals cd-rom, databank, internet of geluidsdragers.

et legitiem

gepollst De besparingen op het persoonsgebonden budget (pgb) leveren niets op. Dat blijkt uit berekeningen van het Centraal Planbureau (CPB).

Het kabinet moet de bezuinigingsplannen voor het pgb terugdraaien, luidde gisteren de stelling.

De 342 stemmers op refdag.nl denken er zo over: Eens.

67,0% Oneens.

33,0%

nieuwe stelling Tien jaar geleden werden de Verenigde Staten in het hart getroffen door bloedige terroristische acties. Zeker 3000 Amerikanen kwamen om het leven. Zondag wordt 9/11 groots herdacht.

De massale aandacht voor ”10 jaar na 9/11” is zo veel jaar na dato overdreven.

Eens.

Oneens. „Een grondwetsherziening kan dus niet plaatsvinden zonder uitdrukkelijke toestemming van het staatshoofd.

Gebeurt het buiten zijn toestemming, dan is het een revolutie.” beeld ANP

>>Stem nu op refdag.nl

Christen hoeft natuur niet te vereren Het christendom aanwijzen als mede schuldig aan de milieucrisis mist elke grond en is gebaseerd op een vergoddelijking van de natuur, betoogt Rypke Zeilmaker.

Onlangs mocht Klaas van Egmond (RD 25-8) een oude bewering herhalen: 2000 jaar christendom en ”het Westen” hebben de aarde naar de afgrond geduwd. Wie enige historische en ecologische kennis heeft, kreeg een déjà vu.

Hier herkauwt alwéér iemand van de babyboomgeneratie de historicus Lynn White en z n navolgers.

Om kort samen te vatten: Lynn White poneerde in 1967 in z n invloedr ke essay ”On the historical roots of our ecological crisis” de stelling dat het B belboek Genesis een kunstmatige scheiding aanbracht tussen mens en natuur. De mens als door God aangestelde ”heerser” zou zich dankz deze opdracht gesteund weten in een houding van exploitatie van natuurl ke hulpbronnen. De oplossing: White en navolgers willen de natuur vergoddel ken, zoals natuurvolken doen en sommige franciscanen. Wie de boom vereert, die zou hem laten staan.

Maar heeft deze analyse ook

raakvlakken met de werkel kheid? Of spant White het paard achter de wagen door mensel ke zwakheden –het christel ke begrip zonde– te vereenzelvigen met één loso e die hem niet bevalt? Ik verdedig die laatste stelling. Het bodemarchief zit namel k tjokvol met bew zen van ”natuurvolken” die evengoed hun natuurl ke hulpbronnen uitputten, diersoorten deden uitsterven en toch ecologische moeil kheden veroorzaakten.

Veel van de Amerikaanse ‘wildernis’ die westerse kolonisten aantroffen, was al vele malen platgebrand door de daar levende indianen zonder dat Genesis daaraan te pas kwam. Klassiek is de geschiedenis van Paaseiland.

Twee stammen maakten elkaar het leven zuur, nadat ze eerst alle bomen op het eiland kapten voor het transport van beelden. Toen westerse ontdekkingsreizigers op Paaseiland aankwamen, troffen ze onder de laatste overlevenden geen enkele Paaseilander die zich op Genesis beriep.

Dat andere loso eën wél een garantie zouden bieden voor devote omgang met natuurl ke hulpbronnen l kt eveneens onwaarsch nl k. Neem het Oosten: het Chinese karakterteken voor ”dier”, is ”bewegend ding”. Dat is een object, geen bezield subject

dat verering eist. De hoogste biodiversiteit in China bevindt zich op de menukaart van de Schezuankeuken.

Kortom, analyses die een als negatief ervaren omgang met niet-mensen willen vastpinnen op één loso e gaan hopeloos mank.

Een manco dat al door t dgenoten van Lynn White in Van Egmonds studiet d werd onderschreven.

Mensen die overigens zéér gedreven waren om een andere omgang met de natuur te bepleiten. Zoals b voorbeeld de bioloog Barry Commoner in z n ”The Closing Circle” uit 1972. H hekelt

simplisten die complexe ecologische problematiek tot ”De Grote Oorzaak” willen versimpelen, meestal met politieke agenda.

Ook dient iemand die tegen ”het Westen” schopt goed te de niëren wat dat Westen is. Daarvoor kun je het beste te rade gaan b iemand die daarvoor ook geleerd heeft. Ian Morris, historicus-archeoloog en hoogleraar aan Stanford University, tekende recent nog 10.000 jaar mensel ke geschiedenis op in ”Why the West Rules, for now”. Het Westen, daarb horen volgens Morris ook de Arabieren, en het hele gebied waar de

„De natuur” is voor geseculariseerde hoger opgeleiden een goed substituut voor God.” beeld RD, Henk Visscher

B bel de Hof van Eden situeert.

De westerse dominantie is van recente datum. China lag duizend jaar lang voor op het Westen in de mate van energieverbruik en fysieke invloed op de omgeving. De Chinezen gebruikten al duizend jaar geleden steenkool.

Pas met de uitvinding van de stoommachine kwam het Westen echt voorop te liggen. Zou een natuurvolk met stoommachine milieuactivist worden? Of is het dan plots westers? Dergel ke warrige analyses helpen ons niet verder.

Wat ons brengt b de vraag waarom moderne academici nog steeds bl ven schoppen tegen traditioneel christendom. Ik vond een prachtige analyse in de antropologische klassieker ”Risk and Culture” van Aaron Wildavsky en Mary Douglas uit 1982. Z vragen zich hierin af waarom de welvarendste en gezondste generatie uit de mensel ke geschiedenis zich zo overdreven zorgen maakt over het milieu. Religie en vooral het gebrek daaraan speelt hier een rol. ”De natuur” is volgens hen voor geseculariseerde hoger opgeleiden een goed substituut voor God. Deze duldt duidel k geen B belse concurrentie.

De auteur is publicist op het gebied van natuur en wetenschap.

8

in beeld

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

9

Raam zonder gezicht tekst mr. Richard Donk beeld RD, Henk Visscher

Van de vliegtuigen die op 11 september 2001 tegen de Twin Towers in New York vlogen, is begr pel kerw s vr wel niets meer over. De temperatuur liep b de enorme kerosinebranden die door de aanslagen ontstonden tot wel 2000 graden op. Hoog genoeg om staal te doen smelten.

Toch is niet alles van de toestellen verloren gegaan. In het 9/11-museum b Ground Zero pr kt nog het raam van een van de vliegtuigen die zich die dinsdag in het World Trade Center boorden.

Wie er achter dit raam heeft gezeten, zal wel voor alt d onbekend bl ven. Was het een van de kapers, die doelbewust op een gebouw met duizenden mensen af vlogen en hun medepassagiers in ĂŠĂŠn ogenblik de dood injoegen?

Of was het een zakenman, die sinds enkele minuten tot het besef was gekomen dat de laatste ogenblikken van z n leven waren aangebroken?

Of was het dat bange jongetje, dat misschien wel voor het eerst van z n leven in het vliegtuig zat?

10

boeken

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

theologie Bijbelcommentaar Psalmen II, Spreuken, Prediker.

Studiebijbel Oude Testament 8, M. J. Paul, G. van den Brink, J. C. Bette (red.); uitg. Centrum voor Bijbelonderzoek, Veenendaal, 2011; ISBN 978 90 77651 08 7; 944 blz.; € 65,-.

De actualiteit van de Bijbelse wijsheidsboeken tekst Henk de Waard beeld Graham Arader

Een dubbele felicitatie.

Die is het verschijnen van het commentaar op Psalm 107-150, Spreuken en Prediker in de serie Studiebijbel Oude Testament zeker waard. Niet alleen bieden de auteurs een gedegen uitleg van enkele pittige Bijbelboeken, het betreft hier ook het vijfentwintigste Studiebijbeldeel dat verschijnt.

I

n het eerste gedeelte van het boek ronden de auteurs de becommentariëring van de psalmen af, in aansluiting op hun uitleg van Psalm 1-106 in het vorige deel. Ook in dit tweede deel zien we regelmatig suggesties om psalmen in verband te brengen met gebeurtenissen uit het leven van degene die het opschrift als auteur vermeldt.

Dit overheerst de exegese echter niet, temeer daar er (bijvoorbeeld in het kader van de bespreking van de plaats die een psalm inneemt in het huidige psalmboek) ook aandacht is voor een nieuwe actualiteit in nieuwe situaties. In dat verband wijken de auteurs ook wel af van een al te letterlijke interpretatie van sommige opschriften, bijvoorbeeld bij de Psalmen 108 en 127.

In de psalmen spreken de dichters regelmatig over hun vijanden.

De wijze waarop dat gebeurt –bijvoorbeeld de oproep aan God om hen uit te roeien, Psalm 143:12– roept bij veel hedendaagse Bijbellezers echter nogal wat vragen op. Moeten wij onze vijanden niet veeleer liefhebben?

De auteurs van dit commentaar schuiven dergelijke moeilijke vra-

gen niet terzijde. Integendeel, aan het einde van het boek zijn zeven excursen opgenomen waarin zij dieper ingaan op enkele belangrijke thema’s; één ervan is geheel gewijd aan geweld en vergelding in de psalmen. Ze brengen daarin veel goeds te berde –de essentie van Gods gewelddadige vergelding is gelegen in het herstel van recht en verbond–, hoewel een en ander op onderdelen nog wel wat aangescherpt had kunnen worden. De auteurs keren zich bijvoorbeeld terecht tegen hen die menen dat de Bergrede „haaks [staat] op oudtestamentische geweldteksten” (blz. 874). Ik vraag me echter af hoe ik in verband hiermee hun eigen constatering op blz. 867 moet plaatsen dat het onderwijs van Jezus „haaks staat” op de weg van wraak die sommige psalmen tonen. En suggereert de waarschuwing dat we niet „een te grote tegenstelling tussen Oude en Nieuwe Testament” moeten zien (blz. 239, 877) niet dat die tegenstelling er op zichzelf wel is?

Juist ook omdat deze excurs wil opkomen voor de continuïteit die er ook in dit opzicht is tussen het Oude en het Nieuwe Testament, komen deze passages me onduidelijk voor. Kan in dit verband bijvoorbeeld niet beter een woord als ”ontwikkeling” in plaats van ”tegenstelling” gebruikt worden?

Terwijl Psalmen behoort tot de meest gelezen gedeelten van het Oude Testament, gaan de twee boeken die daar in onze Bijbels op volgen, veel minder vaak open. In het oudtestamentisch onderzoek is de wijsheidsliteratuur, waar Spreuken en Prediker met het boek Job toe gerekend wor-den, vaak beschouwd als eens soort randverschijnsel binnen het Oude Testament. En ook in de prediking en het persoonlijk Bijbelgebruik in onze gezindte (en in het hele westerse christendom) blijven grote delen ervan feitelijk ongelezen.

Dit commentaar keert zich tegen deze onderwaardering. Het benadrukt dat de wijsheid in al haar diversiteit is ingebed in het geheel van de oudtestamentische openbaring. Vooral de notie van de ”vreze des Heeren” speelt hierbij een grote rol. Het eerbiedige ontzag voor Israëls Verbondsgod heeft immers zowel in de wijsheidsliteratuur als elders in het Oude Testament een centrale plaats.

In aansluiting daarop wijzen de auteurs op het grote, maar veelal onbenutte krediet van deze boeken voor christenen vandaag. In een tijd waarin humanistische en oosterse cursussen in leiderschap en levenskunst ongekend populair zijn, kan juist de Bijbelse wijsheid christenen toerusten tot ware wijsheid: „De kunst om heilzaam te leven in de vreze Gods, naar de orde die Hij in de Schrift en de schepping heeft geopenbaard” (blz. 908).

De nadruk die dit commentaar herhaaldelijk legt op deze actualiteit van Spreuken en Prediker lijkt me van groot belang. Wellicht is de verschijning van dit commentaar een mooie aanleiding, juist ook voor predikanten, om deze handschoen op te pakken. Een serie preken over de vaak praktische wijsheid kan gemeenteleden, zeker ook de jongeren, veel leren over een dagelijks leven voor Gods aangezicht in gezin en maatschappij.

Voor zowel Spreuken als Prediker biedt deze Studiebijbel een informatieve inleiding, met een bespreking van zaken zoals auteur, datering en opbouw van het Bijbelboek (de inleiding op Psalmen is te vinden in het vorige deel). Voor beide boeken wordt hier het salomonisch auteurschap

–en dus een datering in de 10e eeuw v.Chr.– verdedigd. Dit gebeurt voornamelijk door argumenten voor minder conservatieve standpunten te weerleggen, op een wijze die mij wat minimaliserend voorkomt. Vaak benadrukken de auteurs dat de argumenten „niet doorslaggevend” zijn, terwijl ze, meer dan ze erkennen, wel degelijk een bepaalde richting op wijzen. Dat geldt bijvoorbeeld de taalkundige argumenten voor de datering van Prediker. Bij onbevooroordeelde weging wijzen die mijns inziens wel degelijk richting een latere datering. Desondanks is ook in deze inleidingen veel waardevol en toegankelijk mate-

riaal te vinden waar iedere lezer zijn voordeel mee kan doen.

In de exegese zelf treffen we een beknopte, maar gedegen uitleg van iedere tekst, met in voetnoten extra opmerkingen over bijvoorbeeld de Hebreeuwse grondtekst.

Wanneer er meerdere mogelijkheden zijn voor de interpretatie van een tekst worden die soms kort genoemd, waarna de auteurs beargumenteerd een duidelijke keuze maken. Regelmatig refereert het commentaar aan illustratieve parallellen in buiten-Bijbelse teksten.

Een bredere bespreking daarvan biedt een excurs dat beschrijft hoe Israëls wijsheid enerzijds deel uitmaakte van een grotere, inter-

Vijfentwintigste deel Studiebijbel behandelt pittige Schriftgedeelten

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

11

verschenen ”Leesboek bij de belijdeniscatechisatie”, door ds. C. Hogchem; uitg. Gebr. Koster, Barneveld; ISBN 978 90 555 1611 7; 248 blz.; € 24,50.

Leesboek bij de ”Korte lessen over Kort Begrip” van ds. G. H. Kersten. Aan de orde komen de vragen en antwoorden van het Kort Begrip, maar ook de vragen die gesteld worden bij het aleggen van openbare belijdenis. De auteur is predikant van de gereformeerde gemeente te Genemuiden.

”Ogenblikken van genezing”, door Peter Schumacher; uitg. Van Gennep, Amsterdam; ISBN 978 94 6164 042 0; 375 blz.; € 25,-.

Boek over „de gewelddadige dekolonisatie” van Indonesië na de Tweede Wereldoorlog. Bevat nieuwe historische gegevens en exclusieve verhalen en getuigenissen van betrokkenen.

”Ds. A. Meijers (1893-1992)”, door mr. drs. J. P. de Man; uitgave in eigen beheer; 50 blz.; € 11,80.

Levensbeschrijving van ds. Abram Meijers, jarenlang voorzitter van de Gereformeerde Zendingsbond in de Nederlandse Hervormde Kerk. Zijn eerste gemeente was Woubrugge. Te bestellen bij mr. drs. J. P. de Man, Postbus 181, 5240 AD Rosmalen, tel. 073-5213316, e-mailadres j.p.deman@planet.nl.

”Een geschiedenis van de wereld door moslimse ogen”, door Tamim Ansary; uitg. Bulaaq, Amsterdam; ISBN 978 90 5460 171 5; 494 blz.; € 29,50.

Historische studie waarin veertien eeuwen wereldgeschiedenis worden beschreven vanuit het perspectief van moslims. De auteur werkte jarenlang als journalist en redacteur in de Verenigde Staten.

”Zonder last”, door Joop van den Berg en Bert van den Braak; uitg. Elsevier, Amsterdam; ISBN 978 90 6882 871 9; 208 blz.; € 14,95.

Bundel met beschouwingen over regels die in de politiek gelden. De auteurs verzorgden een column op de website Parlement & Politiek van het Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit Leiden.

”God zoekt de mens”, door Abraham Joshua Heschel; uitg. Abraxas, Amsterdam; ISBN 978 90 807300 5 2; 479 blz.; € 29,90.

Een ilosoie van het Jodendom. De schrijver, van oorsprong een chassidische Jood uit Polen, zet de Joodse wortels van zijn denken uiteen.

”Nederland Emigratieland (1845-1960)”, door Pieter Stokvis; uitg. Tilia Levis, Berlicum; ISBN 978 90 71633 13 3; 84 blz. € 13,50.

”Het oordeel van Salomo”, van Antoine Coypel (1661-1722).

nationale w sheidstraditie, maar anderz ds ook juist in vergel king daarmee z n geheel eigen pro el kr gt door de notie van de ”vreze des Heeren”. Ook hierin l ken me belangr ke aanknopingspunten te liggen om onze omgang met de w sheden van onze t d nog eens te doordenken!

De auteurs hopen dat lezers door hun uitleg iets mogen ontdekken van Jezus Christus, van Wie de Schriften getuigen. Daarom ter afronding iets over de w ze waarop z de l nen doortrekken naar het Nieuwe Testament en naar de wereld van vandaag.

B de verklaring van de meeste psalmen is er een aparte alinea onder de aanduiding ”Nieuwe Testament”. De aard van de opmerkingen die hier gemaakt worden, verschilt sterk per psalm.

Terw l er b b voorbeeld Psalm 136 mooie en fundamentele l nen

getrokken worden, volstaat men b Psalm 150 met opmerkingen over het voorkomen van muziekinstrumenten in synagoge en Nieuwe Testament. B passages die in het Nieuwe Testament of in de christel ke traditie vaak een Messiaanse duiding gekregen hebben, zoals Psalm 110 en Spreuken 8-9, geven de auteurs aan dat ze in eerste instantie niet Messiaans bedoeld z n, maar dat ze vanwege hun diepe inhoud wel terecht een dergel ke interpretatie gekregen hebben. Dit l kt me een juiste stellingname, die de r kdom van de Schrift openlegt.

B Spreuken en Prediker z n er minder afzonderl ke alinea’s die het verband met het Nieuwe Testament en de actualiteit aangeven; hier vinden we korte opmerkingen van die aard meestal aan het einde van de uitleg van een teksteenheid.

Historische studie over de periode dat Nederland emigratieland was: van 1845 tot 1960. Belicht zowel de emigratie naar Duitsland als naar Amerika.

Concluderend kan ik, met genoemde kanttekeningen, stellen dat het de exegeten van het Centrum voor B belonderzoek ook deze v fentwintigste keer is gelukt om uit de schat van de Schrift oude en nieuwe dingen tevoorsch n te halen. Wellicht is dat vooral te danken aan het feit dat z er steeds weer bl k van geven vóór alles zelf leerlingen te willen z n in het Koninkr k der hemelen.

Op 17 september organiseert het Centrum voor Bijbelonderzoek naar aanleiding van deze uitgave een symposium over ”Ontzag voor God, want er is een gericht”. >>studiebijbel.nl De auteur is wetenschappelijk medewerker bij de vakgroep Oude Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn en docent godsdienst aan de CSG Prins Maurits te Middelharnis.

”Moe is moe maar voldaan”, door Irene Wing Easton; uitg. IWE Books; ISBN 978 94 91072 03 1; 250 blz.; € 18,80.

Ervaringen van een ‘gewone’ Nederlandse moeder met vier kinderen. Ze wil laten zien dat je keuzes kunt maken voor de manier waarop je moeder bent.

”Tot de laatste man”, door Ian Kershaw; uitg. Spectrum, Houten; ISBN 978 90 0030 113 3; 608 blz.; € 29,99.

Historische studie over de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog tussen juli 1944, de mislukte aanslag op Hitler door Stauffenberg, en de geallieerde overwinning in mei 1945. Het perspectief ligt bij de Duitse bevolking. De auteur is Brits historicus.

”Hymnologie. Een geschiedenis van de stroische zang in de westerse christelijke kerk, III en IV”, door dr. Arie Eikelboom; uitgave in eigen beheer; ISBN 978-90-8168270-1 en 978-90-816827-3-2; 216; 196 blz.; € 22,95.

Kerkmusicus Arie Eikelboom publiceerde in zijn serie ”Hymnologie” het derde en het vierde deel.

Het derde deel beschrijft liederen van de volgelingen van Luther en liederen van Zwingli. Deel IV gaat over Calvijn en de kerkzang. Te bestellen via pumbo.nl.

12

Vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad Voor online opgeven van schakeltjes: www.schakeltjes.nl Brievenonder nummer toesturen aan:

Schakeltjes

Reformatorisch Dagblad Postbus 298, 7300 AG Apeldoorn Vermeld het nummer in de linkerbovenhoek van de envelop.

≤ De grootste collectie klassieke ORGELS onder één dak vindt u bij Joh. de Heer in Sliedrecht! Dealer van alle bekende merken!

Tevens leverancier van Hauptwerk. Voor reparatie, intonatie en verhuur bent u bij ons ook aan het goede adres. Ons pianoassortiment bestaat uit een ruime collectie instrumenten waaronder o.a.

Yamaha, Schimmel, Luwig & Hoff enz.

Voor piano/vleugel revisie kunt u terecht in ons atelier. Dit alles tegen zéér scherpe prijzen! Joh. de Heer Muziekinstrumenten, 0184 419611, www.johdeheer.nl ≤ Wij leveren en plaatsen uw TEGELVLOEREN. A-kwaliteit en toch de laagste prijs. J. Slingerland v.o.f., 0184 - 61 19 17 www.slingerlandtegels.nl ≤ D.V. Zaterdag 10 september ACTIEDAG!!

De nieuwe Johannus Studio 150. Introductieprijs € 3.995,-!!! (Bij aankoop een orgelattentie!) Tevens op deze dag in alle filialen inruilactie en grandioze aanbiedingen van diverse showroommodellen van o.a. Johannus, Eminent, Domus, Ahlborn, Monarke, Cantilena enz. Ook grote collectie occasions.

Stolk Orgels BV, Vrijheidslaan 55, Nieuwerkerk a/d IJssel, 0180-315652 Papendrecht, Overtoom 4 (w.c. de Meent) - Nederhemert, Ormelingstraat 36 en Krabbendijke, Oostpolderweg 1 www. stolkorgels.nl ≤ Scherpe HYPOTHEEKRENTES!!

Kijk op www.bevr.nl. Bel voor een afspraak met Binnendijk & van Rijsbergen, 071 402 40 31. ≤ SCHAKELTJE opgeven? Geef nu uw schakeltje voor de verkoop van uw auto digitaal op. U ziet direct hoe uw schakeltje eruit gaat zien en wat dit kost. Snel en gemakkelijk. Ga snel naar www. schakeltjes.erdeetref.nl ≤ Sfeervol wonen in de BAANHOEVE! Steeds wisselende collectie in nieuw en antiek. De Baanhoeve, Dorpsstraat 27a, Oud-Alblas.

Tel. 0184 - 63 32 69, 06 - 54 62 73 14. Open don. t/m zat. van 9.30 - 17.00 uur. Zie ook onze nieuwe website: www.debaanhoeve.nl

≤ T.k. gevr.: i.g.st. zijnde BANDRECORDER, 4 sporen, 2 á 3 sneldheden.

Voor redelijke prijs. Tel. 0167 - 57 29 85.

≤ OPHEFFINGSUITVERKOOP, honderden tot duizenden euro’s korting per piano. Elke zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur en op afspraak. 06 - 20 64 46 28. Klavier-Barneveld.nl.

Amersfoortsestraat 21.

≤ Tk: FRIESE klok met beweegbaar schip uit 1815.

Gevr.: oude ansichtkaarten.

G. de Groot. 0183 - 581589

≤ Te huur: kamer met aparte sl.kamer in het centrum van SCHERPENZEEL voor net werkend meisje/vrouw. Gezamenlijk gebruik van voorzieningen. Huur € 295,- p. mnd incl. Tel. na 18.00 uur, 0318 - 48 56 10. ≤ HoekEENGEZINSWONING in Nieuw-Beijerland. Permanent of tijdelijk. Inl. 0653929629. ≤ ELSPEET: per 1 dec. a.s. comfortabel huis met 3 slk. V.a.g.v., dubb. garage, met groot stuk land.

Evt. te koop. Tel. 06 40 00 02 31. ≤ Te huur: gestoffeerde woning, leuk voor starters! Omgeving TIEL (vrij wonen). 06 - 47 34 79 69.

≤ Timmerbedrijf van Tricht is op zoek naar een TIMMERMAN voor het maken en plaatsen van trappen. Rijbewijs en enige ervaring in de machinale houtbewerking zijn een vereiste. Voor informatie bel 06 - 41944693 of mail naar info@trichttrappen.nl, www.trichttrappen.nl ≤ (VOORMAN) BETONTIMMERMAN gevraagd. Je geeft leiding aan een team van 3 à 4 personen die gezamenlijk keldervloeren of wanden storten. Je houdt van werken in een team, bent gemotiveerd, stressbestendig en bezit geen 8 tot 5 mentaliteit. Voor meer info kijk op: hardemankelderbouw.nl, tel. 06 - 54 37 47 11. ≤ CONSTRUCTEUR / ontwerper machinebouw.

Locatie Hendrik Ido Ambacht. Kijk op www.hih.nl

≤ ZORGCENTRUM Elim in Barneveld zoekt medewerkers voor de volgende functies: Verzorgende-IG (0-36 uur per week), Verpleegkundige (20 uur per week) en Activiteitenbegeleider (12-16 uur per week). Interesse? Kijk voor meer informatie op www.svro.nl of bel naar mevrouw J. van Maanen, tel. 0342 - 40 34 00. Je sollicitatiebrief kun je sturen naar: SVRO, HRM-secretariaat, Diekjansweg 1, 7462 JD Rijssen of naar sollicitatie@svro.nl.

en een aangiftemedewerker Kijk op www.vlkaccountants.nl

≤ Het Van Lodenstein College, locatie Amersfoort, is op zoek naar een INTERIEURVERZORGER (M/V) voor 0,4 fte. Het gaat om een tijdelijke functie in verband met zorgverlof. Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met A.F. van Grol (055) 355 05 67.

Sollicitaties uiterlijk 15 september 2011 richten aan het College van Bestuur, M.F. van Leeuwen, Postbus 405, 3800 AK Amersfoort of per e-mail naar personeelszaken@ hc-vlc.nl ≤ WERKVOORBEREIDER beveiligingstechniek regio Voorthuizen/Ermelo.

In bezit van MBV en TBV. Ben je nu 1ste monteur en wil je doorgroeien of ben je al werkvoorbereider, neem dan contact met ons op: 06 - 30 39 43 24.

Waar kan ik informatie over het lezerspanel vinden?

≤ Op zoek naar een mooie locatie voor je BRUILOFT? Kijk op www.stormpolder.nl of bel 0180 - 51 00 88.

Lagarde BV is op zoek naar enthousiaste medewerkers

Tekenaar/werkvoorbereider beveiliging Monteur alarm/brand Kijk voor meer informatie op www.lagarde.nl of bel Naomi Kardol (0341) 79 91 81

Lagarde BV Putten

≤ ACCOUNTMANAGER Kijk op www.delmo.nl voor de volledige vacature. ≤ TECHNICUS? Kijk op www.delmo.nl voor de volledige vacature.

≤ Cursus SNELSTART Aan de slag in één avond: wo. 21 sep. in Barneveld.

SforSoftware.nl/cursus

≤ Familiehuis NUNSPEET, dicht bij bos en Veluwemeer, heerlijk er nog even op uit. Ruime chalets en bungalows. Tel. 0341 - 25 08 51. ≤ STAPHORST: ons vak.h. is nog t.h. van 13/9 tot 24/9 + wk 40 en vanaf wk 43. Kan ook voor enkele dagen. Tel. 0522-462035 ≤ ELSPEET, vakantiewoning te huur. Nog enkele weken vrij. Nu leuk prijsje. Tel. 0577 - 491568. ≤ Groepsaccommodaties, huisjes en camping vlakbij Lemmer. Tel. 0527-261899, WWW.GROEPEN.COM

accountants

zoekt een salarisadministrateur

≤ Voor ZAKENMENSEN is er companykids.nl. Eén zaak sponsort vijf kinderen à € 135 p. mnd. Op maat gesneden! Informeer! Natuurlijk betalen de belastingen mee aan uw giften. Dat geldt trouwens altijd, ook voor particulieren. Even repeteren: Woord en Daad kent individuele (€ 25 p.m.) en groepsadoptie (€ 24 p.m.) voor iedereen. Jongeren kunnen via sharekids (€ 25 p.m.) samen/gedrieën de lasten/vreugden delen. woordendaad.nl, 0183611800

≤ KATTENBERG Verhuizingen. Vraag ons gratis verhuis-/infopakket aan. www.kattenberg.nl. Tel. 0341 - 27 80 78. ≤ Hartelijk welkom op de JEUGDCONTACTAVOND 16+, D.V. 10-9 opening seizoen in de Ark, Rubensstr. 35 te Papendrecht.

Uitg. v/d (O)GGiN-Regio West. Onderwerp: ”Robert Murray McCheyne, de profeet van Dundee”, door ds. M. Krijgsman uit Arnemuiden. Aanv. 19.45 uur.

Gratis toegang (info: 078 682 28 52). ≤ De leukste en gezelligste SIERADENWORKSHOP vind je in Woudenberg! Bel Carolien Luitjes: 033 - 489 32 80 of kijk op www.exclusiefsieraden.nl ≤ Hoe lang worstel je er al mee? Zoek je hulp bij SEKSVERSLAVING? De Vluchtheuvel start 13 oktober een mannengroep in Dordrecht. Nog enkele plaatsen vrij. Voor meer informatie en aanmelding: www.stichtingdevluchtheu vel.nl ≤ Nieuwe najaarscollectie is binnen. Hoedenhuis JOLIEN, Hofstraat 122, Kampen.

≤ BaZ. Bezoek onze 20+ avond voor bezinning!

D.V. morgenavond ds. D.J. Budding over ”het werk in de Amerikaanse gevangenissen”. Om 20.00 uur in Calvijn College, Klein Frankrijk 19, Goes. www.bezinningsavondenzeeland.nl ≤ JUBILEUM-WEKEN. 15 jaar De Linde Beenmode. Dit willen wij graag met u vieren… Tot en met D.V. donderdag 15 september ontvangt elke 15e klant het aankoopbedrag terug. Deze actie geldt voor De Linde Hoeden en Beenmode.

J. v. Schaffelaarstr 33-35 Barneveld, www. hoedenhuisdelinde.nl

Eén webadres onthouden is voldoende www.erdeeservice.nl

≤ BOSRANDCLUB Ede. D.V. za.dag 10 sept. Thema: ”10 jaar na aanslag Twin Towers”. Onderzoekjournalist Emerson Vermaat gaat met ons terug in de tijd.

Welkom!

Info: www.bosrandclub.nl. ≤ Maartensdijk, di. 13 sept., 10-16 u., Ontmoetingskerk, ELVERA’S OUTLET kinderkleding, alles tot € 35,-, veel rokken!

snel uw schakeltjes in het Reformatorisch Dagblad

≤ Verdriet verwerken doe je niet alleen. De Vluchtheuvel start op D.V. dinsdag 25 oktober in Woerden met een ROUWGROEP voor jongeren van 12 - 18 jaar.

Zie voor meer informatie www.stichtingdevlucht heuvel.nl of mail naar rouwgroep@cbgg.nl. ≤ ”Goed dat jullie dat ook eens zien”, zegt pa tegen zijn basisschoolboys, op safari in Kenia. Daar ontmoet het gezin een kleine geitenherder die als enig speelgoed vernuftig zelfgemaakte blikken autootjes heeft. De Nederlandse globetrottertjes zijn diep onder de indruk... Woord en Daad is dat ook zo vaak: een wereld van VERSCHIL. Maar bedenk: Heb je geen geld, dan ben je arm. Heb je alleen maar geld, ben je nog armer. woordendaad.nl

Snel Snel naar: naar:

≤ ’t Matelootje ……………

OPEN HUIS!! Hartelijk welkom in Gouda! L. Tiendeweg 90, 0182 - 52 44 21. ≤ Het hele jaar door kleur in uw TUIN? Kom dan naar de verkoopdagen op 16 en 17 september a.s. bij: Heather’s Heide, Esweg 15, Barneveld. www.heidetuin.nl ≤ OUTLET Villa Pak opent haar deuren.

Kwaliteits Herenoverhemden en kinderblouses voor spotprijzen! Vanaf zaterdag 10 september bent u van harte welkom in de Korenpassage te Apeldoorn. ≤ Bestel al uw nieuwe boeken nu op: WWW. DEROOBOEKEN.NL

www.schakeltjes.nl www.schakeltjes.nl

Een kalender met uw eigen foto’s?

Foto

Maak het op ErdeeShop/foto

kerkbreed

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

13

In kerkbreed komt iedere week iemand aan het woord die een relectie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in het kerklijk leven. Vandaag: Hans Maat, de nieuwe directeur van het Evangelisch Werkverband in de Protestantse Kerk in Nederland.

Grensganger in de PKN tekst Wim van Egdom beeld RD, Anton Dommerholt

Het was voor hem bepaald geen uitgemaakte zaak, solliciteren naar de functie van directeur van het Evangelisch Werkverband. Hans Maat (43), tot 1 september manager gemeenteondersteuning bij de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB): „Ik moest overtuigd worden, dat geef ik graag toe.” n voornaam deelt Hans Maat met de vertrekkende directeur van het Evangelisch Werkverband. „Maar ik heb weer een andere persoonl kheid dan ds.

Hans Eschbach. En wellicht ben ik ook meer iemand die acteert op het grensvlak gereformeerdevangelisch.”

Maat kent de hervormd-gereformeerde beweging van binnenuit. „Door m n werk b de HGJB natuurl k, maar ook omdat ik met m n gezin lid ben van de hervormde gemeente Putten.

Een echte Gereformeerde Bondsgemeente.”

Z

Het lijkt wat dubbel. Iemand

die kerkt in een Gereformeerde Bondsgemeente en directeur wordt van het Evangelisch Werkverband. „Dat begr p ik, maar het laat juist heel goed zien dat het Evangelisch Werkverband een beweging is die in alle delen van de kerk haar effect heeft. Ze is een evangelicale B belgetrouwe beweging van het grondvlak die streeft naar de doorwerking van het Evangelie in de hele breedte van de kerk.

In de nab e toekomst zullen we onderzoeken op welke w ze deze beweging ook een duidel ker gezicht kr gt, maar dat hoeft niet te betekenen dat het een modaliteit zal worden. Toch sluit ik dat ook weer niet uit.”

Krijgen we een ander Evangelisch Werkband met Hans Maat aan het roer? „Niet direct. Maar ik zal wel andere accenten leggen dan m n voorganger. De koers is afhankel k van de ontwikkelingen binnen de Protestantse Kerk en van de Heilige Geest.”

Maar u legt wel andere accenten.

Kunt u een voorbeeld geven? „Er is de afgelopen t d in de evangelische beweging heel veel veranderd. De nadruk die er lag op de doop, de Geestesgaven en noem de bekende thema’s allemaal maar op, leeft onder jonge mensen veel minder. Z denken veel minder in tegenstellingen. De kerk is van het

centrum naar de marge gedrukt en ik geloof dat de evangelicale theologie de nodige vitaliteit kan geven aan een verzwakte en af en toe bloedeloze kerk. Ik denk dat het m n taak is om juist die jongere generatie nadrukkel k aan te spreken en ze b de kerk te betrekken. Daar heb ik, door m’n werk b de HGJB, ook veel ervaring mee. Ik heb de afgelopen veertien jaar b de HGJB alleen al 1600 toerustingsavonden geleid.

Daar neem je natuurl k een schat

het spreken van God niet wordt gereduceerd tot een spreken over boven dat slechts van beneden is. Volgens m heeft de kerk dat weer herontdekt. Ook in de samenleving is weer een hang naar radicale statements te bespeuren.

Deze ontwikkeling in de maatschapp sluit aan b de orthodoxe vleugel van de kerk, omdat er hier over het algemeen normatiever en massiever gesproken wordt. Het dringt steeds meer tot de kerkleiding door dat de Schriftkritische

Ook bij goede samenwerking is enige distantie nodig aan ervaring van mee en die mag ik hier ook inzetten. Op een andere plaats in de kerk, maar wel in dezelfde kerk.”

Het Evangelisch Werkverband werd ooit opgericht om de leegloop van de kerk te keren. Moeten we niet zeggen dat dit is mislukt? „We hebben dat doel duidel k nog niet bereikt. Maar ik merk wel dat er in de Protestantse Kerk heel veel aan de hand is in positieve zin. Dat merkte ik ook als HGJB’er.

De kerk richt sinds de kerkvereniging heel nadrukkel k de focus op alles wat vitaal is binnen de kerk. Vitaliteit is te vinden daar waar Christus wordt beleden en

theologie geen vruchten draagt.”

U noemt uzelf een evangelische bonder. Bent u niet bang dat juist die positie binnen de achterban van het EW tot wantrouwen kan leiden? „Die evangelische bonders bestaan al erg lang en het z n er erg veel.

Wie wat weet van de ontwikkelingen in Gods wereldw de kerk, die weet ook dat de toekomst voor een vitale kerk ligt op het sn vlak van de gereformeerde en de evangelicale theologie. Juist deze theologie geeft antwoord op de zingevingsvragen van mensen. In een t d van verwarring is hier behoefte aan. We bl ven ons

niet blindstaren op onze eigen stokpaardjes, maar komen uit ons isolement. Daarb is er, ook binnen de Protestantse Kerk, vaak een ongenuanceerd beeld van het Evangelisch Werkverband. Het EW staat met overtuiging in de protestantse traditie. De ongereformeerde gevoelens die onze naam hier en daar oproept, z n niet terecht.”

Hoe zal de samenwerking zijn met de landelijke Protestantse Kerk? „Die is op dit moment al goed.

Maar: we zitten als Evangelisch Werkverband heel bewust niet in het gebouw van de Dienstenorganisatie in Utrecht, om maar eens wat te noemen. Ons streven is: groei in onze samenwerking.

Maar in die samenwerking moet je wel jezelf bl ven. Enige distantie is nodig. Juist tot heil van de kerk.”

Hoe treedt Hans Maat uit de schaduw van zijn voorganger Hans Eschbach? „Ik hoop van m n voorganger te leren, maar deze Hans zal wel zichzelf z n. We hebben veel overeenkomsten. Zo verschillen we theologisch eigenl k niet. Wat st l betreft, zullen er wel verschillen z n. Hans Eschbach heeft ontzettend veel voor het Evangelisch Werkverband en voor de kerk betekend, en daar z n we hem erg dankbaar voor.”

Hans Maat Hans Maat (31 juli 1968) was manager van het cluster gemeenteonder­ steuning van de HGJB en gaf leiding aan de adviseurs en (missi­ onaire) jeugdwerkers die in dienst zijn van de Hervormd­Gerefor­ meerde Jeugdbond, respectievelijk de Dien­ stenorganisatie van de Protestantse Kerk. Maat werkte veertien jaar voor de HGJB. Voor de HGJB stelde hij de liedbundel ”Op Toonhoogte” samen en stichtte en leidde hij de band Sela. Hij is betrokken bij de Interker­ kelijke Stichting voor het Liedboek, die het lied­ boek 2012 voorbereidt.

Maat was eerder leraar in het basisonderwijs, docent aan het hbo en aan de reformatorische Bijbelschool de Witten­ berg voor de jongeren­ werkersopleiding.

14

weer/feuilletons

Ik zal bij je zijn

Nederland

tekst Mavis A. Winder © Uitgeverij Zomer & Keuning, 1965

49. Joan keek naar het azuurblauw van de lucht. „Gek”, zei ze na een poosje, „gek te bedenken dat het in Engeland nu winter is... gr ze lucht, mist, regen, overstromingen…” „Maar w hebben ook wel eens gr ze luchten, mist, regen en overstromingen in onze winter.

Het is niet alt d zo als nu.” „Dat zal wel.” Ze zweeg een poosje, zei toen: „Vertel me eens iets van je werk, Link. Je hebt toch geen particuliere prakt k?” „Nog niet. Ik ben als chirurg verbonden aan het ziekenhuis in Medbury, sinds ik drie jaar geleden afgestudeerd ben. Ik vind het prettig, vooral omdat ik een min of meer regelmatige werkdag heb en over m n eigen vr e t d kan beschikken. Dat niet uit zelfzuchtige motieven, maar ik heb zo de kans wat aan kerkel k werk te doen. Daarom doe ik dit graag. Natuurl k z n er zondagen dat ik werken moet en ik heb ook m n nachtdiensten, maar ik kan tenminste beloven op bepaalde b eenkomsten aanwezig te z n, met een redel ke kans dat ik er ook ben. Eigenl k ben ik intern, maar op het ogenblik z n ze met verbouwingswerkzaamheden bezig in het hoofdgebouw en kan ik van de gelegenheid gebruikmaken om een paar maanden thuis te wonen.”

Z keek naar een speedboot die het blauwe water doorkliefde en zei: „Financieel ben je er beter aan toe in een particuliere prakt k, Link.” „Dat is zo, maar geld is ook niet alles. Ik ben van plan volgend jaar een prakt k over te nemen. M n vader is hier, voordat h v f jaar geleden overleed, v fentwintig jaar arts geweest. Als ik klaar was geweest toen h stierf, had ik z n prakt k kunnen overnemen.”

H veranderde plotseling van onderwerp. „Dat scheelde maar een haar, met dat ongeluk van moeder”, zei h . „Ik schrok heel erg toen ik haar luchtpostbrief kreeg. De jouwe kwam pas de volgende dag aan. Daardoor was ik een beetje gerustgesteld.” „Een paar uur heeft het er el-

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

Verwachte weerssituaties voor morgen.

lendig voor haar uitgezien, ze had zo’n zware shock opgelopen.” „Dat weet ik. Ze heeft me verteld hoe aardig je voor haar bent geweest.”

Z lachte. „Nou niet weer opnieuw beginnen”, waarschuwde ze hem. „Goed, maar voor moeder ben j de perfecte verpleegster, dat weet je. Vertel me eens wat over jouw ziekenhuis, Joan.”

Ze begon hem iets te vertellen van haar leven in Londen, werd enthousiast over haar onderwerp. „Wat klets ik toch”, zei ze na een poosje. Ze sloeg haar ogen op. „Je moet je wel enorm vervelen, Link.

Waarom zeg je dat niet?” „Omdat ik belang stel in alles wat jou betreft, Joan.”

H zag haar verbazing en realiseerde zich dat h meer gezegd had dan h van plan geweest was, dat h hardop had gedacht, dat die opmerking hem gewoon ontsnapt was. Maar ze deed of ze hem niet begreep. H kon het zelf ook niet begr pen. Plotseling stond h op en sloeg het zand van z n gebruinde lichaam. „Laten we teruggaan”, stelde h kort voor. „We moeten het ontb t nog klaarmaken.”

Ze hield z n jasje voor hem op. „Jammer dat we weg moeten”, zei ze en knoopte haar jurk over haar zwempak dicht. „Jawel, maar we kunnen straks nog eens gaan zwemmen. Moeder wil misschien ook. Ze is dol op water.” H rekte zich uit. „Ik heb vakantie... heerl ke gedachte.”

Ze gingen terug naar de wagen en naar huis, maakten met veel gelach en geplaag het ontb t klaar.

Mevrouw Darrell hoorde hen in het keukentje en vermoedde dat ze die morgen wel lang op haar ontb t zou moeten wachten.

Januari ging over in februari en het prachtige zomerweer hield aan. Op een ochtend regende het en gingen Joan en mevrouw Darrell boodschappen doen. Links tuin begon hem uit de hand te lopen en h loste het probleem op door vroeg op te staan en iedere morgen een paar uur onkruid te wieden.

Een doos met zeven katjes tekst Geesje Vogelaar-van Mourik, beeld Jacob Pasterkamp

© Meteo Consult/RD

Groningen

Leeuwarden

15/25 4

16/24

Zwolle

Amsterdam

15/25 Den Haag

Utrecht Arnhem

Rotterdam

16/26 Breda

Middelburg

Eindhoven

16/27

Luchtdruk vandaag

1011 hPa morgen

Neerslag Maastricht 0,5 mm 1

2

4

1008 hPa

>8

Warme zaterdag tekst Reinout van den Born

Hoewel we steeds dieper de septembermaand in komen, l kt het morgen toch nog een keer warm te worden. In een groot deel van het land kan het zomers worden met maximumtemperaturen boven de 25 graden. In het zuiden kan het zelfs 27 graden worden. Pas in de avond nemen de onweerskansen toe.

De warme lucht wordt veroorzaakt door een hogedrukgebied boven Centraal-Europa en een lagedrukgebied ten westen van de Britse eilanden. Ertussen waait een zuidel ke wind die warme en vochtige lucht aanvoert. Vanavond en de komende nacht komen daarin enkele opklaringen voor, maar ontstaat meteen ook nevel, mist of laaghangende bewolking. Het wordt daarb op de meeste plaatsen niet kouder dan ongeveer 15 graden.

Morgen begint op veel plaatsen nog bewolkt en gr s. Later breekt vanuit het zuiden de zon steeds vaker door. Zonnig wordt het niet, omdat overal bewolking overbl ft. De meeste zonuren l ken voor

28. Ze staan b het houten kistje. „Dag”, zegt Annekes moeder. „Hebt u voor m een katje?” „Ja, hoor”, zegt vader. „Kies er maar één uit. Alleen de zwarte is besteld.”

Annekes moeder schrikt. „Dan... weet ik het niet”, zegt ze. „Anneke wil juist graag het zwarte katje. Ik hou niet van katten, maar Anneke is zo ziek geweest en ze houdt zo veel van het zwarte katje.” „Wacht maar”, zegt vader. „ik ga even bellen.”

H gaat naar binnen, maar h is zo terug. „Anneke mag het zwarte katje”, zegt h . „De andere mensen

het zuiden van het land te z n weggelegd.

Warm wordt het wel. Op veel plaatsen st gt het kwik tot tussen de 25 en 27 graden.

Verder is de lucht onstabiel van opbouw, maar l kt het overdag op de meeste plaatsen droog te bl ven. In de avond, als vanuit het westen een koufront nadert, kan wel op steeds meer plaatsen een regen- of onweersbui vallen. Lokaal kunnen dat ook pittige buien z n.

Zondag bevinden we ons tussen twee storingen in. De buien van de avond en de nacht z n naar Duitsland weggetrokken, nieuwe bevinden zich boven de Noordzee en komen waarsch nl k pas in de avond het land op. In de zone ertussen wordt b ons zondag overdag min of meer droog weer verwacht met een afwisseling van wolken en zon. B een wat aantrekkende zuidel ke tot zuidwestel ke wind is het met tussen de 20 en 23 graden aangenaam.

Vanaf maandag is het wisselvalliger met duidel k meer wind. Het wordt langzaam weer koeler.

willen wel een rode.

Die vinden ze ook mooi.”

Mar e is bl , bl voor Anneke, haar zieke vriendin.

Misschien wordt ze nu snel beter. Ze ziet zo wit en ze is zo mager. „Mag ik hem brengen?” vraagt ze. „Nu al?” vraagt Annekes moeder. Ze schrikt er een beetje van. „Ik heb nog geen mandje en ook geen bak.” „Het katje kan in een doos slapen”, zegt Mar e, „en w hebben nog wel een bak.Daar kan h alles in doen.”

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

15

Verwachtingen zaterdag

zondag

Europa

Legenda maandag

dinsdag

12

woensdag

16

bewolking

regen

hagel

temperatuur

temperatuur

temperatuur

max. 25º

max. 21º

max. 19º

max.

min.

16º

neerslagkans

min.

15º

min.

neerslagkans

20%

14º

neerslagkans

55%

50%

min.

18º 15º

neerslagkans

35%

temperatuur max. min.

12

1 0 0 0

18

14

windkracht

4

windkracht

18

21

5

5

5

25

22

onweer

neerslagkans

28

70%

windkracht

20

24

9 8 0

natte sneeuw

28

32

mist

25

30

mistbanken

windkracht

13 15

opklaringen

12º

13 16

af en toe een bui

16º

9

1 0 0 0

17

18

9 9 0

sneeuw

temperatuur

15

11

29

1 0 1 0

windkracht

28

zon

4 15

27

26

30 34

34

32

temperatuur

36 windrichting

windrichting

windrichting

windrichting

windrichting

warmtefront

w z

zw

z

29

koudefront

zw

34

33

31

lagedruk

zonuren

zonuren

zonuren

zonuren

zonuren

36

hogedruk

4

0

3

3

Verwachte weersituatie voor morgen 12.00 uur

4

10 2 0

10/14

Waterhoogten (cm) Basel Rhh Maxau

462 -11

Mannheim

255 -16

Steinbach

132 +5

Mainz Bingen

luchtdruk

min. max. temp.

Hoogwater

559 -11

260 -15 169 -12

Lith-dorp Heesbeen

83 -32 80 -23

34

40

Morgen Delfzijl

-25ºC -20ºC -15ºC -10ºC -5ºC

0ºC

Weer in Europa (ºC) 11:36

0:16

Aberdeen

4:20 16:40

Athene

32º

De verwachte waterhoogten

Haringvlietsluizen

1:59 14:28

Barcelona

in Lobith zijn voor morgen

Harlingen

9:00 21:45

Berlijn

850 cm en voor overmorgen

IJmuiden

3:19 15:38

855 cm.

Rotterdam

10ºC 15ºC 20ºC 25ºC 30ºC 35ºC

Weer buiten Europa (ºC)

vandaag morgen 12º 17º

Dordrecht

5ºC

Los Angeles

vandaag morgen 22º 20º

33º

New York

29º

26º

29º

29º

Miami

32º

33º

18º

24º

Vancouver

23º

23º

Brussel

21º

27º

Calgary

28º

25º

3:19 15:56

Boedapest

22º

28º

Toronto

25º

23º

Kaub

170 -15

Trier

229 +4

Stavenisse

3:10 15:36

Dublin

20º

18º

Willemstad

31º

31º

169

Vlissingen

1:40 13:56

Frankfurt

23º

28º

Buenos Aires

23º

20º

de vaargeul zijn: Millingen-

Genève

27º

28º

Lima

18º

20º

Helsinki

16º

17º

Mexico-stad

22º

22º

Koblenz Keulen

-5

239 +22

De minst gepeilde diepten in

Ruhrort

327 +29

Loevestein 330 cm, uitvaart-

Lobith

823 +18

diepte Oostsluis Weurt 240

Pannerdensche Kop 795 +15 Nijmegen-haven

611 +17

Istanbul

27º

27º

Jeruzalem

29º

30º

Kopenhagen

17º

19º

Rabat

31º

26º

Sluiskanaal Driel beneden

Las Palmas

30º

28º

Lagos

28º

30º

Lissabon

30º

25º

Johannesburg

27º

29º

Londen

23º

22º

Kaapstad

18º

18º

21º

26º

New Delhi

31º

32º

cm, IJsselkop-Driel 255 cm,

Tiel-Waal

341 +12

300 cm, IJsselkop-MondT-

Zaltbommel

153

wenthekanaal 290 cm, Mond

-3

Zon

7.04

20.06

IJsselkop

770 +15

Zwolle-IJsselkanaal-Ketel-

Luxemburg

Eefde

377 +25

mond 290 cm.

Madrid

35º

32º

Singapore

32º

30º

Malta

29º

29º

Tokio

32º

31º

Deventer Dinant-beneden Ampsin-Neuville Belfeld-beneden Grave-beneden

Maan

263 +17 8939 +3 6462 +6 1091

-4

494 +2

De doorvaarthoogten zijn in

Moskou

14º

14º

Sjanghai

27º

27º

centimeters: IJsselspoorbrug,

Parijs

25º

29º

Jakarta

33º

33º

Zwolle 559, Oude IJsselbrug,

Rome

28º

29º

Sydney

13º

17º

Wenen

19º

27º

Wellington

14º

15º

Zutphen 698.

Een beetje apart tekst Gerry Velema, beeld Roelof Wijtsma

18.59

5.01

65. Zodra Melle weer naar huis is en de kamer minder vol wordt, zoekt Mila Oma Dorp op.

Die heeft een rustig plekje in de kamer gezocht.

Op een afstandje van de drukte, zit ze in de luie stoel van papa en kan zo goed alle gasten bek ken.

Mila gaat b haar zitten, op haar plekje op de houten leuning.

Mila bek kt haar oma even, alsof ze haar voor het eerst ziet. Ze vergel kt oma Dorp met oma Lichtje.

Oma Dorp is alt d haar oma geweest. Ze weet niet anders of deze oma is er alt d b .

B feesten, verjaardagen, b Kerst en oud en nieuw. Oma Dorp is ook ouder dan oma Lichtje.

Ze heeft zoveel kleinkinderen dat ze niet eens meer b iedereen op de verjaardag kan komen. Door reuma doen haar handen erg p n en ze kan ook niet zo makkel k lopen of staan.

Meestal is oma Dorp stil en zegt weinig uit zichzelf, maar nu verrast oma haar, door ineens te vragen: „Heb ik het nu goed gehoord, Mila, ben j b je andere oma geweest?”

Mila schrikt van die vraag.

Hoe weet oma Dorp dat?

Z heeft het niet verteld.

Zou mama er over gepraat hebben? Mila knikt voorzichtig. „Ze heeft me gebeld! Vorige week”, zegt oma zacht. „Wie?” uistert Mila. „De andere oma?”

Oma Dorp reageert niet op haar vraag of ze heeft het misschien niet gehoord. „Kind, ik vind het zo ink van je dat je dat gedaan hebt. Zo ink!”

Oma klopt zacht op Mila’s knie. „Dit verdient ze niet. Ik heb zelf ook maar weinig op met kerkse mensen, maar dit… geen contact meer met je zoon en z n gezin… nee, dit is te bar.”

16

puntuit

vrijdag 9 september 2011 Reformatorisch Dagblad

uitgesproken Tussen recht en onrecht groeit het graan van de advocaten.

Baer-Oberdorf

Daan gaat door! tekst Puntuitredactie

Goed nieuws voor alle stripfans: Daan van Oostenbrugge gaat een heel jaar strips tekenen voor Puntuit! Elke vrijdag kun je genieten van zijn creatieve tekeningen.

Om dit feit te vieren, reisde Puntuitredacteur Evert maandag af naar Tull en ’t Waal voor een boeiend gesprek.

Daans bijzondere tekengave blijkt uit verschillende stripboeken die hij al op 10- en 11-jarige leeftijd maakte.

Genoeg stof voor een mooi interview dus.

Maar waarom een traditioneel verhaal als het ook in stripvorm kan? Daan pakte zijn pen en maakte deze ‘interviewstrip’.

Niet vreemd hè, dat we blij zijn dat-ie blijft...