Terdege | 28-01-2025

Brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Fitterdan ooit

Eric Zoeteman viel 52 kilo af,dankzij het U-diet. „Kennissen herkennen me in het voorbijgaan nauwelijks.”

Hoekrijg je kinderen aan hetlezen?Neemzemee naar de bibliotheek!

EenBijbel voor Arabieren

Miljoenen mensen lezen wereldwijd de VanDyck-vertaling vanGods Woord. Wie wasCornelius VanAlen VanDyck?

RustindeBiesbosch

Met de boswachterdoor een volle bak aan rust. „Vogelsvan hethele noordelijke halfrond komen hiernaartoe.”

Opdat in de Naam van Jezus zich zou buigen alle knie dergenen die in de hemel en die op de aarde en die onder de aarde zijn.

Filippenzen 2:10

Meditatie

Knielen

Op het stadspaleis in Berlijn –dat in de oorlog werd verwoest, maar later is herbouwd– staan op de koepel met gouden letters voor iedereen zichtbaar de woorden: ”Onder de hemel is geen andere naam gegeven dan die van Jezus, voor Wie elke knie zich zal buigen.”

Daar gaat het naartoe. Jezus wordt door velen nog genegeerd. Maar als Hij verschijnt, zal de ferventste tegenstander, zullen alle duivelen en verdoemden, tandenknarsend moeten erkennen dat Jezus Overwinnaar is.

Voor allen die voor Zijn liefde leerden zwichten, zal het een groot feest worden als Hij verschijnt. Zij zullen Hem onophoudelijk hulde betonen, de grote Koning die voor hen stierf. „O, had ik duizend tongen meer! / Zij zongen allen meê / de lofzang van mijn Heer’ en God”, zo zong Charles Wesley. Paulus citeert Jesaja 45:23: „Ik heb gezworen bij Mijzelven (..) dat voor Mij alle knie zal gebogen worden, alle tong Mij zal zweren.”

Eens buigt zich ook alles voor Jezus in het stof. Zo veel knieën, ook van Terdege-lezers die niet willen buigen. Toch zal het gebeuren Maar is wel een verschil hoe Vrijwillig of gedwongen. Hoe ernstig, als we het nog niet doen. Ik pak nog één keer mijn Bijbel erbij, Jesaja 45 Voor vers 23 staat vers 22. Wat staat daar? „Wendt u naar Mij toe en wordt behouden, alle gij einden der aarde.” De Heere slaat niemand over De einde der aarde Wie je ook bent. Wat je ook hebt gedaan. Hij zal je er niet om verachten als je tot Hem gaat. Knielen is Hem je zonden belijden en Hem aangrijpen als je enige Zaligmaker en Koning.

TEKST: DS. J.C. DEN OUDEN , SINT-MAARTENSDIJK

MAGAZINEMET MEERWAARDE

Brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Fitter dan ooit

Eric Zoeteman viel52kilo af,dankzij het U-diet. „Kennissen herkennen me in het voorbijgaan nauwelijks.”

Hoekrijg je kinderen aan hetlezen?Neemzemee naar de bibliotheek!

5maanden

9,20 p/m

EenBijbel voor Arabieren

Miljoenenmensen lezen wereldwijd de VanDyck-vertaling vanGodsWoord

Wiewas CorneliusVan Alen VanDyck?

Rust in de Biesbosch

Metdeboswachterdoor een volle bak aan rust. „Vogels vanhet hele noordelijke halfrondkomen hier naartoe.”

Terdegeiseen magazinevoor HET HELEGEZIN datelketwee wekenverrast. VERDIEPING en ONTSPANNING gaan bij ons handinhand.

Abonneeshebben voordeel! ELKE TWEE WEKEN

Terdege als eersteindebus. KORTING op ticketsvoorhet Terdege ORANJECONCERT, VRIENDINNENUITJES en andere evenementen.

Vijf maandenlangTerdege elke twee wekenopdemat voor 46,-. Daarna wordthet abonnement omgezetineen jaarabonnement en betaaltudereguliereprijs.

Voorwoord

Hopperdepop

„Zo”,zei de vos. „Nuben je hetdikste varkentjeuit de buurt. Hopperdepop,inde pan!”

„Goed”,zuchtte hetvarkentje.„Ik ga in de pan, maar…”

„WAT IS ER NU WEER?” schreeuwde de vos.

Na ruim twintigjaar keniknog steeds stukkenvan ”Bof ik even!” uitmijnhoofd. Hetgrappigeprentenboek gaat over een voseneen varkentje. Dielaatste klopt‘per ongeluk’ bijvos op de deur.Reinaertdenkt datzijnavondeten hembijna in de mond loopt, maar hetkleinevarkenheeftheel andere plannen…

Hoewel onze meiden natuurlijk allang wisten dathet welgoed kwam methet benauwdkijkendevarkentje,trokkenze, toen ze kleinwaren,tochstandaard ditprentenboek –ennog een heel reeksandereboeken– uitdekast.

De geschiedenis herhaalt zich.Wantnukruiptkleinzoon (bijna 2) meteen boek op schoot.Enook hijkrijgtnooit genoeg vanherhalingen.”Komuit diekraan!!” is een vanzijnfavorieten. Evenals ”Nederland”, eenprachtigprentenboek vanCharlotte Dematons. Er is zo veel mooisbij de boekhandel en de bibliotheek te vinden. De deskundigenuit hetartikel ”Gezocht:jonge lettervreters” (zie pag. 10), prijzeneen bezoekje daaraanallemaal aan. „Zet je ervoor in,wantdewoordenschatvan Nederlandsejongerengaat meetbaar achteruit.”En: „Nuweten ze soms in havo 5het verschil niet tusseneen factuur of een vacature.”

Hopperdepop,nog maar eenboekdan!

gisette@terdege.nl

42

Met de slaaptrein naar Praag: als sardientjes in een stapelbed

BEZINNING

02 Meditatie

26 BIJBELSTUDIE

WieisPetrus?

29 Ogenblik

30 EVANGELISTHENKBOR

„Eerst de brug slaan naar de ander, dan naar hetWoord”

80 JOUW VRAGEN

Duizendjarig vrederijk

MENSEN

10 LEESPLEZIER

„Oudershebbenmeerinvloed op hetleesgedrag vankinderendan school”

20 RADICAAL DE KNOP OM

In twaalfmaanden tijd viel

Eric Zoeteman 52 kilo af

68 GEZONDE TANDEN

Fanatiekpoetsen,ofniet?

76 Historie

98 Koninklijk Huis

108 Dorpswinkeltje

REIZEN

42 PRAAG

Slapenopdecadans vandenachttrein

48 QUEDLINBURG

Fraaievakwerkstad in de Harz

52 SNEEK

Op zoek naar sporen

vanhet Friese Reveil

58 WIGHT

Idyllisch eiland voor de zuidkust vanEngeland

ONTSPANNING

08 Contact

35 Vervolgverhaal Jenthe

38 Onder ons

64 OOG IN OOG

Magnifieke beesten

72 Kennisvan zaken

82 CULINAIR

Onweerstaanbaresaus

84 DE BIESBOSCH

MetboswachterJonathan

Leeuwisdoor ruigewilgenbossen, bijhoogwater

92 DIY

Brei een babymutsje

102Puzzels

COLUMNS

19 Arien

37 Henrieke

63 Oude meesters

67 Joanke

75 Abigaïl

81 Uit de pastorie

97 Jan de Vries

107Alette

”Want Gij zijt groot, en doet wonderwerken; Gij alleen zijt God” (Psalm 86:10)

Contact

INSTAGRAM &FACEBOOK

We vroegen: wat is jouw favorietemomentvan de week?

DITTYVOORDEGILJAM: Zaterdagavond. Zaterdag is patatdag.

ALIANNEDESIGN:

Maandagmiddag, nadat het huis piekfijn op orde en schoon is.

NELWAL40: De vrijdagavond. Heerlijkmet het hele gezin thuis,spelletjes spelen.

RINEKEVANHARTEN:

Als de kids op school zittenofaan het werk zijn. Lekker even met een bak koffie op de bank.

TVANHELDEN: Na de kerkdienst thuis. Koffie uit de percolator. Een ontspannenmoment als gezin.

JOANKEMALJAARS07: Dinsdagavondals ik op de studentenvereniging ben.

LEANNE.VAN.SPRONSEN: Donderdagavond. Werkweek achterderug, heel het weekend nog voor me!

_ROSANNEVANNOORT: Gezellig en fijn zondag met ons gezin vandrie samen

MARIAPOSTT_X: Elke middag rond vier uur een kopje thee.

ALIESBOON: Zaterdagmorgen, relaxedm elkaar de dag beginne

DRIKUSGEURTSEN:

De zondag. Rustdag m een boek en de kerkdiensten, en geen vroe wekker.

TROUWE ABONNEES

Terdege zet vijf trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement.

B. Aarnoudse uit Stavenisse

P. Mourik uit Ouderkerk aan den IJssel

G. Rietkerk-van Manenuit Kampen

S. vanSteenseluit Maasdam

A. de Visser uit Rhenen

Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

perleuk da mag prese tijdens dege Vri nenevent info is den op: nl/vier jaar. in Kes met en. : met ege

Bruidsstyliste Hanna Roubos: „Binnenkortverschijnt mijn nieuwste boek: ”Piekfijn– stapsgewijs naar stijlvol grijs”. Supe leukdatikdat enteren eenTeriendint.Meer te vinterdege. hetvoorTot ziens teren!”

„Ik draaide voor mezelf radicaal de knopom. Ik hadvoordit dieet gekozenen stond er voor meer dan100 procentachter. Danmoest ik niettoegevenaan mijnbehoefte aansuiker.”Zie op pag. 20 hoeEricZoeteman zijn dieet volhield.

Oproep trouwkleding

Eind februari besteden wijinTerdege aandachtaan trouwen. Ditextra dikke nummerverschijntdit keer in hetvoorjaar!AuteurJosineDroogendijk schrijft een artikeloverbruidsmodedoor de jaren heen.Daarom zijn we op zoek naar foto's vanbruidsparen uitdejaren ’30, ’40, ’50 etc. Mail de foto naar info@terdege.nl ondervermeldingvan bruidsmode.Schrijf in de mail ookdenaamvan hetbruidspaar,hun trouwdatum en de plaats waar ze trouwden.

Verder zijn wijopzoeknaar(recente) foto's vanbruidsmoeders!Maildat beeld o.v.v. bruidsmoeders.

FEITENEN

CIJFERS OVER LEZEN

Onze maatschappij telt inmiddels 2,5miljoen laaggeletterde volwassenen.

Dataantalneemttoe, mede omdatsteeds meer jongeren laaggeletterddemiddelbare school verlaten. Datconcludeerde de onderwijsinspectie afgelopen november op basisvan een speciale peiling onder leerlingen in de tweede klas vandemiddelbareschool. Het gaatmet name om leerlingen in het vmbo-b/k en het praktijkonderwijs. Twee derde vandeze groep leest in het tweede leerjaarnog beneden 1F-niveau, het zogenoemde fundamentele leesniveau. Het hogereniveau 2F is nodig om jezelf zelfstandig maatschappelijk te kunnen redden en om het vervolgonderwijs goed te kunnen volgen. Lees op pag. 10 hoe je lezen kunt bevorderen.

Bron: rd.nl

VOOR IN DE AGENDA!

In de Terdege van 11 februari meer informatieover verschillende events. Om alvast te noteren: 24 april Terdege Oranjeconcert -80jaar bevrijding 9mei - Waai uit in Ouddorp 24 mei - Terdege Vriendinnendag, Apeldoorn

Geven tranen verlichting?

Lees de column vands. W.A. Zondag op pag.81.

Het verschil tussen factuur en vacature? Geen idee...

Gezocht: jonge

Het klinkt zo eenvoudig: bied mooie boeken aan, lees zelf veel en kweek zo lezende kinderen. De praktijk is weerbarstiger, want lang niet elk kind is gek op lezen. En toch, zeggen alle deskundigen: ga ervoor. Want de woordenschat van Nederlandse jongeren gaat meetbaar achteruit.

TEKST: JACOMIJN ARIAKHAH

BEELD: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

”Languit

liggend op de grond”

WIE: Rijk Arends

WAT: Directeur vanDeHervormdeSchool in Opheusden en kinderboekenschrijver „Dit schooljaar zijn we gestartmet hetnog meer focus leggen op lezen in de klas.Insommige groepen hebben we het vakbegrijpend lezen eruit gegooid.Wegebruiken nu leesboeken om kinderenleesstrategieën aan te leren

Alsteam hadden we ”Eenlui letterland” vanAnne Steenhoff gelezen en we durfden hetaan om het leesonderwijsovereen andere boeg te gooien. Het symposiumover lezen datdeDriestar vorig jaar organiseerde, wasvoor ons een extrastimulans om op de ingeslagen weg verder te gaan. Kinderenmoeten in aanraking komen metrijketeksten, zodatzeniet alleen een beter leesniveau krijgen, maar ook meerkennisvan de wereld en vanzichzelf.

Als we op school enthousiast met lezen aan de slag gaan, zorgen datermooieboeken beschikbaar zijn en ook een beetje streng zijn voor de kinderen, dan heeft dateffect

Aan de ene kant is het spannend om de lessen op school anders in te vullen,aan de anderekantgeloven we echtindeze nieuweaanpak.Als ik nu soms een klas in kijk, zieikkinderen op hunstoel zitten lezen, of somslanguit liggend op de grond. Wij hadden het gelukdat we, netals veelandere scholen, een subsidie vanduizendeuroper leerling kregen om de basisvaardigheden te versterken. Eengroot deel vandat budget konden we gebruiken om boeken aan te schaffen. Al hoeft geld geen probleem te zijn: het kanook leuk zijn om een stapeltje boeken vandekringloop mee te nemen. Tegelijkertijdmoet lezenook thuis gebeuren. We moeten ervoor zorgen datweals ouders allemaal het belang vanlezen inzienenboeken in huis hebben die op een zichtbareplekstaan. Latenwe die ook zelf lezen. En er bijvoorbeeldeen gewoonte vanmaken om elkeweek naar de bibliotheek te gaan, als uitje. Ook voorlezen is heelbelangrijk. Welk kind wilernunietvoorgelezen worden,lekker naast moeder op de bank? Daar kanniets tegenop, zelfs geen scherm, ook nietals ze al 12 zijn.”

Als kind konjemeuittekenenmet eenboekinmijn handen.Ikgeloof datikde fantasiewereld langetijd interessanter vond dande echte.

Mijn ouders sleeptenmij en mijn broers al jong meenaar allerlei tweedehands boekwinkels. Eenmaaloverdedrempel begonhet groteschatgraven naar vondsten dielagen te verstoffen, totdat wijzeontdekten. Hetleekmedenormaalstezaak vandewereld om vanboekentehouden. Datdit niet zo is,ontdekteikpas later. Zo is mijn manhelemaal geen lettervreter. En onze kinderen?

We hebben gelukals lezennog ergens achter in huntop-10van leukedingenvoorkomt. Is daterg?Telkens alsereen rapport langskomt datwijst op de leesachterstandonder kinderen en jongeren,bekruiptmeeen lichte irritatie. Oja? denk ik dan. En watals een kind nogvoor geen goud metzijnneusin een boek te krijgenis? Vroegerwaren zulke

”Rijkboekenaanbod”

WIE: Geerthilde Wisse uitOostdijk

WAT: Leerkrachtcombinatieklas groep3/5 vanbasisschool De BornputinOostdijk „Als kind genoot ik vaak vaneen boek waar ik lekker in zat. Datgevoel wilikook meegeven aan de kinderen in mijn klas:hoe fijnlezen is. Ik zorgerdaarom voor datikeen rijk boekenaanbod in de klas heb. Datervoor elk kind een boek is dat past bij zijnofhaar interesse en leeftijd Eengoede presentatie vandeboekenis daarbij belangrijk.Dus geen boeken die rug aan rug staan, of diekapot zijn. Ook te oude boekenhebben we onlangs opgeruimd. Ik heb in mijn klas maar weinig kinderen die niet vanlezen houden. We beginnen de dag ermee. De maandag na de kerstvakantie warenzeeen halve minuut nadatwebegonnen warenstil. Iedereen wasaan het lezen. Vanmiddag vroeg een leerling: „Juf,ikheb zo’n leuk boek, mogen we straksnog even lezen?”

kinderen er toch ook?Ishet nu echt zo veel ergermet kinderen en jongeren gestelddan toen?

„Zeker”, antwoordt Janneke de Jong-Slagman, dievanaf ditjaar lector Geletterdheid wordtaan Driestar Educatief. Ze twijfelt niet „Ikben bijna60ensta al best lang voor de klas.Ikzie de achteruitganginleesvaardigheidgewoon voor mijn ogen gebeuren De woordenschat vanmijnstudenten wordt steedskleiner,hun tekstenzijnmindergoed opgebouwdenindee-mails zitweinigordening en samenhang.”

Natuurlijk,weet De Jong,jehebtaltijdal leeskinderen en leefkinderen,zoals Annie M.G. Schmidtzei.„Niet elkkindwordt een lezer, en datisnieterg.Maar datbovengemiddeld veel kinderen niet meer voldoende kunnenlezen,iswel erg. Te veel leerlingen komenbijna laaggeletterd vanschool.Niet alleen leerlingen uitachterstandswijken, maar ook vmbo-leerlingen uitonzeachterban.Enzelfs op de havo en hetvwo kan

Soms lees ik een leuk stukje voor,omkinderennieuwsgierig te maken naar een boek. Als een kind het moeilijk vindt om een boek helemaal uittelezen, helpthet als je samen een stukje leest. Dan hoeft het even niet alleen al die letters te ontcijferen, maar kanhet even ontspannen en genieten.

Lezen is goed voor de taalontwikkelingvan een kind. Het leert zichtefocussenopeen stukje tekst. En daarmee geef je het ook de bagage mee om de Bijbel te kunnen lezen.

Datkun je zien als het hogeredoel achter het aanleren vanleesvaardigheid.

Ik merk dathet heel belangrijk is datdekinderen thuis ook lezen.Doen ze datniet, dan is de motivatie op school ook minder groot.

Zien lezen doet lezen

Niet alle kinderen worden lezers, datgeloof ik zeker. Dathoeft ook niet. Het is al mooi als een kind concentratie aanleert en interesse in een verhaal, ook al verslindt het na schooltijd geen boeken.”

”De aanhouder wint”

WIE: Annemarie Nieuwenhuize uitYerseke

WAT: Onderwijsassistente en moedervan vier kinderen

„Jemoet er alsouders wel watvoor over hebben om je kinderen aan het lezen te krijgen. Zelf hebben we vier kinderen, vanwie er zeker twee in het begin ergmoeilijkelezers waren. Ik heb toen ze in groep 3zaten veelmoeite moeten doen om hen aan het lezen te krijgen. Elkedag las ik methen,enelkedag las ik voor.Inhet begin voelde datvoor hen soms als straf.Maarde aanhouder wintinons geval,wantwehebben ze toch aan het lezen gekregen.

Omdatikonderwijsassistente ben,weet ik hoe ontzettend belangrijk lezen is. Ik zit alruim achttien jaar in het onderwijs, en in die tijdisde leesvaardigheid vankinderen behoorlijk achteruitgegaan.

Natuurlijk zijnerkinderen die nooitvan lezen zullen houden. Zo eerlijk moet je ook zijn. Leerlingen met dyslexie bijvoorbeeld. Ook al maak je lezen leuk, die gaanhet waarschijnlijk nooit echtvoor hunplezierdoen.Dat kost hen te veel moeite.

Lezen is belangrijk. Het leven bestaat uit lezen. En het geeft kinderen een stuk ontspanning.Dat zie ik ook met onze twee zoons. Het zijn behoorlijkdrukkejongens,maar alszeeenmaal in een boek zitten, vinden ze datheerlijk. Ik moet niet verwachtendat ze meteen uit school een boek pakken. Als het vanmiddag droog weer is, zijnzebuiten aan het spelen, dat weet ik100 procentzeker.Maar rond etenstijd, of erna, zijn ze een beetje moe en pakken ze sneller een boek. Zekerdeoudste, die laternaar bed mag, zit dan soms zo lekker te lezen dathij bijna niet kanstoppen. Af en toemag hij ookop mijn e-reader,alvind ik dateigenlijk een minder goed voorbeeld, omdathet toch een soort scherm is.

Onze anderezoon zitnuingroep 4. Hem laten we aan tafel,net als de anderen, meelezen uit de Bijbel. Datgaathem steeds makkelijker af.

Onze jongsteisnog te jong om te zien hoe hij het lezen gaatoppakken. En over onze dochter van9heb ik me nooit zorgen gemaaktwat leesvaardigheidbetreft. Die leest vlot en duiktgraag een leuk meidenboek in.”

lezeneen probleem zijn.Deleerlingen daar kunnendeteksten welverklanken, maar er dieper over nadenken,langere tijd geconcentreerdmet een tekstbezig zijn,dat vinden ze lastig.”

Ze ziet al verschil mettienjaar geleden. „Nu wetenzesomsin5 havo niet meer hetverschil tusseneen factuur of een vacature.Als ik collegesgeefaan de hogeschool,dan vragen studentenmesoms: „U hadhet netoverfulmineren, watbetekentdat?” Ik gebruikteinmijnlessen jarenlangeen artikelvan Paul Rodenko. Maar sindskortdoe ik datnietmeer. Ik moesterieder jaar meer uitleg bijgaangeven.”

Ookalarmerend: Nederlandbungelt mondiaal op een magere 48eplekals hetgaat om hetvergelijken en interpreterenvan teksten. De Jong pakt de scores vanhet PISA-onderzoek erbij. „We staan op hetzelfdeniveauals VietnamenTurkije.Daaronderkomen bijvoorbeeldSlowakije, Uruguay, Mexico en Roemenië.Maar alle landen om onsheen gaan onsvoorbij.Almoetikhierbij zeggendat de gewone technische leesvaardigheid in Nederlandwel weer best goed is.”

Olievlek

Alseen vandeoorzakenvan de achteruitgang vantekstbegrip bijkinderen, noemtDeJonghet vakbegrijpendlezen.Die methodehelpt niet alserverderniets meteen tekstwordt gedaan. „Ikdenkdat de methodes op school op termijn gaan veranderen.Maar hetkan welvijftienjaar duren, voordatlesmethodes worden aangepast naar de nieuwste wetenschappelijkeinzichten En zo lang kunnen we niet wachten: de urgentie om nu al iets te veranderen,ishoog.Lezen staat ondergrote druk.Vroeger zeieen schrijverals RobRuggenbergoveronzekring:bij julliehoef ik lezenniettepromoten. Maar datisnietmeer zo.”

Watwekunnendoen? Zorgen datpabostudentenweer vanlezen gaan houden,bijvoorbeeld. „Wantals de leerkrachten lezennietleukvinden, hoemoetenhun leerlingen hetdan waarderen? Benjezelfjuist enthousiastoverboeken, danzijneraltijdleerlingen en studentendie je er ook warm voor kunt maken. Datishet prachtige aan hetonderwijs:deolievlekwerking.Daar

”Stripsals

tussenstap”

WIE: Heleen Kooimanuit Urk

WAT: Moeder vanvijf kindereninde leeftijd van0 tot8 jaar „Onze dochtervan 7pakteerder een boek dan onzezoon van8.Hijvindt het juist heerlijk om voorgelezen te worden en naarFamilystream te luisteren. Dat doet hij liefstdeheledag. We denken er nu als ouders over na hoe we hem kunnen stimuleren om meer zelf te gaan lezen. Zo zijnwebijstrips uitgekomen, alstussenstap naar boeken. Want strips vindt hij wel heel leuk. Het is voor ons nog eenuitdagingom leukeenverantwoorde strips te vinden We willen liever nietdat hij bijvoorbeeld SuskeenWiskeleest.Nuvindt hij strips van”De campers” heel leuk, en strips over de oorlog. Bij de bibliotheek hebben

ze stripboeken van”Dolfi en Wolfi”en ”Japie de Jood”. Maar er is nietheel veel keuze.

Om hem te stimuleren, heb ik in de woonkamer een mand gezet met makkelijkleesmateriaal. Toen hij zich afgelopen zaterdag verveelde, pakte hij er een blad uit. Hetwerktdus blijkbaar wel. Ook lazen we eerder iedereavondvoor bij het naar bed gaan.Nudoen we datom en om: De eneavondlezen we voor,de anderemogen ze zelf lezen

Ik zie bij mijn zusdat ook het aanbieden vanboeken goed werkt. Bij haar slingeren overal kinderboeken rond: in de eethoek, in de vensterbank, op hun kamers. Als we dan een bakje koffie doen, pakkende kinderen al snel een boekje erbij. Zo kun je lezen dus ook bevorderen.”

”Leesgenen

niet doorgegeven”

WIE: Wendy Bolle uitOosterland

WAT: Moeder vantwee zoons

„Mijn maneniklezen allebei enormgraag. Maar als je diegenen niet hebt doorgegeven aanjekinderen, kunjedaar weinig aan veranderen.

Onze oudstezit in havo 5. Hij moet veel lezen voor school. Maar ik moet eerlijk bekennen datikzijn boeken voor Engelsinhavo4 samenmet hem heb gelezen. „Als ik mijnhavodiplomaheb gehaald, ga ik meerlezen”, zegt hij.Maar danheefthijhet vast weer drukmet andere dingen. Onze jongsteis14 en leest ook niet graag. Vankleinsafaan hebben we hen altijdvoorgelezen.Onzeoudste, die goed konmemoriseren,kende de boekjesdie we voorlazen soms vanvoor totachteruit het hoofd. We haalden luisterboeken in huis. Met Kerst kregen ze vaak een boek vandekerk en vanschool. Ook kregen ze weleens een boek vanhun opa en oma „Dankuwel”, zeiden ze dan beleefd. Maar alshen gevraagd werdofzedeboeken al gelezen hadden, dan moesten ze datontkennen. Veel vanhun boeken liggen onaangeraaktopzolder.

De oudste heeft ooiteens een deel van”De Grijze Jager”uitgelezen. En ”Brandende burchten”, van Henk Koesveld. Ook de ”Wolf”-boeken vond hij op een gegeven momentleuk. Ze liggen waarschijnlijk nogonder zijnbed.

De jongstemoet af en toeboekverslagen maken. Datvindt hij een drama. Laatst lashijeen deel van ”De Lifeliner”, vanAdriBurghout.Terwijl hij in de derde zit...Aan hun taalontwikkeling ligthet niet.

Ze konden bij onseerder praten dan lopen. Mogelijkhebben ze nu door het weinigelezen weleen minder grotewoordenschat dan sommigeleeftijdsgenoten. Ze zullen niet zo gauw een moeilijk woordgebruiken. Voor hun beroep hebben ze een groteleesvaardigheid niet per se nodig. De oudste heeft zich ingeschreven voor de chauffeursopleiding in Rotterdam, de ander twijfelttussen monteur en vrachtwagenchauffeur.

We zijn er als oudersnuchterin: Lezen ziterbij hen gewoon niet in, al verzinnen we nog zo veel. Je kunt daarover in paniek raken, maar dathelpt niet. Dan gaan ze het echtniet vakerdoen.”

ANNE STEENHOFF: EEN LUILETTERLAND

Watdoe je alsjeinhet onderwijswerkt en met eigenogenziethoe weinig liefde leerlingen voor lezenhebben? Vooral niet bijdepakken neerzitten, vindtAnne Steenhoff. De leerkracht kwam vorigjaarvolop in de belangstelling te staan, na de publicatie vanhaarboek”Eenlui letterland” Daarin verteltzeonder meer hoe ze haar eigenleerlingen aanhet lezenkreeg en stimuleertzeandereleerkrachten en ouders om ditthema ook op te pakken.

Lezen, vindtze, is belangrijk.Nietalleen om meetekunnendoenmet de maatschappij, maar ookomempathieaan te lerenenminder gevoelig te worden voor polarisatie. De uitdaging voor leerkrachtenisomvoor elke leerling hetjuisteboektevinden, ook voor leerlingen dieechtnietvan lezenhouden. En daarvoor moet eenleerkracht zelf ook veel kennisvan jeugdboekenhebben. „Dat vraagt vanjedat je veel leest, en datjejeverdieptinjeleerlingen Daar kunjehet verschil maken.”

geloof ik echt in.”

En duskrijgen pabostudentenonder meer les in kwalitatiefgoede jeugdliteratuur.Gelaagde boeken dienietmeteen prijsgeven watvoor betekeniszehebbenendie je op verschillende manieren kunt interpreteren.

„Dat is nieuwvoor veel studenten. Want op de middelbareschool,waar ze literatuur met een groteL moeten lezen, proberen ze er metuittreksels en samenvattingen te komen. Daarom zouikook willen pleitenvoor meer kwalitatiefgoede YoungAdult-boekenopde literatuurlijst.”

Gezellig

Verder hooptDeJongopmeer aandacht voor gewoon leesplezieropdebasisschool.„Een boek klassikaal lezenbijvoorbeeld, en daarover in gesprekgaan. Je moet ergens beginnen om hettij te keren. Betrokkenleerkrachten alsAnneSteenhoff (zie kader) zijn hier al mee bezig. Watdat betreftiserhoop.”

Soms vinden scholenhet lastig om een brede boekenselectie aantebieden, vanwegetaalgebruikofaannamesdie haaksstaan op de schoolidentiteit.„Daarom hebbenwedewebsite ”Boekenopdracht.nl”inhet levengeroepen. Daarvoor hebbenweboekengescreend op vloekenenbijvoorbeelddeevolutietheorie, waardoor –nainloggen– zichtbaariswelke boeken bruikbaarzijnvoor een school.” Watouderskunnendoen? De Jong lacht. „De bestestuurluistaan aanwal.Ikheb zelf geen kinderen,dus ik kannietuit ervaring spreken. Maar ze zeggenaltijddat een kind dat niet vanlezen houdt, gewoon hetgoede boek nognietheeftgevonden. Neem je kind mee naar de bibliotheek en haal boeken in huis metonderwerpen dievoor je kind interessant zijn.Prentenboeken,samenleesboeken,strips, audioboeken, luisterboeken, hoorspelen. Praatsamen over watjeleestenmaakereen gezelligmomentvan:wat vond je leuk aan hetboek, hoezou hetaflopen?Enlaatjekind eenseen stukje voorlezen. Legboekenbinnen handbereik,zodiversmogelijk. Ouders hebbenmeer invloedophet leesgedrag vanhun kinderen danschool,blijktuit wetenschappelijk onderzoek. Alskinderenthuis vrijwillig lezen, zonder daterdrukopdeketel zit, heeft dathet meeste rendement. Danontwikkelt het lezenwellichtook tothobby.”

Verrekijker

Arien van Ginkel is vader van vierkinderen, onder wie een tweeling,enwerkzaamals mediastrateeg.

Somsslaat hij meerdere keren pernachttoe. Steevast is het omdat a) zijndeken te los zit of b) hij dorst heeft. Dan verstoorthij mijnverkwikkende REM-slaap met een oorverdovend: „Papa, papa, papa, papa, papa, papa,papa” en sprint ik,slaapdronken,naarzoonlief om hem bij te staaninzijnnoodsituatie.

Dit tijdperkmoet teneinde komen, besluit ik na een rampnacht. Ik hebeen paar nachten op rij goed geslapenendat is uitmuntend bevallen. Als het twee nachten stil is gebleven,zet ik mijn planinwerking.Poeslief zeg ik tegen mijn zoon: „Jijhebtnualeen paar nachtenniet geroepen,hè? Volgens mij kun jij ook goed slapen alsjedeken een keer iets minder strak zit.”

„Ik kanhem zelfs een beetje zelfvastmaken”, antwoordt hij.„En volgens mij kunjij’snachts ookbest zelf een slokjewater uit je beker drinken als je dorst hebt”, ga ik verder.„Denkt u?” vraagt hij. „Ik weet hetzeker”,reageer ik. Watvoelt meneer zich ineens groot; z’n oogjes glimmen vantrots. „En weet je”, voegik eraantoe –allicht enigszins onpedagogisch: „Als het jou luktomde hele week nietteroepen, krijg je vanmijeen cadeautje.”

„Een verrekijker!” roepthijmeteen. Daar verlangt hij al maanden naar.Ikkijk een beetje bedenkelijk. „En als een verrekijkerteduur is?” vraag ik. Met enige moeiteweet hij nog vijf anderecadeautjes te verzinnen.„Maar eigenlijk wilikgewoon eenverrekijker,papa.” „Ik heb je gehoord. Ik zal eens kijken. Over

een week krijgjijjecadeautje. Maar ik vertel nietwat ik voor je ga kopen.”

„Vandaag krijgikmijn verrekijker,toch?” schudt de kleinemeeen week laterwakker. „Jijkrijgt vandaag je cadeautje”, reageer ik. „Maar ik heb natuurlijkniet gezegd dathet een verrekijkeris.” De kleine laatzich niet van de wijsbrengen. „Maar het is wél een verrekijker”,zegt hij.„Hoe kunjijdat weten?” vraag ik hem. „Het kantoch ook een kleurboek zijn, of kneedklei?” „Nee, hoor! Uweet datikhet allerliefst een verrekijkerwil.”

Dit tijdperk moet ten einde komen, besluitik na eenrampnacht

Zijnkinderlijkevertrouwen in papa stelt –in ieder geval deze keer– niet teleur: het is een verrekijker. De heledag tuurthijnaar takjes, paddenstoelenenoverburen. Alsikhem ’s avonds onder de wol stop, vraagt hij: „Papa, magiknuweer roepen als ik dorst heb?”

Eric

viel

52 kilo af dankzij het U-diet

„Ik

voel me fitter dan ooit”

Hij viel in korte tijd zo veel af, dat kennissen hem in het voorbijgaan nauwelijks herkennen. Woog Eric Zoeteman (57) eerst tegen de 150 kilo, nu is dat ruim onder de 100 kilo. Al ging dit niet zonder opofferingen.

TEKST: JACOMIJN ARIAKHAH BEELD: CEES VAN DER WAL

Wat hij ook in zijn mond steekt, het lijkt wel alsof elk ongezond hapje aan hem blijft plakken. Dat is niet iets van de laatste jaren.

Als jochie heeft Eric al moeite met zijn gewicht. De schooldokter die hem weegt op de basisschool, vraagt hem wat hij thuis allemaal eet. „Maar dat was niks bijzonders. Wij aten altijd Hollandse pot: verse groenten, aardappelen, fruit Snoep, limonade en vla kreeg ik bijna niet.”

In de loop der jaren wordt hij alleen maar zwaarder. Elk jaar komen er weer een paar kilo’s bij, om de zoveel tijd moet hij weer een grotere maat kleren aanschaffen. „Op een gegeven moment ga je je zorgen maken. Want waar eindigt dat?”

Als er bij Eric in 2012 diabetes wordt geconstateerd, besluit hij te gaan afvallen. Hij gaat vaker sporten, eet extra vezelrijk, laat voedsel met toegevoegde suikers staan en gaat calorieën tellen. Hij valt daar een aantal kilo mee af, maar die zitten er telkens ook zo weer aan. Eric: „Ik wilde heel graag weer zonder de diabetesmedicatie kunnen. Dus ik was echt gemotiveerd, daar lag het niet aan.”

In januari 2023 geeft de praktijkondersteuner van zijn huisarts hem een folder van het Erasmus Medisch Centrum. Het ziekenhuis is bezig met een onderzoek om diabetespatiënten van medicatie af te krijgen middels het U-diet. Dat is een dieet waarbij er flink gehakt wordt in het aantal koolhydraten dat iemand tot zich mag nemen. „Je moet het serieus nemen”, krijgt hij te horen. „Het is een zwaar traject waar je vol voor moet gaan.” Geen probleem, denkt Eric Motivatie genoeg

Dieet

In mei van dat jaar is het zover. Zijn traject begint. Per dag mag hij tussen acht uur ’s morgens en zes uur ’s avonds 1500 calorieën eten en 80 koolhydraten Dat is weinig, ontdekt hij al snel. „Een boterham is 15 koolhydraten. Met 100 gram aardappelen zit je al aan je taks, en eet je 100 gram rijst, dan zit je erboven.” Gelukkig wordt hij goed begeleid Hij krijgt maaltijdschema’s Een handboek geeft uitleg wat het voedsel dat hij in zijn mond stopt, met zijn lichaam doet. Hij ontkomt er niet aan dat er vanaf die tijd een zekere eentonigheid in zijn maaltijden sluipt. Zo eet hij elke ochtend 300 milliliter Griekse yoghurt met 20 of 30 gram koolhydraatarme muesli. Elke middag verorbert hij twee sneetjes roggebrood, lekker vezelrijk, met een klein beetje magere kaas voor de smaak. „Daarbij at ik komkommer, radijs, tomaten en andere groenten. Ook afgepast, want zelfs die producten bevatten calorieën.”

’s Avonds kan Eric zijn creativiteit kwijt in het experimenteren met nieuwe recepten. Avond aan avond zit hij uit te zoeken wat hij de volgende dag wil eten en hoe dat past binnen zijn dieet Zijn vrouw Thea krijgt de opdracht bepaalde producten of kruiden bij de winkel te halen Als hij ’s avonds thuiskomt van zijn werk als werkvoorbereider maakt hij daar zelf iets lekkers van. Zij, lachend: „Hij maakte er echt een studie van.” Hij: „Ik mocht ’s avonds eigenlijk alleen nog maar een bord groenten en een stuk vlees eten Het was erg zoeken naar wat lekker was. Zo hield ik altijd van sperziebonen en bloemkool, maar eigenlijk alleen in combinatie met

aardappelen. Zonder die zat ik de groente tegen heug en meug naar binnen te werken.”

Hij vindt goede aardappelvervangers in de vorm van knolselderij en wortelen. „Zo kwam er gelijk wat meer kleur in mijn eten.” Hij combineert allerlei groenten en ontdekt hoeveel alleen al paprika en champignon met de smaak van het eten doen Alles wat hij kookt, noteert hij in een Excel-bestand, zodat hij daar altijd op terug kan grijpen. „Op een gegeven moment had ik zo veel verschillende maaltijden gecreëerd, dat ik kon gaan variëren Spruitjes at ik bijvoorbeeld gewoon met een spekje erbij, al woog ik de hoeveelheid van de spekjes goed af en bakte ik ze eerst uit. Ik maakte ook lekkere salades, met fetakaas erdoorheen, bijvoorbeeld.”

Afzien

Ondanks zijn enthousiasme en motivatie zijn die eerste maanden behoorlijk afzien. „Het is verschrikkelijk moeilijk om je lichaam helemaal te moeten resetten. Je smaak moet anders worden. In het begin miste ik de suikers die in koekjes zitten, en het hartige van een handje borrelnootjes. En ik at natuurlijk heel weinig calorieën, waardoor ik soms echt honger had.”

Toch is hij extreem streng voor zichzelf Hij staat zichzelf niet toe de dieetvoorschriften te overtreden, uit angst voor een terugval. „Ik draaide voor mezelf radicaal de knop om. Ik had zelf voor dit dieet gekozen en stond er voor meer dan 100 procent achter. Dan moest ik niet gaan toegeven aan mijn behoefte aan suiker.”

Wat helpt, is dat hij al snel resultaat ziet. Na vier weken ziet hij

Moeite met afvallen

Blijvend afvallen is moeilijk. De helft vandevolwassen Nederlandershad in 2022overgewicht,zoblijktuit de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor-kernvan het CBS in samenwerking met het RIVM en Voedingscentrum.

Vandevolwassenen heeft 57 procentweleens iets gedaanomaftevallen. Vanhen vond 38 procentdit moeilijk. Bijna achtopdetien obese mensen die nu willen afvallen, vinden dit moeilijk. Vandegenen die op dit momentproberen af te vallen, vindt 56 procenthet (heel) moeilijk.Zenoemen daarbij vooral als redenen dathet niet snel genoeg gaatofdat ze te weinig motivatie en/of wilskrachthebben.

Bron:CentraalBureauvoordeStatistiek

Koolhydraten

Ze zitten tegenwoordig in een verdachthoekje,maar koolhydratenzijn niet slecht voor een mens. Sterker nog: je hebt ze nodigomtekunnenblijven functioneren. Koolhydratenkrijgjebinnen via zetmeel en suikers. En die zitten bijna overal in, ook in fruit en groenten. Je darmen zetten de koolhydratenom in glucose, ofwel bloedsuiker En datisdebrandstof voor je lichaam.

Bij gezonde mensen lost de bloedsuiker weer op tot een normaal gehalte. Heb je diabetes, danblijft er te veel bloedsuiker in je bloed zitten. Iedereen heeft koolhydraten nodig. De Gezondheidsraad adviseert om 40 tot70 procentvan je energie uit koolhydratentehalen, afhankelijk vanbijvoorbeeld je gewichtendehoeveelheid beweging diejekrijgt. Om diabetestype2 te voorkomen, maakthet verschil wat voor productenmet koolhydratenjeeet. Sommige soorten koolhydratenworden sneller omgezet in bloedsuikerdan andere.Hoe langzamerjebloedsuiker stijgt, hoe beter.Gezonde bronnen van koolhydratenzijn bijvoorbeeld volkorenbrood, zilvervliesrijst, volkorenpasta, groenten, fruit en peulvruchten.

Bron:DiabetesFonds

zijn gewichtlangzaamdalen.Maar watnog veel opvallender is:„Mijn suiker kelderde naar beneden. Ik was metzeven wekenvan mijn te hoge bloedsuikergehalte af.”

Na drie maandenmerkt hijdat het makkelijker wordtomhet dieet te volgen.Zijnlichaam snaktnietmeer zo naar ongezondedingenen hijgaat smaken sterkerproeven.„Overal proefiknudezoetigheidin. Zelfsals ik een chipje pak, proefikdesuiker daarin.Ofeen koekje,ik hebontdekt hoemierzoetdat eigenlijkis.”

Wathet grootsteverschilismet de diëten diehij vroegervolgde? „Het schrappenvan de koolhydraten”, antwoordt hijzonderenige twijfel. „Daarreageertmijnlichaam blijkbaar sterkop.”

Streng

Inmiddels is hijbijna twee jaar verder. Watbegon alseen hoopvolexperiment,isvoor hemlevensveranderend geworden.Intwaalfmaanden tijd viel hij52kiloaf. Hijvoelt zich nu,opzijn57e,fitterdan ooit Eenterugvalheeft hijnog steeds niet gehad. Af en toeschommelt zijn gewichtwat,maardan is hijerals de kippenbij om datweerrecht te trekken. „Het liefst zouik85kilo willenwegen,maarik denk datdat heel lastig wordt. Ik weeg nu 95 en zitdaarcontinu netboven of net onder.”

Nooitmeer zalhij onbekommerd een vette of suikerrijketraktatie naar binnenwerken. „Het is eenlevensstijlgeworden. Alsiknaareen feestje ga,eet ik vooral komkommer, een tomaatje,een blokje kaas of plakje worst. Aansnacksbegin ik niet Bier drinkiknietmeer,dat is wat calorieën betreftzowat eenmaaltijd. Maar hebikdrieverjaardagenineen

MEDICIJNEN

Er gloorde hoop voor mensen met diabetes type 2en overgewicht,toen afgelopen jaar steeds duidelijker werddat er een goed werkend medicijn tegen beide aandoeningen is ontwikkeld. Het gaatomOzempic, oftewel semaglutide, een stof die onder meerdere merknamen op de marktis.

Ozempicverhoogt de productie vaninsuline en verlaagt daardoor de bloedsuikerspiegel. Ookvermindert het de eetlustengeeft het een gevoel vanverzadiging. Daarnaastverlaagt het het risicoophart- en vaatziekten. Na semaglutide kwamen er nog beteremedicijnen tegen diabetes en overgewicht op de markt: tirzepatide en retatrutide. Datklinkt mooi,maar er zitten ook nadelen aan.Zo worden de medicijnen(nog) nietvergoed in Nederland. Ook geven ze kans op bijwerkingen zoals misselijkheid, braken, diaree, verstopping, buikpijn, hoofpijn en vermoeidheid. Bovendien blijkt dathet gewicht vanmensen weer toeneemtzodrazestoppen met de afslankmedicijnen

Het bestevoor je lichaam is nog steeds om zelf af te vallen.Medicatie lost de onderliggende oorzaken van de gewichtsproblemen niet op. Leefstijlverandering kanwel blijvend helpen.

Bron:Radboud UMC

week waarbijikheel beperktiets nuttig, danzit er aanhet eind van de week toch weer eenkilobij.Zelfs dathandjenootjesisdus voor mijal funest.”

Of hijhet nogweleens zwaarvindt? „Zolangikmaarvan hetgebak en de snacks afblijf, misikzeook niet. Er zijn zo veel andere dingen dieik nu lekkervind. Eenappel,bijvoorbeeld. Diesmaaktnuheel anders danvroeger,veel zoeter.Ook zalm vind ik een echtetraktatie.Bij onze verjaardagen maak ik soms een wrap metzalmofgerookte kip. Of een stukje tomaat metfetakaas, of mozzarella metbasilicum.” Thea: „Enwehebbeninhuisook koolhydraatarmekoekjes metnatuurlijke suikers. Dieetenwenog weleensbij de koffie. Zo hebjetochiets, terwijl hetgeenkwaad kan.”Hij:„Maar danmoetjenatuurlijk niet drie van diekoekjes op een dagnemen.”

Nogsteedshoudt hijzichgrotendeelsaan hetschemavan zijn dieet: eten tussenachtenzes,ontbijten metyoghurt,lunchen metroggebrood en ’s avonds voornamelijk een bord groenten metvlees.Zij: „Daarishij heel streng in.” Hij: „Ik magnietterugvalleninmijnoude ritme.”Zij:„Hijkrijgterstressvan alshij vanzijndieet afwijkt.”

Resultaat

Zijn radicale levensstijlverandering is niet onopgemerktgebleveninhet ErasmusMC. Vanhet groepjevan tien datzichaanmeldde om meete doen methet U-diet,isalleen Eric zo veel afgevallen. Voor de anderenbleek hetdieet te lastig om te volgen.„Er bleven er na verloop vantijdmaarvierover. Zijzijnop gewichtgeblevenofzelfs iets aangekomen.”

Zijn omgeving staatervan versteld hoeandershij eruitziet, nu hijniet meer al dieextra kilo’s hoeftmee te slepen.Zelfvindt hijhet ook wennen. „Inmijnhoofdben ik nog steedsdat dikkertje.Zie ik mezelf nu op een foto,dan kanikbijna niet gelovendat ik datben.Enikben er nogsteedsverbaasdoverdat ik in een gewone winkel kledingkan kopen, en niet meer naar een zaak voor grotematen hoef.” Thea:„Dan loopthij zo’n zaak binnenenzie ik hemglimmen.”

Hetvalthem vooral op hoeveel meer energiehij heeftdan voorheen „Elkedag loop ik twintigminuten naar mijn werk en weer terug. ’s Avonds wandel ik metdehond. Dat kost nu geen moeite meer.Afgelopenseptember beniknaarOldebroekgefietst. Datwas 157kilometeropeen dag, gewoon meteen bekertje yoghurtinmijnmaagen watsla,tomaat, paprikaencrackertjesmee voor onderweg.Ikwas verbaasd datikhet daarmeekon doen.” Thea:„Voordathij afviel,lag hijelkeavond te slapen op de bank, zo moewas hij. Ik ging me echt zorgenmaken.Nuishij veel fitter.Ik kanhem soms niet meer bijhouden alshet om energiegaat.”

Vananderen kreeg hijalvaakde vraagwat zijn ”goudenafvaltip” is Dannodigthij zo iemand thuisuit om samenzijndieet door te nemen. „Mensenzeggenvaak: „Ikben zo jaloersopje, ik zouook welwillenafvallen. Maar alsikuitleghoe ze datmoetenaanpakken,hoor ik daarna nietsmeer,wantdan zien ze hettochnietzitten.”Thea: „Jemoet doorzettingsvermogenhebbenom op Ericsmanieraftevallen.”

Of hetsnelle afvallennietvoor een hoop extravel heeftgezorgd?Dat

valt mee, zegt hij. „Ikdenkdoordat ik juistveel vezel- en vitaminerijker bengaaneten. Ik eet gewoon gigantischgezond.”

Hijisertevredenmee waar hijnu is.„Ik moet nu vooral op gewicht blijven. Datlukt. Ookals ik mezelf af en toewel iets gun. Zo warenwe afgelopenzomer in Oostenrijk.Toen at ik gewoon apfelstrudel.Maardan slaikhet ijsdat erbijhoortover.”

Thea:„Hetgrappige was, datde apfelstrudel geserveerdwerdmet suikervrijeslagroom.Wezijnzoetigheidzoontwend,dat we datniet eensindegaten hadden, totdat een andere vakantieganger naastons zei dathij de slagroom zo vies vond.”

Diabetesmedicijnen hoefthij nooit meer te nemen. Zijn suikerlevel is 4,5, zonder medicatie, waar dat vroeger7,5 wasmét.„En mijn cholesterolgehalte zitnuonder de 2. De dokter vroeglaatst: „Hoe krijgje datvoor elkaar?” Toen hebikhem uitgelegddat ik mijn voedselzonder olie bereid door in de koekenpan eerst een tomaatje te fruitenende kipdaaringaar te bakken. Ookmaak ik veel vlees klaarmet behulp vande airfryer.Dat lijktietskleins, maar doordatjegeen olie gebruikt,kun je meer eten quavolume.”

In hetweekenddeboelwat loslaten, zoalsveel lijnersdoen, daar begint Eric niet aan. „Wantvaakblijfthet dannietbij datslagroomgebakjeop zondag na de kerkdienst.Somskomt er ook nogchips bij, een chocolaatje of een toetje.”

Metietsvan spijtinzijnstem: „Ik hadgewilddat er vroegeralzoveel bekend wasoverhet effect van koolhydraten op je lichaam. Hadik datgeweten toen ik in de puberteit zat, danhad me dateen hoop frustratie gescheeld.”

Petrus (1 &2)

Lezen: Psalm 113

De komende tijd volgen we Petrus, een van Jezus’ twaalf discipelen,vanaf het eerste tot en met het laatstemoment in de evangeliën. We leren hem kennen alseen menszoals uenik, in wie Christus’ werk heerlijk schittert.

Petrus behoorttot een vanJezus´ twaalf discipelen.Indeloop vande tijd is hijvoor velentot de verbeelding gaan gespreken. Ongetwijfeld komt ditdoor zijn oprechtheid, spontaniteit en robuustheid, meer nogdoor Gods’werkinzijnleven VoordatPetrusJezus uitNazareth ontmoet, leidthij een stil en gerust leven. Hijisgetrouwdenisberoepsvisser. Ergens tussenzijntrouw-en sterfdag doorkruist Jezuszijnpad. Dieontmoetingisbeslissend voor hetverdere verloopvan zijn levenen uiteindelijk ook voor zijn levenseinde. Na Jezus’ hemelvaart neemt Petrus een centrale plaats in de gemeente te Jeruzalemin. Alseen vandeeerstechristenennaPinksteren wordthij vanwegezijngeloof in Jezusgevangengezet.Directna zijn nachtelijkebevrijdingdoor een engel, zethij hetleidinggevenaan de snelgroeiendegemeente voort. Petrus’invloed op de vroegchristelijkegemeenteisnauwelijksteoverschatten. Samenmet Jakobusgeeft hijleiding aandemoedergemeente Totenmet hetbeleg vanJeruzalem door de Romeinen is deze gemeente de bakermatvan de vroegchristelijke

gemeente in oostelijke(Syriëenverder),zuidelijke(Egypte,Libië,Sudan en verder), noordelijke(Libanon, Jordanië en verder)enwestelijke richting (Turkije en Griekenlanden verder). Uiteindelijk leidtdat beleg totdeval en verwoestingvan de stad en tempel in 70 na Christus.Tot danisdegemeente vraagbaaken voorbeeldvooralle andere gemeentenindeprille fase vanhet vroege christendom. Petrus is een centrale figuur in Jeruzalem, totdat hijsamen metzijnvrouw een zendingsreis onderneemt. Dieonderneming brengt heninhet oostelijkedeel vanhet Romeinse rijk,inhet grensgebied tussenhet huidigeTurkije en Irak. Vermoedelijk is hijhiergevangengenomenennaarRomeovergebracht.Inhet machtscentrumvan hetRomeinsewereldrijksterftJezus’ discipel de marteldood Naasttweebrieven vanzijneigen hand,heeftPetrusvermoedelijk Markus bijgestaan tijdenshet schrijvenvan zijn evangelie, het eersteevangelie in de vroegchristelijkekerk. We kunnenvaststellendat deze eenvoudigevisserbehoorttot de groten vanGodsKoninkrijk.

Stelling: In de roeping totdienstwerk in Gods Koninkrijk schenkt de Heerenieuwegaven en heiligtHij geschonken talenten.

DS.

C.P. DE BOER IS CHRISTELIJK

GEREFORMEERD PREDIKANT

TE RENSWOUDE EN DOCENT

AAN HETHHS TE AMSTERDAM

Lezen: Mattheüs 4:12-17

Petrusbehoort tot een van de groten in GodsKoninkrijk.Maarwie is dezeman?Waarheeft hij geleefd, gewoond en gewerkt? Hoe trofJezus hem voor heteerst aan?Kortom: wat is Petrus’ geschiedenis,voordat hij Jezus ontmoet?

Petrus is geborenengetogen aan hetmeervan Galilea, in hetnoorden vanIsraël. Jarenlater wetenmensen zijn herkomst aandehandvan zijn uitspraakteraden.Verschillende woordendie in Jeruzalemmet een a worden uitgesproken,spreken Galileërsmet een ouit.Inhet nachtelijkeduister herkenteen jong meisje in eenvoorhofinJeruzalem deze Galileeër aanzijnuitspraak en valt Petrus door de mand. In zijn geboortestreek heet Petrus Simon; Petrus is namelijk geen officiëlenaam, maar eenbijnaam (Markus3:16).Dat Simonals Petrus bekendstaat, dankthij aanJezus. Samenmet zijn broerAndreas bewoontSimon Petrus een huis in Kapérnaüm, een vissersplaatsje.Hier werkthij alsberoepsvisser.

In 1986 is een vissersboot uitPetrus’ dagenindedirecte omgeving van Kapérnaümopgegraven, gerestaureerdententoongesteld. De houten zeilboot is ruim 9meter lang en ongeveer 2,5meter breed.Zogoed alszeker werd dittypedoor beroepsvissers op hetmeervan Galilea gebruikt.Ook hebbenarcheologen in Kapérnaümeen woning uitde

eersteeeuwopgegraven. Vermoedelijk werd deze woning door Petrus en Andreasbewoond. Ditvermoeden wordtingegeven door een eenvoudig kerkgebouw datindetweedeeeuw bovenopdeoverblijfselenvan dit huis is gebouwd. Hetgebouwtje is gewijd aanPetrus. De onderliggende woning zelf wasopgetrokkenuit leem en stro.Het eenvoudigehuis telt een paar kleine kamertjesdie allemaal gesitueerdzijnrondomtwee open ruimteninhet middenvan het huis.Ook Jezusbetrokeen woning in Kapérnaüm. Waar en welk huis is onbekend,maarwaarschijnlijkweek hetnietveel af vanhet woningtype waarin Petrus geleefdheeft. Petrus is geboreninBethsáïda,een plaatsje nabijKapérnaüm (Johannes1:45). In deze omgeving is hijopgegroeid, leerde hijeen meisje uitKapérnaüm kennenenhuwde haar.InKapérnaüm leefde hijhet levenvan een visserman en leerde hijdeHeere kennen. In Galileazou hijuiteindelijk gestorvenzijn, alsnieteen Timmermanszoon uithet naburige Nazareth zich in Kapérnaümgevestigd had. Door Hemginghet roer vanPetrus’ levensschipradicaalom.

Kende Petrus voor zijn ontmoetingmet de HeereJezus al de Heereofdaarna?

Boekvóór31maartje zomervakantie(min.5dagen, 1julit/m31augustus)inonze nieuwevakantiehuizenen ontvangeenboodschappenpakket(€75)éne-choppertour (€70)voor2cadeau!

→ Ideaalvoorpersoonlijke notities → Statenvertaling,1792pagina’s → Verkrijgbaar in groenencamel

Biseen beer Ogenblik

Uit het bekenderijmpjeweten we datB staatvoor de bakker die bakt voorons brood. De modernere generatie denktbijdie tweede letter vanhet alfabet aan Dick Bruna’s geschenkenboekje ”B is een beer”. Bij dubbelB denk je in veel gevallen aan het Engelse tweetal b&b, datstaat voor bed andbreakfast, een locatie waar je een overnachting met ontbijt kunt krijgen. Je zou het als protest tegen de verengelsing vandemeest simpele woordenook best o&o kunnen gaan noemen.Maarzelfs onze zuiderburen, meesters in hetvermijden vanvreemde talen, zijn er nietin geslaagd om b&b te vertalen met: bed en boterham. BB staatook voor bescherming burgers.Dat wasvanaf1952 totde opheffing in 1981 een organisatie

–die grotendeelsuit vrijwilligers bestond– om hulp te bieden bij oorlogen, rampen en watniet meer Het hing samen met de dreiging vandekoude oorlog. Ookdeze organisatie wastrouwens ontstaan naar Engelsvoorbeeld, namelijk datvan de Britse ”civil defense”. De sirene op de eerstemaandag van de maand heeft daar zijn herkomst. Driemaal Bassociëren we met brood, bed en bad, de drie fundamentele zaken die worden gegeven aan uitgeprocedeerde asielzoekers, voordatzijterug kunnen naar eigen land. Overigenskomt daar een vierde bbij: de bijdrage vanvijftig europer week bij.Nog mooier zou nog een extra bzijn, de bvan Bijbel.

Sinds een aantaljaren staatBBB in de politiek bekend als de Boer Burger Beweging, onder de bezielende leiding vanCaroline vander Plas. Minister Hugo de Jonge haalde kort na entree vandeze politica haar woede op de hals,toen hij deze partij ”triple b” noemde. Er bestaatechterook nog een BBBB. Datstaat voor Besluit Bestuurlijke Boeten Belastingdienst. Het is verrevan aangenaam hiermee te worden geconfronteerd. Dit ligt andersmet de BBBB van Luther.Die ontdekte ik onlangs bij het doorsnuffelen vanhet ”Dienstboek voor de Kerken”. Daarin is een hoofdstuk gewijd aan ”Oefeningen voor inkeer en verstilling”. Alsofweeen oefening in gym-

nastiek krijgen, wordt ons voorgehouden hoe we werkelijk totrust kunnen komen om te mediteren over Bijbelteksten. Ik citeer: „Recht je rug, dieals het even kan, niet rust tegen de stoelleuning.Steljedaarbij voor datjehoofd alsdoor een draad naar het plafond getrokken wordt. Strekzojerug uit en zakdan weer iets teruginjeheupen, maar laat de rug zo rechtmogelijk. Zetje voeten,liefst zonder schoenen, plat op de grond. Adem diep in, adem dan rustiguit en zeg daarbijhardop of in gedachtendeeersteregel.”

Net voordatikhet dienstboekgeergerdwilde sluiten, viel mijnoog op iets moois, namelijk dit: „Lees een Bijbeltekst met behulp van de vier b’s vanLuther: Bedenken, Bedanken, Belijden, Bidden.

*Jebedenktwat God in ditgedeelte leert;

*JebedanktGod voor datgene wat deze tekstjezegt;

*Jebelijdt God een tekortkoming die in je opkomt, nu je de tekst leest;

*Ten slottebid je op grond vanhet voorafgaande om iets concreets datjegedrag zal beïnvloeden.

Op de nonsens vandemeditatietechnieken na,brengt hetdienstboek ons met Luthers gedachtegoed rond deze b's op een beter spoor

Ds.M.van Kooten,Elspeet

PAULUS HOUDT REKENING MET ZIJN PUBLIEK, MAAR ZIJN BOODSCHAP IS OVERAL GELIJK

Bruggen slaan naar het Woord

Hoe bereik je ongelovige medelanders met het Evangelie? Door zijn jongste boek biedt evangelist Henk Bor handvatten om een brug te slaan naar de ander en van daaruit naar het Woord van God.

TEKST: HUIB DE VRIES BEELD: SJAAK VERBOOM

Onlangs vierde hij zijn 79e verjaardag, maar ondanks zijn gevorderde leeftijd en gezondheidsproblemen kan Henk Bor het evangeliseren niet laten. Ook in het appartementencomplex waar hij woont, spreekt hij mensen aan. „Een-op-eengesprekken heb ik altijd het mooist gevonden.”

In de achterliggende decennia zag hij de aandacht voor evangelisatie sterk toenemen. „Dat is een zegen, want de secularisatie is enorm Dat laat ons gelukkig niet onberoerd. Door lezingen en boekjes probeer ik mensen toe te rusten Een paar jaar terug werd ik gebeld door iemand van de gereformeerde gemeente in Nederland van Oud-Vossemeer, met de vraag of ik instructie kon komen geven. Ze wilden gaan evangeliseren. De hele gemeente zat er, jong en oud. Het was een avond om nooit te vergeten.”

Mensen die zich afvragen of ze wel kunnen evangeliseren, omdat ze zelf geen heilszekerheid hebben, adviseert hij goed van God te spreken. „Daar rust altijd zegen op, ook voor jezelf.” Nieuwkomers in het evangelisatiewerk zitten vaak met de vraag hoe het gesprek te beginnen. Met het oog op hen schreef hij ”Bruggen slaan” Leerzame Bijbelgedeelten verbindt hij daarin met ervaringen uit zijn eigen loopbaan „Zo doe ik het ook in mijn preken. Uitleg van de Schrift afwisselen met illustratieve verhaaltjes.”

Net leven

Een standaardrecept is er niet, benadrukt Bor. „Elk mens en elke situaties is anders. Belangrijk is dat de ander aanvoelt dat je echt geïnteresseerd bent. Toen we hier

net woonden, werden we geregeld aangesproken door medebewoners van dit complex. Vaak kreeg ik de vraag: „Wat doet u voor werk?”

Dan was mijn antwoord: „Ik was jarenlang evangelist in Gent en ben nu rondreizend prediker. Gelooft u ook in God?” Vaak krijg je dan te horen: „Nou, nee, daar heb ik geen behoefte aan Ik leid een net leven.”

„Dat begrijp ik”, zeg ik dan, „maar het probleem is dat God er anders tegenaan kijkt. Die kent ook al uw gedachten. Die zou u toch niet graag geprojecteerd zien op uw voorhoofd?” Zo ontstaat vaak een uitvoeriger gesprek.”

Het leidde ertoe dat een aantal buren ging bijhouden waar hij preekt en soms digitaal meeluistert. „Mijn vrouw is nog resoluter dan ik Die begint meteen over het ene nodige, op een ontwapenende manier. Dan kun je veel zeggen. Eerst de brug slaan naar die ander, vervolgens naar het Woord.”

Waarheid

Ondanks het sociale verschil tussen de volksbuurt in Gent en de gegoede wijk waar hij nu woont, ervaart hij in essentie geen onderscheid. „Niemand heeft vanuit zichzelf behoefte aan God.” Opvallend in Jezus’ benadering van mensen is voor Bor de combinatie van vriendelijkheid, bewogenheid en eerlijkheid „Hij stoot vrij snel door naar het echte probleem in hun leven. Heel duidelijk zie je dat in het gesprek met de Samaritaanse vrouw. Na wat algemene vragen komt hij bij de noodzaak van levend water en ontdekt hij die vrouw aan haar zonde. In Gent spraken mensen graag over het verschil tussen rooms en pro-

testants Daar maakte ik zo snel mogelijk een eind aan door op mijn Bijbel te wijzen. „Wij hebben de waarheid niet en jullie evenmin. Dít is de waarheid, de brief die God Zelf aan ons heeft geschreven. Dáár moeten we het over hebben.” Ook aan de overspelige vrouw die op heterdaad was gegrepen, besteedde hij een hoofdstuk. „Ontroerend in die geschiedenis vind ik dat ze bij Jezus blijft staan als alle anderen vertrekken. Ze geeft zich aan Hem over en krijgt tot haar verwondering te horen: „Heeft niemand u veroordeeld? Zo oordeel Ik u ook niet; ga heen en zondig niet meer.” De volgende dag zullen er wel weer klanten voor haar deur hebben gestaan, maar ze heeft ze weggestuurd. Dat gebeurt als Jezus met kracht in je leven heeft gesproken.”

Areopagus

In het optreden van Paulus, aan wie hij verschillende hoofdstukken wijdde, ziet Bor dezelfde trekken. „Hij houdt rekening met zijn publiek. Dat is op de Areopagus anders dan in de gevangenis van Filippi, maar zijn boodschap is overal gelijk. We hebben redding nodig. Zo kunnen we God niet ontmoeten Maar wie met zijn schuld tot Christus vlucht, is gered. Zo eenvoudig is het Evangelie. Lees de gelijkenis van de farizeeër en de tollenaar Luister naar wat Paulus tegen de stokbewaarder zegt Die twee kanten van Gods Woord moeten we in het evangelisatiewerk helder naar voren brengen: schuld en genade.”

De geschiedenis van Paulus op de Areopagus toont voor de evangelist dat een christen op alle mogelijke plekken het Woord van

Godkan uitdragen. „Ooitben ik gevraagd te sprekenbij een crematie.Dat hebiktoenniet gedaan.Nuzou ik hetwel doen Ik promoot daarmeegeen crematie, maar ik komommenseniets meetegeven vanuit Gods Woord. Vragen ze me in een café,dan ga ik ook.”

Geen discussie

Opvallend vindtBor datPaulus zich niet liet verleidentot discussies.„Datisvooral in een gesprek metintellectuele mensen een verleiding,maarjekomtergeen stap verder mee. De kern vande Bijbelse boodschaplaatzichniet logischverklaren.Ikheb geleerd me eenvoudig aanhet Woordte houden.Dit is watGod Zelf zegt en hierin lees je wieHij is.”

De snelheid waarmeePaulus zijn gehoor op de Areopagusen laterFelix confronteerde methet toekomende oordeel, verklaartde evangelist uitBarendrecht uitde situatie.„Paulus wist niet of hij de kans nogeen keer zoukrijgen. Probeer bijontmoetingendie waarschijnlijk eenmaligzijnin iedergeval een tekstdoor te geven waarin de kern vandeBijbelse boodschapisvervat. Eenvalkuil bijevangelisatie is datwedeconfrontatiemijdenomhet gezellig te houden.”

Door zijn werk ging hijanders naar mensen kijken.„Ik ben opgegroeid in hetchristelijke gereformeerde kerkje vanAmeide. Daar hebikveelmeegekregen, maar je hadwel hetgevoel: wij zijn het. Alsjehoorde datiemand in de hervormdegemeente totbekering wasgekomen en kort erna getuigendwas gestorven, hadje daar je vragen bij.”

Woesteling

In België dachthij er nogweleens aanterug.„Daar hebikmensen totverandering zien komenopeen wijzedie niet in onze schema’s past.Een vanhen wasPierre,een mandie in hetvreemdelingenlegioeneen ernstigtraumahad opgelopen. Hijkon enormtieren. Op een gegevenmomentstranddezijn huwelijk en belandde hijopstraat. Op een dagkwameen vriend van me bijons spreken. Bijhet parkerenliethij de autosleutels in een rioolputvallen. We zijn metelkaar aanhet graven geslagen,zonder resultaat. Ineens kwam Pierre eraan. Hijvroeg watwededen en informeerde of we al haddengebeden. Datkondenwenietbeamen. „Zijnjullienou mannen Gods”, zeiPierre.„Haal een stok metwat spijkers eraan.”Nadat diestok wasgehaald,zette hijzijnpet af en begonminutenlang te bidden. Daarna stak hijdestokindeput, één keer.Dat wasvoldoende.Aan een vandespijkershingdesleutelbos

Tijdensdedienstenliependetranensomsoverzijnwangen. Even laterkon hijweer verschrikkelijk tekeergaan.Nietzolangterug hoorde ik dathij wasoverleden. Zittend op de rand vanmijnbed zagikhem voor me.„Heere, waar is zo’n jongen nou”,bad ik.Op hetzelfdemomentontving ik met kracht de woorden: „Inhet huis vanMijnVader zijn vele woningen.”Ikkreeg te gelovendat die woesteling bovenis. Iedereen had hemafgeschreven. Godniet.”

”Bruggen slaan. Hoebereikik de andermet hetEvangelie?” door H. Bor; uitg.Den Hertog; 125blz.; €14,50

”Ik heb geleerdme eenvoudig aan het Woordte houden”

KIJKD.V.6FEBRUARI

OM 20.00 UURMEE.

TE GAST ZIJNONDER MEER:

•JonahFalke,auteurvan hetboek “De Biblebelt,een waarachtigezoektocht naar geloof, hoopenliefdeinNederland”.

•MariekeLukasse-Verschuure,algemeen directeur vanLukasseDakbedekkingen en beheerster vande Westerkerk in Goes.

MINICONCERT

JanPeter Teeuw(orgel)enPeter Koetsveld (klarinet)

LEUKEQUIZ!

Hoofdprijs: Geniet vaneen OVERNACHTING EN ONTBIJT voor twee personen bij B&B FRIEDA’SRUSTHOEVE in Garderen. Meer info: bedandbreakfast.nl(zoek op: Frieda’s Rusthoeve).

Tweede prijs: Een FELCO 6SNOEISCHAAR vande SNOEISCHAARSTORE t.w.v. €68,95

Derdeprijs: CADEAUBON van DE BOEKENKAMER t.w.v. €40,- ,tebesteden op www.deboekenkamer.nlofindewinkelin Kootwijkerbroek.

Hoofdprijs: Overnachting en ontbijt bij B&BFrieda’s Rusthoeve

Jenthe

Jenthe (48) is met haarman Maarten (51)enhun kinderen Jos (21), Laura(19), Lindy (16)enHeidy (15)verhuisd

naar de bergen op de grens tussen OostenrijkenSlovenië, waar hetgezin gastenverblijvenheeft ingericht in een eeuwenoudeboerderij.

Vorige keer:Ineen winternachtbreng ik

Maartennaar zijn werk

Op de terugwegkomen de besneeuwdestruiken langsdeweg plotselingin beweging….Een zwarte schimopranke poten schiet tevoorschijn en vliegt voor mijn ruit langs, terwijl ik keihardopde remtrap. Juistals ik wil denken dat dit„óef, op hetnippertje goed ging!” volgteen tweedeschim, vergezeldvan een doffe dreuntegen de motorkap. De wagen schokt.„Onee”,zeg ik hardop, „géén ree!”

Ik staalstil.

Het is wel een ree. Nog zo’n 50 meter stormt hij verder,het weiland in,waar hij als een blok omvalt.

„Laathem dood zijn”, prevel ik,met bonkend hart. „Laathem niet lijden.”

Met een sprong ben ikbuitendeauto. Op trillende benen loop ikrichting de wei. Erg dichtbij durf ik niet te komen, maar hetvormloze silhouet datdaar in de sneeuw ligt, verroert zich duidelijkniet. Gelukkig.

De podcast in de autoachtermepraat maar door,realiseer ik meopeens. Het portier staat nog open. Afwezigloop ik terugom een knop om te draaien. Stilte.

Totdat een uil roept. Éénkeer slechts. Langgerekt en trillend. Als een weeklacht

Dit is dus watjealjaren ziet aankomen.Dagelijkszijn er hier in Karinthiëaanrijdingen met

wild. Je weet datjeeen keer aan de beurt bent. Of je wilt of niet. En dan moet je de politie bellen. Die vervolgens de jager inseintomhet slachtoffer weg te halen.

Bibberend bel ik.

Wachtend op de komst vandeagentenleun ik tegen de wagen, bedenkend datauto’s ondingen zijn. Ik adem de vrieslucht in,mijn ogen onafgebroken gericht op het arme dier.Ook zonder me over hem heen te buigen, zie ik hem helder voor me: een zachtevacht, twee prachtige, groteogen onder een sierlijk geweitje... Zojuist nog struinenddoor de vrije natuur in het winterse wonderland, nu morsdood. Dat hoop je dan tenminste maar.

Eenautonadert door het donker.Deeerste die ik zie, deze nacht.Politie. „Wilt ualstublieft even kijkenofhijechtniet meer leeft?” vraag ik met een kleinstemmetje. De agentstapt het weilandin, duwt zacht met zijnschoen tegen het levenloze lijf, staart er aandachtig naar en kijkt dan op.„Die voelt niks meer”, klinkt zijn stem geruststellend. Zijncollega looptnaar mijnauto. „Heeft uschade?” „O”, zeg ik beduusd. „Geen idee.”

Ze glimlachen meewarig, terwijl ze de neus van de wagen bestuderen. Eenvan beiden bukt zich, raapt iets op en reikthet me aan. „Alleen uw nummerplaathouder is afgebroken.Die moet umorgen latenrepareren. Mocht uworden aangehouden omdatu zonder kenteken rijdt, dan kunt naar ons verwijzen.” Ik krijgeen kaartje en kangaan.

Als ik de autostart, zie ik voor het eersteen positiefpunt: blijdat ik mijnpyjama niet aangehouden heb!

Volgende keer:OperatieinOostenrijk

In

de

strijd tegen de kou kun jij Karina helpen met een kachel.

Mensen in Oekraïne strijden tegen temperaturen van soms wel -20. Deze weken is kou hun grootste vijand. ZOA helpt met het warmte offensief zoveel mogelijk mensen zich te beschermen tegen de kou.

Krijg nu een set kaarten van Alette Koornneef cadeau!

Met jouw gift delen we kachels, brandstof en dekens uit. Geef op zoa.nl of scan de QR code.

Alsik

kinderen

of jongvolwassenen zie genieten, geniet ik ook’

Nina Verboom -studentPedagogiek

Ook metkinderen werken? Bezoek onze open dag op 8februari!

TijdHenrieke de Wit is verloskundige en moeder van drie. Blogt op terdege.nloverhet wel en wee rondbevallen.

Tijd is in de verloskundeeen rekbaar begrip. Het spreekuurgaat in principe op tijd. We planneneen afspraak in de agendaenvoor iedere reguliere controle is een kwartier gereserveerd.

Binnen datkwartier vallendestandaardcontroles, zoals bloeddruk meten, wegen, het uitwendige onderzoek op de onderzoeksbank en het luisteren naar het hartje vandebaby.Binnen datkwartier is er ook ruimte om aanvullend een keer de Hb-waarde te meten, te praten over spataderen of bekkenklachtenofenkele vragen over de bevalling te beantwoorden.

Watkrapper wordt het alsLizet het moeilijk heeft. Het is haar vierde zwangerschap en ze moet veel ballen in deluchthouden. Ze moethet even kwijt, en het lucht haar op als ze dit met mij gedeeldheeft. Datisprima, ik neem de tijd.

Als gevolg hiervanwordt Corien tien minutenlaterdan gepland gezien. En alszijmet de deurknopinhaar hand opeens nog zegt: „Oh ja, ik vergeet dathelemaal te zeggen, maar ik had vanmorgen opeens wat ruimer vochtverlies”, dan reageer ik:„Goed dat je het zegt, komnog maar even terug.” En hup, daar gaatweer tijd.

Daarna komt Marjan. Zij staatexpres vlak voor mijnkoffiepauze vanhalfelf ingepland.

Want over Marjan weet ik:zijneemthoe dan ook de tijd. Echt koffiepauze heb ik daarna natuurlijkniet, maar er is wel weer wat uitlooptijd gecompenseerd. Als ik daarnaChantalnaar binnen roep,kost het me tijdomeen mopperige Chantalmet een nog mopperigereechtgenoot uitte leggen datuitlopen in de verloskunde niet

Tja, sommigemensen

vragen nu eenmaaltijd

betekentdat ik dustelangheb gebabbeld over schoolpleinperikelen. Datwachtenvervelend is,beaam ik,maar een verloskundige die daarna dan ook nog eens geen tijd voor je neemt, is volgensmijnog vervelender

En tja, sommige mensen vragen nu eenmaal tijd. Dathet wellicht ook niet verstandig is om je afspraak zo te plannen datjedaarna precies vijf minuten overhebt om naar het schoolhek te racen, zeg ik maar niet.Dat leert de tijdvanzelf

Onder ons

Op 14 januari is onze lieve broer, zwager en oom Wim van Harten 35 jaar geworden. Wim heeft het syndroom van Down en heeft tot afgelopen september bij zijn ouders gewoond. Nu woont hij op: Tharah ”De Beuk” 309, Vliegersvelderlaan 42, 3771 VB Barneveld.

Op 18 januari waren onze lieve en gezellige (schoon) ouders en opa en oma 45 jaar getrouwd. Wij zijn blij dat jullie dichterbij zijn komen wonen in Kesteren. We hopen dat de Heere jullie Zijn zegen wil geven en voor ons zal sparen. Liefs, Wilco, Geeke, Rosa en Mart.

Op 3 februari hoopt onze lieve oma, (schoon-)moeder en echtgenote, Truus van Schaik-Vink, D.V. 80 jaar te worden. We willen haar van harte feliciteren. Liefs van ons allemaal. 1. 2. 3. 4. 5. 7. 8. 6.

Op 18 december waren onze lieve (o)ma en (o)pa, Ineke en Rien Timmerman, 50 jaar getrouwd. Wij zijn dankbaar dat zij al zo lang bij ons mogen zijn. Wij willen hen van harte feliciteren en hun Gods zegen voor de toekomst toewensen. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

Lieve (o)pa en (oma) Schouten-van den Broek, van harte gefeliciteerd met jullie 50-jarig huwelijk op 16 januari. We wensen jullie van harte Gods zegen toe. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

Op 5 januari waren onze lieve ouders en (over)grootouders, Arie en Riet van Vugt-Put, 60 jaar getrouwd. We zijn dankbaar voor Gods trouwe zorg en bewarende hand en wensen hun de nabijheid van de Heere toe. Liefs van jullie kinderen, kleinen achterkleinkinderen. Meerkoet 55, 2986 XC Ridderkerk.

Lieve ouders, afgelopen september waren jullie 25 jaar getrouwd. En omdat we dachten: ”beter laat dan nooit”, via deze weg nogmaals van harte gefeliciteerd! We wensen jullie Gods onmisbare zegen toe. Liefs als jullie (klein)kinderen.

In coronatijd is de 30-jarige Christian Lagendijk begonnen met het kleuren van kleurplaten. Hij wilde dit voor de hele kerkelijke gemeente doen. Christian heeft de gemeentegids gepakt en is bij de A begonnen. Nu is hij bij de W. Christian stuurt veel kleurplaten en kaarten; wie stuurt hem een kaart? Fazant 140, 2986 CN Ridderkerk.

Voor ”Onder ons” kunt u een foto en een korte tekst aanleveren. Inzenden: Onder Ons, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn; redactie@terdege.nl Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

Wij zoeken ook Parkleiders & Re R creatieleden

BELEEF HET MEE!

BOEK NU

Christelijke Vakantieparken

Zomervakantie & Wintersport

WWW.UNOANIMO.EU

Heeft u wel eens aan een vakantie op een prachtig Chaletpark in de Schotse Hooglanden gedacht?

En tegelijk een vakantie midden in het land van de kerkgeschiedenis?

Doen! Deels Nederlands management, centraal gelegen, dichtbij kerk en te midden van wonderschone natuur. Accommodatie voor 4, 4-5, 6-7 of 8-9 personen.

Reserveer voor 15 maart 2025 en geniet 2024-prijzen voor uw 2025 vakantie!

Kijk voor meer informatie op onze website www.ranchchalet.nl óf bel +44 (0)1862 842412

Toppunt van vakantieplezier

VERHUUR ACCOMMODATIES VAN EENVOUDIG TOT LUXE!

RUIME KAMPEERPLAATSEN (OOK MET PRIVÉSANITAIR)

ZWEMBAD (KAN) OVERDEKT

RECREATIETEAM

ZONDAGSRUST

IN HET MOOIE VECHTDAL

EN NOG VEEL MEER

tVerzeker u van een mooie plaats >>

www.deklimberg.nl • Van alles te beleven voor het hele gezin

Ontspannen & Genieten

AAN DE ZEEUWSE KUST

Binnen 15 minuten op het strand!

Kindvriendelijke campingIn zomervakantie zijn de plaatsen gereserveerd voor gezinnen!

Prachtige sanitaire voorzieningen

Binnenactiviteiten voor kinderen

Gasten en ANWB geven ons !!

Winnaar ACSI: Camping met het beste sanitair van Nederland!

Hotel-Appartementen De Oude Hamer is zeer rustig en charmant gelegen in Mechelen in het Geuldal op een van de mooiste panoramaplekjes. Prachtige ligging temidden van glooiende hellingbossen, heuvels en dalen, omgeven van natuurschoon. Uitermate geschikt als start- en eindpunt voor dagtripjes naar bv. Maastricht, Valkenburg, het drielandenpunt in Vaals, Monschau en de Ardennen en Eifel etc.

Ideaal voor natuurliefhebbers en rustzoekers. Gemoedelijke, ongedwongen sfeer.

Terdegereis naar Sneek

Voor liefhebbers vandekleinekerkhistorie is Sneek een aanrader. Hierstond ds. Fockens,van het FrieseReveil.

Alssardientjes in de slaaptrein

De nachttreinraast vanBrusselnaar

Praag. Vanuit de stapelbedden klinkt angstaanjagend gesnurk. Slaap lekker!

Mooistevakwerkhuizen

Wieoverdekinderkopjes vande smalle straten vanQuedlinburg wandelt,waant zich in de middeleeuwen.

Alssardientjes in de slaaptrein naar Praag

Eenzaam raast de nachttreinvan Brussel naar Praag door de donkere nacht. Af en toewerpenstationslampen hun gelige gloed in de oude rijtuigen.Vanuit de stapelbedden klinktangstaanjagendgesnurk.

TEKST: PIETERBEENS BEELD: UNSPLASH

Station Brussel-Zuid, even voor halfacht ’s avonds. Perron 3 druppelt langzaam vol. Groepjes jongeren, gezinnen met kinderen en een enkel seniorenstel verzamelen zich, bepakt met reiskoffers en trolleys voor de nachttrein richting Berlijn en Praag.

De sfeer is luchtig. Afgaand op de opmerkingen over en weer hebben veel reizigers nog niet eerder een slaaptrein richting een Europese bestemming genomen Er hangt avontuur in de lucht.

De komst van de European Sleeper-trein versterkt het gevoel van avontuur alleen maar. Een blauwe locomotief trekt honderden meters aan rijtuigen in wisselende kleuren voort. Het geheel oogt als een allegaartje, verouderd bovendien. Wat belooft dat voor de komende nacht?

Uit de mottenballen

Het is vechten op de markt voor nachttreinen. Jarenlang waren ze niet in beeld. Reizen deed je immers met de auto of, als de bestemming verder weg lag, met het

trekkelijk te maken voor nieuwe generaties reizigers.

In december 2016 maakte de laatste Nederlandse nachttrein –die van Amsterdam naar Zürich–daarom zijn laatste rit. Rond dezelfde tijd verdwenen ook de internationale nachttreinen richting Praag, Warschau en Kopenhagen van het spoor Maar de afwezigheid van de nachttrein is slechts van korte duur. Nog geen vijf jaar nadat de laatste werd uitgerangeerd, gaat de wissel alweer om. Milieubewuste consumenten en organisaties vragen zich steeds vaker openlijk af of korte reizen per vliegtuig binnen Europa niet moeten worden ontmoedigd. De Europese Unie –met in zijn kielzog de Nederlandse regering– overweegt zelfs om korte vluchten in de ban te doen Liever zien ‘Brussel’ en ‘Den Haag’ dat reizigers die van de ene Europese stad naar de andere willen, een treinrit boeken – als het moet via een luchtvaartmaatschappij. Daardoor staat opeens de nachttrein weer op de kaart, en niet

Overal in Europa duiken schijnbaar vanuit het niets nieuwe initiatieven voor nachttreinverbindingen op

vliegtuig. De stijgende welvaart en dalende prijzen voor vliegtickets speelden daarbij een belangrijke rol. Nachttreinen, die een groot deel van de vorige eeuw slapende reizigers kriskras door Europa vervoerden, hadden het daardoor moeilijk: de kosten konden simpelweg niet meer tegen de baten op Door de dalende inkomsten zagen exploitanten bovendien geen kans meer om hun treinstellen te vernieuwen – en ze daarmee aan-

alleen in Nederland. Overal in Europa duiken schijnbaar vanuit het niets nieuwe initiatieven voor nachttreinverbindingen op Een organisatie in Duitsland wil de legendarische Trans-Europ-Express uit de mottenballen halen, in Frankrijk staat een luxueuze, milieuvriendelijke trein op het programma en in Zweden moet een nieuwe nachttrein Stockholm met Hamburg gaan verbinden. In Nederland timmert European

Sleeper aan het spoor Twee ondernemers proberen vanaf 2020 een nachtelijke treinverbinding tussen Amsterdam en Praag te realiseren Het lukt ze, maar met de nodige tegenwerking en vertraging. In de praktijk blijkt het namelijk een hele toer om een internationale dienstregeling te maken die ook nog eens aan alle nationale veiligheidseisen voldoet. En er is nauwelijks materieel voorhanden: alle exploitanten van nachttreinen vissen in dezelfde vijver. Die is klein, want de meeste oude treinstellen zijn afgeschreven of afgevoerd De ontwikkeling van nieuwe nachttreinen kost daardoor miljoenen euro’s. En heel veel geduld

Een coronapandemie en de nodige internationale hordes verder, is het de ondernemers toch gelukt: ze hebben een nachttrein op de rails gezet, die twee keer per week vanuit Brussel via Amsterdam, Rotterdam, Amersfoort en Deventer naar Praag rijdt. Wie wil instappen, moet flexibel zijn: de trein vertrekt om 19.22 uur uit Brussel en doet om 23.18 uur Amersfoort aan. Vroeg slapen kan dus alleen als je bijtijds vertrekt en bereid bent om daarvoor nog een enkeltje Brussel aan je rit vast te knopen. Dan nog is het afwachten of je vroeg kunt slapen, want de nachttrein heeft nog het meeste weg van een jeugdhotel op wielen. Elk rijtuig bestaat uit negen slaapcabines (couchettes) met daarin vijf bedden – twee hoog aan de ene kant en drie hoog aan de andere kant. Die ruimte deel je, afhankelijk van de boekingen en je eigen gezelschap, met wildvreemde mensen. Een geluidwerend deurtje houdt de meeste geluiden buiten, maar bij gebrek aan een barrijtuig verzamelen veel reizigers zich tijdens deze reis op het smalle gangetje dat

langsdecouchettesvoert.Daardoor gonsthet aanalle kanten van geluiden en geschaterlach. Hetgangetjeis, anderzijds,de enigeruimtewaarinjenog een beetje kunt manoeuvreren.Passagiersdie een couchette metelkaar delen, zijn ook buiten hunslaaptijd op elkaar aanwezen.Zolangze niet in bedliggen, delenzetwee banken tegenoverelkaar, die’s nachts toteen slaapplaats worden omgebouwd. De ruimte tussendie banken is zo smal,dat je onvermijdelijkknie-tegen-knie zitmet eenonbekende.Wil je datongemak vermijden, dankun je je maar beterevenuit de voeten maken.

Opfrissen

Datwij al kort na vertrekuit Brusselonder de wolkruipen, heeftallestemaken meteen van de medepassagiers.Deman –hij

vertelt in vroegerjaren een fervent nachttreinreizigertezijngeweest– maakte de nachtervoor weinig slaapureneniszomoe dat hijalsneleen bedopzoekt.Ingoed overlegwordt besloten dathij op hethoogsteniveaumag slapen. Om zijn bedtebereiken, moet hij metontschoeide voeten vanhet enenaarhet andere bedklauteren. Ondereen vandebankenligtweliswaar eentrapje, maar datklemt en kanmet geen mogelijkheid tevoorschijn worden gehaald. Alsereen schaap over de damis, volgen er meer.Endus zoeken we al snel de wasruimteopomonze tanden te poetsen. De ruimte is krap,daaromstaan we metéén voet erin en metdeandereopde gang.Demondspoelen is lastig, want hetwater in hettreinstel blijkt niet drinkbaar. Alsalternatief biedtEuropeanSleeper elke reizi-

ger een flesje wateraan.Dat kun je –naasthet spoelen– gebruiken om te drinkenenjezelfeen beetje op te frissen. Wiemeer ruimte wilomzichom te frissen, kankiezenvoor het toilet.Dat deel je echter metzo’n vijftigpersonen. Hetisdaardoor af en toedringen geblazen –enniet iedereen laat hettoiletachterin een staatwaarinjenog over ”opfrissen” kunt spreken. Terugindecouchette dientzich een dilemma aan: gaan we,net als onze medepassagier,met kleren en al aannaarbed of kleden we ons om?Het eersteishet gemakkelijkst,maarniethet meesthygienisch voor wiebij aankomst in Tsjechië een dagdoor de hoofdstad wilstruinenendaarnaopnieuw in de nachttrein staptomdeterugreis te aanvaarden.

Maar omkleden dan, onderhet

VIJF DILEMMA’S

VOOR HET

SLAPENGAAN

#1 Waar leg je het kussen?

Waar je je kussen legt, komt je hoofd. Kies je ervoor om ’t bij het raam te leggen, waardoor je regelmatig wordt geconfronteerdmet lichtvan buiten?

Of toch voor de gangkant, waar het gehoriger is? De gangkantblijkt bij nader inzien eenprima optie –zeker als ’s nachts iedereen onderzeilis.

#2 Hoe ruimjejetas op?

Je portemonnee en waardevollespullen gaan in de tas. Maar laatjedie op je bed staan –zodatjeminder ruimte voor jezelf overhoudt– of kies je voor de gedeelde bergruimte?

Bang voor dieven hoef je niet te zijn, maarkies als het even kanvoor een slaapplaats in de buurtvan een opbergplek. Dan heb jeslaapruimteén controle over je eigendommen.

#3 Welofgeen pyjamaaan?

Voor omkleden is geen ruimte,ofje moet voorhet toilet kiezen. Mwah. Na eennachtje in je kleren slapen, kom je verkreukeld en muf aan. Dus wordt het toch omkleden. Datkan onder de dekens, liefst als het lichtindecouchetteuit is.

#4 Boven of beneden?

Slaap je op een bank waarop de hele dag mensen hebben gelegen? Of bovenin, waarbij je altijdlangs meerdere mensen moet?Beneden heb je de meesteruimte om het jezelfgemakkelijk te maken, bovenin ligjerustiger. Lastige keuzedus.

#5 Snurkers wakker maken of niet?

Snurkers, je moet er tegen kunnen. De besteoptie: even eenpor geven alsze het te gek maken –ofals je je zorgen beginttemaken over hun gezondheid. En anders: oordoppen inenpitten!

WATTEDOEN IN PRAAG?

Ooit werdPraag door UNESCOuitgeroepen tot een vandemooistesteden vanEuropa en dat is niet voor niets. Met zijnhistorischecentrum, velebezienswaardigheden en indrukwekkende geschiedenis heeft de stad veel te bieden. Zonder twijfel meer dan Brussel, ook al is datdehoofdstad vanEuropa... Alsjeerbent, mag je dit niet missen:

1. De Karelsbrug

Vanafhet centraal stationloop je in een kwartiertje in kalm tempo naar de Karelsbrug,die dateert uit1357. Deze brug verbindt de beide zijden van de rivier de Moldau. De brug is alleen toegankelijk voor voetgangers, en valt op door de schitterende bouwstijl. Voor zo’nzes eurobeklim je een vande torens aan weerszijden en heb je een nogmooier uitzicht!

toeziend oog van een onbekend verliefd Frans stelletje?

Het wordt een tussenweg: omkleden onder de dekens. Maar daarvoor moet eerst het bed –een stevige, maar smalle plank aan de wand, die je uitklapt voor gebruik– nog worden opgemaakt.

De kussenhoes en het veel te grote dekbedovertrek voor het kleine dekentje ruiken heerlijk. Dat maakt het aantrekkelijk om onder de (dunne) wol te kruipen.

Snurkende reisgenoten

Eenmaal onder de deken is het wennen. Het bed is krap en vormt naast slaapplaats ook de bergplaats voor je meest kostbare bezittingen

Daardoor lig je weinig ontspannen. Tel daarbij op dat de deken te kort blijkt én dat de trein met regelmatige tussenpozen rangeert, stopt en schommelt, en het duurt even voordat de slaap zich aandient

Komt nog bij dat je liggend helemaal bent overgeleverd aan het spoor: als de trein van een helling raast, ben je blij dat er een hekje aan het bed zit, zodat je niet op de

grond rolt.

Een van de medepassagiers heeft daar niet zo veel last van. Vanaf het bovenste bed klinkt een luid gesnurk, dat alleen ophoudt als de verliefde Fransman schel fluit of even aan een been trekt. Na zo’n twee uur draaien, komt de slaap toch. En dan blijkt dat het prima slapen is op de cadans van de nachttrein. Pas als de trein tegen 6.00 uur Berlijn Hauptbahnhoff aandoet en de drie medereizigers uitstappen, komt er weer leven in de couchette Op de gang hangt inmiddels een zurige zweetlucht, afkomstig van tientallen andere passagiers, maar de airconditioning maakt veel goed. Van reis van Berlijn naar Praag verloopt gevoelsmatig een stuk langzamer dan de nachtelijke rit Hoewel de locomotief onverminderd voortraast door glooiende landschappen en langs slaperige stadjes, is de reis van zo’n zes uur nog lang. Het uitzicht op de Moldau, schitterende burchten en grote bospartijen maakt de reis wel gedenkwaardiger, maar niet snel-

2. Astronomisch uurwerk

Tijdens de wandeltocht naar de Karelsbrug passeer je diverse historische en toeristische trekpleisters. Het astronomisch uurwerk is er een van. De indrukwekkende wijzerplaat toont veel verschillende tijdsaanduidingen. En eens in het uur komen de apostelen in een parade voorbij.

3. Jeruzalemsynagoge

Praag kent een levendige Joodse geschiedenis. Vlak bij het station vind je de Jeruzalemsynagoge, met zijn indrukwekkende gevel van hemelsblauw en goud. Ook als je niet naar binnen gaat of niets van oude gebouwen moet hebben, is deze synagoge de moeite waard!

ler. Het wachtleed wordt een beetje verzacht, doordat we de couchette nu nog maar met z’n tweeën delen: met de voeten op de bank en een ontbijtbox in handen maken we er het beste van.

Maar als de machinist eindelijk station ”Praha hlavní nádraží” omroept, zijn we blij dat we kunnen uitstappen.

Vinden we dit voor herhaling vatbaar, vragen we elkaar, als we voet op Praagse bodem hebben gezet. „Ja, maar dan vooral voor de beleving”, luidt de conclusie. Je kunt in de nachttrein prima slapen en het comfort was oké. Maar privacy en rust hoef je er niet te verwachten. Met een prijskaartje van zo’n 270 euro per persoon is de reis bovendien niet goedkoop.

De winst van de reis zit ’m dan ook vooral in de duurzaamheid. Een nachttrein stoot immers stukken minder schadelijke stoffen uit dan een vliegtuig. En het verhaal dat je naderhand kunt vertellen –over snurkers, slaapproblemen en sardientjes in een ton– is het meer dan waard.

4. Staroměstské náměstí

Op dit oude stadsplein, waar ook het astronomisch uurwerk zich bevindt, vind je een monument ter herinnering aan Jan Hús, de kerkhervormer die als martelaar aan zijn einde kwam. Wil je even zitten, dan zijn er terrasjes genoeg. Of bezoek de Týnkerk, die stamt uit de veertiende eeuw

5. Praags burcht

Vanaf de Karelsbrug loop je in zo’n 10 minuten naar de Praagse burcht. Het kasteel, dat al in 880 werd gebouwd, is op grote afstand te zien. Geen wonder, want alleen al de voorzijde is een halve kilometer lang. Binnen de muren van het complex zijn diverse torens, poorten en paleizen te vinden.

Vakwerkhoofdstad vanDuitsland

Hier waan je je in de middeleeuwen

Quedlinburg telt om precies te zijn2069vakwerkhuizen. Dat is al bijzonder.Alsof dit niet genoeg is, bevindt zich op de slotberg in de St. Servaaskerk het graf vandeeersteDuitse koning.„Welkom in de wieg vanDuitsland.”

TEKST &BEELD: RENÉZEEMAN

uedlinburg,gelegen in de Harz, wordtgerekend tot’swerelds mooiste steden metvakwerkhuizen.Met zijn historische centrum staatdestad, die ruim 23.000inwonerstelt, sinds1994 op de Werelderfgoedlijst. Wie over de kinderkopjes vande smalle stratenwandelt, waant zich tussen de vanleem en hout opgetrokken woningeninde middeleeuwen. Het stralend middelpunt is de Markt, waar in oude tijdende handelswegensamenkwamen. Hier bevindt zich de plaatselijke VVV, die klaar staatominformatie te verstrekken aande1,5 miljoen toeristen die de stad ieder jaar aandoen. Datgebeurt onder anderedoor rondleidingen

Vensterwinkels

Met een ”Welkom in de wiegvan Duitsland” begroet OlafEiding de groep die hij twee uur lang zal leiden door zijngeboorteplaats. Eiding voert de groep onder anderedoor de Schuhweg, de Jüdengasse, de Hölle en de Hohe Strasse,naar het Raadhuis en de St.Benedictus- of Marktkerk en de St.Blasiuskerk. Hij praathonderduit en wijst om zichheen Regelmatig staathijstil, bijvoorbeeld bij een bronzenbeeld uit de veertiende eeuw vandelokale held Roland, die symbool staat voor de handelsvrijheid. Onder koning OttoIII kreeg de stad in 994 handelsrechten. In de Schuhweg, waar de eerstehuizenalin 1250 stonden, zaten, zoals de naam al aangeeft, de schoenma-

kers. In weer een anderestraatzatendeverkopers vanwol met hun zogenaamde vensterwinkels. „Die openden hunramen en klapten een plank omhoog als toonbank, zodatzebinnen konden blijven zitten”, verteltdestadsgids

Oudstevakwerkhuis

De toeristen volgen Eiding op de voet,hun ogen gerichtopdeoude panden. Het ene is nog fraaier dan hetandere.Demooiste vakwerkbouwwerken zijn wel het gildehuis ZurRose uit 1612,deBeursuit 1683 en hetkoopmanshuis de Weisser Engel uit 1623, met eenbijzonder stucplafond. „Quedlinburgisde vakwerkhoofdstad vanDuitsland”, zegt Eiding metgepaste trots.„En, hier aandeWordgasse staathet oudstevakwerkhuisvan Duitsland,

DE HARZ IS MEER DAN QUEDLINBURG

De Harz ligt betrekkelijk dichtbij voor Nederlanders. Van Utrecht naar de Harz is het pakweg 450 kilometer De streek biedt meer dan alleen Quedlinburg. Enkele tips.

DE GROENE BAND

In de ruim 40 jaar dat het IJzeren Gordijn Oost- en West-Duitsland van elkaar scheidde, was er een 10 kilometer brede bufferzone tussen beide landen Omdat hier niemand mocht komen, ontstond er een uitgestrekt natuurgebied, dat voor een deel in de Harz ligt. Wie van wandelen houdt, kan naar de grenstoren Rhoden gaan Die vormt het startpunt van het 90 km lange grens- of wandelpad naar Tettenborn.

BROCKEN

Met een hoogte van 1141 meter is de Brocken de hoogste berg van Noord-Duitsland. Ieder jaar bezoeken ruim 2 miljoen toeristen de bezienswaardigheid. De meesten maken gebruik van de –prijzige– stoomtrein. Wandelen kan, maar is een uitdaging. Jammer dat de schors- of bastkever de sparrenbossen rond de berg heeft aangevreten Het uitzicht op de Brocken, als het weer helder is, maakt veel goed.

HANGBRUG

De Titan RT-voetgangershangbrug is wereldwijd een van de langste in zijn soort. Hij overspant met een indrukwekkende lengte van 458 meter het Rappbode-dal en is vervaardigd uit een stalen rasterwerk met een breedte van 1,2 meter. De loopweg (rooster) is over de gehele lengte begrensd door een 1,3 meter hoge reling en aan de zijkanten afgesloten met roestvrijstalen netten.

GOSLAR

Wat Quedlinburg was voor de DDR, was Goslar voor West-Duitsland Het middeleeuwse stadscentrum van Goslar grossiert net als Quedlinburg in fraaie vakwerkhuizen: er staan er ruim vijftienhonderd.

MITTELBAU-DORA

De Tweede Wereldoorlog is nergens ver weg in Duitsland. Mittelbau-Dora werd als laatste concentratiekamp van de nationaalsocialisten opgezet in de zomer van 1943 Aanleiding was de verplaatsing van de productie van de V2-raketten van Peenemünde naar een tunnelcomplex bij Nordhausen In de ondergrondse raketfabriek moesten gevangenen maandenlang werken, onder onbeschrijfelijke omstandigheden. Tienduizenden van hen lieten het leven. Mittelbau-Dora is gratis te bezoeken.

gebouwd rond 1300. Nu zit er een museum in. En dat is gewijd aan?”

Eiding wacht het antwoord niet af, maar geeft het zelf: „Vakwerk.” Vakwerkhuizen waren destijds niet per se een teken van rijkdom. „Gewone burgers hadden geen geld voor een stenen huis Hout en leem waren betaalbare bouwmaterialen.” Op een vraag over Quedlinburg in de oorlog, antwoordt Eiding: „De stad is gespaard gebleven in de Tweede Wereldoorlog. Gelukkig viel er geen bom. Een paar kogels zijn er afgeschoten, daar bleef het bij.”

Bijzonder is dat de stad zich op 19 april 1945 overgaf aan Amerikaanse militairen. Maar bij de naoorlogse deling in Oost- en West-Duitsland schoof de grens een paar kilometer op en kwam Quedlinburg in de Russische zone te liggen. „De communisten hadden geen oog voor de oude monumenten. Het is goed dat de Muur viel, want de Oost-Duitse autoriteiten hadden plannen om honderden verwaarloosde vakwerkhuizen voor de vlakte te gooien.” Die panden dienen nu als woonhuis, winkel of eet- en drinkgelegenheid. De stad is geen optelsom van oude gebouwen. Wie wil shoppen kan hier goed uit de voeten, maar wordt niet overvoerd door souvenirshops.

Vogelaar

Eiding staat stil bij een klein huis dat hij de Finkenherd noemt, de Vinkenhaard. „Volgens overleveringen was de Saksische hertog Hendrik hier in 919 op vogeljacht, toen bodes hem vertelden dat hij de koning van het Oost-Frankische rijk was geworden. Of het

waar is, weet ik niet, maar hij is als Hendrik de Vogelaar de geschiedenis ingegaan. Wat in elk geval klopt, is dat hij bekendstaat als de eerste Duitse koning. Op wat wij de slotberg noemen, liet hij een kasteel bouwen, waar hij graag met zijn vrouw Mathilde woonde.” De rondleiding voert naar de slotberg, waar geen kasteel meer staat, maar de St. Servaaskerk. „Het slot is omgebouwd tot een kerk”, legt Eiding uit. „Hendrik is in 936 in de kerk begraven. Later, in 968, kwam zijn vrouw naast hem te liggen. Hendrik ligt er nu niet meer Wat er met hem is gebeurd, weet niemand.”

Dwerg

Men kan niet zeggen dat er nooit naar zijn lichaam is gezocht. Wat Eiding over Hendrik I en de St. Servaaskerk vertelt, is bizar. Vanaf 1936 is de kerk door de nazi’s gebruikt als inhuldigingsplek voor nieuwe SS’ers. Nazileider Adolf Hitler en SS-chef Heinrich Himmler moesten niets hebben van christelijke kerken Zij geloofden in de zuiverheid van het Germaanse volk en zochten naar voorvaderen die aanbeden konden worden. Eerst lieten ze het oog vallen op Hendrik de Leeuw die in Braunschweig begraven ligt. Maar toen ze zijn gebeente opgroeven, bleek hij niet groter dan een dwerg te zijn geweest en een misvormde heup te hebben. Vervolgens dachten de nazi’s aan Hendrik I. Toen ze zijn graf openlegden, bleek dat leeg te zijn. Jaren achtereen zochten ze er tevergeefs naar. Toch hielden ze vast aan Quedlinburg. Alles wat aan het christelijke geloof

deed denken, verwijderden ze. De kerk moest een tempel van de SS worden. De duizendste sterfdag van Hendrik I, op 2 juli 1936, greep Himmler aan voor een herdenkingsplechtigheid. Met fakkels en trommels marcheerden de troepen door het stadje. Na de capitulatie van nazi-Duitsland werd de SS-tempel weer een kerk

Schat

Eidings verhaal over de St. Servaaskerk heeft nog een staartje. In de kerk bevond zich een van de waardevolste verzamelingen uit de middeleeuwen. Het oudste stuk van de kostbaarheden was een albasten kruik uit de eerste eeuw, die gebruikt zou zijn bij de bruiloft te Kana. Dan was er nog het Samuël-evangeliarium, een handschrift uit de dertiende eeuw met 191 perkamenten bladen, beschreven met gouden inkt. Zo was er nog een aantal voorwerpen, het ene nog zeldzamer dan het andere. Himmler had de schat in een grot in de buurt laten verbergen, maar na de oorlog bleek daar niets meer te liggen. „Waar was de schat?” vraagt Eiding hardop. „In de Verenigde Staten. Een Amerikaanse militair had de schat gevonden en de kleinoden stuk voor stuk onder zijn jack naar buiten gesmokkeld, ingepakt en met de militaire post naar zijn thuisadres in Texas gestuurd.” Eiding loopt de schatkamer onder de kerk binnen. „Na het overlijden van de militair maakte zijn familieleden de schat te gelde en liepen ze tegen de lamp. In 1993 keerden de voorwerpen op een paar na terug naar de kerk. Kijk, hier liggen ze.”

Het Sneek vandominee Fockens

Voor liefhebbersvan de kleinekerkhistorieis Sneek een bijzondere plaats.Hierstond ds. Lucas Fockens, vertegenwoordiger vanhet FrieseReveil. Op zoek naar sporen dieherinneren aandeze pilaarinGods Kerk.

TEKST: HUIB DE VRIES

BEELD: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Een massieve wolkenmassa drijft over het Friese land en laat boven Sneek een stortbui vallen. De bekende Waterpoort van het historische stadje doet daardoor zijn naam eer aan Het water spoelt langs de trappen. Gelukkig is het vanhier maar enkele minuten lopen naar de Martinikerk in het centrum.

Er is deze dag een uitvaartsamenkomst, laat de beheerder weten, maar een kort bezoek is toegestaan. Door het sombere weer valt er spaarzaam licht door de gebrandschilderde ramen. Brandende kroonluchters werpen aanvullend schijnsel op de banken die in halvemaanvorm om de kansel staan. De preekstoel waarop ds. Lucas Fockens (1763- 1850) de klassieke, Bijbelse boodschap van zonde en genade bracht. Tot ergernis van veel collega’s en een deel van zijn kerkenraad Dat bleek wel toen hij op 18 april 1819 de gemeente voorhield: „Abraham is zonder Christus niets en ons preken over Abraham zonder Christus is schallend koper.”

Het was geen polemische taal, maar diaken M.J. de Jonge beluisterde in deze woorden kritiek op een kort daarvoor gehouden preek door een collega-predikant. Hij klaagde Fockens aan bij het classicaal bestuur en werd in het gelijk gesteld. De overtuigd gereformeerde predikant werd veroordeeld tot betaling van de kosten van het proces en het aanhoren van een strafpredicatie, staande voor de kansel. De proceskosten bedroegen 115 gulden, de boetepreek werd gehouden door de vrijzinnige ds. Visser van IJsbrechtum, onder politietoezicht. Het maakt het staan voor de kansel, denkend aan ds. Fockens, tot een bijzonder moment.

Arglistigen

Dr G.A. Wumkes eerde de predikant door een hoofdstuk aan hem te wijden in zijn boek ”Het Friese Reveil in portretten” Fockens, groot kenner van de Bijbelse talen, het Latijn en het werk van klassieke schrijvers, behoorde tot de vaders van dit Reveil. Zijn grote geleerdheid was voor hem geen verhindering om zich soms te voegen bij de vromen die in gezelschap bijeenkwamen om te zingen, preken van oudvaders te lezen en geestelijke ondervindingen te bespreken. Na enkele andere gemeenten te hebben gediend, stond hij 43 jaar in het Friese stadje: van 1807 tot zijn dood in 1850. Tot een maand voor zijn overlijden ging hij voor, als oudste dienstdoende predikant van Nederland. Hoewel ds. Fockens inhoudelijk sympathiseerde met zijn neef ds. Hendrik de Cock in Ulrum, volgde hij die niet in het verlaten van de vaderlandse kerk De predikant van Sneek koos daarmee niet de gemakkelijkste weg. Hij wist zich aan de ene zijde omringd door collega’s en kerkenraadsleden die het gedachtegoed van de verlichting aanhingen, aan de andere zijde door gemeenteleden die de zijde van De Cock kozen. Een van hun voormannen was Nicolaas Borneman, eigenaar van een verfwinkel aan de gracht Kleinzand, die in woord en daad de zaak van de afgescheidenen bepleitte In woord door zijn geschrift ”Hij maakt te niet de gedachten der arglistigen”, waarin hij de synode aanviel In daad door schippers van scheepjes in het Kleinzand op te roepen zich bij de afgescheidenen te voegen. Vandaag is aan het Kleinzand een HEMA te vinden, met een restaurant dat uitkijkt op het water En

hetFries ScheepvaartMuseum.

Mennisten

Aandezuidzijde vanhet Kleinzand ligt hetdeel vandekadedat bekendstondals het”Mennistenhemeltje”, vanwegedepatriciërswoningen vanwelgestelde doopsgezinden.Ook de vermaning, het kerkgebouw vandedoopsgezinden aan de Singel,etaleertstatigheid. Hetaantalkerkgangers brokkelde in de loop derjaren gestaag af.In 2022 besloten de resterende leden hetgebouwteverkopenaan Friso Bouwgroep. Diegaat hetombouwentot appartementencomplex.De Mennozaal blijft intact,als plaats vansamenkomstvoor de laatste mennisten vanSneek. De kloeke pastorie ernaastwerdal eerderafgestoten. Daar kunjenu terechtals je een bedand breakfast zoekt. Ookdepastorievan ds.Fockens,destijdseen vandedriepredikanten vandeMartinikerk,stond aan de Singel.Volgens Joop Boom vandeVerenigingHistorischSneek en omgeving is deze woning allang vandeaardbodem verdwenen. Het waseen kloekpand, want Lucas FockensenechtgenoteAnnaWilhelminaHavinghaontvingen tien

kinderen, van wie er drie eerder dan hun ouders overleden Herman en Bert werden net als hun vader predikant. Eppo ging bij de marine en klom op tot officier. Dientje trad op oudere leeftijd in het huwelijk met de handelaar in bakkerijartikelen Willem Eise Witteveen en na diens overlijden met houthandelaar

de beoogde promotie kwam het niet Door psychische klachten, die steeds ernstiger werden en uitmondden in een psychose. In 1839 werd de domineeszoon door de rechtbank van Sneek onder curatele gesteld, waarna opname in het krankzinnigengesticht van Utrecht volgde. Daarvandaan verhuisde hij

Als kind las Gerhard Fockens het

Nieuwe Testament in het Grieks. Ook op wiskundig gebied bleek hij geniaal

Willem Hotzes Ringnalda, tevens burgemeester van IJlst. Titia en Henriëtte bleven ongehuwd

Wonderkind

En dan was er de briljante Gerhard (1810-1870), het achtste kind van het echtpaar Fockens. Een wonderkind met een tragisch leven, uitvoerig beschreven door medisch historicus Mart van Lieburg in zijn boek ”De hemelvorser”. Als kind las Gerhard Fockens het Nieuwe Testament al in het Grieks. Op negenjarige leeftijd ontving hij van koning Willem I een gratificatie vanwege „ongemeenen ijver en begaafdheid in het leeren der Latijnsche taal.” Vier jaar later startte hij de studie theologie in Utrecht, waar zijn lievelingsbroer Bert al studeerde

Ook op wiskundig gebied bleek hij geniaal. Na het behalen van de propedeuse theologie ging hij op dat spoor verder. De beantwoording van academische prijsvragen leverde hem in enkele jaren vier gouden medailles op. In 1834 werd hij benoemd tot observator van de Utrechtse sterrenwacht, maar tot

naar het gesticht van Zutphen. Een van zijn mentoren was de theoloog Hermann Friedrich Kohlbrugge, een vriend van ds Fockens. Kort voor het overlijden van zijn vader keerde Gerhard terug naar Sneek Titia en Henriëtte namen hem onder hun hoede; moeder Fockens was al eerder overleden. In 1862 nam broer Bert hem op in de pastorie van Jutrijp. Vandaar verhuisde Gerhard in 1866 naar het Huis van Barmhartigheid in Ermelo, onderdeel van de Zendingsgemeente van ds. Hermanus Witteveen Daar kwam vier jaar later zijn einde. Volgens ds. Witteveen nadat hij de avond daarvoor met hem nog „een goed gesprek had over de dingen des eeuwigen levens.”

Christelijke school

Titia en Henriëtte, door Wumkes aangeduid als „de juffers Fockens”, verwierven in Sneek en daarbuiten bekendheid door hun ijver voor de beweging van het Reveil en hun inzet voor zending, Evangelieverkondiging onder de Joden en christelijk onderwijs. Een jaar na de dood van hun vader

kochten ze het oude commandeurshuis van Sneek Daar begonnen ze een ”Christelijke naai- en breischool”, onder leiding van de door hen aangestelde lerares Anna Joling. In 1957 verrees door hun inzet een nieuw gebouw voor een christelijke lagere school, die landelijk bekendheid kreeg. Op zondag liepen de gezusters geregeld naar het 10 kilometer verderop gelegen Heeg, om ds. Jan Jacob Knap of ds. Jan Wouter Felix te beluisteren Beide predikanten golden als voormannen van het Friese Reveil. In 1862 droegen Titia en Henriëtte hun school over aan een commissie. Ze trokken in bij de intussen gehuwde Anna Joling en haar echtgenoot ds. Gerrit Jan Vos, predikant in Oostermeer. Toen die in 1869 het beroep naar Goes aannam, gingen ze inwonen bij hun zus Dientje.

Het commandeurshuis aan de Markstraat werd in 1864 gesloopt, om plaats te maken voor het grietenijhuis van Wymbritseradeel, nu het stadhuis van Sneek. Alleen bij de Vereniging Historisch Sneek weten ze nog iets van de voorgeschiedenis. Andere inwoners van het stadje reageren verbaasd als hun wordt gevraagd naar ds. Fockens en de arbeid van zijn dochters „Nee, nooit van gehoord.”

Maar de eeuwigheid zal openbaren welke blijvende vrucht hun werk naliet

Ga mee met Terdege naar Friesland! De driedaagse lezersreis van 20 t/m 22 mei staat in het teken van het Friese Reveil. Natuurlijk wordt het stadje Sneek ook aangedaan. Reisleider: ds. M. van Kooten. Meer informatie: zie pag. 57 en terdege.nl.

GOEDKOOPTICKET

Watkostdereisvan Rotterdamnaar Wight? Prijzenvoor treinkaartjes vaninternationaletreinreizen liggennietvast, ze zijn variabel.Het komt erop neer datdeprijs onderhevig is aan vraag en aanbod. Hoedrukker de reisdatumofzelfs de betreffende treinis, destehoger zaldeprijs liggen. Boek je op tijd (endus alséén vandeeersten), danisdekanshet grootst datjeeen goedkoop treinticketkuntscoren.

De Eurostar en de Britse treinenzijninderegel al 180dagen voor de gewenste reisdatumteboeken. Hetlaagste tarief voor de trip Rotterdam-Londenper Eurostar schommelt in hetvoorjaar van2025rondde85euro. De treinvan Londen naar Portsmouth kost 45 euro perenkelereis. Daar komt de overtochtnaar Wight (goedkoopstekaartje 28 euro)dan nogbij.Reken dusopminimaal 160europer persoon,enkelereis. www.eurostar.com/nl

STOPCONTACT EN WIFI BIJ DE HAND, KARREN MAAR

Zonder wielen naar Wight

Kun je zonder gebruik te maken van auto of vliegtuig op vakantie gaan naar het Britse eiland Wight, voor de zuidkust van Engeland? Ja, dat kan. Lees hoe Riekelt Pasterkamp vanuit Rotterdam zonder (auto)wielen naar Wight tijgt.

TEKST: RIEKELT PASTERKAMP

BEELD: UNSPLASH, RIEKELT PASTERKAMP

In het donker zoeft de Eurostar met 160 kilometer per uur door de tunnel, daarbuiten haalt hij het dubbele

Hij is iets te laat, de Eurostar van 08.58 uur. Net na negenen glijdt de gestroomlijnde trein met de gele snuit Rotterdam Centraal binnen. Er stappen meer mensen in dan uit. Iedereen heeft een stoelnummer, dus lukraak ergens gaan zitten kan niet. We hebben geluk: de stoel naast ons blijft leeg. Stopcontact en wifi bij de hand; karren maar.

Koffertjes

Ons reisschema voor vandaag is als volgt: Rotterdam–Brussel–Londen–Portsmouth–Wight. Zonder wielen (van de auto), zonder vliegtuig, maar met bagage. Twee koffertjes in het bagagerek deinen zachtjes mee op het ritme van de trein.

Na dik een uur komt Brussel in zicht. Hier overstappen. Nog wel. Eurostar rijdt vanaf 10 februari 2025 weer rechtstreeks van Amsterdam en Rotterdam naar Londen. Door werkzaamheden aan de Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal zijn reizigers nog even genoodzaakt in Brussel over te stappen voor de paspoortcontrole.

Vanaf februari kan Eurostar ook meer reizigers per trein naar Londen vervoeren, omdat de terminal groter is dan voorheen. Bovendien wordt het aantal stoelen per trein in de loop van 2025 verder verhoogd. „Eurostar blijft zich inzetten voor een veelbelovende toekomst in Nederland”, aldus topvrouw Gwendoline Cazenave van Eurostar

Tunnel

Om 10.56 uur gaan we verder, vanaf Brussel Midi naar London

Sint Pancras International, een trip van –op papier– twee uur en vier minuten. Op het leukste deel van de route is niets te zien: de Kanaaltunnel In het donker zoeft de Eurostar erdoorheen met een snelheid van 160 kilometer per uur. Buiten de tunnel haalt de trein bijna het dubbele: 300 kilometer per uur.

De Kanaaltunnel is 50,45 km lang, een lengte die je ook krijgt als je 159 Eiffeltorens op elkaar zou stapelen Van die ruim 50 kilometer ligt 37,9 km onder het Engelse Kanaal, waardoor het de langste onderzeese tunnel ter wereld is Op zijn diepste punt ligt de tunnel 75 meter onder de zeespiegel. Daar merk je trouwens weinig van als je in de trein zit. Het Kanaal zelf (de zeestraat tussen Engeland en Frankrijk) is 174 meter diep op het diepste punt.

Het idee om Frankrijk en Engeland door middel van een tunnel met elkaar te verbinden, is best oud. Aan het begin van de negentiende eeuw was Napoleon Bonaparte al een van de grote voorstanders De eerste proeftunnel werd in 1880 gestart in Abbot's Cliff, bij Folkestone. De meeste arbeiders gebruikten handgereedschap, maar er was ook een voor die tijd ultramoderne boormachine. Het werk werd stopgezet en pas weer opgepikt in 1988.

De werken zijn in 1993 afgerond en de Kanaaltunnel werd op 6 mei 1994 officieel geopend door de destijds Britse koningin Elizabeth II en de toenmalige Franse president François Mitterrand Eurostar begon zijn diensten in november 1994

Boomstronk

Volgens de dienstregelingmeren

we om 12.00 uur scherp (het is in Engeland een uur vroeger)afop Londen St.Pancras International. En datklopt vandaag totopde minuut.Invier uur vanRotterdam naarLonden, niet gek. Met aankomst op ”een vandemeest elegante stations terwereld”. Jammer is wel datervanafSt. Pancras geen treinen vertrekken naar Portsmouth.Wemoetenmet de metroofregionaletrein naar London Waterloo Stationom daar op de trein naar Portsmouth te stappen. Vraag niet hoe het kan, maar houd er terdege rekening mee. Zekermet een hoop bagage is hetbehelpen.

De snelstetrein vanafWaterloo doet er anderhalf uur over naar Portsmouth, de langzaamstedik twee uur; die stopt zo’n beetjebij iedereboomstronk inhet zuiden vanEngeland. We nemen de tijd en lunchen op Waterloo Station. Om 14.30 uur vertrektvan spoor 4 de trein vanSouth Western Railwaysnaar PortsmouthHarbour, aankomst 16.03uur.Onderweg gaathet langs plaatsen als Woking, Guildford,PetersfieldenFratton. Mooie gelegenheid om het fraaie Engelse landschap èn de soms erbarmelijke staatvan het Britse spoorwegnet te bekijken.

Marine

Op nog geen 50 metervan de zee komt de trein totstilstand. PortsmouthHarbouriseen kopstation, verder kanhet niet. Het station uit rechts ligt het stadje. Portsmouth is marine.DePortsmouthNaval Dockyard –in januarienmaart1941 hevig gebombardeerddoor de Duitsers– is nog altijd in gebruik

bijdeBritsemarine.Het is onder meerdethuishaven vandetwee vliegdekschepen vandeRoyal Navy.Inhet Scheepvaartmuseum op het terrein kunjeHMS Victory zien, het vlaggenschip vanHoratio Nelson tijdensdeSlag bij Trafalgar Ook het enige Britse marineschip uit de EersteWereldoorlog is bewaardgebleven

Niet ver vandewerf staatThe RoyalMaritime Hotel,dat maritieme geschiedenisademt. Het hotel uit1850zit in een vande oudste panden vandehavenstad en wasaanvankelijk bedoeld voor marinemensen. Na herbouw na de Tweede Wereldoorlog ging het hotel in maart 1952 weer open, nu voor iedereen. Eyecatcher van PortsmouthisdeSpinnaker Tower, een 170meter hoge uitkijktoren, geopend in 2005. De torenstaat op het terrein vandevoormalige wapenwerf vandemarine, datnu een winkelcentrumis.

Hovercraft

Wight, een idyllisch eilandvoor de zuidkust vanEngeland, is vanuit Portsmouthaltezien.Erzijn verschillende manieren om er te komen.Dehovercraft”IslandFlyer” biedt de snelstemanier om het Isle of Wighttebereiken. Eenrivaliserend schip,deFastCat-veerboot, doet er met ongeveer 22 minuten ruim twee keer zo langover.Om vandeslometraditionele veerboot maar te zwijgen. Maardie neemt dan weer auto’s en vrachtwagens mee. Datkan de Flyer niet. Wij kiezen voor de hovercraft. De motoren vandemet de Union Jack versierde GH-2161komen brullend totleven, het stevige kussen wordt opgeblazen, waardoor de boot zachtjes 1,6 meter de lucht in

wordt getild. Vervolgens draaithet vaartuigzichomenglijdt naadloos vanafhet kleine strandjedezee in. Meeuwen –gewend aan dit spektakel– kijkenniet op of om. De volgende tien minuten zijn spannend. Slechtsenkele centimeters boven het wateroppervlak zoeft de Island Flyer naar de overkant. De zee is kalm, net als de overtocht.Afentoe spater wat waterop, maar datmag geen naam hebben. Hovertravel is, naar eigen zeggen, ’s werelds enige hovercraftdienst voor passagiers die het hele jaar door dienst doet. Aan de overkantstuift de hovercraftde walop. Welkom op Wight.

Christelijke vakantieparken

Duitsland Frankrijk Nederland Oostenrijk Tsjechië Zwitserland

Hopelijk zie ik je deze zomer! Groetjes, Onsie

Boek direct en ontvang vroegboekkorting!

Scan deze QR-code, ontdek al onze parken en boek direct via:

www.onsvakanties.nl 0184 - 422 000 |info@onsvakanties.nl

Rue de Rémersdael 98 | 4852 Hombourg (België) +32 8778 4350 www.molenvanmedael.eu | info@molenvanmedael.eu

Geniet van uw vakantie op een unieke locatie midden in de natuur

Op het domein van de Molen van Medael in Hombourg geniet u van vakantie op een unieke locatie. Onze luxe vakantiewoningen zijn gelegen midden in de natuur, met aan de ene zijde het bos en aan de andere kant het riviertje de Gulp, dat langzaam zijn weg baant door het dal Op ons domein bevinden zich een grote speeltuin, tennis- en voetbalveld, (beach-)volleybalveld, jeu des boulesbanen en grote speelweides.

Activiteiten & gastronomie

Bezoek onze ambachtelijke stroopstokerij en beleef & proef de geheimen van dit eeuwenoude ambacht. Ook kunt u zelf uw eigen Limburgse vlaai bakken in onze traditionele houtgestookte oven. Wij verzorgen ook huifkartochten en hebben een survival- & outdoor-parcours en boogschietbaan Daarnaast verzorgen wij ontbijt, lunch, picknick en warme maaltijden of bbq voor onze gasten! Kijk op onze website voor de vele mogelijkheden!

Stalkers

Wim Donker, echtgenoot, vader, opa. Was de oudste (politie-) rechter van rechtbank Den Haag.

Verbroken relaties leiden nogal eens tot problemen. Vooral als degene die zich afgewezen voelt, er niets van snapt. Wat begint als een pijnlijke, maar begrijpelijke reactie op een breuk, kan ontaarden in stalkingsgedrag. Stalking kan verschillende vormen aannemen: van veel ongewenste berichten en telefoontjes tot het achtervolgen van het slachtoffer

Vaak zijn de daders mensen die moeite hebben met het accepteren van de breuk. Ze voelen zich afgewezen en proberen de controle terug te krijgen over de situatie. Vaak is sprake van een diepgeworteld gevoel van jaloezie, bezitterigheid of gebrek aan zelfwaardering. Duidelijk is dat gestalkt wórden een traumatische ervaring kan zijn. Het constante gevoel van onveiligheid en angst voor de dader kunnen leiden tot ernstige psychische problemen, zoals angststoornissen en depressies. Veel slachtoffers voelen zich gedwongen om hun dagelijkse leven aan te passen, waardoor hun sociale contacten, werk en zelfs hun mentale gezondheid worden aangetast. Op een rechtszitting verlopen gesprekken met dergelijke daders moeizaam. Ze snappen niet dat hun gedrag als belemmerend en zelfs bedreigend wordt ervaren. Ze willen „alleen maar weten hoe het met de ex gaat.” Dat zij een steen door de ruit hebben gegooid om de aandacht te trekken, was „niet handig, maar niet vervelend bedoeld.” Als rechter kun je in zo’n geval een veroordeling uitspreken voor

vernieling, maar je weet dat het hinderlijke gedrag daarmee niet zal eindigen. Alleen, welke maatregelen moet je nemen om het gedrag te laten stoppen, zonder de vrijheid van de verdachte onnodig in te perken? Een probleem is dat de daders van stalking zich vaak niet begrepen voelen. Ze gaan in hoger beroep. In zijn algemeenheid geldt dat een straf alleen ten uitvoer gelegd kan worden als de veroordeling onherroepelijk is. In situaties als stalking kan de rechter gelukkig bepalen dat bijkomende voorwaarden als een straatof contactverbod onmiddellijk uitvoerbaar zijn. Dan moet de veroordeelde zich aan de voorwaarden houden, ook als hij in hoger beroep gaat. Een contactverbod houdt in dat de dader geen contact meer mag opnemen met het slachtoffer, terwijl een straatverbod de dader verbiedt zich binnen een bepaalde afstand van het slachtoffer te bevinden Zo kun je slachtoffers een gevoel van veiligheid bieden. Bij overtreding kan betrokkene een bepaalde periode worden opgesloten. Zo kun je als rechter een steentje bijdragen om de veiligheid voor slachtoffers te vergroten.

Er zijn mensen die geloven dat de hoorns van neushoorns een medicinale werking hebben. Daar is niets van waar, maar het heeft er wel voor gezorgd dat de meeste neushoorns in de wereld ondertussen ernstig bedreigd zijn. We zijn dan ook erg blij als we er een paar tegenkomen in Zuid-Afrika. Helaas zijn deze neushoorns hun hoorns wel kwijt. Een preventieve actie tegen stroperij. Het blijven toch magnifieke beesten om te zien.

VRIENDIN

Vierhet voorjaar

KOMGEZELLIG METJEVRIENDIN/MOEDER/ ZUS/COLLEGA

NAAR DE BETUWE!

WANNEER D.V. vrijdag 7maart2025

WAAR

Molen de Zwaluw/De Bongerd, Kesteren

TIJD

15:00 -21:00uur

PRIJS: 39,95

PROGRAMMA:

We ontvangen je met koffie/thee en wat lekkers. Om 16 uur presenteert HannaRoubos haar nieuwste boek “Piekfijn,stapsgewijs naar stijlvol grijs”. Smuldaarna vaneen heerlijke high tea. ’s Avonds kunjeshoppen bij woonwinkel De Bongerd. Overal staan gezellige kraampjes.Ook zijn er haarstylisten, personal shoppers en kledingcoachesaanwezig.

Siep Sneeuwpop

Als echte landrot uit Kootwijkerbroek stapt Joanke van der Wal na haartrouwen aan boord van een binnenvaartschip. Terdege vaart een stukje mee.

Ze dwarrelen naar beneden.Eerst zachtjes.Daarnaharder. De witte vlokken worden steeds groter. Het is avond.Endonker.Het schipstuwt zich voortover het kanaal,dat in duisternisgehuldligt,maardoor de vallende sneeuween beetje lichter lijkt

Twee neusjes zitten tegen het stuurhutraam gedrukt. ,,Het blijft liggen, hé, mam”, zegt Lucas. Op de aluminium luiken ligt inderdaad al een laagjewit poeder.,,Het is bedtijd,jongens”,antwoordik. ,,Wie weet kunnen we morgen een sneeuwpop maken.”

Die avond stop ik twee glunderende jongentjes warm onderde wol en glibberen we zelf over het gangboordomaan te meren bij de ligplaats.

De volgende dag worden we wakkerin een wittewereld. Het dunne laagjeopde luiken is veranderdineen pak sneeuw van een paar centimeter dik. Voor Nederlandse begrippen is het heel wat. Het ontbijt wordtsnel naar binnen gewerkt, demutsen, handschoenen en sjaals worden bij elkaar gezochtendan wagen we ons op het spekgladde roefdek.

Eenhalfuurtje laterheeft de sneeuwophet roefdek zich vaneen horizontale positie verplaatst naar een verticale. Daar staat parmantig een heuse sneeuwpop, inclusief ogen, armen, pet, sjaal en winterpeen. Ons

nieuwe bemanningslid krijgt de naamSiep Sneeuwpop.

’s Middags varenweDuitslanduit en Nederlandin. De temperatuur gaatnaar een paar graden boven nulendelucht wordt grijs. Niet veel laterkletteren regen en hagel op het stuurhutdak. De gurewindsuist, maar het schipbeuktzichmoeiteloos door het

Metmutsenensjaals wagenweons op het spekgladde roefdek

onstuimige water.EnSiep die vanochtend nog zo parmantig op het roefdek stond, ziet er nu verdrietig uit. Zijn ogen en zijnoranje neus zijn uitzijn hoofd gerold, zijnarmen zijnverdwenen

,,Watjammer”, verzucht Lucas, ,,door al die regen is hij nu gesmolten, we hadden hem binnen moeten zetten.”

En ja, daar smelt ik van.

Hoe steviger je poetst, h schoner

Feiten en fabels over onsgebit j hoe sc de tand h h n

d, eh… h…?

Logisch dat je denktdat je goed bezigbent, wanneer je meteen na de maaltijd stevigaan het tandenpoetsenslaat. Maar niet alles is wathet lijkt, ook niet rondhet wel en wee vanons gebit. Zo kunjenahet eten beter even wachten, voordat je de tandenborstelpakt. En op dat vlugge, frisse slokje mondwater bijvoorbeeld,valt ook best iets af te dingen.

TEKST: MARIAWILBRINK BEELD: GETTY IMAGES

Knarsetanden is niet echthandig

Word je wakkermet kaakklachten,dan kanhet maar zo zijn datje’snachtsligtteknarsetanden. En daarbij benjesterker danjedenkt!Met je gebitkun je een druk uitoefenen vanmaarliefst125 kilo!Weesdaarom dus blij datdit gewichtverdeeldisoveraljetanden, anders hieldjegeen gebitmeer over.Meestalgaandie perioden vannachtelijktandengeknars trouwens welweerover, maar de uitwerking is niet zo onschuldig.Jetandglazuur kansnellerslijten of zelfsbreken of barsten, metals gevolg:gevoelige tanden en een groterekansopgaatjes.

GEMAAKTOM

VLEES TE ETEN

Hardste materiaal in onslichaam

Keihardishet, datbovenste laagje, datonze tanden beschermttegen slijtage. Het tandglazuurbestaatuit een mengsel vancalcium, natrium, fosfor en magnesium. Het is het hardstemateriaal in onslichaam, zelfs sterker dan onze botten! Maar let op:zelfs het meestrobuuste glazuur kanniet overleven op een non-stop coladieet. Zure dranken en een gebrek aan goede mondhygiëne zullen ervoor zorgen datje glazuur sneuvelt! Daar helptgeen hardheid aan.

Wist je datjegebit eigenlijk het enige stukje vanjeskelet is datjekuntzien? Net als je botten hebben ze calcium nodig om sterk te blijven en er glanzend uit te zien. Aangezien ze dagelijksworden blootgesteldaan verschillende voedingsmiddelen en dranken,zijn zewel kwetsbaarder dan je botten

Steedsmeer mensen eten vegetarisch, maar we hebbentochechthet gebitvan omnivoren. Onze voorsteviertanden, de snijtanden,zijnmet hunscherpe randen ideaal om door taai voedsel te snijden, terwijldetweescherpe hoektanden helpen bijhet scheuren vanvlees,net alsbij veel vleesetende dieren.Verdernaar achteren hebben we bredere, platte kiezen (tienintotaal)die uitstekend zijn in hetvermalenvan plantaardig voedselzoals groenten en granen.Samen zorgen deze tanden ervoor datwezowel vlees alsplantaardigvoedsel efficiëntkunnenverwerken.

Wittevullingen beter dan grijze

Witte vullingen zijn onopvallender,maarzijnzeook beter? De oudere,grijzevullingen worden vanverschillendemetalen gemaakt, zoalskwikenkoper.Zezijnweliswaar goedkoop, maar niet helemaal veilig,vindt de WorldHealthOrganisation.Dezogenoemdeamalgaanmengsels kunnenindeloop derjaren oplossen. En danheb je dusdie zwaremetalen in je lichaam. Kies alsjedekeuze hebt,daarom liever voor de witte vullingen.Die zijn weliswaarietsminderresistent dan diemetalen,maar minder giftig

FABELS:

Wittetanden zijn gezonde tanden

Iedereen wil wel een stralend witteglimlach, maar kleur zegt niet alles.Denatuurlijkekleur vantanden varieert per persoon,enhet is heel goed mogelijk datjouw lichtgele tanden een stuk gezonder zijndan de stralend wittetanden vanjebuurvrouw.Zorgliever goed voor je tanden, door gezondteetenenregelmatig naar de tandarts te gaan, dan je alleen op de kleurteconcentreren.

HARD POETSENMAAKT

JE TANDENSCHONER

Hetlijkt logisch: hoeharderjepoetst, hoe schonerjetanden. Toch?Helaas werktdat eerderaverechts.Tefanatiekpoetsen kanje ervoor zorgen datjetandvlees terugtrekt Het kanzelfs hetsupersterke glazuur wegschuren, waardoor je tanden juistkwetsbaarder worden.Het bestekun je je tandenborstel schuin op de grenstussentandvlees en tandenzettenendeboelmassereninplaatsvan schrobben. En vergeet de 3B’s niet:binnen-, boven- en buitenkant! M re Je k nute doo fect waar scho esse kan e oplo mee niet z

Niet waar! Je gebit is weliswaar onmisbaar om je eten totmoes te kauwen, maar het helpt je ook met praten. De vorm vanonze tanden speelteen rolbijhet vormen vanverschillende klanken. Stel datje”vissen” moestzeggen zonder je voortanden...Onzetanden werkennauw samen met onze tong en lippen om bepaalde klankentevormen. De letters s, fent zijn bijvoorbeeldbijnaonmogelijkuit te spreken zonder je tanden. Wie een kunstgebit heeft, dathijeven uitdoet, weet daar alles van.

ondwater

einigt je tanden

datwel: Bij gebrek aan tijd om braafdrie mite poetsen nog even zo’n een slok mondwater emond spoelen. Helaas is datniet enorm ef.Mondwaterbereiktnietaldie lastige plekjes andplak zich graag verstopt. Voor een écht gebit is goed poetsen en flossen nogaltijd tieel. Voor die extra frisse adem na de lunch een slokje mondwaternatuurlijk wel een snelle ng zijn, al circuleren er inmiddels ook steeds eruchtendat de stoffen in datspulhelemaal gezond voor jezijn.

Tandenpoetsen

doe je natuurlijk na het eten

Wachteven. Hetlijkt voor de hand te liggen; na hetetennog even de restjes vanjetandenschrobben. Maar vooral na hetetenvan zure dingen,isdat eigenlijk helemaal niet zo slim.Het zuur maakt onstandglazuur zacht, watbetekentdat alsjejetandenmeteen poetst,jeniet alleen de voedselrestenweghaalt, maar ook dato zo belangrijkebeschermlaagje. Wachtdus liever twintigminuten,nadat je je appeltje hebt gegeten.

Kennis van zaken

Tweedehands kleding is lekker goedkoop, maar kan ook een bron van ziektekiemen zijn. Even goed ontsmetten voor gebruik is dus wel aan een aanrader.

TEKST: BART VAN DEN

DIKKENBERG BEELD: UNSPLASH

HET GROOTSTE PRIEMGETAL

Iedereen die ooit een beetje wiskunde heeft gehad, weet wel wat een priemgetal is: een getal dat alleen deelbaar is door zichzelf en door 1 Het is voor velen een sport om het volgende priemgetal te vinden. Zes jaar lang is het stil gebleven rond het grootste priemgetal, maar voormalig Nvidia-medewerker Luke Durant heeft die stilte onlangs

doorbroken. Het kostte hem een jaar om het getal, met 41.024.320 cijfers, te berekenen. Bizar veel. Het zou maanden kosten om het hele getal volledig uit te schrijven. Daarom korten de wiskundigen het maar af tot 2136.279.841 -1 oftewel M136279841. En het einde is niet in zicht: de reeks kan tot in het oneindige worden uitgebreid.

Pas op met mindfulness

Bij burn-outs, overmatige stress en andere vormen van overbelasting krijgen mensen vaak het advies om hun klachten te lijf te gaan met mindfulnessmeditatie De beoefenaars concentreren hun aandacht op wat zij op dat moment waarnemen, denken en voelen. Uit een veertig jaar durend onderzoek dat recent naar buiten kwam, blijkt echter dat meditatietherapie ook best wat bijwerkingen kent. Zo’n 10 procent van de beoefenaars van de uit het boeddhisme afkomstige mindfulness ontwikkelde angst, depressies, schizofrenie en woedeaanvallen. Ze kregen psychoses, waanvoorstellingen en depersonalisatie-ervaringen, waarbij ze het gevoel hebben dat de wereld een droom is. De klachten kwamen ook voor bij mensen zonder psychiatrisch verleden.

Je zult maar schizofrenie ontwikkelen door mindfulness

Zwaardere regenbuien door microplastics

Microplastics, stukjes kleiner dan 5 millimeter, komen overal op de wereld voor Van de hoogste bergen, de diepste troggen, tot in de hersenen van mensen en de wortels van planten. De Penn State University (VS) ontdekte onlangs dat de plastic deeltjes in de lucht fungeren als condensatiekernen, die de vorming van ijskristallen in wolken vergemakkelijken. In de praktijk betekent dit dat er zwaardere regenbuien kunnen ontstaan, stelt Heidi Busse, hoofdauteur van het artikel waarin dit onderzoek werd gepubliceerd. Microplastics kunnen zo invloed hebben op neerslagpatronen, weersvoorspellingen en klimaatmodellen.

TWEEDEHANDS METEEN SMETJE

Voor veel meiden is het een sport om hunkleedgeld effectief te gebruiken. Waar kandat beter dan in tweedehandkledingwinkels. Met dezelfde hoeveelheid geld kopen ze daar vijftot tien keer zoveel als in een regulierekledingzaak.Engeen mens die het verschil ziet. Het is echterwel zaak om de verseaanwinsten eerst goed te wassen. Kleding komt tijdens het dragen immersinnauw contact met de huid Doordatdemenselijkehuid miljoenen bacteriën,schimmelsenvirussen herbergt, kantweedehandskleding een bron zijnvan infectieziekten. Uit onderzoek blijkt dat ziekteverwekkers zoals stafylokokken,streptokokken,candidaschimmels, salmonella ,Escherichia coli, het noro- en rotavirus, geregeld op tweedehandskleding voorkomen.Zekunnen er bovendien maanden op overleven.Enwat voor de een ongevaarlijk is, kaneen ander zomaar flink ziek maken.Naeen wasbeurt op 60 graden zijn alle ziektekiemen dood. Kleding die daar niettegen kan, kanineen desinfecterend middel worden voorgeweektomalle aanwezige pathogenen te doden. En, zeggen de onderzoekers, doe datook maar met nieuwe kleding.

VS opent raketbasis in Polen

De faciliteitvan de VS in Redzikowo, “Aegis Ashore”,maakt deel uitvan eenbrederNAVO-raketafweerschild, datvolgens de alliantie ballistische rakettenvoor de kortetot middellange afstandkan onderscheppen

RAKETVERDEDIGINGSCAPACITEITEN NAVO X-band radar Aegis oorlogsschepen Aegis Ashore

NAVOleden

Redzikowo

Rota Ramstein (HQ)

DUITSLAND

SPANJE

Deveselu

POLEN

RUSLAND

OEKRAÏNE

ROEMENIË

TURKIJE

Kurecik

Redzikowo: Basis heeftdrie Mk 41 Vertical Launching Systems(VLS), plus radar-enafvuurcontrolesystemen

Raketten Elke VLSheeftacht bussenvoor SM-3 IIAonderscheppers

Bronnen: MissileDefenceAdvocacyAlliance, ReutersFoto: U.S. Navy ©GRAPHIC NEWS

Omhoogkijken

Predikantsvrouw Abigaïl JansePieterman is moeder van zes, psychosociaal hulpverleenster en schrijfster van een boek waarin ze voor meer openheid pleit.

Als in de natuur een regenboog tevoorschijn komt, zien wij voor het oog een halve boog. Maar dit is alleen wat ons oog ziet. Want in werkelijkheid heeft een volle regenboog geen begin en eind, maar betreft het een cirkel, die nooit ophoudt.

Toen ik dit recent op mij liet inwerken, kwam het even binnen. Gods trouw heeft geen einde. Die is elke dag nieuw! „Het zijn de goedertierenheden des Heeren, dat wij niet vernield zijn, dat Zijn barmhartigheden geen einde hebben. Zij zijn allen morgen nieuw, Uw trouw is groot” (Klaagl. 3:22-23). Ik zie er soms maar de helft van, of nog veel minder Zomaar een paar vage strepen in de lucht Maar de Heere is zo veel groter dan ik met mijn aardse ogen of gedachten kan zien of bevatten.

Zo was het ook voor de koningin van Scheba toen zij de rijkdom van Salomo zag. Ze had er eigenlijk geen woorden voor „De helft is mij niet aangezegd” (1 Kon 10:7). Dit blijft ook bij mij hangen. „Wonderlijk zijn Uw werken!” (Ps. 139:14).

Mocht ik daar ook dit jaar maar steeds opnieuw bij stilstaan. Ook als er door regen en zonneschijn bij elkaar een regenboog ontstaat. Ik mag omhoogkijken. En al zie ik maar (minder dan) de helft, of alleen wat contouren van een boog; de andere helft is

bij Hem bekend. Die ziet Hij! En deze boog blijft tot in eeuwigheid.

In Openbaringen lezen we opnieuw over een boog. Een regenboog die in de hemel rondom de troon zal zijn Zijn trouw zal tot in eeuwigheid zijn! Soms zie ik meer regen dan zonneschijn, en de regenboog al helemaal

Gods trouw is elke dag nieuw

niet. Maar hij komt tevoorschijn, soms volledig onverwacht. Deze regenboog wijst mij erop hoe groot Zijn trouw is, maar ook op wie Hij wil zijn. „Ik ben de Alfa en de Omega, het Begin en het Einde, zegt de Heere, Die is, en Die was, en Die komen zal” (Openb. 1:8). Ik mag zien op de boog. Mochten Zijn Namen, ook in dit nieuwe jaar, nog maar meer in mijn leven gaan schitteren. Gods trouw, tegenover mijn ontrouw Dan blijven er geen woorden over

ZENDINGSARTS CORNELIUS VAN DYCK WERKTE

BIJNA EEN LEVEN LANG IN SYRIË

Een Bijbel voor Arabieren

„Edward, het is klaar. Wat een last valt er van me af! Ik had nooit gedacht dat ik dit werk zou afronden”, verzuchtte Cornelius van Dyck tegen zijn zoon. De arts had zojuist de laatste woorden van Maleachi 4:5 op papier gezet. Na jaren werk was de tekst van de Arabische Bijbelvertaling, die bekend zou staan als de Van Dyck-vertaling, gereed om gedrukt te worden. Tot op de dag van vandaag wordt deze vertaling in Arabische landen gebruikt.

TEKST: SANDOR VAN LEEUWEN BEELD: MONOVISIONS

Halverwege de negentiende eeuw emigreerden duizendenNederlanders naar Amerika

Veel vandezeNederlandse landverhuizers warenprotestanten

JuliaAbbottoverleefdehaar manCornelius bijna23 jaar en stierf in 1918 op 91-jarigeleeftijd.

Hoewelwereldwijdmiljoenen mensen de Van Dyck-vertaling vanGods Woordlezen,isdeman in Nederland vrij onbekend.Een Amerikaanskinderboekjeuit de vorige eeuwoverde,,vijftig zendelingen dieiederejongenenmeisjezou moeten kennen” noemtVan Dyck echter in een adem metJohnEliot en William Carey. CorneliusVan Alen VanDyckwerd op 13 augustus 1818 geborenin Kinderhook,New York.Zijnouders, HenryL.Van Dyck en Catherine VanAlen, waren–zoalsdenamen verraden– beiden vanNederlandse afkomst. Thuisspraken zijNederlands. Cornelius’ vaderwas een plattelandsartsdie zijn inkomen aanvuldemet watlandbouw. Cornelius kreeg zijn basisopleiding op de dorpsschoolenginglater naar

de Kinderhook Academy, waar hij Latijn,Grieksenwiskundeleerde. Eenvriendleerde hemplantkunde en hielphem wildeplanten te verzamelen en te bestuderen.

Raad vanCommissarissenvoor Buitenlandse Zending– uitgezondenals medische zendelingnaar ‘Syrië’. Datgebiedwas rond 1840 noggeen zelfstandigland, maar

”Geen enkele buitenlanderspreekt Arabisch zoals jij!”

Hijtradindevoetsporenvan zijn vaderenstudeerde aan hetJefferson MedicalCollege in Philadelphia, waar hijin1839zijndoctoraat in de geneeskundebehaalde Mooiverhaal

Na zijn afstuderen werd Van Dyck door de ABCFM–de AmericanBoard of Commissionersfor ForeignMissionsofAmerikaanse

hoorde bijhet Ottomaanse Rijk van de Turken,ook al kwamen ‘Syrische’emirs geregeld in opstanden hoorde hetgebiedook kortetijdbij Egypte.Indie onrustigetijdarriveerde VanDyckop2 april1840. Twee jaar later, in 1842,trouwde Corneliusop24-jarige leeftijd met JuliaAbbott, de dochtervan de overledenBritseconsulinBeiroet. Hetechtpaar kreeg zeskinderen:

drie zonen en drie dochters.

Naast zijn medische praktijk als arts studeerde hij theologie. Hij werd door zijn collega-missionarissen tot predikant gewijd. Van Dyck leerde Arabisch, dat hij al snel vloeiend sprak en schreef, en ging Syrische kleding dragen.

Dat leidde tot een gevaarlijke situatie, toen hij tijdens een gewapend conflict tussen Druzen en christenen aan beide kanten gewonden behandelde Een groep gewapende Druzen zag hem aan voor een Arabische christen en bedreigde hem. Van Dyck probeerde hen ervan te overtuigen dat hij een buitenlandse arts was, en de aanvoerder vond het ”een mooi verhaal”, maar geloofde het niet. „Wij weten dat geen enkele buitenlander Arabisch spreekt zoals jij!” Hij werd gered door andere Druzen die hem herkenden als de arts die hen had behandeld.

Breed publiek

Voor 1864 was de enige beschikbare Arabische vertaling van de Bijbel gebaseerd op de Vulgaat, de Latijnse vertaling van de Bijbel. Die vertaling was onnauwkeurig, vonden de Amerikaanse zendelingen. Zij pleitten voor een nieuwe vertaling, rechtstreeks vanuit de grondtekst Dr. Eli Smith, een Amerikaanse zendeling, begon in 1849 met de vertaling van de Bijbel in het Arabisch. Smith werkte samen met twee Libanese vertalers, Butrus al-Bustani en Nasif al-Yazjii. Al-Bustani maakte de eerste vertaling vanuit de Bijbelse talen naar het Arabisch, al-Yazjii corrigeerde en verbeterde de grammatica en Smith controleerde de teksten, voordat ze naar andere geleerden werden gestuurd. Toen Smith in 1857 overleed, waren alleen Genesis en Exodus klaar. Na het overlijden van Smith werd

Van Dyck aangewezen om de vertaling af te maken. Hij verhuisde van Sidon naar Beiroet en ging daar aan de slag In plaats van de twee Libanese vertalers gebruikte Van Dyck de hulp van Yusuf al-Asir, een vooraanstaande islamitische geleerde. Al-Asir controleerde en reviseerde de vertaling, waardoor de Bijbel toegankelijk werd voor een breed Arabisch publiek. Na de revisie door al-Asir werd de vertaling gedrukt en gedeeld met zendelingen, Arabische geleerden en deskundigen in Duitsland. Op basis van hun opmerkingen paste Van Dyck de vertaling aan

Handgeschreven teksten

Recent onderzoek van de Amerikaanse hoogleraar David Grafton maakte duidelijk dat de rol van de Arabische experts groter was dan gedacht. De vertaling was –ook al doet de naam van de Arabische Bijbel anders denken– een samenwerkingsproject. Grafton onderzocht de originele manuscripten van de vertaling en vergeleek de handschriften in die originelen met andere handgeschreven teksten van Smith en Van Dyck. Hij ontdekte dat de Libanese al-Bustanī verantwoordelijk was voor het grootste deel van de vertaling. Van Dyck vertaalde zelf een beperkt aantal boeken van het Oude Testament, waaronder Ezechiël en Maleachi. Ook werkte Van Dyck samen met al-Asir aan de vertaling van onder meer Psalmen en Spreuken. Omdat de naam Van Dyckvertaling ten onrechte suggereert dat Van Dyck al het werk alleen verrichtte, is voorgesteld de naam te wijzigen in Bustani-Van Dyckvertaling.

De vertaling was in augustus 1864 gereed, maar het duurde twee jaar voordat de complete Bijbel gedrukt kon worden In november

”Geen enkele buitenlander spreekt Arabisch zoals jij!”

1864 werd het Nieuwe Testament gedrukt, een jaar later het Oude Testament. In verband daarmee verhuisde Van Dyck in 1865 tijdelijk naar New York, waar hij de tekst voorzag van tekens voor de uitspraak van het Arabisch. Tussendoor zag hij kans Hebreeuwse les te geven aan theologiestudenten, maar voor een benoeming tot hoogleraar Hebreeuws bedankte hij vriendelijk. In plaats daarvan verhuisde de familie Van Dyck weer naar Syrië.

Medische praktijk

Na zijn terugkeer was Van Dyck directeur van een drukkerij waar materiaal voor de zendingsorganisatie werd gedrukt en hoogleraar aan het Syrische Protestantse College. Daar gaf hij niet alleen les in geneeskundige vakken, maar ook in scheikunde, astronomie en meteorologie. Hij schreef meerdere Arabische studieboeken over geneeskunde en andere wetenschappelijke onderwerpen. Naast al dat werk wist Van Dyck ook tijd vrij te maken voor zijn medische praktijk: twee keer per week hield hij spreekuur in St. John's Hospital, waar patiënten met oogziekten kwamen Na zijn pensionering werkte hij nog enkele jaren in het Grieks-orthodoxe ziekenhuis van St. George. Hij bleef actief tot zijn dood in 1895, toen hij op 77-jarige leeftijd in Beiroet aan tyfus overleed

Jouw vragen

In Openbaring 20spreekt Johannes overeen duizendjarigVrederijk. Watbedoelt hijdaarmee?Leven wij er nu in? Of is dat toekomst?

Ds.B.L.P.Tramper,Waarder

Johannes heeft het in Openbaring 20 inderdaad over een periode vanduizend jaar,waarin de Heerededuivel aan banden legt, „opdathijdevolken niet meer zou verleiden.” Zij die de Heere vrezen, mogen op aarde regeren. Mét Christus, schrijft Johannes. Theologen denken verschillend over het duizendjarig rijk. Globaal genomen zijn er drie visies. (1) De eerstestaat bekend alshet amillennialisme en gaatervan uit datdeperiode slaatopeen lange tijd, die met de hemelvaart van Christus en de uitstorting vande Heilige Geest is aangebroken. De machtvan de duivel is zodanigingeperktdat het Evangeliez’n loop in de wereldkan hebben. Volgens voorstanders vandeze visiekan de wederkomst van

de HeereJezus op elk moment plaatsvinden. Vandaag al. Dan breektdeOordeelsdag aan. Alle mensenzullenvoor de rechterstoel vanChristus worden gedaagd (2 Kor. 5:10). Zij die geloven, ontvangeneen plaats op de nieuwe aarde, verenigd met de hemel.Zij die nietgeloven,gaan voor eeuwig verloren.

(2) De tweede visie is die vanhet postmillennialisme: er ligt een bloeitijd vandekerk op aarde in hetverschiet. Vele volkeren zullen de Heere Jezus als Koning erkennen en hun samenleving naar Zijngoede geboden inrichten. Na dezeperiode komt de HeereJezus terug op de wolkenvan de hemel. Volgenssommige postmillennialisten volgt de bloeitijd vandekerk op de bekeringvan Israël, waaroverPaulus spreektinRomeinen 11. VolgensPaulus is de valvan Israël (de afwijzing vanJezus als de Messias)tot zegen voor de heidenen. Als datzois, zegt hij,hoeveel te meerzal dan de opstanding van Israël (de aanvaarding vanJezus als de Messias)tot zegen zijn. (3) De derde visie wordt wel het premillennialisme genoemd. In deze visie gaatdekerk op aarde een tijdvan groteverdrukking tegemoet. Ookhet Joodsevolk, teruggekeerdinhet beloofde land, komt in benauwdheidterecht. Op een momentbijGod bekend zal de Heere Jezusterugkomen om Israël én de kerk te verlossen van

geestelijkeenfysiekevijanden. Dan breektdetijd aan waarin de HeereJezus in heerlijkheid zal regeren: als Koning der koningen over alle volkeren, als Koning der Joden over Israël. De aarde zal vol zijnvan de kennisvan de Heere, zoals de waterendebodem vande zee bedekken (Jes.11:9).

Twee aspecten vanhet premillennialisme zijnbijzonder,aldenkt niet iedereen er precies hetzelfde over.Het eersteisdat de Heere Jezus tijdens het millennium lichamelijk op aarde zal zijn. Datvalt volgens theologen uit de Schriften af te leiden.Zacharia zegt in zijn profetieën bijvoorbeeld datde Messias het Joodsevolk te hulp zalkomen in de strijdtegen de vijanden en datHijdaarbij Zijn voeten op de Olijfbergzal zetten (Zach. 14:4). Is datook niet waarop de engel wees bij de hemelvaart vandeHeereJezus (Hand. 1:11)?

Het tweede aspect is datdegelovigen die bij Christus’ terugkeer naar de aarde zijngestorven, opstaan uitdedood. Om die reden spreektJohannes vande„eerste opstanding” (Openb. 20:5). De ongelovigen staan op de Oordeelsdag op,die na het millennium plaatsvindt. Er valt veel over te zeggen. Mag ik je een advies geven?Vraag je predikant of hij er tijdens de catechese op wilingaan. Ik hoor graag wat je vanhem te weten komt.Heb je er vragen over? Altijd welkom!

Uitdepastorie

Geen woorden, maar tranen

Ds.W.Zondag, Dordrecht

Ikhoorde vaneen predikantdie zijnkleinkindmoest begraven.Hij waseen man vanweinig woorden. Iemand die zijn emoties niet zomaar liet zien. Maartoen zou hij gezegdhebben: „Ik heb mij leeg geweend’” Geen woorden,maar tranen. Ik moet denken aan het gedicht”Geschreven met potlood in de afgesloten wagon”van de Joodse dichterDan Pagis (19301986). Toen ik het las, werdhet heel stil om mij heen.

hierindittransport ikEva metAbelmijnzoon alsjemijnoudstezoonziet Kaïn,zoonvanAdam zeghemdatik

Hier eindigthet gedicht. Afgebroken. Watzou Evahebben willen zeggen totKaïn, haar oudstezoon? Watzegt een moeder tothaar kind, vanuit de diepe pijn, het onpeilbare verdriet, alszedoorleeft wat háár ene kindháár anderekind heeft aangedaan?

Het zijn de meest bittere tranen die roepen om troost. Het zijn, schrijft Augustinus, de bloeddruppels vanhet hart. Datistrouwenseen Bijbelse manier vanspreken over verdriet. Je leest over mensen die zwemmen in hun tranen (Ps. 6:7).

„Mijn tranen zijn mij totspijze dag en nacht” (Ps. 42:4). „Ai, veracht mijntranen niet,daar Gij al mijn angsten ziet” (Ps. 102:1 berijmd). Tranen geven iets vanverlichting. Het ‘leegwenen’ kangezien worden als het begin vanvertroosting Zoalseen klein meisje datalhaar kinderverdriet uitsniktopdeveilige schoot vanmoeder,zich begrepen voelt. Ook in het geestelijkeleven is dattoch zo?

Ik denk aan de pas overleden ds. C. Vogelaar.Inmijn jeugd hoorde ik

hem eens spreken over de droefheidnaar God dieeen onberouwelijke bekering totzaligheid werkt (2 Kor. 7:10).Devoormijonvergetelijke predikantsprak over de wonderlijke zoetheid die er ligtindetranen vanhet heimwee naar God. Tranen vangemis, gemengd met zoete liefdestranen.Dit inzichtgaf mij de verwachting datdeHeereopZijn tijd mij zou gaan vertroosten. Want alleen Godkan de tranenvan Zijn bedroefde volkdrogen. Dat begintmet de wetenschap datde alwetende God mijntranen heeft gezien. DatHijzeinZijn kruik verzamelt (Ps. 56:9). ZoalsbijHiskia totwie Hij sprak: „Ik hebuwgebed gehoord, Ik heb uw tranengezien” (Jes. 38:5). Om daarna mee te zingen: „Gij hebt, oHEER,in't dood'lijkst tijdsgewricht, mijnziel gered, mijntranen willen drogen” Op deze aarde –het tranendalblijvenertranen. Nóg wel. Maar datgaatveranderen. Johannes heeft ervangetuigd: „En God zal alle tranen vanhun ogenafwissen” (Openbaring 21: 4). Want de dood zal er niet meer zijn. De puritein Rutherfordschrijft datHeere Jezus aan de anderezijde vande doodsjordaan al de Zijnenopwachtmet een zachte doek in Zijn hand. Om de laatstetranen wegte nemen. Dan gaathet volkomen in vervulling:„Zalig zijndie nu treuren” (Matth. 5:4a).

Onweerstaanbaar

lekkere

saus

Heb je dezekaramelzeezoutsaus eenmaal gemaakt, dan kun je er langere tijdvan genieten.Hij is heerlijk overijs,poffertjesof pannenkoeken en zelfs als broodbeleg.

TEKST: TEUNIE LUIJK BEELD: UNSPLASH,GETTY IMAGES

INGREDIËNTEN

(Voorca350 ml): * 200g kristalsuiker

* 90 ggezouten roomboter, in blokjes *

120mlslagroom, op kamertemperatuur

* ½tl(Keltisch)zeezout

BEREIDING

* Doe de suiker in een pannetje met een dikke bodem.

* Verwarmdesuiker op middelhoog vuur, terwijl je steeds blijft roeren met een houten lepel of hittebestendige spatel.

* Als de suiker opgelost is en de vloeistof een mooiekaramelkleur heeft, doe je de blokjesroombotererbij. Let op:demassa gaat flink bruisen. Blijf roeren totdeboter in de massa is opgenomen

* Neem de pan vanhet vuur en giet de slagroom erbij Roer totdat je een mooi gladde saus hebt. Voeg het zeezout toeenroer alles nog even goed door

* Laatdesauseen kwartier afkoelen. Nu is hij klaar voor gebruik.

* Wil je hemiets dikker? Giet de saus danineen glazen pot met deksel. Sluit de pot af en zet hemindekoelkast. Als de saus goed doorgekoeld is, heeft hij de dikte van crème.

* De saus is in de koelkast voor langeretijd houdbaar.Hij kanwel gaankristalliseren. In datgeval zet je de pot in eenpan waterenverwarm je hem eenbeetje. Je krijgt dan weer een mooie, vloeibare saus.

Karamel-zeezout is al jareneen heel populairecombinatie.Deze gemakkelijk te maken saus is voor liefhebbers vast onweerstaanbaar Hetmaken ervaniseen klusje waar je wel de tijd voor moet nemen. Als je het ”even snel” wilt doen, bestaatdekans datdesuiker aanbrandt. De karamelkrijgt dan een vieze, bittere smaak. De saus wordt trouwens gloeiend heet. Ook daarom kunje beter rustig en geconcentreerdwerken. Karamel-zeezoutsaus is heerlijkover ijs,cheesecake, taart,pannenkoeken, poffertjes en nog veel meer.Eenmaal dikkergeworden in de koelkast, is hij ook lekkeropeen boterham. Is de sausklaar? Zetde gebruikte keukenattributenmeteen te weken in heet water. Daarna is alles gemakkelijk af te wassen.

WINTERS SPEKTAKEL IN DE BIESBOSCH

Vliegende lolly’s en het jong vande kenau

Eenslingerend dijkje voert door de poldersvan de Noordwaardnaarhet hart vandeBrabantse Biesbosch. Bijhet Boomgat werpt een visser zijnhengel uit. Half verscholen achter bosschages staat een forseschuurmet grijsdak: het kantoor vanStaatsbosbeheer,dewerkplek van Jonathan Leeuwis.

TEKST: MARTIJNDEN HOLLANDER BEELD: RENATEBLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

”Er is in de Biesbosch een volle bak aan rust. Daarom komen vogels van het hele noordelijke halfrond hier naartoe”

De boswachter publiek, gestoken in groen tenue, verwelkomt zijn bezoek met een brede lach. Daar is alle reden toe, want na talloze grauwe dagen is het opgeklaard. De januarizon zet het wuivende riet in een warme gloed. Jonathan: „Dit vind ik een van de mooiste plekken van de Biesbosch. Heel veel landschappen komen bij elkaar. De rivier bepaalt hier wat er gebeurt.” Vandaag is dat: hoogwater.

Uniek

Achter het kantoor, in een kreek met dode bomen, broedde de visarend. Leeuwis, op Instagram actief als boswachter Jonathan, kan veel diersoorten van de Biesbosch zien terwijl hij binnen achter zijn laptop zit. Van reeën tot de blauwe kiekendief. Bij het raam staat een telescoop opgesteld en Jonathan heeft zijn fraaie grijsgroene verrekijker onder handbereik.

Staand voor een grote wandkaart introduceert de boswachter zijn werkgebied. „De Biesbosch is met zo’n 10.000 hectare het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa en daarom uniek. De grote rivieren Rijn en Maas hebben maar op één plek de ruimte om vrij te stromen, dat is hier Er is een continu spel tussen zee en rivier, met twee keer per dag eb en vloed.”

Grienden

Veel mensen denken bij dit gebied aan kreken en wilgenbossen: de oude Biesbosch, die ontstond na de Tweede Wereldoorlog. Voordien was er een

griendwerkerscultuur Ruimte voor de rivier is het kenmerk van de nieuwe Biesbosch. Jonathan: „Extreme neerslag in Europa leidt steeds vaker tot een hoge afvoer in de rivieren. Bij westerstorm botst het zeewater tegen het rivierwater op. Dan krijg je hoogwater.”

Rijkswaterstaat kocht akkerlanden, die nu kunnen onderstromen. „Daardoor houden mensen in Dordrecht en Hardinxveld droge voeten.” De boswachter wijst naar buiten. „Het water staat spectaculair hoog vandaag. Zo ontstaat een grote binnenzee, met een gigantische dynamiek. Voor vissen, insecten en watervogels is er veel voedsel te vinden. Geef water de ruimte, en topnatuur volgt vanzelf.”

Rust

De Biesbosch telt honderden hectares waar geen mens mag komen. Er heerst rust Zoals Jonathan het zegt: „Een volle bak aan rust. Daarom komen vogels van het hele noordelijke halfrond hier naartoe. Het is hun trekgebied, rustgebied en voedselgebied. Denk aan de grote zaagbek, een schuwe watervogel. Als er een bootje voorbijkomt, krijgt hij veel stress. Daarom is er een vaarverbod op kwetsbare plekken waar vogels voedsel zoeken.”

De wolkenlucht oogt als een schilderij van Jacob van Ruisdael. Tijd om de laarzen aan te trekken. Buiten dient de natuur zich ogenblikkelijk aan „Volgens mij zie ik een nonnetje.” Jonathan richt zijn verrekijker. „Oh, prachtig. Ik vind dit zo’n waanzinnig mooie vogel. Hij heeft veel rust

en veel vis nodig. Moet je dat kuifje zien.”

Kwetsbaar

Jonathan start zijngroene auto, voorzien vandestrepen vanStaatsbosbeheer.Hij stuurt over het dijkje langs de hengelaar en een ruiter.„In de Biesbosch komen jaarlijks 1,5miljoen uniekebezoekers. We zoeken een balans tussen beleven en beschermen. Jewilt datmensen kunnen genieten, maar de kwetsbare natuur en de dieren wil jebeschermen. Datdoen we met een seizoensgebonden rustregeling.” De boswachterstopt bij een graslandpolder,waarhet rivierwaterbinnenstroomt. „Dit is op en topdedynamiek van de Biesbosch. Ik zie daareen groep vanzo’n 2000 kieviten. Fantastisch.” Wijzend in de verte:„Daar voor die dode boom, een hele rits. Hetzijn slimme weidevogels. Ze kiezen ervoor om in de winterhier te blijven. Pasals er een koudeperiode aankomt, vertrekkenzenaar het zuiden.”

Zoem

Het rivierwaterbrengt kalkrijk slibmee, datnaar debodem zinkt. Jonathan: „Het bevat veel voeding. Zomers is het hier een bloemenzee. Hetgeluid van insecten is als een waas van zoem,ongekend.Deoevers worden een kleurenpalet, met kattenstaart, zwanenbloem, driekantige bies en klein vlooienkruid. Je ziet de veldleeuwerik en hoort de jodelende wulpen.”

Nu vliegenerkolganzen. „Die broeden bovendepoolcirkel, tussen de rendieren. Moet je nagaan wateen afstandenze afleggen. VandeRussische toendra’s komenzemet tienduizenden naar deze plekom te slapen. ”HoteldeBiesbosch”. Overdagvindendekolganzen voedselindepolders. Het is een bedand breakfast vol leven, vogels hebben hun trekroute ervoor gewijzigd. Rond maart zijn er gigantische aantallen grutto’s uit Spanje. Het is danetenen daten.”

Mega

Tijdensderondrit ontsnapt geen vogelaan hetoog vandeboswachter. „Daar,een heel mooie buizerd. Als roofvogelliefhebber

AMBASSADEUR VOOR DE SCHEPPING

Jonathan Leeuwis(27)uit Bleskensgraaf is boswachter publiekbij Staatsbosbeheer in de Biesbosch. „Vanuitmijngeloofsovertuigingzie ik de natuur echt alsde schepping.Als boswachter publiekword ik betaaldomanderemensendaarvan te latengenieten, alseen ambassadeur.God openbaartZichindeschepping.”

Hetisvoor iedereen goed om naar buiten te gaan,vindt Jonathan.„Ik hoop dat mensen datook gaan doen,door mijn enthousiasme en door watikdeelop socialemedia en in blogs. Ik hebzelfmet een depressierondgelopen.Het heeftme toen zoveel geholpen om naar buiten te gaan,mijnhoofdleeg te makenenme te verwonderenoveralleswat je tegenkomt.”

Daarvoor hoef je niet vervan huis.„De natuur is dichterbij danjedenkt.Met mijn broerheb ik alleen al in onze tuin 1200 wildeplant-endiersoortengeteld.” Ookals boswachter zitJonathan best vaak binnen, achter een computer. „Maarikmoetiederekeer weer naar buiten,dan laad ik zelf op.Zozorgikervoor datmijnverhaal altijd uitmijnhart blijft komen.”

Alstienjarigelas Jonathan zijn natuurgids stuk.„Ik stopte altijd bijeen pagina waarop hetputtertje stond, een distelvink.Opeen ochtendzag ik kaardebollen langsdeweg,daarzaten puttertjes op. Datbloedrode kopjemet diegelestrepen. Ik hebmijnoudersuit bedgesleurd.Zo’nfantastisch mooi vogeltje, datvergeet je nooitmeer. Daar is mijn liefde voor vogels begonnen.” Soms staatdeboswachteropeen wintermorgennet voor de schemerinde graslandpolders. „Het is er danmuisstil.Delucht is schilderachtig roze.Je hoortdetypischegak vanduizenden kolganzen.”DeBiesbosch,wil Jonathan maar zeggen, is spectaculair.„Mensen enthousiastmaken voor de natuur,in een waanzinniggebiedals dit, is een voorrecht. Echt heel tof.”

zit je goed in de Biesbosch. De visarend is nu in Afrika, maar de zeearend is hier hethele jaar. Vanwege zijnspanwijdtevan 2,5 meter wordt hij wel de ”vliegende deur”genoemd. Zijnnestis zo groot als een tweepersoonsbed, echtmega. De schuwe zeearendkan hier leven door een combinatievan voedsel en rust Je ziet ze nooit vandichtbij.”

insecten, plantenenvogels. De bever is eensoort landschapsarchitect.”

Suikerklontje

De boswachter parkeertvlakbij het Biesbosch MuseumEiland. HetLaarzenpad, 3,3 kilometer lang, laat hetlandschap zien in al zijnfacetten. In eenruig wilgenbos huizenstaartmeesjes. „Dat

”De zeearend wordtde”vliegende deur”genoemd.Zijnnestiszogroot alseen tweepersoonsbed”

Jonathan wijst op flink doorgeknaagde boomstammen.„Je ziet overal bevervraat. Mooi hoor Er zitten zo’n 300à 400bevers in de Biesbosch.Het zijnleuke beesten. Ze zorgen ervoordat eentonig bos weerstructuur krijgt. Daardoorkomen ermeer

Bij eenomgevallenwilg vestigt de boswachterdeaandachtop korstmossen. „Hetzijn miniatuurlandschapjes. Als je je erin gaat verdiepen, gaatereen wereldvoor je open.” Geweizwammetjes. En daar:judasoor, eenpaddenstoeldie groeitop oudevlierstruiken. „Zelfs op de grauwstedagenvaltergenoeg te zien.”

Eenweidse watervlakte. Tumult bij vogels aandeoverkant. Dan moet je opletten, weetJonathan. En jawel:dezeearend! „Het is eenjonge vogel, nog helemaal donker.Misschienwel een jong vande”kenau vandeBiesbosch”.Zijknokt alle concurrentie wegdie in haarbuurt komt.” De machtige zeearend zweeft bovenlicht rimpelend water, waarin de winterse hemel weerspiegelt. „Gaaf, zeg. Prachtig.”

zijnnet lolly’s. Hetzit hier bomvol zangvogels, ’s winters trekkenze met elkaarop. Zo’n groepje heet een”flock”. In de boomschors vinden ze insecten.” Jonathan hoorthet goudhaantje.„Het kleinstevogeltje vanEuropa. Het weegtanderhalfsuikerklontje en vliegtvan hetzuidelijkste puntje vanNoorwegen in éénnacht naaronzewaddenkust.”

in januarinog 39,95

Mutsje

mini’s voor

Een zachtmutsje voor piepkleinekoppies.Het breipatroon is eenvoudig, dusook zonder veel ervaring kunjehiervoor de breisteken opzetten.

TEKST: UIT: “HETKLOMPELOMPE BABYBREIBOEK”

BEELD: HANNE ANDREASSEN HJELMÅS

DITHEB

JE NODIG

* Garen(advies):

KlompeLOMPETynn

Merinoull, kleur 2650 of 1013; hoeveelheid: 50 g, voor alle maten

* Breinaalden: rondbreinaalden nr.2,5 en nr.3, beide 40 cm en 80cm

OM TE WETEN

* Maten: (prematuur) 0-1mnd (1-3mnd)3-6 mnd (9-12mnd)1-2 jr

* Stekenverhouding: 27 st op breinld nr.3=10cm

MUTSJEBREIEN

* Zet(72) 78 (90) 96 (102) 108stekenopmet naald nr.2,5.

* Brei 3cmribbels (1 ribbel= 1trr, 1trav).

* Ga verder met naald nr.3 en brei 1trr

* Brei tricotsteek tothet werk (9) 10 (11) 12 (13)14cmlang is.

* Brei 1trr en minder totje(72) 72 (88) 96 (96) 104sthebt.

* Volg toer: *6 r, 2r samenbr* de hele nld.

* Brei 3trr.

* Volg toer: *5 r, 2r samenbr*,herh

*–*dehele nld.

* Brei 3trr.

* Volg toer: *4 r, 2r samenbr*,herh *–*dehele nld.

* Brei 3trr.

* Volg toer: *2 r, 2r samenbr*,herh

BORDUREN EN AFWERKEN

* Trek hetpatroon voor hetborduurwerk over op in wateroplosbare vlieseline

* Span de vlieseline op met een borduurring of metspelden.

* Borduur langs of op de lijnen, met hetzelfdegaren alswaarmeejehet

*–*tot er nog (1) 1(3) 0(0) 1st over zijn, (1) 1(3) 0(0) 1r

* Brei 2trr

* Volg toer: *1 r, 2r samenbr*, herh *–*tot er nog(1) 1(0) 0(0) 1 st overzijn, (1) 1(0) 0(0) 1r

* Brei 1trr

* Volg toer: *2 rsamenbr*, herh *–*tot er nog(1) 1(0) 0(0) 1 st overzijn, (1) 1(0) 0(0) 1r

* Brei 1trr

* Volg toer: *1 r, 2r samenbr*, herh *–*tot er nog(0) 0(2) 0(0) 2stover zijn, (0 r) 0r (2 r) 0r (0 r) 2r samenbr.

* Brei 2cmtricotsteek op deze laatste(8) 8(8) 10 (10) 11 st

* Knip de draad af,rijg dezedoor de steek en trek aan.

mutsje hebt gebreid.

* Maakhet breiwerk vochtigtot de vlieseline is opgelost

* Hechtalledraden af

* Maak hetbreiwerk vochtig, trek in model en laat hetdrogenopeen handdoek

Koop geen boxpring met losse topper, voordat u een Aya hebt ervaren!

Koop geen boxpring met losse topper, voordat u een Aya hebt ervaren!

Het handgemaakte bed van AYA OF SWEDEN is de combinatie van pure ambacht en high-end innovatie samen in één bed. Je lichaam herstelt maximaal van alle inspanningen van de dag.

Het handgemaakte bed van AYA OF SWEDEN is de combinatie van pure ambacht en high-end innovatie samen in één bed. Je lichaam herstelt maximaal van alle inspanningen van de dag.

Dé Zweedse pluspunten:

Dé Zweedse pluspunten:

+ Door de pocketveren in het matras te draaien wordt er een ultra elastische schouderzone gecreëerd

+ Door de pocket matras te draaien er een ultra elas schouderzone g

+ Zweedse pocketveren die 20 jaar meegaan.

+ Zweedse pocketveren die 20 jaar meegaan.

+ Innovatieve afdeklaag vastgeritst op het matras

+ Uw dekbed is gemakkelijk in te stoppen.

+ Uw dekbed is gemakkelijk in t

+ Geen naad in het midden

+ Geen naad in

Kom het zelf ervaren!

+ Innovatieve afdeklaag iet aaid o keerd on en aken stgeritst, t ze unnen uiven

beddenspecialist

beddenspecialist VAN VELDHUIZEN

VAN VELDHUIZEN

+ Molton en hoeslaken zijn vastgeritst, zodat ze niet kunnen verschuiven.

+ Matras hoeft niet gedraaid of gekeerd te worden.

+ Het meest puntelastische matras dat er op de markt wordt aangeboden. Gegarandeerd een goede ondersteuning voor uw rug.

+ Het meest puntelastische mat op de markt wordt aangeboden. Gegar een goede ondersteuning voor uw rug.

BREIBOEK

Houd je vanbreienvoor kleine mensjes, dan is ”HetKlompelompebabybreiboek” zeker de aanschafwaard. In ditboekvind je meer danzestigpatronen, ingedeeld in drie niveaus: voor beginners, gevorderden en voor de meer ervarenbreifanaten. De variatie is groot: allerleisoorten mutsjes,vesten, broeken, pakjes, wanten, sloffen, truitjes en dekentjes staanerin, met strepen, kabels, ruches, ajourmotieven of in een eenvoudig ribbelpatroon Alles is uitgevoerdinrustigekleurenenzachte garens.

De patronen zijn ontworpen door de Noorse vriendinnen Hanne

AndreassenHjelmås en Torunn Steinsland,die inmiddels zestien breiboekenophun naam hebben staan. De (wat moeilijker)patronen metingebreidemotieven verradenhun liefde voortraditionele (Noorse) kleding Eenboekomvan te watertanden, ookvanwegedevormgeving en fotografie. Zelfs alsjegeenbreister bent of geen kleintjes (meer) hebt

”Het Klompelompebabybreiboek”,door Hanne Andreassen Hjelmås en Torunn Steinsland; uitg. ForteCreatief, 2024; €29,99.

Vakantie in het groene vechtdal

Nog geen vakantie akan e geboekt?

Welkom in het mooiste stukje heuvelland. h d.

Wijverhurenookvakantiewoningenhethelejaardoor

Zuid-Limburg

Te koop en te huur Luxe chalets voor vakantie, 2e woning of verhuur, centraal op de Veluwe.

Familie Bos - www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

Van 2 tot 17 personen. Zondagsrust.

Leest u ook graag uw favoriete tijdschrift online? Dat kan met Digibron Actueel! In deze gratis app staan de digitale versies van De Waarheidsvriend, De Wekker, RDMagazine, Terdege en Zicht. Bent u abonnee op deze uitgaven? Download dan nu de app en maak gebruik van het gemak van Digibron Actueel. Scan

Helden

Saaiiseen werkdag nooit, voor politieagent DolfDiender en ambulancechauffeur Jan de Vries. In elk nummer van Terdege nemen zij de lezers mee op pad.

In een krant lees ik een artikelover een groot incident. De hulpverlener die aanhet woordkomt, omschrijft het verloop vandegebeurtenissen minutieus,envooral gericht op wat hijzelf allemaal gedaanheeft. Watmeopvalt,isdat het verhaal in de ik-vorm is geschreven en vol staat met zijn goede daden.

Hetincidentwas inderdaad groot. We hebben heel hardgewerkt als ambulancepersoneel, als brandweerpersoneel en als politiepersoneel. Er wassprakevan (gecontroleerde) chaos, doordatermeerdere slachtoffers waren en de plaats vanhet incident niet bepaald gunstig was. De betrokkenhulpverlener wastijdens het gebeuren niet terplaatse, maar heeft vaneen afstand gecoördineerd.

Echtehelden blijven meestal anoniem. Na een groot incidentbespreek je heftige dingen liever met jecollega’s. Collega’s die begrijpen waarover je het hebt en die niet met hun gezichtpaginabreed in de krant staan en vertellen hoe goed ze wel niet gehandeld hebben.

Trouwens, wij als ambulancepersoneel hebben medisch beroepsgeheim en mogen over de aard, toedrachténoverdetoestand vaneen patiëntabsoluut niets vertellen Opvallend is datover dit soortincidenten meestal mensen met sterren en balken op hun schoudersgeïnterviewd worden. Mensen die niet eens terplaatse zijn geweest,

of veel laterter plaatse zijngekomen, toen de heftigheid al een tijdje voorbij was. Dat geldt ook voor de collega in het interview Coördinatie is absoluut noodzakelijk, maar het is niet noodzakelijk om uitgebreid te communiceren.

En dan zijnernog de ‘deskundigen’ die na zo'nincidentopduiken in praatprogramma’s

Echtehelden blijven

meestalanoniem

en precies weten te vertellen welke fouten er gemaaktzijn en dathet allemaal nog veel erger had kunnen zijn. Datzorgt weleens voor irritatie onder de echtehulpverleners,demensen die met hun benen in de modder hebben gestaan. Vaak lezen wij als hulpverleners deze heroïsche verhalen liever niet. We halen onze schouders erover op, glimlachen erom en doen gewoon ons werk. De volgende melding dientzich aan, op naar een volgende ‘heldendaad’.

Respect voor prinses Beatrix

De pensioengerechtigde leeftijd is ze twintig jaar geleden al gepasseerd. Toch is prinses Beatrix nog aan het werk, zowel voor als achter de schermen.

TEKST: JOSINE DROOGENDIJK

BEELD: PPE AGENCY

Als royaltyverslaggever kom je nog weleens voor een dilemma te staan. Wat publiceer je wel, wat publiceer je niet? De journalistiek hoeft geen reclamebordtezijn voor de monarchie,maar niet alles wat je ziet en hoort hoeft gepubliceerd te worden. Achterdefuncties en titels schuilen namelijk mensen vanvlees en bloed. Springt er een keer een knoopje los vanMáxima’s blouse? Dan wachtendemeeste fotografen uit respect wel even met klikken. Maar watdoe jeals iets een patroon wordt? Alsjebijvoorbeeld steeds meer merkt dat iemand op leeftijdkomtenmoeite heeft om de takentevervullen?

Bij de verslaggeving over de bezoeken vanprinses Beatrix wordt dateen steeds groter dilemma. Inhoud gaataltijd voor de vorm, maar wat als de vormgaatoverheersen? Toen prinses Beatrix in november 2024een bezoek brachtaan de Cariben,besloot eengrote krantvoor het eerst een video te publiceren vaneen knikkebollende prinses Beatrix. Voor de verslaggevers wasdit inmiddels een vertrouwd beeld. Bij veel buitenstaanders heersteechter nog steedshet beeld vandevitale vorstin vantwintig jaar geleden. Binnen de kortstekeren groeide de video dan ook uit toteen hit. De reacties onder het fragmentwaren fel. Niet richting de prinses, wel richting de krant. „Moet dit nou? Welketachtiger is er niet moeals hij of zij na een jetlag gelijk aan het werk moet?”

De publiekeopinie liet zien dathet respect voor de prinses er door de jaren heen beslist niet kleiner op is geworden. Logisch, want hoewel ze de pensioengerechtigde leeftijd

twintig jaar geleden al passeerde, is prinses Beatrix nog steeds aan het werk. Niet omdathet moet, wel omdatzedat wilenkan. Een hazenslaapje kandan wel door de vingersworden gezien.

Wijsheid en ervaring

Watdoet de prinses dan zoal? In het voorjaar en de zomer brengt ze veel tijddoor in het buitenland. Als ze in Nederlandis, schuift ze vaak aan bij de wekelijkse secretarievergaderingopPaleis Noordeinde. Tijdens deze bijeenkomstworden alle lopende zaken rondom de monarchie besproken. Gaan we opening XofY doen? Welk onderwerp verdientmeer aandacht? Hoeveel lakeien hebben we minimaal nodig tijdens een staatsbanket? Met haar wijsheid en ervaringkan prinses Beatrix over de meeste onderwerpen goed meepraten. Bij staatsbezoeken krijgen we haar ook regelmatig te zien, zeker als de gasten al in de telefoonklappervan Kasteel Drakensteyn staan. Sociale initiatieven,zoals JantjeBeton (een stichtingvoor het bevorderenvan buitenspelen)enNLdoet (de vrijwilligersdag vanhet Oranje Fonds) kunnen ook rekenen op haar aandacht. Voor cultureleuitstapjes is de prinses ook wel te porren. Concerten, balletvoorstellingen, exposities vankunst: zolangdestijlhaar aanspreekt, mag de afspraak in haar agenda worden genoteerd. Organisaties die een linkhebben met prinsFriso, zijnook verzekerd vankoninklijkeattentie. Zo is de prinses ieder jaar aanwezig bij de uitreiking vandePrinsFriso Ingenieursprijs. Op de plekvan haar hartprijktdan vaak een broche die bestaat uitdrie stroken metaal.De

middelstestrook is iets lager in het ontwerp geplaatst en voorzien van een edelsteen. De symboliek van het juweel spreektvoor zich Als het even kan, bezoektde prinses ook een keer perjaar het Caribische deel vanhet koninkrijk. Op de zonnige eilanden straalt haar glimlachaltijd net ietssterker Het lijkt wel alsof ze de zwarejas vanhet protocol dan even van haar schouderskan latenglijden. Zo deelt ze high fives en knuffels uitenook de gesprekken verlopen beduidendinformeler.In2021 verklapte ze bijvoorbeeld datze al twintig jaar een papegaai heeft die Lingo heet. Als ze niet uitkijkt, bijt hij in haar oor.Bijdegedachte aan een bijtende Lingo lachte de prinses vanoor totoor.Entja,dat ze dan met een jetlag watwegdommelt tijdens een voordracht, mag de pret toch niet drukken? Ze staaternog, ondankshaar hoge leeftijd. Datgetuigt vanplichtsgevoel en toewijding. En niet te vergeten: vanzegen.

Puzzels

Jennekevan der Jagt & Miranda vander Hart

C-9KOPPELDOORLOPER

2PT

De laatsteletter vaneen woordisdeeerste vanhet volgende. Alle woorden bestaanuit vijfletters.

1. riviermonding –vaat– loon, 2. houding –pees –rustperiode, 3.bandiet –opbrengst –lofspraak,4.drug– vervoermiddel –larie, 5. extreem –politie –oprecht, 6. reputatie –groen –gerecht, 7. kledingstuk –politiewapen –hoofdstad vanSaoedi Arabië, 8. enig –klant– cadans, 9. bod –gewicht –nauwelijks, 10. mode –eetregel –stof, 11. hoeveelheid –hoofddeksel –vogel, 12. serieus –kraan –onzin, 13. beddengoed –gevolg –uni, 14. kleintje –heel groot –gril, 15. bende –ploeteraar –edelgas, 16.campagne –Filistijnse stad –windrichting, 17.tinne –plant– amendement.

Inzenden: de woorden dieontstaan op de gekleurde kolommen.

SPELREGELS:

1. Elkegoede oplossing levert puntenop. Hebt uvragen over puzzelaantale.d., stuur dan een aan uzelfgeadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolangdeantwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eéninzending perabonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten(staan vermeld achterdenaam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één

briefkaart (gebruik alleen een envelop als ueen gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar:Miranda vander Hart, Kersenweg 1A 4416 PT Kruiningen of naar puzzelbox@ kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummersenuwadres.

6. Zendt uvoor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun puntenals ze eenjaar niet hebbeningezonden. Ze beginnen danweer metnul punten.

Graagdepuzzels vantwee Terdeges tegelijkinzenden. Ditmag zolang de oplossingen nognietindeTerdege staan.

B-9 KRUISWOORDPUZZEL

2PT

Horizontaal: 1. bouwval, 4. stuf,6.geleerd, 9. rivier in Zweden, 12. erna, 15. babydoek, 17.vakantiehuis, 18. optelling, 20. zoogdier,21. risico, 22.extra,24. pad, 25. ontschorsen, 27.confectie, 29. Engelse titel, 31. vod, 32.fluweel, 33.gebak, 35. scheepstouw,36. inleg, 38. rustoord, 40. mengen, 41 steekschuim, 42.echopeiling, 43.paginaopinternet, 45. kram, 47.pap, 49. geheimschrift, 51.zak, 52. voormalig eiland, 54. streek,56. afdeling, 58. netheid, 59.stevig, 61.voorzanger,62. kwijt, 63 waddeneiland, 65. vochtig, 66. juk, 67.houtsoort, 69. beurtzang, 70.tegen, 71. atoom, 72. soort, 73. stug. Verticaal: 1. verwarming,2 woudezel, 3. couponbewijs, 4. opening, 5. jongensnaam, 7. luchtig, 8. bedwelmd, 9. soort, 10. gewaad, 11. loog, 13. scheepsvloer,14. letsel, 16. wat,18. gerecht, 19 knaagdier,22. opgewekt, 23. vreemde, 26. vogel, 27. omroep, 28. toiletartikel, 30 landvoogd, 32. drank, 34. bladvezel, 36. telwoord, 37. Europeaan,39. drinkgerei, 44. leuk, 46. vis, 47.geklets, 48. wintervermaak,50. animo, 51.nut, 52. dringend, 53.zwijn, 55. sap, 57.zoon vanAbraham, 58. bizon, 60. strik, 62.zeef,64. maand, 66. brandstof,68. windrichting, 69. ongeveer

Inzenden: de woorden op de cijfers 36-58 6-57-55 70-54-4318-12-50-2552-14.

A-9 BIJBELSE

WINTERPUZZEL

2PT

Kraak de cijfercode met behulp vandetabel, begin in het midden.

Waar staatdetekst die eruitkomt? Deze tekst inzenden.

D-9 FILIPPINEPUZZEL

3 PT

Vul voor dezelfde cijfers dezelfde letters in. Breng ze daarna over in de hokjes eronder 1. drijfijs, 2. neerslag, 3. brutaal, 4. winterdrank, 5. handschoenen, 6. brandstof, 7. koude streek, 8. warmtebron, 9. wintervoertuig, 10. vreselijk, 11. cadeau, 12. wintersport, 13. glad, 14. weersgesteldheid, 15. warm hoofddeksel, 16. dun laagje, 17 temperatuur, 18. giftig gas, 19. nattigheid, 20. soort kolen.

Oplossingen

A-6/7. Immanuël.

B-6/7 Horizontaal: 1. gelijk – banier – spot, 2. elusie – aaneen – epo, 3. reglet – ruim – aaien, 4. smaak – Ad – wang – kles, 5. tennis – egraam – uni, 6. knodde – deern – atol, 7. ATB – ven – Aziaat – ree, 8. roerei

– gegil – rein, 9. Nore – kotter – bocht, 10 egge – arak – reu – Ohio, 11. MS – Osmaan – alm – stro, 12. etappe – kanon – zeug, 13. lesuur – bang – Eelde, 14. knel – ion –poets – pol. Verticaal: 1. gerst – karnemelk, 2. element – oogsten, 3. Lugano – berg –oase, 4 IJsland – vrees – pul, 5. kiek – idee – kam – pui, 6. beta – senior – aero, 7. aarde – dagtaak – bn, 8. nauwgezet – knaap, 9 inia – reiger – anno, 10. Eem – nar – air –eloge, 11. Reagan – album – net, 12. snak

– matroos – zes, 13. peil – Utrecht – elp, 14. opeen – oei – hirudo, 15. tonsil – ent – oog –el. Kerstevangelie.

C-6/7. Nieuwjaarszegenwens.

D-6/7 1. niet – notie – noviet, 2. uier – luier – huiler, 3. meel – emelt – omelet, 4. epos – stoep – sproet, 5. rein – berin – boerin, 6 idee – ieder – einder, 7 zoen – zonet – ontzet, 8. egel – degel – geweld, 9. slik – links

– slinks, 10. veer – veter – venter, 11. Eton

– knoet – katoen, 12. riet – trein – reinet, 13 sleg – gesel – Engels. Numeri 6:24.

Winnaars

200 punten: Joke Daudey, Ridderkerk (7); Marieke v.d. Dikkenberg, Nijkerk (5); 800 punten: P. Schotanus, Oudemirdum (13); B. v.d. Stelt, Apeldoorn (0); 1000 punten: A. Willigenburg, Harskamp (7); J. Kleijer, Achterberg (1); 1400 punten: M.C. van Arkel-Bragt, Hedel (2); A. Vervoorn, Eindhoven (1); 1800 punten: S. van Driel-Dorst, Bruinisse (5); Corine Slabbekoorn, Goudswaard (0); 2000 punten: G. van Lagen-Vos, Garderen (16); H. Schipaanboord-Bos, Rijnsburg (15); 2600 punten: H. Jansen, Langbroek (3); 2800 punten: H. van Ravenhorst, Woudenberg (1); 3000 punten: Corrie Bezemer, Rotterdam (5); 4200 punten: J van Vliet-van Roest, Harmelen (2); 4400 punten: A.A Verhoeven, H.I.-Ambacht (4); 4800 punten: B. Smit, Ede (8); T. Krol-Pranger, Wouterswoude (16); 5200 punten: A van Giessen-Mans, Wijk en Aalburg (11); 5600 punten: M. van Vugt, Lisse (17); J.R. Alderliesten-v.d. Kuilen, Putten (2); T. Gort, Barneveld (8); 5800 punten: R. Kleijbeuker, Nieuwerkerk a/d IJssel (4); H. Veyer-Mulder, Staphorst (4); 6000 punten: H.D. Engberts-Berk-

hoff, Vriezenveen (15); 6400 punten: H.G. Heijboer-Chevalking, Zoetermeer (16); 6600 punten: A. Biesheuvel, Lexmond (7)

Graag bij de volgende oplossingen aangeven welk boek u kiest: ”Terdege-verjaardagskalender”; ”Terdege-notitieboek”; ”Robbedoezen”, Gerjanne v Lagen; ”Vragen op de levensweg”, John Newton; ”Gebedsleven”, Gerjanne v Lagen, W. v. Vlastuin; ”Geloven!”, Jeroen Kriekaard; ”Dwing hen in te komen”, Thomas Boston; ”Hij is nabij”; ds. H,J. Agteresch; ”Breng Uw beloofde uur”, ds. H. Brons; ”Hard geslagen, niet gebroken”, W.B Kranendonk; ”Communis est gratia. Genade voor iedereen”, Hans Alderliesten; ”Aan het front!”, Steef de Bruijn e.a.; ”Schuurtjesvolk”, Huib de Vries; ”Israël. Volk tussen liefde en haat”, ds. W. Silfhout; ”Zij zocht het toekomende”, S.A.C. Hoogendijk. Meer informatie: www.debanier.nl

MR &MRS theparty

Droom jij ook altijd over je eigen bruiloftwanneer je te gast bent op het feestje van een ander? Heb jij de neiging om stiekem om het hoekje te gluren alsje eenbruiloft ziet? Dan is dit je kans. Wordt‘partycrasher’opéén vanonze drie droombruiloften. Vergeet saaie bruidsbeurzen en kominspiratie opdoen op een echt feestje op 31-01 en 01-02!

BOEK SNEL LAST-MINUTE JE TICKETS!

VAKANTIE IN DE BETUWE

Rust, ruimte en gezelligheid op camping De Vijverhof met ruimecomfortplaatsen voor caravansencampers.. Te huur: stacaravansenchalet. Eerste week september: 55+ week metleukeactiviteiten!

www.campingdevijverhof.nl info@campingdevijverhof.nl Ommerenveldseweg 51 4032 NB Ommeren 0344

Crisis in Cuba

Doneer ook! Lees en bekijk de verhalen via rd.nl/actie

HELP DE KERK AANBIJBELS BROOD EN MEDICIJNEN

MetdeRD-actie (initiatief vanhet Reformatorisch Dagblad) willen we de noodkreetvan de protestantse kerken in Cuba beantwoorden en daadwerkelijk meelijden metdegemeentendaar door henhulpte bieden. De economische crisis treftdeburgers zwaar Kerken uitten een noodkreetenwij ondersteunen henvia de stichtingenOpen Doors(OD), Bijzondere Noden (BN), Spaanse EvangelischeZending (SEZ) en WoordinActie (WIA).

Steun de actie en geef op IBAN NL67 INGB 0002 9707 00 Giften zijn aftrekbaar

eun ac ge AAN BIJBELS,

Door de mand

Alette Koornneef is getrouwd en moeder van driejonge kids. Woont in de buurt van de Goudse glazen. Schildertmet woorden en tekentablet.

Als echte millennial hebiknogal last vanhet impostersyndroom, de angst dat er eendag komt dat ik door de mand val. Geen idee welke mand precies, maar datisook niet zo heel belangrijk.

Nu peins ik erover of dit gevoel werkelijkexclusief is voor mensen diegeborenzijn tussen 1980 en 1995, of dater eigenlijk niets nieuws onderdezon is, zoals Prediker zegt.

De generaties vrouwen die ons zijn voorgegaan,zullen ook vast huntwijfels en onzekerheden hebben gehad.

Het leven in de vorige eeuw lijktme absoluut niet gemakkelijk. Maar wel een stuk duidelijker

Je taak wasalvroeg uitgestippeld,de huishoudelijke opleiding grondig en de omgeving uitgesproken, als je de dingen niet deed zoals ze hoorden

Nu is het niet meer zo glashelder. Ga je werken als moeder,ofniet?

En hoeveel dagen dan?

Hoe combineer je datmet immer groeiende bergen was?

Natuurlijk, onze keuzevrijheid voelt als een verworvenluxe. Eentje die we

mogen koesteren

Tegelijk voelt ze ook als eenontdekkingstocht, waarbijwedepraktische ervaring vangeneraties bovenons missen.

Ga je werken als moeder?Enhoe combineer je datmet de groeiende berg was?

Misschienishet danhelemaal niet gek datweafentoe onzekerzijn overons kunnen. Want als je zo veel balleninde luchtmoet houden, valt er natuurlijk regelmatig een op de grond. En dan is het misschien vooral de kunst om diedaar gewoon evenlekkertelaten liggen.

Dorpswinkeltjes#6

Dorpswinkel

Roël in Staphorst // achterde boerderijgevel huist een grotewinkel in de oude stal.

WINKEL: „In deze oude boerderij in het Staphorster centrum zateerst een antiekzaak, maarsinds een verbouwing in 1980 verkopen ze hier houten spullen, speelgoed en aardewerk. De zaak wordtinmiddels gerund door Beertje Ubak, de dochtervan een vande oprichters.Zijkrijgt hulp van vier collega's: Aaltje, Joukje, Trijntje en Annekie.„Eengezellig team.”

ASSORTIMENT: „We verkopen houten speelgoed, woondecoratie, klompen, souvenirsenservies. Het is ooit met houten speelgoed begonnen: mensen kopen graag het speelgoed waarmee ze vroeger zelf speelden. Bovendien gaathout veel langer mee dan plastic. Daarnaast hebben we de laatstejaren de afdeling woondecoratie nogaluitgebreid. Het leuke daaraanis, datjeelk seizoen weer andere dingen verkoopt; elk jaargetijde heeft zijn eigen charme.”

BIJZONDERHEDEN: „Bij binnenkomstindeauthentieke boerderij–langemensen

moeten bukken!– komt de nostalgie je al tegemoet. Het vertrek is ingerichtals een originele Staphorster woonkamervan vroeger met bedstee, tegelvloer en siertegeltjes aan de wand. De winkel huist in het achterdeel, waar vroeger de koeien stonden: een enorme ruimte vanmeer dan 400vierkante meter.Mensen verwachtenhet vaak niet: zo'n enormassortimentachter de kleine voorgevel. Wat voor ons door de jaren heel gewoonwerd, is voor klanten vaak nog heel bijzonder.„Zo'n winkel vind je nergens!” horen we vaak. Er komen hier niet alleen Staphorsters, maar ook veel toeristenenmensenvan buiten het dorp. We doen niet aan advertenties, dusde bekendheid komt echt van mond-tot-mondreclame.”

LEUKVOORVAL: „Op een dag waserstroomstoring, waardoor het in onze winkel aardedonker werd. Eigenlijk moesten klantendewinkel uit, maar sommigen vonden het geen probleem en winkelden metdezaklamp vanhun mobieltje gewoon verder.”

”Zo'n enorm assortiment verwachten de mensen hier vaak niet”

TEKST& BEELD: NIEKSTAM

Volgende keer

Colofon

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elketweeweken. Terdege is een onderdeel vanErdee Media Groep (EMG). EMG legt vanabonnees gegevens vast voor de uitvoering vande(abonnee)overeenkomst en om uteinfor-merenover producten en diensten vanEMG.

Postadres: Terdege, Postbus 613, 7300 APApeldoorn

Bezoekadres: Laan vanWestenenk12, 7336 AZApeldoorn

Telefoon (algemeen): 055 -5390333

Fax: 055 -5419318 E-mail: redactie@terdege.nl

Directie: ir.C.Heutink

Hoofdredactie: dr.ir. S.M. de Bruijn

Bladmanager: JeannetteZeeman-van Grol, tel. 055 -5390333

Chef-redacteur: Gisettevan Dalen-Heemskerk, tel. 055 -5390333

Redactie: Jacomijn Ariakhah-Hoekman, Martijn den Hollander,AnnemiekeFieret-van denBerg, Huib de Vries, Karolien de Jager

Art director: Marthe Kok-Roukens

Vormgeving: Jendy Pieterse,Esther Karman-Rap Communicatie: Erica Schulenburg-Immink Abonneeservice: tel. 055 -5390300, e-mail:abonneeservice@erdee.nl

Advertenties: Tel. 055-5390499, e-mail: advertentie@erdee.nl. ISSN: 1382-9076

IBAN: NL79 INGB 0000 7195 02 Druk: Damen Drukkers bvWerkendam

Abonnementsprijs: maandincasso €10,95 De 42e jaargang loopt tot1 oktober 2025 Abonnementen kunnen op elk momentingaan. Opzegging: Eenmaand voor einde abonnementsperiode, bij voorkeur telefonisch via Abonneeservice Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie wekenvóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voorproductenendiensten die aangeboden worden door adverteerders in dezeTerdege. Dit geldt ook voor de integriteit vandeadverteerder Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl

Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of terbeschikking te stellen vaneen leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijkvoor de kwaliteitofintegriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente

Terdege in braille, grootletter en digitale vorm: Terdege is in braille, grootletter,digitaleenin gesproken vorm verkrijgbaar bij Bibliotheekservice Passend Lezen, tel. 070-338 15 00, E-mail: klanten@passendlezen.nl, Postbus 84010, 2508 AA DenHaag

Aan een loopbaan in de muziek had Gerdienvan Westerveld nooit gedacht. Totdat ze een dag met een bekende meeliep bij het conservatorium in Amsterdam.„Ik was meteen verkocht en besloot me aan te melden, zonder een planB.”

”Als je een kind geen eigentaken laatuitvoeren, ontneem je hemof haar iets belangrijks”

Sokken sorteren, speelgoed opruimen of de vaatwasser leegmaken. Het levert nogal eens gemopperop. Waarom is het toch goed om je kind klusjes te latendoen?

Psychosociaal hulpverlener Erik-Jan Verbruggen schrijft vitamines voor aan vaders.„Eengezonde vader hééft niet altijd tijdvoor zijnkinderen, maar hij máákttijd.”

De Terdege Schrijfbijbel wordt op een uniekewijze geprintbijeen bedrijf in Dordrecht. De belangstellingvan klanten en drukkerijen is groot. „Wijzijn nog de enige ter werelddie dit op deze manier kan.”

Aan studereninde avonduren was Henk Kooiker gewend; een academische studie lag buitenzijngezichtsveld.Tot Godhem riep. Inmiddelsishij bezig met de mastervan zijn studie theologie. „De Heere maaktwaar wat Hij belooft.” Ditisde eerste afleveringvan een serie.

Devolgende Kitsgaat over vriendschap. Zo trouw…als eenotter.

Niets missen vanTerdege? Neem nu eenabonnement.

eert:

Kleinschalig en gemoedelijk park

Diverse bungalows & landhuizen

Overdekt zwembad

Gezellige horeca

Groepsaccomodaties

Rust en Ruimte

Zondagsrust

E-chopper & fatbike verhuur