Dieta

Smak

wigilijnych zup

pytamy eksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka

absolwentka Wydziału Żywienia Człowieka SGGW W żadnym kraju nie ma aż tylu przepisów na zupy, co u nas. Zatem nikogo nie dziwi, że kolacja wigilijna również nie może obejść się bez tej potrawy. Każdy region ma swoją ulubioną.

Gdy jemy posiłek składający się z kilku dań, zupa ma rangę tego pierwszego. W zamyśle lekkiego, poprzedzającego pożywniejszą potrawę. Ale może być również sycąca. Właśnie takie gotowali nasi przodkowie, dodając do nich np.: kaszę, ziemniaki, kluski czy warzywa strączkowe. Potrawy te miały dla nich jeszcze inne znaczenie ‒ rozgrzewały podczas zimowych i jesiennych chłodów.

Od talerza gorącej zupy, kwintesencji tradycji, rozpoczynano też kolację wigilijną. Na wielu stołach był to czerwony barszcz lub grzybowa. Ale w niektórych regionach jadano zupę z suszonych owoców, siemieniotkę, zupę migdałową, rybną i inne.

Poznajmy bliżej te najpopularniejsze. Są oryginalne, smaczne i wartościowe. Dawniej wierzono, że zapewniają zdrowie, dostatek, miłość i urodzaj.

Czerwony barszcz ‒ król zup

Pierwsze wzmianki o tym, że przyrządzano go na wigilię, pochodzą z XVI wieku. Nasi przodkowie traktowali buraki jako eliksir zdrowia, urody i długowieczności. Słusznie, bo współczesna nauka to potwierdza. Najbardziej gustowali w tej zupie mieszkańcy Polski Centralnej i Wschodniej. Z reguły gotowano go na wcześniej przygotowanym zakwasie. Niekiedy doprawiano wywarem z grzybów lub dodawano jabłka. Obecnie jemy go najczęściej z uszkami lub pasztecikami, ale niektórzy pozostali przy wersji z dodatkiem gotowanej dużej fasoli jaś. W każdej postaci jest smaczny i zdrowy, nawet z ziemniakami, jak u Boryny z powieści „Chłopi”. Warto także pić sam zakwas z buraków, który działa na przewód pokarmowy niczym lek.

Grzybowa ‒ uczta dla podniebienia

Najbardziej popularna jest w Małopolsce, ale także na Kurpiach i częściowo na Pomorzu. Według tradycji grzyby miały zapewnić przychylność duchów i były ich przysmakiem. Jedni gotowali ją z suszo-

Zakwas z buraków

Aby go zrobić, potrzeba: 1,5 kg czerwonych buraków, 5 ząbków czosnku, 3 liście laurowe, kilka ziaren ziela angielskiego, kawałek skórki razowego chleba i sól. Umyte buraki cienko obieramy i kroimy w plasterki, kostkę albo w słupki. Układamy w kamionkowym garnku lub słojach, dodajemy obrany czosnek i resztę przypraw. Zalewamy przegotowaną, chłodną wodą z łyżką soli. Obwiązujemy gazą, stawiamy w ciepłym miejscu, np. obok grzejnika. Gdy zauważymy pianę, zbieramy ją. Po tygodniu zakwas jest gotowy. Idealny na barszcz i do picia.

nych grzybów na wywarze z warzyw, inni na zakwasie z mąki żytniej. Czasem była zabielana, innym razem czysta. Najczęściej dodawano do niej łazanki, galuszki, czyli kluski przecierane, albo ziemniaki lub kaszę. Obecnie wiemy, że poza niepowtarzalnymi substancjami smakowymi grzyby dostarczają również: białko, witaminy B1 i B2, cynk, selen i polifenole. Chronią przed miażdżycą, nowotworami i poprawiają nastrój. Aby zupa grzybowa była lżej strawna, gotujmy ją z dodakiem włoszczyzny i przyprawiajmy majerankiem i innymi ziołami.

Nie tylko pieprz, sól i zioła

Niektóre wigilijne zupy, w tym czerwony barszczyk, zupa z suszonych owoców i migdałowa, będą miały bardziej bogaty smak, gdy dodamy do nich szczyptę korzennych przypraw. Szczególnie godne polecenia są goździki, kardamon, cynamon i imbir, które także rozgrzewają i chronią przed przeziębieniem.

Siemieniotka, czyli zupa z konopi

Na Mazowszu, w Lublinie czy też Zamościu prawie nikt jej nie zna. Za to dla części mieszkańców Śląska i niektórych gmin w Wielkopolsce jest ważną potrawą wigilijną. Nasi przodkowie uważali, że chroni przed chorobami skóry. I rzeczywiście, duża ilość cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych, jakich dostarcza, sprzyja leczeniu wrzodów, egzem i wyprysków. Jak wskazuje nazwa, gotuje się ją z siemienia konopnego z dodatkiem cebuli i śmietany. Jest zawiesista, sycąca. Wspaniale smakuje z grzankami, ryżem, kaszą lub drożdżowymi bułeczkami. Jej odmianą jest zupa z siemienia lnianego.

Z suszonych owoców z goździkami

W niektórych wioskach i miasteczkach na Podkarpaciu, Lubelszczyźnie i w Świętokrzyskiem goszczą na wigilijnych stołach zupy z owocowego suszu. Najsłynniejsza jest jednak kujawska zupa śliwkowa serwowana od ponad 150 lat. Na Ziemi Dobrzyńskiej dodaje się do niej również suszone gruszki. W okolicach Radziejowa i Aleksandrowa Kujawskiego gotuje się ją tylko ze śliwek i podaje z domowym makaronem lub lanymi kluskami. Jest słodkawa z wytrawną nutą i zagęszczana mąką lub śmietaną. Śliwki są najpierw moczone 8‒10 godzin w wodzie, a następnie gotowane z goździkami. Taka potrawa wspaniale poprawia trawienie i leczy zaparcia. Swoją odmianę zupy owocowej mają mieszkańcy Mazur i Warmii, a także Kaszubi, którzy nazywają ją brzadową. Zamiast owoców suszonych preferują jednak lekko podwędzane.

Domowy makaron do wigilijnych zup

Żaden makaron ze sklepu nie dorówna temu, który zrobisz sama.

Przepis jest prosty. Wsyp do dużej miski 50 dag mąki pszennej. Dodaj 4 jajka i ok. 7 łyżek ciepłej wody. Zagnieć dosyć twarde, gładkie ciasto. Podziel je na 4 równe porcje, pozostaw na 30 minut, aby ciasto nieco obeschło. Następnie posyp mąką stolnicę lub dużą deskę,rozwałkuj cieniutko każą porcję i pokrój na wstążki dowolnej szerokości lub na łazanki. 66 dbam o zdrowie Ugotuj, rzucając na osolony wrzątek.

Zupa grzybowa zachwyci

aromatem i smakiem, jeśli suszone grzyby wypłuczesz pod bieżącą wodą, a następnie wymoczysz przez kilka godzin i ugotujesz w tej samej wodzie, razem z włoszczyzną.

Migdałowa z kresowych dworków

W XIX wieku gościła na każdym wigilijnym stole w zamożniejszych domach na Kresach. Przyrządzano ją z mleka i obranych ze skórki zmielonych słodkich migdałów z dodatkiem kilku gorzkich. Podawano najczęściej z rodzynkami i ryżem, a przyprawiano odrobiną cukru lub miodu i czasem cynamonem oraz kardamonem. Ta wykwintna zupa dostarcza wszystkiego, co kryją w sobie migdały: wielu składników mineralnych, witamin i zdrowy tłuszcz. Przeciwdziała zgadze i mdłościom. Poza wigilią warto włączyć ją do menu podczas rodzinnych przyjęć.

Aromatyczna zupa rybna

Upodobali ją sobie mieszkańcy części Pomorza i Podlasia. Do jej przyrządzenia wykorzystuje się to, co pozostaje z filetowania ryb, zarówno morskich, jak i słodkowodnych. Z kręgosłupów i głów oraz włoszczyzny przyrządza się delikatny bulion, który podaje się z kawałkami ryby lub z kluseczkami rybnymi, czasem z dodatkiem rodzynek i wina. Oczywiście, można też zrezygnować z rodzynek i wina, a wrzucić pokrojone warzywa i ziemniaki.

SILNIEJSZA NIŻ TWÓJ BÓL BRZUCHA1,2

1. Cichy W. Bóle brzucha –postępowanie pasywne czy aktywne? Świat Medycyny i Farmacji, Lekarz Rodzinny, kwiecień 2018: 6-18. 2. Rai R., Nijhawan S. Comparative evaluation of efficacy and safety of drotaverine versus mebeverine in irritable bowel syndrome: A randomized double-blind controlled study. Saudi J. Gastroenterol, 2021. No-Spa, 40 mg, tabletki; każda tabletka zawiera: 40 mg chlorowodorku drotaweryny. Substancja pomocnicza o znanym działaniu: każda tabletka zawiera 52 mg laktozy jednowodnej. Wskazania do stosowania: stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych: kamicą dróg żółciowych, zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem okołopęcherzykowym, zapaleniem przewodów żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera; stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych: kamica nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego, bolesne parcie na mocz. Jako leczenie wspomagające może zostać użyta bezpiecznie i z pożądanym skutkiem w: stanach skurczowych mięśni gładkich przewodu pokarmowego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapaleniu żołądka, zapaleniu jelit, zapaleniu okrężnicy, stanach skurczowych wpustu i odźwiernika żołądka, zespole jelita drażliwego, zaparciach na tle spastycznym i wzdęciach jelit, zapaleniu trzustki; w schorzeniach ginekologicznych: bolesnym miesiączkowaniu. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną lub substancje pomocnicze produktu. Ciężka niewydolność wątroby, nerek i serca. Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 6 lat. Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o. {ChPL 04/2022} NO-SPA Max, 80 mg chlorowodorku drotaweryny, tabletki powlekane. Wskazania do stosowania: stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych: kamicą dróg żółciowych, zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem okołopęcherzykowym, zapaleniem przewodów żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera; stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych: kamica nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego, bolesne parcie na mocz. Jako leczenie wspomagające może zostać użyta bezpiecznie i z pożądanym skutkiem w: stanach skurczowych mięśni gładkich przewodu pokarmowego, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapaleniu żołądka, zapaleniu jelit, zapaleniu okrężnicy, stanach skurczowych wpustu i odźwiernika żołądka, zespole jelita drażliwego, zaparciach na tle spastycznym i wzdęciach jelit, zapaleniu trzustki; w schorzeniach ginekologicznych: bolesnym miesiączkowaniu. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną, orzeszki ziemne, soję, substancje pomocnicze produktu. Ciężka niewydolność wątroby, nerek, niewydolność krążenia; blok przedsionkowo-komorowy II-III stopnia. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Commercial Ltd., Węgry {ChPL 10/2022}

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.