Leeuwarder Seniorenkrant 21

HOGE OPLAGE! 55.000

FRANS VAN DEN BORG:

“IK BLIJF LEKKER MIJN DING DOEN EN MUZIEK MAKEN”

Sjouke Zwaagstra emigreerde 72 jaar geleden naar Canada

Het is vrijdagmiddag 27 april 1951 als de dan 17-jarige Sjouke Zwaagstra voor het eerst voet aan wal zet in Canada. Samen met z’n ouders en jongere broertje komt hij na een achtdaagse boottocht aan bij Pier 21 in de havenstad Halifax. Ruim 72 jaar later speelt Pier 21 nog altijd een hoofdrol in het leven van Sjouke.

FILMCLUB KLEARE KIMEN 1951-2023

Het afzwemmen van je kleinkind, een mooie vakantieherinnering, de capriolen van je huisdier: als je een smartphone hebt leg je het met één druk op de knop vast. De eerste leden van de film- en videoclub Kleare Kimen moesten zeventig jaar geleden meer moeite voor doen voor het maken van een filmpje. Er is veel veranderd, maar de filmclub bestaat nog steeds.

MET OPA OP PAD

Al fietsend kwam ik met Julian terecht bij de zomerkermis op het Zaailand. In de verte wees hij al naar het supergrote reuzenrad. Met zijn anderhalf jaar is hij nog te klein om echt

dit vertier

genieten

Daar zit muziek in

Urenlang kan hij vertellen over muziek, die als een rode draad door zijn leven loopt. Hij kan er wel een boek over schrijven. En dat is precies waar hij momenteel mee bezig is: hij wil zijn belevenissen delen met het nageslacht. Eind dit jaar hoopt Frans van den Borg zijn boek af te ronden. Onderdelen daarvan zijn al te vinden op Facebook en de lezers van de Leeuwarder Seniorenkrant krijgen alvast een voorproefje van zijn levensverhaal.

“WE GENIETEN ER VRESELIJK VAN”

Zelf hebben ze geen kinderen en kleinkinderen. Maar sinds mei dit jaar zijn twee kwieke senioren uit Oenkerk ‘oma’ voor drie kinderen uit Leeuwarden-Oost, die geen oma meer hebben. Hun warmte en aandacht doet de kinderen én hun moeder goed. Zelf ervaren ze het als een verrijking van hun leven. Reden om andere oma’s en opa’s uit de omgeving van Leeuwarden op te roepen hun voorbeeld te volgen en buurtgezin te worden.

Beste lezers, De zomerperiode is ten einde en we zijn uitgerust en vol energie aan de slag gegaan om er een mooie krant van te maken. Het gaat goed met de Leeuwarder Seniorenkrant. Voor het eerst in ons bestaan brengen we een editie uit van 36 pagina’s. Maar liefst twaalf meer dan vorig jaar rond deze tijd! Een deel van de inhoud bestaat uit advertenties. Die zijn nu eenmaal nodig om een gratis krant met een oplage van 55.000 uit te kunnen brengen. Het geeft ons daarnaast de mogelijkheid om persoonlijke, unieke artikelen te schrijven.

We hebben ook deze editie weer bijzondere verhalen. Een stuk dat mij erg aanspreekt is het interview met George (Sjouke) Zwaagstra. Hij emigreerde 72 jaar geleden naar Canada om daar een nieuw leven op te bouwen. Gastredacteur Nynke van der Zee belde voor ons naar Canada en tekende zijn levensverhaal op. Boukje ging op bezoek bij oud-rechters Herman en Nella uit Mantgum. Zij begonnen beide nog aan een nieuwe carrière na hun pensioen.

De Leeuwarder Seniorenkrant wordt regelmatig benaderd door stichtingen en verenigingen die op zoek zijn naar publiciteit. We zijn daar selectief in; het moet passen bij de krant en de doelgroep. Buurtgezinnen Leeuwarden is een organisatie waar we graag aandacht aan besteden. Zij koppelen gezinnen die steun kunnen gebruiken onder andere aan opa’s en oma’s. Op pagina 9 schrijft Riemie over twee vrouwen die oma werden van drie kinderen uit Leeuwarden. Zowel de kinderen als de oma’s genieten daar enorm van. Prachtig toch?

Ik wens je veel leesplezier!!

Doede Vellema

PS:Wilje iets kwijt overde inhoudvan deze krant, mail ons dan gerust op info@seniorenkrant.nl. Jekrijgtaltijdantwoord.

Coverfoto Simon van der Woude

Druk Mediahuis Noord Grafisch Bedrijf

Advertenties Doede Vellema | 06 15 37 22 55 | info@seniorenkrant.nl

Website www.seniorenkrant.nl

E-mailadres info@seniorenkrant.nl

Facebook www.facebook.com/LeeuwarderSeniorenkrant

Disclaimer Ondanks alle zorg die aan deze uitgave is besteed blijven vergissingen mogelijk. Wij kunnen daar echter geen aansprakelijkheid voor aanvaarden. Auteursrecht voorbehouden. ©2023

Ritsko van Vliet Plaatst het Leeuwarden van de jaren 50 en 60 in een persoonlijk perspectief.

Koesma Basdew Sociaal bewogen en maatschappelijk geëngageerd, schrijft daarover op prikkelende wijze.

Riemie van Dijk Altijd op zoek naar verhalen die raken, blijven hangen en doorverteld

Peter Teeuwen Puzzelkoning

Annette Bons

Verzot op lezen; schrijft blogs en recensies over boeken.

Een uitgave van: Devea www.devea.nl

worden.

Jeltsje de Boer Zet zich in voor het welzijn van ouderen, voorzitter van UVV Grou.

Boukje Wiersma Schrijft herkenbare, inspirerende verhalen met een mix van positiviteit en ontroering, eindredacteur.

Ritsko van Vliet is sinds eind 2021 opa. Iedere dinsdag past hij op zijn kleinzoon Julian. Weer of geen weer: Ritsko neemt de kleine mee de stad in. Deze ommetjes brengen herinneringen naar boven aan zijn eigen kindertijd. In persoonlijke verhalen vertelt Ritsko over deze jeugdervaringen in de Friese hoofdstad van de jaren vijftig en zestig.

MET OPA OP PAD EEN KERMIS MET DE FIJNSTE ARTIESTEN

Al fietsend kwam ik met Julian terecht bij de zomerkermis op het Zaailand. In de verte wees hij al naar het supergrote reuzenrad. Met zijn anderhalf jaar is hij nog te klein om echt van dit vertier te genieten. Alle prikkels maakten hem zelfs een beetje bedeesd. Als je van vier kanten muziek in je oren krijgt, dan weet je ook niet waar je het moet zoeken. Gelukkig was het op deze dinsdagmiddag niet erg druk, zodat we gemakkelijk een rustig hoekje konden vinden tussen de schiettent en de suikerspin.

Ik zocht met Julian de plek op waar ik in 1956 met mijn vader stond te kijken naar de welbespraakte bonnasseur (presentator) van de paradetent van Akkerman Boltini. Hoe ik dat weet? Ik kwam een foto tegen van een vol Wilhelminaplein met tussen de nieuwgierige massa een klein jongetje met donker haar op de arm van zijn vader. Die peuter was ik. Bij het zien van de foto kwamen vage herinneringen naar boven van dansende dames, een sterke man en een slangenmens. Met het showen van een deel van hun act lokten zij de toeschouwers naar binnen.

VERBONDEN MET MIJN VADER

De foto staat in de derde editie van OchHedenJa van LC-redacteur Henny Keikes. Een boekje uit 1966 over Leeuwarden in vroegere tijden. Ik was erg verguld met die foto. Enerzijds omdat ik weinig jeugdfoto’s heb, anderzijds omdat ik zie dat ik daar echt verbonden ben met mijn vader. Een gevoel dat langzaam wegsmolt toen hij voor zijn artiesten- en hotelwerk uit mijn dagelijkse leven verdween. Toen hij na jaren van omzwervingen weer in Leeuwarden terugkwam, had ik niet het gevoel dat mijn pa terug was. Wel een leermeester die zorgde dat ik hem later als artiest kon opvolgen.

Ik was al vroeg bekend met de artiestenwereld. In een eerder verhaal beschreef ik al hoe ik met mijn vader achter in de taxi meeging naar zijn kindervoorstellingen. En als mijn opa en oma op visite waren, mocht ik zelfs mee naar een avondshow als hij vroeg in het programma stond. Ook sloop ik met hem tussen de coulissen van De Harmonie om van de zijkant rolschaatsers, acrobaten en illusionisten van dichtbij mee te maken. Een keer moesten wij abrupt de toneeldeur opzoeken toen ik de klep van de begeleiderspiano op mijn vingers kreeg. De huilbui moet boven het orkest van Variété Faveur uitgekomen zijn.

MIERZOETE THEE

Als ik stro vermengd met mest ruik, doemen gelijk beelden op van circusstallen vol exotische dieren. Olifanten, tijgers, kamelen, lama’s: ik heb ze allemaal van dichtbij meegemaakt. Dichterbij dan een bezoeker ooit vanachter het veiligheidstouw kon komen. Want pa had overal contacten. En kende hij de artiesten niet, dan was hij binnen tien minuten bevriend. Het talenwonder sprak ze aan in het Duits, Frans, Arabisch of Russisch en het contact was gelegd. Voor ik het wist zat ik met de Marokkaanse mannen van de menselijke pyramide mierzoete thee te drinken. En mocht ik op schoot bij de langste cowboy van de wereld. Deze man was zo lang, dat ik hem zag bukken toen hij op de Eewal aan de overkant van mijn grootouderlijk huis bij apotheek Van Spanje naar binnen ging. Ik had nog bijna Sabu geheten, want ik werd geboren toen deze jongen op een olifant met circus Mikkenie door het centrum ging. De naam is niet

een van mijn vijf voornamen geworden, omdat het volgens de ambtenaar niet in zijn boekje stond.

MECHANISCHE ATTRACTIES

Toen ik met Julian rondliep, zag ik nergens nog een artiest op de kermis. Enkel mechanische attracties, waarbij het vooral de kunst is om de inhoud van je maag binnen te houden. Ik koester de herinneringen aan motoren gekleefd aan de steile wand. Aan de tent waar je met een soort 3D-brilletje van alles op je af zag komen. En aan de fakir die met metershoge vlammen het avondschemer oplichtte. Ik moet nog steeds glimlachen bij die herinneringen.

Mijn vader trok altijd een triest gezicht als hij in een nostalgische bui alle hem bekende artiesten noemde die door de komst van de tv hun werk waren kwijtgeraakt. In een artikel van Asing Walthaus in de Leeuwarder Courant van 20 januari 2001 mijmerde pa: “Als je vroeger doodging, dan was er altijd wel een kermis met de fijnste artiesten die je dan zou missen. Nu is er niks meer aan, dus kun je rustig doodgaan.”

Terwijl mijn dochter Daphne een paar foto’s van Julian en mij schiet, vraag ik mij af hoe de kermis er later voor mijn kleinzoon uitziet. Alles nog groter, sneller, uitdagender dan het nu al is? Is het centrum van de stad dan nog de plek waar dit mogelijk is? Of gaan we samen een middagje naar het Fries Straatfestival zodat hij dat oude vermaak kan zien? Wie weet doet hij het dan voor opa, omdat die zo vol overgave vertelt hoe zijn vader hem altijd meenam naar circus en variété. ■

Tekst: Ritsko van Vliet

Mocht je nog mensen herkennen op de foto uit 1956, dan wil het Historisch Centrum Leeuwarden dit graag weten. Reacties kunnen naar nykle.dijkstra@leeuwarden.nl.

De Leeuwarder kermis in 1956 met vooraan Ritsko op de arm van zijn vader (copyright Leeuwarder Courant).

Opa Ritsko met Julian op de kermis

SJOUKE ZWAAGSTRA EMIGREERDE

72 JAAR GELEDEN NAAR CANADA

“IK FIEL MY YNTUSKEN

MEAR GEORGE AS SJOUKE”

Het is vrijdagmiddag 27 april 1951 als de dan 17-jarige Sjouke Zwaagstra voor het eerst voet aan wal zet in Canada. Samen met z’n ouders en jongere broertje komt hij na een achtdaagse boottocht aan bij Pier 21 in de havenstad Halifax. Ruim 72 jaar later speelt Pier 21 nog altijd een hoofdrol in het leven van Sjouke, die inmiddels bekend staat als George Zwaagstra.

“By alles wat ik doch, komt Pier 21 op bjusterbaarlike wize werom.”

'Welcome home to Canada.’ Het zijn de eerste woorden die Sjouke Zwaagstra (90) leest wanneer hij Pier 21 in Halifax opstapt. Het bord hangt boven de ingang van het overheidsgebouw waar tienduizenden Nederlandse emigranten zich in de jaren vijftig melden, op zoek naar een nieuw leven. Zo ook het gezin Zwaagstra uit Tjerkwerd, dat na de Tweede Wereldoorlog besluit het geluk te beproeven aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.

DUBBELE BOODSCHAPPEN

“Us heit en mem hienen in kruidenierssaak yn it doarp”, vertelt Sjouke. “Us heit komt út in grutte boerefamylje, mei noch tolve oare bern. Heit woe graach boer wurde, mar mei safolle broers en sus-

ters siet dat der spitich genôch net yn.” Gezegend met een flinke portie ondernemersgenen start zijn vader samen met zijn moeder een kruidenierswinkel in het dorp. Inwoners halen er hun dagelijkse boodschappen of krijgen die thuisbezorgd.

Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog krijgt het bezorgen van de doodnormale boodschappen plotseling een dubbele bodem. “Us heit en mem en myn âldere broer Pier sieten by it ferset”, legt Sjouke uit. “As in jonkje fan in jier as tsien waard ik der op útstjoerd om boadskippen nei minsken ta te bringen. Letter pas hie ik yn de gaten dat dit ‘boadskippen fan de ondergrondse’ wienen.” De familie Zwaagstra speelt daarmee een gevaarlijk spel, want uit documen-

ten die Sjouke later boven water weet te halen blijkt dat hun namen op een lijst van de Duitse bezetter stonden om afgevoerd te worden naar kamp Westerbork.

VAN DOMINEE NAAR EMIGRANT

De bevrijding in april 1945 komt dan ook precies op tijd. Sjouke herinnert zich nog goed hoe de Canadese bevrijders Tsjerkwerd met hun indrukwekkende tank binnenrijden. Hij is diep onder de indruk van de soldaten, net als zijn broer Pier. “Myn âldere broer Pier is yn 1950 nei Kanada ta reizge. Yn syn brieven skreau er hiele ferhalen oer dat magyske lânskip. Al rap hie ik der ek wol earen nei om dêr hinne.”

Zijn ouders hebben echter andere toekomstplannen voor Sjouke. “Ik moast dominee wurde”, lacht hij. In het geheim smeedt hij met broer Pier plannen om in plaats van dominee te worden de overtocht te maken naar Canada. Met een knoop in z’n maag besluit Sjouke het gesprek aan te gaan met z’n ouders. Die verrassen hem volledig wanneer ze op een avond melden dat het hele gezin naar Canada emigreert. “Ik fûn it geweldich. Dêr oan de oare kant fan de oseaan soenen wy mei ús allen hielendal op ‘e nij begjinne. Fier fan Fryslân en alles wat ús noch tinken die oan de oarloch.”

LEVEN ALS EEN SLAAF

En zo zet het gezin Zwaagstra in april 1951 op de grote oceaanstomer Georgic koers naar Het Nieuwe Land. Bij aankomst wacht broer Pier al in de haven van Halifax. Hij heeft voor z’n familie een ‘sponsor’ geregeld: een boerderij waar het gezin Zwaagstra een jaar lang de handen uit de mouwen moet steken tegen kost en inwoning. Twee dagen later wordt er op de deur gebonsd door een emigratieambtenaar. Met tegenzin gaat Sjouke mee naar zijn eigen sponsor. “Ik ha it der trije dagen úhâlden”, herinnert hij zich nog. “Doe bin ik fuortrûn. En ek by myn twadde sponsor ha ik it mar tsien wiken folhâlden. Wy waarden fan moarns ierebetiid oant jûns let oan it wurk setten. Dat ferpofte ik. Ik wie net nei Kanada takaam om slaaf te wurden.”

Sjouke besluit om zich aan te melden bij de Royal Canadian Airforce. Hij kan na de basistraining als elektricien aan de slag. Al snel ontstaat het idee om zelf piloot te worden. Hij slaagt voor iedere test, maar telkens spat z’n droom uiteen omdat Sjouke niet officieel Canadees staatsburger is. In 1956 ontmoet hij zijn vrouw Gerda Jansma. Sjouke en Gerda trouwen in 1957 en het stel krijgt vier kinderen. “Trije jonges en in famke”, glundert Sjouke trots.

ZOEKTOCHT NAAR DE FAMILIEGESCHIEDENIS

De jaren in Canada razen in sneltreinvaart voorbij voor het jonge gezin. Over het leven in Fryslân wordt weinig meer gesproken. Pas in 1979, exact achtentwintig jaar nadat Sjouke afscheid nam van Tjerkwerd, kopen hij en Gerda een ticket om terug te vliegen naar het ‘heitelân’. “Us heit en mem wienen dat jier fyftich jier troud en waarden útnoege troch de famylje Schakel út Tsjerkwerd

Tekst: Nynke van der Zee, foto's: The Canadian Museum of Immigration at Pier 21

foar in grut feest. Dat wie goede kunde fan ús heit en mem. Sadwaande binne wy en myn broers nei Fryslân ta reizge as ferrassing.”

Het weerzien met Tjerkwerd is bijzonder, herinnert Sjouke zich. Maar bovenal voelt hij dat Fryslân niet langer zijn ‘home’ is. Die plek heeft Canada inmiddels in zijn hart veroverd. “Kanada fielt as ús thús. Myn frou en ik binne in pear kear werom nei Fryslân west. De lêste kear wie yn 2008.” In dat jaar brengt Sjouke een bezoek aan kamp Westerbork, waar hij met behulp van schrijver Hylke Speerstra de verzetsgeschiedenis van de Zwaagstra’s boven water probeert te krijgen. Het is het begin van een lange zoektocht naar z’n familiegeschiedenis, die eindigt bij Pier 21 in het Canadese Halifax

BIJZONDERE FAMILIEKRONIEK

De overheidsgebouwen bij Pier 21 in Halifax vormen inmiddels een museum waarin de geschiedenis van de duizenden emigranten die in de jaren naar vijftig, zestig en zeventig naar Canada kwamen in beeld en geluid te zien is. Sjouke besluit om zelf aan de slag te gaan als gids in het museum. Al vijftien jaar geeft hij wekelijks rondleidingen aan bezoekers, die hij naast zijn eigen geschiedenis trakteert op indrukwekkende verhalen van andere emigranten.

In 2014 ontmoet Sjouke theatermaker David Lelieveld en acteur Theo Smedes van de Friese Stichting Pier21, die op zoek zijn naar informatie over Friese emigranten. Omrop Fryslân heeft eerder al interesse voor het verhaal van Sjouke voor een tv-documentaire. Hij vertelt in geuren en kleuren over zijn bijzondere familiekroniek in de documentaire Fryslân DOK: Pier 21,poarteneidehoop . “Ik ha noch

altyd kontakt mei David Lelieveld fan Pier21 yn Fryslân”, knikt Sjouke trots. “As David wat witte wol, dan wit er my te finen. En krekt oarsom jildt itselde: as ik wat witte wol, helpt David my.”

EEN VIOLISTE OP DE WATERMAN

Na 72 jaar in Canada voelt Sjouke zich meer George dan Sjouke. Hij denkt en droomt in het Engels. En uiteraard spreekt hij die taal probleemloos. Maar wel met een Fries accent. “Minsken kinne oan myn Ingelske útspraak noch altyd hearre dat ik út Fryslân kom”, lacht hij. “Dêr bin ik grutsk op: op myn Fryske roots.” Nog een keer terug naar Fryslân gaat hij niet. Zeker niet nu hij sinds kort zijn vrouw Gerda moet missen. Zij overleed op 8 juni dit jaar. “Sy hat de striid tsjin kanker lange tiid winne kinnen, mar úteinlik moast sy yn juny belies jaan”, knikt Sjouke verdrietig. “Op ien moanne nei binne wy 66 jier troud west. In geweldige frou.”

Trots laat hij het boek met de titel BestemmingCanada zien, waarin de verhalen van tien landverhuizers zijn opgetekend in cartoonvorm. Ook het verhaal van Sjouke en Gerda is erin vastgelegd. “Sjoch, hjir op de dossierpagina stiet in foto fan myn frou yn har jonge jierren. Sy spile fioele op it skip De Waterman dat har en har famylje út Nederlân nei Kanada brocht. Dat skip hat my it gelok brocht. Prachtich toch?” ■

Stichting Pier21 bestaat tien jaar. In dit bijzondere jubileumjaar komt de theatervoorstelling De Emigrant terug in een nieuw jasje: De Emigrant opnij ferteld Vanaf 27 oktober is de voorstelling met Freark Smink, Theo Smedes en Amin Ait Bihi in heel Fryslân te zien. Kijk voor meer informatie op www.pier21.nl.

* Waan je terug in de tijd van de ‘Koude Oorlog’ in de grootste bunker (1100M2) van de civiele verdediging in Nederland.

* Maar liefst 150 personen konden 14 dagen lang in de bunker verblijven zonder naar buiten te hoeven.

* Het bunkercomplex is nog voor 90% intact.

* Ook is er een segment van de Berlijnse muur te bewonderen alsmede een aantal voertuigen.

OPENINGSTIJDEN

Iedere eerste zondag van de maand van 11.00 tot 16.00 uur

Daarnaast iedere woensdagmiddag van 13.30 tot 16.00 uur behalve in de maanden december en januari.

In de zomermaanden extra geopend tijdens een aantal weken op woensdag, donderdag en vrijdag van 13.00 - 16.00 uur Voor de juiste weken zie website van het museum. Burstumerdyk 1 - 9001 ZC GROU www.museumbeschermingbevolking.nl

Magische kerst met André Rieu

André Rieu en zijn Johan Strauss orkest geven een magisch kerstconcert in zijn eigen thuisstad. De mooiste kerstnummers, romantische walsen en andere prachtige nummers van over de hele wereld worden uitgevoerd door de ‘Koning van de Wals’, zijn Johann Strauss Orkest, dansers, koor en internationale solisten. De tweede dag bezoeken we Valkenburg in kerstsferen.

Inbegrepen: Reis per touringcar, koffie of thee met lekkers op de heenreis, 2e rangs tickets kerstconcert, diner dag 1, overnachting in Park Inn by Radisson Hasselt*** o.b.v. logies/ontbijt, afscheidsdiner

Vertrek: 10 december - 2 dagen

Stamppottocht Weerribben

Wilt u een heerlijk dagje ontspannen op het water en genieten van de mooie natuur, ga dan met ons mee op stamppottentocht. Terwijl u vanaf het water geniet van de prachtige natuur die aan u voorbij trekt wordt er een heerlijk stamppottenbuffet voor u klaargezet.

Inbegrepen: reis per touringcar, 2x koffie/thee met een specialiteit, 5 uur durende rondvaart, stamppottenbuffet

Smokkeltocht

De grensstreek van de Berkel tussen Nederland en Duitsland heeft iets magisch. In 1992 verdween de grenscontrole tussen

Nederland en Duitsland en was het smokkelen voorbij. Voor de bewoners van het Berkelland was smokkelen een ‘way of life’ en dat heeft veel leuke verhalen en grappige anekdotes opgeleverd.

Inbegrepen: reis per touringcar, koffie/thee met gebak, stamppottenbuffet, smokkelroute o.l.v. een gids

16 november

€ 85,p.p.

Voor al onze reizen bekijk onze website op www.veenstrareizen.nl of vraag onze reisbrochure aan

Einsteinstraat 7 | 9285 WN Buitenpost

T. 0511 - 541809

€ 99,p.p.

25 oktober

€ 379 p.p.

Sjouke met zijn dochter

Advertorial

55 plussers: sterker door ZilverFitness

hele lesuur een gediplomeerde vaste coach

Leeuwarden –ZilverFitness is een sportprogramma speciaal voor 55 plussers. Begeleid door ervaren vaste coaches en in kleine groepen, maar zonder contract waar je lang aan vast zit. De functionele trainingen bevatten naast conditieverbetering ook bot- en spierversterkende oefeningen. ZilverFitness heeft 23 locaties in Nederland! Schrijf je via www.zilverfitness.nl in voor de gratis startbijeenkomst op dinsdag 10 of vrijdag 13 oktober van 11.15 - 13.15 uur, met uitleg en een gratis proefles.

SPIERMASSA NEEMT AF

Ben-Anne (56) van ZilverFitness vertelt: “Na je dertigste neemt de botdichtheid af en worden je spieren langzaamaan wat dunner. Elk jaar lever je een klein beetje spiermassa in. Naarmate je ouder wordt gaat dat sneller en op 70-jarige leeftijd is dat gemiddeld 3 procent per jaar. Tien

jaar achter elkaar zo’n afname betekent dat je ongeveer 25 procent van je totale spiermassa kwijtraakt. Logisch dat sommige zaken dan moeilijker gaan.” Om juist die spiermassa te behouden, startte Ben-Anne 5 jaar geleden samen met zijn compagnon Malcolm (46) ZilverFitness.

BOT- EN SPIERVERSTERKENDE

TRAINING

Volgens neurowetenschapper Erik

Scherder houden beweging en krachttraining je afweersysteem op peil. Het houdt je lijf in conditie en verkleint het risico op ernstige gevolgen van o.a corona. De kans op dementie lijkt af te nemen. Ook de Gezondheidsraad adviseert om minimaal tweemaal per week bot- en spierversterkende oefeningen te doen, naast 150 minuten per week bewegen.

TRAINEN IN KLEINE GROEPEN

Je traint in kleine groepen, altijd onder leiding van een gediplomeerde vaste coach gedurende het gehele lesuur. Ben-Anne: “Het is daarbij de bedoeling dat de oefeningen zwaar genoeg zijn en dat je je spieren gaat voelen. Dat is nodig om sterker te worden. De grootste uitdaging zit in de houdingsspieren. Dit zijn de niet zichtbare, diepgelegen spieren rondom het bekken en tegen de ruggengraat aan. Zij zorgen voor een stabiele romp. Deze spieren train je niet door een wandeling, maar juist met losse gewichten en het hele lichaam.”

GRATIS STARTBIJEENKOMST MET

UITLEG EN PROEFLES

De leeftijd van de deelnemers ligt tussen de eind 50 en eind 70. ZilverFitness is vooralsnog op maandag t/m vrijdag van 10.00-11.00 uur en op ma/do/vr ook van 11.00 –12.00 uur. Naarmate meer mensen komen sporten zullen er extra lesuren bijkomen.

Kijk op www.zilverfitness.nl voor het filmpje en schrijf je online in voor de start-bijeenkomst op dinsdag 10 of vrijdag 13 oktober of voor een gratis proefles op een andere datum.

Liever telefonisch contact?

Bel Ben-Anne op 030-752 35 48.

Pallasweg 26, 8938 AS Leeuwarden.

In de sportschool van CrossFit Leeuwarden. In het oude Post NL gebouw op bedrijventerrein De Hemrik, in de buurt van de Makro.

Het

“WE GENIETEN ER VRESELIJK VAN”

Zelf hebben ze geen kinderen en kleinkinderen. Maar sinds mei dit jaar zijn twee kwieke senioren uit Oenkerk ‘oma’ voor drie kinderen uit LeeuwardenOost, die geen oma meer hebben. Hun warmte en aandacht doet de kinderen én hun moeder goed. Zelf ervaren ze het als een verrijking van hun leven. Reden om andere oma’s en opa’s uit de omgeving van Leeuwarden op te roepen hun voorbeeld te volgen en buurtgezin te worden.

Hond Daisy laat haar baasjes luid blaffend weten dat er bezoek is. Binnen aan tafel van hun gezellige woning tref ik Jolan (63) en Ina (bijna 68). Ze werken beiden niet meer, maar hebben altijd iets te doen. Jolan geeft Nederlandse les aan nieuwkomers en speelt graag accordeon; Ina houdt van schilderen, haken, breien en tuinieren. Samen genieten ze volop van een vakantie of weekendje weg met hun camper, waarbij ook de hond van de partij is. Sinds mei dit jaar moet hij hun aandacht delen met drie kinderen: Aliece (11 jaar), Sofia (3) en Ivan (1).*

ZAL

IK DAAR EENS OP REAGEREN?

Ina, die altijd met kinderen gewerkt heeft, vertelt: “Ik was al langer bezig met het idee om iets te doen met kinderen, maar ik wilde beslist niet dat het werk zou worden. Toen zag ik bij EenVandaag een uitzending over een ouder echtpaar dat iedere vrijdag een jongetje thuis had. “Zal ik daar eens op reageren?”, overlegde ze met Jolan. “Als

jij dat wilt, dan help ik je wel”, was de reactie van Jolan, die oorspronkelijk dacht dat ze niet zoveel met kinderen had. Ina gaf zich op via de landelijke website van Buurtgezinnen en vervolgens ontmoette het stel Yolanda Feenstra, coördinator van Buurtgezinnen Leeuwarden-Oost.

EN TOEN HAD ZE TWEE GROOTMOEDERS

Ina: “Het klikte en Yolanda was enthousiast over wat wij kinderen creatief, muzikaal en sportief te bieden hadden.” Al vrij snel hierna werden Jolan en Ina gebeld: willen jullie ook wel kleintjes? Ik heb een alleenstaande moeder voor jullie met zes kinderen. “YES”, reageerde Ina enthousiast. “Het ging om de twee kleinsten: Ivan van 1 en Sofia van 3. Aliece van 11 wilde ook wel een creatieve oma hebben. Bij de kennismaking met het gezin klikte het direct. Jolan: “Met de kleinsten aten we nep koekjes en dronken we nep thee. De moeder had steeds gedacht: had ik maar een grootmoeder voor de kinderen en toen had ze er ineens twee.”

BUURTGEZINNEN IN LEEUWARDEN-OOST

Sinds een aantal maanden is het landelijke initiatief Buurtgezinnen actief in Leeuwarden Oost.

Onder het motto Opvoeden doen we samen koppelt Buurtgezinnen gezinnen die steun kunnen gebruiken aan een stabiele familie in de buurt. In ieder gezin zit het wel eens tegen en soms stapelen problemen zich op. Bijvoorbeeld door een echtscheiding, door ziekte van een van de ouders of door een kind dat extra zorg nodig heeft. Of je staat er alleen voor; een zware taak,

waarbij even tijd voor jezelf niet vanzelfsprekend is. Dat vraagt veel van ouders. Met tijdig een steuntje in de rug kan de last van ouders wat verlicht worden en kunnen de kinderen wat extra aandacht krijgen.

Coördinator Yolanda Feenstra heeft al een aantal keren gemerkt dat kinderen en ouders behoefte hebben aan een opa en/of oma als steungezin. Bijvoorbeeld omdat ze die zelf niet hebben of omdat die niet in de buurt wonen. Senioren uit Leeuwarden en omgeving die steun willen bieden aan ouders

MOOIE MOMENTEN KOESTEREN

Inmiddels voelen de kinderen zich al helemaal thuis. Ina en Jolan koesteren de vele mooie momenten die ze gezamenlijk beleven. Jolan: “Afgelopen zomer hadden we een zwembadje in de tuin staan, groot genoeg voor de twee jongsten om samen en ook apart in te kunnen spelen.” Ina vult glimlachend aan: “Jolan is er zelfs bij ingestapt. Laatst zijn we wel een uur lang met hen bij de speeltuin geweest en hebben we eikels en kastanjes verzameld.” Jolan: “Als we Aliece ophalen, gaat het eerst van klep, klep, klep. Ze wil dan alles bespreken wat ze de afgelopen veertien dagen heeft meegemaakt. Maar we kunnen ook rustig samen breien of haken. Ze is zelfs een weekendje mee geweest met de camper.” Ina: “Binnenkort heeft ze een feestje en haar feestjurk moet korter gemaakt worden. Ja, daar is oma voor.”

DICHTER BIJ JEZELF, DICHTER BIJ ELKAAR

Over één ding zijn Ina en Jolan het roerend eens: de contacten met de kinderen brengen je dichter bij jezelf. Jolan: “Je wordt kind met de kinderen; je denkt nergens aan, bent helemaal in het nu. Toch wel bijzonder dat dit er op mijn 63ste nog uit komt.” Ina: “We liepen een keer te wandelen in het park en toen begon de jongste te huppelen. Wij zijn maar mee gaan huppelen.”

Ze merken ook dat de kinderen hen onderling dichter bij elkaar brengen. “Nadat ze geweest zijn praten we de volgende ochtend nog verder: heb je wel gehoord wat Sofia zei en gezien wat Ivan deed? Wat was het leuk gisteren met Aliece hè? Laatst moesten we vreselijk lachen toen Sofia van drie haar oudere zusje nadeed en “nope” zei.” Na een bezoek met Aliece en haar vriendin aan de Apenheul, was het puur genieten van het gebabbel op de achterbank.

VOORBEELD VOLGEN

Het stel roept andere senioren op hun voorbeeld te volgen. Jolan: “Doe het als je het leuk vindt of probeer het gewoon; ik wist ook niet dat ik het zo leuk met kinderen zou vinden.” Ina: “Weet ook dat je goed begeleid wordt. Yolanda houdt de vinger aan de pols. Ze kijkt of we niet te veel hooi op onze vork nemen en belt tussendoor om te vragen hoe het gaat.” Eensgezind: “De kinderen zitten in ons systeem, we zijn gek op hen.” ■

en hun kinderen kunnen een kijkje nemen op de website www.buurtgezinnen.nl of contact opnemen met Yolanda Feenstra 06-58993783; yolandafeenstra@buurtgezinnen.nl

* Vanwege privacyoverwegingen zijn de namen van de kinderen veranderd.

Tekst: Riemie van Dijk

Tekst: Boukje Wiersma

Toen ik jong was lag ik soms in mijn bed te huilen als ik eraan dacht dat mijn vader en moeder dood zouden kunnen gaan. Dat leek me het allerergste dat me kon overkomen en veel te groot om te dragen. De angst voor dat verlies is altijd sluimerend aanwezig geweest. Je weet dat het moment ooit daar zal zijn en hoe ouder je wordt, hoe dichterbij het komt.

Ik had het geluk dat ik pas vrij laat in mijn leven afscheid heb hoeven nemen van één van mijn ouders. Mijn vader is drie maanden geleden overleden, na een intense periode met dementie. Het einde kwam onverwacht. We waren met vakantie en zijn halsoverkop teruggekomen. Op tijd om afscheid te nemen, te laat om nog contact met hem te maken.

VERLIES IS EEN ONEINDIGE REIS

Nu weet ik dus hoe het verlies, dat altijd onoverkomelijk leek, echt voelt. Het leven gaat door, maar er is iets wezenlijks veranderd. We zijn een deel van onze ouders, zij zijn onze basis. In beide zie je iets terug van jezelf, beide raken een deel van jou aan. Als een van de twee er dan niet meer is, dan is de balans weg. Zo ervaar ik dat in ieder geval. In mijn herdenkingshoekje heb ik een oude foto van ons gezin neergezet. Dat gezin is niet meer compleet en zal dat ook nooit meer worden. Mijn ouders waren bijna 61 jaar getrouwd. Na de hartverscheurende scheiding van mijn vader toen die naar een verpleeghuis ging, blijft mijn moeder nu echt alleen achter.

De eerste weken na het overlijden van mijn vader was ik steeds op zoek naar een teken. Ik hoopte dat

ik zijn aanwezigheid zou kunnen voelen. Dat zoeken heb ik losgelaten. Hij zit in mijn hart en meer heb ik niet nodig. Voor mij is verlies niet iets dat je een plekje moet geven. Dat suggereert dat je het af kunt sluiten. Maar verlies is een oneindige reis; ik verlies mijn vader iedere dag weer opnieuw. Dat voel ik als ik een plant in de tuin zie die hij erin heeft gezet. Als ik een liedje hoor waarvan ik weet dat hij het mooi vond. Als ik iets lees over zijn favoriete club. Hij heeft zoveel achtergelaten, dat ik niet kan ontkomen aan alle herinneringen. Natuurlijk doet dat pijn. Maar ik ben ook enorm dankbaar voor de liefdevolle band die we met elkaar hadden. Je ouders verliezen terwijl het contact niet goed was is misschien nog wel veel pijnlijker. Bij ons zijn er geen losse eindjes.

Als het een heldere nacht is, kijk ik altijd even naar de hemel. Ik heb geen idee hoe de dood eruit ziet, maar ik stel me overledenen graag voor tussen de sterren. Het lijkt me een fijne plek; de sterrenhemel straalt zoveel rust en schoonheid uit. Dat geeft een beetje troost. ■

In de serene herfstjaren van het leven , omringd door herinneringen en de warmte van familie, vinden mensen een diepe betekenis in de waarde van tijd Bij ER A Notarissen begrijpen we da t die tijdloze momenten dierbaar zijn Daarom benadrukken we het belang van een testament, voor u en uiteindelijk ook voor uw dierbaren

B escherm i ng va n uw d ierba ren Generaties die afhankelijk zijn van uw wijsheid en liefde Hoe kunt u dit blijven geven als u er niet meer bent? Een testament is meer dan alleen een juridisch document; het is een liefdevolle daad van zorg voor uw dierbaren In uw testament kunt u duidelijk vastleggen wie wat erft en wie de afwikkeling van uw nalatenschap regelt, zodat familiegeschillen en onzekerheden worden vermeden

Uw na laten schap, uw besl issi ngen Met een testament kunt u uw nalatenschap op uw eigen manier vormgeven Wilt u een deel van uw vermogen nalaten aan uw favoriete goede doel? Of specifieke bezittingen

toewijzen aan kleinkinderen? Wij staan u bij om uw wensen nauwkeurig en juridisch bindend vast te leggen

We begrijpen ook de financiële zorgen die gepaard gaan met nalatenschappen Met ons kunt u strategieën bespreken om de erfbelastingen te minimaliseren zodat uw dierbaren meer van uw erfenis behouden

Kiezen voor ERA Notarissen is kiezen voor ervaring , deskundigheid en persoonlijke zorg We begeleiden u door het hele proces van testamentopstelling van het plannen van uw erfenis tot het wettelijk vastleggen ervan

Dus waarom is een testament belangrijk? Omdat het uw nalatenschap eert, uw geliefden beschermt en de impact van uw erfenis optimaliseert Bij ERA Notarissen helpen we u graag om uw tijdloze erfgoed te creëren en te beschermen

Neem vandaag nog contact met ons op en maak een afspraak voor een vrijblijvend gesprek Wij kunnen ook bij u langskomen om samen uw nalatenschap vorm te geven volgens uw wensen

Een tijdloos erfgoed:

Waarom een testament cr uciaal is en hoe ER A Notarissen u daarbij kan helpen.

UITVAART MET EEN PERSOONLIJK TINTJE

DIENSTVERLENING BOVEN VERWACHTING

Het beeld van vroeger over een uitvaart klopt niet meer. Géén eenheidsworst bepaald door de uitvaartverzorger, wél een invulling die perfect past bij de overleden persoon en die in nauwe samenspraak met de nabestaanden tot stand komt. Wie nieuwsgierig is, kan terecht op de DELA jubileumdag in Goutum. Drie gepassioneerde medewerkers geven alvast een inkijkje in wat bezoekers kunnen verwachten.

staan.” Die bakt ze dan persoonlijk, want alles uit de keuken wordt zelf gemaakt. In koor met Silke: “Mensen aandacht en eten en drinken geven, is onze lust en ons leven. Wij willen zorgen dat mensen een mooi en waardig gevoel overhouden aan de uitvaart.”

ALLES OVER DE UITVAART

Breed lachend: “Normaal gesproken is de ovenruimte verboden toegang, nu mogen mensen wél in de ovenruimte komen.” Een kijkje in de overige vertrekken kan nabestaanden helpen een keuze te maken. “De dienst hoeft niet per se in de aula. Kortgeleden hadden we een dienst in de koffiekamer, waarbij een Antilliaanse familie rondom de kist stond en afscheid nam. Mensen kunnen er ook voor kiezen het afscheid te laten plaatsvinden in de huiskamer of in de opbaarkamer. Als ze willen kan dat zelfs een aantal dagen achter elkaar.”

ADVOCAATJE EN TROOSTSTENEN

De medewerkers van DELA doen graag iets extra’s. Gonda: “We luisteren altijd mee tijdens de dienst om te beluisteren hoe het levensverhaal is geweest en hoe mensen straks binnen zullen komen. Als we horen dat tante Alie graag een advocaatje met slagroom at, dan zetten we dat op tafel. Hoe wist je dat tante dat zo lekker vond, vragen mensen dan. Ach, dat vingen we op, is dan ons antwoord.”

Het crematorium en uitvaartcentrum DELA in Goutum bestaat vijftig jaar. Reden om belangstellenden uit te nodigen om dit zondag 15 oktober met hen te vieren. Wie komt zal vast en zeker Gonda de Vries en Silke Terpstra tegenkomen, die rondlopen met plateaus vol hapjes die vijftig jaar geleden populair waren. Met hen voeren nabestaanden na een overlijden het regelgesprek over de catering.

ETEN VERBINDT

Gonda: “Ik ben al tien jaar verantwoordelijk voor de inwendige mens na het afscheid. Die nazit is enorm belangrijk; eten verbindt. De koffie met cake blijft, maar het kan ook sushi zijn. Niets is te gek. Laatst hebben we tachtig keer een coupe ijs met aardbeien en slagroom uitgeserveerd, omdat de overledene daar gek op was. Zoiets zorgt voor gesprekken in de nazit: ach, dat vond Piet ook zo lekker.” Silke vult aan: “Een andere overledene was dol op bananenmelk. Dat hebben we na de dienst op een grote tafel gezet met een bordje erbij: Geerts’ bananenmelk. Mensen stonden allemaal om de tafel heen en maakten er zelfs foto’s van.”

VERBAZING

“Veel mensen zijn hier lang niet geweest”, zegt Gonda. “Als we dan vragen of ze wensen hebben, is de reactie: ja, maar dat kan vast niet. Een advocaatje met slagroom of een Brandewijntje, kan dat ook? Ja, dat kan." Niet voor niets is Gonda’s slogan: Dienstverleningbovenverwachting. Het zou ook zo maar een heerlijk glas wijn met een bord Italiaanse pasta kunnen zijn of een twaalfuurtje. Slechts één keer moest ze nee verkopen. “De nabestaanden vroegen om oliebollen bij een uitvaart eind maart. Sindsdien heb ik altijd een pak oliebollenmix in het kastje

Ook Margriet Zwart is van de partij tijdens de jubileumdag. Zij is één van de uitvaartverzorgers die dan wensenboekjes uitdelen en met wie bezoekers in gesprek kunnen gaan. “Over alles rondom de uitvaart: de verschillende kisten, de asverstrooiing en hoe je kinderen bij een uitvaart kunt betrekken. Dat vinden we belangrijk; de dood hoort bij het leven en kinderen vinden het fijn om te helpen bij de uitvaart. Bijvoorbeeld door de kist te duwen of door de kaarsjes aan te steken. Voor kinderen hebben we die dag een speciale speurtocht. Ook nabestaanden van mensen van wie de as hier verstrooid is zijn welkom. Zij kunnen met ons of andere mensen praten over de dierbare die zij verloren hebben. Zo blijft de naam van de overledene genoemd”, verwijst Margriet naar het bekende Joods gezegde Je bent pas overleden als je naam niet meer genoemdwordt

EREHAAG

Er is op de jubileumdag een loopkoets te zien, er staat een rouwauto en de bussen van zorg en vervoer zijn te bekijken. Uitvaartverzorger Henk Ossentjuk deelt om 12.00 uur en 14.00 uur op infotainende wijze bijzondere voorvallen en mogelijkheden uit de vijftigjarige historie van het crematorium. Margriet: “Bijvoorbeeld over de uitvaart van een meneer die bij een hondenvereniging zat. Zijn kist reed door een erehaag van honden. De honden mochten mee naar binnen en lagen in het gangpad van de aula. Aan het einde van de dienst gingen zo’n vijftien honden mee naar de koffiekamer, waar schaaltjes met hondenstokjes klaar stonden.“

KIJKJE IN HET GEBOUW

Bezoekers kunnen een kijkje nemen in alle ruimten van het crematorium, zoals de muziekkamer, de huiskamer, de aula, de koffiekamer, de ovenruimte en de verzorgingsruimte. Margriet over die laatste twee ruimten: “De meeste mensen hebben geen idee hoe het gaat als we hun dierbare ophalen. Wat gebeurt er bij zaken als wassen en aankleden en wie doet dat dan? Dit is weer heit of mem zoals we die kennen en zoals die op de foto staat, is een compliment die de collega’s van het zorgteam regelmatig ontvangen.”

Als extra gebaar richting nabestaanden maakt Gonda trooststenen. Een steen met een afbeelding, bij de persoon passende uitspraken of zinnen uit de rouwkaart. “Zo heb ik een steen gemaakt voor een jongetje van vier. Zijn ouders hebben het er nog steeds over, vinden het fijn dat ze af en toe iets van hem vast kunnen houden. Een collega van mij die ovendienst had, vond na het ruimen van de oven een doormidden gebroken steen met ‘Tot ooit’ erop. Zo’n verhaal doet de familie en mij heel veel. Dan weten ze dat je meeleeft en dat het geen lopende bandwerk is.”

DE DOOD BESPREEKBAAR MAKEN

De bedoeling van de jubileumdag is het bespreekbaar maken van de dood. Margriet: “De dood uit de taboesfeer halen en iedereen erbij betrekken. Je doet het samen, samen neem je afscheid. Het zou mooi zijn als mensen na het lezen van dit artikel denken: we moeten toch maar even gaan kijken op die jubileumdag. En dat ze dan weggaan met het idee: de dood is toch niet zo eng. Hoe mooi is het als je iemand op persoonlijke wijze de laatste eer kunt bewijzen?”

Dit is het eerste artikel in een serie die Riemie van Dijk schrijft over senioren met een passie voor muziek. Hoe is muziek in hun leven gekomen? Wanneer, hoe en met wie maken ze muziek? Wat betekent muziek voor hen en wordt die betekenis anders naarmate ze ouder worden?

"Ik ben geboren in een arbeidersgezin vol muziek”, steekt Frans (1945) van wal. “We kregen veel muzikanten over de vloer. Iedereen in onze familie bespeelde een instrument. Mijn vader mondharmonica, mijn broer gitaar. Toen ik tien jaar was, mocht ik op accordeonles en zo is het begonnen.”

Toen Frans een paar jaar ouder was, kwam de popmuziek op. Hij hoorde The house of the rising sun van The Animals en was direct verkocht. Terugblikkend: “Ik kocht mijn eerste elektronische orgel, werd in orkestjes gevraagd en ging daarmee ‘s avonds de hort op. In die tijd heb ik alle dorpjes in Friesland wel gezien.”

IK KAP ERMEE

De muziek kwam even op een lager pitje te staan tijdens zijn militaire diensttijd, maar daarna werd Frans naast zijn werk weer actief in bandjes. “Ik was ambtenaar op het kantoor van een energiebedrijf. Toen ik daar genoeg van kreeg, ging ik naar een bedrijf in Bolsward. Elke dag op en neer met de bus, ik vond het helemaal niks. Op een dag besloot ik: ik kap ermee! Ik heb ‘s avonds een treinkaartje gekocht naar Kopenhagen, pakte mijn rugzak en tentje en toedeloe! Het

DAAR ZIT MUZIEK IN

Urenlang kan hij vertellen over muziek, die als een rode draad door zijn leven loopt. Hij kan er wel een boek over schrijven. En dat is precies waar hij momenteel mee bezig is: hij wil zijn belevenissen delen met het nageslacht. Eind dit jaar hoopt Frans van den Borg zijn boek af te ronden. Onderdelen daarvan zijn al te vinden op Facebook en de lezers van de Leeuwarder Seniorenkrant krijgen alvast een voorproefje van zijn levensverhaal.

was mijn mooiste besluit ooit”, vertelt Frans met een big smile.

AMELANDER VOLKSLIED

Een niersteenaanval, gevolgd door een operatie, betekende het einde van het Deense avontuur. “Ik keerde terug in Leeuwarden en had besloten dat ik muzikant wilde worden. Mijn broer Bram was al beroeps; samen vormden we het duo Frans Gregor, dat klonk wel internationaal. In 1968

kwamen we terecht op Ameland. Eén dag per week waren we vrij, de andere dagen was het werken. We scoorden toen ons eerste hitje met een liedje van de Spelbrekers, waarmee Hydra later een nationale hit scoorde: Marietjewaseenkeertje vroeg opgestaan . Dat lied moesten we elke avond spelen. Het werd het Amelander volkslied en het was elke keer feest in de hut”, blikt Frans vergenoegd terug.

INTERNATIONALE FAMILIE

De broers speelden het jaar daarop nog drie maanden op Terschelling. Daarna werd Frans benaderd door een in Duitsland wonende muzikant, een oud-Leeuwarder. “Die vroeg: wil je niet bij ons in Oldenburg komen? Mijn broer was vooral een stemmingsmuzikant, ik had meer ambitie. Dus nam ik afscheid van mijn broer, achteraf gezien één van mijn beste collega‘s. Ik kwam terecht in een internationaal gezelschap muzikanten. We speelden onder andere in een discotheek in Oldenburg en deden tv shows in de studio in Bremen waar Rudi Carrell zijn Duitse shows opnam. Ook op Sylt, het eiland van de Duitse elite, deden we grote shows. Helaas zaten de band en ik niet op één lijn; de ego’s botsten nog wel eens. Het was een mooi avontuur, maar ik ging weer terug en daar heb ik geen moment spijt van gehad.”

WE STIERVEN IN HET WERK

Daarna startte Frans met Berend van der Molen en Harrie Kootstra het zeer muzikale Trio Ben Mol. “We stierven in het werk, speelden bij allerlei gelegenheden. Het was een prachtige tijd, maar Harrie en ik wilden platen gaan maken. Met een

Tekst: Riemie van Dijk, foto’s: Simon van der Woude / Frans van den Borg

beetje geluk kom je op de radio en tv en word je wat bekender. We vroegen Arjen Kamminga en Hans Krakou als drummer en zanger voor de nieuwe band Road en repeteerden in het IJsbaangebouw aan de Bleekerstraat. Een straat verder woonde Wobbe van Seijen. Wobbe had een eigen platenlabel en wilde wel een plaatje met ons opnemen“.

JUM BINNE DE HOLLIES NIET

Met het door Frans geschreven lied Songforeveryone gingen de mannen naar de studio. Breed lachend: “De opnames klonken voor geen meter. Toen ik dit Wobbe meedeelde, sprak deze de gevleugelde woorden: wie denke jum wel niet dat jum binne? Jum binne de Hollies niet. Die uitspraak hebben we er altijd in gehouden. Na veel gemok van Wobbe kwamen we terecht bij de BBC studio in Baambrugge, waar de Beach Boys hun lp Holland hadden opgenomen.”

Bij de presentatie van de single in de Brouwershoeck in Leeuwarden bleek de voorkeur van het publiek uit te gaan naar de B-kant, TheUnchained Melody . “Dit werd een giga succes, we werden wereldberoemd in heel Friesland”, grapt Frans.

DIT IS WAT IK WIL: STUDIOBAAS

Ze kregen contact met Phonogram.

“Die hadden mensen als BZN, George Baker, Alexander Curly en Bonny StClair onder contract.” Glunderend: “En wij kwamen ook in die stal. Een fantastische studio in Hilversum, één van de besten in Nederland. We zijn in die tijd met To know that I loveyou bij Eddy Becker en bij Toppop geweest. Van stemmingsorkest naar de echte wereld. We werden voor vol aangezien! Tot die tijd wist ik nooit wat ik wilde worden, toen wist ik: dit is wat ik eigenlijk wil en ambieer. Schilderen met geluid, geluid opnemen op spoortjes.”

BONEY M

Samen met Ton Klein bouwde Frans een oude paardenstal in Waskemeer om tot een studio met een 8 sporen recorder. Van het geld dat ze verdienden kochten ze nieuwe spullen. “Naar 16 sporen was een hele verbetering. Zo is het lied Monica van

Circus Custers bij ons opgenomen. We hadden ook een nieuwe single opgenomen voor Telephone Let it allbemusic . Toen werden we gebeld door Frank Farian, die Boney M onder contract had: vinden jullie het goed als ik dit gebruik voor de lp OceanofFantasy?” Zichtbaar trots:

“Daar zijn maar liefst zes miljoen exemplaren van verkocht.”

ONTMOETINGSPUNT

VAN MUZIKANTEN

Ze verhuisden naar Leeuwarden.

“We konden een mooi pand krijgen in de Breedstraat. Daar hadden we een prachtige 24 sporen studio en opnames met veel bekende mensen zoals Paul van Vliet, Rients Gratama, Anneke Douma, Irish Stew, Ronnie Tober, Hepie en Hepie.” Ook begonnen ze een kroeg C’est ça in de Grote Hoogstraat. “Dat werd ons clubhuis: het ontmoetingspunt van muzikanten, horecalui en andere doellozen”, glimlacht Frans. “Het was er vaak te gezellig tot in de vroege uurtjes”.

TALK OF THE TOWN

Veelbewogen waren Frans’ jaren in Zalen Schaaf, waar o.a. artiesten als Percy Sledge, Chuck Berry, the Dubliners, Bløf en Miriam Makeba optraden. Na de nodige strubbelingen die breed uitgemeten zijn in de pers, verkocht Frans het pand in 2010. “Ik was toen 65 en blij dat ik er vanaf was. Maar ik ben nooit gestopt met werken. Ik ondersteun nu een jongeman die een studio gaat bouwen in de Zwettestraat en ben daar zelf ook nog actief. Het wordt een schitterende studio, zelfs mooier en beter geoutilleerd dan de oude Telesound.

JAREN ‘70 MOOISTE PERIODE QUA MUZIEK

Ook nu is Frans nog elk weekend op pad. Samen met Arnold de Jong vormt hij het duo Très Chic. “We spelen oude evergreens en veel dansbare nummers uit de jaren ‘70, wat mij betreft de mooiste periode qua muziek. Laatst nog stonden we in het Oranje Bierhuis en staken jongelui van buiten de stad waarderend hun duim omhoog. Ik blijf lekker mijn ding doen en muziek maken.” ■

"OP EEN DAG BESLOOT IK: IK KAP ERMEE!

IK HEB ‘S AVONDS EEN TREINKAARTJE

GEKOCHT NAAR KOPENHAGEN, PAKTE MIJN RUGZAK EN TENTJE EN TOEDELOE!

HET WAS MIJN MOOISTE BESLUIT OOIT”

The Golden Oldies zat in de zuidoosthoek van het Oldehoofsterkerkhof, op de plek waar sinds 2021 De Skeve Toren de opvolger is van stadsherberg Bellevue. Oudere Leeuwarders herinneren zich vast ook nog dat De Poort van Kleef en bar The Rose van Anneke Douma in het pand zaten.

EEN SCHOT IN DE ROOS

Sierk Goedemoed, eigenaar van The Golden Oldies, vertelt over het ontstaan van zijn bar-dancing. “Ik besefte dat liefhebbers van oude muziek nergens terecht konden”, zegt hij. “De housemuziek was in opkomst, maar er waren genoeg stappers die de muziek van de sixties en seventies wilden horen.”

Goedemoed, in 1972 Nederlands beste dj, dacht eerst aan het incidenteel organiseren van dansevenementen met artiesten en bands. Dat lukte niet direct, maar later wel i.s.m. Sound of Sixties. “Ik had al bar-discotheek To Berch in Bergum, maar met de opkomst van discotheek Quatrebras wilde ik daar wel mee stoppen. Ik draaide op donderdagen in Barcarolle en eigenaar Sjoerd van der Wijk hoorde van mijn idee om een dancing met alleen oude muziek te openen. Hij had een pand aan het Oldehoofsterkerkhof waar ik zo in kon.” Rondom de kerst kwam de deal met Van der Wijk rond, na drie weken verbouwen werd The Golden Oldies geopend. Het bleek een schot in de roos, de aanloop was enorm.“ De liefhebbers van sjansen en dansen op muziek uit hun jeugdjaren von-

EIGENAAR DIG

Op 9 oktober sluit in het Historisch Centrum Leeuwarden de expositie VanHerbergtot Huiskamercafé . De expositie geeft een beeld van vier eeuwen horeca in Leeuwarden. Ter gelegenheid van de tentoonstelling is er door het HCL een stadswandeling samengesteld langs horeca van toen en nu. Voor de Seniorenkrant aanleiding om met twee eigenaren te praten over hun zaak in de jaren tachtig. Deze editie Sierk Goedemoed, die van 1983 tot 1990 bar-dancing The Golden Oldies bezat. In het volgende nummer Otto van Gelderen die met Theo Minnema tussen 1975 en 1986 café restaurant De Plantage bestierde.

den hun weg naar de nieuwe zaak. Een concept dat toen uniek was voor Nederland. “Wat de ouderen ook erg fijn vonden was dat je gratis kon parkeren aan de voet van de Oldehove. Ze hoefden dan niet diep in de nacht een eind over straat te lopen.“ The Golden Oldies was elke avond van negen uur tot ’s nachts drie uur geopend.

ZINGEN TUSSEN DE MENSEN

OP DE DANSVLOER

Op zondagavond traden artiesten als Piet Veerman, Jack Jersey, Armand en Benny Neyman op. “Die vonden dat geweldig. Niet op een hoog podium in een grote zaal, maar tussen het publiek op de dansvloer. Rob de Nijs is mij nog bij gebleven. Er kwamen bijna alleen maar vrouwen op af. Na afloop van zijn optreden nam hij alle tijd om zijn foto met handtekening uit te delen. Het was nog niet de tijd van de selfies, maar heel wat dames hadden zo’n wegwerpcamera meegenomen om de ‘meet and greet’ vast te leggen.”

Wat een grote klapper moest worden, werd een enorme misser. De groots aangekondigde Amerikaanse zanggroep The Platters kwam niet opdagen. “Dat was een grote domper. De zaak was afgeladen vol. We hebben gewacht tot in de late uurtjes, maar helaas. Bar Q eigenaar Chris van den Berg haakte daar nog mooi op in met de advertentie ‘Bij ons geen optreden van de Platters, maar wel met de Platjes’. Dat kon ik wel waarderen. Humor ten top”

GEEN NACHTVERGUNNING

De gemeente had een paar jaar gedoogd dat The Golden Oldies tot 3 uur open was, maar dat veranderde in 1985. “Ik was goed in gesprek met

B&W. Er waren totaal geen klachten. Wel van andere horecaondernemers, die ook langer open wilden. Toch kreeg ik uiteindelijk na vele beroepsprocedures tot aan de Raad van State geen nachtvergunning. Ik moest om 1 uur dicht, terwijl mijn doelgroep pas om middernacht binnenkwam. Ik wilde niet gelijk opgeven en ben te lang doorgegaan. Het was mijn derde kind. De bardancing was zonder nachtvergunning echter onverkoopbaar.”

NOG STEEDS MIJN STAD Goedemoed vond zichzelf niet geschikt om er een dagzaak met keuken van te maken. In 1990 gooide hij de deur voorgoed achter

zich dicht. Hij werd uiteindelijk verkoopleider bij Bruynzeel. Daarnaast is hij altijd discjockey en presentator gebleven. Vorig jaar was hij nog actief op de reünie Back2LaBella. “Ondanks alle mooie herinneringen blijft er een bittere nasmaak. Ik ben nu te oud, anders was ik zo weer een golden oldies zaak begonnen. Er is nog steeds behoefte aan, dat hoor ik al vele jaren en zag ik ook op die La Bella reünie.” Goedemoed woont al jaren in Utrecht, maar Leeuwarden blijft toch zijn stad. “Laatst was ik hier nog een middag om te varen. Dan geniet ik volop van onder andere de Grote Wielen, de Elfstedenfinish op de Bonkevaart en de (G)Oldehove.” ■

Tekst: Ritsko van Vliet, foto's: privécollectie Sierk Goedemoed

Tekst: Koesma Basdew

De vervroegde verkiezingen geven aan dat het vertrouwen in onze politieke leiders laag is. Het voelt alsof de kern van de democratie steeds verder afbrokkelt. Verslagen en moegestreden verlaten politici massaal de politieke arena. Er komt straks een nieuw kabinet op het bordes, terwijl slepende hoofdpijndossiers nog lopen, beloftes verbroken worden en doelen niet zijn behaald. Verdeeldheid ontwricht de samenleving en de regering heeft de kloof niet kunnen dichten.

De neiging van onze politieke leiders om een positief verhaal neer te zetten wint het van de realiteit. Maar burgers prikken daar inmiddels wel doorheen. Het haantjesgedrag, de manipulatie, de oneindige kameronderzoeken

De wereld van Koesma

MACHT & TEGENMACHT

en achterkamertjesoverleggen komen onze neus uit. Belastinggeld wordt verspild aan het bedekken van politieke flaters en overambitieuze plannen. We zijn het toneelspel beu, want we kennen alle trucjes en foefjes onderhand. De hoge energie- en benzineprijzen, dure levensmiddelen, woningnood, migratie-en asielbeleid, voedselzekerheid en het bestaansrecht van boeren en ondernemers en de oorlog in Oekraine hebben alles op scherp gezet. De aardbevingen in Groningen, de toeslagenaffaire, het falende asielbeleid, het stikstofdossier, het ontbreken van daadkracht en leiderschap van de politie en het kabinet en een miljoen mensen die onder de armoede grens leven in Nederland: de rek is eruit, genoeg is genoeg!

DE IJSDRAGER

Je kunt je voorstellen dat het zonder een koelkast een flinke uitdaging is om etenswaren koel te houden tijdens warme dagen. Al vanaf de middeleeuwen werden er daarom ijshuizen gebouwd: ondergrondse kelders die tijdens de winter gevuld werden met ijsblokken uit dichtgevroren sloten en plassen. Als er hier te weinig ijs was, dan liet men het

IJsdrager: het moet een bijzonder vak geweest zijn en zeker niet geschikt voor koukleumen. Voordat er in de jaren vijftig in steeds meer huizen een koelkast te vinden was, bezorgden ijsdragers grote blokken ijs bij vooral welgestelde lieden. Ze haalden het ijs op bij een ijsfabriek en laadden het op een geïsoleerde koelwagen met een paard ervoor.

De kanteling die momenteel gaande is in politiek Den Haag is een nieuw ingeslagen koers, afgedwongen door de bevolking. Het is tijd om te reflecteren, tijd om onze acties en levens te herzien en het geheel opnieuw te beoordelen. We mogen andere ideeën en idealen hebben en dat mag zelfs wringen en schuren. Maar ons vertrek- en eindpunt moeten gebaseerd zijn op fatsoensnormen. De roep en behoefte aan integriteit, spiritueel leiderschap, hervormingen, voorbeeldgedrag en collectieve verantwoordelijkheid wordt steeds groter.

We naderen een nieuw tijdperk en deze transformatieperiode gaat over het hergroeperen van onze waarden en normen. De uitdrukking ‘macht en tegenmacht' is de afgelopen tijd veel gebruikt in de

per boot uit Scandinavië komen. Kosten: twintig gulden voor duizend kilo ijs. Nog altijd kun je bij kastelen, kloosters en landhuizen in Nederland privé ijshuizen en ijskelders vinden, zoals bijvoorbeeld bij Paleis Soestdijk.

Rond 1800 gebruikte men steeds vaker een houten kist met een dubbele wand. Onderin zat een lekbak voor het smeltwater. Het waren de eerste ijskasten. Daarom noemen we een koelkast ook wel ijskast. Om

politieke arena. Het moge duidelijk zijn dat de macht bij de bevolking ligt. Welke politieke partij belichaamt de nieuwe bestuurscultuur? Wie laat het Binnenhof op zijn grondvesten schudden? Op 22 november ben jij aan zet! ■

de ijskasten te koelen brachten ijsdragers staven ijs (zogenaamde ijsbroden) van bijna een meter lang vanuit een ijsfabriek naar slagers, kroegen, kruideniers en particulieren. Niet iedereen kon zich een ijskast met ijs veroorloven, vandaar dat de ijsdragers vooral bij de rijken over de vloer kwamen. Eén staaf kostte veertig cent. De ijsdragers trokken de ijsbroden met een haak uit de wagen, om ze vervolgens zonder handschoenen op de plaats van bestemming te brengen. Voor dit beroep moest je niet alleen tegen kou kunnen, je moest ook sterk zijn. De ijsbroden wogen vijfentwintig kilo per stuk.

Hoewel er begin negentienhonderd al elektrische koelkasten waren voor particulier gebruik, was dat niet meteen een succes. Ten eerste waren ze twee keer zo duur als een auto. Daarnaast werd er aanvankelijk een giftig gas gebruikt, wat zelfs dodelijke slachtoffers eiste. Zo rond de jaren zestig had ieder huishouden in Nederland wel de beschikking over een elektrische koelkast. Dat maakte het beroep van ijsdrager overbodig. ■

"WE MOETEN HET BETER DOEN VOOR HEN, ZIJ ZIJN DE TOEKOMST!"

Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad/Fotograaf onbekend

BOEKBESPREKING POETINS DOCHTER TOMAS ROSS

Zo op het eerste gezicht heeft dit boek weinig te maken met Friesland. Maar het verrassende is dat het verhaal zich voor een klein deel afspeelt

in het Friese dorpje Driesum, dat in de buurt van Dokkum ligt.

OVER DE SCHRIJVER

Willem Pieter Hoogendoorn is bekend als schrijver onder zijn pseudoniem Tomas Ross. Zijn bekendheid heeft hij voornamelijk te danken aan zijn misdaadromans in het genre faction; een mix van fictie en realiteit. Drie keer werd een boek van hem bekroond met de Gouden Strop. Daarnaast schreef hij nog een aantal boeken samen met Rinus Ferdinandusse en Corine Hartman en publiceerde hij enkele kinderboeken.

HET BOEK

Uitgever: Cargo / ISBN: 9789403186610

is een voormalig defensie-expert bij de Europese Unie in Brussel. Zijn vrouw Tessa is advocaat. Als hij op een avond uit Brussel komt, treft hij zijn vrouw niet thuis. Zij blijkt te zijn verongelukt, maar Philip vermoedt dat zij is vermoord. Per ‘toeval’ ontmoet hij Jenny. Zij heeft haar familie verloren bij de MH-17 ramp. Samen gaan zij op zoek naar de mogelijke moordenaar van Tessa. Ze raken bij die zoektocht verstrikt in een meer dan gevaarlijk dubbelspel van westerse inlichtingendiensten en Russische oligarchen in de strijd om Oekraïne. Wat zijn de ambities van Poetin en welke rol speelt zijn dochter Maria?

zijn. Philip en Jenny worden in hun zoektocht van Londen via een landgoed in het dorpje Driesum naar Istanbul geleid. Het is spannend, maar ook ingewikkeld om de twee in hun acties te volgen. Wat het voor mij vooral lastig maakte, waren alle verschillende geheime diensten en hun medewerkers die een rol spelen in het verhaal. Nu en dan was terugbladeren naar de opsomming van alle personages op de eerste pagina’s echt nodig.

‘Toen mijn pake en beppe ouder werden, kostte het ze steeds meer moeite om dingen te ondernemen. Helemaal omdat mijn beppe een handicap had. Hun mobiliteit ging achteruit en welke zorg je dan niet meer krijgt, werd mij hartverscheurend duidelijk.

Een belangrijke stimulans voor de start van Kunstgebit aan Huis.

JELLIE KATTOUW - VAN DEN BOSCH eigenaresse Kunstgebit aan Huis

Het verhaal van Poetins dochter begint in februari 2022. De Amerikaanse en Britse geheime diensten waarschuwen al een aantal maanden voor een Russische inval. Philip

RECENSIE

Al vroeg in het verhaal voel je dat er ‘iets niet in de haak is’ en dat er iets staat te gebeuren, wat ook zo blijkt te

Als lezer krijg je een inkijkje in de wereld van de verschillende diensten en hun belangen en vraag je je soms af; wat is fictie en wat is werkelijkheid? Ik vond Poetinsdochter zeker een boek met de nodige spanning en puzzels. Maar ik denk dat het vooral geschikt is voor de politiek geïnteresseerde lezer. ■

Aangeboden door kunstgebit aan huis

KUNSTGEBIT AAN HUIS

Met onze mobiele praktijk komen wij bij u thuis, in verpleeghuizen, verzorgingshuizen en aanleunwoningen en helpen wij u van pijnklachten en kunstgebitproblemen af.

Dit doen we door het aanpassen van het huidige kunstgebit of we verblijden u met een nieuw kunstgebit dat goed zit. Zodat u zich weer zekerder voelt en zorgeloos kunt lachen, eten en spreken.’

WAT KOST EEN KUNSTGEBIT EN WAT KRIJG IK VERGOED?

Een belangrijke vraag die wij vaak horen.

Een nieuw kunstgebit kost ongeveer € 1500,en wordt één keer per vijf jaar vergoed door de basisverzekering. Zorgverzekeraars waar wij een contract mee hebben vergoeden 75 % van het totaalbedrag. De overige 25 % betaalt u zelf. Voor het repareren of opnieuw passend maken (rebasen) van een kunstgebit is de vergoeding 90 % en de eigen bijdrage 10 %.

Wanneer uw eigen risico voor dit jaar al op is, is het financieel aantrekkelijk om nog dit jaar een nieuw kunstgebit te nemen. Wij rekenen een kleine toeslag door bij u aan huis te komen.

Een eventuele extra vergoeding komt uit de aanvullende verzekering.

KUNSTGEBIT IN SLECHTS 3 AFSPRAKEN

Dankzij innovatieve 3D technologie maken wij een nieuw kunstgebit in slechts drie afspraken!

Hoe doen we dat?

1. Op onze eerste afspraak bespreken we uw wensen en maken we een kopie van uw huidige gebit. Dit gebeurt buiten de mond.

2. Tijdens de tweede afspraak maken we een precisie afdruk in de eerder gemaakte kopie en registreren we hoe het dichtbijten gaat.

3. In ons eigen laboratorium scannen wij de afdruk en ontwerpen we het nieuwe kunstgebit op de computer. Vervolgens maken we het ontworpen kunstgebit met onze freesmachine en is het klaar om te worden geplaatst tijdens de derde afspraak.

Kijk voor de test of voor meer informatie over ons en onze zorg op: www.kunstgebitaanhuis.nl of bel met ons op telefoonnummer 06 832 521 62.

ZORGELOOS LACHEN, ETEN EN SPREKEN

Mijn pake en beppe kan ik helaas niet meer helpen aan een kunstgebit. Maar met plezier en aandacht help ik graag andere pakes en beppes in Friesland.

Ervaart u kunstgebit klachten en heeft u het oplossen hiervan steeds uitgesteld omdat u minder mobiel bent? Neem dan contact op met Kunstgebit aan huis via 06 832 521 62 of www.kunstgebitaanhuis.nl en wij laten u weer zorgeloos lachen, eten en spreken.

Wij hebben een contract met vrijwel iedere zorgverzekeraar.

DE REÜNIE

Ik lig buiten in een luie stoel met gesloten ogen na te genieten van de dag van gisteren. Na een halve eeuw ontmoette ik mijn klasgenoten weer van de middelbare school in Leeuwarden. Met een reünie in klein comité van acht vrouwen haalden we herinneringen op en hoorden we van elkaar hoe we nu in het leven staan.

Laat ik beginnen met te zeggen dat reünies niet mijn ding zijn. Het beeld dat ik heb is het uitwisselen van oppervlakkige wetenswaardigheden en kreten als “oh, wat zie je er nog goed uit”. Waarna de spreker vervolgens tegen de volgende reünist zegt: heb je wel gezien hoe oud die en die is geworden? Nieuwe contacten inspireren mij in het algemeen meer dan het ophalen van - minder leukeherinneringen. Dat zegt wat over mij uiteraard. Toch ben ik blij verrast door de uitnodiging. Het idee om met een klein groepje bij elkaar te komen spreekt me wel aan. Het zijn de meisjes uit de dorpen ten zuiden van Leeuwarden die met elkaar naar mavo Nijlân gingen.

VOORPRET

J en A organiseren de dag en er wordt een appgroep aangemaakt. Iedere reactie is enthousiast. Op een gegeven moment komt er een afbeelding in de app voorbij van een poëziealbum. En dan volgen er natuurlijk meer. Wie heeft wat bij wie in dit fameuze boekje geschreven? Het blijkt dat er zelfs op de mavo nog albums werden uitgewisseld. En zo krijgen we beetje bij beetje meer klasgenoten in het vizier. Er worden klassenfoto’s gedeeld en we komen weer helemaal in de sfeer van lang vervlogen tijden, die steeds dichterbij komen door het delen van informatie. Zoals de viltstift die zijn intrede deed, de vraag “wie heeft er nog oude Tina’s?” en agenda’s met hele kunstwerken en popfoto’s. J en J (de enige die buiten Fryslân woont) troffen elkaar dit jaar toevallig op Terschelling. H en J blijken beide een zoon te hebben die op dezelfde dag geboren is.

GEKWEK VAN JEWELSTE

De datumprikker wordt ingezet en dan is het eindelijk zover! De ontmoeting vindt plaats in de greidhoeke op It Weidumerhout. Daar waar we vijftig jaar geleden in grote groepen langsfietsten. Van Oosterlittens tot Weidum werd er op elkaar gewacht. Bij harde wind gingen we in een waaier over

de Dekemawei. Een fietspad was er niet en er kon nauwelijks een auto langs. Ondenkbaar in deze tijd. De geur van het fluitenkruid in de lente komt weer bij me boven als ik er aan denk.

Als ik het terrein oprijd, staat er al een groepje vrouwen en ik herken iedereen meteen. Dat is heel fijn. Een hartelijk begroeting volgt en we gaan naar binnen voor koffie met wat lekkers. Meteen is het een gekwek van jewelste. We hebben elkaar zoveel te vertellen. R heeft een eigen bedrijf en een huis in Zweden, J vertrok voor het leren van een taal naar Maastricht en ging later voor de liefde naar NoordHolland. A heeft na de mavo de huishoudkundige opleiding gedaan en is in de zorg gaan werken. H is sinds vijf maanden beppe en bij R is er weer een kleinkind op komst. De jonge kelner kan nauwelijks een bestelling opnemen. Toch valt er ineens een enorme stilte als C vertelt dat haar echtgenoot op 40-jarige leeftijd is overleden en dat haar zoon tien jaar geleden is omgekomen bij een vreselijk ongeval in een mestsilo. Dat is ook het leven, maar we moeten het allemaal even verwerken.

'KUIERKE' DOOR MANTGUM

Na de lunch maken we een ‘kuierke’ door Mantgum: mijn geboorteplaats en die van nog drie van de groep. De lagere school is nu een woonhuis en het betegelde schoolplein, waar we knikkerden, oorlogje voerden, bok,bok,hoeveelhoorns heefteenbok deden en elastiekten, is nu groen. Touwtjespringen deden we buiten het schoolplein, want we hadden een lange aanloop nodig om ‘in te springen’. Wat was die tijd in Mantgum onbezorgd en veilig!

Een onweersbui versnelt de weg naar Baard, waar we neerstrijken in het gezellige café waar de tijd heeft stilgestaan. De muziek is afgestemd op de jaren zeventig en we komen helemaal in de stemming door verhalen over het schoolreisje naar Echternach. Sommigen meiden hebben nog een geheugen, poeh. De bh-nacht, het wegnemen van

bh’s en die als een lijn ophangen in het trapgat, herinner ik me nog. Wat een lol! Ook de vriendjes die we hadden kwamen voorbij: wie op wie was en hoe de eerste zoenpartijen waren.

BOEREN

Toch was de middelbare schooltijd voor de meesten van ons niet de leukste periode. We werden gezien als boeren die in de stad naar school gingen. A, boerendochter, is verbaasd dat de kinderen uit de dorpen ook boeren werden genoemd. Maar ik voel nog de priemende minderwaardige blikken van de jongens uit de hogere klassen als ik met de fiets het schoolplein op kwam. Het schoolsysteem was streng en menig leraar had het vernederen van kinderen tot ambacht verheven. O, wat leken ze het fijn te vinden om een onvoldoende uit te delen. N, die na de mavo naar de havo-top ging: “Ik kwam van de hel in de hemel”.

Je moet je bedenken dat we uit een beschermde omgeving kwamen. Met dertien jaar op de fiets naar school, weer of geen weer. En geen regenkleding aantrekken hè, dat kon niet. N liet het pak op de bagagedrager zitten, in de hoop dat het werd gestolen. Maar helaas, dat gebeurde niet. Wel was het N die na een paar weken op school ’s morgens bij de oversteek bij Goutum door een auto werd geschept en een schedelbreuk opliep. Door de groepsdruk ging ze achter een aantal overstekers aan. Stoplichten waren er toen nog niet en we mochten niet langs de linkerkant de brug over van het Van Harinxmakanaal. Gelukkig dat het goed is afgelopen.

PESTEN

In de loop van de dag moet mij nog iets van het hart. Zonder in details te treden: ik heb C gepest in de klas. Jarenlang heb ik daar last van gehad. Hoe kon ik dat doen? Ik heb me voorgenomen om in de groep excuses aan te bieden, dat is het minste wat ik kan doen. Vol spanning doe ik mijn verhaal. C zegt daarop dat ze het zich niet kan herinneren. Echt niet?? Wat een opluchting dat zij er geen last van heeft gehad. Daarop volgt er nog een bekentenis van pesten. Ach, het zal wel bij de leeftijd hebben gehoord. Dan wordt het tijd om afscheid te nemen. J, die kunstenaar is, heeft voor ons allemaal een kleine ets van Mata Hari gemaakt. Wat een mooi cadeau ter herinnering aan deze bijzondere dag! ■

Tekst: Jeltsje de Boer

Boven v.l.n.r.: Jitty, Houkje, Anna, Corrie. Onder v.l.n.r.: Jeltsje, Renie, Joke, Nynke.

V.l.n.r.: Corrie, Nynke, Renie, Anna, Jitty, Jeltsje, Houkje, Joke. <

Cliënten én medewerkers enthousiast

over Volledig pakket thuis

Tot op hoge leeftijd in je vertrouwde omgeving blijven wonen, liefst zo comfortabel, zelfstandig en veilig mogelijk Thuiszorg Het Friese Land komt tegemoet aan deze veelgehoorde wens met het Volledig pakket thuis.

Heeft u langdurig zorg nodig (Wlz), maar wilt én kunt u graag zelfstandig in uw eigen huis blijven wonen? Met Volledig pakket thuis, regelt Thuiszorg Het Friese Land niet alleen uw verzorging en verpleging, maar ook hulp bij het huishouden, begeleiding en welzijnsactiviteiten We bieden met dit pakket alle zorg die u nodig hebt

U bespreekt, samen met uw mantelzorgers of directe naasten, vooraf met een wijkverpleegkundige welke ondersteuning u wenst We bekijken wat u zelf kunt, wat mantelzorgers eventueel kunnen doen en waar onze thuiszorgmedewerkers bij kunnen ondersteunen We stemmen de zorg en begeleiding dus speciaal op u af en ontzorgen en ontlasten mantelzorgers Het Volledig pakket thuis bestaat uit reguliere (thuis)zorg en een aantal langere zorgmomenten van twee tot drie uur, verspreid over de dagen van de week

Samen een leuke dag

Betty Schaafstal regelde het Volledig pakket thuis voor haar dementerende vader Betty en haar vader zijn er blij mee “Mijn vader is geen makkelijke man, daarom twijfelden we Maar hij was erg alleen Nu komt er drie keer in de week een thuiszorgmedewerker bij hem langs Zij nemen mijn vader mee naar buiten, spelen thuis een spelletje of gaan soms ook met hem naar de bakker om een gebakje te halen Mijn vader heeft dan echt een leuke dag Hij is veel spr aakzamer en vrolijker dan voorheen ”

Enthousiaste medewerkers

Dankzij een klein team van thuiszorgmedewerkers, komt er altijd een vertrouwd gezicht bij u thuis Ook onze medewerkers zijn enthousiast: “Dit is zo ontzettend leuk en uitdagend Ik heb tijd voor een cliënt en kan echt iets betekenen Veel mensen zijn best eenzaam Samen maken we het gezellig ”

Nieuwe collega’s

Thuiszorg Het Friese Land startte begin 2023 in Leeuwarden met het aanbieden van het Volledig pakket thuis Vanwege het grote succes, breiden we dit nu uit naar ons volledig werkgebied in Noord- en MiddenFriesland Dat betekent dat ook dat we hard op zoek zijn naar nieuwe collega’s Enthousiaste en gedreven zorgmedewerkers, met een afgeronde opleiding Helpende plus Heb jij het diploma Helpende, niveau 2, maar wil je graag de opleiding tot Helpende plus volgen? Ook dan ben je van harte welkom, wij regelen die opleiding graag voor jou Is deze mooie functie jou op het lijf geschreven, neem dan contact met ons op

MEER INFORMATIE

Meer informatie over Volledig pakket thuis óf over werken als Helpende Plus?

Bel onze Zorgcentrale, via 0900-8864

LOS: WE DOEN HET SAMEN

LOS is een levendige vereniging voor senioren in de gemeente Leeuwarden en omstreken.

WAT EN VOOR WIE IS LOS?

Wij zijn de Leeuwarder Onafhankelijke Seniorenvereniging (LOS). Het doel is belangenbehartiging, zinvolle informatie en ontspanning voor de senioren van nu. U kunt actief meedoen en daarmee eenzaamheid voorkomen. LOS biedt haar leden elk wat wils en alles is vrijblijvend. Bent u 50 jaar of ouder, dan bent u van harte welkom bij onze mooie vereniging.

BELANGENBEHARTIGING EN DIENSTVERLENING

Leden van LOS ontvangen korting:

* bij keuring of verlenging van een rijbewijs.

* bij ondernemers, zoals een tuinman en een taxibedrijf.

* op een aanvullende zorgverzekering van o.a. De Friesland.

ONZE SERVICE VOOR LEDEN

Deskundige vrijwilligers binnen LOS staan klaar op verschillende terreinen:

* Hulp bij het invullen van de jaarlijkse belastingaangifte en informeren over recht op huur- en zorgtoeslag.

* Onze eigen ombudsman kan u van advies dienen betreffende problemen rond de WMO.

* Leden boven 75 jaar kunnen voor een rijbewijskeuring naar een daartoe bevoegde arts.

De dienstverlening gaat via eenvoudig persoonlijk contact, dus geen telefonische keuzemenu’s of lange wachttijden.

ACTIVITEITEN

* Maandelijks een seniorenfilm in Filmhuis Slieker of Pathé en klassieke muziek op het Witte Doek.

* Sportief bewegen zoals koersbal, jeu de boules, wandelen en fietsen.

* Ontspanning en elkaar ontmoeten op een maandelijkse zaterdagmiddag bij een muzikaal optreden, een theatervoorstelling of een interessante lezing.

* Eens per jaar een Kerstmiddag en een Nieuwjaarsconcert in Leeuwarden.

* Er worden leuke en interessante reisjes gemaakt met bus en/of boot in Friesland en elders in het land.

INFORMATIEMAGAZINE

Iedere maand verschijnt het kleurrijke magazine ‘LosVast’, met o.a. nuttige informatie uit de vereniging, interviews en reportages, en veel meer. Ook bevat het magazine de activiteitenagenda van de maand, alsmede belangrijke adressen en telefoonnummers.

LIDMAATSCHAP

Het lidmaatschap kost € 25 p.p. per jaar, voor samenwonenden op één adres € 40 per jaar. Bij aanmelding

Ja, ik doe mee en word lid van LOS!

ontvangt u een welkomstbrief, een ledenpas, een machtigingsformulier en een magazine LosVast.

AANMELDEN KAN OP DE

VOLGENDE MANIEREN:

* Tel: 058-2668131

* E-mail: leden@losleeuwarden.nl

* Aanmeldingsformulier op www.losleeuwarden.nl

* Via onderstaand strookje.

Stuur mij een aanmeldingsformulier.

Leeuwarder

Onafhankelijke

Seniorenvereniging

Naam en voorletter(s): ....................................................................... Geboortedatum ..... - -

Naam en vrl. partner: ....................................................................... Geboortedatum ..... - -

Adres + postcode:

Woonplaats

Telefoonnummer:

E-mail:

Stuur deze bon op naar LOS - Sassingastins 50, 8925 JN Leeuwarden. E-mailen kan ook op: info@losleeuwarden.nl. Kijk voor meer informatie op onze website: www.losleeuwarden.nl

IERSE TOP BAND THE HIGH KINGS KOMT NAAR FRIESLAND

Friezen worden vaak omschreven als trotse en standvastige mensen. Ze hebben hun eigen sport en hun eigen taal. Dat alles hebben de Ieren ook; er zijn veel overeenkomsten tussen de twee volken. De Ierse muziek past goed bij Friesland. Veel Friese muzikanten spelen graag Ierse en Keltische muziek en er treden hier regelmatig Ierse bands op.

In oktober bestaat de Ierse top band The High Kings vijftien jaar. Van 6 tot en met 15 oktober zullen ze negen shows verzorgen in Nederland en België als onderdeel van hun TheRoadNot Taken tour.

THE HIGH KINGS

Sinds hun debuut in 2008 hebben

The High Kings diverse albums uitgebracht die stuk voor stuk de platina status behaalden. Dit succes heeft hen wereldwijd uitverkochte shows opgeleverd, ook in de Benelux. Op 11

juni 2023 was de band één van de headlines op het Zomerfolk Festival in Groningen. De band heeft een grote internationale fanbase opgebouwd, met meer dan een miljoen luisteraars op Spotify. De getalenteerde muzikanten bespelen maar liefst dertien instrumenten met een enorme passie en energie. Ze staan bekend als een fenomenale liveband. Hun setlist bevat zowel eigen nummers als bekende Ierse ballads en traditionele meezingers. Een optreden van The High Kings is een onvergetelijke ervaring vol emotie en energie.

THE ROAD NOT TAKEN

TheRoadNotTaken is het nieuwste album van The High Kings, dat werd uitgebracht op 23 juni 2023. Het album bestaat uit originele nummers, geschreven en geproduceerd in samenwerking met enkele populaire artiesten uit Ierland, waaronder The Script, Kodaline, Picture This, Ryan Sheridan en Sharon Corr (The Corrs).

WEEKEND VAN DE WETENSCHAP 2023

7&8 OKTOBER

KOM KIJKEN WAT DE WETENSCHAP ALLEMAAL KAN!

Wetenschap is tof! En je vindt het echt overal, zonder dat je het door hebt. In alledaagse voorwerpen en in de vele keuzes die je iedere dag weer maakt.

Of het nu gaat om je paprikachips, je mobiele telefoon en zelfs een blikje cola. Benieuwd hoe jij met wetenschap in aanraking komt? En hoe leuk en spannend het is? Ontdek het tijdens het weekend van de wetenschap!

Op 7 en 8 oktober doen Campus Fryslân, Natuurmuseum Fryslân, Grendel Games en dbieb Leeuwarden mee aan het landelijke Weekend van de wetenschap. Jong en oud is welkom; vanaf 8 jaar kun je volop ontdekken wat de wonderbaarlijke wereld van wetenschap te bieden heeft.

EN NOG VEEL MEER!

Het hele programma bekijken? Ga naar: dbieb.nl/WvdW

BENELUX TOUR 2023

Op 8 oktober zijn The High Kings in de Neushoorn in Leeuwarden. Ze zullen hits van de afgelopen vijftien jaar ten gehore brengen, evenals nummers van het nieuwe album. Het publiek kan meezingen en genieten van bekende Ierse ballads en traditionele sing-a-longs. Tickets zijn verkrijgbaar via neushoorn.nl/ production/the-high-kings/. ■

CAMPUS FRYSLÂN

Wirdumerdijk 34 | 8911 CE, Leeuwarden

• Energieke lezing over voeding van de toekomst

- Door topkok Pierre Wind

• Workshop Koken met kleur - Feiten en fabels

• Funstations van Mad science

- Proef de wetenschap van het suikerspinnen maken

- Smakelijke smaken: ben jij een superproever?

• Interactieve installaties: ‘Schep maar op’ (een snackbar vol informatie, en een spel) en ‘Klein venijn’ (zijn virussen en bacteriën je vriend of je vijand?)

ZATERDAG 7 OKTOBER | PROGRAMMA: 11.00 - 16.00 UUR

dbieb LEEUWARDEN

Blokhuisplein 40 | 8911 LJ, Leeuwarden

• Mátyás Bittenbinder

• Experimentenlab van Meekit

• Prikkels en fidgets

• Brein work-out: Hoe word je een wetenschapper?

• Sander Koenen: Waarom stinkt een stinkdier?

ZATERDAG 7 OKTOBER | PROGRAMMA: 10.00 - 15.00 UUR

GRENDEL GAMES

Blokhuisplein 40 | 8911 LJ, Leeuwarden

Open Huis. Neem een kijkje in de fascinerende wereld van games maken.

ZONDAG 8 OKTOBER | LEZING: 14:30 - CIRCA 15:30 UUR

NATUURMUSEUM FRYSLÂN

Schoenmakersperk 2 | 8911 EM, Leeuwarden

Auke-Florian Hiemstra (bekend van Willem Wever) doet onderzoek naar ‘animal architecture’, oftewel bouwsels gemaakt door dieren. In het Antropoceen, het tijdperk van de mens, bouwen steeds meer dieren hun nesten met plastic. In sommige bouwsels is zelfs niks natuurlijks meer te vinden.

Win een mooie prijs!

Puzzels: Peter Teeuwen

Onder de goede inzendingen wordt weer een prijs verloot. Deze keer kun je een goedgevuld boodschappenpakket ter waarde van € 50,- winnen. Stuur de oplossing in vóór 4 november 2023 naar puzzel@leeuwarderseniorenkrant.nl of Leeuwarder Seniorenkrant, t.a.v. de puzzelkoning, Gouverneursplein 6, 8911 HH Leeuwarden. Vermeld naast de oplossing je naam, adres en woonplaats, en eventueel telefoonnummer. Vanaf 6 november 2023 zijn de oplossing en de winnaar te vinden op www.seniorenkrant.nl en op Facebook. De winnaar wordt ook bekend gemaakt in de volgende editie.

Prijspuzzel

BIJEN

Bijen zijn van cruciaal belang voor ons voedsel. Zonder deze insecten geen bestuiving en ook geen bevruchting. Daarom gaan we ze deze keer zoeken. De puzzel bevat allemaal bijensoorten. Begin met de eerste en zet die op plek 1 enzovoort. Houd dezelfde volgorde aan. Als je alles goed invult, verschijnt er op de gele balk een woord waar bijen niet zo’n fan van zijn. Misschien ken je sommige bijen niet. Dan wens ik je veel succes met het zoeken op internet.

Ruitpuzzel

Vul het schema hiernaast in. Tot aan het woord van 10 letters komt er per regel een letter bij. Daarna gaat er iedere keer weer een letter af. De volgorde van de letters kan veranderen.

1. WISKUNDIG GETAL

2. VOEGWOORD

3. NIET DICHTBIJ

4. VOGELPEN

5. BEZEM

6. AFGEGRAVEN GEBIED

7. NIET VANDAAG

8. HUP DE TEGELS ERUIT!

9. VERSE DIERVOEDING

10. NIET VANDAAG

11. ARCHETYPES

12. DIE ZIJN NOG DEUGDZAMER

13. NET WOORD VOOR BRAKEN

14. BEVESTIGINGSMATERIAAL

15. REUSACHTIG

16. MAATSTAF

17. GEVANGENIS

18. NIET EVEN

19. SCHEIKUNDIG SYMBOOL VOOR STIKSTOF

5-letterwoorden

Zet de volgende 5-letterwoorden in het raster, zodat alle woorden geplaatst kunnen worden. De laatste letter van het eerste woord is de beginletter van het tweede woord. Niet makkelijk deze keer! KLANT, KOREN, LELIJK, LOKET, LOODS, NAGEL, NYLON, SCHIL, TEPEL, THUIS, TOCHT, TOREN

Illustraties door Lesyaskripak (Freepik).

Ouder worden doe je samen

Wilt u zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, met maximale regie over uw leven? Dan is Nijlânstate een perfecte plek om samen te genieten van het leven, met vele voorzieningen en sociale activiteiten.

Zaterdag 14 oktober van 10.00 tot 15.00 uur houden we open huis. U bent van harte welkom om sfeer te proeven en diverse appartementen te bezichtigen.

Geniet van het ouder worden en uw vrije tijd!

In deze serie gaan we op bezoek bij actieve ouderen die midden in het leven staan. Dit keer bezochten Boukje en Annette Herman Hermans (74) en Nella Koolschijn (72) uit Mantgum.

blind is en heel graag meer bewegingsvrijheid wil.” Nella doet dan ook graag een oproep aan de lezers. “Als je wat ouder bent heb je vaak meer tijd. Het opleiden van de honden is heel laagdrempelig en je wordt goed begeleid. Een hond in huis geeft gezelligheid en het houdt je fit. Daarnaast geeft het veel aanspraak op straat.” “Het is dus ook nog een kans voor singles”, zegt Herman met een knipoog.

KIKI

Tekst: Boukje Wiersma, foto’s: Simon van der Woude

OP BEZOEK BIJ…

Herman en Nella waren rechter van beroep, maar zijn al jaren met pensioen. Nou ja, ook weer niet helemaal. Feitelijk zijn ze allebei na hun pensionering nog aan een nieuwe carrière begonnen: Herman als leraar klassieke talen en Nella als opleider voor blindengeleidehonden.

Toen Nella in 2016 stopte met werken, dacht ze na over de invulling van deze nieuwe levensfase. Op een dag zag ze op tv een commercial over een man die reclameposters aan het opplakken was. “Zijn hulphond hielp hem daarbij. Dat vond ik zo geweldig. Voor die hulphonden zochten ze gastgezinnen. Ik dacht meteen: dat is het. Honden vond ik altijd al leuke beesten en het is mooi als je andere mensen ook nog kunt helpen.” Nella kwam uiteindelijk uit bij Geleidehondenschool Herman Jansen. Ze meldde zich aan als gastgezin en werd al snel opgebeld. “Of ik die dag erna bij een geleidehondentraining

in Drachten wilde kijken. Ik ben gegaan en was gelijk verkocht. Ze vonden me geschikt en een paar weken later haalden we het eerste hondje op.”

AFGEKEURD

Herman zegt lachend dat hij in eerste instantie afgekeurd werd. Coach Gerda Brakke kwam langs voor een intakegesprek en merkte op dat Herman haar iemand leek die bij thuiskomst eerst de hond begroet en daarna pas zijn vrouw. Dan heb je niks begrepen van de hiërarchie die in een roedel heerst, zei ze. “Ja, ze was kritisch op dat punt”, antwoordt Nella geamuseerd. Maar het kwam allemaal goed. Het stel gaat altijd

samen naar de trainingen. “Dat is heel erg leuk, het is een hechte groep.”

WACHTLIJST

Blindengeleidehonden krijgen eerst één à anderhalf jaar een opvoeding en opleiding in een gastgezin, dat samen met de hond trainingen volgt en door een coach wordt begeleid. Daarna gaat de hond nog vier tot zes maanden naar school. Als die training er ook op zit, wordt de blindengeleidehond gekoppeld aan een blinde of slechtziende. Er is een groot gebrek aan gastgezinnen, vooral in het noorden. “En zonder gastgezinnen geen blindengeleidehonden. Er is een wachtlijst van anderhalf jaar. Dat is enorm lang voor iemand die

In de afgelopen zes jaar hebben Herman en Nella acht honden opgevoed en opgeleid. “Er was één korte periode dat we geen hond hadden. Je hebt geen contract, dus je kunt dat zelf bepalen.” Op dit moment wonen er drie lieve golden doodles in de pastoriewoning. Twee aspirantblindengeleidehonden en hun eigen hond Kiki. “Kiki is door ons opgeleid, maar stopte op de hondenschool met eten. Ze werd afgekeurd en wij hebben haar gekocht. Toen ze bij ons terug was, begon ze meteen weer te eten.” Dat ze nu een eigen hond hebben vinden ze fijn. Want hoe mooi het ook is om honden op te leiden, altijd is daar weer dat onvermijdelijke afscheid. “De eerste keer was verschrikkelijk”, zegt Nella. “Ik heb toen letterlijk zitten janken.” “Ik ook hoor”, merkt Herman op. “Nu Kiki er is, is het iets makkelijker als een hond weggaat, maar wennen doet het nooit. Toch weerhoudt het ons er niet van om dit te doen. De hond gaat goed werk doen en daardoor kun je je toch verzoenen met het vertrek.”

OVERAL MEE NAAR TOE

Thuis zijn de honden niet aan het werk en kan er volop geaaid en geknuffeld worden. Ook door visite, al moeten de honden zich wel rustig gedragen. Buiten hebben ze een speciaal tuigje om en moeten ze iedereen negeren. Het opleiden gebeurt dus vooral in het dagelijkse leven. “Die kleine is drie maanden oud, maar hij kan al heel veel”, zegt Herman. “Zo kan hij de stoep markeren door met de voorpoten op de rand te gaan staan. Een blinde houdt een beugel vast en die gaat dan wat omhoog. Dat is het teken dat er een obstakel is.” De golden doodles gaan overal mee naar toe: naar de winkel, de pedicure, de bioscoop en zelfs naar een uitvaart. Een blindengeleidehond in functie mag niet geweigerd worden. Dat geldt officieel niet voor een hond in opleiding. “Maar we hebben zelden problemen. Alleen bij KLM en de Eurostar mochten ze niet mee. Dat is jammer, maar wij hebben

ons deel aan verre vakanties wel gehad. En een reisje naar een Waddeneiland lukt prima.”

VOLDOENDE AFFECTIE EN VERTROUWEN

Tijdens het gesprek haalt Herman de jongste hond naar de kamer en neemt hem liefdevol op schoot. “Pas op dat hij niet gaat zitten plassen”, waarschuwt zijn vrouw. Herman aait echter onverstoorbaar door. “Dit is dus ontzettend belangrijk voor honden”, zegt hij. “Dat er voldoende affectie en vertrouwen is, dat ze rust hebben en in een sociale omgeving opgroeien. Dan kunnen het evenwichtige dieren worden. Dat geldt trouwens ook voor mensen.” Die uitspraak levert een mooi bruggetje op naar de carrièreswitch van Herman. Hij heeft de afgelopen twee jaar voor de klas gestaan als docent klassieke talen. Daar zijn jaren van studie aan voorafgegaan. “In mijn beginjaren werkten rechters vanuit huis. Twee keer per dag kwam er een busje aan de deur met dossiers. Je had geen vaste kantoortijden. Mijn toenmalige vrouw zei: jij bent altijd zo fanatiek aan het werk, je moet er iets anders naast doen. Toen ben ik Italiaans gaan doen aan de Volksuniversiteit. Uiteindelijk heb ik na jaren studeren mijn master gehaald. In de periode dat ik in deeltijd bij het Medisch Tuchtcollege in Groningen werkte, ging ik in de vrije uren naar college. Mijn medestudenten waren bijna allemaal jonge mensen. Maar dat leeftijdsverschil valt weg omdat je allemaal even veel weet. Of even weinig, het is maar hoe je het bekijkt.”

BEZOEK AAN LIVERPOOL

Dat hij uiteindelijk na zijn pensioen ook nog promoveerde in de klassieke talen, kwam door een bezoek aan Liverpool. “Ik ging naar de begrafenis van mijn tante. De dag erna wandelde ik langs de rivier de Mercey en bedacht dat ik best een tijdje in Liverpool wilde studeren. Ik ben de universiteit binnengelopen en heb een afspraak gemaakt met de hoogleraar Latijn. Er was meteen een klik. Latijn vond ik op het gymnasium altijd al een leuk vak. Het werd een hele mooie tijd. Er waren niet veel studenten Latijn, dus ik had zowat privéles.” Nella werkte destijds nog en Herman woonde alleen in Liverpool. Hij nam een sabbatical leave van een jaar bij het tuchtcollege om dat te kunnen doen. “Daarna heb ik nog een jaar gewerkt en in 2016 ben ik naar Oxford vertrokken om te promoveren. Dat duurde vier jaar.”

OVERDRAGEN WAT JE

GELEERD HEBT

Een doctoraat in de klassieke talen is mooi, maar wat ga je er dan vervolgens mee doen? Je kunt je als pensionado al lezend terugtrekken in je mooie bibliotheek, maar waarom zou je op je zeventigste niet nog leraar kunnen worden? “Ergens in mijn achterhoofd zat het idee om les te gaan geven. Thuis lezen doe ik sowieso wel. Een dag niet gelezen is in mijn geval een dag niet geleefd.” Herman haalde zijn lerarenbevoegdheid na stages bij het Drachtster Lyceum en het Christelijk Gymnasium Beyers Naudé. Op die laatste school heeft hij de afgelopen twee jaar gewerkt als invaller. “Ik vind het

“DAT ER VOLDOENDE AFFECTIE IS, DAT ZE RUST HEBBEN, IN EEN SOCIALE OMGEVING OPGROEIEN EN DAT ER VERTROUWEN IS. DAN KUNNEN HET EVENWICHTIGE DIEREN WORDEN. DAT GELDT TROUWENS OOK VOOR MENSEN.”

leuk om mijn vak over te dragen en de voordelen van werken zijn groot: je hebt sociale contacten en verantwoordelijkheid. Én je werkt met pubers”, zegt hij met een klein lachje. Ik vraag dan ook of het leuk is om aan de jeugd van nu les te geven. “In de balans overweegt het positieve”, luidt het antwoord. “Het is een hele andere generatie. Ze zijn steeds met die mobieltjes bezig hè? Ook als je het verbiedt zitten ze er onder de tafel toch mee te prutsen.”

MANIEREN BIJBRENGEN

Verder vindt hij de kinderen van nu weinig autoriteitsgevoelig. “Ik ben net een boek aan het lezen van een pedagoog die zegt dat veel ouders denken dat als je kinderen vrij laat, ze zelf hun weg wel vinden. Dat vindt hij een misvatting en ik ben het daar wel mee eens. Datzelfde principe zie je bij honden ook. Als je een hond maar laat gaan, dan doet zo’n beest wat hij wil. Ik merk dat leerlingen niet gewend zijn aan het idee dat dingen nu eenmaal zo moeten omdat het gezegd wordt. Daar vinden ze wat van. Bij een enkeling is dat lastig, maar er zit een bepaalde leuke spanning in. Er staat tegenover dat je in aanraking komt met hele getalenteerde en gemotiveerde kinderen. Dat is prachtig!” Hermans vindt dat het onderwijs de weg is naar verbetering van de maatschappij. “Je kunt als leraar een grote invloed hebben doordat je naast het vak een stukje levenservaring overdraagt. En ja, ook zoiets als manieren”, zegt hij geamuseerd. “In die zin zijn er wel raakvlakken met het beroep van rechter.”

BLIK OP DE TOEKOMST

De invalklus op Beyers Naudé zit er op, maar Herman is zeker van plan om door te gaan met lesgeven. “Na je pensioen kun je dingen doen die je leuk vindt. Je hoeft niets meer te bewijzen. Nou, lesgeven is wat ik leuk vind. Als er geen baan als leraar meer komt, dan ga ik weer iets studeren. Dingen leren en onderzoeken, daar word ik heel erg gelukkig van. Dat zal ik tot mijn laatste snik blijven doen. Al moet je natuurlijk wel het geluk hebben dat je gezond blijft.”

Daar raakt hij een belangrijk punt. Als ik vraag of ze nadenken over het verlies van hun fysieke en geestelijke gezondheid, dan antwoordt Nella meteen bevestigend. “Ik denk daar wel aan ja. Ik zie het in onze omgeving: het kan je maar zo overkomen dat je fysiek niet veel meer kunt. Of dat het hier (wijst naar haar hoofd) minder wordt. Als ik soms iets niet meer weet, dan denk ik ojee. We zijn erg dankbaar voor hoe het nu is.” Herman vult aan: “Ergens in huis staat een oud handboek van de padvinders. Daar staat in dat als je op het punt staat om dood te gaan, je het idee moet hebben dat je alles gedaan hebt wat je wilde doen. Ik heb dat in grote lijnen gedaan. Dus als het ophoudt, dan denk ik dat ik daar vrede mee kan hebben.” ■

Wil je meer weten over het opleiden van blindengeleidehonden? Geleidehondenschool Herman Jansen geeft graag antwoord op al je vragen. Telefoon: 036-5384560 of 06-15619160. Mail: info@hondentrainer.nl

18

17

16

15

14

13

12

11

10

7

8

9

3

4

5

6

OVERMORGEN VROMEREN V O M E R E N M O E R E N E NORM N O R M N O R O N N V E G E R V E E R V E R E R E 1

Zorg, aandacht en welzijn bij u thuis

Het is fijn om in uw eigen huis te kunnen blijven wonen, ook als u tijdelijk of voor langere tijd zorg nodig heeft. Onze zorgprofessionals verlenen zowel eenvoudige als complexe zorg en zijn expert als het gaat om preventie en gezondheid.

Verzorging en verpleging thuis en thuiszorg

Als u ziek bent, een lichamelijke beperking heeft of na een opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum naar huis gaat, biedt Palet verzorging en verpleging thuis en thuiszorg. Soms meerdere malen per dag. Onze zorgprofessionals helpen u met bijvoorbeeld wassen, aan- en uitkleden, opstaan en naar bed gaan. Voorbeelden van verpleging thuis zijn wondverzorging, verzorging bij incontinentie en het geven van injecties.

2

“Het VPT-team ondersteunt mij dagelijks bij o.a.het douchen, de medicatie en de huishouding.

Zo kan ik veilig thuis blijven wonen. En we maken een hoop plezier: een spelletje doen, poffertjes bakken, een wandeling maken of een ritje in de auto langs mooie herinneringen. Ik doe nog mee, dat is heel belangrijk voor mij.”

Met ons team van toegewijde verzorgenden en verpleegkundigen staan we dag en nacht voor u klaar. We werken in kleine teams en samen met de mensen die voor u belangrijk zijn. Zo heeft u altijd bekende gezichten thuis en kennen wij uw situatie. Dat voelt wel zo vertrouwd.

Meer tijd en aandacht met Volledig Pakket Thuis Er kan een moment komen dat u meer ondersteuning nodig heeft. Omdat een kort bezoek van de thuiszorg niet meer voldoende is. Om een opname in een verpleeghuis uit te stellen. Of omdat uw mantelzorger ontlast moet worden. Dan is er Volledig Pakket Thuis. Een vast, klein team van zorgprofessionals komt bij u thuis en biedt welzijnsactiviteiten, ondersteuning, begeleiding en zorg. Er is ruimte om extra aandacht te schenken door bijvoorbeeld een gesprek, boodschappen of een spelletje doen, samen eten of wandelen. VPT helpt u bij het zo lang mogelijk zelfstandig uitvoeren van allerlei bezigheden in en rond het huis die u alleen niet meer lukken. Passend bij uw behoeften en uw wensen.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Klant Advies Centrum van KwadrantGroep via 088 – 512 7000 of het VPT team via 088 – 512 9280.

19 www.paletgroep.nl/thuiszorg

WINNAAR PUZZEL

De winnaar van de prijspuzzel van juni is M. RINZEMA UIT GOUTUM. De oplossing was REGENBOOG GEFELICITEERD!

OPROEP GEEF JE OP VOOR ONS LEZERSPANEL!

De Leeuwarder Seniorenkrant is er niet alleen voor ouderen, maar ook voor hun kinderen en voor zorgmedewerkers. Wij willen graag een krant maken die al deze doelgroepen aanspreekt. Onze redactieleden doen iedere editie weer hun uiterste best om een mooie krant samen te stellen met persoonlijke verhalen en informatie waar je wat aan hebt. Alleen jullie, onze lezers, kunnen bepalen of we daar in slagen. Daarom hebben we sinds kort een lezerspanel, dat met ons meedenkt over onderwerpen en feedback geeft over de inhoud van de krant.

Lijkt het jou leuk om deel uit te maken van dit lezerspanel? Mail je gegevens dan naar info@leeuwarderseniorenkrant.nl. We zullen je een paar keer per jaar per mail benaderen met een paar vragen.

1500 e BEZOEKER HARMONIE MET STICHTING VIER HET LEV EN

Als je op oudere leeftijd steeds minder de deur uitgaat, verlies je vaak het contact met het culturele leven. Stichting Vier het Leven zet zich in om die verbinding te herstellen door alle drempels weg te halen waardoor je besluit om niet naar een voorstelling of museum te gaan. Alles word je uit handen genomen: er wordt gezorgd voor begeleiding, vervoer en een entreebewijs. Veel ouderen gaan via Vier het Leven naar het theater. Op 20 september was er een mijlpaal te vieren: de 1500ste bezoeker aan de Harmonie via Vier het Leven. Die 1500ste bezoeker was mevrouw Bruinsma-van de Mark (72) uit Leeuwarden en ze werd flink in het zonnetje gezet.

Het feestje in de Harmonie bestond uit een officieel gedeelte, waarin mevrouw Bruinsma een cadeaubon aangeboden kreeg namens

Stichting Vier het Leven. Daarna werd er een prachtige taart met roosjes aangesneden.

Tijdens het informele koffiemoment kwamen er verhalen op tafel over ontmoetingen met artiesten die soms dag komen zeggen. Het gezellige samenzijn werd afgesloten met een rondleiding door het theater.

LIEFDE VOOR CULTUUR

Mevrouw Bruinsma kwam drie jaar geleden via een advertentie op het spoor van Vier het Leven. Ze was destijds gekluisterd aan een rolstoel. “Mijn man houdt niet van cultuur en mijn vijf vriendinnen gaven zich ook niet op”, vertelt ze. “Maar ik vind het heel gezellig met de - wisselende - vrijwilligers die mij halen en brengen”. Ze gaat drie à vier keer per seizoen naar een

voorstelling. Als ze het programmaboekje thuisgestuurd krijgt, maakt ze een selectie. Alle genres vindt ze mooi, maar het concert van Dana Winner was wel een topper. De liefde voor cultuur ontstond al in haar jeugd. Vader Anne van der Mark schreef het lied Skûtsjesilenismynnocht , dat bekend is bij iedere Fries. En ook de tekst van ‘tWoanskip is van zijn hand. Mevrouw speelt zelf keyboard.

TWEE DUIMPJES OMHOOG

“Ik voel me net de koningin”, glunderde mevrouw Bruinsma na afloop van de feestelijkheden. “Het is geweldig wat Vier het Leven en de Harmonie doen. Niet één, maar twee duimpjes omhoog. We worden altijd zo fijn ontvangen en in de pauze staat er een drankje klaar. Je zit dan bij de andere deelnemers en zo ontstaan er nieuwe contacten.” Sinds de coronapandemie biedt Vier het Leven ook online bijeenkomsten aan, zoals een koffiemoment met gastspreker of een

seniorencollege. Het is een digitale ontmoetingsplaats waarbij je sociale contacten opdoet én culturele inspiratie. Mevrouw neemt er regelmatig aan deel. “Ik vind het belangrijk dat dat wordt genoemd”, zegt ze enthousiast. “Want er kunnen nog veel meer ouderen meedoen!” ■

Links van mevrouw Bruinsma staat Erik Mennega van Vier het Leven, rechts Marijke van der Woude van de Harmonie

Woonzorg Nederland De grootste aanbieder van seniorenwoningen in Friesland

Woonzorg Nederland is een landelijke woningcorporatie, die zich richt op het huisvesten van 55-plussers. We bieden onze bewoners een betaalbare, veilige en toegankelijke woning waar ze zelfstandig kunnen wonen. Onze ambitie is iedereen een fijn thuis te geven met ruimte voor contact en ontmoeting in een zorgzame buurt. Door persoonlijke aandacht en samenwerking in een lokaal zorg- en dienstennetwerk dragen we bij dat mensen op zichzelf kunnen blijven wonen. Ook als ze meer zorg nodig hebben.

Met in totaal ruim 30.000 zelfstandige woningen en appartementen is Woonzorg Nederland niet alleen de grootste aanbieder van seniorenwoningen in Friesland, maar in heel Nederland. In onze complexen vindt u naast gezondheidsvoorzieningen ook bewonersconsulenten die persoonlijk in contact staan met de bewoners. We helpen u graag bij het vinden van een geschikte woning. Comfortabel en zorgeloos wonen begint bij Woonzorg Nederland.

Wilt u in aanmerking komen voor onze woningen?

Schrijf u in op www.frieslandhuurt.nl

Heeft u vragen of wilt u meer informatie, dan kunt u ons bereiken op het mailadres friesland@woonzorg.nl

Filmclub Kleare Kimen

1951-2023: VAN 16 MM FILM

TOT SMARTPHONE

Het afzwemmen van je kleinkind, een mooie vakantieherinnering, de capriolen van je huisdier: als je een smartphone hebt leg je het met één druk op de knop vast. De eerste leden van de film- en videoclub Kleare Kimen moesten zeventig jaar geleden meer moeite voor doen voor het maken van een filmpje. Er is veel veranderd, maar de filmclub bestaat nog steeds.

Honderd jaar geleden, in 1923, kwam de Kodak 16 mm-film op de markt. Deze was goedkoper dan de 35 mm-film die door professionele filmers gebruikt werd. Daardoor konden vanaf toen ook amateurs filmpjes maken. In de jaren zeventig en tachtig maakte de 16 mm-film steeds meer plaats voor video. Inmiddels ligt ook die tijd ver achter ons, want we zitten midden in het digitale tijdperk, waarin iedereen die over een smartphone beschikt naar hartenlust kan fotograferen en filmen.

OPRICHTING KLEARE KIMEN

Filmclub Kleare Kimen maakte al deze ontwikkelingen mee. De club werd opgericht op 17 oktober 1951, om het filmtechnisch peil in Friesland te verhogen. Filmmaker Jan Bearn Singelsma was de bedenker van de naam, die ‘schone horizonten’ betekent. Singelsma maakte op zijn bromfiets veel tripjes naar Duitsland en Denemarken en was onder de indruk van de prachtige vergezichten. Dat zou de inspiratie zijn voor Kleare Kimen.

Tijdens de oprichtingsbijeenkomst werd er een bestuur gevormd en twintig mensen melden zich aan als lid. Het waren vooral rijke mannen, aangezien filmen vrij kostbaar was. De leden kwamen daarna regelmatig bij elkaar in Hotel de Doelen in Leeuwarden. Het waren onder andere werkavonden, filmavonden-met-de-dames-erbij,

onderlinge filmwedstrijden, demonstraties en lezingen.

SJAH VAN PERZIË EN ELFSTEDENTOCHT

Veel van de leden filmden vooral het gezin en de dagelijkse bezigheden. Maar er werd ook gewerkt aan documentaires, korte speelfilms en animaties. Soms maakten ze met elkaar een film, zoals bij het bezoek van de Sjah van Perzië aan Friesland (1959) en bij de Elfstedentocht van 1954. Deze laatste film ging op het Provinciehuis in première. Dat was een groot succes en er volgden dan ook reportages over de Elfstedentochten van 1956 en 1963. De Leeuwarder Courant was lovend over de film uit 1963: “Deze door amateurs vervaardigde film kon de toets der critiek uitstekend doorstaan”, aldus de krant. Het Fries Film Archief heeft meer dan honderd films van leden van de Kleare Kimen gedigitaliseerd. Je kunt die bekijken op www.friesfilmarchief.nl/catalogus/.

TOEKOMST

Doordat de kosten van het maken van een film lager werden, kreeg Kleare Kimen vanaf de jaren zestig steeds meer leden. En waar andere amateurfilmclubs opgeheven werden, bleef Kleare Kimen bestaan. In 2021 werd het 70-jarige bestaan gevierd en dat was iets om trots op te zijn. Helaas is het ledental de laatste jaren fors afgenomen. Lucien Luijckx, secretaris van Kleare Kimen, doet dan ook een oproep. “Kleare Kimen is een club met een rijke geschiedenis, waar iedereen welkom is.

Het maakt niet uit of je veel of weinig ervaring hebt met filmen. De lat ligt niet hoog; je kunt met een gewone smartphone al meedoen. Als je enthousiast bent, dan is de bereidwilligheid om te leren vaak groot. De leden helpen elkaar en het gaat vooral om het plezier van het maken van een filmpje. Het is echt een hele leuke hobby!”

MASTERCLASS EN WORKSHOPS

De leden van Kleare Kimen komen om de twee weken op donderdagavond bij elkaar. Gemaakte films worden op een groot doek vertoond en besproken en de laatste ontwikkelingen worden gedeeld. “Zo leren we samen onze eigen films in de praktijk steeds beter te maken. Ook het maken van familiefilmpjes komt aan bod.” Het sterke punt van de filmclub is volgens Lucien de grote samenhorigheid, de onderlinge hulp van en aan de clubleden en de sociale sfeer. “Alle kennis wordt gedeeld en aan elkaar aangeleerd. Dit geldt zowel voor de beginners als voor de gevorderden in de groep. We boffen dat we binnen de club twee leden hebben die (semi) professioneel films maken: filmmaker Rudi Boon en regisseur Auke de Witte. Maar het belangrijkste is plezier beleven aan onze gezamenlijke hobby."

“Kleare Kimen wil heel graag het 100-jarige bestaan halen, dus ik hoop dat we veel nieuwe leden mogen verwelkomen”, zegt Lucien tenslotte. “Er is binnenkort een Masterclass bij Omrop Fryslân met daarop volgend vier workshops. De start is op 11 oktober. We hebben de kosten laag kunnen houden; voor alle vijf bijeenkomsten samen betaal je €50,00. We denken dat het een mooie manier is om kennis te maken met onze filmclub. Maar mensen mogen ook vrijblijvend een keer aansluiten bij een clubavond. Voor meer informatie, kijk op de website www.klearekimen.nl. ■

“HET MAAKT NIET UIT OF JE VEEL OF WEINIG ERVARING HEBT MET FILMEN. DE LAT LIGT NIET HOOG; JE KUNT MET EEN GEWONE SMARTPHONE AL MEEDOEN"

Tekst: Boukje Wiersma, foto’s Fries Film Archief

30 SENIORENkrant

3 maaltijden voor slechts € 15,-

Iedereen die gezond en lekker wil eten, kan bij ons terecht. Dus niet alleen ouderen,

Maaltijdservice aan Huis is onderdeel van de Interzorg Groep: voor al uw Thuiszorg, Woonzorg, Maatschappelijke Zorg en Maaltijdservice

www.maaltijdserviceaanhuis.nl

Foswerterstrjitte 71 | 9172 PS | Ferwert | 088 - 5180200 | www.interzorggroep.nl ✃

Vul de antwoordkaart in en ontvang geheel vrijblijvend

3 maaltijden voor slechts € 15,- .

kost een maaltijd € 7,95.

maaltijd incl.

✔ Ik maak gebruik van de proefactie en ontvang graag eenmalig 3 maaltijden voor slechts € 15,-

Naam:

Adres:

Woonplaats:

Telefoon:

E-mail:

Postzegel

Maaltijdservice aan Huis

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid, de politie, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) en zes ouderenorganisaties hebben de handen ineen geslagen om voorlichting te geven over verschillende methodes van oplichting. Wij geven u graag tips om oplichting te voorkomen.

MAAK HET OPLICHTERS NIET TE MAKKELIJK!

BABBELTRUC

HOE GAAT EEN OPLICHTER TE WERK?

De babbeltruc is een vorm van oplichting die in vele vormen voorkomt. De meest bekende is dat een oplichter bij u aanbelt en met een smoes probeert binnen te komen. Het kan zijn dat ze graag gebruik maken van uw toilet, of een glaasje water vragen. Vaak zijn ze met z’n tweeën, zodat de één u kan afleiden en de ander de diefstal kan plegen. Ook kan de oplichter zich voordoen als iemand anders. Bijvoorbeeld als monteur of iemand van de thuiszorg. Vaak komen ze betrouwbaar over, omdat zij het uniform dragen van het betreffende bedrijf.

WAT KUNT U ZELF DOEN?

1. Open nooit zomaar de deur voor een onbekende. Maar gebruik bijvoorbeeld een kierstandhouder om de deur op een kier te kunnen zetten.

2. Laat nooit een onbekende zomaar binnen.

3. Vraag om een legitimatie.

4. Sluit de deur als u binnen iets gaat halen.

TELEFONISCHE BABBELTRUC

Ook via de telefoon kunnen oplichters u benaderen. De beller doet zich voor als de bank of een andere belangrijke organisatie. Zij proberen u te overtuigen om direct geld over te maken of ze proberen belangrijke informatie bij u los te krijgen zoals uw inloggegevens, pincodes of beveiligingscodes. Soms wordt zelfs gevraagd om

WAT KUNT U ZELF DOEN?

• Vertrouwt u het niet helemaal? Verbreek de verbinding en zoek zelf het telefoonnummer van de organisatie op.

• Bel vervolgens de organisatie om te controleren of het verzoek dat ze u deden klopt.

• Banken en andere organisaties zullen NOOIT om persoonlijke inloggegevens vragen.

PINNEN AAN DE DEUR

Oplichters kunnen u ook vragen om te pinnen aan de deur, bijvoorbeeld omdat ze een pakketje voor u hebben. Als smoes gebruiken zij dat de bezorgkosten nog betaald moeten worden. Vervolgens kijken ze uw pincode af en wisselen met een slimme truc uw bankpas om voor een andere. Met de combinatie van uw pinpas en uw pincode kunnen ze uw bankrekening leeghalen.

WAT KUNT U ZELF DOEN?

• Pin alleen aan de deur als u zelf iets besteld heeft.

• Sta erop om de betaalautomaat zelf vast te houden.

• Scherm altijd uw pincode goed af.

• Geef uw pinpas nooit uit handen.

LET OP: Banken en andere organisaties zullen NOOIT om dit soort informatie aan u vragen.

MEEKIJKEN

MET PINNEN

HOE GAAT EEN OPLICHTER TE WERK?

Criminelen proberen over uw schouder mee te kijken om te zien welke pincode u intoetst. Bijvoorbeeld bij de kassa in de winkel of door vlak achter u te gaan staan bij een geldautomaat. Als ze vervolgens ook uw pinpas afhandig kunnen maken, bijvoorbeeld met behulp van een babbeltruc of door zakkenrollerij, halen ze zoveel mogelijk geld van uw rekening.

BETAAL CONTACTLOOS

Het is verstandig om de daglimiet voor het pinnen met uw pas te beperken. Betaalvereniging Nederland adviseert daarnaast om zoveel mogelijk contactloos te betalen. Dan hoeft u meestal geen pincode in te toetsen en kan deze ook niet worden afgekeken. Veilig contactloos betalen zónder pincode is mogelijk bij bedragen tot en met 50 euro.

WAT KUNT U ZELF DOEN?

• Scherm bij het intoetsen van uw pincode de toetsen af met uw hand of portemonnee.

• Staat iemand te dicht achter u? Vraag dan om meer privacy.

• Laat u niet afleiden tijdens het pinnen.

• Betaal zoveel mogelijk contactloos.

WEBINAR

Catherine Keyl interviewde onder andere de politie en Slachtofferhulp Nederland over babbeltrucs en meekijken met pinnen. Deze talkshows, ook wel webinars genoemd, kunt u terugkijken op maakhetzeniettemakkelijk.nl/ senioren-en-veiligheid.

MEER INFORMATIE?

Kijk op maakhetzeniettemakkelijk.nl.

Tekst: Boukje Wiersma, Foto’s en informatie: It Fryske Gea

GENIET VAN DE HERFST IN DE FRIESE NATUUR

De herfst is een heel geschikt seizoen om de wandelschoenen aan te trekken en op pad te gaan. De kleuren van de bladeren en paddenstoelen zijn prachtig, overal op de grond liggen nootjes en kastanjes en de temperatuur is vaak nog prima. De Friese natuur is mooi genoeg om lekker in te wandelen. We kennen allemaal wel het Nationaal Park De Alde Feanen, het bos bij Oranjewoud en ons eigen Leeuwarder Bos. Er zijn echter ook veel onbekendere natuurgebieden die de moeite waard zijn om te verkennen.

GRIKELÂN EN TURKIJE EN TRYNWÂLDEN

Wist je dat je voor een bezoek aan Griekenland en Turkije gewoon in Friesland kunt blijven? Het is namelijk een natuurgebied in de omgeving van Oentsjerk en Âldsjerk. De bijzondere naam is gekozen door de familie Van Sminia. Zij hebben de bosjes naar verluidt aan laten leggen met de opbrengst van Griekse en Turkse staatsobligaties. De ingang van het gebied ligt naast de woning van de voormalige tuinman, het ‘Bosk-ein’. De Trynwâlden, waar Grikelân en Turkije deel van uitmaken, heeft veel mooie wandelmogelijkheden. Als je een wat langere aaneengesloten wandeling wilt maken, kun je de gebieden Bouwepet, het OttemaWiersmareservaat en de Ryptsjerksterpolder goed met elkaar combine-

ren. Het natuurwandelpad door de Bouwepet is gemarkeerd door achttien grote zwerfkeien: overblijfselen van de ijstijd. Ze zijn zo’n hondervijftigduizend jaar geleden vanuit Scandinavië door de landijsgletsjer opgestuwd. Exmoorpony’s zorgen in dit gebied voor de begrazing en je kunt er de bruine kiekendief, torenvalk, porseleinhoen en zilverreiger zien vliegen. Het Ottema-Wiersma reservaat is een gevarieerd moerasgebied. De Ryptsjerksterpolder kennen we allemaal van het schaatsen, maar je kunt er ook mooi wandelen. Er is een uitkijkheuvel voor een weidse blik over de polder. Ook hier grazen Exmoorpony’s. Het gebied is aangewezen als Nature 2000 gebied en een eldorado voor planten en dieren.

KETLIKER SKAR

Tussen Mildam en Nieuwehorne ligt het natuurgebied Ketliker Skar, een gebied met zowel bos als heide. Het adellijke bos is aangelegd door de familie Bieruma Oosting. Als je geluk hebt kom je er misschien een ree of een damhert tegen. Tussen de sparren liggen verschillende dassenburchten. Vogels die je in dit gebied kunt spotten zijn onder andere de wielewaal, de grote en kleine bonte specht, de goudhaan en de bonte vliegenvanger. Vergeet dus niet een verrekijker mee te nemen. Bijzonder is ook het droppingsveld, waar drie vleermuisonderkomens staan in de

vorm van wapendroppingskokers op palen. In november 1944 vonden hier droppings plaats om het Friese verzet van wapens te voorzien. Dit hele oorlogsverhaal kun je beluisteren door op een knop op de palen te drukken. De vleermuis staat symbool voor de mannen in het veld die de wapens  verzamelden: kwetsbaar en in de nacht actief.

Je kunt een wandeling in het Ketliker Skar het beste starten bij It Beekpronkje, Schoterlandseweg 24A, 8455 JG Katlijk.

VAN COEHOORNBOS

Vlak bij het dorp Wyckel ligt het Van Coehoornbos, vernoemd naar veldheer Menno van Coehoorn. De entree van het bos is prachtig. Het is de poort van de oprijlaan naar de voormalige buitenplaats Meerenstein. Midden in het bos ligt een weiland dat in de winter gebruikt wordt als ijsbaan. De wandelroute geeft vanuit het bos doorkijkjes over de naastgelegen weilanden. Vanaf de Grutte Bergh, zoals de heuvel in het bos

genoemd wordt, heb je in de late herfst en winter uitzicht over het Slotermeer. In het bos leven dassen en vleermuizen en vogels als de grote bonte specht, zanglijster en ransuil.

Je kunt het beste parkeren bij de hervormde kerk in Wyckel. Vanaf daar is het ongeveer honderd meter naar de monumentale entree van het bos. Breng ook eens een bezoek aan het prachtige stadje Sloten!

Wandelexcursies

Lijkt het jou leuk om een keer onder begeleiding van een gids door een natuurgebied te wandelen? It Fryske Gea organiseert regelmatig wandelexcursies. Zo is er op zaterdag 14 oktober om 9.00 uur een wandeling door de Lendevallei bij Wolvega. Op dezelfde dag om 10.00 uur kun je ook vogels gaan spotten op het Noarderleech aan de rand van de Waddenzee. Op zondag 15 oktober om 14.00 uur staat er een wandelexcursie

‘Paddenstoelen’ door de eenden-

kooi in Gytsjerk op de agenda. De natuurgids vertelt je alles over de honderden paddenstoelen die in de Buismanskoai te vinden zijn. Daarnaast is het verhaal over de eeuwenoude eendenkooi ook erg interessant.

De kosten van deze excursies zijn € 4,00 per persoon (leden gratis). Je vindt alle excursies op de site van It Fryske Gea onder het kopje Activiteiten. Daar staat ook hoe je je kunt aanmelden.

met een twist

Wat is er lekkerder dan na te genieten van een mooie herfstwandeling met een kop warme chocolademelk? We delen een paar heerlijke recepten én een stukje geschiedenis.

Duizenden jaren geleden maakten de Maya’s de cacaodrank al, die onderdeel was van de Azteekse cultuur. In de zestiende eeuw kwam chocolademelk vanuit Mexico ons land binnen. Het werd als medicijn gebruikt om diverse aandoeningen te behandelen en was lange tijd een luxeproduct. Warme chocolademelk werd geschonken uit speciale kannen van porselein of metaal. De kannen hadden vaak een gat met een schuifklep in het deksel. Daardoor kon je in de warme melk roeren en schuim vormen.

Tegenwoordig kun je de drank in ieder restaurant bestellen, al dan niet met slagroom. Het wordt geschonken in koek- en zopietenten en veel mensen maken het thuis door melk en cacao te mengen. Chocomel wordt in de hele wereld gedronken en daardoor zijn er veel variaties. We delen graag een paar overheerlijke ideeën uit de Libelle met je, zodat die beker chocolademelk na een wandeling nog beter smaakt!

SINAASAPPEL OF MUNT

Breng een pannetje chocolademelk tegen de kook aan en voeg dan een kaneelstokje en de schil van een halve sinaasappel toe. Laat dit een kwartier afgedekt staan met het vuur uit. Haal daarna het stokje en de schil weg en verwarm de melk opnieuw. Ditzelfde kun je doen met een handjevol muntblaadjes.

SPICY

Houd je van pittig? Roer dan een mespuntje chilipeper door je warme chocolademelk.

MARSHMALLOW

Je kunt tegenwoordig van die kleine marshmallows kopen die geschikt zijn als topping. Die zijn heerlijk op de warme chocolademelk en het staat ook nog leuk!

KARAMEL- OF KOFFIESMAAK

Meng eens naar smaak caramelsaus door de chocolademelk. Overheerlijk! Ben je een echte koffieliefhebber? Dan kun je er ook een paar schepjes versgezette koffie door doen.

VEGAN

Voor de veganisten onder ons is dit hét recept. Breng 200 ml sojamelk aan de kook en roer er een eetlepel rauwe cacaopoeder, een eetlepel suiker en een snufje zout door.

MET ALCOHOL

Op een koude dag kan alcohol je extra verwarmen. Voeg dan een beetje rode wijn of Baileys toe aan de chocolademelk. ■

Valpreventie helpt

Weer zelfstandig en zelfverzekerd de deur uit

“Ik durf de deur weer uit.” Annie is 88 en heeft moeite met lopen. Ze durfde de deur niet meer uit omdat ze bang was te vallen. Dankzij de valpreventietraining die zij volgde, gaat zij weer zelfstandig op pad.

Met verschillende partijen organiseren wij valpreventietraining in de gemeente Leeuwarden. Hiermee verbeter jij jouw spierkracht en balans.

11 oktober starten trainingen in Heechterp-Schieringen en Alde Leije. Geef je op via Laura Vinke: 0657379784 (Heechterp-Schieringen) of Gatske Kraak: 0630241895 (Alde Leije).

Wij organiseren veel meer. Weten wat we voor jou kunnen betekenen? Neem contact op met jouw sociaal wijk- of dorpenteam van Amaryllis. www.amaryllisleeuwarden.nl/ wijkteams

100% elektrisch 5 of 7 persoons de enige geëlektrificeerde 7 persoons auto 213 PK, vermogen 0-100km/u in 7 sec tot 1800 KG trekgewicht

kijk voor meer informatie op www.abdnissan.nl of scan de qr code

LITERATUURSTAD LEEUWARDEN

Als je van lezen houdt of misschien zelf wel gedichten of verhalen schrijft, is het leuk om te weten dat Leeuwarden sinds een paar jaar City of Literature is. In Nederland draagt alleen Utrecht ook deze titel. Wereldwijd bevinden we ons in goed gezelschap van andere literatuursteden als Göteborg, Reykjavik, Praag, Seattle, Milaan en Jakarta.

Dat Leeuwarden de titel City of Literature draagt is niet zo gek. Zo heeft de provincie Fryslân de hoogste boekhandel-dichtheid van Nederland: zeven boekwinkels per 100.000 inwoners. Alleen al in de hoofdstad kun je terecht bij meer dan tien boekwinkels, waaronder Van der Velde Boeken en Kinderboekwinkel De Toverlantaarn,

Je wordt natuurlijk niet zomaar literatuurstad. Als stad moet je voldoen aan een aantal eisen en de benoemingen worden om de vier jaar gecontroleerd. Criteria zijn o.a.:

• Kwaliteit, kwantiteit en diversiteit van uitgeverijen in de stad Kwaliteit en kwantiteit van onderwijsprogramma’s gericht op binnen- of buitenlandse literatuur Literatuur, toneel en/of poëzie spelen een belangrijke rol in de stad

• Het organiseren van literaire evenementen en festivals die binnenlandse en buitenlandse literatuur promoten;

• Het bestaan van bibliotheken,boekhandels en openbare of particuliere culturele centra die binnen- en buitenlandse literatuur bewaren, promoten en verspreiden.

beide op de Nieuwestad (leuk: bij deze winkels kun je gratis de poëtische City of Literatureboekenlegger ophalen). En dan hebben we natuurlijk in Leeuwarden ook nog een prachtige bibliotheek die gevestigd is in de voormalige gevangenis Blokhuispoort én het literatuurmuseum en archief Tresoar.

Er wordt dus veel georganiseerd op het gebied van literatuur. We lichten er een paar evenementen uit in november:

• De Fryske Boekewike van zaterdag 4 november t/m zondag 12 november. Deze week wordt afgetrapt met het Frysk Boekefeest op vrijdagavond 3 november. Tijdens de Fryske Boekewike krijgen lezers bij besteding van vijftien euro aan Fryske boeken het Kadoboek, geschreven door Anita Terpstra.

• Hoge Woorden is een avond vol spoken wordvan diverse woordkunstenaars op 10 november om 20.00 uur in de stadskas op het Olderhoofsterkerkhof. De toegang is gratis. Aan het eind van de avond is er een open podium.

• Explore the North van 24 t/m 26 november. Een festival met veel muziek, literatuur en verhalen op onontdekte plekken in de Leeuwarder binnenstad. Meer informatie vind je op www.explore-the-north.nl.

mail & win

Wij hebben weer een leuke winactie voor je! Weet jij waar deze poeziësteen precies ligt? Mail ons de locatie en je maakt kans op het boek Poetins dochter van Thomas Ross uit de boekbespreking van Annette Bons. Mail naar info@seniorenkrant.nl en win!

Wist je dat Leeuwarden een uitgebreide poëzieroute kent? Je struikelt bijna letterlijk over de ruim zestig stenen. Op poezieroute.nl vind je alle locaties en gedichten (in het Nederlands, Fries en Engels). Ook kun je er de gedichten beluisteren. ■

Op de hoogte blijven van literaire nieuwtjes en activiteiten? Bezoek leeuwardencityofliterature.nl.